TUYẾTGIỮAMÙAHÈ(SnowintheSummer)

SaydawUJotika

TỳkheoTâmPhápdịchViệt

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

MỤCLỤC

LỜICẢMTẠGIỚITHIỆUCHƯƠNG1.TÂM,CHÁNHNIỆMVÀTHIỀNCHƯƠNG2.ĐỘCCƯCHƯƠNG3.TÌNHCHACONVÀSỰDẠYDỖCHƯƠNG4.CUỘCĐỜI,SỰSỐNGVÀCÁICHẾTCHƯƠNG5.HỌCHỎIVÀDẠYDỖCHƯƠNG6.GIÁTRỊVÀTRIẾTLÝCHƯƠNG7.TÌNHBẠN,MỐIQUANHỆVÀLÒNGTỪBI

o0o

LỜICẢMTẠ

ChúngtôiquyếtđịnhxuấtbảnlạicuốnTuyếtGiữaMùaHènàysaukhinhậnđược rất nhiều lời yêu cầu từbạnđọc.Bảndịchnàydựa trênnguyênbảntiếngMiếnđượcchính thiềnsưSayadawUJotikabiên tập lại,vàbổsungthêmmộtsốlờikhuyêncủaThiềnsưđượctríchratừnhữngbứcthưnhậnđượctrongnhữngnămsaunày.ChúngtôixinđượcbàytỏlòngtriânvôhạnđốivớiThiềnsưSayadawUJotika,ngườiđãdànhbaotâmlựcviếtranhữnglờidạytâmhuyếtvượtthờigianvàđầytrítuệnàyđểthứctỉnhchúngtakhỏicuộcsốngvôvịvàumê.XinvôcùngcảmtạcácbạnđạoBruceMitteldof,AyyaMedhanandi,JohnFabbricanteđãchuyểnđếnchochúngtôinhữngbứcthưcủathiềnsưđểbiêntậpthànhcuốnsáchnày.Chúng tôixincảmơnnhững tấm lòngnhânhậuvànhẫnnạiđãđónggópcôngsứccho lầnxuấtbảnđầu tiêncủacuốnsáchnày:AyyaMedhanandi,BarbaraHasslacher,JaneYudelman,Chittapala,PhilThompson.Khôngcósựđónggópcôngsứcvàgiúpđỡnhiệttìnhcủahọđểbiêntậpvàđánhmáy,lêntrangthìcuốnsáchnàyđãkhôngthểrađờivàđếntaybạnđọcnhưthếnày.Tronglầntáibảnnày,xinđặcbiệtcảmơnbạnLiởHồngKôngđãdànhrấtnhiều thời gian để viết ra nhữngmục chú thích cho những bạn đọc chưaquenthuộcvớinhữngthuậtngữPhậthọchaynhữngtưtưởngPhươngTâyđểdễthamkhảo,vàxintriânĐạiĐứcBhikkhuThitayanoởIndonesiađãgiúp dịch phần chú thích ra tiếngAnh (từ phiên bản tiếngHoa của cuốnTuyếtGiữaMùaHè).Rấtcámơnnhữngbạnđạohảotâmđãhùnphướcinấn,xuấtbảncuốnsáchnày.Chúng tôichân thànhmongmuốn rằng tấtcảnhữngaiđọccuốnsáchnàyđềuthuđượcthậtnhiềulợiíchtừnhữnglờikhuyêncủangườithầytừbivàtrítuệcủachúngta,ngườiđãdànhtrọncảcuộcđờiđểthựchànhchánhniệmvàthấuhiểucuộcđờimộtcáchthậtsâusắcvàđầyýnghĩa.

o0o

GIỚITHIỆU

Nhucầudiễnđạt tâmmình thật làmạnhmẽ.Nórấtquan trọngđốivớisựpháttriểntâmlinhcủachúngta.Nếubạnkhôngcóđượccơhộiđểtựdiễnđạtmình,bạnsẽđánhmấtđicáchsuynghĩsángtạo.Vâng,đócũnglại làmộtsựdínhmắcnữa.Tôikhôngthểtựépbuộcmìnhphảitừbỏsựdínhmắcấyđược.Rấtnhiềulầncầmbútlênđểviết,vàrấtnhiềulầntôilạiphảiđặtbútxuống.Trongtâmtôicónhữngđiềuthậtkhóthểhiệnrađượcbằngngôntừ.Xinbạnđừngnghĩrằngtôiđangthuyếtgiảngđiềugì.Tôichỉđangdiễnđạtnhữngquanđiểmcánhân(cảmxúc,tìnhcảmvànhữngnhậnxét)màtôicholàđúngđốivớichínhmìnhmàthôi.Tôibiếtnhiềuđiềutôinóicóthểrấtdễbịhiểulầm.Mộtngườinàođócóthểsửdụngchúngđểchống lại tôi.Tôikhông thểdiễnđạtđượchếtnhữnggìmìnhmuốnnóiquamộtbứcthư.Thậmchíngaycảviệcnóivềchúngcũngđãlàmộtviệckhókhănđốivớitôilắmrồi.Dùsaothìtôicũngđãcốgắngthểhiệnquanđiểmcủamình.Nhữngđiềutôinóicóthểkhônggiốngnhữnggìtrongnhữngcuốnsáchlớnnói.Tôicũngkhôngmongrằngbạnsẽđồngývớinhữnggìtôinói.Chúngkhôngphảilàchânlýcủathếgian.Chỉlànhữngcáchnhìncủatôivàothờiđiểmcủatháng10năm1986màthôi.Tôicũngsẽthayđổi,nhưtấtcảmọisựtrênđờiđềunhưthế.Hãythôngcảmchonhữngthiếusótcủatôi.Tôilàmộtngườiluôncảmthấyvỡmộngtrướccuộcđời,tinhaykhôngtùybạn.Mộtngàynàođótôisẽthậtsựhạnhphúc.Đâylàđôiđiềuvềbảnthântôi.TôiđượcsinhratrongmộtgiađìnhHồigiáoởMiếnĐiện vào ngày 5 tháng 8 năm 1947 và được giáo dục trongmộttrường truyềngiáocủanhà thờThiênchúagiáo (RomanCatholic).Tôiđãtừngđọcvànghiêncứuhầuhếtmọi thứ trên thếgiớinày.Khicòn trẻ, tôithườngbịngười ta cho là cộngsảnbởivì tôi chẳng tinvàobất cứmột tổchứctôngiáonàocả.Bâygiờkhôngbiếttôicócòntinvàomộttổchứctôngiáonàokhôngnhỉ?Aibiết?!Tôinghĩđếnviệcxuấtgiatrởthànhmộtnhàsư(Tỳkheo)từnăm19tuổi,nhưngrồisauđólạivàođạihọc,vàvỡlẽrarằngnềngiáodụcđóthậtchẳngcóchútgìnhưmìnhmongmuốncả.Thếrồisauđótôitựgiáodụcbảnthânmình.Tôipháthiệnramộtđiềurằnghầuhếttấtcảmọingườichỉchạytheođồngtiền,danhvọngvànhữngthúvui–thậtphùphiếm.Vìvậy,tôiquyếtđịnhrằngmấtcôngmấtsứcvớisựgiáodụcnhưvậythậtchẳngđáng.Tôikhôngthểcứtiếptụcsốngcảđờinhưvậy.Tôirờibỏgiađìnhđixuấtgiadùrằngtôiyêuthươngcongáitôivôcùng.Khôngcóchỗnàochotôitrongcáixãhộibonchennày.Trởthànhmộtnhàsư,sốngvàtutrongrừnglàcáchsốngtốtnhấtđốivới tôi;nórất thíchhợpvới tínhcách

củatôi.Vâng,bàtôilàngườidântộcShan.Bàtôisốngthọ,sốngmộtcuộcđờibìnhyên.Bàmấtnăm80tuổi.Khiđótôimới14tuổi.Tôivàbàtôirấtthânthiếtvớinhau,tôirấthaynghĩvềbà.TôicũngrấtthíchnhữngngườidântộcShan.Họrấthiềnlành.CórấtnhiềungườiShansinhsốngởMaymyo;ở làngYeChanOh,nơichúng tôisốngcũngcóngườiShan.CómộtlàngkhácgầnđótênlàYengwe,hầuhếtngườilàngđóđềulàngườiShan,họnóitiếngShan.NhữngbàcụgiàngườiShancũnggiốngnhưbà tôi– lặng lẽ,bìnhan,chấtphác,nhẫnnại,chịu thươngchịukhó,sốngtritúc,khônghayápđặtvàrấtlànhhiền.Rấtkhótìmđượcnhữngconngườinhưthếởthànhphốthờibuổibâygiờ.Nhữngngườigiàucórấthaynghingờngườikhác;họcứnghĩngườikhácchỉtìmcáchlợidụngtiềnbạccủahọthôi.Bạnhỏi vềquanhệgiữa tôi với gia đình ấyhả.Chưabaogiờ tốt đẹp cả.Ngườiduynhấttronggiađìnhtôiyêuthươnglàchịgáitôi.Chịthươngyêutôimặcdùchịkhônghiểutôi.Đúngvậy,“tôichưabaogiờcảmthấymìnhthuộcvềcáigiađìnhấycả”.Tôisốngnhưmộtngườixalạtronggiađình.Cólẽmộtngàynàođótôisẽđếnthămchịgáitôi.Quanhệgiữatôivàbốmẹlàmốiquanhệvừayêuvừaghét.(Cảhaingườiđềuđãmất).Tôicảmrấtcôđơntronggiađìnhấy.Tôihiểubạnđangcảmthấynhưthếnàovềmốiquanhệvớimọingườitronggiađình.Chẳngsaocảbạnạ.Bạntìmtìnhthươngvàsựhiểubiết,cảmthôngởnơikhác.Bấtkểbạnlàmgì,bấtkểđiềugìxảyđến,tôivẫnluônluônlàngườicha,ngườianh,ngườibạncủabạn,mộtngườitưvấnchobạn.Tôisốngởgianhgiớigiữahainềnvănhóakhácbiệtnhau–vănhóaphươngĐôngvàvănhóaphươngTây.SinhtrưởngởMiếnĐiệnnhưnglạiđượcgiáodụcởmộttrườnghọckiểuphươngTây.Tiếpxúcvớitấtcảnhữngtôngiáokhácnhau–Phậtgiáo,Thiênchúagiáo,đạoJane,đạoHindu,đạoHồi–vàcả chủ nghĩa vật chất trong triết học phương Tây nữa. Cuối cùng thì tôichẳng thực sự tin vào cái gì hết. Tâm lý học phương Tây – Freud, Jung,Adler,Rogers,Laing,WilliamJamesvàrấtnhiềungườikhác;triếthọcTâyphương – Socrates, Plato, Aristotle, Hegel, Kant, Nietzsche, Kierkegaard,Bertrand Russell,Wittgenstein, Bergson… - đủ để cho con người ta phảiđiênđầu.Tôihọcngànhđiệntử,nghiêncứunhữnglýthuyếtkhoahọctiêntiến,cảlýthuyếtvềlỗđentrongvũtrụ.Tôithấyconngườitahầunhưchẳngchắcchắnđượcvềbấtcứđiềugìcả.

Điềuquantrọngnhấtcầnbiếtlàtâmcủachínhmình.

Đúngthế,tôimuốntựdo.Vàđiềunàycầnphảiđượchiểungaytừđầu.Tựdocủatôilàcáikhôngthểđemramuabán.Sốngquálâuởmộtchỗlàmtôicảm thấynhưở trong tù.Theocách tính tuổi củangườiMiếnĐiện, tôi là

mộtconsưtử.Tôithựcsựthíchsốnglangthangnơinúirừngnhưmộtconsưtửcủađạingàn.Ah,tựdo…tôikhôngthểchấpnhậnđượcbấtcứsựhạnchế,sựgòéphaytróibuộcnào.Ngaycảbấtcứsựdínhmắcnàolàmhạnchếtựdocủatôicũngkhôngphảilàđiềutôiưathích.Tôiyêutựdovàkhôngbaogiờđánhđổinólấybấtcứthứgìtrênđời.Tôiyêuthíchsựgiảithoátcủatâmhồn.Vìthếtôingàycàngthấyrõranhữnggìđangcầmtù,tróibuộctâmmình.MặcdùtôiđãtừngđọcvànghiêncứukỹTạmTạngKinhĐiển,nhưngkhithấyramộtđiềugìmới,đốivớitôinócứnhưlàmộtsựpháthiệnhoàntoànmớilạ.Tựmìnhkhámpháranhữngsựthậtđơngiảnđó–thậtlàmộtniềmvuivôcùnglớn!Eureka!Tôikhông thểchịuđựngnổinhữngconngườiănnóiđạingôn,bahoacứnhưthểhọbiếtrõđiềugìđóchỉvìhọđãtừngđọcđâuđótrongsách.Thếnhưngcólúctôibắtgặpchínhmìnhcũngđanglàmviệcấy,dùrằngtôilàmđiều đó ngày càng ít hơn. Tôi làmột con sư tử của đại ngàn.Mộtmình,nhưngkhôngcòncôđơn.Tôiđãhọcđượccáchsốngmộtmình.Đôikhitôimuốndiễnđạtnhữnghiểubiếtsâusắcnhấtcủamình,nhưngthậtkhótìmrađượcmộtngườibiết lắngnghe,hiểuđượcvà trân trọngđượcnhữnggì tôimuốn nói. Thông thường thì chính tôi lại là người lắng nghe.Mọi ngườithíchnóichuyệnvới tôi.Tôinghĩmongmuốnđộc lậpvà tựdo(cảvề thểchấtlẫntinhthần)làkhátvọngmạnhmẽnhấtcủatôi.Córấtnhiềuhìnhthứcvànhiềutầngmứctựdokhácnhau.Tôiphảisốngđúngvớibảnchấtcủaconngườitôi,bằngbấtcứgiánào.Có thể tôi sẽ làm cho bạn bè của tôi phải thất vọng.Có quá nhiều ngườimongđợiquánhiềuthứởtôi.Chắcchắnlàtôisẽkhôngthểđápứngđượcmongmuốn của họ.Tôi đangđi về phía tự do riêng của cá nhân tôi, chứkhôngphảivềphíahòađồngvớitấtcảmọingười.TôivừađọcxongcuốnKÝỨC,GIẤCMƠVÀSUYTƯỞNGcủaCarlJung.Tôirấtthíchmộtsốtưtưởng củaông.Một sốđiềuôngviết vềbản thânông cũng thểhiệnđượcnhữngđiềutôimuốnnóivềchínhmình.Tôixintríchdẫnmộtsốđoạntrongđóchobạnđọcnhé:“Khicònbétôiluôncảmthấymìnhrấtcôđơn,chođếnbâygiờtôivẫncôđơn,bởivìtôihiểuđượcnhữngđiềuvàphảilưuýđếnnhữngđiềumàngườikhácchẳnghềbiết,vàphầnlớnlàkhôngmuốnbiết.Sựcôđơnkhôngphảilàbởivìkhôngcóaiởbêncạnhmình,màlàkhôngthểnóirađượcnhữngđiềumàmìnhcholàquantrọngđốivớichínhmình,haylàphảicốgiữtronglòngkhôngnóiranhữngđiềumàngườikháckhôngthểchấpnhậnđược.Nếumộtngườinàođóhiểubiếtnhiềuhơnnhữngngườikhác,ngườiđósẽcảmthấycôđơn.Nhưngcôđơnkhôngnhấtthiếtlàkhôngtốtchotìnhbạn,bởivìkhôngcóainhạycảmhơnnhữngngườicôđơn,vàtìnhbạnchỉnảynởkhinàomỗingườiđềuý thứcđượcvềchínhbảnthânmình và không đồng hóamình với những người khác. Tôi phải tuân theo

“quyluậttừbêntrong”đangchiphốichínhbảnthântôi,khôngchotôicơhộiđượclựachọn.Tấtnhiên,khôngphảilúcnàotôicũngtuântheonó.Cóaicứsốngynguyênkhôngthayđổibaogiờcơchứ!(Nóivềtáisanh–trongtrườnghợpcủatôicólẽcáichínhlàsựthôithúcnhiệttìnhtìmkiếmsựhiểubiếtđãđưatôiđitáisanh,bởivìđólàphầnmạnhmẽnhấttrongcátínhcủatôi).Tôithấymìnhphảichấpnhậnrằngnhữngsuynghĩđangtựtungtựtáctrongtâmmìnhcũnglàmộtphầncủathựctại.Nhữngthangtiêuchuẩnđúng–saitấtnhiên làvẫncònđó,nhưngbởivìkhôngcòn tróibuộcđượcmìnhnữanênchúngchỉchiếmvị trí thứyếumàthôi.Sựhiệndiệncủacácsuynghĩcònquantrọnghơnsựđánhgiáchủquancủamìnhvềchúng.Nhưngkhôngnênđènénsựđánhgiáđó,bởivìchúngcũng làmộtphần trong toàn thểcuộcsốngcủachúngta.(Vìvậy,hãyghinhận–hãychánhniệmvềtấtcảmọithứ).Ngườinàochưatừngđiqualòlửanhiệtnãocủacáccảmxúcvàtìnhcảmsẽkhôngbaogiờvượtquađượcchúng.Khiđóhọcóthểsẽchạytrốnsangngôinhàbêncạnh,vàngọnlửaấyrồicũngsẽtrànsangvàthiêurụingôinhàấybấtcứlúcnào.Bấtcứlúcnàochúngtabỏcuộc,cốtìnhbỏlạiđằngsauhaylãngquênđiquánhiều, thìđiềunguyhiểm lànhững thứchúng tacố tìnhquaymặtlàmngơấysẽquaytrởlạivớisứcmạnhcònlớnhơn.(Đừngngồiđèlêntìnhcảmvàcáccảmxúccủachínhmình;hãychánhniệmvềchúng.Đối với tôi, “vượt qua” không có nghĩa là “giải quyết” mà là ý thức vềchúng,trảinghiệmchúngmộtcáchchánhniệm,mộtcáchcóýthức).Thựcra,cáitôngiáotônthờsựpháttriểncủachúngtahiệnnayrấtnguyhiểmởchỗnóápđặtchochúngtanhữngảovọngrấtấutrĩvềtươnglai,vàdođólạicàngthúcépchúngtatrốnchạyquákhứ.Sựpháttriểnnhờtiếnbộ,nghĩa là nhờ những phương thức hay công nghệmới, tất nhiên là rất ấntượnglúcbanđầu,nhưngvềlâuvềdàichúngrấtđángngờvàtrongbấtcứtrườnghợpnàocũngphảitrảgiáđắt.Chúngkhônghềlàmchoconngườitasốngbiếtđủvàhạnhphúchơn.Thựcrachúngchỉlànhữngvịngọtgiảtạocủakiếpngười,cũnggiốngnhưnhịpđộtraođổithôngtinvàgiaotiếpngàycàngnhanhchónghiệnnaylàmtăngnhịpsốngmộtcáchkhóchịuvàdànhchochúngtangàycàngítthờigianchochínhbảnthânmình.(Vìvậy,hãysốngcàngđơngiảncàngtốt).Tôiđãtừngsốngởnơikhôngcóđiệnđóm,phảicanhgiữđốnglửacủiđểsưởiấmthânmình.Khiđêmđến,tôithắpngọnđèndầulấyánhsáng.Nơiđókhôngcónướcmáy,vàtôithườngmúcnướctừdướigiếnglêndùng.Tựtaytôibửacủi,nấuăn.Nhữngcôngviệcđơngiảnđólàmchoconngườitrởnênđơngiản;vàđểtrởnênđơngiảnthậtlàkhóbiếtbao.ỞBolllingen,sựtĩnhlặngvâyquanhtôiđếnmứctôicóthểnghethấyđượcnó,vàtôisốngkhiêmtốnhòamìnhvới thiênnhiên.Cuộcsốngbaotrùmmộtsựtĩnhlặngkhông

thểtả.TrongngôithápởBollingen,dườngnhưconngườitasốngđồngthờicuộcsốngởnhiềuthếkỷkhácnhau.Nơiđâysẽcònởlạitrênđờilâuhơntôi,nơichốnvàphongcáchcủanógợinhớlạinhữngthứtừthờirấtxaxưa.Rấtítthứgợinhớđếnthờihiệntại.Nếumộtngườisốngởthếkỷthứ16dọnvàođâyở,chỉcócáiđèndầuvàbaodiêmlànhữngthứlạlẫmđốivớianhta;cònkhônganhtasẽdễdàngbiếthếtmọiviệccầnlàm.Khôngcógìquấyrầyngườiquávãng,khôngcóánhđènđiệnhaytiếngđiệnthoạikêu.”(CarlJung)Cònnhiềunữa,nhưngtôimuốndừnglạitạiđây.Nghenữachắcbạnsẽchánđếnchếtmất.Xétvềmộtmặtnàođó,tôinghĩtôilàmộtngườicócátínhnổiloạn.Trongsuốtcảcuộcđời,tôiluônluônlàmộtconngườinổiloạn.Ướcmơcủatôilàđượcsốnggiữarừngsâunúithẳm,cáchxaconngườivàtiếngđộng,chỉvớimộtsốđồdùngcầnthiếtnhất;mộtcuộcsốngtĩnhlặngvàbìnhyên.Tôicókhóckhôngấyhả?Aimàcóthểtinnổimộtnhàsưgiànhưtôimàvẫncònnướcmắtđểmàkhóc?Tôigiốngnhưmộtlòthancháyâmỉ.Bạnkhôngnhìn thấy ngọn lửa, nhưngbên trong vẫn còn đangngún cháy.Tôikhôngmuốnsựđánhgiáphánxétcủangườiđời; tôimuốnsựhiểubiếtvàcảmthông.Tôicũngđâuphảilàmộtconngườihoànhảo.Thậmchítôingàycàng trở thànhmộtngườikhônghoànhảo.Vìvậy tôisợnhữngngườihayđánhgiáphánxétngườikhác.Tôimuốnđượcđểyên.Ngườitanóimộtnhàsư không nên dínhmắc với bất cứ người nào hay bất cứ thứ gì trên đời,nhưngtôithìkhôngthểlàmđượcđiềuđó.

Tôikhôngchỉlàmộtnhàsư;tôicònlàmộtconngười.Tôikhôngcốgắngđểtrởthànhmộtngườinàođó.Tôichỉđangcốgắnghếtsứcmìnhđểhiểuđượcnhữnggìđangdiễnratrongcuộcđờimình,trongtráitimmình,trongtâmmìnhmàthôi.Khôngtiếngtăm,khôngdanhvọng;khitôirađikhỏicõiđời,khônggìcònởlại.

o0o

CHƯƠNG1.TÂM,CHÁNHNIỆMVÀTHIỀN

Điềuquantrọngnhấtlàphảichánhniệm,haybiếthayýthứcvềchínhtâmmình.Vàcảnhữngđộngcơcủabạnkhi làmbấtcứviệcgì.Hầuhết tấtcảmọingườiđềukhôngýthứcđượcnhữngđộngcơcủamìnhkhinóihaylàmbất cứ việc gì, và trong hầu hết các trường hợp, ngay cả khi ý thức đượcđộngcơđó,họlạithườngtựbiệnhộchochúng.Sati(chánhniệm)làsựhiệndiệncủatâm,haysựýthứcvềchínhmình.Haybiếtbấtcứnhữnggìđangdiễnratronghiệntạimàkhôngcóbấtcứmộtđịnhkiếnnào.

Điềuquantrọngnhấtlàhaybiếtvềchínhtâmmình.

Chánhniệmlàmộtphầnbảnchấtcủachúng ta.Nócó thểđượcphát triểnmộtcáchtựnhiênvàdễdàng.Điềuduynhấtbạnkinhnghiệmtrựctiếpđượclàtâm,baogồmcácsuynghĩ,cảmxúc-tìnhcảm,tháiđộ…Tấtcảmọithứkhácchỉlàsựsuydiễn.Ngaycảkhibạnnhìnxuốnghaibàntaymìnhvàchorằngmìnhnhìnthấyhìnhdáng,màusắccủanó,mỗiviệcđóthôicũngđãphảiđiquarấtnhiềucôngđoạn.Làmthếnàođểthấyđượchìnhdángvàmàusắc?Cáigìlàhìnhdáng?Vàcáigìlàmàusắc?Mộtngườibạntrìnhphápvớitôirằngkhianhtahànhthiềnvàchánhniệmvềtiếngđộng,lúcđầuthìanhthấytiếngđộngtừmộtnơinàođóxaxavọnglại.Lúcsauchánhniệmhơnthìanhlạicảmnhậntiếngđộngởngaytaimình,đangdiễnraởtrongtai.Khichánhniệmhơnnữa,anhlạithấytiếngđộngởtrongtâmmình.Khôngcótâmhaybiếtthìkhôngthểcótiếngđộng.Thiền,theocáchtôihiểuvềnó,thìkhôngphảilàđểtạoramộtcáigìcả(dùđó làsự tĩnh lặng,định tâmhay tuệgiác,haybấtcứmộtcáigìkhác).Màthiềnlàđểthấyrõbấtcứnhữnggìđangdiễnratronghiệntạitheomộtcáchnhìnrấtđơngiản.Đặtmục tiêu làsự tĩnh lặng,haycốgắng tạorasự tĩnhlặnghoặctuệgiáclàbạnđangcốbắtđầuđitừnơimàchúngtasẽđến.Dođóchúngtasẽluôntụtlạichỗđangđứng,bởivìchúngtakhôngbắtđầuđitừnơimàchúngtađangđứng.Mộtcáchdiễntảkhácnữalà:thiềnlàsựtiếpxúc,kếtnốivàthấuhiểunộitâmhoàntoàn;hiểubiếtvềcuộcsống(nhữngvấnđềcủacuộcsống)mộtcáchsâusắcchínhlàthiền.Khôngcógìkhácnhaugiữaviệcgiảitỏanhữngnútthắtđaukhổ,giảiquyếtnhữngvấnđềcủamình(vấnđềtâmlýhaybấtcứvấnđềgì)vớithiềntập.Nóđềulànhữngthànhphầncủacùngmộttiếntrình.Đối với tôi, làmcôngviệc tưvấn tâm lývàhướngdẫn thiềnkhông cógìkhácnhaulắm.Dođó,ngườinàokhônghiểuđượctâmngườikhácmàchỉ

cókiếnthứcsáchvởsuôngthìkhôngthểlàmmột thiềnsư(hoặcngười tưvấn)đượcmàchỉlàmộthọcgiả.Hầuhếttấtcảmọingườiđềucầnđếnsựgiúpđỡcủangườikhácđểgiảitỏanhữnggútmắctâmlýcủachínhmình.Đểlàmđượcđiềuđó,mộtngườithầyphàm tục với những kiến thức thế gian thông thường cũng có thể giúpđược…Tôiđãthấyrõđiềunàytừrấtlâutrướcđây,vàđangngàycàngtìmhiểusâuvềnó.NgaycảkhiởMỹ,cáchtôilàmviệcvớimọingườitrướchếtlàphảitìmhiểucuộcđờihọ,nhữngvấnđềvàkhúcmắccủahọ,đểxemhọbịbếtắcchỗnào.Giúpchohọthấyrõnhữngvấnđềcủachínhmình.Toànbộmụcđíchcủathiềntậplàđểgiảitỏa–giảitỏanhữngtróibuộcbêntrongvàbênngoài.

Khônghềcómộtcôngthứckhôkhanvàbấtbiếnnàochotấtcảmọingười.Conngườikhôngcóaigiốngai.Dođócầnphảicósựlinhhoạt.Đức Phật đã sử dụng nhiều cách dạy khác nhau cho những người khácnhau.

Theocáchhiểucủatôithìmộtthiềnsưphảilàmộtngườirấtnhạycảmvàtinh tế.Người thầy phải làmột người thấu hiểu chính bản thânmìnhmộtcách thật sâu sắc.Người thầyphảiý thức rõvềnhữngnútmắc của chínhmình;phảirấtsángtạokhidạydỗmọingười;phảihiểurõtừnghọctròcủamìnhmộtcáchsâusắc;kiênnhẫnvànhẹnhàngkhihướngdẫnhọ;khôngtạoáplựchayđòihỏingườihọctròphảitiếnbộbởivìđiềuđósẽlàmchohọcảmthấymấttựtinvàkhôngthoảimái,khônganvui.Ngườithầyphảihiểuđượcngườihọctròcủamìnhđangđứngởchỗnào.

Bạnbiếtđấy, chúng taphải xuấtpháttừ nơimà chúng ta đangđứng chứkhôngphảitừnơimàchúngtasẽđến.

Vìvậy,ngườithầyphảihiểuđượcngườihọctròcủamìnhđangđứngởđâuvàhướngdẫnngườihọctròcủamìnhđểhọcóthểbắtđầucấtbướcđitừnơihọđangđứng.Nhữngkỹthuậtthiềntậpđangđượcrấtnhiềungườidạyvàthựchànhhiệnnay,đềucónhữngmặthạnchếnhấtđịnh.Đó làdohọkhônghiểubiếtvềthiềnmộtcáchđúngđắnvàcốgắngthựchànhnhưthểthiềnlàmộtphầnnàođótáchrờikhỏicuộcsống.Thiềnchánhniệmđíchthựcphảibaohàmtoànbộcuộcsống.Khôngđểmộtphầnnàotrongcuộcsốngtinhthầnvàthểchất(thânvàtâm)củachúngtabịchánhniệmbỏquên.Tấtcảmọimặttrongcuộcsốngcủachúngtacầnphảiđượcthấuhiểumộtcáchtườngtận,sâusắc.Một pháp hành thực sự phải hết sức tự nhiên, uyển chuyển, sống động,

khôngbịgòbó,giớihạnvàphải thựchànhđượcởmọinơi,mọi lúc.Mộtcungcách thựchànhchuyênbiệtvà táchrời làkhôngchấpnhậnđượcđốivớitôi.Giờđây,tôibắtđầucảmthấyphươngphápthiềnchuyênbiệthóavàgòéptheomộtquychuẩnnhấtđịnhlàrấtcóhại(tôikhôngbaogiờcóthểtựbóbuộcvàcưỡngépmìnhlàmđiềuđóđược).

Đốivớitôi,thiềnkhôngphảilàmộtcôngviệcgìđặcbiệtcả.Nólàmộtphầntrongsựhọchỏicủatôi.

Điềulýtưởngnhấtlàluônluônchánhniệm.Đối với tôi, tất cảmọi thứ trên đời dường như rất phù phiếm. Nó chỉ lànhữngtròchơiđiênrồ.Lúcnàocũnggấpgáp,vộivàng,vônghĩa, thậtvônghĩa.Tạisaocứphảilăngxăngnhiềuđếnvậylàmchi?Thiềntậplàviệcthiệnnhấttrênđời.Nếucóchánhniệmvàtrítuệ,bạnsẽkhôngbaogiờbịlạclối.Việctốtđẹpnhấtmàtôilàmđượcchochínhmìnhlàchánhniệm.Hãynhìnkỹvàotâmmình, nhìn kỹ vào cuộc đời mà xem, bạn bị lệ thuộc biết bao nhiêu vàongườikhácvàvàosáchvở.Hãyxembạndễbịbuồnchánnhưthếnào.Bạncóthểsốngvớisựbuồnchánđómàkhônglàmgìkhác,chỉmỗichánhniệmvềnóthôicóđượckhông?Thựcra,khônglàmgìcảkhôngphảilàmộtđiềudễdàng.Tôitinrằngbạnhiểuđượcđiềuđótừkinhnghiệmthựctếcủachínhmình.Khikhônglàmgìcả,tâmbạnrasao?Bạnđãquansátkỹđiềuđóchưa?Sựbuồnchánthậtlàkhóchịuđựng.Chínhvìvậymàchúngtacứphảicốđitìmmộtviệcgìđóđểlàm,đểchạytrốnkhỏinỗibuồnchán.Cứthửcốkhônglàmgìcảtrongvàingàymàxemnókhóchịunhưthếnào.Khônglàmgìcảkhôngphảilàchuyệndễ.Nếubạncốđểkhônglàmgìcả,thì đó cũng là đang làm rồi.Nếubạn cốgắnghoàn thànhmột việcgì đó,cũnglàđanglàm.Vàkhiđóbảnngãcủabạnrấtmạnh.Cònkhikhônglàmgìcả,bạnlạicảmthấyvônghĩavàtrốngrỗng.Không làm gì là một trạng thái tâm không còn bản ngã. Hành động màkhôngphảnứng;khôngcóaihànhđộngcả.Vàđiềuquan trọngnhất, làmnhữngđiềuthiệnmàkhônghềmongđợiđượcđềnđáplạibấtcứđiềugì.

Hiểubiếtđếnvớinhữngngườikhôngvộivàngtìmkiếmsựhiểubiết.Hiểubiếtgiốngnhưtrồngcâyănquả;cầnphảicóthờigianđểquảchín.Chúngtakhôngthểcưỡngépbắtcâyphảiratrái.

Thayvìchạytrốnkhỏisựbuồnchán,nếubạnbiếtlàmviệcvớinóbạnsẽtìm

thấymộtsự tỉnhgiác,sốngđộngvàsángsuốtởđằngsaunó.Khiđó, tâmmớicókhảnănglàmviệcđược.Hầuhếtchúngtachỉđầuhàngsựbuồnchánvàtựbiếnmìnhtrởthànhmộtkẻbậnrộntốingày.Khibậnrộnchúngtamớicócảmgiácmìnhlàngườihữudụng,làngườiquantrọng.Khikhônglàmgìcả,chúngtacảmthấymìnhvôdụngvàhổthẹnvềđiềuđó.Mộtsốngườicònlấylàmhãnhdiệnkhithấymìnhbậnrộnnữachứ.Bìnhthườngtâmchúngtaluônluônởmộttrạngtháiđờđẫn,mụmị.Chúngtacầnphảicómộtsựkíchthíchnàođó,hoặclàphảinóichuyệnhayđọcsáchhayđilại…đểlàmchotâmmìnhtỉnhtáo.Nếukhôngcónhữngthứđó,nóluônởtrạngtháimụmị,nửatỉnhnửamê.

Nếuluyệntậpchotâmmìnhluôntỉnhtáotrongmọilúcmàkhôngcầnnhữngsựkíchthíchnhưvậy,bạnsẽtìmthấychomìnhmộtnguồnnănglượngmới.Chỉ nhờ vào chánh niệm liên tục từng giây phút bạnmới đạt tới điều đóđược.

Dù bạn đang thực hành trong những khóa thiền tích cực hay không, điềuquantrọnglàphảichánhniệmliêntục.Thamdựnhữngkhóathiềntíchcựcrấtcóích.Nhưngđiềurấtquantrọnglàphảiduytrìsựthựchànhđểcóthểgiữgìnđượctrạngthái tâmsángsuốtđó.Nếukhôngbạnsẽxuốngdốclạithôi.Giốngnhưbơingượcdòng,nếukhôngbơiliêntụcbạnsẽbịnướccuốntrôi trởlạiphíadưới.Sựtinhtấntrongthiềntậpgiốngnhưsựcốgắngkhibạntậpđixeđạp.Lúcmớitập,bạncốgắngrấtcăngthẳngđểgiữthăngbằngvàthườnglàbịngã.Khiđã tậpđi tập lạinhiều lần,bạnhọcđượccáchcốgắngởmứcvừađủđểgiữmìnhtrênxe,vìvậydànhđượcthêmsứcđểđạpxeđi.Bạnhọchỏibằngcáchthựchành.Điềuquantrọngnhất,theotôi,đólàsựliêntục.Nếubạnđãbiếtđượcchánhniệmcóýnghĩanhưthếnào,bạnsẽngàycàngchánhniệmhơn.Nhờchánhniệm,bạnsẽhọcđượccáchgiữchánhniệmbằngcáchcốgắngmộtcáchthưgiãn,thoảimái.Nếubạnnghĩmìnhcầncốgắngnhiềuhơnnữa,hãythửđimàxemđiềuđóảnhhưởngđếntâmmình,ảnhhưởngđếnchánhniệmcủamìnhnhưthếnào.Dầndầnbạnsẽhọcđượccáchduytrìchánhniệmliêntục.Bạnsẽthấyrằngkhithấtniệmtâmbạnkhôngcònđượcthoảimáivàanvuinữa.Tôimuốnđượcgiảithoátvàđượcbìnhan,cảvềthểxáclẫntinhthần.Dođó, tôi luôn tìmhiểuxemnhữnggì làmchongười takhôngđượcgiảithoátvàbìnhan.

Càngnhìnrõnhữnggìđangtróibuộcmình,chúngtacàngcónhiềucơhộiđểgiảithoát.

Câutrảlờirấtđơngiản–sựdínhmắcvàngãmạn.Nhưngthấychúngđang

thểhiệntrongthựctếmớilàđiềuquantrọngnhất,chứkhôngphảichỉmỗisuynghĩvềnómàthôi.Tôikhôngmuốnbậnrộn.Bậnrộnlàmộtcáchsốngphíhoài.Khibậnrộn,bạnbịchìmđắmquámứcvàocôngviệcđếnmứckhông thể thấygìđangdiễn ra trong tâmmìnhnữa.Bạn thấtniệm,khôngcòný thứcđượcchínhmình.Chínhvìvậytôikhôngmuốntrởthànhmộtvịthầybậnrộn.

Nếubạnmuốnđạtđượcnhiềulợiíchnhấttừthiền,hãythựchànhhếtmình.Hãythựchànhnhưthểkhôngcóviệcgìkhácbạnmuốnlàmtrênđời.Hãyđểýnhậnbiếtnhữngthứkhiếntâmmìnhbịphântán!

Nếucách thựchànhnàođó cóhiệuquảđốivớibạn (nhưviệcniệm thầmchẳnghạn), thìcứthựchànhtheo.Thựchànhlâudàivàthựchànhthật tốtđếnmứcbạnhiểuhếtmọiưuđiểmvàkhuyếtđiểmcủaphươngphápđó.Đểhọcbơithìbạnphảixuốngnước.Chứkhôngthểnàochỉngồitrênbờvàbảongườitadạybơichobạnđược.Chỉvớinhữnghướngdẫntốithiểulàbạncóthểxuốngnướcvàtựdạymìnhbơiđượcrồi.Hãychọnmột(hayhai)đềmụcthíchhợpchomình,vàhãychánhniệmliêntụcvềnó.

Sựliêntụclàđiềuquantrọngnhất.

Suynghĩkhông làmchobạnhạnhphúc.Hãyquan sátnhững suynghĩđónhưngđừngmongmuốnkiểmsoátchúng.Khibạnthấychúngthậtrõràng,chúngsẽtựđộngdừnglại.Suynghĩlàmộtgánhnặngrấtlớn.Thiềnchánhniệmlàýthứcvề,làhaybiết(mộtcáchcóýthức)tấtcảmọithứđangdiễnraqua6giácquantrongmọilúc,từthờiđiểmđầutiênkhibạnthứcdậychođếnthờiđiểmcuốicùngkhibạnchìmvàogiấcngủ.Chứkhôngphảichỉmỗilúcbạnngồithiềnthôiđâu.Điều quan trọnghơnnữa là phải chánhniệmvà hiểu rõ nhữngđịnh kiến,nhữngý tưởng, nhữngmơmộngmàmìnhđangdínhmắc, đang chấp thủ,cũngnhưsựcôđơn,nỗibuồnbực,bấtmãnvàcáctrạngtháicảmxúc,tìnhcảm khác, dù yếu haymạnh đang có trong tâmmình. Tôi cảm thấy hạnhphúckhiởmộtmình.Phảichuyệntrò thật làchán.Mọi thứtrênđờivàcảconngườinữađangngàycàngmấtdầnảnhhưởngđốivớitôi.Thậtlàkhóđểdiễn tảcảmgiácnày.Tôicảmthấynhẹnhàng, thanh thảnhơnrấtnhiềuởtrongtimmình.Đừngcoitìnhcảmvàcảmxúcquáquantrọng.Vàcũngđừngbiệnhộchochúngnữa.Bạnđangsốngcuộcsốngcủachínhmìnhvàbạncóquyềnđượclàmnhữnggìmàbạncholàđúngđốivớimìnhvàothờiđiểmđó.Nếubạnphạmsailầm,hãyhọchỏitừchínhnhữngsailầmđó–thếthôi.Nếubạnphạmsailầmvàgặprắcrối,hãynhìnthẳngvàonóvàđừngkêuca

hay đổ lỗi cho người khác hay cho chínhmình, đừng chạy trốn nó; cũngđừngtựbiệnhộchomìnhhaybuồnbựcvềchuyệnđãxảyra.Nếubạncóthểthấyrađượcđiềunàymàkhônghềchốngđối,khángcựlạinó,bạnsẽvượtquavàtrưởngthànhlênmộtcáchdễdàngvànhanhchóng.Giờđâytôiđãlàmđượcđiềuđóngàycàngtốthơn.Quanhệgiữaconngườivớiconngườithậtlàphứctạp.Tôiđãtừngnóivớibạnnhiềulần:tôiđangngàycàngtrởnêncôđộchơn.Tôirấthiểubạnkhibạnnóirằng:“Tôirútluivàođộccưtrongchínhmình”.Nếubạnquansáttâmmìnhthậtkỹmàkhôngmongmuốnnóphảikhácđi,nósẽtháogỡchobạnnhữngnútrốitrongtâm,nhưngđừngnhìntâmmìnhchỉvớimụcđíchlàđểgiảiquyếtnhữngnútrối.Điềuđósẽtạonênxungđột.Hãynhìnthấyrõbảnchấtvôngãtrongtâmbạn(anattā-vôngã-thân,tâmnàychỉlàtậphợpcáchiệntượngtựnhiênđangdiễntiến,khôngcógìlàtôi,củatôi,làtựngãcủatôicả).Tôiđãmệtmỏivớinhững“tròdiễn”củacuộcđời.Thángvừarồi, tôidànhnhiềuthờigianhơnđểhànhthiền.Sốngmộtmìnhthậtlàthích!Tôingàycàngítmuốnđọchơn.Giờđâytôichỉmuốnđọctâmmìnhnhiềuhơn.Tôichẳnghọcđượcđiềugìthậtsựsâusắctừsáchvởcả.

Khitôinhìnvàocuộcđờimình,nhìnvàotâmmìnhthậtrõràng,chỉkhiấytôimớihọcđượcđiềugìđóthậtsựsâusắc.

Sống trongkiếp conngười, hiểubiết vềbản chất conngười nói chungvàhiểubiếtvềtâmmìnhnóiriêng,làđiềulợiíchnhấttrênđờimàconngườitacóthểlàmđược.Nhữnggìtôiđanglàmởđâythậtvôcùngquantrọngđốivớitôi(tôimuốnnóiđếnviệctìmhiểutâmmình),đếnmứctôikhôngmuốnngắtquãngnótrừphicómộtlýdonàođóthậtđíchđáng.Thựclòngtôimuốnđiđếnmộtnơinào đó vắng vẻ hơn, sốngmộtmình và dành hết thời gian để hành thiền,khôngbịngắtquãngchútnào.Chẳngcógìtrênđờiđángđểmìnhphảiphântáncả.Bạnđãtừngđọc;đãtừngchuyệntrò;đãtừngthảoluận;đãtừngsuynghĩrấtnhiều;vàtâmbạnvẫnrốinhưtơvò.Đủrồi,tấtcảnhữngđiềuđóđãquáđủrồi!Sựsángsuốt,thanhtịnhlàmchotâmmìnhbớtdínhmắchơnrấtnhiều.Tâmtôigiờđâyrấtsángsuốtvàítdínhmắc.Tôikhôngmuốnbịphântâmvàobấtcứviệcgì.Bạn khôngmơ hồ gì về việcmình đang bịmơ hồ chứ?Nhiều người cònchẳngbiếtmìnhđangmơhồnữacơ.Họquáđiênrồhoặcquábậnrộnđếnnỗichẳngcóthờigianmànghĩđếnđiềuđó.Tấtcảnhữnggìtôicóthểnóivớibạn làđừngsuynghĩquánhiềuvàhãychánhniệm.Bạnbiếtđấy, suy

nghĩquánhiềuchỉkhiếnmìnhcàngthêmrốitrívàmơhồhơnnữamàthôi.Nếubạncóthểchánhniệmđượctronglúcốmđau,bệnhtật,bạnsẽhọchỏiđượcnhữngđiềuvôcùngsâusắcvàýnghĩa.Bạnsẽthấymìnhcôđơnđếnnhưthếnàovàmọithứtrênđờinàymớivônghĩalàmsao.Khiviệctồi tệnhấttrongcácviệctồitệxảyđến,chúngtathậtsựsẽchỉcómộtmình.Tôiđangnhìnthấysựcôđơnngàymộtrõhơn.Chỉcómộtsốrấtítngườicóthể chạm đến được với mình và hiểu được mình mà thôi. Giữa mỗi conngườichúng ta luôncómộtkhoảngcáchrất lớncủasự thiếuhiểubiết lẫnnhau.Bạncóthểgiải thíchchocôấylàmthếnàođểchánhniệm,quansátđượcnhữngsuynghĩvàcảmxúccủamìnhhaykhông?Đừngkiểmsoátnó.Chỉlàsựchánhniệmđơngiản,thuầntúyhaybiếttâmmình.Nhưngmẩuđốithoạiđơnphương,nhữngcâuđốiđáp,nhữngmẩuchuyệnvôbổđangdiễnrasuốtngàytrongtâmmình.Nhữngsựđánhgiávàphánxét…Chánhniệmlàmộtcáchsống.Bấtcứởnơiđâu,bấtcứcôngviệcgìđanglàm,hãylàmmộtcáchthậtchánhniệm(mộtcáchthậtýthức,cósựquansátkhách quan chính bản thân mình). Suy nghĩ là một trở ngại lớn đối vớichánhniệm.Chúngtacầnphảilưuýđếnđiềuđó.Thựcra,chánhniệmvềcácsuynghĩlàmộtđiềurấtquantrọng.Hãyquansáttâmmìnhmàkhôngđổlỗihayđánhgiá,phánxétnó.Hãynhìnnónhưchínhnóđanglà,khôngphảilàmình,khôngphảilàcủamình.

Trongthiền,hãyquansátbấtcứcáigìđếnmộtcáchdễdàngvàtựnhiên.Điềuquan trọngnhất làphảihứng thúvàđúngra làphảicóhứng thúvàniềmvuikhilàmđiềuđó.

Thựchànhthiềnđúnglàphảicảmthấymộtsựthỏamãntrongkhithựchành.Mỗikhibạncảmthấychánlàtâmsẽcótháiđộtiêucựcvớinóngay.Khicótháiđộtiêucựcnhưvậybạnsẽthấyviệcthựchànhrấtmệtmỏi.BạnnóiTíntâm(saddhā)=Sứcmạnh.Đúngvậy,khicóđứctinvàopháphành,bạnsẽcóđủsứcmạnhđểlàmviệcđó.Nếu bạn thấy hứng thú quan sát tâmmình thay vì quan sát chuyển độngphồng-xẹpcủabụng,thìtạisaolạikhônglàmviệcđó?Tâmlàcáithúvịnhấttrênđời.Hãyđikinhhànhnhiềuhơnvàhãychánhniệm.Nếubạncàngnghĩnhiềuđếncáchlàmthếnàođểcảithiệntìnhtrạnghiệntại,bạnsẽlạicàngbấtanhơn.Lúcnàocũngdựtínhchotươnglai–“Tôisẽhạnhphúcnếutôiđượcởmộtnơitốtđẹp”.Lúcnàocũng:“Tôisẽhạnhphúcnếu…”.Chứchẳngbaogiờthấy:“bâygiờtôiđanghạnhphúc…”.Dựđịnh,vạchkếhoạch,thayđổicáinàycáikia…quáđủrồi!Ướcmuốn“trởthành”cáinày-cáikia,ngườinày-ngườinọ,chiphốicuộc

sốngcủachúngtaquánhiều.Chúngtakhôngthấyđượcrằngchẳngcó“ai”ởđócảđểmàước,màmuốn.Làmsaocóthể“trởthành”đượckhikhôngcómột“ai”đóđểmàtrởthành?Hãychỉđơngiảnnhìnnhữnggìđangdiễnratronggiâyphúthiệntạinày,màkhôngcóbấtcứđộngcơthayđổinóchútnào.Tôihiểuđượcsựđấutranh,vậtlộn(vớiphiềnnão)vànỗikhổcủabạn.TôibiếtbạnđangcốgắnghếtsứcđểtrởthànhmộtngườiđệtửtốtcủaĐứcPhật.Khó!Ngaycảgiữđược5giới thôicũngchẳngphải làđiềudễ làm.Đúngthế,cóngườichorằngđắcđượcđạoquảTu-đà-hoàn(sotāpattimaggaphala)chưa là cái gì cả.Họkhông thểhiểuđược sựphi thường thếnàokhi tâmkhông còn tà kiến (micchā ditthi), khi đã vượt qua được giới cấm thủ(sīlabbataparāmāsa).Để thấy được rõ ràng chỉ có thực hànhPhápmới làconđườngduynhấtđưađếngiảithoátvàhạnhphúc.Họkhônghiểuđượcsựphi thườngkhi tâmđã sạchbóngkhôngcònmảymay thóighen tỵ (issā);hoanhỷvớisựthànhđạtcủangườikhác;rộnglònghàohiệpchiasẻbấtcứthứgìmìnhcóchongười;đãvượtquađượctấtcảmọihồnghivềsựthựchànhphápcủamình(hồnghikhôngbiếtđâycóphảilàconđườngđúnghaykhông).Thậtlànhẹnhàngthanhthảnbiếtbaokhikhôngcònnghingờgìnữavềconđườngmìnhđangđi.Tôicóthểhiểuđượcviệcthựchànhchánhniệm(sati)khókhănnhưthếnàođốivớinhữngngườisốngmộtcuộcsốngbậnrộnnhưvậy.Bảnthântôicũngchưathểchánhniệmđượcđến100%.Tốtnhấtlàbấtcứcôngviệcgìkhôngcầnthiết,hãycắtbớtđi.Trướcnaychúngtachỉnhấtnhấttuântheonhữnggìtâmmìnhsaikhiến,nhưngnếunhìntâmmìnhsâusáthơn,chúngtasẽthấychúng takhôngcầnphải tin tất cảnhữnggì tâmbắtmìnhphải tin, khôngphảichạylăngxăngnhưmộtkẻđiênlàmtheotấtcảnhữnggìtâmbảochúngtaphảilàm.

Ngườicókhảnănglàmđượcmọithứcầnphảihọccáchtựhạnchếbảnthânmình.(Goethe)

Chúngtaphíphạmbiếtbaonhiêuthờigianđểtheođuổinhữngcôngviệcrấtphùphiếm,vụnvặt.ĐứcPhậtdạychúngtanênsốngítphậnsự,ítcôngviệc(appakicco).Nếubạncẩnthậntựhạnchếmình,bạnsẽpháttriểnđượcmứcchánhniệmsâu sắc hơn. Nếu không thể giữ chánh niệm được trong cuộc sống hàngngày,bạnsẽkhôngthểpháttriểnđượcnhữnghiểubiếtsâusắcvềcuộcđời.HiểubiếtvềcuộcđờivàhiểubiếtvềPhápđicùngvớinhau.Điềuđầutiênlàhãyhọccáchsốngcuộcđờimìnhmộtcáchcóýnghĩa,mộtcáchtỉnhtáo.

TôiítkhigặpđượcnhữngngườicólòngsaymêsâusắctrongPhápnhưbạn.Hầuhếtmọingười thậmchícònchẳngbiếtđược trạng thái tâmcủachínhmình.

Tấtcảchúngtađềucónhữngtrạngtháitâmtốt(tâmthiện)vànhữngtrạngtháitâmxấu(tâmbấtthiện).Chánhniệm, nhậnbiết cảhai trạng thái tâmđó là điều đầu tiên và quantrọngnhấtcầnlàm.

Chúngtathựcsựkhôngkiểmsoátđượctâmmìnhchútnàohết,chínhvìthếnómớilàvôngã(anattā).Phảithấyrarằngbạnkhôngphảilàngườitạoranhữngtrạngtháitâmbấtthiệnấy.Hiểubiếtvềbảnchấtcủatâmmình,tứclàbảnchấttham(lobha),sân(dosa),si(moha),ngãmạn(māna),ghentỵ(issā),bỏnxẻn-keokiệt (macchariya),hối(kukkucca)…;cảchánhniệm(sati),định(samādhi),tuệ(paññā),tâmtừ(mettā),tâmbi(karunā)…cònquantrọnghơnviệcđắcđượcmộttầngđạoquảnàođóhayđoạntrừđượcmộtloạiphiềnnão(kilesa)nàođó.

Sựhiểubiếtđếntrướctiên;sựvượtqua(phiềnnão)sẽxảyđếnmộtcáchtựnhiênsauđó.Vìvậy,hãysẵnlòngquansátbấtcứnhữnggìđangdiễnratronghiệntại.Phảithấuhiểubảnchấtcủachúngtrướcđã.

Nếubạnthấtvọngbởivìtrongtâmbạnvẫncòntham,sân…khiđóbạnsẽkhôngthểthấyđượcmọithứmộtcáchrõràngbởivìtâmbạnxáođộng,tâmbạncósân(khóchịu,bấtmãn).Hãynhìnngaycảnhữngcáiđónữa.

Chỉkhibạn sẵn lòngnhìn tâmmìnhmàkhông cómặc cảm tội lỗi, khôngmuốnlàmbấtcứđiềugìđốivớinó,chỉkhiđóbạnmớicóthểthấynómộtcáchrõràng.Khiđónósẽmấtđiquyềnlựcđốivớibạnbởivìnóđãbịlộmặt–nóbịbạnthấyrõ.

Xinđừnglênántham,sân,ngãmạn…Bạncóthểhọchỏiđượcrấtnhiềutừchúng. Bạn không thể trưởng thành được trừ phi bạn hiểu biết thật rõ vềchúng.Chỉkhinàothấyrõchúngvớimộtcáitâmsángsuốtthìbạnmớihọchiểuđượcvềbảnchấtthậtsựcủachúng,nhấtlàbảnchấtvôngã(ānatta).Bướcđầutiênvàquantrọngnhấttrongthiềnlàkhôngđồnghóavớicáchiệntượngcủathân(sắc-rūpa)tâm(danh-nāma).Thiềnkhôngphảilàđểvượtquacáigìhết,màlàvượtquasựtựđồnghóachínhmìnhvớicáctiếntrìnhdanhsắc(nāmarūpa).

Tại saongười tabuồnbựcvà thất vọng?Bởivì họ tựđồnghóamìnhvớidanhsắc.Vìvậy,mỗikhi tâmmìnhcó tham,sân,dụcvọng,ngãmạnhaydínhmắc…điềuquantrọngnhấtlàhãynhìnchúngnhưlàmộthiệntượngtựnhiên, chứ không nhìn chúng nhưmột cái gì đó thuộc về cá nhânmình.Đừngcốtìmcáchvượtquachúng.

Thấtvọnglàmộtcáibẫycủabảnngã.

Cóngườinào(attā)ởđómàthấtvọng?Thấtvọngchỉlàmộthiệntượngtựnhiên nữamà thôi. Thất vọng là bản ngã phình đại. Nếu tâm không thấtvọng,nếukhôngcósựđồnghóa trong tâmquansát-nghĩa làquansátmộtcáchbìnhthản,vớitâmxả,tâmsẽquansátđượccáctrạngtháitham,sân…vớisựhứngthú,địnhtĩnhvàsángsuốtvà thấyrõnhưnóđanglà–chỉ làmộthiện tượng tựnhiên thoángqua,khôngcó thựcvàkhông thuộcvềcánhânaicả.Khôngcósựđồnghóa,chúngsẽkhông thể lớnmạnhnhưvậyđược. Một vị thánh Tu-đà-hoàn (sotāpanna) vẫn còn tham, sân… nhưngkhôngcòn tựđồnghóamìnhvớidanh sắc (thân-tâm)nữa.ChỉnhữngbậcthánhA-na-hàm(anāgāmīs)vàA-la-hán(arahats)mớihoàn toànđoạn trừđược thamvàsân.Nhưngchỉbậc thánhA-la-hánmới thoátkhỏingãmạn(māna).Nếubạnthấtvọngvìthấymìnhvẫncònthíchnghenhạcthìtứclàbạnđangđòihỏiởmìnhquánhiều,đangmongđợiquánhiều.Songnếubạnnhìncáitâm thích đó và quan sát nómột cách bình thản, chỉ khi đó bạnmới thấyđượcnónhưnóđanglà.Thấtvọng,buồnbực(màthựcrađóchínhlàtâmsân)làngườibạnđồnghànhgầngũicủatâmthamvàngãmạn.Bởivìbạnnghĩ:tôilàmộtthiềnsinh,lẽratrongtâmtôikhôngnêncóthamvàngãmạnkhởilênnhưvậy,vàbạnthấtvọngvềđiềuđó.Mỗikhicótâmthamhaysựhamthíchkhởilên,hãynóivớinó:hãyởlạiđểtaosoixét,nghiêncứumày.Thựcranghiêncứunórấtlàhay.Tâmthamlàmộtnghệsỹảothuậtvĩđạinhất.Hãyhọchiểuvàthấyrõcáchchúngtạonênnhữngcảmgiácưathíchnhưthếnào.Cáitâmmìnhbịtâmthamlừađảođếnmứcchúngtakhôngthểthấyđượcnónhưmộtnhàảothuật,chúngtachỉthấynólà“mình”.Cáitâmmìnhrấtlàlưumanh.Nóluônluônmuốnthayđổi,muốncócáigìđókhácbiệt.Nókhaokhátsựgiảitrí,khaokhátsựkíchthích.Buồnchánlàmộtvấnđềrấtlớn.Đólàđiềuhầuhếtmọingườiđanglàm–chạytheosựkíchthíchdướihìnhthứcnàyhayhìnhthứckhác.Nếukhôngcảnhgiácquansát tâmmình,chúng tacó thểsẽ tựmãnbởivìmìnhlàngườihànhthiền,làPhậttử,làngườihiểubiếtPhậtPháp;làngườibiếtđúng-sai,phải-trái…đócũnglạilàngãmạnnữa.Mỗikhikhởisanhtâmngãmạn,hãysẵnlòngquansátnó,hãynhìnnóthật

kỹ.Đừngcốxuađuổinóđi.Quansátthậtrõrànglàđiềurấtquantrọng.Mọiviệccònlạisẽtựnólochochínhnó.ChỉkhinàobạnđắcđạoquảA-la-hánthìmớihoàntoànthoátkhỏingãmạncơmà.Đừng cố tập hạnh khiêm tốn; đó sẽ chỉ là sự khiêm tốn khiên cưỡng, épbuộc.Chỉcầnchánhniệmquansátcáitâmngãmạnđó.Nếunhìntâmmìnhthậtrõ,bạnsẽtrởnênkhiêmtốnmộtcáchtựnhiên.Bạnsẽkhôngcảmthấymình đang cố tập hạnh khiêm tốn nữa. Bạn trở nên ít kiêu mạn hơn màkhôngcầnphảicốtìnhlàmđiềuđó.Khôngthấuhiểuvềhệquảtrựctiếpcủacáctrạngtháitâmthiệnvàbấtthiện,bạnsẽkhôngthểbiếttrântrọngPhápmộtcáchthựcsự.

