Układ oddechowy

Zadanie 1 (2 pkt)

Poniższy rysunek obrazuje w sposób uproszczony budowę nabłonka jednowarstwowego, wielorzędowego

wyścielającego, między innymi, drogi oddechowe.

Wyjaśnij, na czym polega adaptacja w budowie nabłonka dróg oddechowych do pełnienia określonych funkcji przez

tę tkankę. W odpowiedzi uwzględnij dwa elementy budowy nabłonka oddechowego przedstawione na rysunku.

Zadanie 2 ( 1 pkt)

Zamieszczony obok schemat przedstawia budowę mitochondrium. Podaj nazwę etapu oddychania tlenowego

zlokalizowanego w miejscu oznaczonym A.

Zadanie 3 (2 pkt.)

W mediach często spotykamy określenie „zielone płuca Polski”, odnoszone do jakiegoś dużego kompleksu leśnego,

np. Puszczy Białowieskiej. Oceń trafność tego określenia, biorąc pod uwagę bilans wymiany gazowej płuc i takiego

kompleksu leśnego

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 4 (2 pkt)

Wentylacja płuc wiąże się z ruchami oddechowymi, które obejmują wdech i wydech. Jedną ze struktur

uczestniczących w wentylacji płuc jest przepona.

Podaj, który schemat (A czy B) obrazuje położenie przepony podczas wydechu oraz określ, z jakiego rodzaju tkanki

zbudowana jest przepona.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 5 (3 pkt)

Wymiana i transport gazów oddechowych w organizmie człowieka zachodzi na dwóch poziomach: organów jakimi są

płuca i w tkankach.

a) Przedstaw mechanizm i kierunek wymiany gazów oddechowych między pęcherzykami płucnymi a krwią.

……………………..………………………………………………………………………………………………..……

b) Wybierz i podkreśl prawidłową odpowiedź: Pęcherzyki płucne są zbudowane z nabłonka:

A. wielowarstwowego,

B. jednowarstwowego sześciennego,

C. jednowarstwowego cylindrycznego,

D. jednowarstwowego płaskiego.

c) Wyjaśnij, w jaki sposób odbywa się transport dwutlenku węgla i tlenu we krwi.

…………………………………………………………………………..…….…………………………………………

Zadanie 6 (2 pkt)

Uczeń ma do dyspozycji: zlewkę szklaną, wodę wapienną [roztwór Ca(OH)2], rurkę szklaną. Podaj kolejność

czynności ucznia, który na lekcji biologii sprawdzi, że w powietrzu wydychanym znajduje się CO2.

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 7 (2 pkt)

Na wykresie przedstawiono procentową zawartość różnych substancji w powietrzu wdychanym i wydychanym przez człowieka.

Podaj dwie różnice w składzie powietrza wdychanego i wydychanego oraz wyjaśnij przyczynę każdej z nich.

............................................................…………………...................................................………………………………

Zadanie 8 (2 pkt)

Wpływ wysiłku fizycznego na pracę układu oddechowego można zaobserwować podczas lekcji wychowania

fizycznego, kiedy uczniowie biegną na 60 m. Zaplanuj obserwację wpływu wysiłku fizycznego na układ oddechowy,

podając parametr, który będzie obserwowany i sposób przeprowadzenia obserwacji.

Zadanie 9 (1 pkt)

W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów ciśnienia parcjalnego gazów oddechowych oraz prężność tych gazów w

naczyniach włosowatych.

21

0,56

78

0,034

78

16

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

azot tlen dwutlenek

węgla

para

wodna

% z

awar

tość

wdech

wydech

Na podstawie powyższych danych zaznacz trafne wyjaśnienie mechanizmu przenikania tlenu z powietrza

pęcherzykowego do krwi oraz dwutlenku węgla z krwi do powietrza pęcherzykowego.

A. Występuje dyfuzja tych gazów zgodna z gradientem ich ciśnień w powietrzu atmosferycznym i krwi.

B. Ciśnienie parcjalne tych gazów w powietrzu pęcherzykowym jest inne niż ich prężność w naczyniach

włosowatych.

C. Występuje korzystna różnica ciśnień obu gazów w powietrzu pęcherzykowym i we krwi, która pozwala na ich

transport na zasadzie dyfuzji.

D. Prężność obu gazów oddechowych w naczyniach włosowatych płuc jest wyższa od ich ciśnienia parcjalnego w

powietrzu atmosferycznym, co powoduje ich dyfuzję.

Zadanie 10. (2 pkt)

W tabeli przedstawiono procentową zawartość tlenu i dwutlenku węgla w powietrzu wdychanym i w powietrzu

wydychanym.

