Upload
hoang
View
151
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Układ pokarmowy. Trawienie pokarmu Wchłanianie produktów trawienia Wchłanianie płynów pobranych i zwrotne wchłanianie płynów wydzielanych Usuwanie niestrawionych składników pokarmu i produktów przemiany materii Odporność (GALT). Układ pokarmowy. Ogólna budowa przewodu pokarmowego. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Układ pokarmowy
• Trawienie pokarmu• Wchłanianie produktów
trawienia• Wchłanianie płynów
pobranych i zwrotne wchłanianie płynów wydzielanych
• Usuwanie niestrawionych składników pokarmu i produktów przemiany materii
• Odporność (GALT)
Układ pokarmowy
Ogólna budowa przewodu pokarmowego
(1) błona śluzowa (mucosa): budują ją kolejno: – nabłonek (epithelium) – blaszka właściwa (lamina propria) łącznotkankowa– i mięśniówka błony śluzowej (muscularis mucosae) – cienka warstwa mięśniówki gładkiej, której skurcz
powoduje sfałdowanie błony śluzowej
(2) błona podśluzowa (submucosa) – tkanka łączna, naczynia krwionosne i limfatyczne, włókna nerwowe
(3) błona mięśniowa: 2 warstwy mięśniówki gładkiej (wyjątek – przełyk,) – wewnętrzna okrężna, - zewnętrzna podłużna. Kurczliwość tej mięśniówki wywołuje ruchy perystaltyczne;
(4) błona zewnętrzna (przydanka): włóknista (w odcinkach leżących zewnątrzotrzewnowo - przełyk) lub surowicza (w odcinkach leżących wewnątrzotrzewnowo- żołądek, jelito) – zbudowana z tkanki łącznej, w przypadku błony surowiczej pokryta dodatkowo nabłonkiem jednowarstwowym płaskim (międzybłonkiem –otrzewną).
Błona śluzowa
Nabłonek
b. podśluzowa
m. okrężne
m. podłużne
b. zewnętrzna
Przewód pokarmowy
BP
MA - błona śluzowa, SU – b. podśluzowa, MU –b. mięśniowa, S – błona zewnętrzna
Jama ustna
• Pokrywa ją błona śluzowa wyścielona nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, przeważnie nierogowaciejącym (nieznaczne rogowacenie na podniebieniu twardym, dziąsłach i grzbietowej powierzchni języka).
• W blaszce właściwej i błonie podśluzowej znajdują się niewielkie gruczoły surowicze, śluzowe i mieszane (gr. wargowe, policzkowe, podniebienne, językowe).
Język
• Zbudowany jest z mięśni szkieletowych pokrytych błoną śluzową. Pokrywa go nabłonek wielowarstwowy płaski cienki na powierzchni brzusznej, gruby i brodawkowaty na powierzchni górnej. Mięśniówka języka to złożony system mięsni podłużnych, pionowych, poziomych i skośnych, co jemu zapewnia znaczną ruchomość, niezbędną przy mieszaniu, fragmentowaniu, przemieszczaniu pokarmu i mowie.
Brodawki języka –przednie 2/3 długości • Na powierzchni grzbietowej błona śluzowa tworzy niewielkie uwypuklenia –
brodawki języka:• (1) brodawki nitkowate: najliczniejsze, stożkowate, wysokość ok. 2 mm,
nadają językowi szorstkość, umożliwiając przytrzymywanie kęsów pokarmu;• (2) brodawki grzybowate - podobnej wielkości, nieliczne, zawierają kubki
smakowe, nas koniuszku języka odbierają smak słodki, dalsze smak słony• (3) brodawki okolone: największe - średnica 3 mm, w liczbie 10-12
ułożone wzdłuż granicy między trzonem a korzeniem języka, otoczone głębokimi rowkami; kubki smakowe odbieraja smak gorzki
• (4) brodawki liściaste: u człowieka szczątkowe, w formie fałdów w tylnej części języka.