Sựtuânphụcbềngoàiđốivớibấtcứmộtphươngphápthựchànhtôngiáonàocũngkhôngbaogiờđemlạiđượckếtquảsâusắcvàlâudài.

Thấuhiểunhữngphảnứngcủatâmđốivớimọisựtiếpxúcqua6giácquanlà rất quan trọng, nhất là sự ảnhhưởngcủa các tư tưởng,quanđiểmvàýkiếnvàsựdínhmắcđốivớichúng.Bạncóhiểuvềcáctrạngtháitâmthiện(kusala)vàbất thiện(akusala)củamìnhkhông?Tôinghĩđây làđiềucănbảnnhấtcủapháphành.Tôikhôngmuốndùngtừtốtvàxấuđểnóivềkusala(thiện)vàakusala(bấtthiện).Tôikhôngnóihiểuchúngbằngcáchđọctrongsáchhaybằngsuynghĩ.Màhiểuchúngbằngcáchthấychúngtrựctiếptrongthựctế.Thấyrõsựkhácbiệtcủachấtlượngtâmkhicótâmthiệnvàkhicótâmbấtthiện.Đôikhitôithấynhữngđiềunàythậtrõràngvàhiểurarằngkhôngđángphảicónhữngtrạngtháitâmbấtthiệnđótrongtâmmìnhdùbấtkểởhoàncảnhnhưthếnào.

Nhấtđịnhphảicómộtcáchthứcthíchhợpđểđốidiệnvớinhữnghoàncảnhkhókhănmàkhôngnhấtthiếtphảikhởitâmbấtthiện.Đólàtrítuệ-cóthểsốngtrongbấtcứhoàncảnhnàomàkhôngkhởitâmbấtthiện.

Đểcóđượctrítuệđó,đầutiênlàchúngtaphảichánhniệmrõràngvềnhữngphảnứngcủatâmmìnhtrongtấtcảmọitìnhhuống.Phảnứngcủatâmmìnhvớitấtcảmọithứchúngtanhìn,nghe…Hãynhìnbấtcứnhữnggìđangdiễnratrongtâmmìnhmàkhôngmuốnnóphảikhácđi,dùđólàbấtthiện,khôngđángưathích,khôngđẹpđẽ,khôngđángmongcầu,haycảtham,sân,dụcvọng,hồnghi,ngãmạn;vànhìnbấtcứnhữnggìưathíchđangdiễnratrongtâmmàkhôngmuốnbámvíu,dínhmắcvàochúng,khôngmuốnkéodàichúngthêm(dùđólàsựtĩnhlặng,bìnhan,hỷlạchaysựtỉnhgiác,sángsuốt…).Điềunàyrấtquantrọng.

Mỗilúctâmmuốnkiểmsoáttìnhhuống(phảnứng,cảntrởhayngănchặnnhữnggìđangdiễnra,haycốtạora,mangđếnhaylàmchonóphảikéodài),tâmsẽbịmấtquânbình.

Phảnứnglàtâmsân.Níugiữlàdínhmắc.Nhưngkhôngphảnứngkhôngcónghĩa làkhuyếnkhích, vàkhôngníugiữcũngkhôngcónghĩalàxuađuổi.Chỉđơngiảnquansátlàchánhniệm.Quansátmàkhôngthamdựvàonhữnggìđangdiễnra.

Chúngtađãquáquenlúcnàocũngphảilàmmộtcáigìđó,phảitạoramộtcáigìđóđếnnỗikhôngthểhiểuđượcchỉđơngiảnquansátlànhưthếnào.Chúngtacứmuốnphảikiểmsoátmọithứ.Chúngtamuốnthamgiavàomọiviệc.Chínhvìvậychúngtaluôngặprắcrối.Tôikhôngcóýnóirằng:đừngthamgia,đừngkiểmsoátbởivìkhiđóthìbạnlạicốđểkhôngthamgia,cốđểkhôngkiểmsoát.Cáiđó thựcracũng lại làkiểmsoátnữa.Vìvậy,nếubạnthấymìnhđangcốkiểmsoát,chỉcầnđơngiảnýthứcvềđiềuđó.Thựcra,tôingàycàngnhậnrarằngkhikhôngcóchánhniệm,cuộcsốngrấtphù phiếm, rất hời hợt và nông cạn. Chánh niệm đem lại chiều sâu và ýnghĩachocuộcsống.Thậtlàkhóđểhiểuđượcnhữngđiềunày.Mọingườiđềunóihọmongmuốnhạnhphúc.Thếnhưng,tạisaohọlạikhôngthểhứngthúkhicóchánhniệmthực sựcơchứ?Chắcchắn làvìhọcứnghĩhạnhphúcnằmởnơinàođókháckia,chẳnghạnnhưởnhữngthúvuidụclạc,thànhđạtđượcnhữnggìmìnhmongmuốn, trở thànhmộtnhânvậtnàođó, leo lênđượcmộtđịavịnàođóhaycónhữngtìnhcảm,nhữngcảmxúcvuithúnàođó.Conngườita(cảbạnvàtôi)đềutìmkiếmmộtsựsaymênàođó,mộtcáigìđókíchthíchmình(đốivớitôi,đólàtrithức).Đôilúcchúngtamuốnnghỉngơi,nhữngsựkích thíchđó làmchochúng tacảm thấymệtmỏi.Khiđóchúngtamuốnthựchànhchánhniệm,muốngiữchotâmmìnhtĩnhlặng.Cólúctôicảmthấythựcsựmệtmỏi,cảmgiácbịkiệtsức,vìđọcsách,vìnóichuyện,vìsuynghĩ,vìdựtính,kếhoạch…quánhiều…Tâmtôiquaylưnglại tấtcảnhững thứđó.Tôi thấychúngmớivônghĩa làmsao,vô ích làmsao.Nhữnglúcnhưthế,chỉđểtâmđơngiảnchánhniệmlạirấtdễ.Vìvậy,tôimongmìnhcứbịkiệtsứcnhưthếhoài.CảmgiácbịkiệtsứcnhưthếcũngOK.TháitửSĩ-đạt-đađãtừngcảmthấykiệtsức,mệtmỏivớicuộcđờinhưvậykhingàirờibỏgiađìnhđixuấtgia.Điều rấtquan trọng làđiềuchỉnh thânvà tâmmìnhcho thật chuẩn,giốngnhưkhibạnđiềuchỉnhchiếcxecủamìnhhaychỉnhsóngđàiradio.Chỉkhinàothântâmmìnhởđiềukiệntốt,chúngmớitrởnênnhạycảmvàcóthểbắtđượcnhữngbướcsóng,nhữngrungđộngvàtínhiệucầnthunhận.

Vìvậy,điềurấtquantrọnglàbạnphảitìmhiểuxemmọithứtácđộngđếnthântâmmìnhnhưthếnào.Thứcăn,thờitiết,tậpluyệnthểdục,nóichuyện,đọcsách,cácthúvui;tấtcảđềuảnhhưởngđếnthântâmmình.Vàcảthiềnnữa.Thiềnlàmchotâmmìnhtrởnênnhạycảmhơn.Đốivớinhữngngườitâmdễbịphântán,tốtnhấtlàgiữchotâmmìnhbậnrộnghinhậnhếtđềmụcnàyđếnđềmụckhác;đốivớinhữngngườiđịnhtĩnhvàchánhniệm,chỉcầnđểtâmmìnhquansátbấtcứđềmụcnàođếnmộtcáchtựnhiên.Conngười ta thíchmơmộng;họkhôngmuốnchánhniệm,chánhniệmvềhiệntại,bởivìtronghiệntạithìchẳngcócáigìchohọmơmộngcả.Nhìnxuyênthấutâmmìnhvàkhôngtựlừadốibảnthânmình,giờđâyđólànhiệmvụquantrọngnhấtđốivớitôi.Khitôikhôngtinđiềugìđó,điềuquantrọngđốivới tôi làphải thấythậtrõ: tôiđangkhôngtin,chứkhôngcốbắtmìnhphảitin.Tâmchúng ta luônmuốnđắmchìm trongquá khứhoặc tương lai: nó chỉchạmvàohiệntạimộtcáchthậtmơhồvàmờnhạt,nókhôngmuốnởtronghiệntại;lúcnàocũngtìmkiếmnhữngcáilàmmìnhphảiphântántưtưởng–xemTV,nghecanhạc,đàiđóm,ănuống,nóichuyện,hútxách,đọcsách(ừ,đúngrồi,tôiquênmất…cảđọcsáchnữachứ)vàvôsốthứkhácnữa.Chúngtacóthựcsựchánhniệmkhông?Có,nhưngmà…ha,ha,ha…Chảtráchtạisaochúngtalạisốngnôngcạnvàphùphiếmđếnthế.

Chúngtathườngsửdụngchánhniệmchỉnhưmộtloạithuốcgiảmđau.Chỉkhinàocuộcđờiquáđaukhổchúngtamớitìmđếnmộtnơiyêntĩnhmàhànhthiền.Cònkhôngchúngtarấtbằnglòngvớinhữngthứlàmmìnhsốngphântâmvàquênmìnhnhưthế.

Chúng takhông thểhoàn toàn thoátkhỏisângiận.Nósẽđếnkhiđủnhânduyênchonósanhkhởi.Tấtcảnhữnggìchúngtalàmđượcchỉlàghinhậncơnsânđangcómặt.Nếubạnthấyrathựctếrằngtấtmọingườiđềuđangđaukhổ,điềuđósẽgiúpbạnđượcrấtnhiềukhiđốidiệnvớisânhận.Phảnứngtiêutốnrấtnhiềunănglượngcủachúngta.Khicơthểốmyếu,chỉcầnmộtsuynghĩtiêucựcthôicũngđủlàmchobạnkiệtsứcrồi.Hãyxembạn tự làmhạimìnhnhư thếnàomỗikhibuồnbựcvàbấtmãn.Khôngcógìđángđểchomìnhphảibuồnbựccả.Hãychánhniệm.Hãynhìnsânchỉlàsân,khôngphải“sâncủatôi”.Đừngnóirằngbạnkhôngnêngiận.Điềurấtquantrọnglàbạnphảithựctế.Chúng taômấpnhững lý tưởng,nhưngcó thểchẳngbaogiờđạtđược lýtưởng đó.Nhưng như thế không có nghĩa rằng chúng ta không nên có lýtưởng.Mànghĩalàchúngtaphảiýthứcđượcvềkhảnăngthựctếcủamình.

Vìvậy,chớnênnản lòng trướckhókhăn, thăng trầm.Hãycốgắngchánhniệmcàngnhiềucàngtốt.Hãycốgắnghếtmình.Trước kia tôi thường cảm thấy khó chịu và xấu hổ về những lỗi lầm củamình,xấuhổvìmìnhkhônghoànhảo.Trongmột số trườnghợp làdo sựmongđợiphithựctếcủamọingườiđốivớitôi;vàkhôngýthứcđượcđiềuđótôigánhlấycáivaidiễnmọingườimuốntôiphảiđóng.Điềuđólàkhôngthểđược-phithựctế;thậmchínócònnguyhiểm;nólàmtôicảmthấymìnhyếukém.Nhưnggiờđâytôiđãhọcđượccáchsốngchochínhmình.Hãychánhniệm,dùrằngđôikhiđiềuđóthậtlàkhó.Khinàobạnnghĩrằngkhôngthểchánhniệmđượctronglúcnày,đólại là lúcquantrọngnhấtđểchánhniệm.Mỗikhitâmbạnbấtan,hànhthiềnlàđiềuquantrọnghơncả.Khibạnchorằngmìnhkhôngthểthiềnđượcbởivìtâmmìnhđangrốitung,mờmịt–đốivớibạnđó là lúcquantrọngnhấtđểhànhthiền.TrongkinhĐạiNiệmXứ(MahāsatipatthānaSutta),ĐứcPhậtnói:“Vikkhittamvācittamvikkhittamcittampajānāti”(khitâmbấtan,vịấyhaybiếtrằngtâmđangbấtan).Khôngyêucầubạnphảilàmnhiềuhơnthế.ĐứcPhậtkhôngnóirằngbạnphảicảmthấytộilỗivìmìnhđãthamhaysân.Bạnchỉcầnhaybiếtnhữnggìđangdiễnra.Đừngtựlừadốichínhmình.Đólà tất cả những gì bạn cần làm.Hãy chánh niệm, nhưng đừng tự dằn vặtmình. Chấp nhận thực tế và sống thật với chínhmình là điều quan trọngnhất.Chỉcầnhaybiếtđượctrạngtháitâmcủamìnhtronghiệntạinhưthếnàolàđủ.Nếubạncốlàmđiềugìhơnthế,cuốicùngsẽchỉcàngbấtmãnvàthấtvọngthêmnữamàthôi.Khôngthểkiểmsoátđượcgìcả,vàđiềuđóchínhlàvôngã(anattā).Sadosamvā cittam sadosamcittampajānāti. (Khi tâmcósân,vịấyhaybiếtrằngtâmđangcósân).Pajānātilàhaybiếtmộtcáchrõràng;chỉthếthôi,khônglàmgìhơnthế.Đểcómộtcáitâmtĩnhlặngvàbìnhantrongmọilúclàđiềukhôngthểcóđượcđốivớinhữngngườihàngngàyphảitiếpxúcvớiquánhiềungười.Tôi hiểu, đọcmột số sáchvởPhật pháphaynghemột sốbăngđĩa thuyếtphápcóthểlàmchongườitacócảmgiáctộilỗi.Lýtưởngquácao.Chúngtakhôngthểvớitớiđược.Chúngtakhôngcầnphảicảmthấytộilỗikhihưởngthụcácthúvuicủađờimiễnlàđiềuđókhônglàmhạiđếnngườikhác.Hãynhìnxembảnchấtcủanhữngthúvuiấylàgì.Sukhamvāvedanamvedayamānosukhamvedanamvedayāmipajānāti.(Khicómộtcảmthọlạc,vịấyhaybiếtrằngmìnhđangcómộtcảmthọlạc).Cảmgiác tội lỗi ở đâumàđến?Ai dạy chúng ta phải cảm thấy tội lỗimỗi khihưởngthụcuộcsốngnhưthế?Đủrồi!Ngaycảkhibiếtrằngchánhniệmlàđiềutốtđẹpnhấtchúngtacóthểlàmđượcchochínhmình,nhưngchúngtavẫnthườngxuyênbịlạchướng,phân

tán tư tưởngvàoviệcnàyviệckia.Chúngtamuốncócáigìđókích thíchmình.Hãyquansáttâmmìnhvàxemnóđanglàmgì.Nếubạnthấuhiểutâmmình,hầuhếtmọivấnđềcủabạnsẽbiếnmất,bởivìhầuhếttấtcảmọivấnđềcủaconngườiđềudotâmtạo–khôngcócáigìcóthựcbênngoàitâmmìnhcả.Điềutốtđẹpnhấtbạncóthểlàmđượclàhãychánhniệm,ghinhận,haybiếttrạngthái tâmcủamìnhmàkhôngđổlỗihaybiệnhộchobảnthân;khôngmuốnnóphảikhácđihaychạytrốnnó;khôngcảmthấytộilỗihayhổthẹnvìnó.Hãynhìn tâmchỉ là tâm,khôngphải là “tâmcủa tôi”.Dùnó là “tốt”hay“xấu”,hãynhìnnóchỉlàvôngã(anattā);thấyrằngnósanhkhởibởivìcóđủđiềukiện,nhânduyênchonó sanhkhởi, chứkhôngphải là tự thânnósanhkhởi.Khôngcógìlàmộtngườinào,làtôi,làcủatôiởđócả.Tìmhiểuphiềnnão(kilesa)rấtthúvị.Mongcầulànguồngốccủathấtvọng.Ngaytựthânmongcầuthôicũngđủlàmchotâmbấtanrồi.Cóđôikhitôinghĩ,mongướcmộtcuộcsốnglýtưởng:tĩnhlặng,bìnhanvàhạnhphúccũngkhiếnchoconngườitathậmchícònthấtvọng,bấtmãn(vềhiệntại)hơnnữa.Nhữngngườisốngmộtcuộcsốngđộccư, lánhxa thếgiancó thểcóđượcmộtcáitâmquânbình,buôngxả(nhưngtôithìkhôngnhưthế).Nhưngkhibạn tiếpxúcvớingườiđời (vớinhữngconngười íchkỷ,khôngbiếtđiều,nhữngngườichỉquenlợidụngbạn),bạnsẽthấyrấtkhóđểgiữđượccáitâmxảấy.Sự tĩnh lặng của nội tâm làmột điều kiện cần thiết để phát triển tuệ giácthâmsâu;nótráingượcvớisựxáođộng,bấtan.Khôngcógìsaikhicóđượcsựtĩnhlặngcả,nhưnghãycảnhgiácvớisựdínhmắcvàotĩnhlặng–sựdínhmắcấyrấtnguyhiểm.Tĩnh lặng làmcho tâmsángsuốt.Nó làmtươimớitâmmìnhvàgiúptăngcườngchánhniệm.Yonisomanasikāra(nhưlýtácý,địnhhướngtâmmộtcáchđúngđắn)làcậnduyên(nguyênnhângần,nguyênnhântrựctiếp)củacáctrạngtháitâmthiện(kusala).Khôngcónhưlýtácýsẽkhôngthểcótâmthiện.Phinhưlýtácý(ayonisomanasikāra)hayđịnhhướng tâmsai lầmlànguyênnhâncủacáctrạngtháitâmbấtthiện(akusala).Tấtcảchúngtađềulàmmộtcôngviệclàtựámthịmìnhmỗingày,nhưnghầuhếtchúngtakhôngýthứcđượcđiềuđó.Mộtsốsựámthịđólàtíchcựcvàtấtnhiênmộtsốlàtiêucực.Tựámthịrấtgầnvớitháiđộ.Chẳngcógìthaythếchochánhniệmđược.Bạnnói:“Tôibiếtnhữngvấnđềkhó khăn của mình sẽ biến mất nếu tôi tiếp tục thực hành chánh niệm”.Chúngtathườngnói“nếu,nếu,nếu…”.Cáigìkhiếnchúngtacứphảinóinhưthế?Tạisaolại“nếu”?Dườngnhưchúngtakhôngmuốnkhókhăncủa

mìnhđimất.Hoặcgiả,chúngtakhôngthựcsựtintưởnglàmìnhlàmđượcđiềuđó,vìvậytốtnhấtlànói“nếu”.Điềuđógiữniềmhyvọngchochúngta.Nếuchúng ta thực sự làmđiềunómàkhông thànhcông,khiđó chúng takhôngcònchúthyvọngnàonữa.Vìvậy,tốthơncảlàchẳngdấnthânvàođó làmgì.Chỉhyvọng thôi.Nếubạnkhông thực sự làm, thì lúcnàobạncũngcóthểnói“tôicóthểlàmđược”.Đólàcáchcáitâmđanglừađảomình.Đểtựbảovệmìnhkhỏinỗithấtvọng,nókhôngbaogiờdámlàmbấtcứviệcgìhếtmìnhcả.Tạisaochúngtaphảicốđểthuyếtphụcngườikháctinmình?KhitôitrởvềtừMỹ,nhiềungườihỏitôiởMỹcónhiềungườitheođạoPhậtkhông.VàhọrấtmừngkhithấyngườiphươngTâycũngthựchànhtheolờidạycủaĐứcPhật.Nhưngchínhhọthìlạichẳngthựchành.TạisaohọlạivuimừngkhithấyngườiphươngTâytheođạoPhật?Tạisaochúngtavuimừngkhithấyngườikháccũngtinvàođiềumìnhđangtin?

Nhữngquanđiểmđượcnhiềungườitintheođemlạichongườitacảmgiácantoàn.Conngườithậttứccười.Chúngtakhôngbiếtchắcchắnvềcáigìcả.Nhưngchúngtabiếtrằngmìnhđaukhổ.Nếutâmkhôngrốimờ,chúngtasẽtìmđượccâutrảlời.Niềmhãnhdiệntìmracâutrảlờilạikhiếnmìnhmùquáng.

Hãylàmbấtcứviệcgìbạnmuốn làm.Hành thiền,xuấtgia,sámhối.Bạnbiếtviệcgìlàtốtnhấtđốivớimình.Nếutôicóthểchobạnmộtlờikhuyên,tôisẽkhuyên:hãychánhniệm.Hãythựchànhthiềnthưgiãn.Rấtđơngiản.Ngồithậtthoảimái,hoặcnếucóthểthìnênnằmxuống.Thưgiãntoànthânbắtđầutừđỉnhđầutrởxuống,ràsoát,pháthiệnvàthưgiãntấtcảnhữngphầncăngcứng,nhứcmỏitrêncơthể.Khibạný thứcnhiềuhơnvềcáccảmgiáckhóchịu,bạnsẽhọcđượccáchthưgiãncáccơ,vàsựcăngthẳng,đaunhứcsẽdầndầntanbiến.Thưgiãntấtcảcácbộphậntrêncơthể,khôngđểsótmộtchỗnào.Thậmchícảbêntrongnữa(cáccơquannộitạng).Thưgiãnmộtcáchthậtkiênnhẫnvàchậmrãi,thưgiãnđếntậncácngónchânvàngóntay,phíatrướcvàphíasaucơthể.Thưgiãnmộtlầntoànbộcơthểvàlàmlạimộtlầnnữa.Trướckhixuấtgiatrởthànhmộtnhàsư,tôiđãđọcrấtnhiềusáchthiền.Tôinghĩ thế làmìnhđãhiểuhếtvề thiền.Saukhixuấtgiađượcmộtnăm, tôinghĩ:chỉđếnbâygiờmìnhmớihiểuthiềnlàgì,vàsaukhixuấtgiađượcbanămtôinghĩ:chỉđếnbâygiờtôimớithựcsựhiểuđượcthiềnlàgì.Mọiviệcdiễnranhưvậyđấy.

Khicòntrẻtôiđọcrấtnhiềusáchviếtvềthámhiểm,vàtôirấtthấtvọngkhinghĩrằngchẳngcònchỗnàochưađượcconngườikhámphánữacả.Kểtừkhitôipháthiệnrathếgiớinộitâm,tôibiếtđâylàmộtthếgiớihoangsơvàđãtừngcónhiềungườikhámphá.Rấtnhiềungườiđếnvớithếgiớinàymàkhông có được phương tiện thích hợp và rồi bị lạc lối. Tôi có đượcmộtphươngtiệntốtnhất–chánhniệm.Nhiềulúctôicảmthấyrấtngạcnhiênkhithấycónhiềungườicótíntâmmàchẳng hề biết ngay cả những điều đơn giản nhất về chánh niệm.Một sốngườinóirằngđâylàlầnđầutiênhọnghenóirằngngườitacóthểthựchànhchánhniệmởbất cứnơiđâu, bất cứ lúcnào, dùđang làmbất cứviệcgì.Nhiềungườinghĩrằngchỉnênthựchànhchánhniệmkhingồithiềnmàthôi,vàkhôngnênlàmbấtcứviệcgìkháckhiđanghànhthiền.Họchỉdànhthờigianriêngbiệtđóđểhànhthiền,họkhôngsẵnlòngquansáttâmmìnhtrongkhigiaotiếpvớimọingười.Trongcuộc sốnghàngngày,nhiềungườidành rấtnhiều thờigianđểngồithiềnnhưnglạichẳngnhìnratham,sân,lòngthammuốn,sựtứcgiận,thóingãmạn,ghentỵ…trong tâmmình.Nhiều thiềnsinhkhônghềnhận thứcđượctầmquantrọngcủaviệcquansátmộtcáchtrungthựcnhữngphiềnnãokhởi sanh trong cuộc sống hàng ngày, trong quan hệ giao tiếp, trong khichuyện trò với người khác. Tôi nhấn mạnh rất nhiều đến việc thực hànhchánhniệmtronglúcnóichuyện–bởivìđólàlúcmọingườiítchánhniệmnhất.Hầuhếtcácthiềnsinhđềucóthờigianbiểungồithiềnmỗingày.Họngồithiềnnghiêmchỉnh lắm,họchọnmộtvàiđềmụcđểquansátnhưhơi thởhaysựphồngxẹpcủathànhbụng,haysựxúcchạmhoặccảmgiác.Họlựachọnđềmụcđểquansát(điềuđótốttronggiaiđoạnđầututập).Lựachọnnghĩalàloạitrừ(họloạitrừmộtsốđềmụcra,khôngquansátchúng),chánhniệmnênphảibaohàm(toànbộcáckinhnghiệm)chứkhôngloạitrừ.Theocáchhiểucủa tôi, trước tiênmọingười cầnphải chánhniệmvềcácphiềnnãotrongmìnhđã.Bhāsite sampajānakārī hoti. (Người thực hành chánh niệmnói năng trongchánh niệm).Nói chuyện làmột phần tương đối lớn trong cuộc sống củachúngta.Tậpchánhniệmtrongkhinóichuyệnvôcùnglợiích.Nókhôngdễnhưngkhôngphảilàkhônglàmđược.Hãychánhniệmvềnhữngchuyệnbạnmuốnnói,vàtrongkhinóichuyệnhãychánhniệmbiếtmôimìnhđangmấpmáyrasao,âmđiệuvàâmlượngtonhỏcủagiọngnóinhưthếnào,haybấtcứnhữnggìcóliênquan.Nhữngđaukhổlớnnhấtcủaconngườilàxuấtpháttừnhữngmốiquanhệ.Vìvậy,điềurấtquantrọnglàphảichánhniệmtrongkhigiaotiếpvớimọingười.Chúng ta phải ý thức được thái độ củamình đối với những ngườimìnhđangquanhệ.

Quansáttháiđộcủamìnhđốivớitấtcảmọithứlàđiềuvôcùngquantrọng.

Nếukhôngcótháiđộđúngđắn,chúngtasẽtạoravôsốrắcrối.Nhữngthiềnsinh không nhìn thấy rõ thái độ củamình thường tự gây ra rất nhiều khókhăn.

Thựchànhchánhniệmlàđiềutốtđẹpnhấttôilàmđượcchochínhmình.Nếubạnthựchànhchánhniệmvìlợiíchcủachánhniệmbạnsẽhiểurõhơnvềchánhniệm.

Conngườiluônômấpnhữngướcmuốnvàkhaokhátđầymâuthuẫn.Hầuhếttấtcảmọingườikhônghềbiếthọthựcsựmuốngì.Tâmhọthayđổiliêntục.Khôngnhấtquánlàquyluật.Tâmhọđầynhữngcảmxúctráingược.Bóngcâyđổdài.Mặttrờiđangxuốngdần.Làngiónhẹbuổichiềuthậtmátmẻ.Ởđây tĩnh lặngvàbìnhyênquá.Cứnhưở thếgiớiPhạm thiên.Đơngiản,biếtđủ, thu thúc (samvara), chánhniệm,chuđáo,nhẫnnại, từái,bimẫn,hiểubiếtthântâmmình,nhữngđiềuđólàmchocuộcsốngởđâythậtvôcùngbìnhyên!Tôichưabaogiờcảmthấybuồncháncả.Tôisốngbìnhyênvàhyvọngđượcchếtbìnhyênởtrongrừng.Tôiquansáttâmmình.Mọithứđếnvàđi.Chẳngcógìlàtồntạimãicả.Ngaycảnhữngđiềutồitệnhấtcũngchẳngởlạilâuvớimình.Vìvậy,khinóđến,tôibiếtrằngkhoảnhkhắcsaunósẽđimất.Tôikhôngphảilàmđiềugìđểnóphảibiếnmấtcả.Tôimuốnnhìnnónhưnhìnmộtcáigìđórất thúvịquakínhhiểnvi.Nhưngmỗikhi tôi tập trungtâmvàobấtcứcáigìđangsanhkhởi,tôichỉthấyđượcmộtthoángquacủanó.Rồi nó đimất. Tôimuốn nói: hãy ở lại, để tao nhìnmi kỹ hơn. Thực ra,chúngtađềulàngườiquencũcảmà.Nhưngchúngnórấtsợbịngườikhácxămsoi.Vìvậychánhniệmtrởthànhngườibạnthườngxuyêncủatôi.Tôinhìncảtâmchánhniệmấynữa.Tôichánhniệmbiếtrằngtôiđangcóchánhniệm.Chánhniệmvềtâmchánhniệm.Điềuquantrọngnhấtlàchánhniệm.Chánhniệmđếnmứcsuynghĩdừnglạivàbạnthấyrõđượcbảnchấtthựcsựcủacuộcsốnglàgì,nhữngvấnđềkhókhăntừđâumàđến.

Tấtcảmọikhókhănđếntừchínhtrongtâmbạn.

Bạnsẽkhôngthểhiểuđượckhitôinói“Tấtcảmọikhókhănđếntừchínhtrongtâmbạn”đâu.Chỉkhiđạtđếnmộttrìnhđộnhấtđịnh,hiểutâmmìnhmộtcáchthựcsựsâusắc,khiđóbạnmớihiểuđượcđiềuđó.Tôisốngmộtcáchbìnhanbởivìtôihiểutâmmìnhthậtsâusắc.Trítuệcó

thểvượtquađượcnghiệp(kamma).Mộtđiểmnữavềchánhniệmmàtôiđãnhậnratừlâutrướckia,đólàbạnphảilàmđiềuđómộtcáchliêntục.Giữgiớicũngphảinhưvậy,dùlàđốivớimộtvịtỳkheohayđốivớimộtngườicưsỹ.Nếubạnnóirằngtôisẽgiữgiớivàchánhniệmrấtcẩnthậntrongthờigiandựkhóathiềntíchcực,nhưngkhirakhỏithiềnviệnthìthôi,tứclàbạnđãkhôngsốngthậtlòngvớiPháp.(Điềuđógiốngnhưđã cóvợnhữngvẫnđi ngoại tình-mộtví dụ thật tứccườiđúngkhông?)Khiđómốiquanhệấythậtlàgiảdối.Bạnsẽkhôngthểcóđượcniềmvuiđíchthực.Thậmchíbạncũngchẳngthểnghiêmtúcđược.Vâng,đólàcáchtôinhìnsựviệcnhưthếđấy.Chúngtaphảiluônluônsốngthực(chungthủy)vớinhữnggìmìnhđanglàm(giữgiới,chánhniệm).Nếukhôngbạnsẽkhôngthểtrântrọngnhữngviệcbạnđanglàm,vàcũngkhôngtôntrọngchínhbảnthânmình.Vàkhôngcósựtrântrọngđó,nhữnggìbạnlàmkhôngthểhoànmãn,khôngcókếtquảvàkhôngthểcóniềmvui.Bảnthânchánhniệmkhôngcóđộngcơhaytháiđộnàocả.Nóchỉđơnthuầnnhìnmọiviệcmộtcáchrõràng,khôngđánhgiáphánxét,khôngmongmuốnmọiviệcphảikhácđi.Thựchànhchánhniệmđểnhìnthấycáihiệntạiđanglà.Chỉthếthôi.Chúngtakhôngýthứcđượcmộtphầnlớncáitiếntrìnhmàchúngtagọilàtâmcủamình,vàchúngtađãquênmộtphầnlớnnhữngkinhnghiệm,cảmxúcvànhữngquyếtđịnhcủamìnhtrongquákhứ(cảtrongnhữngkiếptrướcnữa).Tuynhiên, tất cảnhữngđiềuđóvẫn có ảnhhưởng rất lớnđếncáchchúngtacảmnhậnvàsuynghĩhiệntại,vàcáiphầnchúngtakhôngýthứcrõhayđãquênđiđóvẫnlàmộtphầncủatâmchúngta,màtôigọiđólàvôthức–mộttừtạmdùngchodễhiểu.Tôingàycàngýthứcrõhơnvềnhữngphầntốitrongtâmmình,khitôicàngchấpnhậnnóthìnócànglộdiệnravà tôingàycàngcảmthấynhẹnhàng,thoảimáihơn.Chúng tadùngngôn từđểgiao tiếpvàdiễnđạtý tưởng,nhưngngaycảýnghĩangôntừthểhiệncũngrấtmơhồ.Rấtnhiềuthứđãmấtđitầmquantrọngđốivớitôi.Tôikhôngcònquantâmđếnrấtnhiềuthứtrênđờinữa.Điềuđóđemđếnchotôinhiềutựdohơnđểnhìnrõnhữnggìđangdiễnratrongtâmmình,trongcuộcđờimìnhvàthấyrõ tâmmình thực sự đang làmgì.Thiền tập khiến tôi vô cùng saymêvàhứngthúsâusắc.Rấtnhiềuđaukhổcủachúngtalàdochínhchúngtatựtạonên.Tâmlàmộtnhàảothuậtvĩđại:nótạonênđaukhổvànóđaukhổ;nótạorathúvuivànóđammêhưởngthụ;nóbịcắnbởiconrắndochínhnótạoravàvậtvãđauđớnbởinọcđộccủacon rắnấy.Giánhưnóbiếtđiềuđóvàkhông tạo ranhiều đau khổ đến như vậy, thì có đến 90% nỗi khổ tâm của con ngườikhôngcònnữa.Tôiđếnởnơiđâyđểdànhthêmthờigianđisâutìmhiểutâm

mình. Tôimuốn thân quen hơn nữa với chính tâmmình – để thấy tất cảnhững động cơ trái ngược nhau, những ham muốn, khao khát, những lýtưởng trong tâmmình và trong trái timmình.Tôimuốn biết rõmọi ngócngáchtrongtâmmình,tấtcảtừđámnhệnđộc,bọcạpvàrắnđộcnhungnhúctrongđó,đếnnhữngloàisưtửvàđạibàng…Khôngphảilàtôimuốnđuổichúng đi. Tôi chỉ muốn trở thành một người bạn tốt của tâm mình, mộtngườibạn tử tếvàhiểubiếtnó.Trừphi tôibiết chúng thật rõ,nếukhôngchúng sẽ không để cho tôi ngủ yên.Tôimuốn xác định thật rõ ràng cáchquanhệvớimọingườinhưthếnàochođúng.Tôikhôngthíchmọingườixếptôivàomộtmẫungườinhấtđịnhnàođómàthựcsự tôikhôngphải lànhưthế.Nhưngđólàđiềukhôngthể tránhkhỏi.Tấtcảmọingườitrênthếgiannàyluônluônhiểusaivềngườikhác.Vàtôisẽvẫnthấtvọngnếuhọhiểuđúngvềtôi.Nơibạnsốngvàngườibạnthườngquanhệlàrấtquantrọng.Mộtsốnơibạnởhaylàmviệc,mộtsốngườibạngặpthườnglàmchotâmbạnphiềnnão,vàcứphảiởtrongtìnhtrạngphiềnnãosuốtngàynhưthếsẽlàmhỏngcảtâmbạn.Chúngtabịảnhhưởngmộtcáchrấtvitếbởinhữngngườixungquanhmình.Tôingàycàngtrởnênxalánhvàtáchbiệtkhỏiconngườivàmọihìnhthứctổchức.Conngườitathườngsửdụngngườikhácđểtựđềcaochínhmìnhdướicáivỏbọcmỹmiềulàgiúpđỡngườikhác.

Bấtcứaichiếnđấuchốnglạiquỷdữcầnghinhớ:chớđểchínhmìnhcũngbịbiếnthànhquỷdữtrongcuộcchiếnấy.(Nietzsche)

Tôiđãquansáttâmmìnhtrongrấtnhiềunămnay.Vìvậytôihiểurấtrõtâmmình.Tôibiếtnóngungốc,simêvàlưumanh,xảotráđếnmứcnào,nhưngbởivìtôicóchánhniệmluônbiếtnó,nênnókhôngthểnàolôitôiđiđược.Tôiđãquênhầuhếtnhữngđiềuhọcđược trongsáchvở.Tôikhôngmuốnnhớquánhiềuthứtrongđầu.Nhưngtôibiếtrấtnhiềuvềbảnthânmình,vềtâmcủamình,vềcáctrạngtháitâm,vềtấtcảmọiđiềuxấuxa,ngungốccủabảnthântôi.Tôiđượcngườitadạydỗrằngnhữngđiềuấylàxấuxa,đánghổthẹn,rằngtôiphảicảmthấytộilỗivìcónhữngsuynghĩnhưthế.Tôikhôngthèmtinhọ.Tôibiếtrằngtấtcảchúngtađềucónhữngsuynghĩnhưthếcả,nhưng hầu hết chúng ta đều phủ nhận điều đó. Tôi không đi kể chomọingườinghehếtmọithứvềbảnthântôi.Tôichấpnhận(khôngphảnkhánglại)tấtcảmọithứtrongbảnthânmình,cảtốtlẫnxấu.

Chúng ta sẽkhông thayđổiđượcbấtcứđiềugìnếuchúng takhôngchấpnhậnnó.

Lênánkhônggiúpchoconngườigiảithoát,nóchỉđènén.Mộtbác sỹmuốnchữabệnhcứungười,anh taphảichấpnhận tình trạngthựctếcủabệnhnhân.Vàanhtachỉcóthểlàmđượcđiềuđókhichínhanhtađãthấyvàchấpnhậnđượcbảnthânmìnhnhưmìnhđanglà.Cólẽđiềunàynghequáđơngiản,nhưngnhữngđiềuđơngiảnlạiluônluônlànhữngđiềukhólàmnhất.Trongcuộcđờithực,đểtrởthànhđơngiảnlạilàcảmộtmộtnghệthuậtvĩđại,vàsựchấpnhậnchínhbảnthânmìnhlànềntảngcănbảncủađạođứcvàlàphépthửđốivớitoànbộquanđiểmsốngcủaconngười.(CarlJung)Vấnđềtâmlý=Vấnđềđạođức.

Hiểubiếtvềbảnthânmìnhvàchấpnhậnchínhmìnhđemlạichotôisựbìnhanvàthanhthảntrongtâm.Tôibiếtbằnglòngvớichínhmình.Tôisẽtiếptụcnhìn tâmmìnhmàkhôngđánhgiáphánxétnó,khôngchốibỏ,khôngchốngđốihayphủnhậnnó.Cómộtngườitôimuốnthấuhiểuthậttườngtận,đólàchínhbảnthântôi.Tôithíchđểtâmmìnhtrốngrỗng,trongsángvànhẹnhàng,khôngnặngnềbởiviệchọchành,nhồinhétkiếnthức.Tôichẳngcógìđểchứngtỏ,chẳngcógìđểbảovệvàcũngchẳngcógìđểtruyềnbácả.Khicòntrẻtôiđãtừnglàmnhiềuviệcngungốc(đếnbâygiờ,đôikhitôivẫncòn làm những việc ngu ngốc). Có nhiều chuyện không thể nói ra được,nhưngtôicũngkhôngcốtìnhquênnóđi.Kýứcvềnhữngviệcđãlàmvẫncònkhởilêntrongtâm,nhưngtôikhôngchốngcựlạinó.Thậmchítôicũngkhôngcảmthấythấtvọngvàbuồnbựcvềđiềuđó,dùrằngtôivẫncảmnhậnđượcnỗiđaucủanó.Tấtcảmọingườiđềuphạmsailầm.Tôiđãhọchiểuđượcrấtnhiềuvềnhữnggìdiễnratrongtâmkhimộtngườilàmmộtviệcsailầm–tâmtrạnggiàyvòvìcảmgiáctộilỗinhưthếnào;muốnquênđiquákhứrasao(thậtlàsailầmkhilàmđiềuđó);vànhấtlàtâmtạonênmặccảm(sailầmnữa)mìnhkhôngxứngđángđượchưởngnhữngđiềutốtđẹptrênđời(khôngxứngđángđượcnhậntìnhthương,sựkínhtrọng,đứctin,danhdựhaytuệgiác…).Tôitựthathứchochínhmình.Tronghoàncảnhnhưvậy,làmsaotôitránhkhônglàmnhữngviệcấyđượccơchứ?Nhưngcócầnphảimangtheocảmgiáctộilỗinhư thế suốt cả cuộcđờikhông?Không!Tôiđãhọcđượcmộtbài học từnhững sai lầmcủamìnhvà sẽ cốgắngđểkhông lặp lạinhững sai lầmấynữa.Tôicóthểlàmđượcgìhơnthếnữa?Chẳnglàmđượcgìhơncả.

Chấpnhậnsựthậtsẽgiảithoáttâmmình.

Tôikhôngphảilàngườihoàntoàntrítuệtrongmọilúc;đôilúctôicũngrấtngungốc.Chánhniệmvềtâmmìnhlàchiếclabànđịnhhướngchotôi.Mỗikhiphạmsailầm,chánhniệmvềtâmluônluônnóivớitôirằngtôiđanggặprắcrối.

Khôngthểcósựpháttriểnthậtsựvềmặttâmlinhnếukhônghiểubiếtmộtcáchsâusắcvềchínhbảnthânmìnhnhưchínhmìnhđanglà.

Sựan lạcvà tĩnh lặng tạm thờimặcdùcó tácdụngkhích lệ tâmmình rấtnhiều,nhưngchỉmỗithếthôithìkhôngthểmanglạisựchuyểnhoáchotâmmình.Đúnglàtôicóthểcứtiếptụcthấtvọngvàbuồnbực,tráchcứngườitachấpthủ,khôngcócáinhìnthoánghơn,nhưngtôikhôngmuốnlàmđiềuđónữa.Tôikhôngthểthayđổihọ;tôikhôngchịutráchnhiệmvềhọ;tôisẽgiúphọnếucóthể.Hầuhếtmọingườikhônghaybiếtnhữnggìđangdiễnratrongtâmmìnhvàtrongcuộcđờimình.Họcứnghĩrằnghọbiết,nhưngthựcrahọchẳngbiếtcáigìhết.Hầuhếtmọingườiđềubịđiềukiệnhóa(bịđịnhkhuôn)rấtnặngnề.Bạncầnphảicóchánhniệmthậtmạnhmẽvàsựtrungthựcđểvượtquađượctìnhtrạngđịnhkhuônấy.Bạnbịđịnhkhuônvàtôicũngbịđịnhkhuôn.Chúngtacóbiếtmìnhđangbịđịnhkhuônkhông?Hầuhếtmọisuynghĩvàphảnứngcủachúngtalànhữngphảnứngmáymóctừsựkhuônđịnhấy.Vìvậy,trướchếtchúngtaphảitựlàmviệcvớichínhmình.Khiđãthoátkhỏitìnhtrạngbịđịnhkhuônđó,lúcđótôinghĩchúngtamớicóthểlàmđượcđiềugìđóđểgiúpngườikhácthoátra.“…trởthànhmộtconngườikhôngcòníchkỷ,khôngcònhammuốn,sốngvị tha, trải rộng tình thương vô điều kiện tới tất cảmọi người.Biết đồngcảm,yêuthương,quantâmtớingườikhác,cótráitimtừbinồngấmvàchiasẻ.Mộtconngườihàohiệp,rộngrãi,canđảmvàgiúpíchchongười.”Khitâmchúngtacònthấtvọngvàbuồnbực,chúngtasẽlàmngườikháctổnthươngdướicáimácgiúpđỡngười.Tựlừadốichínhmình.Đôikhinóquáhoànhảođếnnỗichínhmìnhcũngkhôngý thứcđượcđiềuđó.Bảnnăng tựvệkhiếnchochúng tamùquángtrước khuyết điểm của chínhmình (tự lừa dối). Chúng ta tự lừa dối rằngmình đang hạnh phúc. Đôi khi thật là đau đớn khi nhìn ra những khuyếtđiểmcủachínhmình.Trung thực là điều khó hơn tôi tưởng rất nhiều. Chúng ta bịmắc kẹt bởinhữnglờinóidốicủachínhmình.Nóivềsựtrungthựcthìrấtdễnhưngđểthựchànhnóthìkhóbiếtbao.Nếutôithựcsựtrungthực,chắchẳnlàtôisẽvôvùngmãnnguyện.

Đừngchấtnặngnhữngchuyệncũtrongquákhứvànhữnglolắngchotương

laiởtrongtâmmình.Hãysốngmỗivàmọiphútgiâymộtcáchchánhniệm.Tươnglaisẽtựnólochochínhnó.

Nhờquátrìnhhọchỏi(từsựquansátthântâmmìnhvớichánhniệm),chúngtasẽtrưởngthànhlêntừnhữngdínhmắc,khátvọng,nhữngướcmơvàhyvọngcủamình.

Sự vỡmộngbanđầubaogiờ cũngđauđớnbởi vì nóđi cùng với sự thấtvọng,nhưngsauđósẽgiảiphóng tâmmình.Nó làmchoconngười ta trởnênthựctếhơn.

Cuộcđờikhôngphảilàcâuchuyệncổtích.Trongcuộcđờithựcchẳngbaogiờcóchuyện“thếrồihọmãimãisốngbênnhauhạnhphúc”cảđâu.Đểsốngthực,chúngtaphảithayđổi.Giốngnhưconrắnphảilộtlớpdacũđãquáchật,chúngtaphảirũbỏnhữnggiấcmơmìnhấpủ.Thayvìcứkêucanóquáchậtkhôngthởđược,chúngtaphải lộtbỏlớpdacũđểlớpdamớimọclên,chomìnhdễthở.Nhưngphảinhớrằng,khiđếnlúccầnphảilộtbỏlớpdaấynữa,chúngtađừngmiễncưỡng.Lộtlớpdacũbaogiờcũngđauđớn.Bạn trởnên rấtdễbị tổn thươngvàquánhạycảmbởivì lớpdamớichưađủdàyđểchịuđựngsựtiếpxúcvớimôitrường.Tôingàycàngtrởnênđộclậphơnvềmặttâmlý.Tôikhônghềcảmthấycôđơn.“Làmthếnàođểchánhniệm,quansátđượcnhữngtrạngtháitâmnằmsâubêndưới?”Bạncóthểcảmnhậnđượccảmgiácvềnó.Hãychánhniệmvềcáccảmgiácvàkiênnhẫnđợichonhữngthứnằmbêndướinổilêntrênbềmặt.Đừngsửdụngsứcmạnh.Hãyđểtâmmềmmại,nhẹnhàng.Hạnhphúc, an lạc là cómột nội tâm tĩnh lặng, và hoàn toàn chánhniệm,chánhniệmđếnmứckhôngcómộtsuynghĩnào,khôngcócảmgiácvềmộtcái tôi nào cả.Sự an lạc nàyđếnkhi tất cảmọi suynghĩ vềquákhứhaytương laikhông tồn tại–khôngcócái“tôi”,khôngngàyhômqua,khôngngàymai,khôngdựđịnh,kếhoạch...

Trongkhoảnhkhắcphithờigianấy,khôngcómộtcái“tôi”nàođangchứngnghiệmsựanlạc.Chỉcómỗisựanlạcđangởđó.Hạnhphúcđíchthựckhôngcầnphảicólýdo.

Khibạnthựcsựhạnhphúc(khôngcòncảmgiáccủacáitôi),bạnkhôngthểnói “tôi hạnh phúc bởi vì… ”Nếu bạn cố gắng để được hạnh phúc, chắcchắnlàbạnsẽthấtbại.

Hạnhphúcđíchthựcđếnkhôngcầnmờigọi.

Bạncóthểquansáttâmmìnhliêntụcđếnmứctấtcảmọisuynghĩđềudừnglạikhông?Tâmbạnanlạckhikhôngcònsuynghĩmàchỉcònthuầnchánhniệmvềnhữnggìđangcómặt.Suynghĩkhôngthểlàmchotâmbạnbìnhan.

Có những khó khăn không thể giải quyết được,và cách tốt nhất để xử lýnhữngkhókhănđólàkhôngsuynghĩvềnónữa.

Miênmansuynghĩtớiluichỉlàmchobạnrãrời,mệtmỏi.Nhữngconngườitrithứcnhưchúngtasuynghĩquánhiều.Chúngtaphảithừanhậnđiềuđó.Chúngtaphảitựkhépmìnhvàokỷluật,khôngđểmìnhđắmchìmquámứctrongsuynghĩnhưvậy.Đọc sách, nói chuyện, vàmọi sự phân tán khác làm cho con người quênlãng. Người nào làm quá nhiều những việc như vậy thường cảm thấy rấttrốngrỗng,tháođộng,bấtanvàchánchườngkhihọởkhông,hoặctâmhọtrởnênđờđẫn,mụmịkhithiếuvắngnhữngtácnhânkíchthíchnhưvậy.Mỗimộtsuynghĩđềulàmchotâmmệtmỏi,tánloạn.Suynghĩlàmộtgánhnặng, làmộtsự tra tấn.Bạncứchorằngbạnsẽ tìmracách làmchomìnhhạnhphúcbằngcáchnghĩvềnó.Bạnđãngốcnghếchnhưthếbaolâurồi?Vàbạnsẽcòn tiếp tụcngốcnhư thếbao lâunữa?Suynghĩư,quáđủ rồi!Hãychỉnhìnnhữnggìđangdiễnramàđừngsuynghĩ.Rấtnhiềuthứđãmấtđitầmquantrọngđốivớitôi.Tôikhôngcònquantâmđếnrấtnhiềuthứtrênđờinữa.Điềuđóđemđếnchotôinhiềutựdohơnđểnhìnrõnhữnggìđangdiễnratrongtâmmình,trongcuộcđờimình.

Mộtcáitâmsuynghĩthìkhôngthấy;suynghĩlàmùquáng.Mộtcáitâmthấythìkhôngsuynghĩ;thấyloạitrừsuynghĩ.Thựcsự thấykhôngphải làniệmthầmđểghinhận.Càngsuynghĩbạnsẽcàngloanhquanhluẩnquẩn.Nếubạnnhìnthấysuynghĩthậtrõràng,nósẽdừnglại.

Tôi không suy nghĩ. Các suy nghĩ đang tự nó diễn ra. Dường như chúngđangtựbiêntựdiễn.

Đừngsuynghĩquánhiềuvàđừnglàmquánhiều.Đểhànhthiền tốtchúngtacần6đức tính:khônghamăn;khôngmêngủ;khôngnóinhiều;ítbậnrộn;vuithíchđộccư;thuthúclụccăn.

Dạonàythiềntậpcủabạnrasao?Khibạndừnglạimọisuynghĩ,thậmchídừng cả niệm thầm, khi tâm bạn hoàn toàn tĩnh lặng, chánh niệm và tỉnhgiác,khiđóbạnsẽ thấyđượcbảnchấtvô thường,giốngnhưmộtgiấcmơ

củatấtcảmọithứtrênđời.Trongcáihộpcómấytờbáocũ.Tôi lấychúngrađọcvà tôiquansát tâmmình.Phântán!Giảitrí.Giếtthờigian.Vôích.Con người saymê giải trí và thu nhặt thông tin, họ lái tâmmình ra khỏinhữngvấnđềthựctếvàquantrọngtrongcuộcđời.Nghiêncứutâmmìnhvàcuộcđờimìnhcònđánglàmhơnthếnhiều,nhưnghầuhếttấtcảmọingườilạirấtsợlàmđiềuđó.Thayvàođó,họchỉmuốnlãngquênchínhmình.Họchạy trốnchínhbản thânmình;họkhôngcóđủdũngcảmđểđốidiệnvớichínhmình.Hoặclàhọsợ,sợrằnghọsẽhóađiênnếusuynghĩquánhiềuvềbảnthânmình.Nhưngtôikhôngnóirằngphảisuynghĩvềmình;tôinóivềviệcquansátchínhmình.Đúngthế,nếusuynghĩquánhiềuvềmình,bạnsẽđiênkhùnglênmất.Conngườitaluôncảmthấytrốngrỗngvàvôích.Đểcheđậyđiềuđóhọcứphảitìmcáchlàmchomìnhthậtbậnrộn.Ngườitacảmthấymìnhquantrọngkhihọbậnrộn.Aicóthểbảobạncầnphảilàmgì?Khôngphảitôi.Cũngchẳngphảimộtbậcđạosưhaymộtbácsỹtâmlýnào.Bạnphảitựtìmrachochínhmình.Tôichỉcóthểbảobạnlà:hãychánhniệmvàsốngmộtcuộcsốngđơngiản,việcmàtôinghĩlàbạncũngđanglàmbâygiờ.Chúngtakhôngthểcótấtcảmọithứ.Chúngtaphảiquyếtđịnhlựachọnnhữngthứmìnhcầnvàbuôngbỏnhữngthứcònlại.

Càngíthammuốn,càngnhẹgánhnặng.

Tôikhôngcònnghingờgìnữa,thamái,dínhmắc,dụcvọngvàlòngthamlànguồngốccủađaukhổ(dukkha),vàcáchduynhấtđểthoátrakhỏichúnglàhãynhìnchúngchothậtkỹ.Đènénhoặcphóngtúng,buônglungđềuchẳngcómấygiátrị.Thấuhiểuchúngthậtsâusắcmớithựcsựlàmnênchuyện.Dùcódiễngiảicáchnàochăngnữacũngkhôngthểlàmchobạnhiểuđượcthếnàolàtham,trừphibạnnhìnnókhinóđangdiễnratrongtâmbạn.Nógiốngnhưmộttêngiánđiệp,córấtnhiềubộmặtkhácnhauvàvôcùngxảotrá.Bạnđãtừngbịtâmthamlừađảobaonhiêulâurồi.Thamái(tanhā),ngãmạn(māna),tàkiến(ditthi)đềulànhữngphápchướngngại(papañca:ảotưởng,chướngngạiđốivớisựpháttriểntâmlinh).Chúnglà nguyênnhân của rất nhiều hànhđộngvô ích, nguyênnhân của sanh tửluânhồi(samsāra),và lànguyênnhânkhiếnchúng ta trìhoãnkhôngchịuthựchànhPhápđểgiải thoátchochínhmình.Nhữngphápchướngngạiđó(papañca) làm nhân rộng các diễn trình của thân và tâm, khiến cho conngườichúngtaluônluônbậnrộnvàphântán.Tầm(vitakka)làsựhướngtâmđếnđềmục,haylàviệctâmnhậnbiếtđềmụclúcbanđầu,cònTứ(vicāra)làđặttâm,giữtâmtrênđềmụcấymộtcáchổn

định,liêntục.TầmlàmviệcđồngthờivớiTứtronggiaiđoạnđầuthiềntập,bởivìlúcđầutâmrấtdễtrượtkhỏiđềmụcthiềnmìnhđangquansát.Cầnphảiđưatâmvềlạivớiđềmụcnhiềulầnvàgiữnótạiđấy.Saumộtthờigianthựchành,tâmsẽkhôngcòndễbịtrượtđinhưlúcđầunữanhưngvẫncầnphải cốgắngđểgiữnó liên tục trênđềmục.Khiđã thựchànhnhiềuhơnnữa, tâm sẽ đậu lại trên đề mục. Cả Tầm và Tứ đều là những tâm sở(cetasika).Tôimới đọc xongbài viếtTHIỀNTẬP,MỘTCÁCHSỐNGcủaVimalaThakar.Sauđâylàmộtsốýtưởngtrongđómàtôirấtthích:“…Trừphitừsâuthẳmbêntrongcósựsaymêtìmkiếm,tựmìnhkhámphá,khôngcóđiềuđóconngườitasẽkhôngđượctrangbịđầyđủđểsốngthiền.Thiềnlàcảmộtcáchsống,chứkhôngphảilàmộtphầnhaymộtcôngviệcrời rạc,manhmún… cuộc sống ấy không phải là cuộc sống phương TâycũngchẳngphảiÁđông…Đốivớimộtngườikhámpháđíchthực,họkhôngcó sựphấnkhích,màởđó làmột chiều sâumãnh liệt, khôngphải là thứnhiệttìnhlửarơm,nôngcạn…Khiđó,trạngtháiquansátấy(chánhniệm)sẽlantỏatoànbộthờigianthứccủabạn…Dùđólàlúcbạnđangnấuăn,ởvănphònglàmviệc,haykhiđangnóichuyện, trạngthái tựquansátsẽcómặttrongtấtcảmọihoạtđộngbạnlàmtrongkhoảngthờigianthức…Khitrạngtháiquansátấyđượcduytrìliêntục,cườngđộcủanósẽmạnhdầnlên,vàtừsángđếnđêmbạnsẽchánhniệmtỉnhgiácnhiềuhơnnữa…Chẳngcóíchlợigìhếtnếubạncứchútâmvàocácsinhhoạtcủatâmmàbỏquanhữngphầncònlạitrongphongcáchsốngcủamình.Thiềnlàmộtcáigìđóliênquanmậtthiếtđếntoànbộcuộcsống,toànbộconngườibạn.Hoặclàbạnsốngtrongnóhoặclàbạnsốngbênngoàinó.Nóicáchkhác,nócóliênquanđếntấtcảmọithứthuộcvềtâmlývàthểchất…Vìvậy,từmộtkhuvựcnhỏcủasinhhoạttâm,chúngtađưathiềnđếncảmộtlĩnhvựcrộnglớncủatâm thức, nó liên quan đến cả cách bạn ngồi hay đứng, cử động hay nóinăng trong suốt cả ngày.Dù bạnmuốn hay không, những trạng thái tâmnằmsâubên trongvẫn luôn thểhiện rabênngoàiqua tháiđộcủabạn…Mốiquanhệqualạigiữathiềnvàtoànbộcáchsốngnàylàmộtđiềukiệnđầutiêncầnphảicótrênconđườngchuyểnhóahoàntoàn…Rấtítngườiýthứcđược rằngnóinăngquánhiều làmột trongnhững trởngại lớnnhấttrongthiền…Cuộcsống làmột thể thốngnhấtvàbạnkhông thểnàochiatáchnóra thànhnhữngphầnmanhmún…Chánhniệmvềnhững khoảngthấtniệm,bảnthânnócũnglàmộtsựquansát.”(VimalaThakar)Một cách tiếp cận cuộc sốngmanhmún, táchbiệt hay chuyênbiệt hóa sẽkhôngcóhiệuquả.Conngườicầncósựhiểubiếttoàndiện.

Trongcơthểconngười,mỗimộtbộphậnđềucóliênquanđếncácbộphận

khác.Cuộcsốngcũngnhưvậy:mỗimộtphầncủacuộcsốngđềucóliênquanđếncácphầnkhác.

Mọimặttrongcuộcsốngcủabạn,từkinhtế,cuộcsốngtìnhdục,tìnhcảm,tri thức,cuộcsốngxãhộivàtâmlinh…tấtcảđềucóliênquanđếnnhau.Bạnkhôngthểtáchrờitừngthứramột.Nếubạncốtìnhtáchrờiriêngbiệttừngphần,cuộcsốngcủabạnsẽkhôngbaogiờhoànthiện,khôngbaogiờhàihòa.Cuộcsốngcủabạnsẽchứađầynhữngxungđột,chiarẽvàbấtlực.

BạnđãbaogiờđọctrongkinhđiểnrằngĐứcPhậtrửachân,tayvàbìnhbátcủaNgàihếtsứccẩnthậnchưa?TấtcảmọiviệcNgàilàmđềutrởthànhviệctâmlinh.Đómớilàtâmlinhđíchthực.

