TURYSTYKA PIESZA, KONNA, ROWEROWA NA OBSZARACH

NATURA 2000

Janina Kawałczewska RCEE w Płocku

1. OCHRONA WALORÓW PRZYRODNICZYCH I TURYSTYCZNYCH A OBSZARY NATURA 2000: ⁻ konflikt interesów między ochroną obszarów Natura 2000 a

ich udostępnianiem dla społeczeństwa, w tym turystów, ⁻ udostępnianie przyrody i inwestycje związane z turystyką

nie mogą wprowadzać znaczących negatywnych zmian w środowisku (skala konfliktów jest różna, zależy od wrażliwości siedlisk, gatunków, form turystyki, jej intensywności),

⁻ szlaki turystyczne piesze, rowerowe nie są przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko, ale: mogą intensywnie oddziaływać na obszar Natura 2000, mogą wpłynąć na zaburzenie powiązań funkcjonalnych terenu objętego realizacją przedsięwzięcia z obszarami Natura 2000 (np. szlaki po koronie wału przeciwpowodziowego obszaru Dolina Środkowej Wisły), mogą powodować oddziaływanie skumulowane w wyniku równoległej realizacji lub istnienia innych przedsięwzięć (np. hotel istniejący, kamping, bar, gospodarstwo agroturystyczne).

2. ZASADY OCENY ODDZIAŁYWANIA NA OBSZARY NATURA 2000 ‐ ocena z punktu widzenia celów ochrony obszaru Natura 2000 (w tym integralność obszaru), ‐ ocena zgodnie z zasadą przezorności: procedurę OOS przeprowadza się nie tylko w przypadku pewnego wystąpienia znaczącego oddziaływania, ale również gdy istnieje podejrzenie jego wystąpienia, wątpliwości muszą być interpretowane na korzyść ochrony środowiska, a nie na korzyść inwestycji,

‐ ocena wpływu przedsięwzięcia oraz w powiązaniu z innymi planami lub projektami (oddziaływanie skumulowane).

3. ETAPY OCENY ODDZIAŁYWANIA NA OBSZARY NATURA 2000 ‐ Etap I - ocena wstępna (screening/kwalifikacja), ‐ Etap II - ocena właściwa, ‐ Etap III - kwestia braku alternatyw, ‐ Etap IV - Nadrzędny Interes Publiczny i kompensacja przyrodnicza Etapy II, III i IV - w ramach pełnego postępowania OOS (z raportem i udziałem społeczeństwa).

ETAP I - OCENA WSTĘPNA (SCREENING) ‐ oceną objęty powinien być każdy plan i przedsięwzięcie usytuowane w obrębie i poza obszarem Natura 2000, które może w znaczący sposób na niego oddziaływać, ‐ ocena powinna obejmować: charakter przedsięwzięcia (wielkość, eksploatacja, realizacja), opis obszaru (środowiska przyrodniczego) - komponenty środowiska, procesy zachodzące, drogi migracji ptaków, drogi migracji zwierząt, identyfikacja negatywnego oddziaływania, ocena jego znaczenia/wielkości - dla siedlisk i/lub gatunków, integralność obszaru, stan przedmiotów ochrony w obszarze, oceniony w ramach monitoringu i nadzoru (jeżeli taka ocena została wykonana). Jeśli wpływ jest znaczący lub istnieje podejrzenie, że może być znaczący (zasada ostrożności) przechodzimy do etapu II.

ETAP II - OCENA WŁAŚCIWA ‐ Analiza i ocena wpływu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000: potrzebne badania terenowe (inwentaryzacja przyrodnicza) bierzemy pod uwagę integralność obszaru - strukturę, funkcje i

cele ochronne obszaru Natura 2000 oraz spójność sieci ‐ Określenie oddziaływań: etap realizacji, eksploatacji, oddziaływanie skumulowane.

‐ Stwierdzenie negatywnego oddziaływania: propozycja działań minimalizujących pozwalających

wyeliminować/ograniczyć negatywne oddziaływania ‐ Brak negatywnego oddziaływania - podjęcie odpowiednich decyzji administracyjnych. ‐ Istnieje negatywne oddziaływanie - etap III - szukanie alternatyw.