Na podstawie danych z tabeli, określ kierunki przenikania O2 i CO2 w trakcie wymiany gazowej między

pęcherzykami płucnymi a krwią w naczyniach krwionośnych.

1. Tlen ........................................................................................................................................

2. Dwutlenek węgla ....................................................................................................................

Zadanie 11. (1 pkt)

Tlenek węgla (czad) dostając się do organizmu człowieka tworzy z hemoglobiną względnie trwały związek. Źródłem

czadu mogą być spaliny i dym papierosowy. Uzasadnij opinię, że ludzie palący papierosy mogą być mniej wydolni

fizycznie, niż niepalący.

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 12. (1 pkt)

Na rysunku przedstawiono budowę pęcherzyka płucnego człowieka.

Wyjaśnij na przykładzie jednego, przestawionego na rysunku elementu budowy pęcherzyka płucnego przystosowanie

pęcherzyka do pełnionej funkcji.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 13 (1 pkt)

Oddychanie jest przykładem procesu katabolicznego. Uzasadnij to stwierdzenie jednym argumentem.

.......................................................................................................................

Zadanie 14. (2 pkt)

Schemat pęcherzyków płucnych człowieka oplecionych naczyniami krwionośnymi.

Ustal, w którym z naczyń krwionośnych uwzględnionych na schemacie płynie krew bardziej natlenowaną.

Odpowiedź krótko uzasadnij.

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 15. (2 pkt)

W jamie nosowej wyróżnia się okolicę węchową, dzięki której odczuwane są zapachy i okolicę oddechową, w której

wdychane powietrze zostaje oczyszczone, ogrzane i nawilżone. Podaj dwie cechy budowy jamy nosowej

umożliwiające jej pełnienie dwóch z wyżej wymienionych funkcji.

Zadanie 16. (1 pkt)

Na uproszczonym wykresie przedstawiono zmiany objętości powietrza w płucach.

Na podstawie analizy wykresu przyporządkuj każdej ze strzałek od 1 do 3 odpowiedni opis:

A -jest to objętość powietrza wymieniana w płucach podczas głębokiego wdechu i wydechu.

B -jest to objętość powietrza wymieniana w płucach podczas spokojnego wdechu i wydechu.

C -jest to objętość powietrza, którą można usunąć z płuc po zakończeniu spokojnego wdechu.

D - jest to część powietrza, której nie da się usunąć z płuc nawet przy maksymalnym wdechu i wydechu.

Zadanie 17. (2 pkt)

Spośród sformułowań wybierz dwa, które poprawnie przedstawiają zmiany w obrębie klatki piersiowej przy wdechu.

A. Zwiększa się objętość klatki piersiowej i płuc.

B. Zwiększa się objętość klatki piersiowej, a zmniejsza objętość płuc.

C. Następuje rozkurcz mięśni międzyżebrowych (oddechowych, wdechowych).

D. Przepona przesuwa się w kierunku jamy brzusznej.

E. Przepona przesuwa się w kierunku klatki piersiowej.

Zadanie 18. (2 pkt)

Schemat w sposób uproszczony ilustruje kierunki dyfuzji (przemieszczania się) dwutlenku węgla i tlenu w

organizmie człowieka. Uzupełnij schemat, wpisując w puste pola nazwy elementów budowy organizmu

człowieka, w których odbywa się wymiana gazowa.

Zadanie 19. (2 pkt)

Diagram przedstawia składowe pojemności płuc wyrażone przybliżoną objętością powietrza (w ml). Porównaj

objętość powietrza, która może być wymieniana u człowieka w spoczynku i w czasie dużego wysiłku. W odpowiedzi

posłuż się określonymi wartościami tych objętości powietrza (w ml).

1 Objętość zalegająca (nie jest usuwana z płuc)

2 Objętość zapasowa wydechowa

3 Objętość oddechowa przy spokojnym wdechu i wydechu

4 Objętość zapasowa wdechowa

5 Objętość życiowa przy głębokim wdechu i wydechu

6 Pojemność całkowita

Zadanie 20. (2 pkt)

Zadanie 21 (1pkt)

Zadanie 22 (2pkt)

Zadanie 23 (2 pkt)

Cały transport gazów oddechowych dokonuje się przy ścisłym współdziałaniu składników krwi. Opisz sposób

transportu tlenu i dwutlenku węgla we krwi, uwzględniając postać, w jakiej transportowany jest każdy z tych gazów.

Zadanie 24. (1 pkt)

Tabela przedstawia różnicę między oddychaniem tlenowym i beztlenowym

Zużycie energii w dwóch różnych typach komórek wynosi po 38 tys. cząsteczek ATP na sekundę w każdej komórce.