Nócóliênquanđếntấtcảmọimặttrongcuộcsốngcủabạn.Cáchbạnnóichuyện,ănmặc,giaotiếpvớimọingười,cáchbạnăn,ngủ,cười–tấtcảmọiviệcbạnlàmđềuphảnánhnộitâmcủabạn.Làmthếnàođểsuynghĩmộtcáchsâusắcư?Bạncầnphảicómộtcáitâmtĩnhlặngvàchánhniệm,mộtcáitâmkhôngmệtmỏihaytrạocử,tháođộngmà thấybiếtmột cách rõ ràng.Chính cái thấybiết rõ ràngđómới thật làquantrọng.Tấtcảchúngtađềucónhữngxungđột,cảởbêntrongnộitâmvàbênngoàicuộcsống.Chỉcóchánhniệmrõràngvàtrítuệmớicókhảnănggiúpđượcbạn.Nissatta –không chúng sanh,nijjiva– không sống!Hãy cố gắng cónhiềusuynghĩtíchcựchơn.Suynghĩrấtcósứcmạnh.Vàhãythuxếpmọithứquanhmìnhkhiếnchocuộcsốngcủamìnhvuivẻhơn.Đọcnhữngcuốnsáchkhiếnchotâmmìnhtĩnhlặng,bìnhyênvàvuivẻ.Mộtsốcuốnsáchđọcrấtnặngnề.Vàđừngmongđợiquánhiềuởchínhmìnhhayởngườikhác.Sau khi đã thực hành thiền chánh niệm được khoảng 2 năm, tôimới đọccuốnsáchcủaThiềnsưMahasivềthiềnchánhniệmvànhậnrarằnghầuhếtnhữnggìtôiđãchứngnghiệmđềugiốngvớinhữnggìtrongsáchviết(trướcsựkinhngạcvàhoanhỷcủatôi).TốthơnhếtlàhãythựchànhmộtthờigianđủlâurồihãyđọcnhữngsáchmôtảcáctầngtuệgiáctrongthiềnVipassāna(nyanzin),nhưngnênnhớcác tầng tuệkhôngphải là thứđể trangđiểmvàhãnhdiện.BậcthánhTu-đà-hoànlàngườikhôngcònviphạmngũgiớinữa.ĐólàđiềuĐứcPhậtthườngxuyênnói.ThếnàolàmộtvịthànhTu-đà-hoàn(sotāpanna)?Aicóthểtuyênbốngườinày,ngườikiađãđắcquảTu-đà-hoàn?Cógìkhácbiệtgiữamộtvị thánhTu-đà-hoànvàmộtkẻphàmphu?Khácnhauởchỗnào?

Bạnhãytựtrảlời.Chẳngcầnphảinóivớitôi.MộtsốkiếnthứccơbảnvềgiáolýĐứcPhậtdạylàcầnthiết.Khôngnghethuyếtpháptừnhữngvị thầygiỏisẽkhócóthểthựchànhđúngđắnđược.KiếnthứcPháphọc(pariyatti-kiếnthứclýthuyết)đếnđâulàđủ?Đómớilàvấnđề.Pañcavaggi–nhóm5tỳkheođệtửđầutiêncủaĐứcPhậtchỉcầnnghe bài kinhVô ngã tướng (Dhammacakkapavattana Sutta) là đủ để đắcđạo.Giớihạnh(sīla)làcầnthiết,khôngcógiớichúngtasẽkhôngthểsốngbìnhanvớichínhmìnhđược.Giớihỗtrợthiềnvàngượclại,thiềncủngcốgiới.

“Thuthúc(samvara)sẽlàmgiảmbớtđaukhổ(dukkha)”Giữgiới(sīla)làmộtloạithuthúcvàchánhniệm(sati)cũnglàthuthúc.

Đếnđấtnướcấybạnsẽtìmthấytấtcảmọiloạingườiởđó.Mộtsốngườirấtchânthành,mộtsốhiểuPhậtpháp,nhưngcũngcórấtnhiềungườihoàntoànlạchướngvàphatrộnđủloại.ĐạoHindu,Thiềntông(Zen),PhậtgiáoTâyTạng, Phật giáo Nguyên thủy (Theravāda), tâm lý học phương Tây. CóngườinóiởMỹcứnhưmộtnồilẩuthậpcẩm.Trộnđủmọithứvàovớinhaurồi nấu chín lên. Chẳng kiếm đâu ra cái gì hoàn hảo cả.Nếu không hiểuPháp,bạnsẽcònbịrốitunghơnnữa.Hãyđếnđómộtlầnvàkhámphá,bạnsẽbiết.Cuộcđờilàmộtsê-rinhữngsựthửnghiệmmà.Khôngaicóthểnóichắclàbạnsẽhạnhphúcởđóhaykhông,nhưngcómộtđiềuchắcchắnlàbạnsẽ thấyởđócó rấtnhiều tựdo, tựdosống theocáchcủamình.Cáchsốngcủangườikhác,aicóthểnóiđượcgì?Đólàcuộcsốngcủahọcơmà.Tấtcảmọingười,nhiềuhayít,đềulànhữngkẻngu(bāla).

HiểubiếtvềPhápvàthựchànhPháplàsựbảohộduynhất.Càngchánhniệm,conngườicàngtrởnênmềmdịuhơn.Conngườitrởnênnhạycảmhơn:nhạycảmvớinỗiđau;nhạycảmvớisựbấthạnh;nhạycảmvớisựvônghĩacủacuộcđời.Conngườirấtdễbấtmãnvớisựvônghĩaấy.

Cóthểbạnsẽcảmthấythấtvọng,bởivìthếgiớinàychỉtoànnhữngkẻthậmchíkhôngýthứcđượccáixấuxa,bấtthiệntrongtâmmìnhnữa.Vàhọcònmongđợibạnphảihùatheohọ,chiasẻcáchnhìncuộcđờiấutrĩcủahọ.Cónhiềulúc,bạncảmthấyrấtbấtmãnkhi thấyngười takhôngnhữngkhôngbiết trân trọngPhápmà cònnhạobángnhữngngười thựchànhPhápnữa.Đôikhihọlạicòncốtìnhtìmcáchgâykhódễ.Nhữngđiềunàythậmchícònxảyrangaycảtronggiớichưtăngnữa.Vìvậy,hayhiểuchohọvàthathứchohọ.Khicótâmxả(upekkhā)bạnsẽđượcanlạc.

Đôikhi, cóngười hỏi tôi tại saohọ rất dễbị thất vọng trongquanhệvớingườikhác.Câu trả lời làhọkhông thểchịuđựngđượcsựvônghĩa thêmchútnàonữa.Họkhôngmuốnlãngphíthờigiannóinhữngcâuchuyệnphùphiếm,vôích.Trướckia,họhamthíchchuyệntrò, tángẫu,giết thờigian,luận bàn chính trị.Bây giờ, họ không thể chịu đựng nổi khi phải nói quánhiềunhữngchuyệnvôíchnhưthế.Khihọchánhniệmvềnhữnggìmìnhđangnói,họcảmthấylợmgiọngkhiphảinóinhữngđiềuvônghĩa.Họcảmthấythấtvọng,vàcảmthấybịthiếutôntrọngkhingườiđốidiệnthiếutếnhị,khônghiểungụýcủamình.Thậmchíhọcóthểtrởnênthôlỗvớingườiấy.Vìvậy,bạnphảihếtsứcchánhniệmvềtrạngtháitâmấy.Hãyhiểuchomọingườivàthathứchohọ.“Càngtutậpvàcàngchánhniệmhơn,tôilạicàngmuốnchạytrốnkhỏicáithếgiớiđiênrồnày”.Nếulàmđượcđiềuđóthìhaybiếtmấy.Nhưngtrướckhi bạn có thể thay đổi, hãy cố gắng bao dung và phát triển tâm xả(upekkhā),nếukhôngbạnsẽchỉtựlàmmìnhkiệtsứcmàthôi.“Thầyluôncốgắnggiúpđỡchúngtôi,hiểuchúngtôi,nhưngthầykhôngcầnngườikháchiểumìnhsao?”Vâng,đúngthế,tôikhôngcầnngườikháchiểutôi,nhưngnếucóthìtôicũngrấtcámơn.Đểhiểumộtconngườikhôngphảilàchuyệndễ.Tôikhôngthựcsựhiểuđượcngườikhác,nhưngtôicốgắnghiểu. Để hiểu được chínhmình đã vất vả lắm rồi. Nếu không hiểu đượcchínhmình,làmsaobạnhiểuđượcngườikhác?

Vàđểhiểuđượcmình,bạnphảisốngthậtvớichínhmình.Đểsốngthậtvớichínhmìnhquảthựclàđiềurấtkhó.Chúngtaluôntựlừadốimìnhtrongmọilúc.

Tôilàmộtkẻđạođứcgiả.Thậtlàđaulòngkhinhậnrađiềuđó.Cóthểbạnđãquênrằngtôicũnglàmộtconngười,cũngcóphầnngungốccủariêngmình. Tôi không nghĩ là mình sẽ trở thành hoàn hảo, và tôi cũng khôngmuốnlàngườihoànhảo.Tấtcảnhữnggìtôihyvọnglànhìnthấynhữnggìđangthựccó trongmình.Thậmchíngaycảkhi thấyranhữnglỗi lầmcủamình,tôicũngkhôngphấnkhởihaythấtvọng.Tôikhôngvộivàngloạibỏnó.Tôikhôngthểloạibỏđược.Tôichỉcóthểhyvọngnhìnrõchúngnhưchúngđanglà.Vàtronghầuhếtmọitrườnghợp,khitôinhìnthấychúng,tôithườngxuyêntạcchúng.Tâmmìnhrấtgiỏixuyêntạcvàbópméomọiviệc.Tựlừadốichínhmình.Tôitựlừadốibảnthânmìnhhầunhưtrongmọilúc.Tôiđanghọcnhìnsựlừadốiấyngàymộtnhiềuhơn.Tôicũngkhôngthấtvọnglắmmỗikhinhìnthấynó.Nếukhôngcóchánhniệm,chắccuộcđờitôisẽchẳngkhácgìmộttròđùanhạtnhưnướcốc.Thấy ranhữnghạnchếcủachínhmình,đốivới tôi thậtkhóđể thấyđượcmìnhđangbịkẹtchỗnàovàolàmthếnàođểthoátkhỏichỗkẹtđó.“Tấtcả

mọingườiđangmắckẹt”.Chỉkhinàobạnthấyrõmìnhđangbịkẹtchỗnào,khiấybạnmớicócơhộiđểthoátkhỏinó.Mọingườicứlàmnhưthểhọbiếtrõhọđanglàmgì.Cóthựclàhọbiếtrõmìnhđanglàmgìkhông?Tự lừa dối chínhmình.Đôi khi nó quá hoàn hảo đến nỗi chính bạn cũngkhôngýthứcđượcđiềuđó.Bảnnăngtựvệkhiếnchobạnmùquángtrướckhuyếtđiểmcủachínhmình(tựlừadối).Chúngtatựlừadốirằngmìnhđanghạnhphúc.Đôikhithậtlàđauđớnkhinhìnranhữngkhuyếtđiểmcủachínhmình;điềuđóđòihỏirấtnhiềudũngcảm,sựtrungthựcvàchánhniệm.Tôicóthểlàmộtkẻđạingu.Nhưngkhitôinhìnthấynóvàchấpnhậnnó,tôisẽkhôngsachânxảybướcvàorắcrối lớn.Thậmchí tôicòncóvẻ làmộtngườitrítuệnữa.Sựngungốcđượckiểmsoátđôikhitrônggiốngnhưlàtrítuệthật.

Chấpnhậnnhữngđiềukhôngthểtránhkhỏilàđiềuvôcùngquantrọngđốivớisựbìnhancủatâmhồn.

Vôthường(anicca)thựcsựlàmộtđiềuvượtrangoàitầmtrithức.Dựatrênkiếnthứcsáchvởmàhiểubiếtvềvôthườngthìchỉlàhiểuởtầmtrithứcmàthôi.Khibạnthựcsựthấyvôthường,nólàcáimàbạnphảikinhnghiệmtrựctiếp tronghiện tại.Khôngcósuynghĩ trongđó.Thật làkhóđểdiễngiảngmọiđiềutrongmộtbứcthư.Quánhiềuđiềuđểnói,quáítchỗđểviết!Nhưngmàcuốicùng,nhữnggìtôivừanóicũngchẳngcógì làquantrọngcả.Chẳngcógì lớn laocả.Có thể làvô íchnữa.Nhữnggì tôikhôngnói,nhữnggìtôikhôngthểnóithànhlời,đốivớitôicònquantrọnghơn.Nhưthếnàychỉlà“cưỡingựaxemhoa”thôi.Khitâmtôitĩnhlặng,tôichẳngcógìtrongtâmđểmàviếtcả.

Nếu bạnmuốn sự thậtTôi sẽ nói cho bạn biết sự thậtBạn ơi, nghe này:ThượngĐế,ngườitôiyêukính,làởbêntrongmình.Kabir

Conngườitạoratưtưởng,vànhữngtưtưởngđótrởthànhnhàtù.Nhưngngườinàonhìnxuyênquabứctườngấy,sẽvượtquađượcchúng.

Nếubạn có thể hành thiền tốt, thì tấmvải nào bạnmặc trên người chẳngthànhvấnđề.Nhãnmácchẳngcómấyýnghĩanếubạnbiếtchúngđểlàmgì.Nhưngconngườitathườnghaydínhmắcvàonhãnmác,baobìbênngoài.Tùybạnquyếtđịnhmuốngiữbaonhiêugiớithìgiữ.Hãychọnmộthoặchaiđềmục thíchhợpđốivớibạn,vàhãychánhniệmhaybiếtchúngliêntục.Sựliêntụclàđiểmquantrọngnhất.Suynghĩkhông

làm cho tâm ta an lạc. Hãy quan sát suy nghĩ mà đừng mong kiểm soátchúng.Khibạnthấychúngthậtrõràng,chúngsẽdừnglại.Tôichuẩnbịdànhmột thờigianhànhthiềntíchcựchơn.Tâmtôiquáđầynhữngchuyệnthếgian.Thờigianvừaquatôiđãđilạivànóiquánhiều.Bâygiờtôimuốntĩnhlặngtrởlại.Suynghĩthậtlàmộtgánhnặng.Mộtmìnhtôitrênthuyềngiữabiểncả;Mộtmìnhkhôngradioliênlạc,nhưngtôicóchiếclabànlàchánhniệm.Khicácsuynghĩcủabạntrởnêncựcđoanvàbạnkhôngmuốnmìnhbịhiểunhầm, bạn im lặng hoặc sẽ nói nhữngđiều thực sựmình chẳng thích nói.Bạnnóinhữngđiềugầngầnvớinhữnggìmìnhmuốnnói,nhưnglạinóitheocáchmàchẳngaihiểubạnnóigìcả.Cóđôikhibạn thấy thích thúkhihọchẳnghiểubạnnóigì.Tạisaobạnlạimuốnnóiranhữngsuynghĩcủamình?Đócũnglàmộtsựdínhmắcnữa.Nếubạnbuôngbỏsựdínhmắcđó,sẽcònlạisựtĩnhlặngvàbìnhan.Lúcnàocũngcứphảichốngđối,phảnứnglạimọingườivàhoàncảnh,dùsựphảnứng ấy khôngmạnh, cũngđủ làm cho tâmmình căng thẳng, bứcxúc.Vềlâuvềdài,nólàmchotâmmìnhkiệtsức.

Hãyquansáttâmbạnvàxemmứcđộphảnứngđốivớinhữngtìnhhuốngkểcảthựclẫntưởngtượngnhưthếnào.Hãyquansátsựcăngthẳng,bứcxúccủatâmmình.

Tốthơncả làhãy sốngởmộtnơibạnkhôngphải chốngđốivàphảnứngsuốtngàynhưthế.Cóthểbạnsẽphảisốngmộtmình(nếubạncóthểchịuđựngnổisựcôđơn).

Càngcảmnhậnsâusắc,bạncàngphảiimlặngvềnhữngcảmxúccủamình.Nhữngđiềukhôngthểnóira,chúngtaphảigiữimlặng.(Wittgenstein)

Bịhiểunhầmthậtlàđiềuđángghét.Hầuhếtmọingườikhôngcóaiđủcanđảmđể thấyvàchấpnhậnsự thậtcả.Họchỉmuốncáigìđókhiếnchohọhạnhphúc.Sựthậtđôikhithậtđángsợđốivớihọ.Thựcsựvậy.Vỡmộnglàđiềuđángsợ.Bạnkhôngcòngìđểbámvíunữa.NgaycảPháp.(màbạnhiểuPháplàgì?)Chỉcócáithấy,chỉcócáihiểu.Hầuhếttấtcảmọingườiđềutìm kiếm cái gì đó để bám víu vào – một lý tưởng; một mục đích; mộtphươngpháp;mộtcộngđồng;mộttôngiáo;mộttổchức;bấtcứcáigìhọcóthểtựđồnghóamìnhvớinóđược.Bạncóluônthựchànhchánhniệmtrongmọilúckhông?

o0o

CHƯƠNG2.ĐỘCCƯ

Cầnphảithườngxuyênsốngmộtmình,ẩncư,cảthânẩncưlẫntâmẩncư.Thânẩncưnghĩalàsốngmộtmình.Tôikhôngcóýnóirằngchúngtaphảixalánhmọingười.Màtôimuốnnóirằngchúngtacầnphảidànhthờigiansốngvớichínhmình.Tâmẩncưlàkhôngsuynghĩđiềugìmàluôncóchánhniệmvàtỉnhthức.Mộtsốngườitinrằngkhikhôngsuynghĩđiềugì,lúcđóchắchẳn làmìnhđangngủ sayhoặcở trạng thái đờđẫn, ngủgàngủgật.Ngườitakhônghiểuđượctầmquantrọngcủanếpsốngđộccư.Họmuốnởcùng người nào làm cho họ vui vẻ hay kích thích họ. Thèm khát sự kíchthích.Khikhôngcógìkíchthích,họcảmthấybuồnchán.Ngaycảkhithânhọ được ởmộtmình, họ cũng phải đọcmột cái gì đó hay xemTV, nghenhạc,hayhọnghĩlạinhữngviệchọđãlàmhaynhữngviệchọsắplàm.Sốngđộccư,khôngngheđàiđọcbáo,khôngTV,khôngnghĩngợi…sốngnhưthếhọcholàkhôngíchlợigì.

Trítuệlàkếtquảcủađộccư.Độccưnạplạinănglượngchomình.Cuộcsốngđangtuônchảytừsâuthẳmtráitimtôi.Khôngthểxácđịnhđượcbấtcứđiềugì.Tấtcảmọisựtrênđờichẳngcógìchắcchắncả.

TôiđangởMemMeyo,mớivềđâytuầntrước.Tĩnhlặngvàrấtthích.Đơngiản.ỞđâykhôngcónhiềuPhậttử,chỉcódânlàng,nhữngngườilàmnghềnông.Một nơi đơngiảnvới những conngười đơngiản.Chỉ có tâm tôi làphứctạp.Rấtnhiềuchim;tôithíchnghechúnghót.Gióthổiquanhữngngọncây, thoang thoảng,nhẹnhàngvà êmđềm.Thậtkhácxavớinhững thànhphốồnào,bậnrộn.Một thếgiớihoàntoànkhác.Nhữngthànhphốlớnvànhữngconngườiquantrọngthậtkhóchịu.Hành thiềnởđâydễdànghơnnhiều.Tôikhôngcó thamvọnggì lớn.Chỉsốngthậtđơngiảnvànhìnthậtrõràng.Tôikhôngthểthayđổiđượcthếgiới.Tôikhôngthểthayđổiđượcbấtcứai,thậmchícảchínhbảnthântôi,nhưngtôicóthểquansát.Nếutôitrítuệ,tôisẽchỉquansátmàkhôngthấtvọngvềbấtcứngườinàohaybấtcứviệcgì.Tôi làaimàgánhcảthếgiới trênvaimình?Đôikhi tôimongướccóđượcmộtngườibạnđể tâmsự.Rấtnhiềungườimuốnđếnnóichuyệnvớitôi.Bấtcứchỗnàotôiđếncũngcóngườitìmđếnnóichuyện.Cóthểhọcảmthấyđượckíchthích,khíchlệvàsáchtấnthựchành chánh niệm, hoặc ít nhất là tạm thời được giải phóng khỏi sự nhàmchánkhiphảinghemộtngườinóichuyệnkiểuhunghăng,cựcđoanvàthách

thức.Khôngcóaiởđâyđểtôicóthểchiasẻnhữngđiềutôithấyýnghĩađốivớimình.Ítnhấttôicũngđãhọcđượccáchgiữsuynghĩtronglòngvàsốngmộtcáchbìnhan.Đúng, thếgiớinày thật làđiênrồ,nhưngchúng tacó thể làmđượcgìbâygiờ?Chẳnglàmđượcgìcả.Tạisaophảiphíphạmthờigianvàsứclựcđểmàbuồnbựcvềđiềuđó.Mưađangrơinhẹngoàikia.Trờiyênkhôngcógió.Làmtôithấybìnhyên.Câycốiởnơiđâycaohơnnămngoáinhiều.Vàinămnữanơiđâysẽcómộtcánhrừngxanhtốt.CụcLâmnghiệpcấpchotôikhoảng8hectađấtrừng.Nướcsuốitronglànhvàthờitiếttốt,trừmùanóng.Thứcăncũngtốt;phầnlớnlàrautrái.Tôicótấtcảmọithứtôicần.Córấtnhiềuthờigian.Mọingườikhôngđếnquấyrầytôi.Thỉnhthoảngcóvàingườiđếnquétdọnsânchùa.Tôicómộtcáicốc(cănlều)nhỏcólướichốngmuỗiởcáccửasổvàtrầnnhà,mộtcáigiườngnhỏvàmộtcáighếdựa,sách,thuốcchữabệnh,giấy,bút.A,cógìmàkhiếntôikhônghạnhphúcđượcnhỉ?Uốngmộtngụmtràtừmộtcáilyđẹp.Hươngvịcủanóngonquá.Làmtôicảmthấytươimớivàtỉnhtáo.Tựthưởngthứctiệctràmộtmình.Mưađangnặngdần.Ởtấtcảnhữngnơitôitừngbiết,thìđâylànơiduynhấtkhôngbịquấyrầy.Đồăn(thócgạo)khanhiếmởmọinơi,nhưngởđâythìkhông.Bâygiờlàkhoảng1g15chiều.Thậttĩnhlặng.Tiếngmấyconcôntrùngkêuvàtiếnglụclạc.Cácsưđanghànhthiềntrongcốc(kuti)củamình.Khôngcónơinàolàhoànhảocả.Nơinàylàquátốtrồi.Mọingườiởđâyvàcảcácvịsưnữarấttốtvớitôi.Tôichămsóccácvịsưkháckhihọđauốm.Họcoitôinhưbácsỹ.Nhưngthuốcmenthìrấtkhókiếm.Trongkhurừngnàycóbangôichùa(thiềnlâmtự-chùarừng,nơicácvịtỳkheoởđểhànhthiền,khácvớicácchùaởlàngvàthànhphố).Chỗcủatôilànơikhuấtvắngnhất.Hầunhưchẳngbaogiờcókháchkhứa.Chỉvàongàyrằm có vài người đến quét tước dọn dẹp. Bởi vì chúng tôi chẳng cần gìnhiều,nênchúng tôi cóđủ tất cảnhữnggìmìnhcần.Tôimuốnđọc sách,nhưngchẳngkiếmđượccuốnnào.Có lẽ tôi phải buôngbỏnỗi thèmkíchthíchtrithứcnàyđithôi.Hầunhưngàynàocũngnhưngàynào.Mỗibuổichiềuchúngtôikinhhànhđi lại.Ởđâykhôngcógì thayđổinhiều,dườngnhư thờigianđãdừng lạihay trôiquachậm lại.Thếgiớibênngoàiđầyxáođộngnhưngởđây tĩnhlặng,khôngcóviệcgìlàm,khôngcógìquantrọngcả.Tấtcả,haylàhầuhếttấtcả,cácvấnđềđềulàtưởngtượng.Giánhưchúngtabiếtđượcbaonhiêuvấnđềcủachúngtalàdotưởngtượngmàra.Vẫn không khí thanh bình như mọi khi. Ở đây có rất nhiều chim chóc.Khôngxungđột,khôngkhókhănngoạitrừthỉnhthoảngốmvặt.Sứckhỏetôitốt–bốnthángnaykhôngcógìphảiphànnàncả.Tôiđanghọccáchtự

chămsócbản thânmình.Tôiănnhiều rau, ítdầumỡ,và rất ítđường.Sựbìnhyêngiúpchotôirấtnhiều.Nơiđâydườngnhưlànơi tốtnhấtđốivớitôi.Cuộcsốngvôcùngbìnhanvàtĩnhlặngởđây.Khôngcóxungđột,bởivìởđâykhôngcótổchức,đoànthể.Tôicũngngàycàngítdínhmắchơnvớimọingườivàmọithứtrênđời.Bầutrờihômnaynhiềumây.Mưalâmthâm.Tĩnhlặng.Chimđanghót.Lávàng rụngkhắpnơi.Chimchócđangco ro thuđôicánh lại chờmưađến.Trờinóngvàkhô.Khôngvấnđềgì.Chúngtarụnghết lácủamình.Vàsẽmọclênnhữngchồinonmớikhinhữngcơnmưađầutiênrơixuống.Bâygiờtrờiđanglạnhdần.Mùađôngđãđếnnơiđây.Nhiệtđộbuổisánglà58˚F(khoảng14˚C).Nhữngngàynàybầutrờirấttrong.Chỉcómộtvàidảimây trắng bồng bềnh cuối chân trời.Không khí lạnh và khô.Những đêmtrăngđẹpvàthanhbìnhvôcùng.Đêmquatôiđidạomộtmình.Nhữnglolắngvàsuytưởđâunhỉ?Khôngthểtìmthấychúngởđâucả.Tôinghĩ,nóchỉlàsựtưởngtượng.Bâygiờlàbuổisángsớm,4g45phút.Tấtcảchimchócđanghótríurít.Cóđếnhàngtrămcontrongkhuchùa,vàhìnhnhưchúngvôcùngvuivẻ.Thờitiếtbâygiờđãấmhơnnênlũchimrất thíchtắm.Vì thế tôiđểsẵnhaibátnướcchochúnguốngvàtắmtáp.Nhìnchúngtắmkhiếntôirấthạnhphúc.Hìnhnhưchúngkhoáilắm.Tôichochúngănmỗingày.Rấtnhiềuconđếnănvàuốngnước.Chúngkhôngđến ănkhôngcủa tôi – chúnghót cho tôinghevàdạytôiđừnglolắng;dạytôisốngtừngkhoảnhkhắctronghiệntại;và đừng suy nghĩ quá nhiều làmmụmị cả đầu ócmình.Chấp nhận cuộcsốngnhưnóđanglàvàcũngsẵnsàngchếtbấtcứlúcnào.

Ngườitanóicuộcđờiđầynhữngkhókhăn(Cóainóicuộcđờilàdễdàngbaogiờ?)Nhưngbạn vẫn có thể sống vui vẻ vàhọchỏiđược rất nhiều từ cuộcđờimình.Vànếumuốn,bạncóthểthoátrakhỏivòngsanhtửluânhồinày.(Mộtcáivòngluẩnquẩnđúngkhông?)

Tôiđangngồiởhànhlangbênngoàicốc,rấtyêntĩnh.Tôinghethấytiếnggùcủađôichimcutừngọncâyxaxavọnglại,tiếnggióthổitrêncây.Bâygiờlà4giờchiều.Nghỉngơimộtchútsaukhitắm.Cóđôikhitôinghĩđếnviệcđitìmmộtcáihangnàođótrênnúivàđếnsốngởđómộtmình,nhưngkhôngcócáigìmanglạisựmãnnguyệnthựcsựđượccả.Tôimuốnsốngmộtcuộcsốngbìnhyênvà tĩnh lặng.Tôiđã tựgiảiphóngmìnhrakhỏi tấtcảmọi tráchnhiệm.Tôimuốnbìnhan, tựdovàhiểubiết

sâusắcvềcuộcđời.Tôikhôngquantâmđếnviệccóđệtửhaynhữngngườitheomìnhhaykhông,cóđượccôngnhậnhaycódanhtiếnghaykhông.Tôimuốnbạnhiểucáchtôisốngcuộcđờimình:đơngiản,tĩnhlặng,bìnhan,rấtítvậtsởhữu.Tôichođihầuhếtnhữnggìtôinhậnđược.Vìvậy,nếutôikhôngnóivớibạnlàtôicầngìthìcónghĩalàtôikhôngthựcsựcầnchúng.Sốngvới ítđồsởhữudễdànghơnnhiềucho tâmmình.Bạn tôi lànhữngcuốnsáchhay,Ryokan,Thoreau,Zenovàtạngluật(vinaya),vịthầycủatôi.Bạn(và tôi)nênsốngởnhữngnơimàmìnhcảmthấyhoàn toàn thưgiãn,thỏamáivàtựdovềmặttâmlý,thoátkhỏisựmongđợicủangườikhác(đặtlênmình);mộtnơimàbạn(vàtôi)cảmthấythựcsựlàchínhmìnhvàkhôngphảilàmhaynóiđiềugìđểlàmvừalòngbấtcứngườinào.Tôiđãhọcđượccáchsốngmộtmình.Cólúctôimuốndiễnđạtnhữnghiểubiếtsâusắcnhấtcủamình,nhưngthậtkhóđểkiếmđượcmộtngườibiếtlắngnghe,hiểuvàbiếttrântrọngnhữngđiềuđó.Hầunhưchínhtôilạilàngườiphảilắngnghe.Mọingườithíchnóichuyệnvớitôi.Đidạotrongrừngvắng.Rấtyêntĩnh.Khônggặpmộtaicả.Chỉcólũchimhótrấtvuivẻ.Conngườithậttẻnhạt.Tôiđãcốgắngtáchmìnhrakhỏithếgiới.Cànglêncao,bạnsẽcàngítgặpngườiđiđường.Ôi,nhữngngười leonúi, cácbạncóchịuđựngnổi sựcôđơnkhông?Cuộcsốngcủatôikháđơngiảnvàbìnhan.ỞđâytạiMemMeyochúngtôicótấtcảbavịsư.Tấtcảchúngtôiđềusốngtritúc(biếtđủ)vàhiểubiếttâmmình.Rõbiếtnhữnggìđangdiễnratrongtâmmìnhlàconđườngduynhấtdẫnđếntỉnhgiácvàtrítuệ.Mỗingàytôidànhravàitiếngđểđọcsách,hànhthiềnnhiều, đi dạovàobuổi tối, và nói chuyệnvới bạnbè.Ởđây rất yêntĩnh. Tôi nghe tiếng chim và côn trùng.Mọi người thật tốt bụng và thânthiện.Tuynhiênkhôngphảilúcnàotôicũngluônhạnhphúc.Đôikhitôicảmthấyrất buồn là đã không thể giúp gì được hơn cho những đứa con củamình.Nhưngtôisẽkhônghoàntục.Tôithựcsựmuốnlàmộtnhàsưvàsốngtrongrừng.Tôinghĩbảnchất tôi làmộtẩnsỹ.Tôi thíchnóichuyệnvớibạnbè,nhữngngườithựcsựcócáiđểmànói.Tôicũngthíchdànhnhiềuthờigianđểhànhthiền.Nếukhôngcónhữngđiềuđó,cuộcsốngchỉ làmộtmớhỗnđộn.Sángnaybìnhminhđẹpquá.Nhữngtianắngchiếuxuyênquanhữngđámmây.Thậtlàmộtthếgiớihuyềnbímàtôiđangsống!Ởngaytạiđâythôiđãcóvôsốnhữngcáiđẹp.Tấtnhiênnóchỉ tồn tại trongchốc lát,nhưng thếcũngđượcrồi.Bạncócảmthấysựhuyềnbítrongcuộcđờimìnhkhông?Tấtcảmọithứxungquanhchúngtađềulàmộtbíẩnlớn.Tôilàmộtbíẩnlớn.Bạnlàmộtbíẩnlớn.Theomộtcáchnàođó,rấtlàtônquýnữa.Tôiđangsốngchiêmngưỡngvàmếnmộcuộcđời.Mọi thứmới tuyệtvời

làm sao!Người ta nói cuộcđời thật kinhkhủng.Điềuđóđúngmột phần,nhưngcuộcđờicũngđẹpkhủngkhiếplàmsao.Đôikhitôicảmthấymìnhthậtsốngđộngvàthậthạnhphúclàmìnhđangsống.Tôimongmuốnsốngthọvàsốngkhỏemạnh.Chỉmớiđếngầnđây thôi, tôimớihọcđượccáchsốngtươimớinhưthếnào.Cuộcđờitôivừamớibắtđầu.Tôibắtđầubiếttrântrọngchínhmình,trântrọngcuộcđời,bạn,congáitôivàmẹchúng,vàcácbạntucủatôiởđây;vàcảbầutrờixanhngắt,cùngđámmâytrắng,vàcỏcây,chimchóc…Tôithựcsựyêumếncuộcđời.(Cứnhưlàtôiđãtrởthànhmột kẻ ngoại đạo ấy nhỉ).Không, tôi không hề thù ghét cuộc đời.Đúng,đúnglàcóđaukhổthật.Nhưngcũngchẳngsao.Đólàcáigiáphảitrảchocuộcđời.Tôithựcsựbiếtơncuộcđời.Tôicámơncuộcđờivềtấtcảnỗiđauvàniềmvuimàcuộcđờidângtặngchotôi,vàtôibiếtnósẽcònđếnnhiềunữa.Khómtregầncốctôiởmớicóthêm15búpmăngmới:đẹp,to,mậpmạp,rấtdễthương.Hàngngàytôiđềuraxemchúngvàcảmthấyrấthạnhphúckhithấychúnglớnthậtnhanh.Chúngnólàngườithâncủatôi.Tôiyêuthươngchúng.Nhấpmộtngụmtràsâm.Thậtlàngon.Tuyệt.Cáilycũngrấtlàđẹp.Màuxanhnâuphanhữnghạtnổi.TôicũngmớibịmộtcáilytràNhậtquyếnrũ.Trướckiatôiđãbaogiờthửdùngmatúychưaấyhả?Chưa,chưabaogiờtôinhìnthấynótrênđời.Tôilàngườirấttỉnhtáo.Haylà,hìnhnhưtôibịsaytràsâmrồiấy.Tôiđãnhậnđượctậpthơbạngửitặng:NHỮNGBÀITHƠTRÊNNÚIVỀNGÔINHÀĐÁ.Tôirấtthíchnó.Bạnbiếttôithíchloạithơnào.TôithíchtậpNGÔINHÀĐÁcũngnhưtôithíchRokyan;cảhaiđềuđangởbêncạnhtôiđâyvàtôithườngxuyênđọcchúng.Thựcra,tôisốngđúngtheonhữngbàithơấy.Lạimộtlytràsâmnữa.Wow,thậttuyệt!Trờinắng.Lũchimrấtphấnkhởi;chúnghót ríu rítgọinhau.Chúngđangthưởngthứccuộcsống,khônggiốngnhưconngười.Conngườitẻnhạt,bấtmãn,hayca cẩm,mêmờvàhầuhếthọđềuở trạng thái trầmcảm.Trongcuộcđờitôichưatừngthấyconchimnàobịtrầmcảmcả!Tôisẽhọchỏitừnhữngconchim,chứkhôngphảitừnhữngconngườivôơnvàtrầmcảm.Tôivừađidạovề.Cảmnhậnánhnắngấmvàlàngiólạnhthậtlàthích.Sốngvớithiênnhiênởgiữathiênnhiên.Tôithíchđibộ.Dạonàytôithườngtậpthểdục.Cáccơcủatôikhámạnh,đầynănglượng.Tôilêncânchútít.Tôiphảitậpthểdụcnhiềuhơnchotiêubớtmỡ.Lytràsâmthứba.Triệuphúnàocóthểthưởngthứcđượcthúvuinhưvậynhỉ?Tôiđãđọcbứcthưcủabạnhơn10lần.Tôicóthờigianđểđọcvàsuynghĩ.Tôimuốnbiếtbạnđangcốgắngnóiđiềugì.Tôisẽtiếptụclàmnhưthếnữa.Tôimuốnhiểubạnmìnhmộtcáchthậtsâusắc.Tôisẽdànhcảcuộcđờiđể

hiểuchínhtôi,hiểubạnbè,giađìnhvàcáccongáicủatôi.Đólàưutiêncủatôi.Nhữngviệccònlại, tôisẽ làmkhi thấycầnthiết.Tôikhôngnghĩcuộcđờimình là thành côngnếu tôi khônghiểuđượcbản thânmìnhvànhữngngườimìnhmìnhthươngyêu.Giờđây,tôikhôngcòncoithôngtinvàkiếnthứcvềnhữngthứbênngoài làgiá trịnữa.Thếgiớibên trongvôcùngđadạngvà tuyệtvời.Cànghiểuvà trân trọngnhữngngườigầngũivớimình,cuộcsốngcủatôicàngtrởnênýnghĩa.Phảimấtmộtthờigianthậtdàiđểtôitìm ra sự thậtnày.Người tanói cuộc sốngchỉbắtđầuở tuổi40.Điềuđóđúngvớitôi.Vềmặtnàytôicònrấttrẻ,rấtnhiệttình.Tôibắtđầunhìnnhậnchochínhmình,bằngđôimắtcủachínhmình.Tôibắtđầucảmnhậnđượcconđườngriêngcủamình.Tôitrântrọngcuộcsống,trântrọngnhữngngườigầngũivớimình,thếgiớimìnhđangsống,vànóichunglàcáicáchtấtcảmọithứđanglà.Tôitrântrọngkhimọingườichămsóc,quantâmđếntôi.Tôitrântrọngsựgiúpđỡvàtấmlòngnhânhậucủahọ;tôibiếtơnhọ.Trướckiatôivẫnthườngcoinhữngđiềuđólàđươngnhiên.

Làmsaotôicóthểbấtmãnvớicuộcđờimìnhđược?Làmsaotôicóthểphànnànrằngcuộcđờilàvônghĩa?Cuộcđờiquáđẹp,đầynhữngđiềukỳdiệu.Khitôichết,tôimuốnchếtvớilòngtriântrongtráitim,khôngphảivớisựcayđắngtronglòng.

Cámơnbạnđãchiasẻvàquantâm.Tôithựcsựrấtvuirằngchúngtacóthểviếtthưđượcchonhau(nhờcódịchvụbưuđiện).Điềuđó rất quý.Chỉ cómột số ít người cóýnghĩa sâu sắctrongcuộcđờitôi.Bạnlàmộttrongsốđó.Chúngtabiếtnhauđãbaolâurồinhỉ?Mườinăm.Tôicảmthấygầngũivớibạnhơn.Tôicóthểnóivớibạnvềnhữngcảmxúcvànhữngsuynghĩngốcnghếchcủamìnhvàtôibiếtbạnsẽkhông đánh giá phán xét tôi. Tôi ngày càng trở nên giốngmột con ngườihơn.Tôiyêuthươngcáccontôivàmẹcủachúnghơnbaogiờhết.Thậtlạlàtôilạikhôngtrởnênlãnhđạmvàthờơ.Mộtvịsưtốtphảikhôngnêndínhmắc.Nhưvậy,chắctôikhôngphảilàmộtvịsưtốt.Điềuđóđãđượcchứngminh.Vâng,dùsaotôicũnglàmộtconngười.Khôngphảilàmộtconngườixấu,tôicho(hyvọng)lànhưvậy.Chẳngsaocả.Tôihyvọngbạnhiểunhàsưngốcnghếchnày.Chiềunayhoànghônxuốngđẹpvôcùng,vớinhữngđámmâyvàng.Khônglờinàodiễntảđược.Tôinghethấytiếnggọicủathiênnhiênhoangdã.Cuốicùngthìtôivẫnphảichấpnhậnmộtsựthậtlàbảnchấtcủatôilàmộtẩnsĩ.Tôibiếtđủvềthếgiớibênngoàirồi;tôisẽđểnóyên,khôngđụngchạmđếnnó.Bạnđãtìmđượcnơiđểsốnganvuivàvừaýchocuộcđờicònlạicủamìnhchưa?Tôivẫnchưatìmđượcnơinàonhưthế,nhưnghyvọnglàsẽtìmđược

mộtngàynàođó.Tôinghĩtấtcảmọinơiđềuchỉlànơiởtạm.Tốtnhấtlàcóđượcmộtnơiởtạmyêntĩnhvàcáchbiệt.Hyvọng,hyvọngvàhyvọng.BạnnóibạnthíchtranhTrungQuốc.TôicũngthíchtranhTrungQuốc.Vậynếubạncóbảnphotobứctranhnào,gửichotôivàibản.TôicũngthíchtranhNhật cổ (phong cách truyền thống)-những ngọn núi lớn, với thác nước,những túp lềunhỏvà ruộngđồng,những túp lềuđơngiảnbằng trevàgỗ.VườnNhậtBảnrấtđơngiảnvàbìnhyên.Bạncóthểlàmmộtkhuvườnnhỏvới lốiđi trải sỏi,mộtvàighế tựabằnggỗhoặcđá,nhữngbụihoa,và tấtnhiênvàikhómtre,câyphongđỏhaycâyanhđào,vàbạnđặtmộtcáiaohaymộtdòngsuốinhỏchỗnàođó.Bạncầnrấtnhiềuthờigianđểtrồngmộtkhuvườn;vậyhãytrồngmộtcâygìđóvàotrongchậucảnhhaymộtcáihộpnhỏ,làmmộtkhuvườnmini.Thậmchíbạncóthểtrồngítrêutronghộpđểởgócnhàcũngđược.Hàngngàychỉlàmmỗiviệcvănphòngsẽrấtmệtmỏi.Bạncầnlàmmộtcáigìđósángtạo.TôirấtthíchngắmtranhTrungQuốcvẽnhữngngôichùaẩntrongrừng.Tôithíchđivàosâutrongnúivàsốnggầnmộtngôilàngyêntĩnhvàđơngiản.Cóthểmộtngàynàođótôisẽlàmnhưthế.Thếgiớinàyđangngàycàngtrởnênđiênrồhơn.Sựbấtmãnvàbấtanđangthiêuđốtnhưngọnlửarừng,lanrangàycàngrộngvàxahơn.Nógiốngnhưmộtbệnhdịch.Rấthiếmngườibiếttrântrọngtrítuệcổxưa,sựtritúcvàđơngiản.PhươngTâyhóađangtrởthànhmộttràolưu.Trờibắtđầumưatừđêmqua.Khôngcómặttrời.Chỉcómâymùvàlạnh.Lòthancủinhỏđangcháyâmỉ.Saubữaăn,tôiuốnglytràvớiđường.Nútkín lỗ tai lại, tôi đọc lại tập thơNÚILẠNH.Đây làmấykhổ thơ tôithích:

Mộtlần,tôiđếnngồinơiNúiLạnh,Vàlangthangởlạibachụcnămròng.Tôiđitìmvàchọnnơikhuấtvắngsống,ThiênThai:nơiđócógìhơnđểnói?Khỉhúnơithunglũngđầysươnglạnh,Cánhcửacỏlaucongmình,nhuốmmàurêuđá.Nhặtlárụng,tôilợptúplềugiữarừngthông,Đàomộtaonhỏ,dẫnmạchnướcsuốivề.Giờđâytôiquenlàmchẳngcầnđếnthếgian,Nhặtlárụng,tôiđiquanhữngthángnămcònlại.Váchnúilạnh;càngđisâucàngđẹpNhưngchẳngcóaiđiđườngấybaogiờ.Mâytrắnglườibiếnglữnglờtrênngọnnúi;Đỉnhnúixanh,tiếngmộtconkhỉhúgọibầy

Tôicầnbạnđườngnàochứnhỉ?Ngàymộtgiàđi,tôilàmnhữnggìmìnhthích.Khuônmặtvàhìnhdángấycỗidầntheonămtháng,Tôibámchắcvàoviênngọctrongtâm.Ngườitríhỡi,ngườiđãgạttôisangmộtbên,Mấykẻngukia,tacũnglàmnhưvậyvớibọnngươi.Tôikhôngphảingườitrí,cũngchẳngngu;Từnay,xinchớngheđếnnhaubaogiờnữa.Khiđêmxuống,tôihátchovầngtrăngsáng;Bìnhminhlên,tôinhảymúavớiđámmâykia.LàmsaotôicóthểtắtgiọngcavàđôitayấyVàtĩnhlặngnhưmộtkhúccây,vớimáitócbạcphơrốibù.

Tôi thíchTrungQuốc thờicổxưa.Có lẽ thờiấy tôicũng là từng làngườiTrungQuốc.TôiđọclạitậpthơNÚILẠNHnữa.Nólàthúyêuthíchcủatôi.Tôicũngởđâylàmnhữnggìmìnhthích.Tôiđikhấtthựcvàomỗibuổisáng,ănmộtbữaduynhấttrongngàyvàolúc8g,đikinhhànhvàngồi,đọcsách,suynghĩvàhànhthiền.Đólànhữngviệctôilàmsuốtcảcuộcđời,dùsốngởnơiđâyhaybấtcứnơinàokhác.Tôinhìnnhữngdínhmắccủamìnhvàhọccáchbuôngbỏchúngnhiềuhơn.Dínhmắclàmộtgánhnặnglớn–tôi,củatôi.Nếukhôngcónhữngdínhmắclớn,bạnsẽcóthểsốngđượcởmộtnơiyêntĩnh.Tôi tưởng tượng khung cảnh khi tôi đọc những bài thơ như thế.Đôi khi,trong tưởng tượng, tôidẫnbạnđidạomộtquãngđườngdài trong rừngvàđưabạnđếnvớisựtĩnhlặng,vớicâycối,vôsốloàichimchóckhácnhau,từnhữngloàichimhótchođếnnhữngconchimgõkiến,vàđếnvớisựbìnhansâu thẳmmàbạnkhôngbaogiờcảmnhậnđượckhi sốnggiữanhữngconngườiluônluônbuồnbựcvàbấtmãnhếtchuyệnnàyđếnchuyệnkia.Mỗiquanhệkhônglờivớimuôngthúvàthiênnhiên.TôithườngnghĩđếnĐứcPhật.TôicómộtbứchìnhcỡbưuthiếpĐứcPhậtđangngồinhậpđịnhsâu.NgàiđangngồidướigốccâyBồĐềcổthụ,nhữngchùmrễsumsuêbuôngxuốngtừcácnhánhcây.MấyconthỏnằmgầnbênNgài.Bêncạnhlàmộtcáihồlớnvớinhữngbôngsennởrộ.Ởbờphíabêncủahồlàmộtcánhrừngvàngọnnúilớn.Vầngtrăngtrònvànhvạnhtrênđầunúi.Vàigợnsóngnhỏlăntăntrênmặthồ.Khungcảnhthậtyêntĩnhvàbìnhan.Vàkia,ĐứcPhật, thầytôi,đangngồi tĩnhlặngtuyệtđối.Khôngtham,sân,si,khôngngãmạn,ghentỵ…mộtbiểutượnghoànhảocủasựbìnhan.KhuônmặtNgàirạngrỡ,tỏarạnghàoquangmátlành,toànthânNgàimềmmạivàthưgiãn,hoàntoànthoảimáikhônggợnchútcăngthẳngnào.Và,tôingồidướimộtgốccâykháckhôngxanơiNgàilắm(nhưngtôikhôngởtrong

bứctranh).Bìnhan.Bạncóthểthamgiacùngchúngtôinếubạnchọnnhưthế.Sựtưởngtượngrấtcósứcmạnh.Khibạntưởngtượngmộthoàncảnhbìnhan,tâmbạnsẽtrởnênbìnhan.Mặtkhác,bạncũngcóthểlàmmìnhsợđếnchếtkhitưởngtượngranhữngcảnhhãihùng,ghêrợn.Bởivìbạncóquyềnlựachọn,vậyhãylựachọnnhữnghìnhảnhbìnhan,nhưđangngồithiềngầnĐứcPhậtởtrongmộtkhungcảnhbìnhan.Hãytưởngtượngtấtcảmọichitiết.Tưởng tượngbạnđangở trongnúisâu.Mátmẻ,yên tĩnh.ỞgầnĐứcPhật,bạnsẽcảmthấyrấtbìnhan,tĩnhlặng,antoànvàxalìamọibụibặm,nhiễmô.Sưutậpmộtsốbàithơkhiếnchotâmbạnbìnhan.Chépchúngnắnnóttrongmộtcuốnsổnhỏmàbạncóthểmangnótheobênmình.9.30 tối. Tôimới về cốc sau khi đi dạomột quãng ngắn. Trăng rất sáng.Ngàyhômqua làngàyrằm.Hômnayvầng trăng trònvànhvạnh.Khí trờisươnglạnh.Mưađãhết.Cảnhquáđẹp,quáthoáttục.Tôivừađidạovề.Vầngtrăngsángtreolơlửngtrênđầungọntre.Trờilạnh.Tôiởmộtmìnhnơiđây, trongmộtcáicốcnhỏ12x8feet(3,6x2,4m),mộttầnglợpmái.Ởđâycòncóhaivịsưnữaởhaicốcnhỏkhôngxađâylắm.Họđều lànhững thiền sinhgiỏi.Gầncốc tôiở cómột cái aonhỏ.Có rấtnhiềucôntrùngsốngdướinướcbơilộitrongao,vàrấtnhiềuloạithựcvậtmọcởđó.Buổitốitôithíchrađứnggầnbờaovàxemnhữngconcôntrùngdướinước.Hômquatôinhìnthấyhaiconnòngnọc.Ởđâychúngtôikhôngcóđiện.Vìvậytôibiếtbứcthưnàydướiánhnến.Tôithíchnhưthế.Tôicảmthấyrấtthoảimáiởđây.Mọingườiởđâyrấttốtvớitôi.Họtinrằngkhicótôiởđâymọiviệcsẽtốtđẹp.Tôibịốmmấyngàyhômnay.Mọingườimangcơmnướcđếnchotôi.Mộtbácsỹcũngđếnkhám.Khôngnghiêmtrọnglắm.Mọingườirấtlolắngchotôi.Tôisốnggiữanhữngngườiyêuthươngtôihếtlòng.Tôicótấtcảmọithứtôicần.Khinàocầngìtôisẽnóivớibạn.Tôiđãquentiếtkiệmmọithứ,kểcảnướcmưa,dùnórấtnhiềuvàkhôngmấttiềnmua,tôicũngdùngmộtcáchdèsẻn.Điềuđóđãtrởthànhmộtthóiquen.Tôiquensốngởnhữngnơilàngmạcheohút,nơimọithứ,kểcảnước,đềukhanhiếm.Tôinghỉtrưamộtlát.Ngồidậyvàđikinhhành.Trờinhiềumây,sắpcómưa.Tôinghe thấy tiếng sấm.Trờibắt đầu chuyểnmưacả tuầnnay;nôngdânmừnglắm.Chimchóccũngvuimừng;chúnghótvéovongọinhau.Mộtchúchimnhỏđangtắmtrongbátnước.Cuộcsốngđangtrôichảy.Chínhbởiđịnhkiếncủatôirằngcuộcđờilẽraphảinênlànhưthế.nhưthế,nêntôithườngcảmthấythấtvọngrấtnhiều.Vìthế,đếnbâygiờtôiquyếtđịnhlàmđượccáigì thì làmvànhữngthứcònlại thìhãyđểchonóyên.Buồn bực chẳng có tác dụng gì. Con người có những tư tưởng khácnhau, vì vậy họ đấu tranh với nhau.Hãy để cho họ đấu tranh. Tôi không

thamgia.Tôikhôngđểchohọquấyrốitâmmình.Thờitiếthômnaytuyệtđẹp.Nhữngđámmâytrắngbaytrênbầutrờixanhthẫm.Thỉnhthoảngcómộtchútmưavàtiếngsấmrềnphíaxaxa.Rấtyêntĩnh.Tôicótấtcảmọithứmìnhcần:sáchđểđọc;cóđủcáiđểăn;mộtcănphòngnhỏ.Mọingườiđểtôiđượcyên.Tôikhôngcólýdogìđểkhônghạnhphúccả.Bấtmãnlàmộtcănbệnh.Conngườikhôngthấyrằnghọđangtựlàmchohọkhônghạnhphúc.Thamlam,ngãmạn,ghentỵ.RấtnhiềungườimuốnrờikhỏiMiếnĐiện.Tôiởđâygiốngnhưmộtốcđảo.Mộtsốngườinóirằnghọcảmthấybìnhankhihọbướcchânđếnchùa.Conngườiđangthúcđẩylẫnnhauđểsốngdữdằnhơn.Họkhôngthấyrằnghạnhphúckhôngnằmởnhữngthứbênngoàiđó.

Nếucònmangtấtcảphiềnnãotheomình,dùđếnnơinàochăngnữa,bạnvẫnkhôngbaogiờhạnhphúc.

Luôn luôn cómột cái gì đókhôngổn trongmọi hoàn cảnh.Conngười taluônđổlỗichonhau:“Tôibuồntôikhổ,đólàlỗicủakẻkhác”.Thậtlạ,tạisaochúngtakhôngnhìnthấylỗicủachínhmìnhcơchứ?Hoànghônxuốngrựcrỡsắcmàu.Tấtcảchúngtôiđangngắmhoànhôntừtrênđỉnhnúi.Bầutrờichuyểndầntừmàuvàngnhạtsangmàuđỏsậm.Tôikhichúngtalãngquênvẻđẹpcủathiênnhiên,thayvàođótâmchúngtabậnrộn tốingàyvớiđủmọivấnđề.Hầunhưchúng tachỉ sống trongmột thếgiớidochínhmìnhtạora,thếgiớiđóđầynhữngvấnđềđauđầunhứcóc.Buổisángtinhmơ,mặttrờicònchưamọc.Rấtnhiềuchimđanghótlíulo.Bởivì trongkhuvựcchùaan toàn,nên rấtnhiềuchimchócđến sốngnơiđây.Tôingắmnhìnchúngvànghechúnghótsuốtngày.Tôingàycàngyêuchúnghơn.Chúngsốngmộtcuộcsốngkhávấtvả,hìnhnhưthế,nhưngtrôngchúngthậtvuivẻvàtựdo.Nhiềukíchcỡ,hìnhdángvàmàusắckhácnhau.Ngắmchúngbaonhiêulâutôicũngkhôngthấychánmắt.BạncónhớcuốnWATEROUZLEcủaJohnMuirkhông?Tôiđọcđiđọc lạinhiều lầnsáchcủa JohnMuir?Cuốn duy nhất của ông và viết về ôngmà tôi có là cuốnTHEWILDERNESSWORLDOFJOHNMUIR.Ônglàconngườithậthay;khôngquantâmđếnnhữngvậtdụngxaxỉ,khôngbaogiờcóôtô.Sốngvớirấtnhiềutìnhyêuthiênnhiên;ônglàmộttrongsốnhữngngườiMỹtôiyêuthích.Mỗisángtôiđikhấtthựcxuốngconđườngphíadưới.Chỉđikhoảng7nócnhà gần chùa nhất. Tôi nhận được chủ yếu là rau, khoai tây, đậu và cơmtrắng.Nhiềuhơnmứctôiăn.Thựcphẩmđơngiản(khôngphải thựcphẩmchếbiến)tốtchosứckhỏe.Hầunhưtôichỉănmỗingàymộtbữa(trừkhiđau

ốm).Khíhậunơiđâytốt,khôngnónglắm.Tôicómộtcáicốcnhỏ,xinhxắn.Cómộtsốsáchđểđọc,đủyáovàchănmềnđểgiữấm;vitaminvàthuốcchữabệnhđểduytrìsứckhỏe.Tôiítkhiđilại,cólẽchỉmộtlầntrongnăm.Mộtsốthíchủgiúpchotôinhữngvậtdụngcầnthiết(vàtôicầnrấtít).Vìvậy,tôichẳngphảiphànnànđiềugìcả.Thựcra,sovớimộtsốvịsưkhác tôicòn“giầu”ấychứ(tấtnhiênkhôngphảivềtiềnbạc).Tôikhôngcóbấtcứtiềnbạcgì;tôikhôngcầnnó.Tôivuimừngvìmìnhđãrũbỏđượctiềnbạc.Sốngkhôngtiềnbạcsẽdễdànghơnnhiềuchotâmmình.Tôigiầucóvềthờigian:tôicótấtcảthờigianmìnhcầnđểnghiêncứusáchvởvàhànhthiền.Tôichẳngbaogiờvộivàngcả.TôithíchđọcRyokan.Đâylàmộtkhổthơhay:

Liênhệvớiconngười,KhôngphảilàđiềutôimongmuốnSốngmộtmình,cáchsốngtốtđẹphơn.Mộtcănlềunhỏtrảivừabốnmanhchiếu,Cảngàychẳngthấybóngmộtai.Mộtmình,ngồibênôcửasổChỉcònlạitiếnglárơixaoxác.Đêmđến,hãyghéthămlềutôiở,Đểlắngnghetiếngcôntrùngcahát,Vàcánhđồngmùathutôisẽđưabạnđếnthăm.(Ryokan)

Cuộcđờimớiđơngiảnlàmsao.Tạisaoconngườilạicứtựđènặnglênvaimìnhbaonhiêugánhnặngnhưthế?Conngườiquábậnrộn,họkhôngngheđượctiếngchimca.Họkhôngbiếtcáchtrântrọngtiếngchimhótkia.Tôiyêuchimmuông,câycỏvàmâytrắng.Đidạotrongrừngvắnglàthútôiyêu thích. Tôi thích đọc Phật Pháp và hành thiền.Nhưng tôi không thíchthuyếtpháp.Vìvậy,nếuthấytôikhôngdạygiáolý,xinhãythứlỗichotôinhé.Tôikhôngcóýđịnhtạodựngdanhtiếnglớn(haytiếngồnàolớn)chobảnthânmình.Tôikhôngmuốntrởthànhmộtngườithầylớn.Thamvọnglớnnhấtcủatôilàđượcsốngmộtcuộcđờibìnhyên,tĩnhlặng,đơngiảnvàhầunhưchỉởmộtmình.Tôikhônggiảngdạy.Mọingườicóthểđếnvànóichuyệnvớitôinếuhọmuốn.Đôikhitôibảohọhãythửhànhthiền.Nhưngsauđóhọphảiđiđếnthiềnviệnđểthựchành.Sángsớmtinhmơ.Rấtnhiềutiếngchim.Dườngnhưchúngrấtvuivẻ,đónchào ánhnắngbanmai, bắt đầumột ngàymới vớimột cái tâm tươimới.Chúngkhôngmangnặngnhữnggánhnặng tâm lýhaymặccảm tội lỗi từ

ngàyhômqua,vàchúngkhônglo lắngvề tươnglai.Thật là tuyệtvờibiếtbao! Con người đang ngày càng đánhmất đi sự gần gũi với thiên nhiên.Thayvàođó,họxemthếgiớitựnhiênởtrongTV.Tôiđidạotrongrừngvàlắngnghetiếnghótcủarấtnhiềuloạichim.Tôimuốnsốngtrongrừngsâulàmbạnvới chimmuông,hươunaivà thú rừng; làmbạnvới cỏcây, suốitrong,mây trắng, trời xanh, vớimưa dông và sương sớm.Khi sống trongrừng, tôi thường làmbạnvới lũ thỏ,đànsócnhỏ, thằn lằnvàcảconcôngnữa.Tôicũngtươngđốikhỏe.Tôiđidạomỗingày.Nólàmchocơthểtôikhỏemạnhvàđầynănglượng.Tâmtôitrởnênthoảimáihơnsaumỗibuổiđidạo.Tôicótấtcảnhữngthứmìnhcần.Ởđâythậtbìnhan.Khônglolắng,khôngquan tâm. Một ngày trôi qua như mọi ngày. Tháng tháng qua đi thật lànhanh.Thậmchícảnămdườngnhưcũngkhôngdàinữa.Càngnhiềutuổi,tôihyvọngmìnhsẽcàngtrởnênbìnhanhơnnữa.Tôi nghe tiếnggùmột con chimcu.Nghe tiếnggù thật hay.Một đôi quạrừngvừabayđến.Chúngnókhôngsợtôi.Chúngđếnrấtgầnvànhìnthẳngvàotôi.Trờimưađãsáungàynay.Rấtbìnhyên.Tôiđirangoàikinhhànhmộtchútmỗi khi trời tạnh.Tôi thíchđi dạo thật lâu trong rừng, lánhxa tất cảmọingười.Thờibâygiờ,conngườirấtxáođộngvàbấtan.Tôibắtđượctâmhọ.Tôicốgắnghếtsứcđể làmchohọdịudàng,mềmmại trở lại.Họrất thấtvọngvềtìnhhìnhởMyanmar.Dườngnhưcảthếgiớiđangbịthiêuđốtbởithamlam,sânhận,ghentỵ,ngãmạn.Mộtconthằnlằnđangleocâytrướccửacốccủatôi,vàmộtconchimbồcâuđanggáycúccusaucốc.Bạncònmuốnbiếtgìhơnnữavềcuộcđờitôi?Sáng sớm tôi đi khất thực lúc 6g00 sáng, và ăn bữa duy nhất trong ngàykhoảng từ 7g00 đến 7g30. Sau đó tôi đi kinh hànhmột lúc. Sau đó ngồingắmchimchócvàcâycốivàhànhthiền.Nếucócuốnsáchnàohaytôisẽđọcmột chút.Đôi khi hai bangười đến, nói nhiều chuyệnnhưngbaogiờcũngquaytrởlạivớiPhậtPháp.Vàobuổichiều,mộtvịsưtrẻngườiShanđếnhọctiếngPali.Buổichiềutối,tôihayđidạotrongrừng.Rừngsâutĩnhlặngvôcùngbìnhyên.Tâmtôivôcùngtĩnhlặngkhiởxaconngười.Chimchóc,cỏcây lànhữngngườibạnđườngbìnhyên.Ngàyhômsaucũnghệtnhưngàyhômtrước.Thúvuiduynhấtkhiếntôichìmđắmtrongđólàđọcsách.Mộtconchimcúccuđanggáy.Thậtêmdịuvàngọtngào.Nólàmtôihạnhphúcvàvuitronglòng.