ETAP III - SZUKANIE ALTERNATYW ‐ Ustalenie, czy istnieją rozwiązania alternatywne: alternatywy proponowane przez wykonawcę, alternatywy proponowane przez kompetentne władze,

alternatywy proponowane przez inne zainteresowane strony (np. NGO). ‐ może to być np. wariantowanie lokalizacji lub przebiegu, skali lub wielkości przedsięwzięcia, metod budowy, zmiana techniki eksploatacji, itp. ‐ wszelkie, inne, w tym „nieinfrastrukturalne" rozwiązania służące realizacji danego celu ‐ kryteria ekonomiczne nie mogą być postrzegane jako nadrzędne nad kryteriami ekologicznymi ‐ ocena alternatyw pod kątem ich oddziaływania na cele ochrony obszaru Natura 2000 wg tych samych kryteriów ‐ ocena alternatyw, w tym ustalenie ich braku - to obowiązek kompetentnych władz.

Jeśli nie istnieją rozwiązania alternatywne - etap IV.

4. DZIAŁANIA MINIMALIZUJĄCE ‐ Ograniczają lub wykluczają negatywny wpływ przedsięwzięcia, np: przejścia i przepusty dla zwierząt, przepławki dla ryb, ekrany akustyczne (inwestycje liniowe) / nasadzenia roślinności, wygrodzenie drogi, prowadzenie prac poza okresem lęgowym ptaków, poza okresem zimowania, przelotu, wybór najmniej szkodliwego sprzętu /materiałów/technik budowlanych.

5. NADRZĘDNY INTERES PUBLICZNY ‐ ochrona fundamentalnych wartości związanych z życiem

obywateli: zdrowie ludzkie, bezpieczeństwo publiczne, korzystne skutki o podstawowym znaczeniu dla środowiska,

‐ spełnienie celów interesu społecznego i gospodarczego, np. wypełnienie obowiązków związanych z usługami publicznymi: transport, energia, komunikacja, usługi komunalne,

‐ określone przez władze krajowe uzasadnione cele polityki społeczno-gospodarczej: zdrowie, edukacja, usługi komunalne,

‐ oparty na dowodach, ‐ ma względy przeważające w stosunku do obszaru chronionego, ‐ ma charakter długofalowy.

6. KOMPENSACJA PRZYRODNICZA ‐ rozwiązanie ostateczne, ‐ stosowane, gdy „zawiodą" inne rozwiązania (alternatywne i minimalizujące), a przedsięwzięcie musi być zrealizowane, ‐ nie powiązane z przedsięwzięciem, ‐ mają charakter długofalowy, ‐ należy je wdrażać przed wystąpieniem szkody na skutek realizacji przedsięwzięcia. Działania kompensacyjne. ‐ Odtworzenie - rekonstrukcja siedliska. ‐ Poprawa wartości biologicznej siedliska. powyższe działania mogą być realizowane na istniejących obszarach Natura 2000 lub na terenach, które zostaną włączone do sieci, objęcie ochroną poprzez utworzenie lub powiększenie obszaru Natura 2000.

7. ZASADY KOMPENSACJI „NATUROWEJ". ‐ zachowanie proporcji w stosunku do siedlisk i gatunków

ulegających negatywnym wpływom -1:1, zalecane powyżej 1, ‐ ten sam region biogeograficzny w obrębie tego samego

Kraju Członkowskiego, ‐ najbliższa odległość od siedliska, które uległo zniszczeniu, ‐ zapewnienie funkcji obszaru kompensacji porównywalnych do

funkcji spełnianych pierwotnie, ‐ dostosowanie do konkretnego negatywnego oddziaływania na

dane gatunki i siedliska (odpowiednia do straty wywołanej inwestycją),

‐ określony harmonogram jej realizacji: terminy, monitoring, ‐ zabezpieczenie prawne i finansowe działań, ‐ musi być skuteczna i wykonalna, ‐ koszty działań kompensacyjnych ponosi inwestor (mogą być

sfinansowane ze środków UE jako koszt kwalifikowany).