Komórka A oddycha tlenowo, komórka B oddycha beztlenowo. Na podstawie analizy powyższych danych ustal i

podaj, która z komórek (A czy B) będzie mieć większe zapotrzebowanie na glukozę. Swoją odpowiedź uzasadnij

jednym argumentem.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 25. (7 pkt.)

Występowanie organizmów w danym środowisku uzależnione jest również od obecności tlenu.

a) Oceń prawdziwość stwierdzenia: „Wszystkie organizmy uzyskują energię na drodze oddychania tlenowego”. Podaj jeden

argument uzasadniający odpowiedź.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Przyporządkuj nazwie etapu oddychania odpowiednią definicję.

I. Glikoliza

A) Jest to złożony ciąg katalizowanych enzymatycznie reakcji (od

kwasu cytrynowego do kwasu szczawiooctowego), polegający na

utlenieniu czynnego octanu .

II. Łańcuch oddechowy

(utlenianie końcowe)

B) Jest to przebiegający w cytoplazmie etap oddychania

z komórkowego składający się ciągu katalizowanych enzymatycznie

reakcji podczas, których następuje rozpad glukozy na dwie cząsteczki

kwasu pirogronowego

C) Jest to etap oddychania wewnątrzkomórkowego, polegający na

przeniesieniu protonów wodoru i elektronów na tlen z wytworzeniem

cząsteczki wody.

I – ......... II – ........

a) Wymień substraty i produkty oddychania tlenowego.

substraty: ...........................……..................................................

produkty: ..........................…......................................................

b) Podaj nazwę struktury komórkowej przedstawionej na rysunku oraz wskaż strzałką miejsce zachodzenia łańcucha

oddechowego.

Zadanie 26. ( 2 pkt.)

Przedstaw sposób transportu tlenu oraz dwutlenku węgla w krwi człowieka.

Tlen: …...........................................................................................….........................................

.......................................................................................................….…......................................

.......................................................................................................….…......................................

Dwutlenek węgla: …………..........................................................…..........................................

..........................................…........................................................................................................

Zadanie 27. (1 pkt)

Na diagramie przedstawiono umieralność ludzi z powodu chorób serca w zależności od liczby papierosów

wypalanych dziennie.

Na podstawie analizy diagramu przedstaw argument zachęcający ludzi palących papierosy do zerwania z nałogiem.

Zadanie 28. (1 pkt)

Na rysunku przedstawiono pęcherzyki płucne oplecione siecią naczyń krwionośnych.

Określ znaczenie gęstej sieci naczyń krwionośnych oplatających pęcherzyki płucne.

Zadanie 29. (1 pkt)

Między najgłębszym wdechem i wydechem wymieniane jest jednorazowo około 4200 cm3 powietrza. W spoczynku

wykonujemy zwykle 16 oddechów na minutę (wentylacja minutowa na poziomie 8000 cm3). W czasie wysiłku

wartość ta może wzrosnąć 20 razy. Zaproponuj ćwiczenie mające na celu uzyskanie lepszej wentylacji płuc.

Zadanie 30. (2 pkt)

Zbadano wpływ palenia papierosów oraz wpływ zanieczyszczenia powietrza na zachorowalność na przewlekłe

zapalenie oskrzeli.

Zanalizuj przedstawione na wykresie wyniki. Zapisz dwa wnioski.

Zadanie 31. (1 pkt)

Zadanie 32. (2 pkt)

Układ oddechowy człowieka tworzą drogi oddechowe oraz płuca. Na rysunku przedstawiono niektóre narządy

tworzące drogi oddechowe.

Podaj nazwę narządu oznaczonego literą A oraz wymień jedną funkcję pełnioną przez niego.

Zadanie 33 (2pkt)

Zadanie 34. ( 2 pkt.)

Zbadano skład powietrza wdychanego i wydychanego przez człowieka. Wyniki badań przedstawiono na wykresach.

Podaj, który z wykresów (A, czy B) przedstawia zawartość związków chemicznych w powietrzu wydychanym. Swój wybór uzasadnij

jednym argumentem.

Zadanie 35. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono niektóre narządy tworzące drogi oddechowe.

Podaj nazwy narządów oznaczonych na schemacie

a–.................................................................................

b –.................................................................................

c–.................................................................................

Zadanie 36. (2 pkt)

W tabeli przedstawiono podstawowy skład chemiczny powietrza wdychanego wydychanego

Narysuj diagram słupkowy porównujący skład gazów oddechowych w powietrzu wdychanym i wydychanym.