CuộcđờitôigiốngnhưngôichùarừngcũnátNghèonàn,đơngiảnvàlặngyên.(Ryokan)

Tôisốngbênngoàithếgiớibậnrộn,ồnàovàđiênrồnày.Đừngquábậnrộn.Hãycắtgiảmtấtcảmọicôngviệckhôngcần thiết.Dànhđủ thờigianchomìnhđểnghỉngơi,thưgiãnvàhànhthiền.Mọingườinênthuxếpđểđivàorừngởmộtthờigian.Mỗikhivàorừngtôicảmthấyrấtthưgiãn.Sốngởmộtnơiđôngđúc,chúngtasẽkhôngthểsốngtựnhiênvàkhỏemạnh.Chúngtanênsốnggầnthiênnhiênhơn.Ítnhấtthìcũngnên thỉnh thoảng rờikhỏi thànhphốvà thămviếngmộtvài tháp thờPhậttrênnúivàhànhthiềnởđó.Sốngởnhữngthànhphốđôngnhungnhúckhiếntâmtríconngườitacũngthànhhơimátmát.Họkhôngbiếtmìnhđanglàmgì.Mộtsốngườisinhravàlớnlênởthànhphố,họquensốngởđó.Mộtsốthìkhôngcólựachọnnàokhác;họphảilàmviệcởthànhphố,giốngnhưbạn,mặcdùhọkhôngthíchởnhữngthànhphốồnàochútnào.Tôisốngởmộtthếgiớirấtkhácbiệt,dùởbấtcứnơinàotôiở,bởivìtôicómột cái tâmkhác biệt.Tôi khôngquan tâmđếnnhững thứmàmọi ngườiquantâm,nhưtiềnbạc,thúvuivàtruyềnthống.Tôicảmthấygầngũi,thânthiếthơnvớichimchóc,muôngthú,câycỏvàmâytrời.Tôihiểuconngườivànỗikhổcủahọ.Họđangtheoconđườngđixuốngmộtcáchmùquáng.Tôicảmthấythươngxóthọ.Họkhôngcómộtkhoảngtĩnhlặngnàotrongtâmmình. Tâm họ chất đầy những tư tưởng hạng hai cũ rích.Ngày cànggiốngnhưmộtcáimáy.Tôikhaokhátđượcnhìnthấymộtconngườitoànvẹn,thôngminh,tỉnhgiác,chánh niệm, nhạy cảm, không giáo điều, luôn không ngừng học hỏi vàtrưởngthành.Tôiđãsốngởtrongrừngquálâurồi.Tôikhôngthíchsốngởnhữngnơibẩnthỉu,ồnào,ônhiễm,nơicónhữngconngườivôcùngthamlam.Nógợilạichotôimộtcâuthơtôiđọctừkhicòntrẻ:“Tạmbiệtthếgiớikiêumạnkia,tôitrởvềvớingôinhàtôi”.Tôiănnhiềurauxanhvàđậu,nấumộtcáchđơngiản.Tôinhậnthấytừlâutrướckia,nếutôikhôngănrauvàđậu,tôicảmthấytrongmìnhkhôngkhỏe,vànếuănquánhiềuthịt, tôisẽngãbệnh.Uốngvitaminvàchấtkhoángbổsunglàmchotiêuhóatốthơn.Nếukhôngănnhiềurau,chắcchắnbạnsẽbịthiếuvitaminvàkhoángchất, làmchobạnmệtmỏi, tiêuhóakémvàthiếumáu.Tôiướcgìmìnhcóđượcchútcơmgạolứt.Mọingườichỉănmỗigạotrắng,chẳngcógìkhácngoàitinhbột.Tôidựđịnhsẽở lạiđâynămnay.Mặcdùnóngbức,nhưngởnơiđây rấtbìnhyên.Nhiềungườinóihọcảmthấyrấtbìnhankhiđếnthămchùa.Thôikệchothânnóng,nhưnghayđểchotâmmìnhmátmẻ.

Mộtchúchimchíchchòe

ĐậutrênđầungọncâyHótvanghótvangTôingắmhoànghônxuốngVànghĩvềbạntôi.Mộttốimùahè.Cuộcđờihaitakhácbiệt.Nhưngcónhữngđiềucảhaitacùngcó.Kỳlạsaohaitalạigặp.Đếnngàynhắmmắt,kýứcấykhôngphai.MộttráitimmuốnvươnđếnChạmvàomộttráitimkia.Tạisaonỗisợcóquánhiều?MộtbảnhòacatiếngchimhótvớicôntrùngĐờinàycóbảnnhạcnàohayhơnthế?Ai có thể tưởng tượng nổi cuộc sống tinh thần của nhà sư này cơ chứ?Hoànghônbắtđầubuôngxuống,tôiđangngồibênngoàicốcbêncạnhbụitrevàviếtthưchobạn.Rấtnhiềuchimmynahđanghótgọinhau,chuyệntròvềngàyđãqua.Chắchẳnchúngvừaquamộtngàyvấtvả,tiếttrờiđangngàycàngnóngbứchơn…Thậtlàmộtthếgiớituyệtvờivàtươiđẹpmàchúngtađangsống.Tôibịốmđãcảmộttuầnnayvớibệnhviêmhọng.Thời tiết lạnh.Câycốiđangtrútlávàng.Saunămtuầnđilại,gặpgỡvàchuyệntròvớimọingười,cảm giác thật sự thích thú khi lại được ởmộtmình trong tĩnh lặng. Conngườivôcùngthấtniệmvàtháođộng,tâmdaođộngvàsựthiếukiếnthứccủahọthậtlàmệtmỏi.Thángtrướctôikhábậnrộn.Trìnhpháp,vấnđápvớikháchkhứavàcácvịsư.Mọingườivàcácvịsưđếnhỏitôirấtnhiềucâuhỏi,cứnhưthểtôicótấtcảmọicâutrảlời.Tôinóichohọnhữnggìtôibiết.Tôivuikhithấycómộtsốngườithựcsựhứngthúsốngmộtcuộcđờicóýnghĩa.Mộttrongnhữnglýdokhiếntôicảmthấybìnhanởđâylàkhôngcóbanhộtựvàkhôngcótổchức.Bạncónghĩrằngconngườicóthểlàmviệcvớinhaumộtcáchhòathuậnđượckhông?Tôichẳngnghĩnhưthế.Tôichưabaogiờthấymộttổchức(chùachiền)nàolàmviệchòathuậnvớinhaucả.Vìvậy,khẩuhiệucủatôilà:nếubạnmuốnbìnhan,hãytránhxamọitổchức.ĐiềuđócónghĩalàtôikhôngmuốnđếnMỹtheolờimờicủamộttổchức.Bởivìtôisốngrấttĩnhlặngvàbìnhannơiđây,đôikhitôikhôngbiếtphảilàmgìvớiquánhiềuthờigian.Vìvậytôiviếtthưchobạnbè,đọcsáchchútchútvàhànhthiền.Tôikhôngcógìnghiêmtrọnghayquantrọngđểnói;vìvậycũngkhôngdễviếtthư.Bạn hỏi: “Sayadaw, thầy có nghĩ rằng con thực sự có thể sốngmột cuộc

sốngbìnhanvà tựnhiênđượckhông?”Đượcchứ,nếubạnthựcsựmuốn,nhưnggiaiđoạnchuyểntiếplàrấtquantrọng(bởivìnóchẳngdễdàngchútnàocả).Saumộtthờigiandàiquáđỗibậnrộn,chúngtakhôngbiếtphảilàmgìvớiquánhiềuthờigian,vàđôikhibạnsẽnghĩrằngbạnchẳnglàmđượcđiềugìlợiíchcả.Bạnsẽnghĩrằngsốngmộtcuộcsốngbìnhan,dễdàngnhưvậytrongkhicảthếgiớingoàikiađangđaukhổlàíchkỷ,bởivìbạncảmthấydườngnhưmìnhphảichịutráchnhiệmvềthếgiớingoàikia.Khôngdễđểkhônglàmgì,khôngdễđểtĩnhlặng,đểlàkhôngaicả,vàkhôngcótráchnhiệm.Nhấtlàđốivớibạn–bạnthấymặccảmtộilỗinếumìnhkhôngđaukhổ.

Xanh,thậtxanhthếgiớitôiđangsống.NơinàotôithấycũngđầyxanhThếgiớidấuyêuơi,saođẹpquá.Sâuđậmtrongtim,tôiyêuthếgiớinày.

Chúngtađãlàmgìđểđượchưởngsựhạnhphúcvàbìnhanđếnthế?Mộtsốngườichorằngmộtnhàsưthìkhôngnênyêubấtcứcáigì,màphảihoàntoànnhàmchántấtcảmọithứtrênđời.Tôikhônglấylàmtiếckhinóirằngtôikhôngnhàmchánvớitấtcảmọithứ.Tôiyêuvàtrântrọngrấtnhiềuthứ,và tôi rấtvui rằngrấtnhiềuđiều tốtđẹpđãđếnvới tôi trongđời.Tấtnhiêncũngcónhữngđiềutồitệxảyđếntrongcuộcđờitôi,nhưngđiềuđócũngOK.Chúngtôivừađóngxongcáitrầngỗtrongcốccủatôi;nógiốngnhưcáisànnhàlộnngược,rấtvừavặn.Cáitrầnđượclàmbằnggỗtếch.Nórấtbền.Trầngỗlàmchophòngmátvàbớtồnmỗikhimưa.Tôithíchnólắm.Tôisẽđểnguyênxinhưvậy,khôngsơn.Màugỗvàvângỗđẹpmắthơnlàmàusơntrắngtoát.Mỗi ngày tôi càng trở nên giống thiền sư Daigu, ngày càng quên dần đinhữnggìđãhọctrongsáchvở,nhìnvàhọchỏinhiềuhơntừcuộcđời.Cuộcđờilàcuốnsáchhaynhấtđốivớitôi.Tráitimtôingàycàngtrởnênđơngiảnvàrộngmở.Tôikhôngđithuyếtgiảngbaogiờ.Vâng,câycỏlàbạn,làbạnđồnghànhvàthầycủatôi.Tôiđãsốngcùngvớichúngtừrấtlâu.Tôiyêuthươngchúngrấtnhiều.Ởnơiđâyvôcùngbìnhyên.Nămnaymưanhiều.Cáiaonhỏgầncốccủatôiđầytrànnước.Ngàyhômnaytrờinắngráo.Rấtđẹp.Ướcgìbạncómặtởđây.Thờitiếtđanglạnhdần.Buổitốivàsángsớmcósươngmuối.Trăngsáng.Một con cúđang tiếngkêu– tok, tok, tok, tok.Tiếngmột con chó sủa từphíangôilàngxaxa.Tôiyêuthiênnhiên.Tôiđangngồi,vẫn trênchiếcghế tựacũkỹ,bênngoài cốcgầnkhóm tre.

Bâygiờlà2g00chiều.Thờitiếtđanglạnhdần,gióbắcthổi.Mưađãtạnh.Bầutrờitrongvắtvàxanhthậtxanh.Tôinghetiếnglụclạc;mấyconchimbulbulđangtánchuyện;vàâmthanhhaynhấttrongmọiâmthanh,êmdịunhấtvớitaitôi,thửđoánxem,đólàtiếnggióthổiquanhữngngọncây.Tôisốngvớicâycỏvàchimchóc,mâytrắng,trờixanh,vớihoànghônvàbìnhminh,vớiánhtrăngvànhữngvìsao.Tôiđangsốngtrongmộtthếgiớitươiđẹp,bìnhyênvà tuyệtvời làmsao.Cuộcsốngcủatôi làmộtbài thơ.Mọithứởđâyvẫnvậy,khônghềthayđổi.U.H.Svẫnđếnnhưmọikhi;anhấycúngdườngcơmgạolứtchochúngtôimỗingày.Dườngnhưthờigianchỉlàmộtảoảnh.Tôisốngởđâytĩnhlặngvàbìnhyên,nhưngđiềunàykhôngphảilàtựnhiênmàcó–tôiđãphảiphấnđấurấtvấtvảvìnó.Đólàsứclaođộnggiankhổ,chứkhôngchỉmỗilànghiệpthiện.Tôichọncáchsốngtĩnhlặngvàbìnhan.Mỗingàytôiđềuchọnsốngtĩnhlặngvàbìnhyên;đólàsựlựachọnliêntục.Cầnphảicómộtsựquyếttâmthựcsựmạnhmẽ,mộtsựbuôngbỏ.Chúngtakhôngthểvừađểdànhcáibánhtrongtaylạivừaănnóđược.Tôiđãtìmđượcmộtnơi.Ởđóvôcùngbìnhyên.Nơiđókhôngcóđấtnước,khôngquốcgia,khôngchínhphủ,khôngtôngiáo,khôngđánhgiáphánxét.Tôithườngxuyênluitớiđó.Mộtngàynàođótôisẽđếnđóvàvĩnhviễnởlạinơiấy.

CótiếngthìthầmtrongnhữngbụitreNgườinàokhônglệthuộcvàotừngữđểhiểuSẽhiểuđượcýnghĩacủanó.Hãylắngnghe!

TôivừacómộtchuyếnđiđếnSawởvùngnúibangChin.Tôiđếnmộtthếgiớivôcùngkhácbiệt,gặpgỡnhữngconngườicómộtcáchsốngvôcùngkhác,vớinhữnggiátrịkhácbiệt.Họchỉcónhữngđồdùngtốithiểunhưngconngườinơiđólạisốngrấthạnhphúc.Khôngcónhữngvấnđềtâmlý.Vànúirừng–ôi,thậthùngvĩ.Núirừngcómộtýnghĩarấtsâusắcđốivớitôi.Tôisẽquaytrởlạinúirừngvàsốngmộtthờigianlâuhơnởđó.Nhữngconngườisốngởnhững thànhphố lớn,hiệnđạiđều lànhữngngườiđiênđiênkhùngkhùng.ĐólàđiềuJohnMuirđãnóimộttrămnămtrướcđây,vàtôiđồngývớiông.Tôicórấtnhiềuđiềuđểkểvềnúirừng,nhưnggiờthìchẳngcóthờigian.Tôisẽkểbạnnghevềchuyếnđiđếnvùngnúiấysaunày.Tôingàycàngyêucuộcsốngđơngiảnhơnxưa.Chúngtacóthựcsựcầnquánhiềunhưvậykhông?Tôirấtbậntrongnhiềuthángqua.Tôihyvọngsẽsớmquaytrởlại;chỉởnơiđó tôimớiđượcsống tĩnh lặngvàbìnhyên.Tôikhông thích tốingàybậnrộn.

Chúngtamangnhữngthóiquencủatâmtheomìnhđimọinơi.

Hạnhphúc làmột thứ thậtđơngiản:bạnhạnhphúc khi không còn cốđểhạnhphúcnữa.Hạnhphúcđích thựckhôngphải là thứ có thể tạo ra, hay chếbiếnđược,khôngphảilàthứbạncóthểsởhữu.

Tạisaotôihạnhphúcnhưvậyư?Hãyxem,khibạnhạnhphúcbạncứmuốnbiếttạisaomìnhhạnhphúc!Đólàcáimánhkhóecủatâm–luônluônmuốnbiếttạisao.Tôikhôngcóhammuốnmạnhmẽvềbấtcứthứgì.Tâmtôitĩnhlặng.Tôicảmnhậnđượcrấtnhiềutâmtừ(mettā).Tôimongtấtcảnhữngđiềutốtđẹpsẽđếnvớibạn,bạnthânmếnạ.Tôikhôngmuốnépbuộcmìnhlàmđiềugìcả.Tôiđểchobảnchấtconngườitôichuyểndịchdễdàngvàobấtcứcáigìphùhợpvớinómộtcáchtựnhiên,và tôipháthiện ra rằng,như thếnó luôn luôn tíchcực.Cách sốngcủa tôithựcsựphùhợpvớibảnchấtconngườitôi.

o0o

CHƯƠNG3.TÌNHCHACONVÀSỰDẠYDỖ

Tôimớitrởvềtừnơicáccongáitôiởngàyhômqua.Đượcởbênconmườisáungàytấtcả.Tôithậtsựsungsướngvôcùngkhiđượcgặplạicácconsaubaonhiêunămxacách.Tìnhyêucủachúngđốivớitôithậtkhôngthểtả.Tôingậptrànhạnhphúckhithấyquanhệchaconchúngtôithậtcởimở.Đólàtâmtừthựcsự.Điềumàtôiđãthầmmongướcbấylâunaynhữngkhôngbaogiờnghĩlàcóthểđược.Quanhệcủatôivớivợcũvàbốmẹvợcũngrấtthânthiện.ChúngtôinóichuyệnrấtnhiềuvềcuộcsốngvàvềPhậtPháp,chúngtôicũngbànbạcvớinhauvềsựhọchànhcủacáccontôi.Tôinóivớihọvềýnghĩa thựcsựcủasựhọchỏiđốivới tôi là thếnào.Tôirấtvuikhiđượcthamgiagiúpđỡcáccontôihọchỏivềcuộcđời.Đứacongáilớncủatôirấtthôngminh,nhạycảmvàbiểulộtìnhcảmrấttựnhiên.Đôimắtnónhìntôikhiếntráitimtôirungđộngbởitìnhthương.Tôikhaokhátđượcômchúngvàolòng.Bâygiờtôiđãhiểuđượccáigiáphảitrảđểlàmmộtnhàsưlànhưthếnào.Tôigầnnhưphátđiênlênvìtìnhthươngvớicáccon.Chỉnhờcóchánhniệmmớicứutôikhỏitựbiếnmìnhthànhmộtkẻngốctrướcmặtmọingười.Tôiđãtừngđóngvàvẫnđangphảiđóngmộtvaidiễnchothậtđạt(thậtđángbuồnthay!).Nókhócnứcnởkhiđếngặptôiởchùa,nơitôitrútạmtrongnhữngngàyvềthànhphốthămcon.Tôinghẹnngào,tronglòngkhóckhôngnướcmắt.Tôicảmgiácnhưtráitimmìnhmuốnvỡtanra.Tôikhôngbiếtnóigìđượcnữa.Nólạikhóclầnnữaởgaxelửatrướckhitôilêntàurờithànhphố.Tôisẽ(vàvẫnđang) luôncómặt trongcuộcđờichúng.Tôikhôngcầnchìakhóamởcửatrái timmìnhnữa–congái tôiđãmởrộngnórarồi.Nguyệncầuchoconthấuhiểucuộcđờinàymộtcáchsâusắcvàsốngmộtcuộcsốngbìnhyênbấtchấpnhữngthăngtrầm,xáođộng;vàđiquacáimớhỗnđộnnhữngsựkiệnvônghĩavàđaukhổmàngườitagọilàcuộcđờinày,mộtcáchantoàn.Tôisẽluônởbêncạnhcongáibấtcứkhinàonócầntớitôi.Tôivàcongái tôinóirấtnhiềuchuyệnvớinhau.Tôivànócùngđọcsáchvớinhau.Haichacontôirấthiểunhau.Contôimuốnđượchọchànhtốt.Nómuốnhọchỏinhữngđiềusâusắcvàýnghĩa.Tôi luôn luônnghĩcáchlàmthếnàođểgiúpnó.Đốivớitôi,sựkiệnquantrọngnhấttrongcuộcđờitôilúcnàylàđượcởvớicác con tôi. Tôi không nuôi dưỡng chúng được, nhưng tôi có thể là mộtngườibạnrấttốtcủachúng.Tôidạycongáitôirấtnhiềuđiều.Nóđọcsáchrấtnhiều.Nóthíchđọc,thíchsuynghĩvàcảthiềnnữa.Chúngtôiđãtrởnênrấtcởimởvớinhau.Chúngtôilànhữngngườibạnthựcsự.Tôilàngườicha,ngườithầyvàngườibạncủanó.Tôingàycàngyêuthươngcácconhơn.Tôimuốncómốiquanhệtốt

đẹp với các con vàmuốn giúp ích cho chúng (vềmặt tâm lý). Sức khỏe,niềmhạnhphúcvàsựhọchànhcủahaiđứachúngnólàmốiquantâmlớnnhấtcủatôi.Con gái tôi đang thực hành phương pháp niệm tâm (cittānupassanā). Nóngàycàngchánhniệmvàghinhận rõ rànghơncácsuynghĩvà trạng tháicảm xúc, tình cảm trong tâmmình. Tính cách của nó rất giống tôi, và cảnhữngthứnósaymêcũngthế.Tôikhôngquantâmđếnbảnthânmình;tôichỉquan tâmvà lo lắngchocongái tôi.Tôihyvọngchúng sẽngàycàngchánh niệm biết tâmmình hơn. Tâm rất lưumanh; nómuốn sự thay đổi,muốnmột cáigìkhác,và sựbuồnchán thường làmộtvấnđề rất lớn.Nókhaokhátsựkíchthíchvàgiảitrí.Đólàcáimàhầuhếtmọingườiđanglàm–chạytheosựkíchthíchdướinhiềuhìnhthức.Tôi dự định đếnMagway sống vài tháng.Tôi sẽ giúp con gái tôi học hỏinhiều hơnvề tâmmìnhvà về con người, về nhữngmối quanhệ, dạy concáchănnói làmsaochođúngđắn,cáchlắngnghevà trên tấtcả-Thái độchânchánh.Trẻconbâygiờhọccáigì?Toànnhữngkiếnthứcvôbổ;nhữngthứmà chúng sẽ quên rất nhanh.Người ta khônghềdạy chúng cáchpháttriểntínhcáchvànhâncáchcủamình,điềucònquantrọnghơnnhữngkiếnthứckhoahọcnhiều.Làmộtngườichamàkhôngphảilàngườinuôidưỡng.Thôithì,tôisẽđềnbùsựthiếuhụtđóbằngcáchlàmmộtngườithầy,mộtngườibạnvàngườitưvấnchocáccontôi.Điềungườitacầnnhấtlàgì?Mộtngườihiểumìnhmộtcáchsâusắcvàyêuthươngmìnhvôđiềukiện.Thứquýgiánhấtmàtôicóthểchocongái tôiđượclàgì?Trái timvàtâmhồntôi.Congái tôinóinócảmthấyđượcyêuthương,nócảmnhậnđượctìnhyêuthươngcủatôi.Tôihạnhphúc.Tôimuốndànhtoànbộthờigiantrongđiềukiệnchophépđểởbêncạnhcáccontôi.Tôikhôngbiếtkhinàomớicócơhộiđượcởvớiconlầnnữa,nhưngtôihyvọng,khingàycànglớntuổihơn,chaconchúngtôisẽđượcgặpnhaunhiềuhơnnữa.Tôimuốngiúpđỡ các conmìnhbằngmọicáchcóthể.Tôitươngđốikhỏemạnhvàhạnhphúc.Rấtthíchkhiđượcởgầncáccon.Mọingườirấttửtếvớitôi.Tôihơingạcnhiênvềđiềuđó.Đólàdotháiđộcủatâmtôiđốivớihọ.Tôiyêuthươnghọ,hiểuhọvàtrântrọnghọrấtnhiều.Các con tôi rời khỏi nơi đây chiều tối hômqua.Để lạimột khoảng trốngtrongtimtôi.Cảmxúcthậtlàsâu.Làmthếnàođểtôidiễntảđượcbâygiờ?Sosánhvớitìnhyêuthươngtôidànhchocongáitôi,cóthểnóirằngtôichưatừngyêuthươngainhưthếbaogiờ.Tráitimtôichưabaogiờrộngmởđếnthế.Mộtđứagầyhẳnđivìnórấtlolắngsợtôisẽlạiđixachúngnólâuthậtlâunữa.Làmsaotôicóthểxaconthậtlâuđượccơchứ?Tôisẽkhônglàmbấtcứđiềugìkhiếnchocontôibuồnkhổ.Nónói:“Conkhôngbiếtđâu.Conyêuchacủacon.Conmuốnnhìnthấycha,conmuốnthườngxuyênviếtthư

chocha.Conmuốnchamãimãiyêucon.Baolâunayconbuồnlắm,chabiếtkhông,vìconcứnghĩchalàmmộtnhàsưsẽthờơ,lạnhnhạtvớicon,khôngcònyêuconnữa”.Lúc nào nó cũng nhớ tôi. Tôi cũng thế. Bạn của tôi, tôi cũng làmột conngườibạnạ.TôisẽđểchonóquyếtđịnhchotôiđượcởlạiMỹbaonhiêulâu.Tôi sẽkhôngbaogiờ làmchonóphảibuồnnữa.Tôichẳngquan tâmđếnviệcgìkhácngoàihạnhphúccủacongáitôi.TôihỏinónếuchađiMỹthìconchochaởlạiđấybaolâu.Nónói:“mộtnămthôilàđủrồichaạ”.Cóthểnó sẽcho tôiở lại lâuhơnmộtchút.Tôikhôngmuốn lừadốinó.Tôimuốntrungthựchoàntoànvớinó.Ítnhấtvớimộtngườitrênđời–lànó–tôisẵnsàngđểmởlòngmìnhdùnhưthếtôicódễbịtổnthươngđếnthếnàochăngnữa.Nórấtngâythơvàdễbịtổnthương.Làmsaotôicóthểlàmđiềugìkhácvớicongáitôiđượccơchứ?Timtôingậptràntìnhyêuthươngcáccon.Lúc này tôi chẳngmuốn làm việc gì khác nữa. Tôi chẳngmuốn đọcsách.Tôichẳngmuốnnóichuyệnvớiai.Tôichỉmuốnngồimộtmìnhnghĩtớicongái tôi.Tìnhyêucủanóđốivớingườichathậtkhôngtưởngtượngnổi.Congáibébỏngcủatôi.Tìnhthươngyêuvôbờbến…Điềutốtđẹpnhấtlàmốiquanhệngàycàngtốtđẹphơnvớicáccongáitôi.Tôicóthểnóichuyệnvớichúngmộtcáchthựcsựcởimở.Nócũngrấtcởimở và thành thật với tôi. Thật sự là tuyệt vời. Yêu thương và được yêuthương.Nó tươngđối trưởng thànhvềmặtsuynghĩ, rấtvữngvàngvềcáccảmxúc,nhânhậuvàthựctế.Nóthuộctuýpngườigiốngnhưtôi.Chaconchúngtôirấthiểunhau.Tôidànhtấtcảtìnhthươngchocáccongáicủatôi.Đólàthứduynhấtmàtôicó thểchođượcnhiềuthậtnhiều.Tôinóichuyệnvớichúng; lắngnghechúng;vuicườivớichúng.Tôimongchờđượcgặplạichúnglầnnữa.Congáitôivàtôirấthiểutâmtánhnhau;thậmchídùởxanhau,hìnhnhưchúngtôivẫncólinhcảmvềnhaurấtrõ.Nóbiếttôiđangcảmthấynhưthếnàovàtôicũngthế.Chacontôihiểutâmnhaubằngtrựcgiác.Chacontôisẽlàhaichaconhiểunhauvàthươngyêunhaunhấttrênđời.Mộtngàynàođó,chaconchúngtôisẽcùngởmộtnơiyêntĩnhvàbìnhyênvớinhau,vàtôisẽgiúpcongáitôihiểubiếttâmmìnhthậtsâusắc.Tôilàngườibạntốtnhấtcủanó.Tôisẽdạynótấtcảnhữnggìtôibiết,vềtấtcảnhữnggìtôiđãđượchọc.Tôimuốnsốnglâu,thậtlâuđểđượcởgầncongáitôithậtlâuthậtdài.Tìnhyêuthươngcủatôidànhchoconlàtìnhyêusâusắcnhấttừngcótrongcuộcđờitôi.Nóbắtnguồntừsựhiểubiếtsâusắc.Khôngcóchútnghingờhaydodự,khôngchútphònghờhaygiảdốinàotrongđó.

o0o

CHƯƠNG4.CUỘCĐỜI,SỰSỐNGVÀCÁICHẾT

Điềuquantrọngnhấtđểlàmtrênđờilàgì?

Cuộcđờinàycóýnghĩarấtsâusắc.Hãytậndụngtốtnhấtthờigiansốngcủamình.Cuộc đời này quá ngắn ngủi.Không có thời gianđâumà chơi những tròchơicủađời.

Đừng tự làmmìnhnhứcđầunghĩngợiđến toànbộcuộcđờimình làmgì.Đừngđểsuynghĩcủamìnhômtrọntấtcảmọikhókhănmàbạnnghĩlàsẽrơixuốngđờimình;Màtrongmọihoàncảnhhãytựhỏimìnhrằng:“Cócáigìởđómàcứphảichịuđựngquákhứkhôngthểdungthứnổinhưthế?”Bởivìbạnsẽcảmthấyxấuhổphảithúnhận.(MarcusAurelius)

1

Cuộcđờiđầynhữngkhókhăn.Nhưngđừngcoirẻcuộcđời.Cuộc sống làm người làmột cơ hội để học hỏivà trưởng thành. Bạn cónhữngbài học cầnphảihọc hỏi để phát triển trí tuệ.Nếu không họcmộtcáchsâusắc,bạnsẽphảiquaylạiđểhọcnữa.

Tấtcảnhữngkhókhănbạnđanggặpđềurấtcóýnghĩanếubạncóđượctháiđộchânchánhvàcáchnhìnđúngđắn.Bạnphảigiúpđỡngườikhác sốngmộtcuộcđờiýnghĩavàcũngcónhữngngườikhácsẽgiúpbạn.Chúngtaphảicónhữngmốiliênhệnhânquảnghiệpbáonhưthế.Chúngtasẽgiúpđỡlẫnnhau.Vìvậy,đừngnghĩrằngtấtcảmọikhókhăntrênđờilàvônghĩa.

Chúngtakhôngthểđiđườngvòngđểtránhné,chúngtaphảiđixuyênquanó.

Trongcuộcđờichẳngbaogiờcócáigìlàhoànhảocả.Tốthơncảlàđừngnênmongđợisựhoànhảo.Tôikhônghoànhảo;tôisẽchẳngbaogiờhoànhảo,vàtôikhôngmongđợiđiềuđó.

“Cáigìkhônggiếtchếtđượctôi,sẽchỉcànglàmchotôithêmmạnhmẽ”(Nietzsche)

Dùrằngvớitấtcảnhữngđauđớn,tuyệtvọng,thấtvọngvàhốitiếccủanó,tôivẫnthấycuộcđờithúvịvàđầyýnghĩa.

“Mỗilúcbạnbịthươngtổnthườnglạilàlúc,từnhữngvếtthươngđó,nhữngtưtưởngvànhữngcơhộimớisẽđến”“Thậtlàlợiíchlớnchongườinàonhậnrarằnganhtacũngcónhữngcáixấugiốngnhưbaongườikhác,rằngthầnlinhphùhộchocảđiềutốtlẫncáixấu,anhtachẳngthểtừbỏnóvàcũngkhôngthểsốngthiếunó.Vàcũnglợiíchtươngtựkhianhtanhậnrarằnghầuhếtnhữngthànhcôngcủamìnhbịxiềngxíchbởichínhnhữngxungđộtdosựphùhộấymanglại.Đâychínhlàtiêuđiểmcủamọivấnđề:cuộcđờilàsựphatrộngiữatốtvàxấu;chẳngcócáigìlàhoàntoàntốtcả;vànếukhôngcótiềmnăngcủacáixấuởđó,cáitốtcũngchẳngthểcómặt.Cuộcđời làsựthànhđạtnhữngđiềutốtkhôngtáchrờikhỏicáixấu,màlàbấtchấpcáixấu”.(RolloMay)

2

Cuộcđờihẳnsẽvôcùnghờihợtvàbuồntẻnếukhôngcókhókhănvàvấtvả.

“Sốnglàđaukhổ,vàđaukhổlàđểtìmraýnghĩacủađaukhổ”(GordonW.Allport)

“Nếucóchútýnghĩanàochocuộcđời, thìnhấtđịnhcũngphảicómộtýnghĩachođaukhổ.Khôngcóđaukhổvàcáichết,cuộcđờisẽkhôngthểvẹntròn”(ViktorFrankl)

Đaukhổ,họchỏitừđaukhổấy,vàtrưởngthành.

Tôiđãtừngđaukhổrấtnhiềuvàbâygiờtôivẫncònđaukhổ,nhưngtôichịuđựngmộtcáchbìnhtĩnh,mộtcáchcaoquý,đầylòngtựtrọng.Tôicoiđaukhổnhưmộtphầncủacuộcsống,mộtphầnrấtquantrọng.Làmsaotôicóthểhọchỏiđượcđiềugìnếutôikhôngđaukhổ?Nhưngtôibìnhtĩnhmỗikhitôi đau khổ.Ai có thể tin được rằng tôi lại đau khổ sâu sắc đến thế?Tôikhôngnghĩrằngcuộcđờikhôngnêncóđaukhổ;tôikhôngnghĩrằngtôicầnphảiloạibỏđaukhổ;tôikhôngcốgắngvượtquađaukhổ,nhưngtôicốgắngbiếnđaukhổtrởthànhcóýnghĩa;tôicốgắngthấuhiểuđaukhổmộtcáchsâusắc.Khôngchốngcự.Tôikhôngbịtrầmcảm,lolắngbấtan.Tôichỉhyvọngrằngtôiđủtrítuệđểthấuhiểuđaukhổvàcuộcsống.Mỗikhitôiđaukhổcựccùng,tôilạitiếnthêmmộtbướcvềphíaxarờidínhmắc.Nódạytôibuôngbỏ.Samudaya(Tậpđế:khổđếthứhai)–thamáidẫnđếnđaukhổ(dukkha).Đơngiảnlàmsao,chílýlàmsao.

Cuộcđờichúngtađềukhókhănvấtvả.Vìvậychúngtahọchỏiđượcnhiềuhơnnhữngngườicócuộcsốngquádễdàng.Cuộcđờitôicũngrấtkhókhăn.Nhưngdùvậy,tôivẫnthíchnó.Tôiđãhọchỏiđượcrấtnhiều:cảmxúc,tìnhcảm,nhìnvàhọcthậtsâusắc.

Nếubạncóchánhniệm,đaukhổsẽkhiếnbạnnhìnmọithứrấtsâusắc.

Tôi khôngmuốn cómột cuộc đời không khó khăn, tôi cũng khôngmuốnsốnghờihợt,nôngcạn,màtôimuốnbiếttấtcảvềcuộcđờivàvềđaukhổ.Hầuhếttấtcảmọingườiđềusốngcuộcsốngcủamìnhmộtcáchrấthờihợtvànôngcạn.Họđượcsinhratrongmộtxãhộivàsốngvớinhữnggiátrịcủaxãhộinơihọsinhra;họbịmắckẹttrongcáixãhộiấy.

Bạnphảiýthứcthậtrõràngmìnhmuốngìtừcuộcđờiđểxáclậpgiátrịcủariêngmìnhvàsốngvớinó.

Ngaycảkhibạnđãxáclậpđượcgiátrị(haysựđánhgiá)củariêngmìnhrồi,bạnvẫnphảithườngxuyênnhìnsâuvàonóvàxemnócóthựctếhaykhông,nócóảnhhưởngnhưthếnàođếntâmmình.

Sốngởtrênđờilàcảmộtnghệthuật.Khôngcómộtcôngthức,mộtkhuônmẫunàochonócả.Bạnphảiluônluôntỉnhthứcvàsángtạo.Mộtkhiđãđánhmấtđitínhsángtạo,thìbạnsốngcũngnhưchếtrồi.Tínhsángtạotrongcáchsốngcuộcđờimìnhthậtlàquáhiếm.Chẳngtráchmọingườicứứngxửnhưmộtcáimáy.Chẳngtráchhọchẳnghềcóniềmvuitrongcuộcsống.

Tấtcảchúngtađềucónhữngthăngtrầmtrongcuộcsống.Điềuquantrọnglàphảinhìnchúngthậtkháchquan.Tôisốngcuộcđờimìnhtrọnvẹntrongtừngkhoảnhkhắchiệntại.Khôngsuynghĩquánhiềuvàlàmtâmmìnhrốitunglên.Chấpnhậncuộcsốngnhưnóđanglàvàcũngsẵnsàngchếtbấtcứgiâyphútnào.Ngườitanóicuộcđờiđầykhókhăn.Nósẽcònkhókhănhơnđốivớinhữngngườikhôngcầnphảilàmviệc.Nhưngbạnvẫncó thể sốngvuivẻvàhọchỏiđược rấtnhiều từcuộcđời.Vànếumuốn,bạncóthểgiảithoátrakhỏivòngsanhtửluânhồinày.(Mộtcáivòngluẩnquẩnđúngkhông?)Tôichẳngthíchđaukhổtýnào.Bạncóthíchkhông?Ởnơiđây,cuộcsốngthậtđơngiản,vàtôimuốnnócònđơngiảnhơnnữa.

Hãygiữbìnhtĩnh;chờđợi;vàkiênnhẫn.

Làmbấtcứđiềugìcóthểlàmđượctrongthờiđiểmhiệntại.Chẳngcócáigìởlạimãicả.Mọithứsẽthayđổi,cóthểtheochiềuhướngtốthơnnếubạnsángsuốtvàbìnhtĩnh,nhưngnếubạnxáođộng,bấtan,vàchạylăngxăngnhưhóadại,bạnsẽchỉcànglàmchomọiviệcthêmrốimàthôi.

Tấtcảnhữnggìdiễnratừtrướctớinayđãđưatôiđếnchỗnày,nhưbâygiờ.Bởivìtôiđangsốngmộtcuộcsốngbìnhyênvàđầyýnghĩatronggiâyphúthiện tại này, nên đối với quá khứ tôi cảm thấy hoàn toànOK, hoàn toànthanhthản.Tôithathứchomọingườivàthathứchochínhbảnthânmìnhnữa,vàtôibiếtơntấtcảmọingườivềnhữnggìhọđãlàmvớitôihaylàmchotôi.Nếuhọđốixửtốtvớitôi,chắcgìtôiđãquyếtđịnhtrởthànhmộtnhàsưnhưthếnày.Bâygiờthìtôihiểuhọhơnnhiều,tôibiếttrântrọngnhữngphẩmchấttốtđẹptrongconngườihọ.Chúngtacảmthấymìnhbịtổnthươngcứnhưthểmìnhvẫncònlàmộtcậubéhaymộtcôbéấy.

Biếtchấpnhậnnhữngđiềukhôngthểtránhkhỏilàrấtquantrọngđốivớisựbìnhancủatâmmình.

Tôirấtbiếtơncuộcđời;nóđãdạychotôirấtnhiềuđiều.Tôimuốnsốngmộtcuộcđờithậtdàiđểđượchọchỏinhiềuhơnnữa.Cónhữngđiềumàchúngtachỉcóthểhọchỏiđượclúctuổiđãvềgià.

Cuộc đời rất quan trọng. Cách chúng ta sống cuộc đời của mình, cáchchúngtaquanhệvớimọingườiphảnánhsựthựchànhPhápcủamình.

Nơibạnsốngvàngườibạnquanhệlàrấtquantrọng.Mộtsốnơichốn,mộtsố con người thường gây cho bạn những trạng thái tâm xấu, luôn luôn ởtrongnhữngtrạngtháitâmxấunhưthếsẽlàmhỏngtâmbạnthựcsự.Bạnbịảnhhưởngbởinhữngngườixungquanhmộtcáchrấtvitế.

Đểhiểuđược sự thiêng liêngcủacuộc sốngconngười này chẳngphải làchuyệndễ.Conngười thườngbán rẻ chínhmình vì đồng tiền, vì thú vui, tìnhdục vàquyềnlực.Chúngtathựcsựcầnnhữngngườibạntốtvàtrítuệtừkhiởtuổiniênthiếuđểchỉraconđườngconngườicầntiếnđến.Trởthànhnhữngconngườithánhthiện.

Cuộcđờikhônghẳnlàtồitệđếnvậy.Cónhữnglúcnócũngrấtbìnhyên,an

lạc,nhưng tôichẳngmuốnsống thêmmộtcuộcđờinữa.Tôicốgắng thấuhiểuchínhmìnhvàngườikhác, thấuhiểucuộcđờimộtcáchsâu sắchơn.Thấuhiểulàcôngviệcchínhcủacuộcđờitôi.Tôingàycàngíthammuốnvớimọithứ,điềuđólàmchotâmtôinhẹnhànghơn.Tuynhiên,tôivẫnhamđọcsách.Khôngcóhammuốnlàmviệcgìlớnlaocả.Chỉcốgắngsốngcuộcđờimìnhsaochocàngítđaukhổcàngtốt,vàcàngnhiềuhiểubiếtcànghay.Tôiđanglàmnhữnggìmìnhcóthểlàmđược.Khôngbaogiờcoibấtcứcáigìlàquánghiêmtrọngcả.Tấtcảmọithứcósinhthìđềucódiệt.Chẳngcócáigìdiễnrađúngnhưtôimongmuốnbaogiờ.Vìvậytốthơncảlàchẳngnênlolắngquánhiều;đừngkhăngkhăngmuốnmọiviệcphảidiễnratheoýmình,nhấtlàđốivớingườikhác–họcótâmcủariênghọ,ýthíchcủariênghọ.Rấtnhiềusựviệcđãdiễnratrongcuộcđờitôi.Conngườiđaukhổquánhiềubởivìviệcgìhọcũngcoilàquánghiêmtrọng,màkhôngbiếtrằngnóchẳngđángthế.TôimuốnbạnbiếtrằngbấtcứđiềugìxảyracũngđềuOKđốivớitôicả.Tôicóthểbuôngbỏđượcbấtcứthứgì.Cáichếtdườngnhưđếngầnhơnkhitôingàycànggiàđi.Rấtnhiềubạnbècủatôiđãchết.Haingườichếtvìbệnhgan,mộtngườivìbệnhmáutrắng,mộtvìnhồimáucơtim,vàngườinữavìtainạn.Mẹtôichếtkhôngbiếtvìbệnhgì.Tôisẽchết;tôikhôngbiếtlàkhinàovàởđâu,vàchếtnhưthếnào.Tấtcảmọithứđềuphảihoạidiệt.Khôngđángphảidínhmắcquámứcvàobấtcứcáigì.Tôiđãhọchỏiđượcđiềugìđótừtấtcảnhữnggìđãdiễnratrongcuộcđờitôi.Vìvậy,giờđâytôimởlòngravớibấtcứsựviệcnào.

Tấtcảmọihoàncảnhtrongcuộcđời,dùtốthayxấu,đềulànhữngcơhộiđểhọchỏi.Cókhảnăngchấpnhậnđượcsựkhôngchắcchắn,vàsốngvớinólàmộtdấuhiệuchắcchắncủasựtrưởngthành.Chúngtathườngcứmuốnphảichắcchắnvềtươnglai.Chẳngcầnnhưthế,cáigìđến,sẽđến.

Khichưahiểuvềcuộcđời,chúngtanói:“Nóchẳngcógìtốtđẹpcả”.Trướckhihọcđượccáchsốngcuộcđờimìnhnhưthếnào,chúngtađãvộimuốnbiếtlàmthếnàođểvượtquanó.Chỉtoàndùngcáiđầumàkhôngdùngtráitim,điềuđólàmchocuộcsốngtrởnênkhôcằnlàmsao.Tôichỉhyvọnglàbạnbiếtmìnhmuốnlàmđiềugìvớicuộcđờimình.Hãylàmđiềugìkhiếnbạncảmthấythựcsựhạnhphúccảcuộcđời,chođếntậnkhichết.

Vâng,thếgiớinàythậtđiênkhùng.Nhưngchúngtacóthểlàmđượcgìbâygiờ?

Chẳnglàmđượcgìhết.Tại saocứphảiphí thờigianvà sức lựcvô íchmà thất vọng,bấtmãnvềđiềuđó?

Bạnbiếtkhông,những“côngviệcvuivẻ”chỉmang lạichobạnnhiềunỗiđauhơnlàvuivẻ.Tôibiếttấtcảnhữnggìsẽxảyđếnnhưngkhôngcócáchnàođểnóichobạnhiểuđược.Nếumuốnvuivẻ,bạnphảichấpnhậnsựđauđớnluônđicùngvớinó.Nếubạnkhôngmuốnđauđớn,thìđừngchạytheothúvui.Phiềnnão làmchocuộcđời thêmphức tạp.Khôngcó lòng tham,hammuốnvàdínhmắc,bạncóthểsốngmộtcuộcsốngđơngiảnnhưthiềnsưRyokan.Tôikhôngmuốnbảobạnhãytrởthànhmộtnhàsư.Tôibiếtviệcđóquákhóvớibạn,nhưngítnhấtbạncũngcóthểlàmộtngườicưsỹtạigiasốngmộtcuộcđờiđơngiản.Bạncónhữnghammuốnđầymâuthuẫn.Giốngnhưcâutụcngữ:“Conlừachếtđóigiữahaibórơm”

3.Điềutrướchếtlàbạn

phảihiểutâmmìnhthậtsâusắc.Bạnmuốnsốngcuộcđờimìnhnhưthếnàođây?Bạnmuốncoicáigìlàgiátrịnhấttrongcuộcđời?Chẳngcó sự thỏamãn trongbất cứcáigìhết, thếnhưngchúng tavẫncứnghĩ,“Tôisẽhạnhphúcnếu…”.Tìmkiếmsựthỏamãnlàtìmkiếmsựđauđớn.Hiểubiếtđiềunàythậtsâusắc,chúngtasẽhọccáchbuôngbỏ.Nhữnglýgiảivềtâmlýđềuđúng,(tôithíchnghiêncứuvềtâmlýhọc),nhưngchỉtrừkhinódẫnđếnnhìnrõsựdínhmắccủachúngtavàbuôngbỏ,cònkhôngnó sẽ chẳng hềmang lại sự bình yên chút nào hết.Không có sự bình an,chúngtavẫncứrốimùvàvẫnkhônghạnhphúc.Sựhiểubiếtvềmặttrithứckhôngđủ;nóchỉlýgiảivàlýgiải,vàkhókhănthìvẫncứchấtđốnglên–lýgiảikhôngbaogiờcóhồikếtcả.Rấtnhiềulầnbạnnói:“thựcsựlàtôichẳngbiếtgìcả”.Tôinghĩđólàcảmgiácthật.Chúngtathậtsựbiếtđượccáigìcơchứ?Thựcsự,tôicũngchẳngbiếtgìhết.Nhưngtôiđirấtchậm;tôikhôngvộivàng;tôikhôngchờđợiquánhiềudùlà từchínhmìnhhaytừngườikhác.Tôiphạmsai lầmvàtôihọchỏitừnhữngsailầmấy.Mỗikhibạnkhôngbiếtphảilàmgì,mỗikhibạnrốimù,đólàkhibạnphảithựcsựbắtđầunhìnxem.Nólàcơhộichomộtsựkhởiđầumới.Sựkhôngchắcchắn thật làkhóchịu,nhưngnó làmcho tâmmình trởnên tỉnhgiác.Làm gì bây giờ?Hãy nhìn thật sâu vào tâmmìnhmà đừng suy nghĩ quánhiều.Giữchotâmbạnrộngmởtrướcsựkhôngchắcchắn.Lúcnàybạncầnphảicómộtcáitâm“khôngbiếtgìhết”.Nólàmộtphầncủatiếntrìnhtrưởngthànhcủabạn;nóđánhthứcbạndậytừtrạngtháiđờđẫn.Tôihyvọngbạnkhôngkhóchịuvềsựrốimùđó.Cuộcđờithậtlàkỳlạ,ítnhấtlàđốivớitôi.

Cuộcđời làmộtchuỗinhữngbiếnđộng.Khôngcóhồikếtvàchẳngcógìchắcchắn.Luônluônthửnghiệmnhữngcáchsốngmới,cáchquanhệmới,cứnghĩrằngsẽcómộtchỗnàođóhoànhảođểởvàmộtngườibạnhoànhảođể sốngcùng;như thếchúng ta sẽchỉ tựbiếnmình thànhmộtkẻngumàthôi.Chúngtahoangmanglàmsaokhisốngkhôngcónhữngcái“bánhvẽ”ấy!Nhưngkhi trưởng thành lênvàngàycàngvỡ tanảo tưởng trướccuộcđời,dầndầnchúngtanhậnratrênthếgiớinàychẳngcómộtchỗnàolàhoànhảo,chẳngcómộtngườibạnhoànhảo,mộtngườithầyhoànhảo,mộtvịsưnàohoànhảo cả…Chẳng có cái gì trên thế gian này là hoàn hảo cả.Tôikhônghoànhảovà sẽkhôngbaogiờhoànhảo.Người tanóiĐứcPhật làngườihoànhảo.Có cái gì trên đờimà bạn biết chắc được không?Cuộc đời chúng ta đầynhữnggiảtưởng.Toànnhững“bánhvẽ”.Chúngtachỉsốngdựavàonhữnggiảtưởngđó.Nếubỏđitấtcảnhữnggiảtưởngấy,chúngtasẽchẳngcònlạicáigìđểmàdựadẫmcả.Bạncóthựcsựchắcchắnmìnhđangsốngvìcáigìkhông?Cóchắckhông?Sốngvìcáigì?Nhữngđiềumìnhtin,nhữnggiảtưởng,nhữnghyvọng.Đủrồi!Khôngcónhữngthứđó,tâmmìnhsẽrấtnhẹnhàng.Đóchỉlànhữnggánhnặng.Khôngcónhữngthứđó,chúngtamớicóthểchútâmnhiềuhơnđếncáiđanglà.

Bạnbiếtkhông,nếubạnkhôngsốngvìmộtcáigìđóthậtýnghĩa,thìcuộcđờibạnsẽlàvônghĩa.

Bạnđangsốngvìcáigì?Vìchânlý,vìtìnhyêu,vìlýtưởngchínhtrịhayvìđấtnướcbạn?Bạnthấykhông,rấtkhóđểmàtrảlời.Đúngkhông?Nếubạncómộtcâu trả lời,chẳnghạnnhư:sốngvì sự thật.Vậy thì,cuộcsốnghàngngàycủabạncóthểhiệnđượcđiềugìđểchứngminhchocâutrảlờicủabạnhaykhông?Bạnthânmếncủatôi,conngườichúngtalạcđườngnhiều lắmbạnạ.Chúng ta chẳngđiđếnđâucả.Chỉ trôidạtnhưmột conthuyềnkhônglái.Thậtlàkỳlạcáchconngườisốngcuộcsốngcủamình,vôphươnghướng,vômụcđích,khôngýnghĩa,khônglòngtừbivàhiểubiếtlẫnnhau.Cuộcđờithậtlàmộtmớhổlốnkinhkhủng!Mộtsốngườichỉsốngtrôidạt,khôngbếnbờ,chẳngđiđếnđâucả.Họchẳngcóphươnghướng,chẳngcómụcđích,hoàntoànlạclối.Họkhônghiểucuộcđời,khônghiểuýnghĩacuộcđờilàgì,khônghiểubảnchấtcủavòngsanhtửluânhồinày(samsāra).MộtsốngườiởđâyhoàntoàncóđủcơhộiđểsốngvớiPháp,đểthựchànhPháp,nhưnghọchỉuổngphíthờigiancủamình.Chỉkhiđãđánhmấtnhững

gìmìnhđangcó,conngườitamớithấyđượcgiátrịcủanó.Tôiquantâmđếncáchbạnsốngcuộcsốnghàngngàycủamìnhnhưthếnào,thờigiantrongngàyđượcsửdụngrasao.

Cáchsốngphảilànguồntạocảmhứngchobạn.

TôinhậnđượcthưcủasưUDh,kểvềnỗikhókhănkhilàmmộtnhàsưởgiữaxãhộiPhươngTâynhưthếnào.Sưkhôngthểhànhthiềnđược.Sưnóiởđócóquánhiềuthứdiễnraquanhmình.Đúngthế,tôibiếtmà.Đừngbậnrộnnhiềucôngviệc.Hãydànhthêmnhiềuthờigianđểthưgiãn.Vềchuyệnbậnrộn,ĐứcPhậtđãdạychúngtaphải:“sốngđơngiản,ítphậnsự” (appakicco ca sallahukavuttī) – bận rộn là con đường dẫn đến khùngđiên.Nếubiếttựhạnchếchínhmìnhmộtcáchcẩnthận,bạnsẽcóthểpháttriểnđượcnhữnghiểubiếtsâusắcvềcuộcsống.HiểubiếtvềcuộcsốngvàhiểubiếtvềPhápđicùngvớinhau.Đầutiênlàbạnphảihọccáchsốngcuộcsốnghàngngàycủamìnhmộtcáchtỉnhtáovàýnghĩa.Hãy làmviệcgì quan trọngnhất.Có rất nhiềuviệc lợi íchđể làm, nhưngchúngtaphảitựhạnchếbảnthânmìnhvàhãylàmviệctốtnhất.Mộtngườibạnnóivớitôirằng:“Sưlàngườirấttàihoa”,nhưngtôikhôngmuốnlàmnôlệchocáitàihoaấycủamình.Tôitựhạnchếbảnthânmình,mặcdùtôicóthểlàmđượcrấtnhiềuthứ.Tôiđãtừnglàmrấtnhiềuthứtrongnhữngkiếptrướccủamình.Tuynhiên, trongkiếpnày, tôisẽchỉhọccáchsốngthậtýnghĩamàthôi;tôisẽhọchiểuvềýnghĩacủacuộcđời.Conngườichúngtacầnphảihiểuthậtsâusắcrằng,trongbaokiếpsốngquákhứ,chúngtađãtừnglàtấtcảmọithứrồi,đãtừnglàđànông,đànbà,kẻgiàu,ngườinghèo,ngườihọcvấn,kẻquyềnthế…Tạisaolạicứphảisốngynhưthếtrongkiếpnàynữa?

Chúngtacầnphảicómộtlýtưởngchocuộcđờimình,đểmàcómộthướngđi,mộtmụcđíchsốngchomình,nhưngkhôngnênphátđiênlênvìnhữnglýtưởngấy.Lýtưởngtốtđẹpnhấtlàluônluônchánhniệm.Ômấpmộthìnhảnhthiếuthựctếvềbảnthânmìnhlàđiềurấtnguyhiểm.

Việcđầu tiên làhãy tìmhiểu tâmmình thậtsâusắc.Bạnmuốnsốngcuộcsốngcủamìnhnhưthếnào?Bạncoicáigìlàgiátrịnhấttrênđời?“Làmthếnàođểlàmchocuộcsốngcàngđơngiảncàngtốt?”

Hãylàmchotâmmìnhcàngđơngiảncàngtốt,thìrồicuộcsốngcủabạnsẽđơngiản.

Thamlamđicùngvớingudốtlànhữngthứkhiếnchocuộcsốngcủamìnhtrởthànhphứctạp.

Thậtkhôngdễkhitấtcảmọingườixungquanhbạnđềusốngmộtcuộcsốngvộivàng,thamlam,vàphứctạp.Cầnphảicótrítuệlớnvàmộtcáitâmthậtmạnhđểkhôngbịcuốntheohọ.Trướckhibiếtđiềuđó,bạnvẫnchỉloanhquanhnghĩcáchlàmthếnàođểtựchứngtỏrằngmìnhkhôngphảilàmộtkẻthấtbạivàthấpkémmàthôi.

Sốngmàkhôngcầnquantâmđếnngườikhácnghĩvềmìnhthếnàothậtlàmộtđiềukhólàmbiếtbao.Bạnkhôngnhấtthiếtphảidànhcảcuộcđờimìnhchỉđểlàmmỗimộtviệclàkiếmtiềnvàtiêutiền,thếnhưngđólạilàđiềumàhầuhếtmọingườiđanglàm!