• W nabłonku pokrywającym brodawki 2,3,4 znajdują się kubki smakowe. Pod brodawkami 3 i 4 znajdują się surowicze gruczoły von Ebnera, których wydzielina opłukuje (oczyszcza) powierzchnie kubków smakowych.
Język – brodawka grzybowata i nitkowata
Język - kubki smakowe
• Ślinianki• Podżuchwowa – mieszana• Podjęzykowa - mieszana• Przyuszna - surowicza
Przełyk
• Nabłonek: wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
• W blaszce właściwej i błonie podśluzowej małe gruczoły przełykowe wydzielające śluz.
• Błona podśluzowa zawiera także tkankę limfoidalną, włókna nerwowe i naczynia krwionośne
• Błona mięśniowa w 1/3 górnej zbudowana z mięśniówki szkieletowej, w 1/3 środkowej z mieszanej, a w 1/3 dolnej z gładkiej.
Przełyk – dolna 1/3
Przełyk N
BW
GŚ
M
BP
Przełyk – (p. podłuzny), gruby nabłonek chroni ścianę przed otarciem przez kęs pokarmowy
Przełyk – nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
Przełyk – przejście mięśniówki poprzecznie prążkowanej(Sk) w gładką (Sm), kolagen wybarwiony na
niebiesko
Przełyk
• Odcinek przywpustowy przełyku pod wpływem cofania się kwaśnej treści żołądkowej przekształca się w nabłonek walcowaty. Jest on szczególnie podatny na owrzodzenia i stany zapalne (przełyka Barreta). Bolesna stany zapalne mogą być przyczyną rozwoju raka przełyku.
Żołądek – budowa anatomiczna
• Składa się z:• wpustu, • trzonu z dnem • odźwiernika.
Żołądek – budowa histologiczna
• Nabłonek: jednowarstwowy walcowaty, jego komórki produkują śluz, który chroni ścianę żołądka przed działaniem silnie kwaśnego soku żołądkowego.
• Blaszka właściwa: nabłonek tworzy wpuklenia (dołeczki żołądkowe), do których otwierają się małe cewkowe gruczoły zlokalizowane w blaszce właściwej: we wpuście gruczoły wpustowe, w trzonie i dnie żołądkowe właściwe, w odźwierniku odżwiernikowe. Gruczoły wpustowe i odźwiernikowe produkują śluz.
• Błona mięśniowa: w jej skład wchodzą trzy warstwy mięśni skośne (najbardziej wewnętrzna). Okrężna i podłużna,
Żołądek
BŚ
BPŚ
BM
M – b. śluzowa, MM – mięsniówka b. śluzowej, S – b. podśluzowa, O,C,L – mięśnie ukośne (o), okrężne (c), podłużne (l), GP – dołki żołądkowe
Żołądek – błona śluzowa, dołki żołądkowe z gruczołami śluzowymi
GŚ
Gruczoły właściwe żołądkazawierają kilka typów komórek: (1) komórki główne, produkujące enzymy trawienne soku
żołądkowego (pepsyna, podpuszczka, lipaza), (2) komórki okładzinowe, które “produkują kwas solny”, tzn. aktywnie
transportują do światła gruczołu jony H+ i Cl-, które tworzą tam roztwór HCl, i glikopeptyd niezbedny do wchłaniania wit. B12
(3) komórki śluzowe szyjki, złokalizowane w górnej części gruczołu, produkujące śluz,
(4) komórki niezróżnicowane (macierzyste), zlokalizowane na pograniczu dołeczka i górnej części gruczołu, odpowiedzialne za regenerację nabłonka gruczołów i powierzchni żołądka,
(5) komórki dokrewne, produkujące hormony peptydowe gastrynę, bombezynę, somatostatynę i VIP.