8. PRZYKŁADY ZREALIZOWANYCH PROJEKTÓW – ŚCIEŻEK PIESZO – ROWEROWYCH. - szlaki turystyczne na obszarach Natura 2000, to:

brak zagrożeń dla gatunków i siedlisk chronionych, intensywność ruchu

turystycznego, terminy muszą być dostosowane do wymogów ochrony w obszarze, właściwe zagospodarowanie

przestrzeni, tak aby kierować ruchem turystycznym, umożliwiającym turystom kontakt z przyrodą, kształtować świadomość ekologiczną,

- przykłady działań w obszarze Natura 2000 „Nietoperek”: Międzyrzecki Rejon Umocniony (gminy

Międzyrzecz, Sulęcin, Lubrze, Świebodzin), rezerwat przyrody „Nietoperek” obejmujący

fortyfikacje w/w terenu z licznymi nietoperzami), utworzony Obszar w celu zachowania miejsc zimowania i rozrodu ssaków, kilka tras turystycznych, międzynarodowy szlak

pieszy, dwa szlaki rowerowe, w tym jeden międzynarodowy, podziemne trasy turystyczne, turystyka realizowana poza okresem hibernacji i

rozrodu nietoperzy, w miejscach nie posiadających kluczowego znaczenia dla funkcjonowania populacji, dwa obserwatoria umożliwiające obserwację

hibernacji nietoperzy, za pomocą kamer pracujących w podczerwieni, a w lecie ich rozród),

- „Naturowe trasy pieszo – rowerowe – natura łączy samorządy” (Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego 2007-2013) Gmina Przeworno, Powiat Strzeliński, Nadleśnictwo Henryków: stworzenie tras pieszo – rowerowych obszaru Natura 2000 (ścieżki, wiaty,

tablice, kosze na odpady, stojaki na rowery itp.), uprawianie turystyki pieszej i rowerowej, promocja walorów

przyrodniczych terenu, wejście na górę, punkt widokowy, informacja,

- przykłady szlaków z Regionu Płockiego: PIESZE Szlak żółty - szlak główny Kotliny Płockiej: Dobrzyków PKS (0,0 km) – Jez.

Ciechomickie (5,5 km) – Jez. Górskie (8,5 km) – Grabina PKS (10,0 km) – Łąck PKP (15,5 km) – Jez. Sendeń (18,0 km) – Krzywy Kołek (24,5 km) – Trzcianno (29,5 km) – Nowy Duninów PKS (32,5 km) – Jazy Telążnia – Jez. Radyszyńskie – Włocławek.

Szlak zielony im. Króla Kazimierza Wielkiego: Gąbin PKS (0,0 km) – Koszelówka (5,0 km) – Matyldów (9,0 km) – Jez. Łąckie Małe (12,5 km) – Jez. Łąckie Duże (13,0 km) – Łąck PKS (16,0 km) – Janów (20,5 km) – Gorzewo Stanica ZHP (22,0 km) – Lucień (27,5 km) – Białkówek (31,5 km) – Jez. Lubieńskie (33,0 km) – Cieślikowo (36,0 km) – Jez. Skrzyneckie (40,0 km) – Włocławek.

Szlak niebieski - szlak nadwiślański im. Władysława Broniewskiego Płock PTTK (0,0 km) – Soczewka (12,5 km) – Krzywy Kołek (16,5 km) – Lucień (24,5 km) – Gostynin Pl. Wolności (32,0 km).

Szlak czarny im. Andrzeja Małkowskiego: Płock PTTK (0,0 km) – Ciechomice (6,5 km) – Grabina (8,5 km) – Jez. Ciechomickie (9,5 km) – Matyldów (13,5 km) – Zdwórz (17,0 km) – Koszelówka (22,0 km) – Gąbin (25,0 km)

Szlaki Turystyczne

ROWEROWE Międzynarodowy Szlak Rowerowy EuroVelo R-2 – kolor zielony. Szlak Międzynarodowy EuroVelo R-2 – „Szlak Stolic”, ma połączyć Galway z Moskwą. Obecnie dochodzi tylko do zachodniej granicy Polski. Odcinek z Łącka do Kowala jest pierwszym polskim fragmentem szlaku. Następnie wyznakowano szlak na trasie Brochów – Sanniki i biegnie malowniczymi terenami Nadwiślańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu do miejscowości Iłów, a następnie doliną rzeki Jeżówki do Sannik. Kolejny etap łączy Sanniki z Tokarami Rąbież i przebiega przez następujące miejscowości: Sanniki – Czyżew – Konstantynów – Gąbin – Dobrzyków – Jordanów – Tokary Rąbież.