Mỗikhibạnmuốnmuamónđồgì,hãytựhỏimình:mìnhcóthựcsựcầnhaykhông?Đừngcómuacáigìchỉvìnócóích.Cóquánhiềuthứcóíchtrênthếgiớinày.(vàcũngcóquánhiềuthứvôíchnữa).Hãytậndụngtốiđanhữnggìbạnđangcó.Giấyđược làmtừcây.Nếubạnyêucâycối,xinđừngphíphạmgiấy.Thờigianvôcùngquýgiá.Chúngtahoangphíquánhiềuthờigianđọcsách,nóichuyện,đichỗnàychỗkia,chỉđểgiết thờigian.Sựbuồnchánquả làmộtvấnđềrấtlớn.Chínhvìvậymàgiảitrímớitrởnênquantrọngđếnthế.Tâmmuốnsựthayđổi.Nókhôngthểởlạivớichỉmộtthứduynhấtbaogiờ.Trong rất nhiều năm, tôi tìm đọc triết học, tôn giáo,Đạo Phật, khoa học,chínhtrị,tâmlýhọc,vănhọc,thơca…cốtìmramộtđịnhhướngchocuộcđờiđểmàsốngvớinó,mộtcáigìđóđểmàsốngvìnó,cốtìmramộtcôngthức,mộtkhuônmẫuchungđểmàđitheo.Càngđọctôilạicàngthấyrarằngnhữnglýtưởngchínhtrịhaytôngiáochỉcànglàmhạithêmchonhânloạimàthôi.Nhữngcuộcchiếntranhtôngiáovàchiếntranhchínhtrịđãminhchứng chođiềuđó.Thật là nực cười: họ tuyênbốđem lại hạnhphúc chonhân dân nhưng chính họ lại đang reo rắc thêm đau khổ; họ nói về tìnhthương,trongkhichínhhọlạikhôngthểchịuđựngnổihìnhbóngcủanhau;họnóivềđoànkết,gắnbó,nhưngchínhhọlạiđangtạothêmbèpháivàchiarẽ.

Bâygiờthìtôinghĩchochínhbảnthânmình.Tráchnhiệmcủatôilàtìmratôimuốnsốngcuộcđờimìnhnhưthếnào,tôimuốnsốngchocáigì.Nếutôiphạmsailầm,thìchínhtôilàngườichịutráchnhiệm.Khôngthểđổlỗichobấtcứai.

Tôikhôngthểchắcchắnvềnhữnggiátrịcủamình,vànhữnglựachọnmàtôiđã làm.Tôi luôn luônphải tỉnhgiácvànhìnxemnhữngcáchsuynghĩảnhhưởngđếncuộcsốngcủachínhmìnhnhưthếnào.Điềunàychẳngdễlàm.Tôicầnphảirấtchánhniệm,nhạycảm,vàphảituyệtđốisốngthậtvớichínhmình.Chịutráchnhiệmhoàntoànvềcáchsốngcuộcsốngcủamìnhkhôngphảilàchuyệndễ.Chẳngtráchhầuhếtmọingườichỉđổtráchnhiệmấylênnhữngnhà lãnh đạo chính trị hay tôn giáo! –một người nào đó phải chịu tráchnhiệmvềhạnhphúchayđaukhổcủachúngta.Tôi không phải là tín đồ, bởi vì điều đó có nghĩa là tôi không chịu tráchnhiệmhoàntoànvềcuộcđờimình.Tôicũngkhôngphảilàlãnhđạo,bởivìđiềuđónghĩalàtôigánhtráchnhiệmthaychongườikhác,vàcũngcónghĩalàtôi tướcđiquyềntựchịutráchnhiệmcủahọ.Tôilàmộtngườibạn.Tôimãimãilàmộtngườithámhiểm.Tôimuốngiữchotimmìnhrộngmởvớibấtcứai,haybấtcứđiềugì.Tôikhôngbiếtmìnhlàmviệcđóthànhcôngđếnđâu.Tôiđãsốngẩncưxalánhthếgiớibênngoàiđã6nămnay,giờđâytôimuốnmởlòngravớinhiềungườihơn.Tôitinrằngmìnhsẽhọchỏiđượcnhiềukhihọccáchsốngvớimọingười.Đósẽlàmộtthửtháchlớnđốivớitôi.“Nhữngngườisốngtáchbiệtkhôngđónggópđượcgì”.Điềuđóđúng.Hãynóichotôibiếtđiềugìlàđiềuưutiênnhất trongcuộcđờibạn?Tôikhôngcốgắngđểtrởthànhmộtmẫungườinàođó.Tôichỉcốgắnghếtmìnhđểhiểunhữnggìđangdiễnratrongcuộcđờimình,trongtâmmìnhvàtrongtráitimmình.Hầuhếtmọithứđãmấtđitầmquantrọngđốivớitôibởivìtôikhôngđầutưthêmgìvàochúngnữacả.Mộtsốngườicóthểthấykhóhiểunổisựthayđổitháiđộcủatôi.Tôihiểuhọvàcácvấnđềcủahọ,nhưngtôikhôngthểcoinhữngthứđólàquantrọng.Chẳnghạn,bạntôi,sưUDh,viếtthưchotôikểrằngsưđanglàmmộtcáinhàsīmā(nơichưtănghànhtăngsựnhưlễxuấtgia, lễ tụng giớimỗi nửa tháng… ) trong chùa. Tôi đã hoàn toànmất hếthứngthúvớinhữngchuyệnnhưvậy.Thậmchítôicũngchẳngquantâmđếnviệcmọi người nghĩ về tôi như thế nào – đó chỉ là những ý nghĩ hời hợtthoángquatrongtâmhọmàthôi.Dùsaotôicũngchẳngmuốnquấyrầyhọ.Hãylàmnhữnggìbạncóthểlàm,nhưngnênnhớrằngbạnsẽkhôngbaogiờđạtđượclýtưởngcủamìnhđâu.Bạnkhôngthểbịđổlỗivìkhôngtoànhảo.Đốivớitôi,tôingàycàngítquantâmvềnhữnggìngườikhácmongđợiởtôi;tôicũngchẳngthèmđểýnếutôikhôngđápứngđượcmongđợicủahọ.Cảm thấynhư là tôingàycànghiểu rõhơnvềbản thânmìnhvậy.Tôi cónhữngtiêuchuẩngiátrịriêngcủamình,vàtôikhôngnghĩlàcóaiđóphảiđồngývớitôivềđiềuđó.Tôikhôngthểchiasẻnhữnghiểubiếtvàtuệgiáccủamình vớimọi người được bởi vì hầu hết tất cảmọi người đều bị tróibuộcbởitruyềnthống.

Mâuthuẫnvớimọingườithậtlàmệtmỏi.Khaokhátsựcungkính,sựđánhgiávàtrântrọngcủangườikháclàmộtngụctù.Tôiđãtừngcốhếtsứcđểlàmột con người dễ thương; tôi đã từng cố làm cho người khác hạnh phúcnhưngtôipháthiệnrarằngmỗikhitôilàmchomộtngườihạnhphúcthìsẽluôn cómột người kháckhônghạnhphúcvềđiềuđó.Vì vậy tôi thất bại,khôngthểlàmchotấtcảmọingườicùnghạnhphúcđược.Bâygiờthìtôichỉcốgắnghếtmìnhđể làmchomộtngườiduynhấtđượchạnhphúc–đó làchínhtôi;thậmchíngaycảđiềuđókhôngphảilúcnàocũnglàmđược.Tôi đã từng cố để cải thiện những người xung quanhmình, cố để tìm ranhữnggiảiphápchocácvấnđềcủathếgian.Tôithườngmangnặngnhữngvấnđềtriếtlýtrongtâmmình.Nhiềunămtrước,cóngườibạnđãcốthuyếtphục tôi rằng tôi không phải làChúa trời. Tôi nghĩ cậu ấy nói đúng. Tôikhôngchịutráchnhiệmvềthếgiớinày;tôikhôngnêngánhcảthếgiớitrênvaimình.Kểtừđótôiđãbuôngbỏnó.Giờđâytôichẳngcógánhnặngnàophảimangvềđiềuđónữacả.Tôisốngmỗingàyquamộtcáchđơngiản,bìnhanvớiniềmvuisống,“joiedevivre”.Mộtngàytrôiquađốivớitôiyhệtnhưnhữngngàykhác.Tôikhôngvuimàcũngchẳngbuồnvềnămmớisắpđến.Vìvậy,thayvìchúcbạn“Nămmớivuivẻ”, tôisẽchúc“Mỗingàyđềuvuivẻ”,nếuđiềuấycóthểđược.Sinhnhậtđốivớitôicũngvậy;tôikhôngbiếttạisaomìnhlạicầnphảithấyhạnhphúc hơn trong ngày sinh nhật. Nhưng tôi cũng không bận lòng khi mọingườinói“chúcsinhnhậtvuivẻ”vớitôi.Ngàylạingàytrôiquayhệtnhưnhau.Đôikhitôiquênmấtcảngàythángnữa,chẳngbiếthômnaylàthứmấy,ngàybaonhiêu,thángnào.Nhiềukhimấytuầnliềntôichẳngnhìnlịchđểxemngàynào,thángmấy.Thờigianđichẳngai hay;ngày lại ngày, thángcùng tháng lặng lẽ trôi qua.Rấtnhanhthôicuộcđờinàyrồisẽđiqua.Nhưngđừnglo,bạnsẽcòncórấtnhiềucuộcđờikếtiếpnữa.Hãythongthả,vàđừngcoicáigìlàquáquantrọngcả.Tạisaocứphảivộivộivàngvàngnhưvậylàmgì?Cáihiểunàymanglạichotôirấtnhiềunănglượng(vềtâmlý);nólàmchotôiluôntỉnhgiác.Tôilàmộtngườithámhiểmđangdấnthânvàomộtvùngđấtchưahềbiết.Bất cẩn làmộtđiều tôikhông thể trảgiáđược.Tôi luônluônphảiquansát,luônphảinhìnxemmìnhđangởchỗnào;luônphảicẩnthậnvềmọibướcđicủamình,vàphảiluônluôntựđiềuchỉnh.“Tôisốngvômụcđích.Phảimộtthờigianlâutôimớinhậnrarằngmìnhrấtcôđơn”.Tôinghĩbạnkhôngphảimộtmìnhcôđơnđâu.Cóhàngtỷngườicũngsốngvômụcđíchvàcôđơn.Hầuhếtbọnhọđềukhôngýthứcđượcđiều đó và số còn lại thì chối bỏ nó hoặc che đậy nó bằngmột cái gì đó(côngviệc,thúvui...).Thật làkhóchấpnhậnđượcmộtđiều là tôikhôngcóaiđểnương tựacả,

khôngcóaihiểuđượcsựcôđơncủatôi,nhưngcómộtchúchimnhỏngoàikianóivớitôirằng:

“Cuộcđời là thếđấy,đừngmangnặngnhữngkỷniệmquákhứvàmọi lolắngtươnglaitrongđầumình.Hãysốngmỗivàmọiphútgiâymộtcáchchánhniệm.Tươnglaisẽtựnólochochínhnó”.

Bạnnói,“Tôibịmấtphươnghướng”.Bạnđiđâumàmất?Nếukhôngđiđâucảthìlàmsaomàmất.Bạnđangởnơibạnđangđứngđấythôi.Thôi,tôichỉđùachútthôi.Tôihiểubạnđangcảmthấynhưthếnào,vàtôicũngđãtừngngherấtnhiềungườinóinhưthế.Chúngtamuốncuộcsốngcủamìnhphảikhácđi.Nhưngchúngtathựcsựmuốngì?Khôngphảitiền,khôngphảidanhvọng,khôngphảiquyền lực.Mộtcáigìđócaohơnnhững thứđó.Khôngmuốnbấtcứcáigìcảcóphảilàtốthơnkhông?Nhưngmàkhiđóthìngườita lạinói làbạnkhôngcóđộnglực,khôngcốnghiếngìchođấtnước,chonhânloạicả.Xãhộiđòihỏirằngchúngtanhấtđịnhphảimuốnmộtcáigìđó,nếukhôngchúngtachỉlàmộtcụcxươnglườibiếng,vôdụng.Thậtkhóđể chỉ ngồi yênđóvàxemmàndiễn của cuộcđời; thật khóđể chỉ chánhniệm.Tôiđanglàmrấtnhiềucáiviệc“khônglàmgìcả”ởđây.Thậtlàtuyệtvời,vàmọingườihộđộ tôichỉvìmỗiviệcđó.Nhờnềnvănhóa,nhờơnĐứcPhậtnữa,ngườiđãmanglạiđiềuđó.“Dámkhônghơnthuavớingười”.Tôithíchđiềuđó.Ngàycàngnhiềungườinhìnnhậntôicứnhưtôilàmộtnhàsưrấttrítuệ.Đôikhitôicảmthấyđiềuđónhưmộtgánhnặng.Họkhôngchophéptôithỉnhthoảngđượcngungốctýchút.Thậtlàthíchkhikhôngcóaiởbêncạnhmìnhcả.Tôikhôngphảilàngườikhôngcólỗilầm,vàtôicũngchẳngmongướcmìnhlàmộtngườihoànhảo.Thậtlàdễchịuhơnkhitôitựchophépmìnhđượclàngườingungốc.Danhtiếngtốtlàmộtngụctù.Hãycốgắnghiểumọingườihơnnữa.Chỉvới tấm lòngnhânhậuvàhiểubiếtbạnmớigầngũiđượcmọingười.Nếukhônghọchẳngbaogiờchiasẻcuộcđờihọvớibạnđâu.

Thậtlànguyhiểmkhibộclộmìnhravớinhữngngườikhôngtửtếvàkhônghiểuđượcbạn,họsẽchỉđánhgiá,phánxétvàkếttộibạnmàthôi.Nếutìmhiểusâutâmconngười,bạnsẽthấyrằngrấtnhiềungườiđaukhổthậtnhiều,thậtsâuởbêntrongnhưnghọđãhọccáchcheđậyđiềuđó.Hãy tử tế vớimọi người nhưng đừng cố làmvừa lòng họ.Đừng làmmộtthiênthần.Làmmộtconngườinhãnhặnđãđủkhókhănlắmrồi.

Quátốtcóthểsẽcókếtcụcquácayđắng.

Tôiluônnóichomọingườibiếtmứcgiớihạncủamình,thậmchícảnhữngvấnđềvềPhậtPháp.Ởđâyrấtyêntĩnhvàbìnhanbởivìchúngtôicógiớihạn. Mọi người muốn đến đây mỗi ngày, nhưng chúng tôi nói “Xin lỗi,khôngđược”.

Cuốicùngthìbạnphảiquyếtđịnhmìnhmuốnlàmgì.Khôngaicóthểquyếtđịnhthaychomìnhcả.Bạnkhôngthểsốngcuộcđờitôivàtôicũngkhôngthểsốngthaychobạn.Đểtrởthànhngườitrưởngthànhthậtlàkhó.Chúngtakhôngthểdựadẫmvàobấtcứai.Tựlậplàđiềutốtnhất.

Khôngcóaivàkhôngcónơinào làhoànhảocả.Mộtnơichốnhoànhảo,mộtcộngđồnghoànhảo,mộtngườithầyhoànhảochẳngthểkiếmđâura.Tôibiếtnhiềungười,nhưngchưathấymộtngườinàobìnhancả,trừsưU.I;mặcdùsưlàmộtngườiíthọcnhưngsưbiếtcáchsốngmộtcáchbìnhan.

Chúngtakhôngphảilàngườitrítuệtoànhảo.Cóđôikhichúngtacũngphạmsailầm.Tôikhôngnghĩlàmìnhphảicảmthấytộilỗisuốtcảcuộcđờivềnhữngsailầmmìnhđãlàmtrongquákhứ.Hãythathứchochínhmình.Hãyđểchomìnhtrởthànhmộtconngườimới.

Chúngtahaytựkhẳngđịnhmìnhthuộcvềmộtmẫungườinhấtđịnhnàođó.Nhữngngườiquenbiếtchúngtacũngthườngxếpchúngtavàomẫungườinhưthếnàythếkia,nhưngcáigọilàbạnđóthìlạiđangluônluônthayđổi.Bạnbâygiờkhôngphảilàmộtvớiconngười10nămtrướcđây;bạnđãthayđổi rấtnhiều;vàbạnvẫnđang luôn thayđổi.Hãy tựchophépmìnhđượcthayđổi,đượctrởthànhmộtconngườikhác.

Cuộcđờilàmộtsựthửnghiệm,mộtcuộcphiêulưu.Nóchứađầyrủiro.Hãychấpnhậnrủiro,nhưngphảibảođảmrằngquyếtđịnhcủamìnhđưarađượcxuấtpháttừmộtnộitâmtĩnhlặng.

Khicòntrẻtôinghĩrằngcuộcđờigiốngnhưmộtcôngthứctoánhọc.Giờđâykhiđãluốngtuổi,tôithấycuộcđờinhưmộtbàithơ.Tôicốgắnghếtmìnhđểlàmchocuộcđờimìnhchấpnhậnđược.Đôikhitôitrànđầyhỷlạc,lúckháctôithấtvọng.

Bạnkhôngnghĩrằngtôilạicóđaukhổ(dukkha).Bạnnghĩrằngcuộcđờitôitrànđầyhỷlạc,hạnhphúcvôtận,đúngkhông?Nólàđaukhổởbênngoàiđaukhổ(thườngtình);mặcdùlàmộtloạiđaukhổkhác,nhưngdùsaocũngvẫnlàđaukhổ.Tôikhamnhẫnvớinó;tôilàmviệcvớinó;tôiphảitrảmộtcáigiá.Tôiđaukhổnhưngkhôngkêuca.Tôihyvọngtôixứngđángvớinỗiđaukhổđó,đaukhổấyđượctôiquánsátmộtcáchbìnhtĩnh.

Mộtcuộcđờithậtsựmãnnguyệnkhôngcầnphảiquảngcáo.Nếucuộcđờibạnthậtsựmãnnguyện,bạnkhôngcảmthấycónhucầuphảichứngtỏđiềuđó.

Bạnnói:“Thậtquádễđểbịlạchướngởđây,nướcMỹnày,lạctrongsựbậnrộn,lạctrongsựdưthừacủadònglũthôngtinvàgiảitrí…lạctrongvôsốnhữngđiều làm tâmmìnhphân tán”.Bạnnóiđúngvà tôinghĩđiềuđóvôcùngnguyhiểm.

Mộtcuộcsốngbậnrộnlàmộtcuộcsốnghờihợtvànôngcạn.

Nếu bạn quá bận rộn, thậm chí bạn sẽ không có cả thời gian đểmà hiểunhữngtìnhcảm-cảmxúc,vàsuynghĩcủamình.Chatôilàmộtnhàdoanhnghiệp.Rấtbậnrộn.Ôngchếtđinhưmộtngườixalạvớichúngtôi,nhữngngườiconcủaông.Tôikhôngbiếtchútgìhếtvềcuộcsốngtinhthần,tìnhcảmvàtâmlýcủaông.Ônglàmộtkẻnghiệncôngviệc.Vìvậy,tôiquyếtđịnh làmình sẽ không bao giờ sống bận rộn như thế.Hầu hết những conngườitrítuệ,nhữngnhàthơvàtácgiảtrítuệmàtôibiếtđềukhôngphảilàngườibậnrộn.Họsốngmộtcuộcđờitĩnhlặngvàbìnhyên.Họkhôngthèmquantâmđếndanhtiếng,têntuổi,sựcôngnhậncủangườiđờihaytiềnbạcvàsựxahoa…Nhữnggìconngườicoilàtiêuchíthànhcôngmớithậtphùphiếmlàmsao.Tấtnhiênconngườitaphảikiếmsống,nhưngdànhhếtcảthờigianđểlăngxănglàmtrămthứviệctrênđời,chẳngcóviệcgìlàđánglàmcả,thìthậtlàđiênrồ.Bạnthậmchícònkhôngbiếtvềchínhbảnthânmình,khôngcóthờigianđểmànhìnsâuvào trongmình,bởivìbạnchỉ luôn luônnhìn rabênngoài, bởi bạn cho nó quan trọng hơn, hoặc là bạn đã huân tập thói quenhướngrabênngoàiquánhiều.Thậmchíbạncũngchẳnghiểuđượccáiconngườibạnvẫnnóilàbạnyêuthươngnhấttrênđời.TôirấthiểuđiềubạnnóivềmặccảmkémcỏitrongnamgiớiMỹ.ChínhtôicũngthấyđượcđiềunàykhitôiởMỹ.Cănbệnhnày(cóthểgọilànhưvậy)rấthiếmgặpởnhữngdân tộc thiểu số sinh sốngởnhữngvùngnghèođóikémpháttriểnởMiếnĐiện.NhưngngaycảnhữnggiađìnhkhágiảởMiếnĐiệncũnggặpphảivấnđềnày.Tôinghĩđó làdonhữngngườibênngoài

trôngđợiquánhiềuởhọ,vàcáihìnhmẫumộtconngườithànhđạtcủaxãhộihiệnnayquácứngnhắc,hẹphòi,quánặngvềvậtchất,rậpkhuônvàngungốc.Cứnhưthểchỉcómộthìnhmẫutốtđẹpduynhấtchotấtcảmọingườiấy.

Hãysốngcuộcđờitheocáchsốngcủariêngmình.Cóaithựcsựđểýđếnbạnđâucơchứ?Hãynhìntấtcảmọiviệcthậtnhẹnhàng,thanhthản.Cuốicùngthìcũngchẳngcógìlàquantrọngcả.

Tôihyvọngbạnsẽhọcđượccáchsốngbìnhantrongthếgiớibấttoànnày.Tôitrònbachíntuổivàongày5tháng8.TheocáchtínhâmlịchcủaMiếnĐiện,tôiđãbướcsangtuổibốnmươi.Tóctôiđãbắtđầuđiểmbạc,nhấtlàởhaibêntháidương,vàphíatrênđỉnhđầucũngngàymộtthưahơn,mộtdấuhiệuchắcchắncủatuổigià!Khôngthểnàothoátđược.Đóthậtlàmộtđiềukhôngtưởngkhitôicòntrẻ.Rấtnhanhthôi,tôisẽkhuấtbóngkhỏicuộcđời,nhưngtôicũngcảmthấyOKvềđiềuđó.Chết thìcócáigì làsai?Nó làmộtphầnquan trọngvà tấtyếu trongcuộcsống.Khôngchếtthìmớithậtlàđiềukinhkhủng.Tôitựhỏiđiềugìsẽxảyrachotâmmìnhnếumìnhsốngthêmbốnmươinămnữa?Cóthểtôisẽvẫncònngungốcnhưbâygiờ…haylà…vâng, tôicũngsẽgiàhơn.Rấtnhiều tócrụng.Nhữngmảngđầuthưavà tócbạc.Rấtnhanhrồi tôisẽchết.Bâygiờthỉnhthoảngtôiđãbắtđầubịđaulưng,đauởcáckhớpngóntay.Bệnhthấpkhớp chăng?Đó làmột phần của cuộc sống.Không ca thán. Tôi thực sựmongmuốn được sống cuộc đờimình thật hoànmãn theo cách sống củariêngtôichođếncuốiđời.Sauđóthếnàothìtôichẳngbiết.Tôiđangngàymộtgiàđi;khôngcònnghingờgìvềđiềuđó.Tôimuốnnóilàkhigiàđi,giờđâytôicóthểthựcsựcảmnhậnđượcnóquacáchtôisốngcuộcđờimình.Tôikhôngchỉnhìnvànghemọingười;tôicòncảmnhậnhọtrongtimmình.Tôibiếtconngườihọnồngấmhaylạnhlùng;cứngrắnhaymềmyếu;tôicònngửihọnữa–tôibiếthọsạchhaybẩn,họđanggiảdốihaythànhthật.Phần tốt đẹp là tâm tôi đangngày càng trở nên trưởng thànhhơn, càng ítdínhmắchơn.Tôibiếtrằngkhôngcógìđángđểkhiếnmìnhphảiđaukhổ.Tôicómộtchỗđểở,yáođủmặc;cơmđủănmỗingày.Sứckhỏecủatôikhôngtệ.Tôicóđủvàtôibiếtđiềuđó.Tôicómộtsốngườibạntốt.Tôicóthểhànhthiềnsuốtngày;tôichẳngbaogiờphảibậnrộn.Vậy,bạncóghentỵvớicáchsốngcủatôikhông?Tôiđangsốngtốt.Dùrằngđangngàycànggiàđi.Ngàycàngítdínhmắchơnvớihìnhảnhtựtạocủachínhmình.Hạnhphúckhikhônglàaicả.

Đêmmuộn,Lắngnghetiếngmưađông,NhớlạithờitraitrẻChẳnglẽchỉmộtgiấcmơqua?Chẳnglẽđờimìnhđãtừngtrẻ?(Ryokan)

Rấtnhanhthôirồibạnsẽhỏichínhmìnhcâuhỏiđó.Giờđâytôiđểtìnhthươngcủamìnhngàycàngthểhiệnhơn.Dườngnhưtráitim của nhà sư già này đang ngày càng lớn lên cùng tuổi tác. Nhưng tôikhôngthểyêuđượchếttấtcảmọingười.Nhữngngườitôiyêuthương,tôiyêu thương thật nhiều-thật biết cách yêu thương. Có nhiều người tôi yêuthươngthậtthathiết,mộtsốcảmnhậnđượctìnhthươngấy.ChếtmộtcáichếttựnhiênthìOK.Điềuquantrọnglàlàmsaođểsốngmộtcuộcđờibìnhyênvàcóýnghĩa.Cáichếtkhônglàmtôibậnlòng,nhưngtôikhôngmuốnchếtđauđớn.Mộtngàynàođótấtcảchúngtarồisẽphảichết.Cóthểngaybâygiờ.Chắcchắn100%làtấtcảchúngtarồisẽchết.Biếtđiềuđó,chúngtaphảisốngthựcsựtrítuệvàđừnghoangphíthờigianvàsứclựcvào những điều phù phiếm, vụn vặt, đừngmất công lo lắng và nghĩ ngợinhữngđiềuvôích.Cáichếtthìkhôngđếnnỗitệthếđâu.Cáiđautronglúcchếtmớithựclàkhókhăn.Bởivìsựdínhmắcnênchúngtamớinghĩcáichếtlàđiềutồitệ,vìkhichếtchúngtaphảirờibỏtấtcảnhữnggìmìnhyêudấu.Tôinghĩchúngtaphảitựrènluyệnmìnhđểchếtvớimộttráitimbìnhyên,vàbiếtcáchrờibỏtấtcảnhữnggìmìnhthươngyêu,dínhmắc.Mộtngườichưahọcđượccáchsốngbìnhanthìchưathểhọchỏiđượcgìnhiềutừcuộcđời.

Nếubạnchỉcònsốngthêmmộtthángnữathôi,Bạnsẽlàmgìtrongmộtthángấy?Cáichếtcóýnghĩanhưthếnàođốivớibạn?Cuộcđờicó thểnàocóýnghĩavà trọnvẹnnếu không cóđau khổ và cáichết?Bạnđãhọchỏiđượcbaonhiêutừđaukhổ-đaukhổcủachínhbạnvàcủangườikhác?Sốngcảcuộcđờiluônchốibỏcáichết,đólàdấuhiệuchắcchắncủamộtcáitâmchưatrưởngthành.Tốthơncảlàhãychấpnhậnnhữnggìkhôngthểchốibỏ.

Đúng,tôirấtthườngxuyênsuynghĩđếnsựchết.Tôiđãhailầntiếngầnđếnsátcáichết.Nhìnnhậncuộcđờitừgócnhìnấy,điềurấtrõrànglàchúngta

đangphíphạmthờigiancủamìnhvôcùng–ngungốcchạyđuổitheodanhvọng,địavị,tàisảnvàsựngưỡngmộ,sùngbáicủangườiđời,vànhữngđiềuđóthìchẳngbaogiờlàđủcả.Tôiđãthấycáichếtởrấtgần,nhưnglàmsaotôicóthểtảchongườikhácbiếtnónhưthếnào?KhibạnbiếtrằngmìnhsắpmấttấtcảvàkhibạncảmthấyOKvềđiềuđó,tôitừbỏtấtcả.Vàlúcđótôibiếtđiềuquýgiánhấtmàtôicóđượclàsựhiểubiếtsâusắcvềcuộcđời.Mộtngàynàođótôisẽkểchobạnnghe.Tôitươngđốikhỏe.Chỉđangngàymộtgiàđivàhọchỏitừnhữngsailầmcủachínhmình.Tôiđangcốgắnghếtmìnhđểsốngmộtcuộcsốngbìnhyên.Nhiềulầnlặplại,tôipháthiệnrarằngdínhmắcdẫnđếnđaukhổ.Chẳngcólỗilầmgìtrongchuyệnđócả.Hãycanhchừngdínhmắc.Lòngthammuốnlàmchobạntinrằngbạnsẽhạnhphúckhisựhammuốnđóđượcthỏamãn,nhưnghammuốnthìkhôngbaogiờcóđiểmdừng.Chúng tacứnghĩ rằngmộtngàynàođóchúng ta sẽhạnhphúc.Mộtngàynàođó,mộtngàynàođó…vàcáingàyđócứlùidần,lùidầnchẳngbaogiờđến.Bạnsẽlàngườimaymắnkhicóthểnói:“Tôihạnhphúc”.Giàđikhôngtệđếnthếnếubạncóchánhniệmvàtrítuệ.Hãychămsócsứckhỏe củamình.Nghỉ ngơi trước khi bạnmệt.Hãy chăm lo sức khỏe củamìnhđểcóthểsốngmộtcuộcsốngkhỏemạnhvàtrườngthọ.Chúngtasẽcórấtnhiềuđiềuđểchiasẻvớimọingườikhiđãluốngtuổi.Khingàycànglớntuổihơn, tôihyvọngchúngtasẽngàycàngthânthiếtvàcởimởvớinhauhơn.Sựchiasẻvàquantâmthựcsựvớinhau.Tôibiếtơncuộcđời.Cuộcđờiđãdạychotôithậtnhiều.Tôimuốnsốngmộtcuộcđờitrườngthọđểcóthểhọchỏinhiềuhơn.Cónhữngđiềumàchúngtachỉcóthểhọcđượckhituổiđãvềgià.Conngườicóquánhiềuviệcđểlàmđếnnỗihầuhếthọquêncáichết.

Chúngtacứnghĩrằngbảnthânmìnhlàquantrọng.Đólàmộtảotưởng.

Chúngtamuốnmìnhcóvịtríquantrọngtrongcuộcđờingườikhác.Chúngtamuốncảmthấy(haytin)rằngchúngtamanglạiđượcmộtsựbiếnđổilớnchocuộcđờicủahọ.Chúngtanênlàmnhữnggìcóthểlàmđượcnhưngđừngmongđợi làmọingườisẽphảighinhớnhữnggìmìnhđãlàmchohọ.Bạncốgắngquávấtvảđểtửtếvớimọingười.Bạnquáquantâm,lolắngđếnsựthựchànhcủangườikhác.Bạnsẽkhôngthểsốngbìnhyênnếucứtiếptụclàmnhưvậy.

Hãysốngcuộcđờimìnhmộtcáchbìnhyêntrướcđã.Rồisauđóhãylàmbấtcứnhữnggìbạnnghĩlàthíchhợpvớimộtcái tâm

bìnhyên.“Chongườikháccáiquyềnđượcngungốclàmộttrongnhữngbướcquantrọngnhấtvàkhókhănnhấttrênconđườngpháttriểntâmlinh”.Đúngthế.(ThaddeusGolas)

Bấtcứđiềugìbạnlàm,hãychúývàlàmthậtcẩnthận.Tốtnhấtlàlàmítnhưnglàmthậttốt.Làmvớiđộngcơhoàntoàntrongsánglàđiềurấthiếm(hầunhưkhôngcóbaogiờ).Càngquaymặtchốibỏnhữngđộngcơíchkỷtrongmình,chúngtacàngtựlàmhạimình,hạingườidướicáimáchysinhvìngườikhác.Chốibỏbóngtốilàchốibỏsựnguyhiểm.Thừanhậnsẽmanglạiánhsáng.Chốibỏchỉcàngthêmtămtối.Nghiên cứu sách vởkhôngphải là việc làmcógiá trị vàquan trọngnhấttrênđời.Nghiêncứutâmmìnhvànhữngquanhệ,nhữngphảnứngcủatâmcòncógiátrị,quantrọngvàthỏamãnhơnnhiều.

Chúngtacóthểđóngkịchtrongmộtlúcnàođó,nhưngsựthậtthìvẫntựthểhiệnratrongmọilúc.

Sốngvớilòngtựtrọngngàycàngtăngtrưởnglàcáchsốngtốtđẹpnhất.Ýnghĩacủacuộcsốnglàvôđiềukiện.

o0o

CHƯƠNG5.HỌCHỎIVÀDẠYDỖ

Cócáigìởđóđểmàtin?Cuốicùngthìcócáigìởđóđểmàsốngvìnó?Hãythườngxuyêntựhỏimìnhnhữngcâuhỏiđó.Đừngvộivàngtìmcâutrảlời.

Phảnứnglàmchúngtatiêutốnrấtnhiềunănglượng.Khimìnhyếuớt,bấtcứmộtsuynghĩtiêucựcnàocũngđủlàmchomìnhkiệtsức.

Chínhphảnứng của tâmbạn thiêuđốt bạnđếnkiệt quệ.Hãyquan sát vàbuôngbỏ.Mọi thứ trongcuộcđời tôi trởnên tốtđẹphơnbởivì tôikhôngphảnứng.Tôiđãvôcùngnhẫnnại.

Quávộivàngđạtkếtquảcóthểlạilàcanthiệpvàotiếntrìnhpháttriểncủamình.Hãylàmnhữngviệcđúngđắnvàkiênnhẫnchờđợi.

Tôi nói năm nay tôi đã thay đổi rất nhiều, rất khác; tôi nghĩ đó là vì tôikhôngcònquáquantrọngvềkếtquảtutậpnữa.Khichúngtacònchưathểchấpnhậnđượclàmìnhchỉcómộtmình,chưathểtựđứngtrênđôichâncủamình,thìchúngtavẫnchưathểcóđượcmộtquan hệ lànhmạnh, ý nghĩa với người khác.Mối quan hệ phụ thuộc, lợidụngvàthaotúngnhauchẳngcóchútýnghĩanàovàkhôngthểtồntạilâudài.Mộtquanhệtốtđẹplàrấthiếm,ngaycảtrongcùngmộtgiađình.Chúngtacứnghĩrằngmìnhbiếtcáigìlàtốt,vàbởivìnghĩmìnhbiếtcáigìtốt,chúngtanghĩmìnhcũngtốt.Nếukhôngbiếtđượcmìnhxấuxađếnmứcnào,thìchúngtavẫnkhôngthểnàosốngmộtcáchthựctếđược.Bạncóluônluônchánhniệmkhông?Hầunhưlúcnàobạncũngnghĩ“saongườitaxấuxathế”.Tôibiếnđaukhổtrởthànhcóýnghĩa.Tôivuivìthấyhiểubiếtcủamìnhvềcuộcđờingàycàngtrởnênthựctếhơn.Tấtcảchúngtaítnhiềuđềulýtưởnghóacuộcsống.Bạncóthểnhìncuộcđờimìnhkhôngquabấtcứmộtgócnhìntôngiáonàođượckhông?Bạncayđắngnhưngvìkhôngthểthểhiệnsựcayđắngcủamìnhnênbạnuấtức.

"Hầuhếttấtcảmọingườiđềuvậtlộndướihìnhthứcnàyhayhìnhthứckhácđể xây dựng hoặc bảo vệ hình ảnh của riêngmình, và cái cảmgiác có ýnghĩacủamộtconngười.

Cáitốttạorasựđòihỏiđốivớichúngta,vànhữngkẻngâythơvẫntinrằngconngười tachỉđơngiản làyêucái tốt.Đólàmột trongnhữngảo tưởngnguyênthủynhấtcủachúngta.Thêmvàođóngâythơlàmộtnguyênnhâncủasựbấtlực.Mộttrongnhữngvấnđềcủachúngtalàphảithiếtlậpgiớihạnlợiíchmànhữngkẻngâythơđượchưởngtừsựbấtlựcđó.Vấnđềlàsựngâythơđóđượcsửdụngnhưmộtcáchsốngđầytínhtoánđếnmứcnhưthếnào?”(RolloMay)

Tôikhôngngâythơ:tôibiếtmìnhcócảtốtlẫnxấu.Tôiđãnóichuyệnvới rấtnhiềungười trongcảmột thờigiandàivừaqua.Tâmtôităngtốcđộ-tôinghĩnhanhvànóinhanh.Cáitốcđộnàyrấtkhôngtốt;nólàmchotâmtôixáođộng.Nhưngbâygiờthìtôiđãđượcởnơiđây,thậttĩnhlặngvàbìnhan.Tôicầnphảikết nối với sự tĩnh lặng sâu thẳm trong timmình.Quáquan tâmđếnnhữngcôngviệcthếtụclàmchoconngườitaítquantâmđếnýnghĩađíchthựccủacuộcđời.Tôiđangsốngchocáigìđây?Đốivới tôiđộccư rấtcần thiếtđểkếtnốivớiconngườisâukínnhấtbêntrongcủatôi.

Nếuchúngtakhôngchạmtớiđượcvàhiểuđượcconngườicủachínhmình,làmsaochúngtacóthểhiểuđượcngườikhác?Khôngkếtnốivàhiểuđượcchínhmình lànguyênnhân khiếnmình khôngthểhiểuđượcngườikhác,đólàlýdohầuhếttấtcảmọingườiđềucôđơn.

Hômnaytrờinắngráo.Câycốiđã lớnlênkhánhiều.Nơiđâygiờrấtrâmmát.Bụitrecóthêmnhiềungọnmănglớn,trôngrấtkhỏevàrấtđẹp;chúnglớnnhanhthật.Chúngcórấtnhiềusứcmạnh,sứcmạnhsinhtrưởng.Chimchóchótvang;tiếngchimbồcâugùtừnhữngngọncâyxaxa;mấyconchimnhỏđangríu rít;mấyconkhác thìđanghót thậtngọtngào.Chúngthậtvuivẻquá.Vàtiếnggiótrênđầungọncây–thậtêmdịuvớitráitimvàtâmhồnlàmsao.Mộtconbướmrấtđẹpđanglượnqualượnlại.Bạn có thích nhạc cổ điển không?Khi còn trẻ tôi nghe rất nhiều nhạc cổđiển.Tôivẫncònnhớvàibản.Cóthểbạnsẽcảmthấylạlùngkhinghetôinóivềnhạccổđiển:Mozart,Chopin,Strauss,Beethoven,Rachmanivov…Hãykiếmlấymấyđĩahaynhấtấy:rấtnênthơvàsâusắc.NếubạncóthểkiếmđượcbảnNocturnecủaChopin,hãynghemàxem:nósẽnóichobạnhayvềcuộcđời.

Suynghĩtạoravôsốvấnđề.Ấythếmàchínhnólạicốgắngđitìmcáchgiảiquyếtvấnđề.

Nhữngvấnđề tưởng tượngvànhữnggiảipháptưởng tượng.Cứxoayvầnmãinhưvậy.Càngthấtniệmbạnsẽcàngmêmờ,utối.

TôiđangđọccuốnKÝỨC,GIẤCMƠVÀSUYNGHĨcủaCarlJunglạilầnnữa.Cólầnbạnđãviếtthưchotôinóivềcuốnnày.Tôimuốnbảobạnhãyđọcnhữngtrang33-34,44-45màxem.Tôicũngcócảmnhậnrấtrõvềhaiconngườikhácbiệtnhautrongmình,tôicảmnhậnđượcđiềuđótừkhicònrấttrẻ.Mặcdùchamẹtôisinhracáithânnàycủatôi,nhưngtôigiàhơnchamẹtôirất,rấtnhiều.TôinóiđiềuđóvớiT.Tbởinếukhôngnósẽkhôngthểhiểuđược tôi.Lúcđầu tôikhông thểhiểuđược tại saomình lại cónhữngnhấtđịnhnàođó.Khitôiýthứcđượcvềcái“tôigià”đó,thìnótrởnênrõràng:“tôigià”hiểurằngcuộcđờirấtngắnngủi.Cónhữngviệccầnphảilàm.Hiểubiết sâusắcmang lại sự thỏamãn lớnhơnnhiềunhững“phútvui rẻtiền”.Sốngmộtcuộcđờiýnghĩalàđiềuquantrọngnhất.Tôidựtínhsẽdạydỗchocáccongáitôi.Tôinóivậynghĩalàtôisẽdạychúngvề:Cuộcđời,Tâm,Mốiquanhệ,Sựgiao tiếp,Tháiđộchânchánh,Ýnghĩa,Sự trưởngthành,Đấutranhvàtrêntấtcả:Chánhniệmvềtâmmình.T.Tquansáttâmmìnhrấttốt.Chínhvìvậynênmọiviệctrongcuộcđờinótrởnêntốtđẹphơnrấtnhiều.Chúngtôilànhữngngườibạnrấttốtcủanhau.S.Scũngngàycànghiểubiếthơnvềcáccảmxúcvàtìnhcảmcủamình.Nócũngđangthựchànhphươngphápthiềnthưgiãn.

“Tôi cầu xin bạn hãy kiên nhẫn với tất cảmọi thứ chưa được giải quyếttrongtâmmìnhvàhãycốgắngyêuthíchchínhbảnthânnhữngcâuhỏi,nhưthểchúnglànhữngcănphòngkhóacửahaynhữngcuốnsáchviếtbằngmộtloạingônngữlạ.Đừngtìmkiếmcâutrảlời,nóchưathểđếnvớibạnngaybâygiờđâu,bởivìbạnchưathểsốngvớinó.Vàvấnđềlàbạnphảisốngvớitấtcảmọi thứ.Hãysốngvớicâuhỏibâygiờ.Rồicó thể,mộtngàyxaxôinàođóởtươnglai,bạnsẽdầndầnsốngvớiconđườngđivàotươnglaicủamìnhmàthậmchícũngchẳnghềnhậnrađiềuđónữa”.(RainerMariaRilke)

4

Đoạnvănấyquáhayphảikhông?Thậtýnghĩavàsâusắcbiếtbao.

Thái độ chân chánh là rất quan trọngkhi làmmọi việc.Hãy cốgắng tìmhiểuxemthếnàolàtháiđộchânchánh.Làmviệc với thái độ chân chánh là đang thúcđẩy sựphát triển.Chỉ làmnhữngviệcthíchhợpvàđúngđắnmàkhôngquáquantâmđếnkếtquả.

Tôimãimãilàmộtngườihọchỏi5.Tôisẽkhôngbaogiờlàmộtbậcđạosư,

nhưng tôi sẵn sàng chia sẻ những sựhọchỏi củamình, điềuđókhông cónghĩalàdạydỗ.Bạnnóiănmăngkhôngtốtchosứckhỏe.Tôithấybạnnóiđúngđấy.Vìvậytôi tránhkhôngănmăngnữa.Tôi cho rằngnókhông tốt cho sứckhỏe (ítnhấtlàđốivớitôi);nhưngtôikhôngchỉtríchmăngtređâu.Tôikhôngghétmăng,chỉtránhkhôngănthôi,mặcdùtôithíchchúnglắm.Tôikhôngtìmlỗicủachúng.Tôinóivớicácbạntôilàănmăngkhótiêulắm,nhữngngườitiêuhóakémănvàokhônghợpđâu.

Khôngcósựtrungthựctuyệtđối,sẽkhôngcócơhộiđểthấyđượcchânlý.Thiếutrungthựcsẽchemờtâmtrí.

Bấtcứngườinàocóxuhướngđicảihóangườikhác,kẻđósẽtrởthànhmộtmốihọa,mộtkẻdốitrá.Bấtcứngườinàomongmuốncóđượcđệtử,kẻđóchỉlàmộtdiễnviên,mộtkẻhànhnghềkinhdoanhbiểudiễn

6.Thếgiớinày

nhannhảnnhữngbậcđạosưnhưvậy,nhữngkẻchỉmuốntrưngramộtmàndiễnthậtxômchothiênhạnhìn.Cómộtnơinàokhôngcầnđimàvẫnđếnđượckhôngnhỉ?

ThựchànhPháplàviệcsốngcuộcđờimìnhnhư thếnào, khôngphải làởtrongsáchvở.

Nếubạnkhônghiểucuộcđờibạn,tứclàkhônghiểunhữnggìđangxảyratronggiâyphúthiệntạinày,bạnkhôngthểhiểuđượcPháp,dùcóbaonhiêukiếnthứcsáchvởchăngnữa.Khônghiểubiếtcuộcđờimình,thìđàmluậnPhápcũngchỉlàmộttròchơitríócmàthôi.Một số người nghĩ rằng chỉ cần hiểu biết vềmặt lý thuyết cách thức vậnhànhcủasựviệcnàođó,làcoinhưđãhiểurõtấtcảvềnórồi.Cònxamớiđếnsựthật.

Khônglýthuyếtnàocóthểgiảithíchđượccáchthiênnhiênvậnhànhrasao.Tấtcảmọisựgiảithíchvềlýthuyếtđềulàrờirạc,chắpvá.

Thật làchánkhiphảinóichuyệnvớinhữngngườikhôngbiếtchínhmình,nhữngngườichỉnóitừsáchvở,khôngbiếtnghingờ,bấtcứcáigìcũngmùquáng tin theo.ThậmchínóichuyệnvớianhA…cũng chánngắtmặcdùanhtadễmếnvàrấtngâythơ.Tôiđãhếtngâythơrồi.Ngườixembảnđồthườngcónhiềucáchhiểurấtkhácnhauvềquangcảnhthậttrênthựcđịa.Bảnđồthìrấthữuích,khôngcóbảnđồbạncóthểbịlạc

đường,nhưngbạnphảitựmìnhbướcđivàkhámpháđểhiểuđượccáiđượcvẽtrênbảnđồtrôngnhưthếnàotrênthựctế,vàhaihìnhảnhnàythườngrấtkhácnhau,mặcdùchúngcó liênquanvớinhau.Cósựkhácbiệt lớngiữabảnđồvàconđườngthựctế:bảnđồchỉlàmộtphiênbảngiảnlượccủathựctếmàthôi.TôinghĩcáchtốtnhấtđểchuẩnbịchomìnhtrởthànhmộtngườithầylàhãylàmsâusắcsựhiểubiếtvềPhápcủabạn.Nếu thậtsựsaymê trongPháp,bạnsẽcóđủđộnglựcđểđisâukhámphá,khôngbaogiờngừngnghỉchútnào.Đừngbaogiờ thỏamãnvà dừng lại, cho đến khi bạn chạm tới đượcphầncốtlõisâunhấtcủanó.Bạnbiếtkhông,mộttrongnhữngnguyênnhânkhiếnPhậtPhápsuyđồilàcónhữngngườithầythiếukinhnghiệmcảvềhọclẫnhànhđithuyếtdạyPháp.Quávộivàngđểlàmthầycóthểlàmộttrởngạirấtlớnđốivớiviệctutậpcủabạn.Nếumuốn làm thầy,bạnphải làmộtngười sáng tạo.Chỉcómỗiviệchọcởchỗnàyrồiđidạylạiởchỗkiathìkhôngđủ.Bạnphảihiểumọingười, hiểu cuộc sống của họ, những vấn đề của họ, khả năng và thiênhướngcủahọ,vàrồiphảibiếtcáchnóiđểhọcóthểhiểuvàápdụngđược.GiúphọhiểuravấnđềcủahọtừcáchnhìnthuậnPháp.Hướngdẫnhọmộtcáchdầndầnđểhọcóthểthấyrađượcbảnchấtthựcsựcủachínhcuộcđờihọ,bảnchất thựcsựcủacáckinhnghiệm

7.Để làmđượcđiềuđó,đầu tiên

bạnphảihiểurõcuộcđờimìnhvàcáckinhnghiệmcủamình,nhữngvấnđề,nhữngnỗiđaukhổ,sựhạnhphúc,niềmvuivàhyvọng,thựcralàphảihiểutoànbộmọimặtcuộcsốngcủabạn.Vìvậy,việcđầutiênlàphảihiểuchínhmình,rồisauđómớiđigiúpngười.

BạncũngcầnphảihiểurằngPháplàquyluậtphổquátcủathếgian;Khôngbaogiờtrởthànhlạchậu.Nóphùhợpvớitấtcảmọinềnvănhóa.

TôiđãtừngnghenhiềuvịthầyxuyêntạcGiáoPhápđểhợpkhẩuvịvớicáchsốngcủahọnhằmthuhútđượcnhiềutínđồ.XuyêntạcPhápthìchẳngcòngìlàPhápnữacả.Họkhôngcóđủcanđảmđểsốngvớisựthật,họkhônghiểuđược thếnào là tâm thiệnvà thếnào là tâmbất thiện.Bạnkhông thểbiếnmộttâmbấtthiệntrởthànhmộttâmthiệnđược,chodùbạnđượcsinhraởbấtcứmộtnềnvănhóanào.

Vìvậy,bạncầnphảicórấtnhiềucanđảmđểchấpnhậnsựthật(chânlý),thấysựthật,thựchànhsựthậtvànóisựthật.

Tôichỉcóthểhoặclàdạysựthật,hoặclàkhôngdạymộtcáigìhết.Không

cókiểu dạy lý thuyết suông, nhạt phèonhưnướcốc.Nhưng trước hết tôiphảichínhmìnhthấysựthậtvàsốngvớinó.Vôthường(anicca)thựcsựvượtxabênngoàimứchiểubiếtthôngthường.Đọc trênsáchvởmàhiểuđượcvô thường thìđóchỉ làcáivô thườngcủatầmkiếnthứcmàthôi.Khibạnthựcsựthấyđượcvôthường,nólàcáibạnkinhnghiệmđượcngaytrongkhoảnhkhắchiệntại.Khôngcósuynghĩ.Thậtlàkhóđểcóthểviếthếtnhữngđiềuđótrongmộtbứcthư–quánhiềuđểnói,quáítchỗđểviết.Nếunhữnggìtôinóicóýnghĩađốivớibạnthìtôirấthoanhỷ.Tôimuốnlàmộtngườihoàntoàntựdotronghànhđộng.Tôikhôngnghĩđiềunàylàngãmạn:đólàsựtựtrọngcủatôi.Tôicònnhớviệcmộtsốngườiđánhgiáphánxéttôi,bànluậnvềviệctôiđidạyvàtưvấnởMỹnhưthếnào.Tôilàmcôngviệctưvấntâmlýtừngàycònhọctrunghọc.Tôinghĩkhibạncàngcónhiềukiếnthứcvàtrítuệ,bạnsẽcàngtrởthànhmộtngườitưvấngiỏi.Ngườitakhôngthểbiếnngườikháctrởthànhmộtbácsỹtâmlý,trừphihọcóthiênhướngtựnhiênvềtưvấn.Nógiống như làmmột nghệ sỹ.Chỉ khi bạn có sự hứng thú sâu sắc với conngười và cuộc đời, với những vấn đề của họ, thì bạn mới trở thànhmộtngườitưvấngiỏiđược.Cógìkhácnhaugiữamộtngười thầydạyPhậtPhápvàmộtngười tưvấntâmlýgiỏi?Tôikhôngthấycósựkhácbiệtnhiều;cảhaiđềulàmviệcvớinhữngvấnđềcủaconngười.Mộtvịthầygiỏilàmộtnhàtưvấntâmlýgiỏi.Theotôihiểu,ĐứcPhậtlàmộtnhàtưvấntuyệtvờinhất.Bạnnghĩthếnào,bạnthânmếncủatôi?Một cách tiếp cận cuộc sống chuyên biệt và rời rạc sẽ không hiệu quả.Chúngtacầnphảicócáchhiểutoàndiệnvềcuộcsống.Trongcơthể,mỗibộphậnđềucóliênquanđếncácbộphậnkhác.Cuộcsốngcũngnhưvậy.Mỗimặtcủacuộcsốngđềucóliênquanđếncácmặtkhác.Mọimặttrongcuộcsốngcủabạn,từkinhtế,tìnhdục,cảmxúc,xãhộivàtinhthần,đềucóliênquanchặtchẽvớinhau.Bạnkhôngthểtáchrờichúngrađược.Nếubạncốtáchriêngtừngphần,cuộcsốngcủabạnsẽkhôngthểđầyđủvàmãnnguyệnđược.Sẽkhôngthểcósựhòahợp,màchỉcóxungđộtvàchiarẽ.Têliệt.Đừnglàmviệcgìmàbạnkhôngthựcsựthíchlàm.Chúngtaphungphíqúanhiềuthờigianlàmnhữngviệcmìnhkhôngthựcsựthíchlàm.Vìnghĩavụ,vìđểchongườikháchàilòng,vìcảmthấyxấuhổ,vìcảmthấybuồnchán,vìcảmthấyphảicónghĩavụlàmđiềuđó…quáđủrồi!Tôiđangngàymộtgiàđi.Bạncũngthế.Khôngcóthờigianđâumàphungphí.Hiểuđượcsựmêtínvàngungốccủangườiđờilàmộtphầncủasựhọchỏicủatôi,nhưngnếutôicứtựlàmmìnhbuồnbựcbằngcáchnghĩngợivềlỗilầmcủangườikhác,thìđiềuchắcchắnlàtôisẽlàmđiềuđósuốtcảphầnđờicòn lạicũngchưađủ.Nórấtdễ.Tôicómuốnlàmđiềuđókhông?Đó

mới là câu hỏi.Một câu hỏi quan trọng đối với tôi trong lúc này. Sân si(dosa)thậtlàđaukhổ.Đừngphungphí thờigianbàn luậnsựngungốccủangườiđời,hãychánhniệmhơnvềnhữngphiềnnãocủachínhmình.Đừngmong đợi sẽ làm thay đổi cả thế gian. Động lựcmù quáng (avijjāpacccayāsankhārā–vôminhsinhhành)dẫnđếnhànhđộngmùquáng.Chúngtabựcmìnhvềnhữngkẻquáthiểncận,hẹphòi,quágiáođiềumangdanhchínhthống;chúngtabựcmìnhvớinhữngkẻhaydaođộng,nghingờtháiquá(đócũnglạilàmộthìnhthứckháccủasựhẹphòi,thiểncận).Thậmchíhọcũngchẳngchịuthửthựchànhchánhniệm.Đếnkhinàohọmớitrởthànhnhữngngườinhưchúngtamongmuốn?Bạnbiếtkhông, tôi rấthứng thúvớingành tâm lýhọc trị liệu,bởi tôibiếttâmlýhọccótácdụngnhưthếnào.Mộtbácsỹtâmlýgiỏinếuđồngthờicũnglàmộtthiềnsinhgiỏi,cókhảnănggiúpbệnhnhânđượcrấtnhiều.Anhtasẽgiúpbệnhnhânýthứcđượcvềcáikhophiềnnãocủachínhhọ.Bạnbiếtđấy, tôirấtsaymêkhámpháconngười.Tôiđã làmcôngviệc tưvấntâmlýgầnhaimươinămnay.Nólàbảnchấtconngườitôi,khôngphảilànghềnghiệp.TôiđãtừngnghiêncứurấtnhiềuvềcácvấnđềtâmlýởcácnướcphươngTây.Tôikhôngnóilàmìnhcóthểgiảiquyếtđượctấtcảmọivấnđềtâmlý,nhưngtôicóthểhiểuđượcnó.Tôicómongmuốntìmhiểunó.Tôiđãtừnglàmviệcvớirấtnhiềungườivớinhữngvấnđềtâmlýkhácnhauvàgiúphọhiểuđượcchínhbảnthânmình.Bạncórấtnhiềuđứctínhtốt;bạnchỉcầnpháttriểnnólên.NếubạnhiểubiếtvềPhậtPháp, cảvềPháphọc lẫnPháphành,bạn sẽcókhảnănggiúpđỡđượcnhiềungườivàkhiếncuộcsốngcủamìnhtrởnênýnghĩavàhiệuquảhơn.Bạncócảmthấylàmìnhmuốnbàytỏmộtđiềugìđónhưngkhôngthểbày tỏđượckhông?Như thểbạncómộtkhobáunhưngkhông thể tìm rachìakhóađểmởcửakhobáuấy?KhibạncảmthấyOKvềchínhmìnhvàcáchsốngcủamình,chỉkhiđóbạnmới thực sựgiúpđỡđượcngười khác.Vì vậy, điều rất quan trọng là bạnphảikếtnốimộtcáchsâusắcvớitâmmình.Chỉkhibạnnhìnthấymọiviệcmộtcáchrõràngtrongtâmmình,bạnmới tìmrađượccáchsốnghòahợpvớichínhmình.Vớisựhòahợpcủanộitâm,bạncóthểlàmbấtcứđiềugì:giúpđỡmọingười,haychỉlàchẳnglàmgìcả.Xin bạn đừng vội lao vào việc giúp đỡ người khác và hoằng dương PhậtPháp ở phươngTây.Việc đầu tiên là bạn hãy tìm được sự bình an trongchínhmìnhđã.Hãythấuhiểunhữnghạnchếvàphiềnnãoởbêntrongmình.Saukhiđãhọcđượccáchsốngbìnhyênvàýnghĩa,thìlúcđómớinênnghĩđếnviệcgiúpđỡngườikháclàmnhưvậy.Lolắngquámứcvềngườikhác,vềviệcgiúpđỡngườikhác,vềPhậtPhápởphươngTây,quanngạivềsựsuyđồicủaPhậtPháptâyPhương,đócóthể

lạilàmộtcáchđểchạytrốnkhỏicuộcsốngvônghĩacủachínhmình.

Giúpngườimàkhôngđểmìnhtrởthànhmộtkẻđigiúpngười.