21

0,56

78

0,034

78

16

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

azot tlen dwutlenek

węgla

para

wodna

% z

aw

art

oś

ć

wdech

wydech

A

B

Zadanie 37. (1 pkt)

Podany schemat przedstawia zasadę transportu gazów oddechowych w ciele człowieka z uwzględnieniem ciśnień

parcjalnych gazów w mmHg. Na podstawie informacji zamieszczonych na schemacie wyjaśnij podstawowy

mechanizm przenikania tlenu z powietrza pęcherzykowego do krwi.

Zadanie 38. (3 pkt)

Na schemacie przedstawiono budowę układu oddechowego człowieka.

a) Wpisz (obok liter od A do D), nazwy zaznaczonych na rysunku elementów budowy układu oddechowego.

b) Podaj nazwę procesu zachodzącego w płucach.

Zadanie 39. (2 pkt)

Podczas wypadków dochodzi czasami do przebicia klatki piersiowej człowieka aż do jamy opłucnej. Objawem

takiego urazu jest syk towarzyszący ruchom klatki piersiowej, spowodowany przepływem powietrza przez powstały

otwór. Pierwsza pomoc polega na szczelnym zamknięciu otworu w klatce piersiowej folią lub plastrem.

a) Wyjaśnij, jakie zmiany w płucach człowieka mogą być następstwem takiego urazu przy braku właściwej pomocy.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

b) Uzasadnij, posługując się jednym argumentem, dlaczego pierwsza pomoc powinna być udzielana w opisany

sposób.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 40. (2 pkt)

Sposób wentylacji płuc nie jest taki sam u wszystkich ludzi. Jeżeli w wentylacji płuc bierze udział przede wszystkim

przepona, takie oddychanie nazywane jest brzusznym lub przeponowym. Gdy większe znaczenie ma praca klatki

piersiowej, mówi się o oddychaniu piersiowym. Zaplanuj obserwację umożliwiającą sprawdzenie, który typ

wentylacji częściej występuje u kobiet, a który u mężczyzn. Uwzględnij grupy badawcze oraz sposób

prowadzenia obserwacji.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 42. (3 pkt)

Wentylacja płuc polega na rytmicznych wdechach i wydechach, co przedstawia schemat.

Utwórz tabelę i porównaj w niej przedstawione procesy.

Zadanie 43. (1 pkt)

Rytmiczną zmianę objętości klatki piersiowej podczas wdechów i wydechów umożliwiają dwa rodzaje mięśni

oddechowych: przepona i mięśnie międzyżebrowe. Podaj nazwę mięśnia, który będzie głównie umożliwiał oddech

człowiekowi z ograniczoną ruchomością klatki piersiowej (np. przez założony na niej opatrunek gipsowy).

Zadanie 44. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono wartości objętości powietrza składające się na całkowitą pojemność płuc.

Na podstawie informacji ze schematu:

a) podaj wartość objętości powietrza, która może być dodatkowo pobrana, ponad objętość oddechową, w czasie

maksymalnego wdechu ....................... ,

b) podaj wartość objętości powietrza, która może być usunięta z płuc w czasie maksymalnego wydechu (po

wcześniejszym maksymalnym wdechu) ....................... .

Zadanie 45. (2 pkt)

Szacuje się, że w Polsce pali papierosy co drugi mężczyzna i co trzecia kobieta. Szkodliwy wpływ dymu tytoniowego

na organizm człowieka nie podlega dyskusji.

a) Podaj nazwę składnika dymu tytoniowego, który ogranicza przenoszenie tlenu przez hemoglobinę.

.................................................................................................................................................

b) Wyjaśnij, dlaczego ten składnik dymu tytoniowego ogranicza przenoszenie tlenu przez hemoglobinę.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadanie 46. (2 pkt)

1. ............................................................................................................................................

2. ............................................................................................................................................

3. ............................................................................................................................................

4. ............................................................................................................................................

Zadanie 47 (1pk)

Zadanie 48. (2 pkt)

Badania kliniczne wykazały, że oddychając w przestrzeni zawierającej powietrze o stałej zawartości tlenu, ale

zwiększającej się zawartości dwutlenku węgla obserwujemy zwiększenie częstości i głębokości ruchów

oddechowych. Wyjaśnij udział układu nerwowego w mechanizmie regulacji ruchów oddechowych.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 49. (2pkt)

Schemat przedstawia w uproszczony sposób wymianę gazową wewnętrzną w organizmie człowieka.

Opisz na podstawie schematu rolę hemoglobiny w wewnętrznej wymianie gazowe

Zadanie 50. (1pkt)

Rzęski nabłonka migawkowego dróg oddechowych nałogowego palacza wykazują obniżoną aktywność ruchową.

Wyjaśnij, jakie znaczenie ma ten fakt dla zdrowia palacza.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................