Komórki gruczołu żołądka
KMKG
KD
Komórki główne ( KG, pepsyna),
macierzyste (KM, prekursorowe),
dokrewne (KD, hormony peptydowe),
Komórki okładzinowe (kwasochłonne) – wytwarzają HCl
k. główne (zasadochłonne) – wytwarzają enzymy (pepsyna, podpuszczka)
Gruczoł żołądka
Żołądek
• Mięśniówka tworzy trzy warstwy• Błona śluzowa dzieli się na obszar wpustu,
trzonu i dna oraz odźwiernika• Komórki okładzinowe produkują kwas
solny i glikopeptyd wiążący wit B12• Komórki główne wydzielają pepsynę, • Komórki dokrewne produkują hormony
peptydowe: gastrynę, bombezynę, somatostatynę i VIP.
Jelito cienkie
Składa się z trzech kolejnych odcinków: dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. Zachodzą w nim główne procesy trawienia pokarmu – białek, tłuszczów, węglowodanów i kwasów nukleinowych
Ściana jelita – fałdy krężne, kosmki, mięśnie, błona surowicza
Nabłonek jelita -jednowarstwowy walcowaty, pokrywa kosmki jelitowe i wpukla się w głąb blaszki właściwej tworząc cewkowe gruczoły –
krypty jelitowe .
Nabłonek jelitowyNabłonek pokrywający kosmki i krypty zawiera kilka typów komórek:(1) enterocyty: komórki z brzeżkiem szczoteczkowym, których
zadaniem jest wchłanianie produktów trawienia i przekazywanie ich do naczyń krwionośnych i limfatycznych
(2) komórki kubkowe, wydzielające śluz,(3) komórki dokrewne, produkujące hormony peptydowe: serotoninę,
sekretynę, somatostatynę, enterogastron, VIP(4) komórki niezróżnicowane (macierzyste, pnia), odpowiedzialne
za regenerację nabłonka,(5) komórki Panetha, (w dnie krypty), produkujące substancje
antybakteryjne (defensyny) i antypasożytnicze.
Komórki kosmka i krypty
Gruczoł jelitowy (krypta) – zawiera komórki pnia endokrynne i komórki Panetha (P, w dnie krypty), produkujące substancje antybakteryjne
(defensyny, lizozym ) i antypasożytnicze.
Kosek (v)
Gruczoł
Kosmki i krypty jelitowe
• Kosmek jelitowy: palczasta wypustka błony śluzowej (ok. 1mm), pokryta nabłonkiem jelitowym. Zrąb kosmka tworzy bogato komórkowa tkanka łączna wiotka, w której znajduje się sieć naczyń włosowatych, ślepo zakończone naczynie limfatyczne i pęczek komórek mięśniowych gładkich odchodzący od muscularis mucosae (“pompowanie” limfy).
Kosmek – naczynie limfatyczne (L), enterocyty, komórki kubkowe, limfocyty (Ly
Jelito cieńkie – fałdy okrężne (b. podśluzowa), kosmki (b. sluzowa) i mikrokosmki enterocytów
zwiększenie powierzchni chłonnej
BPŚ
BŚ
Kosmek
Krypta
Kosmki jelitowe – brzeżek szczoteczkowy
(mikrokosmki) na enterocytach
• Dwunastnica jest jedynym odcinkiem jelita, zawierającym gruczoły również w błonie podśluzowej: gruczoły dwunastnicze (Brunnera), produkujące silnie zasadową wydzielinę neutralizującą kwaśną treść pokarmową przechodzącą z żołądka.
XII-ca - kosmki bł. śluzowej, gruczoły śluzowo-surowicze w bł podsluzowej, bł. mięśniowa
Dwunastnica – kosmek, gruczoł śluzowy i gr. Brunnera w warstwie podśluzowej
Jelito grube
• Składa się z kątnicy wraz z wyrostkiem robaczkowym, wstępnicy, okrężnicy, zstępnicy, esicy i prostnicy.