Cóthểnàokhônglàmgìcảmàvẫncảmthấyhạnhphúcvềđiềuđókhông?Tôiđangcốgắngđểtìmrađiềuấyđấy.Khônglàmgìcảthậtkhôngdễ,nhấtlàởMỹ,nơilàmviệclàmộtviệcchủyếutrongcuộcsống.Khôngcósựhộđộ,giúpđỡcủangườithân,bạnsẽrấtkhóđượcsốngởmộtnơiyêntĩnhđểchỉlàmmỗiviệchànhthiền.Bạncầnphảicómộtcái tâmthậtmạnhđể làmđiềuđó.Nhưngnếumộtkhibạnđãchắcchắnvềđiềumìnhmuốnlàm,hãyquêntấtcảnhữnggìngườikhácnghĩvềbạnđi.Cứtiếptụcđivàlàmđiềuđó.ĐứcPhậtđãlàmnhưthế.Hãybáochotôibiếtnếubạntìmđượcmộtngôinhàyêntĩnhnhưvậynhé.Tôi rấtvuikhibiếtbạncó thờigianđểhành thiền.ỞmộtđấtnướcnhưởMỹ,nơingườitacóthểlàmrấtnhiềuviệcvàcóvôsốthứkhiếntâmmìnhphântán,hànhthiềnđượckhôngphảilàchuyệndễ.Conngườitangàycànggiàđi,vẫnloanhquanhlàmhếtviệcnàyviệcnọ,chẳngtìmrasựthỏamãntrongbấtcứcôngviệcgì.Tôichỉlàmộtconngườingồikhông.Tôikhôngmuốnbậnrộn.Bậnrộnlàmộtcáchsốngphíhoài.Khibạnbậnrộn,bạnbịcuốnđiquámứcđếnnỗikhôngthểthấyđượcnhữnggìđangdiễnra trong tâm mình. Bạn trở thành một con người thất niệm, quên mình.Chínhvìvậytôikhôngmuốntrởthànhmộtvịthầybậnrộn.Khôngbaogiờ.Tôinóiđinói lạiđiềunàynhiều lầnbởivì tôimuốnbạnhiểu tôi.Tôi tôntrọngýmuốncủabạn.BạnmuốntôiđếnMỹ.Nhưngtạisao?Đểdạyà?Đểphảibậnrộnư?Dạycáigì?Nhữngđiềutôiđãđọctrongsáchvởư?KinhđiểntiếngPālilàmộtkhobáuvĩđại,trongđóchứađựngrấtnhiềulờihướngdẫnvàchỉdạyrấtrõràng.BạncóthểhọcmộtsốtừPāli;nókhôngkhóđâu.Trongvòngmộtnămlàbạncóthểhọcđủđểtựmìnhđọckinhđiểnchođếntậncuốiđời.Chỉthựchànhđơnđộcmộtmìnhthìkhôngđủnếubạnmuốntrởthànhmộtthiềnsư.VàsựtựtinbạncóđượckhitựmìnhcóthểđọcnhữnglờidạycủaĐứcPhậtlàkhông thể tảđược.Khôngphảidựadẫmvàonhữngbảndịchcủangườikhácmang lại sự nhẹ nhõm rất lớn. Dù sao thì, tất cảmọi bản dịch đềukhôngthểhoàntoànđầyđủvàchínhxác.Khibạnsốngkhác,bạnnhìnmọiviệctheomộtcáchkhác;khibạnsốngởmộtnềnvănhóakhác,bạnhọcđượcnhữngđiềukhác,thậmchíngaycảnềnvănhóacủachínhbạncũngtrởnênkhácđốivớibạn.Conmắtcủabạntrởnên sắc sảo hơn.Bạn thấy được những điềumà trước kiamình không hềnhậnra.Cácgiátrịthayđổi;bạntrởnênítcứngnhắchơn,cởimởhơn.Môitrườngmớikhiếnbạn tỉnhgiáchơn.Nóđánh thứcnhữngphầnkhác trong

bảnchấtconngườibạn.Bạnbuộcphảisửdụngnhữngnguồnnănglựcmàbạnkhôngsửdụngđếnkhiởtrongmôitrườngsốngquenthuộc,nhữngnănglựcmàngaychínhbản thânbạncũngkhônghềbiết làmìnhđangsởhữu.Chínhvìvậy,sốngởmộtđấtnướckhác, trongmộtnềnvănhóakhác,vớinhữngconngườikháclàđiềurấtlợiích.Sáchvởlàngườibạntốtnhấtcủatôi.Nólàmcuộcsốngcủatôiphongphúhơn,manglạichotôisựhiểubiếtsâurộnghơnvềthếgiớimàtôiđangsống.Tôinghĩtôisẽđọcđếnkhinàomắttôicònthấyđược.Đọcsách,hànhthiền,đi thiềnhànhtrongrừng,nóichuyệnđôi lúcvớivàingười,sốngmộtcuộcsốngđơngiảnvàtĩnhlặng,khôngcógìphảilolắng:đólàcáchtôisẽsốngchođếntậncuốiđời,chodùsốngởbấtcứnơiđâu.Ngàyhômquatôinóichuyệnvớimộtnhómhọcsinhcấpmộtvàobuổitối.Mộtsốđứađọcthơ,đứathìhỏitôimấycâuhỏi.Mộtđứahỏitôitạisaotôixuấtgialàmmộtnhàsư.Tôitrảlờichúngtốtnhấtđếnmứccóthể.Tôikểchochúngnghenhữngngàythơấucủamình.Buổitốirấtnhiềungườiđến.Hầuhếthọđềulàngườicótrìnhđộ.Họcórấtnhiều điều để nói và rất nhiều điều để hỏi.Chúng tôi nói chuyện đến haitiếngrưỡi.Giờthì tôikhôngthểphànnànrằngmọingườikhônghứngthúvớithiền.Chúngtôitổchứctưvấnchungcảnhóm.Mọingườikểvềcuộcđờicủahọvàtôichiasẻvớihọvềcuộcđờivànhữngkinhnghiệmcủatôi.Rấtnhiềungườiđếnnóichuyệnvớitôi.Cómộtđiềulạlàhầuhếthọđềurấttrẻ,ởđộtuổihaimươi,bamươi.Chúngtôitổchứcthảoluậnchungcảnhómvàomỗibuổitối.Trongngàytôichothiềnsinhtrìnhpháp.ĐiềuđángmừnglàrấtnhiềungườihamthíchtìmhiểuvềPhậtPhápvàthiền,đểhọchỏi.Mộtsốngườilànhữngthiềnsinhgiỏi.Vìvậytôirấtbậntrongnhữngngàynày.Nhưngtôihạnhphúc.Tôisẵnlònggặpgỡvànóichuyệnvớimọingười.Tôirấthoanhỷvìmìnhcóthểlàmộtngườibạntốtcủamọingười.Thờigiantôidànhchohọkhônghềuổngphí.Đi lạiđốivới tôikhôngthuậntiệnlắm,nhưngnócũngđáng.Mọingườiđãlàmrấtnhiềuđiềuchotôi.Vìvậytôicũngmuốnđềnđáplạitấmlòngcủahọ.Tấtcảnhữnggìtôicóthểchohọlàtâmtừ(mettā),sựhiểubiếtvànhữnglờikhuyên.Dovậy,nếuhọkhôngtớiđượcvớitôi,thìtôisẽđếnvớihọ.Rấtnhiềungườiđếngặptôi;hầuhếthọlànhữngngườimớiđến.Giờđâytôiđãthấyđượchọđangtìmkiếmđiềugì;họđangtìmkiếmmộtngườibạntốt,vàmộtngười thầyđểhọcó thểđàmđạo thỏamái theocáchmàhọcó thểhiểuđược.Tôihyvọngsẽlấpđầycáikhoảngtrốngđóđếnmộtmứcđộnàođó.Tôiđếnthămnhàcủamọingườivàobuổisáng;độngọởnhàhọ;lắngnghenhữngnỗiđaukhổcủahọvàchohọnhữnglờikhuyênmàtôithấythíchhợp.Trên thếgiớinàycóquánhiềuđaukhổ.Chấpnhậnnhữngđiềukhông thể

tránhđượclàrấtquantrọngđốivớisựbìnhancủatâmhồn.Nếutôitớichỗcủabạn,tôicũngsẽchỉlắngnghevànóichuyệnvớibạnvànhữngbạnbècủabạn.Tôikhôngphải làmộtđạosư, tôichỉ làmộtngườibạn,mộtngườianh.Tôikhông thểkhiếnmọingườiphải thựchànhPháp,nhưngnếuhọthựchànhvàmuốncónhữnglờikhuyênthì tôicũngrấtsẵnlònggiúpđỡ.Vaitròcủamộtngườithầyđầynhữngnỗikhổ.Tôiluônluôncảnhgiácxemmìnhcóbịrơivàomộtcáivainàođóhaykhông.Tôiđãđủhạnhphúckhilàmộtvịtỳkheo(nhàsư)giảndị,sốngởmộtngôichùarừngđơngiảnvàxavắng.Tôiđãquênhầuhếtnhữnggìđãhọc trongsáchvở.Tôikhôngmuốnnhớquánhiềuthứ.Tôimuốnđểtâmmìnhtrốngrỗng,trongsángvànhẹnhàng,khôngnặngnềvìhọchành.Tôichẳngcógìđểchứngtỏ,chẳngcógìđểbảovệ,vàcũngchẳngcógìđểmàtruyềnbácả.

Conngườiđầynhữngmongmuốnvàkhátvọngmâu thuẫnnhau.Hầuhếtmọi người khôngbiếtmình thực sựmuốn gì. Tâm họ thay đổi nhưchongchóng.Khôngnhấtquánlàquyluật.

Bạncóbiếtmìnhlàngườirấtnhạycảmkhông?

Bạnbiếtkhông,ngườinhạycảm thìđaukhổhơnnhưng cũnghọchỏi sâusắchơnngườikhácrấtnhiều.

Bạnhỏi:“Thầycótintưởngđượcnhiềungườikhông?”Tintưởngcónghĩalà bạn chắc chắn rằng người đó sẽ không làm hại mình, không lợi dụngmình.Nếuhiểutheonghĩađó,tôicóthểnóirằngcórấtítngườitôicóthểtintưởng được. Một vị thánh A-la-hán sống không so sánh mình với ngườikhác.Nhữngngườikháckhôngthểlàmđượcđiềuđó.Chắcchắncuộcđờisẽbìnhanhơnrấtnhiềunếuchúngtakhôngsosánh“cóvàkhông”.Nhưngkhiđócáchsốngcủachúngtasẽphảirấtkhácbiệtsovớicáchchúngtađangsốngbâygiờ.

Chúngtavẫncứtiếptụcsốngcuộcđờimìnhvớiđầysựchốngđối:chốngđốicuộcđờivàchốngđốicáichết;chốngđốisựđauđớnvàmấtmát;chốngđốicảtìnhthươngnữa(đúng,quảthựclànhưthế).Sựchấpnhậnthậtlàkhókhănbiếtmấy.Trẻconthìlạikhôngnhưthế.Lớnlênchúngtamớihọcđượccáchchốngđốinày.

Tôiđangnghĩvềbạnvàcảmthấyhơilolắngvềnhữnggìđangdiễnravới

bạnbâygiờ.Sựkhôngchắcchắnlàđiềukhiếnngườitamệtmỏinhất.Tôilolắngnhấtlàvềsứckhỏecủabạn.Khibạnkhỏemạnh,bạncóthểlàmđượcbấtcứđiềugì,dùnặngnhọc,vấtvảđếnđâu.Hãyđikinhhànhnhiều–nógiúpchomáulưuthôngtốttrongcơthể,đừngđinhanhquá,vàcũngđừngchậmquá.Mỗikhisứckhỏetôiyếu,hoặclàphổihaydạdàycóvấnđề,haykhikhôngngủđược,hoặcđauđầu,chóngmặt,tôithườngđibộvớitốcđộbìnhthườngkhoảngvàitiếng,vànóluônluôncótácdụng;ngaycảkhitôibịnhiễmbệnh,tôipháthiệnrarằngcáchđóluônlàmchotôibìnhphụcnhanhhơn.Buổitối,tôivàsưU.Iđidạovớinhaukhoảnghaitiếngnhưthườnglệ.Hầuhết thờigianchúngtôinóichuyệnvớinhauvềbảnchấtcủatâm.Đôikhichúngtôibànluậnvớinhauvềnhữngthứconngườitacoilàgiátrịnhấttrênđời,vàcáchnhữngthứđóđịnhhìnhsuynghĩvàtìnhcảmcủahọnhưthếnào.Trongmọithứ,ởmọinơivàmọiconngườiluôncónhữngcáitốtvàcáixấu.Khichúngtanhìnthấycáixấuởmộtnơichốnhaymộtconngườinàođó,chúng ta không nên quên những cái tốt trong họ. Chúng ta thường có xuhướngnhìnphiếndiện,chỉthấymỗimộtmặtmàthôi.Khibuồnbực,chúngta hay phóng đại những cái xấu, và khi vui vẻ, chúng ta lại thường tô vẽnhữngcáitốtcủangườitalên.

Khảnăngthíchnghilàrấtquantrọngđểtồntại.Sựcứngnhắclàđiềunguyhiểmnhất.Thỏahiệpvàuyểnchuyểntrongmọiviệc,ngoạitrừsựtrungthựccủachínhmìnhlàkhôngbaogiờđượcđánhmất.

Bạnnói:“Tôiđãthayđổirất,rấtnhiều”.Vâng,quátrìnhđóchỉmớibắtđầu.Nếu bạn không chấp giữ hình ảnh tự phóng chiếu trước nay về bản thânmình,sựthayđổiđósẽcòntiếptục.Bạnsẽcảmthấynhưmìnhlàmộtconngườimới, luôn luôn thay đổi và trưởng thành, và bạn cũng sẽ cảm thấymìnhtrẻtrunghơn.Cáicũthìluôngiàcỗi;cáimớithìluônluôntươitrẻ.Sựhọchỏithìluônluônđauđớn,vànhậnrõđâulàcáiđúngcũngđauđớnkhôngkém,nhưngchỉnhưthếchúngtamớithựcsựtrưởngthành.Bạncầntáchramộtkhoảngcáchnhấtđịnhnàođóđểnhìnthấyrõsựviệc,đểtiêuhóađượcbàihọcđó.Khibạnbịlôitheocảmxúctrongsựviệcđangdiễnra,bạnsẽkhôngthểnàothấuhiểuđượcnó.

Hãyhiểurõmứcđộgiớihạncủamình.Bạnchỉcóthểlàmđượcđếnthế.

Tôikhôngmuốngiammìnhvàomộtcáichuồngchimchậthẹp;nóquáchậtđối với tôi. Tôimuốn được tự do, thoát khỏi sự trói buộc của tên tuổi và

nhãnmác.Tôilàchínhtôi.Tôikhôngcầnđượcxếphạngvàvinhdanh.Bạncóbiết gốc của từ “phân loại” (categorise) trong tiếngAnhkhông?NócógốctừtiếngLatinhvàHyLạp.(Latinhcategoria,HyLạpkategoria,sựkếttội.Vàsuyđoán=kategor,kẻkếttội,kẻbuộctội.Kategorkếttội,buộctội,lênánaiđótrướccôngluận).Vìvậy,nhữngsựxếploại(khẳngđịnh,xácnhậnmộtconngười)đangngàycàngtrởnênítcóýnghĩađốivớitôi,mộtngườitheođạoPhậtchẳnghạn–đócũnglàxếploại.Tôikhôngthíchbịxếploại,dùlàxếploạitíchcựchaytiêucực.Tâm tôi ngày càng trởnêngiải thoát, tự dokhỏimọi tiêu chuẩn,mọi bậcthangxếploại,kểcảtốthayxấu,vànhữngthứđạiloạinhưvậy.Tôimuốnthấyrõbảnchấtthựccủatấtcảmọisựvật,hiệntượngmàkhôngcầnđặttênchonó.Tôihyvọngkhôngcóaihiểusaitôi.Tạisaocáitênlạiquantrọngđếnthế?Trongmộtsốtrườnghợp,gántên(chomộtsựviệc,mộtconngườinàođó)lạigiốngnhưlàmộtcâuchửihaymộtlờikếttộivậy.Mộtđiềunữatôimuốnnói,đólàsựmongđợi.Làmsaomàbiếtđượcnhữngthứchúngtađangmongđợilàcóđượchaykhông?Tạisaochúngtalạicầnphải mong đợi? Tại sao chúng ta không thể sống với những gì đang là?Mongchờvàkhátvọng làmchoconngười ta cảm thấyvui, cảm thấy tốtđẹp.Khiconngườitamongchờvàkhaokháthướngđếnmộtđiềugìđótốtđẹpvàcaothượng,họcứnghĩrằngnhưthếhọsẽlàngườitốt.Đôikhimongchờvàkhátvọnglạilàtựlừadốichínhmình.Chúngcũngcóthểmanglạisựthấtvọng.ĐứcPhậtnói rằngkhimộtngườiđắcquảA-La-Hán,vịấyvượtquađượcmọiquankiếnởđời.Đầuócchúngtamớichấtchứađầynhữngquankiếnlàmsao,đầyrẫyquanđiểmvàýkiến.Thếnhưngchúngtalạichẳngbaogiờchắcchắnđượcvềbấtcứđiềugìcả;chỉtốingàykhuamôimúamép;nhữngngôntừhoamỹ-bla,bla,bla…Ngaycảkhiđầuóctôitrànđầynhữngquanđiểmvàsựviệc,nhưngtôivẫnmuốnbiếtthêmnữa.Tâmtôitrởnênquáchậtchội,nhưngnhữngđiềucóýnghĩanhất,tinhyếunhấttrongsựhọchỏicủatôi,thìlạichẳngthểdiễnđạtmộtcáchthựcsự,trựctiếpbằngngôntừđược.Tôibiếtsựnôngcạncủangôntừ,vàtôibiếtmìnhchẳngthểlàmđượcgìđểcải thiệnđiềuđócả.Đôikhichínhbản thân tôicũngnôngcạnvàhờihợt.Khôngcóchánhniệm,conngườitacóthểlàgìkháchơnngoàisựnôngcạnvàhờihợt.Tôiđangđọccuốnsáchbạngửitặng,ChâuÂuthờiPhụcHưng.Điềuquantrọng là đọc lịch sử để có được sự hiểu biết sâu rộng hơn về con người:những tư tưởng và lý tưởng của con người đã thay đổi ra sao; con ngườiđangtạorađaukhổnhưthếnào;sựchấpthủvàocácloạiquanđiểmvàýkiếncủaconngườitamạnhmẽvàdaidẳngđếnđâu,màđángthươngthay,

nhữngquankiếnđólạiđangluônluônthayđổi.Sựđồnghóamìnhvớicácloạiquankiến,cácloạitôngiáovàquốcgiađãtạoravôsốđaukhổvàxungđộttrênthếgiớinày.Hìnhảnhtựphóngchiếuvềchínhbảnthânmìnhtạonênsựchiarẽvàcôđơn.Bạncónhậnra rằng,khingười taviết ramộtđiềugìđó–bạnbiếtnhữngđiềuhọviếtralàdohọsuynghĩtrongđầu,hoặcdocópnhặtđâuđótrongsáchvởhọđãtừngđọc?Vàkhihọviếtratừchínhkinhnghiệmthựcvàtừchínhtrongtráitimhọ-bạncóthấysựkhácbiệtgiữahaicáiđókhông?Bạnđãbaogiờchịubỏcôngsuynghĩxemnhữngkhókhăncủamìnhtừđâumàđếnchưa?Vànhưthếnàomàviệcbạnlàmngơkhôngchịunhìnsâuvàogốcrễcủavấnđềđãđưabạnđếnhoàncảnhnhưthếnày?Cóchútđauđớn,hốihậnhaynuốitiếcnàoởđókhông?Bạncóthểđặtmìnhvàođịavịcủangườikhácmàsuynghĩhaykhông?Nếumộtngườiđặtmìnhvàohoàncảnhcủangườikhácvàthửcảmnhậnxemhọđangcảmthấyrasao,thìkếtquảsẽnhưthếnào?Đãbaogiờbạnquansátcáihìnhảnhtựphóngchiếucủachínhmìnhchưa?Hìnhảnhlýtưởnghóa,hìnhảnhthầntượnghóa,hìnhảnhthựctế,rấtnhiềuhìnhảnhkhácnhauđểtrưngrachonhữngngườikhácnhau.Tấtcảcóbaonhiêukhuônmặt?Làmthếnàođểbạndunghòađượctấtcảcácconngườikhácnhauđótrongmình?Làmthếnàomàbạngộpchungtấtcảchúnglạithànhmộthìnhảnhduynhấtcủachínhmình?Vàkhiđóthìailà“cáitôilớn”này?Bạnđãtừnggặpngườinàochỉmangmộthìnhảnhduynhấtkhôngthayđổi,dùhọgặpgỡbấtcứaihayởbấtcứnơinào,dùởtrongbấtcứhoàncảnhnàohaychưa?Khingười tabắtđầugánchobạnmộtcáinhãnnàođó,bạncó tinvàocáinhãn đó và sống uốnmình theo những gì họ nói về bạn hay không?Baonhiêuphần trămnhữngđiềuhọ tưởng tượngvềbạn là đúngvàbaonhiêuphầntrămlàkhôngđúngsựthật,saitráivàxuyêntạc?Vàbaonhiêuphầntrămnhữngđiềubạnnghĩvềngườikháccũnglàsaitrái,méomóvàxuyêntạcnữa?Bạncónhậnramộtđiềurằng:mộtsốngườighétcáixấudườngnhưchínhhọcũnglàngườirấtxấuđókhông?Tạisaolạinhưthế?Tôiđãtừngthấyrấtnhiều người chỉ thích bới lông tìm vết, vạch ra cái xấu của người, nhưngchẳngbaogiờnhìnthấycáixấutrongchínhmìnhcả.Cáixấuxacủachínhhọthìhọchạytrốn.Cóđúngkhôngkhinóirằng:khilênánngườikhác,họcảm thấymình cao thượnghơnnhững con người họ cho là xấu xa ấy, vàchínhcảmgiáccaothượnghơnngườiđóđemlạichohọmộtcảmgiácgiảtạolàconngườihọkhôngcóchútxấuxanào?

Mộtkẻdốitrácóthểlàmbấtcứđiềugì.

Bạncóđồngývớiýkiếnđókhông?Bạncảmthấythếnàokhicóngườinóidốibạn?Bạnnghĩthếnàolàsựthật?Khimộtngườiviphạmsựthật,anhtasẽđánhmấtđiềugì?Conngườinhậnđượcgìnếuphảisốngmộtcuộcđờitoàn sựdối trávà tự lừadối chínhmình?Aicó thểphát triển tâm linhvàtrưởng thành về tâm lý nếu họ không sốngmột cuộc đời chân thật? Conngườitasẽđạtđượcgìnếuvẫncònởmộtgiaiđoạnrấtấutrĩ–ấutrĩvànonnớtcảvềcảmxúc,tâmlývàtinhthần?Sốngấutrĩnhưthế,cóthểnàođạtđượcnhữngniềmvui,sựthỏamãnđíchthựcvàbềnvữngnàokhông?Bạnsẽđốixửnhưthếnàovớimộtngườicùnglúccócảhaitínhcáchrấtcựcđoan và khác biệt?Một cá tính nhân hậu và chu đáo, biết quan tâm đếnngườikhác;mộtcátínhkháclạnhlùng,nhẫntâm,íchkỷ,thiếutếnhị,thiếusuynghĩ,khôngbiếtđiều,khôngbiếttựkiềmchếvàhaylàmhạingười.Bạnđãtừnggặpngườinàonhưvậybaogiờchưa?Tôiđãtừnggặpmộtsốngườinhưvậyvàtôichẳngbiếtphảiđốixửvớihọrasaonữa.Ngôntừrấtmơhồvềýnghĩavàkhidùngđểdiễnđạt,traođổi.Córấtnhiềuđiềukhôngthểdiễnđạtđượcbằngngôntừ.Trongnhiềutrườnghợp,ngườitachỉsửdụngngôntừđểgâyấntượng,cònsựthậtthìrấtxangôntừđó.

Làmthếnàođểhiểumìnhthậttườngtận?Nếukhônghiểuđượcmình, liệuchúng tacó thểhiểuđượcngười khác vàmongngườikháchiểumìnhhaykhông?

Bạnđãbaogiờsuynghĩvàtựhỏimìnhtạisaomìnhlàmviệcnàyviệckia,làmvớiđộngcơgì,haylàbạnlàmviệcđóchỉvìcómộtsợidâynàođóđangđiềukhiển,lôikéobạnphảilàmmàkhônghềcânnhắcviệcđólàthiệnhaybấtthiện,lợihayhại?Cóphảibạnbịthóiquenvàsựhammuốnkiểmsoátmình,chứkhôngphảikiểmsoátđượcnhữngthóiquenvàlốimònsuynghĩchẳnghềlợiíchvàchẳngmanglạihạnhphúcchobảnthânmìnhhaykhông?Trênđờinàycómộtcáigì lànhâncáchcốđịnhhaykhông?Chẳnglẽconngườiyếuớtđếnmứckhôngbaogiờvàkhôngthểthayđổitốthơn,màcứphảilàmnôlệchonhữngthóiquenvàlốimònsuynghĩcũkỹnhưvậysao?

Khôngcósựthayđổi,sẽkhôngcótrưởngthành…Đốivớibạn,thếnàolàthathứ?Bạncóthathứchochínhmìnhvàchongườikháchaykhông?Đãcóbaonhiêuđiềubấtcôngngườitađãlàmvớibạn?Đãcóbaonhiêuđiềubấtcôngbạnđãgâychongườikhác?

Bạncónghĩviệcđánglàmlàsửachữanhữngkhuyếtđiểmvàthiếusótcủamìnhhaykhông?Haybạnthíchcứchấpchặtvàohìnhảnhcũkỹcủachínhmình;sợrằngnếuthayđổi,bảnngãcủabạnsẽbịtổnthươngquámức?Bạn

cóthấyđượclợiíchcủaviệcbuôngbỏbảnngãvàhìnhảnhtựtạocủachínhmình,nhữngthứđãgâyraquánhiềuđaukhổchobảnthânmìnhvàngườikháchaykhông?Tìnhthươnglàgì?Làmthếnàođểchuyểnhóanóthànhhànhđộngcụthểtrongcuộcsốnghàngngàycủachúngta?Cuốimỗingày,bạncóxemxétlạinhữngviệcmìnhđãlàm,cảviệcthiệnvàbấtthiệnhaykhông?Bạncóquyếttâmtránhxakhônglàmnhữngviệcbấtthiệnnữahaykhông?Làmthếnàogiảiquyếtđượcnhữngkhókhănvànhữngđiềubíẩnnếubạncứtừchốikhôngchịucôngnhậnnó?Bạncóđủcanđảmđểgọiđúngtênnóra,đưanóraánhsángvàrồibuôngbỏnómàbướcđikhông?Hãyluônluôntỉnhgiác.Nếucóđiềugìđómàbạnchốibỏ,khôngcôngnhậnvàtránhxa(đầutiênlàsựsợhãisẽkhởisanh),đóchínhlàlúcbạncầnphảithựcsựnhìnthẳngvàonó.Nóluônluôncómặttrongtiềmthứccủachúngtavàcóthểkhởilênbấtcứlúcnào.Bạncódámđốidiệnvớinókhông?Bạncónhận thấyrằngkhikhởisự làmmộtviệcgìđó,banđầubaogiờcũngkhókhăn,nhưngsauvàilầncốgắng,mọithứsẽtrởnêndễdànghơn.

Cũngnhưviệcthựchànhchánhniệm,lúcđầubạnthấykhóvìtâmđãquenvớinếpsinhhoạtcũ,luônphóngdậtvàbấtcẩn.Nhưngnếukiêntrìtập,bạnsẽthấychánhniệmđếnmộtcáchrấttựnhiên.Chỉcóthựchànhmớiđemlạisựhoànhảo.

Bạncónghĩnhưthếkhông?Làm thế nào để thấy được quy luật của nghiệp đangvậnhành trong cuộcsốngcủachúngta?NógiốngnhưtròchơinémcungquăngcủathổdânÚc,cáicungquăngnémđisẽbaymộtvòngvàquayvềđậpvàođúngvịtríngườiđãnémnó.Cuộcđờicóýnghĩagìđốivớibạn?Cuộcđờimongmuốnđiềugìtừbạn?Bạnnghĩtạisaomìnhlạicómặtởđây,trongkiếpsinhtồngọilàcuộcđờinày?Bạncónghĩđólàmộtcơhộivôcùngquýgiáđượcsinhralàmngườichứ không phải làmmột con vật haymột loại chúng sanh thấp kém hơnkhông?Khibạnlàmmộtviệcgìđó,bạnlàmchỉvìmuốn,vìbốcđồnghaychỉlàmsaukhiđãcânnhắcđếnmọihậuquảvàhệlụy?Bạncóthấymìnhthườngbịthúcépphảiraquyếtđịnhtrongcuộcsốngnhưthếnàokhông?Nhữngtiêuchínàobạncótrongtâmkhiraquyếtđịnh?Mọingười ai cũngmuốnnhậnđược sựhiểubiết, tấm lòngnhânhậu, tìnhthươngvàlòngtừbicủangườikhác.Chúngtasẵnlòngtraotặngbaonhiêunhữngđiềutươngtựnhưvậychongười?

o0o

CHƯƠNG6.GIÁTRỊVÀTRIẾTLÝ

“Tấtcảnhữnggìcógiátrịđềutừtráitimnàymàra”.

Thậtđúng.Bạnbiếtkhông,trướcđâytôilàmộtngườitríthức.Tôicoitrọngkiếnthứcvàlýluậnquámức.Tôiđãđọchàngngàncuốnsáchvềmọichủđề.Nhưnggiờđâytôiđọcrấtít,mặcdùvẫncòncoitrọngkiếnthứcvàtưduylôgic.Tôikhôngthểthuyếtgiảngđượcnữavìtôicảmthấynóinhưvậyquáđạingôn.Thayvàođó, tôi chỉnóivàchia sẻnhữnggì tôiđãhọchỏiđược.Trái tim tôi đang ngày càng trở nên rộngmởhơn.Giờ gây,mọi lýtưởngngàycàng trởnên ítquan trọnghơnđốivới tôi.Tôikhôngsốngbómìnhtheomộtkhuônmẫunào.Tôinhìnsâuvàotrongtráitimmình.“Nên”hay“khôngnên”khôngcònquantrọngvớitôinữa.Tôiđặtlòngtinvàotráitimmình(bộnãocủatôidựaquánhiềuvàolýtrí);tôicảmthấymìnhsốngđộnghơnkhihaybiếtđượctráitimmình.

“Ngườinào,ởmọinơivàmọithờiđại,dùanhtalàaichăngnữa,nếuanhtabiếthànhđộngtheosựlựachọncủamìnhchứkhôngtheosựsuyluậncủalýtrí,nhấtđịnhlợithếsẽthuộcvềngườiđó.”

ĐólàđiềuDostoevsky8đãnóitrongcuốnGhiChépTừLòngĐất.Bạnnói

gìđây?Bạncủa tôi,HenryDavidThoreau

9đãnói: “Mộtconngười trí tuệvà tỉnh

thứcthườngthấymìnhđốinghịchlạicáiđượccoilànhữngluậtlệvàchuẩnmực thiêng liêng nhất của xã hội, để sống thuận theo những quy luật vàchuẩnmựccònthiêngliênghơnnữa,vàhànhđộngấylàsựthửtháchlòngquyếttâmkhônghềrờixaconđườnganhtađangtiếnbước”.

Đốivớitôi,tôiđãchánđấutranhvàxungđột.Tôimuốnsốngcuộcđờimìnhthậtbìnhyên.Tôimuốn tìmchomìnhmộtcáchsống,khôngphảihòamình theo thếgiớiđiênrồngoàikia,màcũngkhôngphảixungđộtvớinó.Hãyđểchothếgiớiđitheoconđườngđiênrồcủariêngnó.Tôisẽđứngbênngoàithếgiớiấy.

Nếucóbất cứ cái gì tôi coi là củađươngnhiênmìnhđượchưởng, thì tôikhông thể được gọi làmột người thực tâm đi tìm chân lý, ngay cả đó lànhữngđiềuchínhĐứcPhậtđãnói.KhôngthểchỉvìtônkínhNgàimàtôitin(vàNgàilàngườitôitônkínhnhấttrênđời).Tôimuốntựchínhmìnhhiểu.

Mộtđiềukhác tôiđãhọcđược,đó làkếtnốivàgiao tiếp với chínhmình.Ngườiduynhấtmà tôicó thểgiao tiếpmột cách thực sự, thực sự tốt đẹpnhấtlàchínhbảnthânmình.

Điềuđóchẳngdễtýnào.Tấtcảmọicửđộng,sựbựctức,mọicảmxúc,tâmngãmạn,sựbuồnchán(nhấtlàkhitiếpxúcvớingườikhác,bởivìtôikhônghềcảmthấychánkhiởmộtmình)đềuđượccảmnhậnmộtcách trọnvẹn.Tôicảmthấyhoàntoànrộngmởđốivớichínhmình.Giờđây,tôihiểuchínhbảnthânmìnhthậtsâusắc.Bâygiờtôitậnhưởngmộtcảmgiácthậtthanhthản,nhẹnhàngmàtrướcđâychưatừngcó.Tôikhôngmuốnđánhgiá,phánxét;tôimuốnsựhiểubiết.Tôikhônghoànhảo, thực ra tôi thậmchíđang trởnênngàycàngkhônghoànhảohơn.Vìvậytôisợnhữngngườihayđánhgiá,phánxétngườikhác.Tôimuốnđượcyênthânmộtmình.Trongcuộcđời, tôiđã từnglàmnhiềuviệcxấu,nhưngtôikhôngtựđổ lỗichomìnhhayngườikhácvềđiềuđó.Chưatừngbaogiờ làmmộtviệcbấtthiệnnàocả,đólàđiềukhôngthểcótrongđời.TôiđangcốgắngthựchànhPháp,vàtôicảmthấyhạnhphúcvềđiềuđó.Tôithíchsựkỷluật.Vìvậy,khimọingườilàmđiềugìkhôngđúng,tôisẽnóichohọbiết.Xungđộtvớimọingườichẳngcóíchlợigìcả.Khitôikhônglàmhaynóiđiềugìvớiýlừadốingườikhác,tôiluôncảmthấybìnhantrongtâm.Điềutôimuốnnóiởđâylàtôikhôngthểcưxửhaynóitheocáchtôiđangthựcsựcảmnhậnởtrongmình.Tôimuốnhiểurõcáchquanhệvớimọingườirasaochohợplý.Tôikhôngthíchmọi người nghĩ về tôi nhưmộtmẫu người nhất địnhmà thực ra tôikhôngphải lànhư thế,nhưngđó làđiềukhông thể tránhkhỏi.Tấtcảmọingườitrênthếgiớiđềuhiểusaivềngườikhác.Vàtôivẫnthấtvọngkhihọhiểuđúngvềmình.

Miễnlàtôiluônluônýthứcrõràngvềnhữngđộngcơcủachínhmình, thìtấtcảmọiviệcđềuOK.

Tôiđồngývớibạnvềcáchlàmthếnàomàmộtkẻngucóthểđạttớimộtvịtrínàođó trongmột tổchức.Kinhnghiệmđốivớinhữngkẻngu loạinhưvậy,tôiđãbiếtđủlắmrồi.Tôicóthểhiểuconngườinhiềuhơn,nhưngtôikhôngmuốntranhluậnvớinhữngkẻngu,nhấtlàđốivớinhữngkẻnguluôntựchomìnhgiỏihơnngười.Tôingàycàngtrởnênxalánhconngườivàcácloạitổchức.Tôikhôngnghĩnhiềuđếnviệcgiúpngười;conngườisửdụngconngườiđểquảngbáchínhmìnhdướidanhnghĩagiúpđỡnhau.

Bấtcứaichiếnđấuchốnglạiquỷdữnênghinhớ:chớđểchínhmìnhcũngbịbiếnthànhquỷdữtrongcuộcchiếnấy.

Giốngnhưcóaiđóđãtừngnói:“Cáigì?Mộtconngườivĩđạiấyhả?Tôichỉthấyđólàmộtvaidiễnthểhiệnlýtưởngcủachínhanhtamàthôi”.Cóquánhiềuviệc chúng ta làmchỉ là để chứng tỏ chomọi người thấymìnhkhôngphảilàmộtkẻngu,mộtgãkhờ!Tôiđangthayđổiquánhanh,đếnnỗirấtkhóđểnóiđượcnămtớiquanđiểmvàtháiđộcủatôi(đốivớimọithứ)sẽnhưthếnào.Tôiđãpháthiệnrarấtnhiềuloạilýtưởnglàkhôngthựctế.Tôisẽdạycáigìđây?Tiếntrìnhthayđổitrongtôivẫnđangtiếptục;tôikhôngmuốncanthiệpvàonó.Sựvỡmộngnàytiếpnốisựvỡmộngkhác.Cólẽđólàhọchỏi–tỉnhdậykhỏimộtgiấcmộngđẹpđểđốidiệnvớithựctếkhắcnghiệt.Nhữnggiátrịcủatôiđãthayđổiquánhiềuđếnmứctôicảmthấyrấtkhóđểnóichuyệnđượcvớimọingười.Tôimuốnhiểurõhơnvềtháiđộcủachínhmình.Bạncósợthayđổikhông?Tôihyvọnglàkhông.Nếubạnsợsựthayđổi,bạnsẽkhôngthểlàbạncủatôiđược.

Chúngtamuốnmìnhphảilàmộtcáigìđókhácvàhơncáihiệntại.Tạisao?Bởivìcáichúngtađanglàbâygiờkhôngtốt,haykhôngchấpnhậnđược?Haybởivìcái“tôi”haysựngãmạn?

Mộtngườinói: “Tôimuốnđắcđạo!”, ngườikhácnói: “Tôimuốnhiểuvềtham lam, sân hận, ngã mạn, hoài nghi… ”. Người nào có thái độ chânchánh?

Hầuhếttấtcảmọingườikhôngcóđịnhhướngchocuộcđờimình,làbởivìhọđitìmđịnhhướngấyởbênngoài.

Bấtcứmộtđịnhhướngnàoconngườitìmkiếmởbênngoàiđềukhôngphảilàđịnhhướngđúng.Nhưngnhữngnguồnbênngoàicóthểchongườiđómộtgợiýđể tìmđịnhhướngbên trongmình.Khôngcóđịnhhướngbên trongnày,conngườisẽhoàntoànlạclối.

Chỉnhữngngườiđãthấtvọngvềsựvônghĩa,sựmùquángvàmấtphươnghướngtrongcuộcđờimớicócơhộitìmrachomìnhmộtđịnhhướng.Đểcóthểthấtvọngvềhoàncảnhmìnhđangở,conngườicầnphảicórấtnhiềutrítuệvàsựquánsát.

ĐócũnglàtrạngtháitâmcủaTháitửTất-Đạt-Đa(Siddhattha)khingàibỏcungđiệnđixuấtgiađểtrởthànhĐứcPhật.Mộtsốngườichỉđitìmkiếmmộtsựthayđổi,mộtsựkhácbiệtnàođó.Họbámvíuvàobấtcứcáigì.Conngườithíchbịlừadối.Rấtkhóđểkhiếnhọtừbỏnhữngquankiếnsailầmmàhọđangchấpgiữ.Họsẽrấtbựcmìnhkhibạnnóiđiềugìđóđụngchạm đến những ý tưởng “con cưng” của họ (những ước mơ, những sựtưởngtượng…họđangômấp,dưỡngnuôi).Conngườithíchtinvàonhữngchuyệnhoangđường,tôinghĩ.Khônggìcóthểkhiếnhọtừbỏlòngtinvàonhữngthứđó.Họcứnhưlànhữngđứaconnít.Nếukhôngcónhữngcái“bánhvẽ”tựnặnrađểmàtinnhưvậy,họcảmthấymấtphươnghướng;khôngcónó,cuộcđờihọcảmthấyxươngxẩukhónuốt,nhưmộtkhúcxươngkhôvôdụng.Vìvậy,nếubạnmuốnlấyđinhữngcâuchuyệnhoangđườngkhỏiđầuhọ,bạnphảichohọmộtcáigìđóđểthaythế.Đasốconngườitachỉgiàđimàchẳngtrưởngthành.Sựtrungthựcvềtrithứcrấtlàhiếm.Khimộtsốvịthầynói,họnóicứnhưthểhọbiếtchắcđiềuđó,mặcdùchẳngcóchútkinhnghiệmthựctếnàovềnhữnggìhọđangnóicả.Họkhôngbaogiờthểhiệnsựhoàinghicủamìnhra.Chẳng lẽhọkhôngcóchúthoàinghinàocảsao?Chẳng lẽcó thểnhưthếđượcsao?Tôimuốnsốngthậtgiữabanngày,khôngphảisốngtrongmơ.Khitôisốngmộtmìnhvớichính tôi,khôngphảinóinhiều, tôi sống trongmột thếgiớikhác.Tôigọinólàthếgiớitâmlinh,nhưngkhiphảinóichuyệnquánhiềuvớimọingười,đủthứchuyệnthếgian,tôicảmthấymìnhbịkéotrởlạivớithếgiớidụclạc,thếgiớivậtchấtđiênrồ,nôngcạnvàtầmthường,tôibuộcphảilắngnghe,trảlờivàthamgiavàocâuchuyệncủahọ.Cóngười(tôiquênmấtlàai)cólầnnóivớitôirằngmộtsốngườimangrấtnhiềutrangsứcquýgiátrênngườibởivìbảnthânconngườihọvôgiátrị;họ chỉ cảm thấymìnhcógiákhiđeonhữngđồvật ấy trênngười.Một sốngườisởhữunhữngviênđásặcsỡ,nhữngthứkimloạilấplánh;mộtsốkhácthìcónhữngconsốkhổnglồtrongngânhàng;mộtsốngườiđượctạmthờibổ nhiệm làm bộ trưởng hay tổng thống (và hãy nhìn xem mặt họ vênhthượnglênlàmsao).Nếubạnkhônggọiđólàđiênkhùng,thìtôikhôngbiếtnhưthếnàomớilàđiênnữa!Khôngcócáchnàokhácđểconngườitựlàmchomìnhcảmthấycógiátrịư?TôicònnhớA.thườnghaynói:“Cóquánhiềuđaukhổtrênthếgiớinày”.Tôimuốnnóithêmrằng:“Cóquánhiềuthứvônghĩatrênthếgiớinày”.

Dùbạncốgắngđếnđâuđểkhôngbịlôikéovàomànkịchvônghĩanày,bạn

vẫnbịbuộcphảithamgiavàotrongđó.Bạnđãtừngbịđịnhkhuônđếnmứcnhưthếbaogiờchưa?Bạn cần phải có rất nhiều chánh niệmđể không bị “lôi tuột” đi trong lúcchuyệntrò.Tôithíchđượcyêntĩnhhơn.Điềuđótốtchosựbìnhancủatâmhồntôi.Nếuloạibỏđinhữnglờinóivônghĩa,nhữnglờinóidốivàsựgiảtạotronglúcnóichuyện,bạnsẽchẳngcógìnhiềuđểmànóicảđâu.Tôiđãchánghétsựgiả tạo lắm rồi,quánhiều sựgiả tạo làmchocuộc sống trởnênkhôngthực.

Những con người giả tạo làm nhữnghành động giả tạo, trong một hoàncảnhgiảtạo,vàsốngmộtcuộcđờigiảtạo.

Tôierằngtôiđangngàycàngtrởthànhmộtconngườikhácvớilệthườngcủađời;cólẽtôisẽphảiđimộtconđườnghiếmngườiđinhất,ởnơiđótôisẽchỉcómộtmình.Tôimớigặplạimộtsốbạnbè,tôicảmthấykhónóichuyệnvớihọbởivìsựkháclệđócủamình.Tôiđangcốgắngđểhiểurõvàthíchnghivớinó.Tôisẽcóthêmbạnbèmớivàmấtdầnđimộtsốbạnbècũ.Mọingườisợnhữngconngườikhácthường,tôinghĩ,vàsợsựthayđổi.Họtìmthấysựantoànởnhữngýtưởngxưacũ,quenthuộc;nhữngýtưởngmớimẻluônđầyđedọa–nhữngngườihaythaytâmđổiýthìkhôngđángtincậy.Nhữngđiềutôicoi làlớnlaothìngườikháclạicoi làtrẻconvàvônghĩa.Bởivìtôikhôngcógìphảilolắngchoviệcsinhnhai,tôisuynghĩnhiềuđếnnhữngđiềunằmngoàisựquantâmcủahầuhếtmọingười.Bởi vì không tin vàobất cứ thứgiáođiềunào, tôi hoàn toàn tựdođi tìmkiếmcâutrảlờicủachínhmình.Đôikhi tôi thựcsự thấtvọng(vớicuộcđời).Đôikhi tôicảmthấy thựcsựmệtmỏi,bị thiêucháyhếtsứclực.Khiđó,tôiquaytrởlạivớinhữngđiềuđơngiản và cơ bản nhất, và cố gắngnhìn nhận cuộc sốngmột cách hoàntoànmớimẻ,khôngbịảnhhưởngbởibấtcứmộtđịnhkiếnvềgiá trịnào.Trong những khoảnh khắc bình an, sáng suốt và tách rời đó, dường nhưchẳngcógìlàquantrọngnữacả.Chỉcómộtvàisựthậtcơbảnhiệnlênthậtrõràng,chẳnghạnnhưsựthậtvềvôthường(anicca),vôngã(anattā),thamái(sựdínhmắc,chấpthủ,khaokhát-mongcầu),khổ(sựbấttoạinguyện,nỗiđau-thểchấtvàtinhthần),tâmtham(lobha),tâmsân(dosa),tâmsi(moha).

Cáitồitệnhấtlàtâmsi.Khôngdànhđượccơhộiđểquánsátlạichínhmìnhlàmộtđiềuvôcùngtệhại.Conngườibịcuộcsốngchiphốivàphântánquánhiều.

“…conngườiphảichịunhiềuđaukhổđếnthếchỉđểđóngmộtvaihềnhưvậysao!”Cóđúngnhưvậykhông,bạncủatôi?Bạnphảibiết.NietzscheđãnóivềShakepearenhưvậyđó.Nếutôinóithậtrahếtnhữnggìmìnhnghĩ,thìkếtcụcchắcchắnlàtôisẽgặpphảirắcrối.Sốngtrungthựcvàthẳngthắnkhôngphảilàdễ.Tôimuốnngàycàngsốngthậthơnvàcởimởhơn,nhưngtôikhôngmuốngặpphảirắcrối.Tôiphảihọccáchimlặng,hoặcsẽtrởthànhmộtđạosỹ.Trongcáithếgiớisiêubận,siêuthanh,siêuchiphốivàphùphiếmnày,cóhyvọngnàođểphầnlớnconngườitrởthànhngườitỉnhđượckhông?Conngười đang trở nên rất giống với quần áo may sẵn – cùng một kiểu rậpkhuôn,rẻ,vànhanhhỏng,khôngcóbảnsắcriêngcủacánhân.Tôithíchđồvật (quầnáo)đượcđặt làmriêng theoýmình,hợp thịhiếu,cóchất lượng(vâng,điềuđórấtquantrọng),vàbền.Tôiđãtừngđọctrongmộtcuốnsáchkhoahọcvềvệtinhnhântạo:mộtsốvệtinhquayquanhtráiđấtvớiquỹđạongàycàngrộng;càngquaynócàngtáchxadầnkhỏitráiđất,vàđếnmộtđiểmnàođó,khôngthểquaytheoquỹđạoquanhtráiđấtđượcnữa,nótáchra,bứtmìnhrakhỏisứchútcủatráiđấtđểđivàovũ trụ.Tôicảm thấymìnhnhưcáivệ tinhđó.Tôicảm thấyđiềunàyrấtthườngxuyênvàmạnhmẽ.Đôikhitôicảmthấychẳngmuốnnóigì.Mọingườinóichuyệnchủyếulàvìmuốngiếtthờigian,chứchẳngphảivìhọcóđiềugìquantrọngcầnnói.Lúcđósẽcónguycơbịhiểulầmkhibạnmuốnnóiđiềugìđómàmìnhđangcảmnhậnthậtsâusắc.Bạnsẽbịhọcườivàomũi.Sựhiểubiếtlẫnnhauquảlàđiềutrânquývàhiếmgặptrênđờinày.

“Cũngnhưbácsỹnóirằngkhôngcóbấtcứmộtconngườinàolàhoàntoànkhỏemạnh,bấtcứaihiểubiếtvềconngườicũngsẽnói:khôngcóbấtcứngườinàolàkhôngthấtvọngítnhiều,khôngbímậtmangtheomìnhmộtsựbấtan,mộtxungđộtnội tâm,bấtanvìmộtđiềugì khôngbiếthaykhôngdámbiết,bấtanvềmộtđiềugìđócóthểxảyratrongkiếpsống,bấtanvềchínhmình.Nhưmộtngườibệnhmangtheobệnhtậttrongmình,anhtamangtâmbệnhtheomình;nóbộclộraquasựbấtanmàchínhbảnthânanhtacũngkhôngthểlýgiải”.(Kierkegaard)

10

ĐứcPhậtnói:“Tacóthểthấycóngườithânthểkhôngbệnhtật trongmộtngày, hai ngày… một năm, hai năm. Nhưng nếu có người nói rằng tâmngười đó không có bệnh, dù là trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, kẻ đókhôngthểlàmộtaikhácngoàimộtkẻngu”.(Phiềnnãolàtâmbệnh).

Vậy,bạn làaihảbạncủa tôi?Bạnkhôngcó tâmbệnhhaybạn làkẻngu?Nếubạnnóibạnkhôngcótâmbệnh,thìbạnsẽlàmộtkẻngu!LờicủaKierkegaardnữa:“Cócáigìđókhácngườiluônluônlàđiềutốt.Tôichẳng yêu cầumột điều gì hơn là đượcmọi người coi là người duy nhấtkhông nghiêm túc ở lứa tuổi nghiêm túc của chúng ta”. Bạn có thích thếkhông?Bạncómuốnchếttrongkhivẫnđangcườihaykhông?Tôimuốn tríchmộtsốđoạn trongcuốnHỒIKẾTCHOSỰNGÂYTHƠ.Đâylàmộtđoạntrongđó:“Mộtnòigiốngthánhthiệngiảtạokhácnữalànhữngkẻchỉnhămnhămtìmcáchtạodựngvàtôvẽmộthìnhảnhthánhthiệnchochínhmình.Sửdụngnhưmộtcáchsống tính toán, sự thánh thiệnấyẩnchứamongđợibóc lộtngườikhácbằngcáchlợidụnglòngkínhtíncủahọ.Songmụcđíchchínhvẫn làđể tiếp tục tôvẽvàkhẳngđịnhhìnhảnh trongsáng thánh thiệnấycủabảnthânmình.Tôithấynhữngkẻnhưthếhóaratoànlàloạiđạođứcgiả,họtốtđếnmứcđángngờ”.Tôiđãtừngsuynghĩđếnnhữngđiềunàycảmộtthờigiandài.Đâylàmộtđoạnnữa:“Nhữngýđịnhsiêutốtthườngcókếtquảlànhữnghànhđộngsiêuxấu.”Bạnnghĩthếnàovềđiềuđó?“Đaubuồnvìkếtquảcủanhữnghànhđộngngungốccủachínhmình,mộtsốkẻthánhthiệnquá-tốt-đến-mức-đángngờđãbịloạnthầnkinhvàphảicầuviệnđếnbácsỹtâmlý”.Cònđâylàlờinhậnxétcủatôi:Hầu như là những kẻ không thể giúp được người thì lại rất hay nói vềchuyệngiúpđỡngười;cóthểbởivìchínhhọmớilàngườicầngiúpđỡ.Hãygiúpmọingườitựgiúpchínhmình,đểhọsẽkhôngcầnđếnsựgiúpđỡcủabạnnữa.Conngườitakhônghiểuthếnàolàtâmlinhđíchthực.Họnhầmlẫntâmlinhvớilòngtin,lòngtinmùquáng–Còntôichođólàsựtựdovềmặttinhthần.Ngườinàonghĩ rằngđigiúpđỡngườikhác(hoằngdươngchánhpháp)vàphụcvụnhânloại(haycứuvớtnhânloại)làđiềuquantrọngnhấttrongcuộcđời,kẻđóchẳngthểhiểuđượccáigìmớilàđiềuthựcsựquantrọngvàsâusắcnhất.Điềuquantrọngnhấtmàngườitrítuệcóthểlàmđượclàsốngcuộcđờimìnhmộtcáchtrungthực,chânthànhvànhiệttâm,sốngmạnhmẽvàcốgắngđểđạttớinhữnghiểubiếtsâusắchơnvềbảnchấtđíchthựccủachínhconngườimình.Giúpđỡngườilàviệcxếpsau.Mộtđiềuđangdầndầntrởnênrõràngđốivớitôi:từtrướctớinay,mộtcáchvôthức,tôiluônluônđitìmkiếmmộtcáchsốngmàbấtcứconngườitrítuệnàocũngchấpnhậnđược,hợplýtừmọigócđộ,thiếtthựcvàcólợiíchđốivớitấtcảmọingười.Tôiđãquáquantâmđến,hayquátrântrọngcáchhiểu

biết và suy nghĩ của người khác.Bây giờ thì tôi hiểu rằng điều đó chẳngquantrọng;tôikhôngcầnphảigiảithíchchomọingườitấtcảmọiviệctôilàm.Ngaycảtrướckiacũngvậy,tôihaylàmnhữnggìtôithích,nhưngcứphảicốgiảithíchtheocáchlàmsaochohợplývớimọingười.Bâygiờthìtôithấyrarằngcuộcsốngriêngcủamìnhchẳngcóliênquangìđếnbấtcứai.Tôisống(vàsẽsống)cuộcsốngcủamìnhsaochomãnnguyệnnhấtđốivớitôi,chứkhôngphảituântheonhữnggìngườikhácnghĩlàtôinênlàm.Tôikhôngmuốncóquanhệgìvớibấtcứloạitổchứcnàonữa.Quánhiềuchuyệnphảinói,quánhiều tranhchấp,xungđộtquanhnhữngchuyệnnhỏnhen,vụnvặt,ganhđuavànóixấulẫnnhau; tôimuốnvượtlêntrêntấtcảnhữngthứđó.Tôichắcchắnmộtđiềurằngtôikhôngphảilàmộtconngườicủatổchức.Tôikhôngmuốnthuộcvềmộttổchứcnàocả,nhưngtôisẽcốgắnghếtmìnhđểgiúpđỡbấtcứaiđếnvớitôi.Tôicóthóiquenxácđịnhmìnhlàmộtvớiconngười;Tấtcảmọithứ,nếulàvấnđềcủaconngườithìcũnglàmốiquantâmcủatôi.Tôikhôngbiếtnhưthếlàtốthayxấu,nhưngtôiđãhọchỏiđượcrấtnhiềutheocáchđó.Bâygiờthìtôithấyđóquảlàmộtgánhnặnglớn.Tạisaotôilạiphảicốgắnggiảiquyếttấtcảmọivấnđềcơchứ?(vềtâmlý,tôicóthóiquengiảiquyếttấtcảmọivấnđề).Tôilàaimàđigiảiquyếttấtcảmọivấnđềnhưthế?Tôikhôngthểgiảiquyếtvấnđềcủangườikhác; tôicòncóquáđủvấnđềcủachínhmình.Mộtsốngườinghĩrằngtôichẳngcóvấnđềgìhết.Đúng,đúnglàtôikhôngcónhữngvấnđềloạigiốngnhưcủahọ,nhưngtôivẫncónhữngvấnđềcủariêngmình.Tôicốgắnghếtsứcđểtìmracâutrảlờichonhữngcâuhỏicủamình,nhữngcâuhỏimàhầuhếtmọingườichẳngbaogiờnghĩđến.Nhữngcâutrảlờilàmmọingườithỏamãnlạikhôngthỏamãnđượctôi.Đốivớihầuhếtmọingười,câutrảlờichotấtcảmọicâuhỏinằmtrongsáchvở,nhưngđốivớitôithìkhôngphảinhưthế.Mộttòalâuđàicát,gióthổibay.Thậtkhóđểtừbỏnhữnggiấcmơcủamình.

Nhữngvấnđềvụnvặtchỉkhiếnchotâmmìnhthêmbậnrộn.

Tôicóđủnhữngthứmàhầuhếtmọingườimongmuốn.Mỗikhitôicốgắngcóđượccáigìđó,tôinghĩnósẽlàmchocuộcsốngcủamìnhthêmýnghĩa,nhưngkhicóđượcnhữnggìmìnhmuốn,tôilạithấynóthậtlàphùphiếm,chỉ làmột viên đá lót đường,một thứ nữa để buông bỏmà thôi.Mỗi lầnbuôngbỏlàmộtlầnngộ,chođếnkhichẳngcòngìđểbuôngbỏnữa.Nhữnggì tôiđã làmvàđang làmdườngnhư là rấtquan trọngđốivới tôi,nhưngđốivớingườikhácxemranóchẳngcógìlàquantrọngcả.Saukhichết, tôi sẽbịngườiđờiquên lãngngay.Chẳngcógìquan trọngcả.Điều

quan trọngnhấtđốivới tôi làsốngmộtcuộcsốngmãnnguyệnsâusắcvàđầyýnghĩa,ýnghĩađốivớitôi.Lờikhentiếngchêcủathếgianchẳngcóchútgìquantrọngđốivớitôicả,hầuhếtchúngđềuthiênvị,lệchlạc,đầythànhkiến.Rấtnhiềuthứgiờđâyđãmấtđitầmquantrọngđốivớitôi;rấtnhiềuthứđãmấtđisựkìmkẹp,sựchấpthủvàsứcquyếnrũđốivớitôi,chẳnghạnnhưchínhtrị,tiếnbộkhoahọckỹthuật,vàthậmchíngaycảtôngiáo.Nhữnggìconngườitintưởngvàothậtđángngạcnhiênlàmsao.Hìnhnhưtôithấyconngườitakhôngthểsốngmàkhôngtinvàomộtcáigìđó.Tôitựhỏikhôngbiếtkhitôisốngmàkhôngtinvàobấtcứloạitínngưỡnghayhyvọng,khátvọngnào,thìcuộcsốngsẽrasaonhỉ.Bạncótưởngtượngrađiềuđókhông?Bậnrộn,bậnrộn,lúcnàocũngbậnrộn.Khôngcầnthiết,vôích.Quáđiênrồ,quávônghĩalàmsao.Trêntráiđấtnàycócuộcsốngtrítuệhaykhông?Thếnàolàtrítuệ?Thậtlàmộtsựphíphạmghêgớmkhibạnkhônglàmnhữnggìthựcsựcóýnghĩa đối vớimìnhmà cứ phải đi làm những gì người khácmongmuốn,trông đợi bạn phải làm. Bạn có biết cái gì là thực sự có ý nghĩa vàmãnnguyệnsâusắcđốivớibạnhaykhông?

Hạnhphúcthôithìkhôngđủđốivớitôi;Tôimuốnthấuhiểutấtcảmọithứthậtsâusắc.Hiểukhôngphảibằngsuynghĩmàbằngviệcsốngvớinó,sốngmộtcuộcđờithựcchứkhôngphảisốngrậpkhuôntheolýtưởng.