Ponadregionalny Szlak Wisły - kolor niebieski o przebiegu: Soczewka – Płock, Płock – Nowy Kamion, Dobiegniewo – Wistka Królewska – Modzerowo – Włocławek. Biegnie on malowniczym brzegiem Wisły. Wzdłuż szlaku podziwiać można będące w większości rezerwatami przyrody kępy wiślane (Kępa Rakowska, Antonińska, Wyspy Zakrzewskie, Wyspy Białowieskie, Ławice Troszyńskie, Kępa Wykowska) z przygotowanymi dla turystów o zamiłowaniach ornitologicznych punktami widokowymi. Na trasie mijamy malowniczo położone miejscowości: Biśniew, Arciechów, Szory, Pieczyska, Troszyn, Dobrzyków, Tokary. Niepowtarzalne walory środowiska naturalnego, a w szczególności duże bogactwo ryb w Wiśle, ściągają tu liczne rzesze wędkarzy W Płocku warto na chwilę zatrzymać się na Starym Mieście. Można tutaj zobaczyć m.in. romańską Katedrę, klasycystyczny Ratusz oraz Fontannę Afrodyty. Miejscowość Soczewka położona jest nad jeziorem o tej samej nazwie i Zalewem Włocławskim. Znajduje się tutaj zespół dworski z dworkiem z XIX wieku, oficyną i parkiem z aleją lipową oraz kościół parafialny murowany z 1906 r.

Odcinek szlaku Dobiegniewo – Włocławek biegnie malowniczym brzegiem Wisły wzdłuż tzw. Jeziora Włocławskiego. Zalew Włocławski będący największym sztucznym jeziorem w Polsce (75 km2) to oferta skierowana do amatorów wypoczynku nad wodą (sporty motorowodne, żeglarstwo, kajakarstwo, windsurfing). Zalew powstał po wybudowaniu stopnia wodnego na Wiśle we Włocławku. Długość zalewu po dawnym nurcie Wisły wynosi 57 km, szerokość natomiast waha się w granicach od 500 – 2500 m. Duże bogactwo ryb w Wiśle ściąga tu także liczne rzesze wędkarzy. Ponadto na trasie szlaku warto zatrzymać się i zobaczyć: Dobiegniewo – należy do jednej z głównych miejscowości wypoczynkowych Gminy Włocławek. Znajduje się tu stanowisko archeologiczne z najstarszymi śladami pobytu człowieka na Mazowszu – narzędzia i groty z krzemienia ze starszej epoki kamiennej (palrolit).

Wistka Królewska – zespół dworsko-parkowy z dworem murowanym z ok. poł. XIX w. i parkiem dworskim z 2 poł. XVII w. Modzerowo – znajduje się tutaj kaplica ewangelicka z 1934 r., dziś katolicka. Włocławek – miasto powiatowe. Prawa miejskie otrzymało przed 1255 r . Od 1255 r. do 1793 r. własność biskupów kujawskich. Od 1520 r. Port rzeczny główna komora celna dla handlu prowadzonego na Wiśle. Zniszczenia w czasie wojen szwedzkich. Rozwój przemysłu nastąpił w XIX w. Ważniejsze zabytki to: przebudowany w późniejszych latach gotycki Kościół Katedralny Wniebowzięcia NMP z lat 1340-65; Kościół p. w. Św. Jana Chrzciciela z 1538 r. w stylu późnego gotyku, kopuła wieży barokowa (wewnątrz polichromia z 1951 r. wzorowana na romańskich); gotycki Kościół p. w. Św. Witalisa z 1330 r. (dziś kaplica Seminarium Duchownego); Kościół p. w. Wszystkich Świętych z 1639-44, rozbudowany w latach późniejszych; przy Starym Rynku dom z XVI/XVII w. Ze szczytem barokowym z XVIII w., obecnie siedziba muzeum, liczne domy w mieście od pocz. XIX w. Spichlerze XIX-wieczne nad Wisłą (w jednym z nich muzeum).