Jelito grube -funkcje
• Wchłanianie wody i soli
• Formowanie kału
• Defekacja
Jelito grube• Nie posiada kosmków – błona śluzowa zajęta jest
przez głębokie i regularne krypty jelitowe, w których jest bardzo dużo komórek kubkowych (śluzowych), natomiast nie ma komórek Panetha. Występują także komórki walcowate (wchłaniają wodę i sole), k. macierzyste i dokrewne (substancja P, somatostatyna, chromogranina).
• Zewnętrzna warstwa mięśniówki nie jest ciągła – ma formę trzech taśm. W jelicie grubym nabłonek wchłania wodę i wydziela śluz, co prowadzi do formowania i zagęszczania mas kałowych.
Jelito grube – brak kosmków, krypty, grudka
limfatyczna BŚ
BPŚ
BM
GC
Ściana jelita grubego – brak kosmków liczne gruczoły, poj. grudki chłonne
GALT – układ limfatyczny związany z jelitem
• Migdałki podniebienne, jezykowe i gardłowe • Grudki chłonne - błonie podśluzowej przełyku• Pęczki Peyera – jelito cieńkie, zawierają komórki
M pobierąjace antygeny z jelita i prezentujace je limfocytom
• Limfocyty i komórki plazmatyczne w blaszce właściwej jelita cieńkiego i grubego
Jelito grube• Błona śluzowa wchłania wodę i sole i wydziela śluz• W błonie śluzowej znajdują się długie proste
gruczoły cewkowate zbudowane z nabłonka walcowatego.
• Nabłonek zbudowany z komórek: – walcowatych (resorbcja),– kubkowych (śluzowe), – macierzystych (regeneracja) i – wydzielniczych (hormony peptydowe. – brak kom. Panetha (obronne)
Jelito grube rectum
Gruczoły przewodu pokarmowego
• Trzustka • Wątroba
Trzustka jest gruczołem endo- i egzokrynnym
Wysepka Langerhansa otoczona pęcherzykami surowiczymi
Komórki pecherzykowe wytwarzają sok trzustkowy
Trzustka – funkcja egzokrynna
Wydziela enzymy trawienne trawiące:
• białka – trypsynogen, chymotrypsynogen, karboksypeptydazę
• Tłuszcze – fosfolipazę
• Skrobię - amylazę
• DNA/RNA - nukleazy
Wątroba – centralny organ metaboliczny organizmu
• Synteza białek krwi – albumin, protrombiny, fibrynogenu • Utlenianie aminokwasów i synteza mocznika• Glukoneogeneza – synteza glukozy z aminokwasów i
lipidów• Utlenianie nukleotydów i synteza kwasu moczowego• Wydalanie bilirubiny• Magazynowanie glikogenu • Utlenianie kwasu mlekowego• Metabolizm toksyn i leków• Wytwarzanie żółci i udział w trawieniu tłuszczów
Naczynia wątroby – układ wrotny
• Doprowadzające:• Tętnica wątrobowa – tętnice okołozrazikowe –sinusoidy• Żyła wrotna – żyłki doprowadzające – sinusoidy• Odprowadzajace:• Sinusoidy- żyła centralna (ż. śródzrazikowa) – ż.
wątrobowa- ż. Główna dolna
Wątroba – jednostką funkcjonalną są zraziki
• Zrazik tworzą:
• Żyła centralna do której zbieżnie uchodzą sinusoidy (naczynia włosowate)
• Hepatocyty otaczające każdy sinusoid
• Ułożone na obwodzie przestrzenie bramno- żółciowe zawierające tetnicę, żyłę międzyzrazikową i przewód żółciowy (triada)
Wątroba – jednostką funkcjonalną są zraziki
Komórki wątroby
• Hepatocyty – bogate w organelle – Mitochondria - >1000– Peroksysomy - 200-300– Poliploidalne jądra– Bogata ER, AG– Złogi glikogenu i tłuszcze w cytosolu
• Komórki żerne ( Browicza-Kupffera) pochodne monocytów
Komórki żerne wątroby