Mặcdùởbềngoài tôiphải (tôibuộcphải) tuân theo truyền thốngđãđịnhsẵn,dướinhiềuhìnhthứckhácnhau,nhưngởtrongtâm,tôisốngmộtcuộcsốngrấtriêngbiệtcủachínhmình.Cáikẻmalanhhaybìnhluận,xétđoántrongtâmmìnhquảlàrấtkhóchịu(nhưgaitrongthịt);nócứphảichúthíchtấtcảmọiviệcthìmớichịu.Bạnmuốnmọingườihọccáigì?Bạnmuốnhọphảinhưthếnàothìmớivừaý?Làmthếnàođểbạnlàmđượcđiềuđó?Thếnhưng,cònbạn,bạnđangsốngcuộcđờimìnhnhưthếnào?TôiđangđọccuốnHỒIKẾTPHIKHOAHỌCcủaSorenKierkegaard.Rấtlạ là tôi lại rất thíchđọcnó.Tôi thíchphongcáchcủaôngấy.Tôicómộtcuốnnữacủaông,BỆNHCHOTỚICHẾT,tôiđãđọcnhanhqua.Tôisẽđọclạilầnnữa.Bạncóbiếtcuốnsáchhaynàovềtriếthọcsinhtồnkhông?TôimuốntríchmộtđoạnnữatừcuốnHỒIKẾTPHIKHOAHỌC:“Vậychúngtahãytiếptục,nhưngxinđừnglừadốilẫnnhau.Tôi,JohannesChimacus(ôngdùngbútdanhnàykhiviếtsách), làmộtconngười,khônghơnkhôngkém;vàtôichorằngbấtcứaitôiđangnóichuyệncùngcũnglà

mộtconngười.Nếuanhtachỉlàkẻlýthuyếtsuông,chỉcótriếtlývàlýluận,tôisẽphảitừchốikhôngnóichuyệncùng;bởivìtronggiâyphútđóanhtakhônghiệnhữutrongconmắttôihaytrongmắtbấtcứmộtconngườicótrínào”.(SorenKierkegaard)Rấtrõràng!Chínhlàcáchtôicảmnhậnvềchínhmìnhvàngườikhác.Tôilàmộtconngười,khônghơnkhôngkém;tôikhôngchỉ làmộtnhàsư,vàtôimuốn nói chuyện vớimột con người. Khi nói chuyện vớimột người hayđóngkịch,haygiảbộ,tôicảmthấyrấtlúngtúng,chẳngbiếtphảicưxửrasao.Tựcoimìnhlàmộtcáigìđó,mộtnhàsưhaymộtđạosưhaymộttriếtgia,tấtcảđềurấtphiếndiện,rấthạnchếvàbóbuộc.Từ“ngườitheođạoPhật”hay“Phậttử”làmộttừmớicósaunày.Thờingàyxưa,ngườitathườngsửdụngtừPalilàsammā-ditthi-vādī(ngườicóchánhkiến).NgườitheođạoPhậtngàynaycóthậtsựlàcóchánhkiếnhaykhông?

“Tấtcảcácviệcáctrênđời, tôichorằngbạnđềucókhảnănglàmđược:chínhvìvậymàtôimongmuốnbạnlàmnhữngviệctốtlành”.(Nietzsche)

TôiướcgìmìnhcóđượcmộtchúthàihướcgiốngnhưMarkTwain11,hayít

nhấtcũngđượcnhưbạn.Mộtconngườikhôngthểsốngsót(khôngthểbảovệmìnhkhỏibịbiếnthànhkẻngớngẩn)màkhôngcónó.Tôinghĩvềconngườiquánghiêmtúc.Liệuconngườicóthểnghĩmộtcáchthẳngthắnđượckhôngnhỉ?Tôikểchobạnchuyệnnày.Ngàyhômqua,mộtvịsư tìmđếngặptôi.Sưấy39tuổi.Tôibiếtvịấytừlâu.VịấynóivớitôilàvịấycóđạinguyệntrởthànhmộtvịPhật.Khôngchỉthế,vịấycònkhăngkhăngnóirằngvịấychắcchắnsẽthànhPhật.Khitôitỏrakhôngchúýlắm,vànói“khôngaicóthểchắcchắnvềđiềuđócả”,vịấy rất thấtvọngvàngồinói liềnmộthơitronghaitiếngđồnghồ,chỉđểcốthuyếtphụctôitinvàođiềuđó.VịấyđikhắpnơivànóivớimọingườirằngvịấysắptrởthànhmộtvịPhật.ỞMiếnĐiệnkhônghiếmgặpnhữngloạingườihoangtưởngnhưvậyđâu.Ha,ha!Tốtnhất lànêncườihơn lànên thấtvọng!Tôikhómàhùa theohọđược.Ướcgìtôicóthểnói,nhưT.P.S,“Thậthả?”Bởivìcórấtnhiềuthứđãmấtđitầmquantrọngđốivớitôi,nhữngthứmàkhôngaicóthểbiếtchắcnócóđúnghaykhông,tôithấymìnhngàycàngcóítchuyệnđểmànói.Nhữnggì tôiđangkinhnghiệmđượctronggiâyphúthiệntạingàycàngtrởnênquantrọnghơnđốivớitôi.

Khikhôngcốđểđạtđếnbấtcứcáigì,tôilạicàngcóthểnhìnnhậnmọithứmộtcáchrấtđơngiảnvàrõràng.

Giờđâytôicảmnhậnngàycàngrõhơnvềnhữnggìđangdiễnravớimình.Cáidiễnratronghiệntạilàcáiduynhấtmàtôicó,dùnólàtốthayxấu;vìvậynócàngquantrọnghơnđốivớitôi.Khôngbịphântántưtưởngnhiều,tôicóthểquansátmọithứmộtcáchdễdàng.

“Conngườiphải từbỏthóixấucứmuốnmìnhphải thuận theoquanđiểmvớinhiềungười”.

Tôinghĩnhiệmvụquantrọngnhấtcủamộtngười(vàtôi)làthấuhiểuchínhbảnthânmình;hiểumọithứđangdiễnratrongcuộcđờimìnhmộtcáchsâusắc,chứkhôngchỉlàhiểuvềlýthuyết,triếtlýsuông;hiểurõràngmọiđộngcơkhinóimộtlờihaylàmmộtviệcgìđó;biếtrõmìnhđangcảmnhậnnhưthếnàođốivớimọi thứmìnhnghe,nhìn…màkhôngbópméo,xuyên tạc(phảnứngthựcsự,chânthựccủatâmmình);khôngđểbịailừadốivàcũngkhôngtựlừadốichínhmình;khôngtheođuôibấtcứai;khôngômấpmộtlýtưởngnàođóchỉvìnócóvẻtốtđẹp,màphảitựmìnhtìmhiểuraxemnócótựnhiênhaykhông,cókhảthihaykhôngvàcânnhắcđếnmọihậuquảvàhệlụycủanónữa;vàbiếtrõkhảnăngcủachínhmìnhkhibắttayvàolàmmộtviệcgìđó.Khiđãthấuhiểutấtcảnhữngđiềuđómộtcáchrõràngthìtôimớicóthểnghĩđếnviệcgiúpđỡngườikhác.Nếukhông,tôisẽchỉlàkẻtựlừadốichínhmìnhvàlừadốingườidướicáivỏgiúpđỡngười.Giúpđỡngườicóthểlạitrởthànhmộttròkhuếchtrươngbảnngãcủamình.Tôinhìnthấytròkhuếchtrươngbảnngãnàyởkhắpmọinơi.Đólàlýdotạisaotôiphảinhắclại.Xinlỗinếutôicứhaylặpđilặplạinhưthếnhé.“Mộtvấnđềkhiđã trởnên rõ ràngsẽ không còn làmchúng ta quan tâmnữa”.Hãyđoánxemainóicâuđó?Nietzsche.Tôikểchobạnnghecâuchuyệnvềmộtcon rắn.Thờixaxưacómộtconrắn.Mộthôm,mộtconongbayđếnđốtlênđầunóvànhấtđịnhkhôngchịubuôngra.Conrắntìmđủmọicáchđểtốngkhứconongđi,nhưngkhôngthểlàmgìđượcconongcả.Khiđó,conrắnnhìnthấymộtchiếcxebòchấtđầyhàngđangđiđến.Nónóivớiconong:“Đượcrồi,hãyđợiđấy, taosẽchomàybiết thếnào là lễđộ”.Nóbò lênmặtđườngvàkêđầuđúngvàochỗbánhxeđanglănđến.Bánhxebònghiếnlênđầunóvàgiếtchếtconong.Conrắnthựcsựđãrấtthànhcôngtrongviệctrừngphạtcononghỗnláokia.Hãy xem con rắn ấy thôngminh đếnmức nào cơ chứ?Trên thế giới nàykhôngthiếugìnhữngkẻthôngminhnhưthếđâu.Conngườibìnhthườngkhôngthểthayđổimộtcáchnhanhchóngvàtriệtđể.Sựchuyểnhóachỉcóthểdiễnranhờquátrìnhthiềntập.Ngaycảkhiđó,nó

cũngcầncảmộtthờigiandài.Mộtmứcđộchánhniệmsâusắclàđiềucầnthiết để có thể chứng nghiệm được bản chất vô ngã (anattā)một cách rõràng,vàđólàmộtcôngviệckhó.Vìvậy,chớnênmongđợiquánhiều.NhữnggìbạnkểvềBangkokquảthựclàrấtsốc.KhôngbiếtmộtngàynàođóMiếnĐiện(Rangoon)cónhưthếhaykhông?Đólàcáigiángườitaphảitrảđểhiệnđạihóa.Tôithàởtrongnúi,ănthứcănđơngiản,sốngtrongmộtngôilềugiảndị,hítthởkhôngkhítronglành,làmmọiviệcmộtcáchthanhthản,nhẹnhàng,khôngphảilotoan,vướngbậnvềtiềnbạcvàđịavị,khôngcóngàynghỉcũngchẳngcóngàylàmviệc,khôngxahoarộnràng,cònhơnlàsốngnhưthế.

Chúng taquámongmuốn sựngưỡngmộ,sự côngnhận, sự kính trọng vàtìnhyêucủangườikhácđếnmứcnghĩrấtnhiềuđếnviệclàmthếnàođểcóđượcchúng.Sốngnhưthế,chúngtakhôngsốngvớinhữnggiátrịmìnhcoitrọngnhấtmàchỉsốngvìnhữnggìmàngườikháccoitrọngnhất.Điềurấtquantrọnglàphảitìmranhữnggiátrịnàomìnhcoitrọngnhấtvàhãysốngvớinómàkhôngxungđộtvớingườikhác,nếucóthểđược.Chúngtatựtạonênnhữnggiátrịcủariêngmìnhvàsốngvớinhữnggiátrịấy.Vì vậy, điều rất quan trọngnữa là phải tìmhiểu xemnhữnggiá trị ấy cóthựcsựđángđểmìnhsốngvìnóhaykhông.

Mộtsốngườinghĩ rằngcuộcsốngởB.chắc làgiốngnhưởcõichư thiên(devaloka),đượchưởngthụmọivui thúvàsựxahoa.Thậtkhóđểchohọhiểuđượcrằngnhữngthúvuivàsựxahoacũngtrốngrỗngnhưmộtgiấcmơmàthôi.Tôimuốncómộtngườibạnkhôngépkhuônmìnhtheomộtchuẩnmực,quytắchaymộtkhuônphépnhấtđịnhnàomột cách cứngnhắc,mùquángvàkhôngphânbiệt;làngườiluônquánsátvàtỉnhthức;sốngcótrítuệ;họchỏivàtrưởngthànhtheotừngthángnămqua;làngườilinhđộng,uyểnchuyển(hiểu biếtmỗi hoàn cảnh và ứng xử thuận tình hợp lý theo nó); là ngườimongmuốntựtìmhiểurachochínhmìnhngaycảnhữngsựthậtđơngiảnnhất (những điều đã được bậc trí tuệ vĩ đại nhất trong lịch sử (ĐứcPhật)truyền dạy lại); người không coi bất cứ thứ gì mình được hưởng là điềunghiễmnhiên(màvớisựtrântrọngvàbiếtơnđúngmức);mộtngườiluônsốngđộngmàkhônglạnhlẽo,thờơ,khôngsợphảiđứngmộtmình.

Danhvọngmớithựclàđiềunựccười–vôcùngrỗngtuếchvàphiềnphứclàmsao.

Khitôinghemộtsốbạnbèkểlạinhữnggìngườitanóivềtôi,tôikhôngbiếtmìnhnênkhóchaynêncườinữa.Thậtlànhữngcâuchuyệnđiênrồvànựccườimàhọđãsángtácra.Conngườithậtngungốcvàđiênkhùng;khôngcònnghingờgìvềđiềuđó

12.Họmuốnđượclừadối,vàhọlừadốichínhbản

thânmình.Tôibiết,vềcơbảnhọlànhữngconngườiđơngiảnvàdễmến;họkhôngmuốntinvàosựthật,vàquásẵnsàngđểtinvàonhữngcâuchuyệnhoangđường.Tạisaoconngườilạidễtinvàonhữngchuyệnhoangđườngthếnhỉ?Làmnhưvậyhọđượccáigìcơchứ?Tôi thích đọc cuốnẢOẢNHCỦAPHƯƠNGPHÁP.ĐứcPhật nói: “Mānayahetu”,nghĩalà:“Đừngtinbấtcứđiềugìchỉvìđiềuđóhợpvớimộthệthốngtriếtlýnàođó”.Phươngpháphayhệthốngtriếtlýrấthaylừamình;phương pháp và hệ thống là sự phát minh của tâm con người. Tự nhiênkhôngvừakhítvớibấtcứmộthệthốngnào.ThậmchíngaycảViDiệuPháp(Abhidhamma)cũngkhông thểdiễngiảicáchiện tượng tựnhiênmộtcáchđầyđủ;nócònrấtnhiềuthiếusót.Tôiđọc,cốgắnghiểu,thửnghiệmvàhọchỏiđượcđiềugìđótừnhữngphươngphápđó.TôibiếtbạnthấtvọngvềtriếthọcPhươngTây,và tôicũngkhôngthỏamãn,nhữngtôinghĩmìnhcóthểhọcđượcđiềugìđótừnó.Hầuhếtluậnđiểmcủatriếthọcsinhtồnđềumangđậm tính bi quan. Họ cho bạn thấy cuộc đời đau khổ thế nào, nhưng lạikhôngthểchỉchobạncáchsốngbìnhanvàhạnhphúc.Hầuhếtmọitriếtgiachỉcómỗicáiđầusuynghĩ,cáiđầuđất.Tấtcảnhữnggìhọlàmlàsuynghĩ;thậm chí họ không hề hạnh phúc, và rất nhiều người trong số họ đã phátđiên.Nhiềungườichẳngnghĩngợinhiều,chẳngbaogiờđọctriếtlý,nhưnghọlạihạnhphúchơnhầuhếtmấynhàtriếthọckia.Càngđọcnhữngthểloạitriếthọcđó,tôilạicàngtrânquýnhữnglờidạycủaĐứcPhật,nhữnglờidạythậtvôcùngthiếtthựcvàýnghĩa.Tâmtừ(mettā), lòngbimẫn(karunā), tâmhỷ(muditā), tâmxả (upekkhā),giớihạnh(sīla),địnhtâm(samādhi),chánhniệm(sati)vàtrítuệ(paññā) –nhữngtâmthiệnnàymớithựcsựcóýnghĩavàquantrọngtrongcuộcđời,vànếuconngườiphát triểnchúnglên,chúngcóthểmanglạisựthayđổi lớntrongcuộcđờimộtconngười.Đốivớinhiềungười,vàbằngnhiềucách,triếthọcvàkhoahọcđãgiúpđỡrấtnhiềutrongviệcgiảiphóngtâmconngườikhỏinhữnggiáođiềuvàmêtín.Đólàđiềutốtđẹpnhấtcủachúng,nhưngchúngcũngtạoramộtkhoảngtrống trong tâmconngười; conngườibị bỏ lại vớimột sự trống rỗng,vỡmộngvàmấtphươnghướng,nhưngchúngtacóthểđổlỗichotriếthọcvàkhoahọcvềđiềuđóđượchaykhông?Triếthọcvàkhoahọcđãgiúpgiảiphóng tâm tôikhỏi sựmê tínmùquángvào tôngiáocủachamẹ tôi (Hồigiáo),songnócũngđểlạitrongtôimộtkhoảngtrống.Giờđây,việcđemlạiýnghĩachocuộcđờimìnhlàtráchnhiệmcủachínhbảnthântôi.

ĐọctriếthọcsinhtồnđãgiúptôihiểuđượcngườiPhươngTâyvànhữngvấnđềcủahọ,cáchsuynghĩcủahọvànhữngthiếusóttrongcáchsuynghĩấy,cáchhọcốgắnggiảiquyếtnhữngvấnđềcủamìnhrasao.Liệunhững lờidạycủaĐứcPhậtcóthểgiúphọđượckhông?Giúpbằngcáchnào?

Hiểubiếtngườikháclàquantrọngđểhiểubiếtvềchínhbảnthânmình.

Thếgiớinàythậtđiênkhùng,hoàntoànvônghĩavàgiảtạm,chỉlàmộttấntuồng,mộtmànkịchphô trươngbảnngã.Kẻngu samìnhkẹt cứng trongcạmbẫycủađời.Vinhhoalàtròphùphiếm.Củacảilàđồđimượn.“Côngdanhbánhvẽ,sanggiàuchiêmbao”.“RấtnhiềumốiquanhệcủatôivớibạntuvànhữngliênhệvớiPhậtPhápđãnhạtdầnđi,mộtphầnvìsựdễduôicủachínhmình,mộtphầnvìtôiquávỡmộngvàthấtvọngvềnhữnghìnhthức,nghithứcvànhữngthểchế”.Tôirấthiểuđiềuđó, bạn thânmến ạ.Hoàn cảnh của tôi cũngkhôngkhácbiệt làmấy.Hìnhnhưtôithấycànghiểubiếtnhiều,bạnlạicàngcảmthấycôđơnhơn,ítngườichiasẻđượcvớimìnhhơntrongcáchsuynghĩ.Nhưngdùsaotôicũngchẳngcònthấtvọngvềđiềuđónữa,mặcdùtôivẫnmongmuốncóđượcmộtsựgiaotiếpcởimở,khôngđánhgiáphánxétlẫnnhau.Tôiđangcốgắnghọccáchsốngvớisựcôđơnđó;tôibuộcphảinhưvậy.Tôicảmthấymìnhnhưmộtvìsaogiữavũtrụ,cáchxavìsaokháccảhàngtriệunămánhsáng!Tôinghĩtấtcảmọingườiđềuvôcùngcôđơn.Mộtsốngườinhạycảmhơnvàvìvậyhọcảmnhậnđiềuđórõhơn.Song tôi cảm thấy vô cùng nhẹ nhàng, giải thoát trong tâmmình, chỉ lấynhữngsuynghĩ thiệnhaybất thiện làmnguyên tắcchỉđạochomình.Suynghĩbấtthiệnđemlạisựđauđớn,phiềnnãovàcũnglànguyênnhângâyrađaukhổ,trongkhicácsuynghĩthiệnlànhđemlạisựbìnhan.Bạnnói:“…khôngcònconđườngnàotôichưathửquanữa”.

Chúngtacầnconđườngnàonữa?Tôinghĩnếuchúngta thựchànhchánhniệmđếnnơiđếnchốn,(khôngbỏquabấtcứmộtphầnnàotrongcuộcsống),thìnhưthếlàđãquáđủ.

Tôimuốn sống với tâm giải thoát. Có thể tôi sẽ chẳng bao giờ thành đạtđượcđiềugìtotát“trongconmắtcủangườikhác”cả,nhưngtôicảmthấyhoàntoànthanhthản,hoàntoànOKvềchuyệnđó.Ởbêntrong,tôicảmthấymộtsựgiảithoátmàtrướckiatôichưatừngbaogiờcảmnhậnđược,làthứmàhầuhếtmọingườikhônghềbiếtđến.Tôinóiđiềunàykhôngcónghĩalàmuốnđềcậpđếnmộttầnggiácngộnàođótheonghĩachínhthốngđâu.Bạnthânmếncủatôi,bạncóthểsốngmộtcuộcsốngbìnhannếubạnsángsuốtvàtrítuệ.Tạisaobạnlạiquantâmđếnngườikhácquánhưvậy?Bạn

nghĩlàmìnhphảicótráchnhiệmvớihọư?

Khôngcóbấtcứđiềugìtrênđờiđángđểmìnhphảikhổvìnócả.Tôikhôngnóilàtôiluônluônhạnhphúc,nhưngtôicóthểthấyđượcmỗikhingãmạnkhởi lêndođồnghóamìnhvớimộtcáigìđó,nhấtđịnhsẽcócáikhổkèmtheo.

Lờicủabạnnữa:“Tôinghĩ tôivẫnchưagiảiquyếtđược, trong tâmmình,mộtcâuhỏi lớn: làmthếnàođểcânbằnggiữaviệcsốngthuậnPháp, thựchànhPhápởđây,giữathếgiớiphươngTâynày,vàcùnglúclạiphảiđápứngnhữngnhucầuvậtchấtdonềnvănhóanàyápđặtmộtcáchkỳ lạ lênconngười”.Đâylàmộtcâuhỏilớn.Trướchếtbạnhãytựtrảlờicâuhỏiấychochínhmình.

Tôinghĩviệcđầutiênvàquantrọngnhấttrongquátrìnhthựchànhlàphảithấyrasựthậtrằng:chínhnhữngsuynghĩbấtthiệnlàmchoconngườiđaukhổ.ThựchànhPhápkhôngphảilàcốvượtquanhữngsuynghĩbấtthiệnấy,màchỉnhìnchúngmộtcáchthậtthẳngthắn,thậtđơngiảnvàrõràng.

Conngườimuốngì?Họmuốnhạnhphúcvàkhôngmuốnđaukhổ.Vậyhãynhìnrõxemcáigìđanglàmbạnkhổ.Conngườikhôngthấyđượcrằngchínhcácsuynghĩbấtthiệnlàmhọkhổ;rấtkhóđểhầuhếtmọingườichấpnhậnđượcđiềuđó.Họnghĩrằngcácthúvuidụclạcvàtấtcảnhữnggìhọmongmuốnlàcáilàmchohọhạnhphúc.Nếubêntrongbạnluônhạnhphúc,bạnkhôngcầnnhiềunhữngthứởbênngoàiđểhạnhphúcnữa.Nietzschenói:“Cuộcsốngcủaconngườibìnhthườngrấtbảnnăngvàvônghĩa,trừnhữngngườitheolýtưởngtuhành”“Conngườitâmlinhnhấtlàconngườimạnhmẽnhất”“Ngaymộtsự thỏahiệpnhỏnhấtvớiquanđiểmưa thíchcủacôngchúngcũng có thể làmchomột nhà tư tưởngđánhmất đi năng lực tri thức củamình”“Nănglựcvĩđạithểhiệnbằngsựtựlàmchủchínhmình”.“Ngườikhôngbiếtlàmchủchínhcái“tôi”sâukínnhấtcủamìnhxinmiễnđừng cố uốn nắn tâm ý người khác tuân theo cái ngãmạn của bản thânmình”.(Goethe)Giấcmộngđẹpnhấtbạnthườngômấplàgì?Ah!Nhữnggiấcmộngđẹp!Nólàmchotôihạnhphúc;nónuôidưỡngtôi;nórấtcóíchthờitôicòntrẻ.Bâygiờthì tôihiểurằngnóchỉlàsựmộngmơ.

Đôikhi tôiướcmìnhcóthểmộngmơtrở lạiđượcnhưthế.Thật lànhữngniềmvuingớngẩn!Nhưngkhông,đólànhữngđiềukhôngthểcó!Tôiphảileo lênngọnnúinày,mộtmình,giữa trưahènắnggắt.Tôimongcóđượcmộtngườibạnđồnghành,nhưngkhôngthểcóđượcngườinào.Tôiphảilàmcho thân và tâmmìnhmạnhmẽ hơn để leo lên tới đỉnh núi đơn độcmộtmình.Tôibiếtthếnàolàcôđơn.Tôiđangchuẩnbịchochínhmìnhđểđónnhậnđiềuđó.Đólàsốphậncủatôi.Sựcôđơnngọtngào.Bạnthânmếncủatôi,hãysốnghiểumìnhvàkếtnốisâusắcvớichínhmình.Tôicàngngàycàngcảmthấyítmuốndạy,nhưngvẫnthíchđượcnóichuyệnvớinhữngngườitrítuệvàthoángđạt,cởimở.Tệnhất,tôikhôngthểnghenổinhữngkẻnóinhưthuyếtgiảng,cứnhưthểanhtabiếthếttấtcảmọithứtrênđời.Nếubạnviết thưkểchuyệncủabạn, thì tôi sẽđọc.Conngườibạn làmộtchiến trường của những lý tưởng đầymâu thuẫn;một ngườiMỹ gốc DoThái,theođạoPhật;mộtngườihiểubiếtquánhiềunhưnglạikhôngbiếtphảilàmgìvớicuộcđờimình;mộtconngườithấyrađượctròhềcủathếgianvàkhôngthểcoibấtcứđiềugìtrênđờilàquantrọngvànghiêmtúc,ngaycảchínhbảnthânmình.Điềuđóđãtrởthànhmộtvấnđềnghiêmtrọngvớianhta.(Điềuđócũngđúngvớitôi,nhưngtôichánhniệm,biếttâmmìnhrõhơnnhiều).

Hãybuôngbỏ!quansát!

“Đánglẽphảibiếtơnlòngtốtcủabạn,thìhọlạinghĩbạnlàkẻngu,làđồrẻtiền,dễbịlợidụngvàhọbắtđầuthaotúngbạn.Tạisao?”Đólàvìhọkhôngbiết tôntrọngngườikhác.Họchưahọcđượccáchgiữquanhệtốtđẹpvớimọingười.Cóthểbởivìhọchưabaogiờđượcđốixửmộtcáchtôntrọng.Chúngtahọcđượcnhữngđiềunàytừkinhnghiệmcủachínhmình,khôngphảitừtrongsáchvở,cóthểhọđãtừngphảisốngvớinhữngngười,haychamẹ,vợchồnghọquenthaotúngngườikhác.Rấtkhóđểtìmrađượcmộtngườinàokhôngtìmcáchthaotúngngườikhác.Chúngtathaotúngngườikhácbởivìchúngtakhôngtintưởnghoặckhôngtôntrọnghọ,vàchúngtacũngkhôngtintưởngchínhmìnhnữa.Nếuchúngtatôntrọngvàtintưởnglẫnnhau,chúngtasẽkhôngthaotúngnhau.Thaotúngngườilàmộtdấuhiệucủasựyếukémvàchưatrưởngthành.

Lừadốivàtựlừadốichínhmìnhsẽkhôngbaogiờđemlạisựtrưởngthànhvàtrítuệ.Nếumuốn thấy sự thật,điềuđầu tiênbạn cầnphải có là sựdũng cảmvàtrungthực.

Một phần con người chúng ta là thiên thầnvà một phần là quỷ dữ. Nếuchúngtachốibỏquỷdữ,nósẽsănđuổichúngtatừtrongbóngtối;tốthơncảlàhãyđểquỷdữlộmặtrangoàiánhsáng.

Tựvẽ ra chomình tin,maya (ảo tưởng), và tự ám thị làm cho cuộc sốngcàngtrởnêntrốngrỗnghơn.

“Có đủ tất cả các loại dínhmắc, lệ thuộcmà xã hội chúng ta - vốn đầynhữngkẻcôđơn,rỗngtuếchvàloâu,bấnloạn-ngụytạorathànhtìnhyêu.Loạitìnhyêungụytạoấyrấtđadạng,từnhữnghìnhthứcdựadẫmlẫnnhauhaycùngnhauthỏamãnhammuốn(ngherấtkêunếugọiđúngtênnóra),thôngquanhiềuhìnhthứckiếmlợitừnhữngquanhệcánhân,chotớinhữnghìnhthứclạmdụngtìnhdụctrắngtrợn.Khônghiếmtrườnghợphaikẻcảmthấycôđơnvàtrốngrỗng,tìmđếnvớinhaubằngthỏathuậnkhônglờiđểgiữchonhaukhỏiphảichịuđựngnỗicôđơnấy”.(RolloMay)

“Một vấn đề bi kịch là nhìn thấy ra thực tế và sự thật về chính bản thânmình.Khibạngặptrởngạivàkhókhăn,thìchínhtháiđộcủabạn(đốivớikhókhănấy)mớilàcáisaicầnphảisửa”.(MeisterEckhart)

13

Nếubạnkhôngsốngvìmộtcáigìđó,điềuđónghĩalàbạnchẳngtrântrọngcáigìtrênđờicả,bạnsốngchơvơ,khôngcóđiểmtựa.Tấtcảmọilýtưởngbạnômấpchỉ làđồvaymượn.Trongnhững thờiđiểmnhưhiệnnay,bạnkhôngcómộtchỗđứngvữngchắcnàođểmànươngtựacả.

“…Conngườikhôngthểtìmkiếmmộtđiểmtựanàotừbênngoàiđượccả”.“Côngviệccủachúngta thật làkhókhăn,chúngtaphảichấpnhậnchínhmình và xã hội chúng ta đang sống, và tìm kiếmmột điểm tựa tinh thầnthông qua việc thấu hiểu chính bản thânmình, và dũng cảm đối diện vớihoàncảnhmìnhđangsống”.“Vàchỗtốtnhấtđểbắtđầuhọccáchyêuthươnglàhãytìmhiểuxemtạisaochúngtalạikhôngthểyêuthươngđượcngườikhác”.(RolloMay)

Thathứlàthấuhiểu.Thathứlàgiảithoát.Khibạnkhôngthểthathứchongườikháclàbạnđangbịtróibuộc.Khibạnthấyvôngã(anattā)thìcóaiởđómàthathứ?

Đâylàmộtsốtríchđoạnmàtôithấyrấtđángđểsuynghĩ:

“Mộtxuhướngtâmlýphổbiếnhiệnnaylàkhiápchế,đènénmộtcảmxúchaymột tháiđộnàođó,chúngta lại thườnglàmcânbằnglại trênbềmặttâmlýbằngcáchthểhiệnhaytựtạoramộttháiđộngượclại.Chẳnghạn,bạncóthểthấymìnhđốixửmộtcáchđặcbiệtlịchsựvớimộtkẻmìnhghétcayghétđắngtronglòng”.

“Hơnnữa,nếukhôngđốidiệnvới sự sânhận,bấtmãnmộtcáchcởimở,khôngsớmthìmuộnchúngsẽbiếnthànhmộthiệuứngchẳngtốtđẹpchobấtcứaicả,đólàtựthươnghạibảnthânmình.Tựthươnghạilàmộthìnhthứcsânhậnvàbấtmãnngủngầm”.

“… không ai có thể có được tình thương, đạo đức hay tự do thật sự nếukhôngđốidiệnthẳngthắnvớisựsânhận,bấtmãntrongmìnhvàvượtquanó”.

“Tựdokhôngphảilànổiloạn”.

“Tựdolàsựcởimở,sẵnsàngđểtrưởngthành;nócónghĩalàsựlinhđộng,sẵnsàngthayđổivìlợiíchcủacácgiátrịnhânbảncaothượng”.

“Dovậy,mộtxãhộitốtlàxãhộichoconngườitaquyềntựdocaonhất-tựdođượcđịnhnghĩamộtcáchtíchcực,nhưlàcơhộiđểhiệnthựchóanhữnggiátrịnhânbảncaothượng”.

“Tựdolàkhảnăngxâydựngnênsựpháttriểncủachínhmình.Đólàkhảnăng tự định hình chínhmình”. “…càng ít tự ý thức về chínhmình, conngườicàngcóíttựdo”.(Nhiềuchánhniệmnghĩalàcónhiềusựlựachọnvàdođónhiềutựdohơn).

“Tựdođượcthểhiệnởchỗsốngcuộcđờimìnhthuậntheothựctại”.

“Thậtkhótinnếucóaiđósốnglànhmạnhmàkhôngdocótráchnhiệmvớichínhmình,tựchọnchomìnhcáchsốnglànhmạnh”.

“Vìvậy,tựdokhôngchỉcónghĩalànói“có”hoặc“không”trongmộthoàncảnhcụthểnàođó,mànólànănglựctựđịnhhìnhvàtạonênchínhmình”.

“Tựdokhôngcónghĩalàsốngcôlậpmộtmình.Nócónghĩalàkhicóthểđượcsốngtáchbiệt,anhtacũngcóthểchọnlựa,mộtcáchcóýthức,hành

độngmộtcáchđầytráchnhiệm,trongmốiliênquanvớithếgiới,nhấtlàthếgiớicủanhữngngườisốngquanhmình”.

“Conngườiphảitựquyếtđịnhlấynhữnglựachọncơbảnchochínhmình”.

“Dấumốccủasự trưởngthànhlàcuộcsốngcủaanhtađượcsắpxếphàihòaxungquanhmụcđíchtựlựachọncủamình,anhtabiếtmìnhmuốngì…”.

“…Sựmêtínvàtruyềnthốngdoxãhộiápđặtđượckhuônđúcthànhnhữnghìnhthứckhôcứng,đènénsứcsốngcủacánhânmỗiconngười”.

“Conngườikhôngbaogiờcóthểvaymượnmộtchỗdựanàotừbênngoàicả”.(khôngaicóthểbảobạnphảisốngvìcáigìhaychếtvìcáigìđược).

“Vấnđềthựcsựlàphânbiệtrõcáigì là lànhmạnhtrongđạođứcvàtôngiáo, tìmđượcnơinương tựamànơiđóphải làm tănggiá trị conngười,tráchnhiệmvàtựdochứkhôngphảihạthấpnó.Nhữngconngườicủangàyhômnay,tìmkiếmnhữnggiátrịđểsốngvớinó,cầnphảiđốidiệnvớithựctếlà:tìmđượcconđườngrachomìnhkhôngphảilàđiềuđơngiảnvàdễdàngchútnàođâu”.

“…Chínhxáchơn,cógìmâuthuẫngiữanhucầuđấutranhđểpháttriểnsựtựýthứcvềchínhmình,sựtrưởngthành,tựdovàtráchnhiệm,vớixuhướngvẫnmuốn là một đứa trẻ bám víu vào cha mẹ hay sự bảo hộ của ngườikhác?”(thôngđiệplà:hãytrưởngthànhlên!).

“Tôngiáochẳnglẽlàđểbẻgẫyýchí,kìmhãmmìnhpháttriểnchậpchững,vàgiúptránhnésựbấtancủatựdovàtráchnhiệmvớichínhmìnhhaysao?Hay làđểkhẳngđịnhgiá trị vàphẩmgiácủamình, làmnền tảngcho sựchấpnhậnmột cáchdũng cảmnhữnghạn chế củamình vànhữngbất anthường tình, song lại trợgiúpmình tăngcườngsứcmạnh, tráchnhiệmvàkhảnăngyêuthươngđồngloại?”(RolloMay)

“Việcmìnhtrởthànhconmồichoquyềnlựccủakẻkháclạiđượcthúcđẩy,tấtnhiên,bởichínhmongmuốnấutrĩmuốnđượcngườikhácchămlochomình”.

“Conngười thườngđượcdạy làhạnhphúcvà thànhcôngsẽđếnnếubạn“là người tốt”, “người tốt” ở đây thường được diễn dịch là sự vâng lời.

Nhưngchỉmỗivâng lờivàquyphục thôisẽpháhoạisựphát triểný thứcđạođứcvàsứcmạnhnộitâmcủabạn.Tuânphụcsựđòihỏicủabênngoàimộtthờigiandàisẽlàmmấtđisứcmạnhđạođứcthựcsựvàsựlựachọnđầytráchnhiệmcủachínhmình.Vàlạlùngthay,sứcmạnhcủaconngườiđitìmkiếmcáitốtđócùngvớiniềmvuisốngđãtanbiếnmất”.

“…ngườinàođầuhàng,từbỏsựđộclậpvềtinhthầnvàđạođứccủachínhmìnhthìcũngtừbỏluôncảsứcmạnhtìmkiếmhạnhphúcvàgiớihạnh.Chảtráchmàanhtacảmthấyđầybấtmãn”.

“Nhữngsựlạmdụngtôngiáomộtcáchđiênrồcómộtđiểmchungduynhất:đólàcôngcụđểconngườitatrốntránhkhôngphảiđốidiệnvớisựcôđơnvàbấtantrongchínhbảnthânmình”.

“…ở sâu thẳm bên trongmỗi con người, về cơ bản chỉ là nỗi cô đơn…khôngthểcầuviệnvàođâukhác,cuốicùngchúngtacũngvẫnphảitựmộtmìnhlựachọnmàthôi”.

“…không thể nào vượt quađược sự tuyệt vọng và bất an nếu con ngườikhôngđốidiệnvớinótrướcthựctếđầyđủvàkhắcnghiệt”.

“Con người chỉ có thể trưởng thành và vượt qua nỗi cô đơn khi bắt đầudũngcảmchấpnhậnsựcôđơnấycủamình”.

“Đòihỏitìnhyêunhưmộtmónnợngườikhácphảitrảthìkhôngcònlàtìnhyêuchútnào”.

“Chúngtanhậnđượctìnhyêukhôngphảitươngxứngvớisựđòihỏi,sựhysinhhaynhucầucủamình,mà tươngxứngvới khảnăngyêu thươngcủachínhmình.Vàkhảnăngyêuthươngphụthuộcvàokhảnăngsốngthậtvớichínhmình”.

“Lýdomàchúngtakhôngthấyđượcsựthậtlàvìchúngtakhôngcóđủcanđảmđểthấy”.

“Khiconngườicóđủkhảnăngnói“không”vớinhữngnhucầuđượcápđặtbởingườikhác,haynóicáchkhác,khôngđòihỏingườikhácphảichămlochomình,đủdũngcảmđểđứngmộtmình,thìkhiđólờinóicủaanhtamớicótrọnglượng”.

“Càng có khả năng định hướng cuộc đời mình một cách có ý thức, con

ngườicàngcóthểsửdụngthờigianđểlàmviệchữuích.Khảnăngchứngnghiệmchân lýđicùngvớisự trưởng thànhvềcảmxúcvàđạođức.Thấyđượcchânlýtheocáchđó,anhtasẽđủtựtinvềnhữnggìmìnhnói.Anhtatựtinvềnhữngđiềumìnhtintưởng,xuấtpháttừchínhkinhnghiệmthựctếvàtừchínhtrongtâmmình,chứkhôngphảidựavàonhữnggiáođiềutrừutượnghaydoainóilạichomìnhhay”.

“Càng thiếuchánhniệm(tựý thứcvềbản thânmình),conngườicàngdễlàmmồichosựbấtan,sânsi,bấtmãnvôlý.Sânsinóichungthườngngăncảnchúngtasửdụngcôngcụtrựcgiácvi tếđểthấyrõsựthật,sựbấtancũngluônluôncảntrởchúngtanhưvậy”.

“Khả năng cho và nhận tình thương là thước đo sự hoàn thiện về nhâncách”.

“Nhưngkhitìnhyêuđượcsửdụngvàomụcđíchchạytrốnsựcôđơn,thìnósẽchỉcànglàmtăngthêmsựtrốngrỗngtrongcảhaingườimàthôi”.

“Tìnhyêuthườngbịnhầmlẫnthànhsựphụthuộc,nhưngthựcrachúngtachỉcóthểyêuthươngtươngứngvớimứcđộđộclậpcủamình”.

(HầuhếtnhữngtríchdẫntrênđâyđượcrútratừcuốnCuộcTìmKiếmChínhMìnhCủaConNgườicủaRolloMay,hoặctừcuốnTựDoHọcHỏicủaCarlRoger

14).

o0o

CHƯƠNG7.TÌNHBẠN,MỐIQUANHỆVÀLÒNGTỪBI

Đâulàchìakhóamởcửatráitimconngười?Sựhiểubiếtlẫnnhau.Điềuquýgiánhấttrênđờilàmốiquanhệ…làtìnhbạn.

Cuộcđời không thể thựcnếucácquanhệ củamìnhkhông thực (giả tạo).Quanhệgiữaconngườivớiconngườithậtthiêngliêng.Quanhệgiữaconngườivớinhaulànguồngốccủanhữngniềmvuilớnnhấtvànhữngđaukhổlớnnhấttrongtâmmỗiconngười.Chấtlượngcuộcsốngcủachúngtaphụthuộcrấtnhiềuvàochấtlượngmốiquanhệgiữamìnhvớinhữngngườixungquanh.Điềutốtđẹpnhấttôicóthểtraotặngbạnlàtìnhbạncủatôi.

Thật vui khi có những người bạn tốt.Cuộc đời sẽ thật vô vị làm sao nếukhôngcónhữngbậcthiệntrithức(nhữngngườibạnlànhtrongđạo,kalyānamittas).Cóđượcmộtngườibạnmớihiếmlàmsao.Bạnthânmến,tôichẳngcònnhiềubạnnữa.Vìvậytôitrânquýnhữngngườibạnvẫncònlạivớitôi.Cóđượcnhữngngườibạnlàmộttrongnhữngđiềutuyệtvờinhấttrongcuộcsống.Pháttriểnsựhiểubiếtngàycàngsâusắchơnvềchínhbảnthânmìnhvàvềthếgiớicũnglàmộtđiềuvôcùngtuyệtdiệu.Đốivớitôi,sựhiểubiếtlàthứlàmchotôithỏamãnnhấttrênđời.Tìnhbạncủachúngtakhôngcóthờigianvàkhônggian.Tôi đã có thêmnhiều bạnmớimàmình có thể trao đổi, liên hệ được; tôikhôngmongđợiđiềugì từhọcả:chỉvớimột trái timhoàn toànrộngmở,mộtsựgiaotiếphoàntoàntựdo,thỏamái.Đúngthế,tôicũngthựcsự“khaokhátcóđượcmộtngườibạnthựcsựchânthành”.Tôimuốnquanhệgiữatôivớibạn,vớianhấy,vớicáccongáicủatôi,vớivợcũlànhữngmốiquanhệtốtđẹp,bổích.Quanhệvớimọingười, tronghầuhếtcáctrườnghợp, làrấtkhótin tưởngđược.Hầuhếtcácquanhệchỉnhư lànhữngvánbài,những tròchơi.Mộtmối quanhệ thực sự chân thành, cởimở, trung thực, không thao túng lẫnnhau,khôngápđặtnhau,mộtmốiquanhệtrântrọngvàtintưởnglẫnnhau,khôngcónhữngmongđợiphithựctếởnhau–cóthểcóđượcmộtmốiquanhệnhưthếtrênđờikhôngnhỉ?TôimuốntríchdẫnmộtđoạntrongcuốnTỰDOHỌCHỎIcủaC.Roger:“Hơnnữa,tôikhôngcóýđịnhhướngdẫnđộcgiảhaygâyấntượngvớibạn

vềkiếnthứccủamìnhtronglĩnhvựcnày.Tôikhôngcóýđịnhbảobạncầnphảisuynghĩ,cảmnhậnhaylàmđiềugì.Điềuduynhấtchỉcóthểlàtôichiasẻmộtvàiđiềucủachínhbản thânmình,mộtvàikinhnghiệmvềcácmốiquanhệ,vềtôitrongquanhệgiaotiếpvớingườikhác.…mốiquanhệgiữangườivớingườihầunhưkhôngbaogiờlàtốtđẹpcả,chỉmộtphầnnàođómàthôi.Cóthểbạnsẽthấyngườikhácchẳngbaogiờhiểu đầy đủ vềmình cả, và tôi cũng thế.Nhưng tôi cảm thấy cực kỳmãnnguyệnkhicóthể,trongmộtsốtrườnghợp,thểhiệnmìnhramộtcáchchânthựcvớingườikhác.Tôicảmthấyrấtquýgiákhiđôilúccảmthấythựcsựgầngũivàhiểuđượcngườikhác.Tôibiếttạisaokhinghengườikhácnóitôilạicảmthấythỏamãn.Khitôithực sự lắngnghe, tôihiểuđượcngườiđó.Nó làmchocuộc sốngcủa tôithêmphongphú”.C.RogersCon người cần cómộtmối quan hệ tốt đẹp cho sự phát triển tâm lý củamình.Mộtquanhệtốtđẹplàcầnthiết trongcuộcđờimộtconngười.Conngườihọchỏivàtrưởngthànhtừnhữngmốiquanhệtốtđẹpđó.Khôngcónhữngquanhệtốt,chúngtasẽnhưnhữngconrobot;vớinhữngmốiquanhệtồitệ,chúngtasẽtrởthànhnhữngconquỷhaycòntệhơncảquỷnữa.Conngườiđangngàycàngtrởnênmấtnhântínhbởivìhọkhôngcóđượcnhữngquanhệtốtđẹpvớimọingười.Mốiquanhệlàmảnhđấtđểchúngtatrưởngthànhvềmặttâmlý.Nếuđấtcằncỗi,chúngtasẽkhôngpháttriểntốtđượchaylàchỉlớncòicọc;đấttốt,chúngtasẽlớnmạnhvàtrưởngthành.Khôngthểcósựtrưởngthànhthựcsựvềtâmlýnếukhôngcónhữngmốiquanhệtốtđẹp.Vìvậy,chúngtacầncónhữngmốiquanhệtốtđẹp,trongđósựgiaotiếpphảitrungthực,dễdàng,thoảimái,khôngcóbấtcứsựlosợnào.Nhữngquanhệtồitệrấtđộchại.Vớisựchân thành,cởimở,hiểubiết lẫnnhau,vớisựquan tâmchămsóc,tâmtừvàlòngkiênnhẫn,chắcchắnmốiquanhệấysẽhiệuquảvàtốtđẹp.Hầuhếtcácmốiquanhệkhôngtốtđẹpbởivìhọkhôngcósựgiaotiếpthoảimái (cởimở), không có sựquan tâm lo lắng thật lòng, không thực sự tôntrọng lẫn nhau, và không hiểu biết rằng tất cả chúng ta chỉ là những conngười(mỗingườichúngtađềucónhữngkhiếmkhuyếtvàhạnchếcủariêngmình).Mongđợiquánhiềuởngườikháccũngcóthểgâyrasựthấtvọng,dẫnđếnsựchốibỏ(nghĩrằngconngườinàykhôngphảilàthứtôimongđợi,khôngchấpnhậnđược).Vớisựcởimở,trungthực,nhãnhặnkhônglàmngườikháctổnthương,tâmtừ(mettā)vàsựhiểubiết,đósẽlàmộtmốiquanhệtốtđẹp,thúcđẩysựpháttriểntâmlinhvàtrưởngthành.Hầuhếtcácmốiquanhệđềutrởnênnhàmchánsaumộtthờigian(khôngcósứcsống,trìtrệ).

Khôngcósựtrungthựcsẽkhôngthểcósựgiao tiếp thựcsự;khôngcósựgiao tiếp thựcsựsẽkhông thểcómốiquanhệ thựcsự;khôngcóquanhệthựcsựsẽkhôngthểcósựgiúpđỡthựcsự(trợgiúp,dạydỗ…).

Bạncầncómộtngườibạntốt(haynhiềungườibạntốt,nhưthếsẽtốthơn,nếucóthểđược).Khôngnênsốngởnơinàođókhôngcóbạnbè.Nhưngthếnàomới là bạn?Và bạn cần ởmột nơi thích hợp với bản tính con ngườimình.Vớimộtconngườiđangđaukhổ,chúngtadễkhởilênlòngbimẫn,nhưngkhôngdễsốngchungvớingườiđósuốtcảcuộcđờiđượcđâu.

Tìnhyêukhôngđủđểhaingườichungsốngvớinhau;Màcầnphảicósựhiểubiếtlẫnnhaumộtcáchsâusắc.Tìnhyêukhôngđủtrongmộtmốiquanhệ;hiểubiếtlẫnnhaumộtcáchsâusắcvàtrântrọnglẫnnhaulàđiềucầnphảicó.

Hãyxembạncóthểchấpnhậntấtcảmọiđiềuxấuxavềanhấymàkhôngmuốnthayđổianhấyhaykhông,vàxembạncóthểtôntrọnganhấynhưanhấyđanglàbâygiờhaykhông.Nhữngmốiquanhệphụthuộclẫnnhauthườngkhôngmấytốtđẹp.

Khôngnênsửdụngcácmốiquanhệnhưlànhữngphươngtiện;nócầnđemlạitìnhthươngsựhiểubiếtvàtôntrọnglẫnnhau.Khôngcóaitrênđờilàhoànhảocả.

Đôikhicácquanhệtrởthànhtróibuộcnếunókhôngđặtnềntảngtrêntháiđộđúngđắn.Đừng bao giờ sử dụng hôn nhân hay bất cứmối quan hệ nào như làmộtphương tiệnđểgiảiquyếtmộtvấnđềnàođó.Conngườinênquanhệvớiconngườichỉvìhọyêuthương,tôntrọngvàtrânquý(ngưỡngmộ)lẫnnhaunhưchínhhọđanglànhưvậy.Nếukhôngsẽkhôngthểcóđượcmốiquanhệđíchthực.Yêuthìđượcnhưngđừngvộivàngcưới.Conngườithườnghaythayđổimộtkhihọđãcóđượcquanhệthânmậtvớiaiđó.Phảimấtcảmộtđờingườibạnmớibiếtđượcmìnhcóthựcsựyêuaiđóhaykhông.Lửa rơmnhanhcháynhưngchóng tàn,Lửa trấuâm ỉnhưngcháy lâu thậtlâu.Hônnhânkhôngphảilàđiềuxấuxahaytồitệ.Tôiđãtừngthấynhiềucặpvợchồngsốngvớinhauhòahợp,giúpđỡ,hỗtrợlẫnnhauthựchànhPháp.

Mặcdùnhữngtrườnghợpnhưvậyrấthiếm.

Thậthiếmtìmđượcmộtngườinàothựcsựquantâm,lolắngchobạn.Chỉyêumàkhôngcầnhyvọngmốiquanhệsẽdàilâu.Hãyngắmhoànghônkhinóđangcònởđó,nhưngbạnkhôngthểníugiữđượchoànghônởlại.

Chúngtachưabaogiờcóquánhiềutâmtừcả;thườnglàchúngtacóquáít.Tâmtừthựcsựkhôngbaogiờlàmbạnkhổ.Chínhlàsựdínhmắcvàmongđợimớilàmbạnkhổ.Bạnkhôngthểmongđợinhậnlạitâmtừđểđềnđáplạitâmtừbạntraochongười;tâmtừkhôngthểđemrađểtraođổi.Nếucósựmong đợi ở đó, thì chứng tỏ ở đó có lợi ích cá nhân. Nếu chúng ta yêuthươngmộtngườinàođóbởivìchúngtamuốnđượcngườiấyyêuthươnglại, thìchúngtasẽbị tổn thươngkhikhôngnhậnđượctình thươngấyđáplại.Tìnhcảm,cảmxúcđếnrồiđi,vàsựkhaokhát,thamáiđếnrồiđi–hãyđểchúngđếnvàđi.Đừngcoichúnglàcáigìquáquantrọng.Hãychỉquansátchúng.Nếubạnđừngcốkiểmsoátnó,vàđừngmongmuốnnóphảikhácđithìbạn sẽkhôngbị thấtvọng.Chínhmongmuốnkiểmsoátmọiviệcmớilàmchochúngtamệtmỏivàkiệtsức.Chúngtakhôngkhổvìmìnhcótráitim,màchúngtakhổvìlònghammuốnvàvìcoinhữnghammuốnđólàquáquantrọng.Tôihyvọngbạnvàanhấysẽlànhữngngườibạnđạotrongsuốtcảcuộcđời,giúpđỡlẫnnhautrênconđườngpháttriểntâmlinhnày.Ápđặtýkiếnhaylýtưởngcủamìnhlênngườikháccóthểgâyraxungđộtlớn.Đánhgiáphánxétvàchỉtríchcũngchẳngcólợiíchgì;nócóthểmanglạisựcôđơn.Bạnkhông thể thay đổi được anh ấy và anh ấy không thể thay đổi bạn được.Mongđợingườikhácphảithayđổisẽlàmcảntrởsựgiaotiếpthoảimáigiữahaingười.Tốtnhấtlàđừngcómongđợiđiềugìtrongmộtmốiquanhệ.Sựchiasẻvàquantâmchămsócbảnthânnóđãcóđủtácdụnghàngắn.Điềuđósẽlàmchoanhấygiải tỏađượcgánhnặngcủanhữngcảmxúc.Conngườimuốngiảitỏatâmlý,nhưnghọlạisợbịngườikháccoithường;họsợmìnhbịhiểunhầmhaybịngườikhác thao túng;họ sợbịngườikhácbàn tánvàkhôngđượcyêuthươngnếumọingườibiếthếtchuyệncủamình;họsợbịcoilàlậpdị…Vìvậy,họmang theo tất cảnỗiđau, sợhãi, thấtvọng,vàmongchờsuốt cả cuộc đời, họ sống cô đơnvà hànhđộngnhưmột người cứng rắn,nhưngsẽmềmlòngngaykhigặpđượcmộtngườikhôngđánhgiáphánxéthọ,khôngbàntánvềhọ;ngườivẫnyêuthươnghọngaycảkhibiếthếtmọichuyệnvềhọ,mộtngườithựcsựquantâmđếnhọ.Sựchấpnhậnvôđiềukiệnlàđiềumàanhấyđangcần.Bạncóthểchoanhấysựchấpnhậnnhưvậyđượckhông?Emsẽlấyanhnếu…Emsẽkhônglấy

anhnếu…Cáinếuđómớithậtlàkinhkhủng,mớilànhữngđiềuđángsợ.Khicóaiđónói:“Anhyêuem”,chúngtacảmthấyrấtsungsướng,nhưnglạikhông thực sự tinvàođiềuđó.Chúng ta luôn luôncónỗi sợhãi trongtâm:“Nếuanhấybiếtnhiềuhơnnữavềmình, anhấy sẽkhôngyêumìnhnữa.Mìnhphảichuẩnbịchođiềuđó,nếu lỡnóxảy ra thì sao.Mìnhphảichuẩnbịtinhthầnnếuanhấykhôngchấpnhậnmình”.Chúngtakhôngcósựtintưởnghoàntoàn;chúngtaluônluônkhôngchắcchắn.Chúngtacóthựcsựchắcchắnkhôngkhinói“Emyêuanh”?Rấthiếm!Hìnhnhưrấthiếmcóngườithựcsựhiểubạn.Khikhôngcóngườihiểumình(hoặc ítnhất làcốgắnghiểuhay thôngcảmvớibạn),bạncảmthấyrấtcôđơn.Trong5tỷngườitrênthếgiớinày,cóbaonhiêungườicôđơnnhưthế?Cósựliênhệthựcsựgiữangườinàyvớingườikiahaykhông?Chúngtacóthực sự hiểumột con người khác hay không?Và bạn có cho phép ngườikháchiểumìnhhaykhông?Nhiềungườinóivớitôi:“Thầylàngườiduynhấthiểuđượccon”.Tôingạcnhiênlàmìnhnghecâuđólặplạirấtnhiềulần,vàcáchhọnóivớitôithậtcảmđộng.Tôicốgắng.Tôiướcgìmìnhcó thểhiểuđượcmọingườimộtcáchsâusắc; tôikhôngmonglàmìnhsẽhiểuhếtđượctấtcảmọingười–quánhiềuđốivớitôi.Nhưngítnhấttôimuốnhiểucáccongáitôivàmẹcủachúng;vànhữngbạnbèthânthiếtcủatôi.Tôimuốncóngườinàođóyêuthươngbạn.Nhưngkhibạnyêumộtaiđó,bạn lạikhôngcảmthấymìnhxứngđángvới tìnhyêucủahọ.Đểbạncảmthấyxứngđángvớitìnhyêuđóbạnphảihysinhchínhbảnthânmình,nhưngloạiquanhệđósẽchẳngbaogiờantoànvàmãnnguyệnđâu.Cảmgiácantoàntrongmộtquanhệ:điềuđóchỉcóthểcóvớinhữngngườitrưởngthànhvà cảm thấy an toànvới chínhmình.Nhữngngười có cảmgiáckhông antoànvàkhôngxứngđángsẽkhôngbaogiờcảmthấyan toàn trongbấtcứmốiquanhệnào.

Conngườitathườngkhôngyêunhữngngườiđãhysinhchohọ;họkhôngmuốnbịmangnợvớibấtcứai.

Vàhọsẽcàngkhôngyêubạnkhibạnnhắcnhởhọvềnhữnggìbạnđãhysinhchohọ.Lạlùngquáphảikhông?Đúngvậy,conngườilạlùngnhưvậyđấy.

Nếubạnđãtừnggiúpđỡmộtngườinàođó,điềutốtnhấtchobạnlàbạnhãyquênchuyệnđóđi.

Nếuhọnhớ, thì họ thật đángmến, nhưngnếubạn nhắc nhởhọ về nhữngđiềumìnhđãlàmchohọ,họsẽghétbạnlắmđấy!“Nếutôihysinhchoanh

ấy,anhấysẽyêutôimãimãi”Không!Đừngtựlừadốimìnhnhưthế.Mànên:“Emyêuanhkhôngphảivìnhữnggìanhlàmchoem,màvìchínhconngườianh”.“Tôisẽthathứchoanhấyvàanhấysẽthathứchotôi,vàchúngtôisẽyêunhau”Không!Đólàmộtloạimặccả.Tôikhôngmuốnbạnsốngcuộcđờimìnhmàcứluônphảitựhỏimìnhxemanhấycónói thậtvớibạnhaykhông;điềuđósẽ làmthânvàtâmbạncạnkiệtsứclực.Đúngthế,mộtkẻnóidốicóthểlàmbấtcứđiềugì.Tôikhôngmuốnsốngvớimộtngườimàtôikhôngtintưởng.Tôicóthểthathứchomộtlỗilầm,nhưngtôikhôngmuốnsốngvớimộtngườikhôngđángtin.HãyđọccuốnSỰTỈNHTHỨC,ĐIÊNRỒVÀGIAĐÌNHcủaR.D.Laingmàxem.Bạnbiếtđấy,bạncóthểphátđiênkhiphảisốngvớimộtngườidốitrá.Giúp đỡmột người thìOK, nhưng quan hệ sâu sắc vớimột người khôngtrungthựcthìsẽrấtmệtmỏi.Bạnkhôngthểcómộtquanhệtốtđẹpvớimộtngườimìnhkhôngtintưởngvàkhôngtôntrọng.Mọingườiđềumuốnđượcyêuthương,cảtôivàbạncũngthế,nhưngnhữnggìchúngtalàmđểđượcyêuthươngthìrấtkhác.

Được yêu thương vô điều kiện, đó là điềuchúng ta thực sự mong muốn.Nhưngchúngtađãcóthểtựyêuthươngmìnhvôđiềukiệnđượcchưa?Bạncóyêuthươngchínhmìnhkhông?Mộtcâuhỏilạlùng.Chúngtakhôngnghĩđếnđiềuấy!

Yêungườidễhơnlàhiểungười,nhưngtốthơncảlàcócảhaiđiềuấycùngnhau.

Chúngtaphảihọccáchyêuthươngmàkhôngtrởnênphụthuộchaysởhữungườikhác.Tìnhyêutrongsáng,thuầnkhiếtkhôngbaogiờgâyđaukhổ.