Ponadregionalny zielony szlak VeloMazowia Nr 20 o przebiegu: Most na Bzurze w Witkowicach – Mistrzewice – Młodzieszyn – Budy Stare – Budy Iłowskie – Łaziska – Miękini – Iłów – Grzybów – Słubice – Grabowiec – Wólka Wysoka – Mocarzewo – Sanniki – Czyżew – Topólno – Gąbin – Zdwórz – Łąck – Sendeń – Białe – Klusek – Murowanka – Skrzynki – Kukawy – Warząchewka Polska – Pinczata – Włocławek. Szlak, zaczynający się przy moście na Bzurze w Witkowicach, liczy 105 km i wraz z istniejącym od kilku lat Kampinoskim Szlakiem Rowerowym połączył Warszawę z Włocławkiem prowadząc po najatrakcyjniejszych terenach zachodniego Mazowsza. W przeważającej części biegnie po dobrych drogach asfaltowych o niewielkim ruchu samochodowym oraz p[o gruntowych drogach leśnych. Kilka odcinków poprowadzono po drogach przy których wybudowano bądź buduje się oddzielone od jezdni ścieżki rowerowe. Liczne gospodarstwa agroturystyczne na, lub nieopodal trasy chętnie przyjmą każdego podróżującego rowerzystę na nocleg i smaczną przekąskę. Analiza opisów szlaków na Mazowszu. Czego brak w tych opisach w aspekcie obszarów Natura 2000.

9. Turystyka konna

Turystyka konna - popularność jazdy konnej, - wymagania dotyczące tras konnych na obszarach Natura 2000, w tym na terenach lasów:

tylko ścieżką konną wyznaczoną przez nadleśniczego, zgodnie z ustawą o lasach, można poruszać się na koniach, nie wolno wjeżdżać koniem do lasu, nawet jeśli nie ma żadnego znaku zakazu, szlabanu (tak ,jak nie wolno wjeżdżać samochodem, motocyklem czy kładem), przy wyznaczaniu szlaku konnego w lesie konieczna jest współpraca z nadleśniczym, najlepiej podpisać umowę z nadleśniczym, w której będą określone prawa i obowiązki obu stron (nadleśniczego i grupy odpowiedzialnej za wyznaczenie ścieżki, jej utrzymanie (określić regulamin korzystania ze szlaku konnego), szlak turystyczny konny może pokrywać się ze szlakiem pieszym (UWAGA NA PIESZYCH), jeździmy tak, aby nie niszczyć nawierzchni na szlaku, po koniu należy posprzątać, szlak konny musi być czytelnie oznakowany, zawsze przejezdny, muszą być tzw. koniowiązy, wiaty umożliwiające wypoczynek i schronienie przed deszczem, szlaki konne winny biec przez tereny ciekawe przyrodniczo, dobrze, aby były takie informacje,

Turystyka konna - Więcej o szlakach konnych w Polsce można uzyskać w siedzibie nadleśnictw lub na stronie

www.czaswlas.pl , - Przykłady szlaków konnych w lasach „Leśnego kompleksu Promocyjnego - Lasy

Gostynińsko-Włocławskie”

10. WARSZTAT – WYPOWIEDZI UCZESTNIKÓW: jakie wrażenia uczestników z wizyt w gospodarstwach agroturystycznych m.in. „Maciejówka”, EV-Jack – agroturystyka w Białobrzegach, stajni Victoria, siedlisku „Pod lipą”? Czy spełniają one przedstawione w/w wymogi? jakie wrażenie uczestników wizyty w – przystani żeglarskiej „Flis”? przykłady szlaków turystycznych, gospodarstw agroturystycznych na terenie gmin uczestników projektu.

10. PODSUMOWANIE – OBSZARY NATURA 2000 – TO SZANSA NA ROZWÓJ LOKALNY. Przygotowanie młodzieży do konkursu.