Tâm từ thực sự là cần thiết trongmốiquanhệ; khôngcónómốiquanhệchẳngcóýnghĩagìnhiềucả.Cótâmtừthìsẽcósựchấpnhận,hiểubiếtvàthathứ,thôngcảm.Chúngtakhônghoànhảovàchẳngcóailàhoànhảocả.ThấyrõnhữngkhiếmkhuyếtcủamìnhvàcảmthấyOKvềđiềuđólàđiềurấtquantrọngđốivớihạnhphúccủachúngta,vàthậmchíđốivớicảsựtiếnbộ trongpháphànhnữa.Nếukhôngchấpnhậnđượcnhữngkhiếmkhuyếtcủachínhmình, làmsaochúng ta chấpnhậnnổinhữngkhiếmkhuyết củangườikhác?Conngườicóthểsốnghàihòavớinhaunếuhọsẵnlòngdànhchonhautự

do, càngnhiều càng tốt, nếuhọkhônggia trưởngvàhay thao túngngườikhác.“Nănglựccủatâmtừthậtlớn,ngaycảkhitâmtừấychỉdànhchocánhânmộtngườinàođóthôi;vàđiềuđócótácđộnglớnđếncuộcđờitâmlinhcủamộtconngườilàmsao”.Đúngthế!

Tìnhyêuthươngthựcsựvàsựhiểubiếtsâusắccònđemlạisựmãnnguyệnlớnhơntiềnbạchaybấtcứmộtthúvuidụclạcnào.Hơnthếnữa,mộtcáchsốngdựatrênchánhniệmvàtrítuệchắcchắnsẽlàmchocuộcđờichúngtatrởnênthậtđángsống.

Bạnkhôngthểcótâmtừvớimộtngườinàođóvớimongđợilàhọsẽtửtếvớibạn.Bạnmuốnhạnhphúcvàbìnhan,vậythìhãytrảirộngsựhạnhphúcvàbìnhanấyđếnchonhữngngườikhác.Khôngcócáchnàokháccảđâu.Bạnhãynênướcnguyệnrằngtấtcảnhữngđiềutốtđẹpmàmìnhmongướccũngsẽđếnvớingười.Chúngtacầntâmtừtừnhiềungười,vànếucóthểđược,từtấtcảmọingườixungquanhmình.Ngàynay,hầuhết tất cảmọingườiđềuđangmắcphảimộtcănbệnhgọi làhộichứngthiếu tâmtừ.Hầuhết tấtcảmọingườiđềukhùngkhùng,điênđiênbởivìhọkhôngcótâmtừ(mettā),giớihạnh(sīla),chánhniệm(sati)và trí tuệ(paññā),họdínhmắcvàosựxahoavànhữngthứđồchơimớitậu,vìvậyhọđánhmấtđinhữngđứctínhtốtđẹptrongtráitimmình–họđãbánlinhhồnchoquỷdữ,cóthểnóinhưvậy.Bạncónghĩmìnhsẽtìmđượcmộtngườinàođócóthểlàmchomìnhhạnhphúckhông?Bạncónghĩmìnhsẽtìmđượcmộtngườiyêuthươngmìnhvôđiềukiệnmãimãikhông?

Quantâmđếnngườikháclàquantâmđếnchínhmình,đólàvinhdanhcuộcđờimàtấtcảchúngtacùngchiasẻ.

Điềuđóđúngkhikhôngcóbảnngã, khi chúng ta thấy ra rằng tất cảmọichúngsanhđềucómốiliênhệvớinhau.

“Bạnkhôngthểlàmhạingườikhácmàlạikhôngtựlàmhạiđếnchínhbảnthânmình”.

Vìvậy,khibạngiúpngườikhác,tứclàbạnđanggiúpchínhmình;sựquantâmdành cho người khác cũng chính là sự quan tâmđến chínhmình.Đểthấyvàcảmnhậnđượcđiềuđó,điềuđầutiênlàchúngtaphảimấtđicáiảotưởngvềbảnngã(cáitôi)

15.Khôngcóngườikhác,hẳnlàcũngchẳngcótôi.

Hãytưởngtượngxemnếutrênđờinàychẳngcócáigìvàchẳngcóbấtcứngườinàotồntạicảthìbạnsẽnhưthếnào?Vìvậy,tấtcảmọingườichúngtabiếtđềucóphầnnàoảnhhưởngđếncuộcsốngcủamình.Bạncótưởngtượngđượcbạncóảnhhưởngthếnàođếntôi,đếncuộcđờitôikhông?Vàbạncóbiếttôicóảnhhưởngnhưthếnàođếnbạn,đếntâmcủabạnvàcuộcđờibạn?Điềuđócũngđúngvới tôi.Bạncũngcómộtảnhhưởng lớnđếncuộcđời tôi; bạnđã làmchocuộc sốngcủa tôi phongphúhơn trênnhiềuphươngdiện.Mộtngườiphụnữvớicáitâmcủariêngmìnhcóthểyêumộtngườiđànôngvớicáitâmriêngcủaanhta.Haiconngườitrưởngthành,độclậpvềtâmlý,chínchắnvềnhâncách,tôntrọngtựdovàcátínhcủanhau,cóthểcóđượcmộtquanhệsâusắc,lâudài,đầyýnghĩavànuôidưỡnglẫnnhau.Conngườitacóthểmuamộtconngườilàmnôlệ,nhưngkhôngthểmuađượctìnhbạn.Con người không thể sống thực tế khi họ đang đắm chìm trong tình yêu.Tìnhyêuthì thườngkhôngcólýtrí.Bởivìchúngtacóthểnóivềnó,giảithíchnóhaythậmchícónó,chúngtacứnghĩrằngmìnhđãhiểunó.Nhưngtìnhyêumớithựclàbíẩnlàmsao.Chúngtacảmnhậnnó,chúngtabịnóchiphốihoàntoàn,đôikhichúngtakhôngthểtinnổichínhmìnhnữa.Cóthựcsựđúnglàtôiyêumộtngườinàođóvớitấtcảtráitimkhông?Bởivìchúngtaluôngiữlạimộtcáigìđóchomình,vàbởivìchúngtakhôngtintưởngvào chính bản thânmình, nên chúng ta cũngkhông tin tưởngđược ngườikhác.“Anhyêuembằngtấtcảtráitim.Vàanhcũngbiếtrằngemyêuanh.Khôngthểnghingờgìvềđiềuđó.Đóquảlàmộtđiềukhácthường.Ítnhất,đốivớianh,anhbiếtđiềuấylàcóthểxảyra.Anhchưabaogiờmongđợiđiềuấycả.Làmsaoanhmongđợiđượcđiềugìmàanhchưahềbiết?Vìvậy,điềuđólàmộtsựngạcnhiên.Anhcảmthấyrấtbiếtơn.Nhưngbiếtơnai?Vâng,biếtơncuộcđời”–Mộtsựmongđợingọtngàovàđauđớn!Nếubạnchưayêuthương(vànếubạnkhôngyêuthương)mộtaiđóvớitấtcảtráitim,bạnvẫnchưaphảihoàntoànlàmộtconngườitrọnvẹn;bạnchỉcótiềmnăngtrởthànhmộtconngườitrọnvẹn.

Khiyêulàkhiđangởtrongmộttrạngtháitâmthayđổikhácthường.Tìnhyêukhôngcósựhợplý;nónằmngoàilýtrívàlôgíc.

Bạn đang tràn đầy sức sống và tuôn trào cảm xúc. Những điều như thếthườngchỉxảyramột lần trongcảmộtđờingười.Tôivuimừngkhinghebạnnóirằngtráitimbạngiờđâyđãrộngmở.Hãyđểnórộngmở,mặcdùcólúc nó sẽ đau đớn.Chúng ta sợ yêu, sợ bị từ chối; sợ tình cảm củamìnhkhôngđược trân trọng,haysợbịngườikhác thao túng; sợmìnhdễbị tổnthương,vàđôikhichúngtakhôngtintưởngchínhbảnthânmình;chúngtakhôngtinrằngmìnhcóthểthựcsựyêuthươngmộtngườinàođó.

Hãyđểtấtcảmọicảmxúc,tìnhcảmcủabạntuôntràora.Hãyviếtlại,hãythểhiệnnhữngtìnhcảmấythànhnhữngbàithơkhôngvần.Nhưng,chớnênvộivàngkếthôn.Hãytìmhiểucôấythậtkỹđã.Côấycũnglà một con người; cũng như tất cả chúng ta thôi, cũng có những khiếmkhuyếtcủariêngmình.Hãycốgắnghiểutoànbộconngườivàyêucôấyvìđiềuđó,chứkhôngchỉyêumộtphầnnàođótrongconngườicôấy,haychỉyêucáihìnhảnhtưởngtượngvềcôấymàbạnđangômấptrongtâm.Bạnnói:“Côấyrất trungthực”.Đólàđứctínhquantrọngnhất;khôngcócáiđósẽkhôngthểnàocóđượcmốiquanhệcóýnghĩađâu.“Nhưngmàcôấycũngrấtđiềmđạm,bìnhtĩnhvớitấtcảmọithứ,điềmđạmvàbình tĩnhđếnmức làmchongườikháccảm thấyđaunhói trong lòng”.Thếbạnmongchờcáigì?Muốncôấyphảiphátđiênlênvìmộtgãđangsimêmìnhđếnphátđiênlênư?Tấtnhiênlàcôấyphảicẩnthậnchứ.Chắclàcôấycũngđãtừngcókinhnghiệmđốivớinhữngkẻphátđiênlênvìmìnhtrướckiarồivà…Đốivớicôấy,tốthơncảlànênhọccáchyêubạnnhiềuhơn.Đốivớiphụnữ,nếumất,cáimấtcủahọlớnhơn.Vàchỉmỗitìnhyêuthìchưađủ.Chắchẳnbạnđãtừngđọchaynghekểnhữngcâuchuyệntìnhyêulãngmạn.Mộtsốtìnhyêunhưvậychẳngkéodàiđượclâu,mộtsốkhácthìcónhữngkếtcụcbiđát.“Nóđaunhưmộtvếtthươngchưalành”.Vâng,vâng,nóđauvàđồngthờibạncũngkhôngmuốncáiđauấyđimất.Nórấtquýgiávàrấtđặcbiệt.Nóđau,nhưngnócũngđầythíchthú.

Yêumộtngườinàođóbằngcảtráitimlàđangtrởthànhmộtconngườithậtsự.Kinhnghiệmnàycótácđộngthựcsựđếncáchbạnnhìnnhậnvềconngười;nórấtquýgiá.

Ngaycảtìnhyêuđốivớimộtngườiphụnữcũngcóthểlàmộtkinhnghiệmtâm linh.Tâm linh cómặt ở trong tất cảmọimặt của cuộc sống.Khi đó,cuộcsốngsẽrấtđẹpvàđầyýnghĩa.Bạnthấyđấy,khôngaicóthểdạybạnlàmthếnàođểmởrộngtráitimmình;làmthếnàođểsốngmởlòngchodùdễbịtổnthương;làmthếnàođểthươngyêungườikhác;làmthếnàođểvượtlêntrêntấtcảmọiquyướcvàtụclệ;làmthếnàođểvượtquanhữnghạnchếcủamìnhvàkhámphánhữnggìởđằngsaunhữnggiớihạnấy.Bạnđangởmộtthếgiớihoàntoànkhácbiệtvớinhữnggiátrịkhácbiệt;bạnđãtrởthànhmộtconngườikhácvàkhôngthểlàmộtvớiconngườitrướckia–sựchuyểnhóakhôngthểđảongượcđược.“Tôiquýtrọngsựgiaotiếptừ-trái-tim-đến-trái-timvớingườikhác”.Tôibiếtcảmgiáckhigiao tiếp từ-trái-tim-đến-trái-timvớingườikhácnhưthếnào.

Hầuhếtcácmốiquanhệkhôngtốtđẹp,khôngcótácdụngbởivìkhôngcósựquantâmlẫnnhau,sựchiasẻ,trungthực,dịudàng,nhạycảm,mộttâmtừthực sự và tràn đầy (chứ không phải hammuốn).Một nhân tố khác cũngquantrọngkhôngkém,đólàsựthấuhiểusâusắcngườibạnđờicủamìnhnhưmột conngười (chứkhôngphải làmộtđối tượng tìnhdục).Tìnhdụccũng là một phần trong quan hệ giữa một người nam và một người nữ;khôngnênlàmngơkhôngtínhđếnnó,nhưngnócầnphảihàihòavớisựchiasẻniềmvuithựcsựgiữahaingười,chứkhôngphảichỉlàsựthỏamãnhammuốnbảnnăngcủaconngười.Chúngtađãnóiquánhiềuvềtìnhyêu.Bạncóbiếtmìnhđangnóivềchuyệngìhaykhông?Bạnnói:“Đôikhitôicảmthấykhôngcònbiếtthựctạilàgìnữa”.Bạncóbiếtthếnàolàthựctạikhông?Khichúngtanghĩvềthựctạilàchúng ta đã bị tách biệt ra khỏi nó rồi; khi làmột với thực tại, chúng takhôngcònnghĩvềnóđượcnữa.Nếucóthểchobạnmộtlờikhuyên,tôisẽkhuyênrằng:“hãydànhthờigianđểhiểutâmmìnhthậtsâusắc,tìmhiểubạnđangthựcsựmongmuốngìtừcuộcđờinày”.Conngườitacứmiênmanlàmhếtviệcnàyđếnviệckia,hếtmốiquanhệnàyđếnmốiquanhệkhác.Bạnmongmuốngìtừmộtmốiquanhệ?Bạnđangtìmkiếmđiềugì?Nếubạnkhôngbiếtmìnhmuốngì,thìkếtcục làbạnsẽcóđượcrấtnhiềuthứmàmìnhchẳngmuốn.Tôibiếtýbạnmuốnnóigìkhinói“sốngtừtráitim”.Tronghầuhếtcácmốiquanhệcủatôivớimọingười,tôiđãrấtbấtmãnvànghĩrằngcònthiếucáigìđóđểthànhquanhệđíchthực.Trongmộtsốtrườnghợp,chínhbảnthântôicũngthiếucáiđó.Vìvậymọiviệckhôngthểtốtđẹp,thuậnbuồmxuôigiótrongcảthờigiandài;cócáigìđókhôngổn.Nhưngbâygiờthìtôiđãýthứcrõvềnó.Tuynhiênvớimộtsốngườithìtìnhbạnnảynởmộtcáchrấttựnhiên,chẳnghạn,tôicảmthấyrấtdễdàngkhigiaotiếpvớibạn.Toihyvọngcảhaibạnthựcsựcởimởvàtrungthựcvớinhau.Khôngcócáigì là“rồihọsốngbênnhaumãimãihạnhphúc”đâu.Luônluôncónhữngvấn đề khôngmongmuốn xảy đến; chúng ta chỉ cần học cách giải quyếtchúngmộtcáchcótrítuệ.Khókhănlàđiềucầnthiết.Saukhiđãcùngnhauvượtquamộtgiaiđoạnkhókhănbằngsựkiênnhẫnvànhạycảm,haingườisẽtrởnêngầngũihơnvàhiểunhauhơn.Sựhiểubiếtlẫnnhauđósẽlàmchoquanhệtrởnênýnghĩahơnvàlâubềnhơn.Chỉmỗitìnhyêuthôithìkhôngđủ.Sựhiểubiếtsâusắcvềnhững tìnhcảmvàcảmxúc,nhữngmongmuốn,ướcmơ,nỗi losợ,hyvọng…củanhau làđiều rấtquan trọng.Chamẹchúng tađềuyêu thươngchúngta.Tạisaomàchúngtakhôngthểnóichuyệnđượcvớihọ?Bạn làngười rấtmaymắnbởivìđãhiểuđượcyêu thươngmộtconngười

khácnghĩalànhưthếnào.Tôikhôngbiếttrướcđượctươnglai,nhưngtôitinrằngtìnhyêucủabạndànhchocôấyđãmanglạirấtnhiềuchiềusâuvàýnghĩachocuộcsốngcủabạn.Tôinghĩmỗiđiềuđóthôiđãlàđủchocảmộtcuộcđời.Hầuhếtmọingườisốngrồichếtđimàvẫnchưahiểuđượcthếnàolà tình yêu thươngdịu dàng.Mặcdù họ vẫn thườnghát nhữngbài hát cangợitìnhyêucơđấy.

Ngườitanóiconchimsơncakhisavàobụimậngai,vớicâygaiđâmtrongngực,nócấtlêntiếnghóttìnhyêuhaytuyệtvời.Tấtcảchúngtacũngvậy.Còncakhácsaonữa?(KahlilGibran)

16

Tôirấtvuikhinghebạnvàcôấybâygiờđã thân thiếtvớinhau.Cốgắnghiểuthựctếcuộcsốngcủacôấy–nộitâm,tìnhcảm,nhữngkhókhănkhihòanhậpvớibạnvàcuộcsốngởMỹ,vàcảnhữngxungđộttrongtâmcôấynếucó(hầuhếtmọingườiđềucónhữngxungđộtnộitâm).Bạncóthựcsựhiểuchiềusâucuộcsốngcủacôấykhông?Bạncóbiếtmìnhsẽcảmthấyrasaokhiởvàođịavịcủacôấy?Nếucôấykhônglấybạnthìsao?Cái gì làmchomối quanhệ thực sựbổ ích,mãnnguyện, lâudài và sốngđộng,chứkhôngphảichỉlàsựtẻnhạtthườngngày?Bạnviết:“Tôimuốncôấythậtnhiều…nhưngtôimuốngìchứnhỉ?”Câuhỏiđórấtquantrọng,vàkhôngaicóthểchobạncâutrảlờiđượccả.Bạnphảinhìnsâuvàotrongtâmmìnhđểtìmcâutrảlời.Sựhòahợpgiữahaitráitim–sựhiểubiếttrựcgiácvàsâusắclẫnnhau;sựgiaotiếpkhônglời;bíẩn,vượttrênmọilýluậncủalýtrí;hiểubiếttừtrongganruộtrằngcảhaingườiởbênnhautrongvòngluânhồinày,yêuthương,chămlovàgiúpđỡlẫnnhau;biếtrằngsựhiểubiếtgiữahaingườisẽngàycàng tăngchođếnkhicảhai tâmhồn trởnênhoàn toàn thấurõ;khôngsợhãi,engạiđiềugì,khôngcógìbímậtvàhoàntoàntintưởng;khôngphảilàmộtvánbài,khôngthủđoạn.Liệuđiềuđócóthểđượchaykhông?Hãybảocôấykểchobạnnghevềbảnthânmình–thờithơấu,bốmẹ,anhchịem,nhữnghyvọng,nỗisợhãi,lolắng…củacôấy.Bạnnói:“Sựhammuốnmãnhliệtđãphainhạtdầnđi”,và“Khôngbiếtcóphảilànótựnhạtđihaymộtphần làdo tôiđã thànhcông trongviệcchinhphụccôấy?”Cuộcsốngkhông thểnào tiếpdiễnvớinhữnghammuốnmãnh liệtnhư thếmãiđược,nósẽđốtcháybạnmất.Nóchỉlà(vànênlà)bìnhthường,chẳngcógìđặcbiệtcả.Tấtcảmọithứtrongtựnhiênđềuđitheonhữngchukỳ.Bạnkhôngthểcứtiếptụcsốngvớinhữngcảmxúcmãnhliệtấysuốtngàyđược;cuộcsốngcủabạnsẽtrởnênnguyhiểm,bạnkhôngthểlàmđượcnhữngcôngviệcthường

nhật cần phải làm trong cuộc sống.Cảmxúcmãnh liệt tiêu hao rất nhiềunăng lượng. Tôi không có ý định làm giảm giá trị hay nói rằng cảm xúcmãnhliệtlàkhôngquantrọng.Nóchochúngtacáinhìnthoángquavềcáigọilà“thựcsựsốngđộng”,vànóthayđổicácgiátrịvàmụcđíchcủachúngta.Câuhỏithứhaicủabạncũngcóthểtrảlờilàđúng.Bạnđãcóđượctìnhcảmcủacôấy.Vìvậybạnkhôngcònphảilolắngvềchuyệnchinhphụccôấynữa,việcđókhiếnbạncảmthấyhơilố,nhưngđiềuđókhôngcónghĩalàbạnyêucôấyíthơn.Nócónghĩalàtâmbạnbâygiờđãổnđịnhhơn.Lònghammuốn (hay tìnhyêu) cháybỏngkhông tốt về lâuvềdài.Loại tâm từnồngấmhoặcđôikhithậmchíloạitâmtừmátmẻ(khôngphảilàlạnhlùng)tốthơnnhiều;nóđángtincậyhơnvànuôidưỡngmìnhhơn.Bạnsẽlạiphátđiênlênlầnnữakhibạncóđứaconđầulòng.Tôisẽchờxemviệcđó.Khibạncócon,hãyđểtôilàmngườibạn,cùngchơivớinó.Tôibiếtcáchlàmmộtngườibạntốtcủacontrẻ.Hãyđểtôigiúpnóhọchỏivềtựnhiên,vềcuộcđời,vàvềchínhbảnthânnó.Nhữngmốiquanhệkhông lànhmạnhnênchấmdứt.Nếubạnkhông thayđổi,bạnsẽkhôngthểsốngmộtcáchtrọnvẹn.Bấtcứthứgìsốngđềubuộcphảithayđổi.Khôngthayđổicónghĩalàchết.Dođó,nếulàmộttìnhbạnsốngđộng,nóphải luôn luôn thayđổi.Hầuhếtconngườichúng takhôngcảmthấycósứcsốnglàbởivìchúngtasợsựthayđổi(điđếnmộtnơikhônghềbiết).Chúngtakhôngmuốnrủiro.Trướckhibạnbuôngbỏsựdínhmắcvớibấtcứaihaybấtcứcáigì,hãynhìnsựdínhmắcấytrongtâmmình.Hiểusựdínhmắclàrấtquantrọng.Chỉcósựhiểubiếtsâusắcvềdínhmắcmớigiảithoáttâmmìnhkhỏinóđược.Nếubạnépbuộc tâmmìnhphải từbỏdínhmắcmàchưa thựcsự thấyrõđượcbảnchấtcủanó,nósẽquaytrởlạirấtnhanh.Nhìnrõvàhiểuthậtsâusắclàcách duy nhất để vượt qua nó. Sự buông bỏ khiên cưỡng không phải làbuôngbỏthựcsự.Hầu hết tất cả mọi người đều “mọc” lên một lớp vỏ vô hình, không thểxuyênthủngxungquanhbảnthânhọđểbảovệhọkhỏibịtổnthương,vàhọtìmkiếmsựthỏamãnởtiềnbạc,địavị,thúvuidụclạc,matúy,rượuchè,vàtìnhdụcchủyếulàvìhọkhôngcóđượcmộtngườinàoyêuthươnghọvàthấuhiểuhọmộtcáchsâusắc.Quáesợkhimởlòngmìnhravàdễbịthươngtổn!Trênđờinàycóthểcótìnhyêukhiêncưỡng(haynhântạo), lòngtừbi, tritúc, sự khiêm tốn nhân tạo…Đằng sau tình yêu thương và sự khiêm tốnkhiêncưỡngấycũngcó thể là (tronghầuhết các trườnghợp) sân si,hammuốn,ngãmạn…Thấyrõràngcónghĩalàcắtđứt!Tôicũngcónhữngkhókhăntươngtựtrongmốiquanhệvớimọingười.Tôinhậnthấyhầuhếttấtcảmọingườiđềurấtnôngcạn.Bởivìtôilàmộtnhàsưnên tôi có thể tránh không phải gặp một số người tôi không muốn gặp;

nhưng chúng ta là những con người; chúng ta không thể sốngmộtmình;chúngtacũngcầnphảigặpgỡ,liênhệvớiconngười;vàchúngtađangsốngtrongmộtthếgiớimàhầuhếtmọingườiđềuvôcùngthấtniệm(khôngcóýthứcvềchínhbảnthânmình),íchkỷ,khôngbiếtđiều,ngungốc,ngãmạn,ganhtỵ…vàvânvân.Vìvậy,mộtconngườitrí tuệvànhạycảmcầnthiếtphảichịucáikhổtiếpxúcvớimọingười.Sựkhoandungvàthấuhiểusâusắcvềconngườilàrấtquan trọng. Nhiều lúc bạn phải tự nhắc mình điều mà Đức Phật đã nói:“puthujjanoummattako”(nhữngkẻphàmphuđiênkhùng).Bạnđangtiếpxúcvớinhữngconngườiđiênkhùng.Conngườigiàđinhưnglạikhôngtrưởngthành!Vìvậybạnđangnóichuyệnvớinhữngđứaconnítlớntuổi.Bởivìbạnkhông thểchạy trốnkhỏiconngười,vậyhãycốgắng tìmcáchquanhệvớihọmộtcáchtrítuệvànhânhậu.Khibạnkhôngcóđiểmchungnàovớingườikhác, bạnkhông thể chia sẻđượcđiềugìvớihọ.Bạncảmthấymìnhnhưmộtngườixalạ.Nếubạnmuốncóbạnbè,hãyxemmìnhcóđiểmgìchungvớihọhaykhông.Nếubạncảmthấyhứngthúvớihọ,họsẽcảmthấygầngũivớibạn.

Hãyhọccáchlắngnghemọingườimàkhôngđánhgiá,phánxét.Bạnkhôngphảigiảiquyếtnhữngvấnđềcủahọ.Hãycởimởvàsốngnhânhậu.Sốngxungđộtvớingườikhácthậtlàmệtmỏi.Hammuốnsựcungkính,tôntrọngvàngưỡngmộcủangườiđờilàmộtngụctù.

Nếucóthể,hãytránhxanhữngkẻngu(bāla)17;nếukhôngthểtránhđược,

hãy cẩn thận đừng nghe theo những lời khuyên sai trái, dại dột của họ,nhưngcũngđừngtranhđấu,xungđộtvớihọ.Chúngtađangsốngtrongthếgiớicủanhữngkẻngu.Nếugiaodu,quanhệvớinhữngkẻngu,sớmmuộngìbạncũngsẽgặprắcrối.HầuhếtmọingườikhôngbiếttrântrọngnhữnglờidạycủaĐứcPhật,ngàikhôngbaogiờchonhữngkhuyênsaicả.Đúngvậy,asevanācabālānam(khônggầngũikẻác).Hãynhậnrõnhữngkẻnguácvàtránhxahọ;nhưngđừngtựlàmmìnhkhổmànghĩquánhiềuvềnhữngkẻấy.Hãytránhxanhữngkẻngunhưtránhxanhữngconrắnđộc.Nhưngcáigìlàmnênmộtkẻngu?

Nếubạncóthểtìmđượcmộtngườibạntốt,hãysốngvớihọ;Nếukhôngtìmđượcbạnnhưvậy,hãysốngmộtmình.Đốivớikẻngu,khôngbaogiờcótìnhbạn.

Từkhicònnhỏ,tôiđãnhậnrarằnghầuhếtmọingườiđềulàloạiđạođứcgiả.Rấtkhóđểtôi tinvàoconngười,nhưngđólàđiềutựnhiên,dùtôicóthíchhaykhôngthìconngườivẫncứnhưvậy.Chấpnhậnnóhoặcbuôngbỏnó.Thậthiếmhoitôimớigặpđượcmộtvàingườikhôngđạođứcgiả,nhữngngườisốngchânthành,vàbởivìnhữngngườiấyrấthiếm,nênhọrấtđángquý.Hầuhếtmọingườichỉchạytheođồngtiền,danhvọng,địavị, thúvuidụclạc…ngay cảmột số vị sư cũngvậy.Rất ít người thực sự chân thànhvànhiệt tâmtìmkiếmsựthậtvàsựbìnhan.Mộtsốngườisửdụngthiềnnhưmộtchấtthaythếchomatúy.Bạncóthấtvọngvềđiềuđókhông?Nếubạnthấtvọngvìnhữngđiềunhưvậythìbạnsẽthấtvọngsuốtcảcuộcđời.Tôivuikhithấyvẫncònmộtsốngườithựcsựtrungthựcvàchânthành.Hãycốgắngnhìnvàophíamặtsángcủaconngười.Họkhôngxấuđếnmứchọcóthểxấuđượcđâu,chưaănthuagì,họcòncóthểxấuxahơnnhưvậynữa!

Tấtcảmọingườiđềuxấuxa.Chỉsaukhichúng tađãchấpnhậnđượcđiềuđó,thì chúng tamới có thểthực sự biết trân trọng khi thấy được một vài điểm tốt ở trong mỗi conngười.

Hìnhnhưtôithấy,vềmặttâmlý,bạnchínchắnhơnrấtnhiềuhầuhếtnhữngngườicùnglứatuổicủabạn.Vìvậybạnkhônghợpvớinhữngngườicùngđộtuổi.Bạncóbiếtrằngnhữngngườithôngminhthườngcảmthấyrấtkhókhănkhilàmnhữngviệcngườikhácvẫnthườnglàm?Bởivìthanggiátrịcủabạnrấtkhácthanggiátrịcủahầuhếtnhữngngườiđangsốngquanhbạn,bạnxungđộtvớihọ,điềuđócũnglàtựnhiênthôi.Việcđầutiênlàhãycốgắnghiểuđượcbảnchấtcủavấnđề.Đôikhi,hiểuđượcvấnđềlàđãgiảiquyếtđượcmộtnửavấnđềrồi.Bạncầncómộtngườimàbạntintưởngđểnóirabấtcứnhữnggìđangcótrong tâmmình,nhất lànhữngđiềumìnhquan tâmvà lo lắng.Đôi lúc tôinghĩ bạn sẽ cảm thấy cô đơn ở ngay giữa thành phố đông đúc.Bạn đangsốngmộtmìnhxagiađình;chắchẳncólúcbạnsẽcảmthấynhucầugầngũimộtngườikhônglợidụngbạn,hiểubạn,hiểusựđấutranhvànỗiđaucủabạn.Thờibuổingàynay rấtkhóđểcó thể tin tưởngđượcngườinàongoàigiađìnhbạnđúngkhông.Nhưng tôi nghĩ vẫn cónhữngngười tốt ở khắpnơitrênthếgiới.Bạnchỉcầntìmkiếmhọthôi.Chẳnglẽkhôngcóaitronggiớixãhộicủabạnlàngườinhânhậuvàđạođứcsao?Tôihiểunhữnggìbạnđangtrảiquabởivìtôicũngđãtừngcónhữngkinhnghiệmtươngtựnhưvậy.Điềukhókhănnhấtlàviệcquyếtđịnh.Nỗiđausẽ

hàngắnsaumộtthờigian.Tôiđãtừngsốngvớirấtnhiềunỗiđauđớn,losợvàcảmgiáctộilỗitrongnhiềunăm,nhưnggiờđâytấtcảchỉlànhữngkýức.Mộtngàynàođótôisẽkểchobạnnghecâuchuyệncuộcđờitôi.Sẽcầnmộtthờigianđểbạnhồiphụctrởlạisaunhữngchấnđộngmàmốiquanhệấyđãgâyrachotâmbạn.Hãychánhniệmhơnvàthưgiãnhơnnữa.Tâmbạnđãphảnứng,sânsicảmột thờigiandài,vìvậynócầnrấtnhiềuchánhniệmvàkiênnhẫnđểbuôngbỏcungcáchhànhđộngvàphảnứngcũ.Dù lâu bao nhiêu chăng nữa cũng hãy kiên nhẫn và tử tế, nhẹ nhàng vớichínhmình.Sự thayđổikhông thểcưỡngép;nónênđượcchàođón.Tínhcáchcủabạncũngsẽthayđổinữa.

Điềutồitệnhấtđốivớimộtconngườilàđánhmấtđilòngtựtrọng.

Bạnnói:“Khôngbiếtnghiệpxấunàobắttôiphảiởcáinơitồitệnày,trongkhitấtcảnhữngnhàsưtốtvànhữngngườibạntốtthìởtậnMyanmar”.Hãynhìnsựviệcđótừmộtgócđộkhác,bạncóthểnói:“Khôngbiếtnghiệptốtnàocủatôitrổquảkhiếnchotôicóđượcbaonhiêungườibạntốtvànhữngnhà sư tốt, những thiện tri thức (kalyānamittas –bạn lành trong đạo) ởMyanmar”.Hầuhếtmọingười trên thếgiớicònchẳngcóđượcmộtngườibạnnàothìsao.

Tấtcảchúngtađềumuốnđượcngườikhácyêuthươngvôđiềukiện,nhưngmìnhđãyêuthươngđượcchínhmìnhvôđiềukiệnhaychưa?

Muốnmìnhlàquantrọngtrongcuộcđờingườikhác.Cókhảnăngtạonênsựkhácbiệtnàođó.Nhưngđốivớitôithì…(nhữngđiềuđóchẳngcóýnghĩagìhết).Ngườikhôngbiếtyêuthươngchínhbảnthânmìnhvôđiềukiện,khôngđộclậpvềmặttâmlý,sẽkhôngthểvàkhôngthựcsựyêuthươngbấtcứmộtaihết.

Đểcókhảnăngyêuthương,chúngtaphảitựdo.

Tôicóthựcsựthươngyêuaikhôngấyhả?Tronghầuhếtcáctrườnghợp,chúngtayêubởivìchúngtaquácôđơn.Chúngtahyvọngsẽvượtquađượcsựcôđơnnếumình thựcsựyêuaiđóvànếucóngười thựcsựyêumình.Nếuchúngtakhôngchấpnhậnsựcôđơncủamìnhvàchấpnhậnsựcôđơncủa người khác, chúng ta sẽ không thể thực sự gặp nhau được.Mỗi conngườichúngtađềuvôcùngcôđơn.Hãychấpnhậnnỗicôđơncủamình,vàđừngcốchephủnóhaychạytrốnnóhaycốgắngtìmcáchđểvượtquanó.Chúngtasẽluônluôncôđơn.Chỉtrongnhữngkhoảnhkhắcngắnngủinào

đókhichúngtasốngquênmình,chúngtatạmthờithoátrakhỏinỗicôđơnấy,nhưngrồichắcchắnnósẽquaylại.Tôicôđơn.Tôicòncôđơnhơntrướcnhiều. Tôi đang nhìn (quan sát) sự cô đơn này ngàymột nhiều. Có rất ítngườicóthểđếnđượcvớimìnhvàhiểumình.Giữamỗiconngườilàcảmộtkhoảngcáchlớncủasựhiểubiếtsailầmvềnhau.Tôicónhữngngườibạnyêuthươngvàkínhtrọngtôi,nhưnghọchẳngbiếttôilàngườinhưthếnàohayhiểuvềtôinhưmộtconngười.Họkhôngthểhiểu.Tôikhôngtráchhọkhônghiểutôi.Họyêuthươngcáihìnhảnhvềtôidohọ tựphóngchiếuở trongđầu,đó làmộthình ảnhkhông thật.Nhưngchínhtôicóbiếtmìnhlàaikhông?Cáitôinghĩlàmìnhchỉlàmộtsựphóngchiếu của tâm tôimà thôi. Tốt hơn cả là hãy chánh niệm từng giây phút,đừngcốđitìmcâutrảlờichonhữngcâuhỏinhưvậynữa.

Chánhniệmlànơinươngtựaduynhấtcủatôi.

Tôibiếtconngườitacôđơnnhưthếnào;tôihiểubạnđangcôđơnnhưthếnào;bởivìtôibiếttôicôđơnnhưthếnào.Tôiđãsốngcuộcđờimìnhmộtcáchtĩnhlặng,bìnhanvàcôđộc,nhưngtôitrântrọngsựtiếpxúc,sựgiaotiếptừ-trái-tim-đến-trái-timvớingườikhác.

Tôiđãđaukhổrấtnhiềuvàtôitrởthànhmộtnhàsư.Tôiđaukhổnhiềuhơn,vàtôitrởthànhmộtconngười.

Thậtkhókhănlàmsaokhikhôngcómộtngườibạn.Mộtngườibạnlàngườikhôngthaotúngbạn;ngườilắngnghevàhiểubạn;cóthờigianđểnghebạntâmsựmàkhôngngắtlờihaylơđãng,khôngquantâm;ngườibiếtlắngnghevớisựchúývànhạycảm.Hầuhếtmọingườiđềulơđãng,thấtniệmvàđaukhổ;tâmhọluônnặngnềbởinhữngvấnđềcủachínhmình.Nếubạnkhôngbìnhan,làmsaobạncóthểlắngngheđược?Tôi quenbiết nhiềungười rất thân; họkể cho tôi nghevề cuộcđời họvànhữngcảmxúc,tìnhcảmmàchưabaogiờkểchobấtcứai;vàmộtsốtrườnghợphọkểchotôinghenhữngđiềumàbảnthânhọcũngchưabaogiờnghĩtới.Chỉkhitôihỏilạiđểlàmrõthêmmộtvàiđiểm,họmớibắtđầunhìnsâuvàotâmmình,vàkinhngạcthấyrađượcnhữngđiềutrướckiahọchưabaogiờthấy.Chúngtacóthểtựchedấuchínhmìnhrấtgiỏi.Hầuhếttấtcảmọingườiđềubịchiacắt(vớichínhmình);họkhôngbaogiờtrọnvẹncả.Nếubạnkhông trọnvẹnvớichínhmình,bạnkhông thể trưởng thànhđược.Đểsống trọnvẹn,bạnkhôngnênphủnhậnhaychốibỏbấtcứđiềugì,bấtcứsuynghĩhaycảmxúchayýtưởngnàocủamình,dùnókhóchấpnhậnđếnđâuchăngnữa.Từchínhnhữngkinhnghiệmcủatôivớiconngười,tôibiếtconngườirấtcôđơn,thậmchíngaycảnhữngngườiđangsốngvớigiađình,

vớicảgiađìnhđôngngười,nhiềuthếhệnữa.

Sựcôđơnkhôngbiếnmấtchỉvìbạnđangởcùngmộtngườinàođó;côđơnlàbởivìkhôngcósựhiểubiếtsâusắcvàsựchấpnhận.

Ngay cả những người trong cùngmột gia đình cũng không hiểu nhau vàchấpnhậnlẫnnhau.Quánhiềusựđánhgiá,phánxétvàhiểulầmnhauthậmchíngaytrongmộtgiađình.Nguồngốccủavấnđề làởchỗkhônghiểubiếtsâusắcvềbản thânmình,khôngchấpnhậnchínhbảnthânmình.Chúngtaluônluônchốibỏmộtphầnnàođótrongconngườimình.Liệuchúngtacóthểyêuthươngvàtôntrọngchínhbảnthânmìnhvôđiềukiệnđượckhông?Trừ phi bạn thấu hiểu chính bản thânmìnhmột cách sâu sắc (và điều đóchẳngdễdàngtýnào),sẽkhôngcócáchnàokhácđểgiảiquyếtvấnđềnày.Chúngtamuốnquanhệhầunhưchỉvìchúngtacảmthấycôđơn.

Quan hệ được sử dụng nhưmột phương tiệnđể vượt qua nỗi cô đơn thìkhôngbaogiờcótácdụng.Mỗi người trong chúng ta đềumongđợingười khác làmchomìnhhết côđơn.Quanhệbịsửdụnglàmphươngtiệnsẽchỉđemđếnsựthấtvọng.

Chạytrốnsựcôđơn.Đólàđiềuhầuhếtchúngtalàmhầunhưtrongmọilúc.Chúngtakhôngcóthờigianchonhữngviệckhác.Khibạnđãhiểuvàsốngsâusắcvớichínhmình,cuộcđờibạnrẽsangmộtbước ngoặtmới, và điều đó cầnmột người bạn, người đó cũng phải hiểumình thật sâu sắc, người cảm thấyOKvề chínhbản thânmình, không sợphảinhìnmọithứnhưnóđanglà,ngườiđãquennhìnnhữngthứmàngườikhácgiảbộnhưkhôngthấy.Giốngnhưbạnđangsốngởsâudướiđáybiển:bạn nhìn thấy được những thứmà bạn không bao giờ tưởng tượng nổi –nhữnghìnhhàivàmàusắcdườngnhưkhôngthểcó,cónhữngthứthậtđẹpđẽvànhữngthứthậtvôcùngxấuxí.NhữngngườiđitìmkiếmđáquýRubikhôngbaogiờthấyđượckimcương,bởi vì kim cương không cómàu.Mặc dù khôngmàu, nhưng nó luôn lấplánh.(Nhưngkimcươngnhântạothìcómàu).Tốthơncả làđigiúpđỡmọingườivừaphải thôi,bởivìnhư thếbạnmớikhôngphải tốnquánhiều thờigianvàcôngsức,khôngbịmệtmỏivàkiệtsức.Nếukhinàocóthể,thìhãygiúpđỡthêmchútchútđôilúc(nhưngchớluônluônnhưthế).Nếubạnlàmhếtsứccủamình,rấtnhanhthôibạnsẽcảmthấymìnhkhôngthểcứtiếptụclàmnhưthếđượcnữa;quánhiều!Bạnnói:“Sayadaw,conngười thậtkỳ lạ.Khibạn tốtvớihọ,họcoiđó là

chuyệnđươngnhiên.Bạnphảitỏrakhóchịu,cáukỉnhvớihọ”.Không,bạnkhôngphảikhóchịu,cáukỉnhvớihọ.Bạnchỉcầnnóirõgiớihạnnhữnggìmìnhcóthểlàm,làmđếnđâu.Bạncầnphảinóichohọbiếtnhữnggiớihạncủamình; thời gian cần dành riêng cho bản thânmình và công việc củamình.Nếubạnkhôngnói,làmsaohọbiếtđược?Bạnmongđợilàhọsẽphảibiếtnhucầucủamìnhmàkhôngcầnphảinóirahaysao?Họquantâmnhiềuhơnđếncáihọmuốn,chứkhôngphảicáibạnmuốn.Vìvậybạncầnphảinóichohọbiết,bạncầnphảiyêucầu.Nếubạnkhôngnóirõmứcgiớihạn,họsẽđòihỏibạnlàmngàycàngnhiều,vàcuốicùngbạnsẽcảmthấymìnhbịbóclộtvàsẽphảnứnglạimộtcáchbấtmãn.Cáiđósẽlàmhỏngquanhệcủabạnvớihọ.Tôiluônluônnóichomọingườibiếtmứcđộgiớihạncủamình,ngaycảđólànhữngchuyệnliênquanđếnPhậtPháp.Vìvậy,khibạnđếnởmộtchỗmới,ngaylúcđầutiênbạnphảithiếtlậpmộtgiớihạn,cómộtthờigianquyđịnhchặtchẽ.Quátốtkếtcụcthườnglàquácayđắng!Cuốicùngbạnsẽghétbỏnhữngngườimàbạnđãdànhthờigiangiúpđỡchohọquánhiều.Tấtcảmọingười,baogồmcảnhữngngườitronggiađìnhchúng ta,mongđợiquánhiềuởchúng ta,vàhọ thườngcoiđó làchuyệnđươngnhiên–nghĩavụcủachúngtaphảilànhưvậy.

Khôngaicóquyềnhànhgìđốivớibạncả,trừphibạnchohọcáiquyềnấy.

Bạnchophéphọgâyảnhhưởng,tácđộngđếntâmmình.Giờthìbạnkhôngsẵnlòngchohọgâyảnhhưởngnữa,họbịtướcsứcmạnhvàmấtđiquyềnlựcđốivớibạn.Khibạncònnghĩrằnghọcóquyềnlựcvàhùngmạnh,họsẽcóquyềnhànhđốivớibạn.Bạnkhông thấyhọsợhãi,bất lựcvà lệ thuộcnhưthếnàoư?Họsẽsửsựnhưnhữngônghoàngbàchúa,nếubạnđặthọlênngaivàng,nhưngnếubạnđặthọngồixuốngđất,bạnsẽthấyhọcũngyhệtnhưbấtcứmộtngườinàokhácmàthôi–bấtlực,yếuớt,losợ,lệthuộcvàcôđơn.

Khichúngtabuôngbỏhìnhảnhtựphóngchiếucủachínhmình,khichúngtaloạibỏtâmlýtựbảovệchínhmình,chúngtamớithấyđượcthựcsựmìnhlàai.

Tôikhôngkhácbạn.Sứcmạnhthựcsựđếntừsựhiểubiếtchínhbảnthânmình.

“Sứcmạnhthựcsựthểhiệnởsựtựchếngựbảnthânmình”(Aristotle)

Mọingườitraoquyềnchomộtnhânvậtnàođóđểtrởthànhtổngthống.Vìthếnêntổngthốngmớicóquyềnlực.Đừngđểngườikháclợidụngmình.Mỗikhibạnbịngườitalợidụng,hãytựnóivớimìnhrằngđólàcáigiáphảitrảđểbiếtđượcailàkẻđanglợidụngmình.Cócáchnàođểbạnbiếtchắcđượcđiềuđóbâygiờ?Gióthổilàmcànhtrenghiêngngả.Đổlỗichoaiđượcbâygiờ?Chocànhtrehaychogió?Tôiđọcmộtvàicuốnsáchhay,viếtthưchobạnbè,vàcốgắngchánhniệm trongmọi lúc.Tôi thíchsốngởđây, tĩnh lặngvàbìnhan;vớibầutrờixanhthẳmvàmâytrắngbay;vớichimmuôngvàcâycối.Tôikhôngthấykhổđaunhưngtôinhớcongáitôirấtnhiều;nólàtâmđiểmcủacuộcđờitôi.Bạnthấyđấy,luônluônkhôngcóviệcnàythìviệckhác(hayngườikhác).Thậtlàkhóđểsốngchỉchochínhmình.Chúngtacầnmộtcáigìđó(mộtlýtưởng)haymộtngườinàođóđểsốngvìnó.

Ngaycảmộtvịẩnsĩcũngphảicómộtlýtưởngđểsốngvìnó.

Tôihyvọngmộtngàynàođósẽgặplạibạn,bạnthânmếnạ.Khôngbiếtbaogiờsẽcóngàyấy.Bạnđangthayđổivàtôicũngđangthayđổi.Vìvậy,xinđừngthấtvọngkhithấyngườikiađãkhácxưarồi.TôicảmthấyOKmiễnlàbạnvẫnthựcsựlàchínhbạn;vàbạncũngsẽthấytôinhưthế.

Cómộtđiềutôichắcchắn:Tôikhôngcóquyềnđểthayđổibấtcứai;Vàtôicũngkhôngcóhứngthúlàmviệcđó.

Tôisẽkhôngbaogiờlàmộtđạosư.Nếutôiphảitrởthànhmộtcáigìđó,tôisẽtrởthànhmộtconngườiđơngiản,vàtôihyvọng,khiêmtốnnữa.Tôirấttrântrọngtìnhbạngiữachúngta.Đólàđiềukhóbuôngbỏđốivớitôilúcnày.Tôisẽcốgắnggiữtâmtừvàbuôngbỏsựdínhmắc.Bạnlàbạncủatôi.Liệuthếđãđủlýdođểtôichiasẻnhữngcảmxúcsâusắcnhấtvớibạnhaychưa?Xinđừngnghĩrằngbạnkhôngxứngđángvớiđiềuđó.Tôichỉhyvọngbạnhiểuđược.Tôiđãsốngvớibạnđủlâu,vàtôinghĩtôihiểubiếtđượcmọingườitừkinhnghiệmlâunămtiếpxúcvớihọ.Tôinghĩtôibiếtvàhiểubạnmộtphầnnàođó.(Tôikhôngthểhoàntoànsailầm).Hãyhiểurằngcómộtngườibạntintưởng, tôn trọng và hiểu bạn.Nếu được, tôi sẽ tiếp tục nói cho bạn nghenhữngcảmxúcsâusắcnhấtcủamình.Nếutôiđặcbiệttheomộtnghĩanàođó,thìchắcchắnbạncũnglàmộtngườiđặcbiệtkhilàmbạnvớitôi.Tôiđãtừngsợrằngmìnhsẽmấtđibạnbèbởivìsựthayđổivềhiểubiếtvà

nhữnggiá trị củamình.Nhưng, dần dần, giờ đây tôi đã có thể chấp nhậnđượcđiềuđó.Tôiphảisốngthậtvớichínhmình.Mùađôngởcaonguyên,2010.

o0o

GhiChú

[←1]MarcusAurelius (121-180), vì hoàngđế anhminhcuối cùngcủađếchếLaMã.Ônglàmộtvìhoàngđếkiêmnhàtriếthọc.

[←2]RolloMay(1909-1994),nhàtâmlýhọcnổitiếngđươngđạicủaMỹ.

[←3]Câutụcngữlà:“mộtconlừađứnggiữahaibórơmvàcốquyếtđịnhxem mình nên ăn bó rơm nào trước”. Nhưng nó cứ lưỡng lự hoàikhông biết chọn ăn bó nào trước và cuối cùng chết đói giữa hai bórơm.Cócơhộiđểquyếtđịnhlựachọnkhôngcónghĩalàđãcótựdo.Đôikhi“phảiraquyếtđịnh”lạilàmộtsựtratấnvàràngbuộclớn.

[←4]RainerMariaRilke(1875-1926),thisĩngườiĐức.

[←5]Học hỏi ở đây không phải chỉ là học kiến thức trong sách vở haynhữnghiểubiếtngoàiđờimàlànhữngcáithấy,cái"ngộ"ratrongquátrìnhtưduy,chiêmnghiệmtrongthựctếtutậpvànhữnghiểubiết,tuệgiácphátsanhtừquátrìnhquánsátcácpháphaycáchiệntượng,tiếntrìnhtựnhiêncủathânvàtâmmình-ND.

[←6]Đángbuồn thay, loạingườiđóbâygiờquánhiều trên thếgiannày!Ngườituhànhthờinaymấyaiđãthoátđượchaichữlợi-danh!

[←7]Từkinhnghiệm(experience)trongthiềnquánlàđểchỉnhữnggìđangdiễnratronghiệntại,nhữnggìchánhniệmquansátđược...đócóthểlàcáctiếntrìnhthânhoặctâmnhưhơithở,cảmgiáchaymộttiếntrìnhsuy nghĩ, một tâm sân, tâm hỷ...khởi lên trong quá trình quan sát.Khôngnênhiểutừkinhnghiệmnàytheonghĩabìnhthườnglàcáckỹnăng, tri thức thu thập được trong công việc hoặc đời sống (kinhnghiệmlàmviệc,kinhnghiệmgiaotiếp...)-ND.

[←8]FyodorMighailovichDostoevsky (1821-1881),nhàvănvĩđạingười

Nga.Nhữngtácphẩmcủaôngđaphầnphântíchvà lột tảsự tồn tạicủahainhâncáchtrongcùngmộtconngười.CuốnGhiChépTừLòngĐấtmiêu tả sự đấu tranh giữa sự lý luận và ýmuốn trong tâm conngười.Nhờđặt lòng tinvàosựbấthợp lý (của trái tim)và từbỏsựhợplýcủalýluận,khôngchonóđóngvaitròdẫndắtconngười,ôngđãthểhiệnquanđiểmcủamìnhquacuốnsách.HọcthuyếtsiêunhâncủaNietzschecũngchịuảnhhưởngcủaông.

[←9]HenryDavidThoreau(1817-1862),mộttrongnhữngnhânvậtcóảnhhưởngnhấttronggiớitưtưởngvàvănhọcMỹ.

[←10]Kierkegaard(1813-1855),triếtgiavànhàtưtưởngngườiĐanMạch.Ôngchorằngtriếthọcnêntừbỏsựsuyđoánvàcáclýthuyếtkhôngcógiátrịthựctế,quayvềvớichínhmìnhđểđốidiệnvớicáccảmxúccủatâm,buôngbỏđaukhổ,sựđấutranhvànhữngtròngớngẩncủatâmtrí,vàphảihiệnthựchóasựsinhtồncủacánhânconngười.Ôngchủtrươngrằng“sựsinhtồncómặttrướctựnhiên”,nghĩalàlýdoconngườitồntạilàvìhọđãđượcđịnhsẵnvàanhtacómặttừtrướckhinhậnrasựsinhtồnấy,vìvậyanhtakhôngcótráchnhiệmđốivớikiếpsinhtồncủamình.Cáichúngtacầnlàmlàhãybiếttrânquýkiếpsốngcủamìnhvàpháttriểntươnglaicủachínhmình.TưtưởngcủaôngđãtạonềnmóngchotrườngpháitriếthọcsinhtồncủaphươngTây.

[←11]Mark Twain, tên thật là Samuel Langhornes Clemens, nhà vănMỹ,cáctácphẩmcủaôngnổitiếngvìsựhàihước,châmbiếmvàsựkhônngoan.

[←12]Thậtchí lý làmsao!Conngườiquả thật làngungốc,họghétnhữngkẻkhácmình,chẳng cần biết đúng-sai, tốt-xấu ra sao, cứ khác là ghét cái đã.Người chắc chắn bịganhghétnhiềunhấtlàmộtngườitrígiữađámkẻngu,mộtngườitốtgiữađámngườixấuxa.Giữađámngườingumuội,simêvùngvẫytrongđốngbùnlầyngậpđếntậncổ,nếumộtngườicótrítuệ,biếtthươngmình,tìmcáchthoátravũngbùnđóđểlênbờ,thìnhữngtrởngạilớnnhấtngườiđóphảivượtquakhôngchỉlàsựkhókhăn,nguyhiểmcủađườnglên,màcònlàbaonhiêucánhtaytìmcáchlôituộtanhtrởlại,baonhiêulờichửirủavìkhôngchịu“hòađồng”theosựumêcủahọ,vìíchkỷbỏhọrađi,khôngởlạicùng“chiangọtsẻbùi”.Hànhđộngcủabậctrí tuệthườnglàkhácngười,kẻtầmthườngkhôngthểhiểuđược.Vìthếnêntulàđingượcdòngđời,làbiếtbaocanđảm,nghịlựcvànhẫnnại,làbiếtbaotrítuệ,tìnhthươngvàsựbaodung,hiểubiếtvàthôngcảmvớilướisi,sôngáicủađời.2500nămtrướcĐứcPhậtđãtừngnói:

“Tinhcầngiữaphóngdật,Tỉnhthứcgiữaquầnmê,Ngườitrínhưngựaphi,Bỏsauconngựahèn”.(Phápcú28)“Ngườitrídẹpphóngdật,Vớihạnhkhôngphóngdật,Leolầucaotrítuệ,Khôngsầunhìnkhổsầu,Bậctríđứngnúicao,Nhìnkẻnguđấtbằng”.(Phápcú29)

[←13]MeisterEckhart(1260-1328),nhàthầnhọchuyềnbíngườiĐức.

[←14]CarlRoger(1902-),nhânvậthàngđầutrongngànhtâmlýhọchiệnđạiMỹ.

[←15]Điềunàyrấtquan trọng,không thểđểcáicàyđi trướccon trâu.Chỉkhinàochứngnghiệmvàsốngđượcvớisựvôngã,chúngtamớicóthểthựcsựlàmđượcđiềuđó.Cònchưathựcsựchứngnghiệmđượcsự thật đó,mà cố bắtmình ép làm như vậymột cách khiên cưỡng(trongkhitrongtâmmìnhvẫnkhôngthựcsựtin)thìerằngmìnhđangxỏnhầmvàomộtđôigiàyquátocủangườikhác,vàcoichừngcáingãmạnđangnúpbóngđâuđóđằngsauhànhđộngấy.ThiềnsưSayadawUJotikanói:chúngtakhôngthểsốngcaohơntầmmứctâmlinhthựccủamình,vàcũngkhôngthểsốngthấphơnthế.Giúpngườitrongmộtchừngmựckhônghạiđếnbảnthânmình,giúpmộtcáchcótrítuệvàxuấtpháttừđộngcơtrongsángthựcsự,làtâmtừbi,chứkhôngphảigiúpngườimàkhôngnghĩđếnbảnthânmìnhhaygiúpngườimàđộngcơthựcsựlạilàvìlợiíchcủacánhân,vìmuốntônvinhbảnngãcủamình. Giúp người theo nguyên tắc mà Đức Phật dạy: “Việc gì hạimình, lợi người – không được làm. Việc gì hại người, lợi mình –khôngđượclàm.Việcgìhạicảmìnhvàngười–khôngđượclàm.Chỉnhững việc gì lợi chomình, lợi cho người – hãy làmviệc ấy”.Tuynhiên,chữlợivàchữhạimỗingườicómộtcáchhiểukhácnhau.Đốivớingườituhành,chữlợi,hạiởđâykhôngphảilàlợi,hạivậtchấtmàquantrọnghơnlàlợi,hạiđốivớiconđườngpháttriểntâmlinhvàtutậpgiảithoáthoàntoànkhỏiđaukhổ.Lợi,hạicầnphảinhìntheocon

mắtcủaquyluậtnghiệpbáovàluânhồichứkhôngphảinhìntheoconmắtcủathếgian.Chữlợi,hạicủathếgianđaphầnlàngượcvớichữlợi,hạiởtrongđạo,bởivìthếgianchìmđắmtrongảotưởngđiênđảo,đảođiên.Bảnchấtcủamọipháphữuvilàvôthường,khổ,vôngãthìthếgianchỉthấylàthường,lạc,ngã,tịnh.Tulàđingượcdòngđời,vìvậychữlợihạicủathếgianmêmờkiakhôngthểlàtiêuchuẩn,thướcđochosuynghĩvàhànhđộngcủangườituhành.

[←16]KahlilGibran(1883-1931),nhàthơnổitiếngngườiMỹgốcLi-băng.Ôngcũnglàmộttriếtgia,nhàvănvànghệsỹ.

[←17]Thếnàolàmộtkẻngu?TrongđạoPhật,địnhnghĩavềkẻngukhônggiốngởngoàiđời.Kẻngudướiconmắtcủađạolànhữngkẻkhôngcóchánhkiến,khôngcóđạođức,giớihạnh,không tu tậpvàhướng tớiconđườngpháttriểntrítuệ,thanhtịnhhóabảnthânmìnhvàgiảithoátmìnhkhỏiđaukhổ.Kẻngukhôngthấyrõđaukhổ,nguyênnhânđaukhổ(làthamái),conđườngdẫnđếnchấmdứtđaukhổ(làBátChánhĐạo)vàNiếtBànlànơichấmdứtđaukhổ.Địnhnghĩavềkẻngunhưvậykháchẳnđịnhnghĩavềkẻnguởngoàiđời,ở trongđạo,chỉ cókiến thức và sự thôngminh thôi thì chưa thể được gọi là người trí.Nhiềungườithôngminh,đỗđạtnhưngvẫnlànhữngngườiđầytham,sân, si, ngãmạn, ích kỷ.. vẫn là người đau khổ, bất thiện, vẫn làmnhữngviệchạimình,hạingười.Ngườitríphảilàngườithiện,ngườicógiớihạnhvàcótrítuệ,làngườisốngcóýnghĩa,đãhoặcđangtrêncon đường đoạn diệt tham, sân, si, nguồn gốc của các loại tâm bấtthiện trongmình.Vìvậy,bậc thiện trí thức lànhữngngườibạn lànhtrongđạo,lànhữngngườiđangđitrênconđườngthanhtịnhbảnthânmìnhvàkhuyêndạyngườikhácthanhtịnhbảnthân, làmđiềuthiện-tránhđiềuác, tu tậpGiới-Định-Tuệ,đoạndiệt tham, sân, si.Kẻngubaogiờcũnglàngườiác,bởivìtàkiến,tham,sân,silàcộinguồncủamọiviệcác trên thếgian.Kẻngu luôn luônkhuyênngườikhác làmnhữngviệcnhưmình,nhữngviệcsimê,hạimìnhhạingười.