1

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

CLS Sistemive

YTL’nin CLS’e Katılımı

İlker DURUSOY

14 Aralık 2007, İstanbul

2

CLS Sistemi

CLS, FX işlemlerindeki riskleri azaltmak amacıyla kurulan küresel bir ödeme sistemidir.

Merkez Bankaları’nın girişimi sonucunda piyasa oyuncuları tarafından geliştirilmiştir. Hissedarları 70 finansal kuruluştur.

● İsviçre’de bir ana şirket

● New York’ta kurulu özel amaçlı bir banka

● Londra’da kurulu bir operasyon şirketi

3

Geleneksel FX Mutabakat Yöntemi

Banka A’nın USD muhabiri

USDÖdeme Sistemi

New York

Banka B’nin USD muhabiri

USD

USD

Banka A Londra

Banka B İstanbul

USD

YEN

Banka B’nin YEN muhabiri

YENÖdeme Sistemi

Tokyo

Banka A’nın YEN muhabiri

YEN

YEN

İki Ödemenin Birbirinden Bağımsız Olmasının Yarattığı Riskler:● Principal Risk (işlemin bir ayağı gerçekleşir diğeri gerçekleşmez)

● Replacement Cost Risk (başarısız anlaşma yenilenebilir ise)

● Likidite Riski (başarısız anlaşmanın yenilenmesi için çok geç ise)

Riski Önlemenin Yolu: Her İki Ödemeyi İlişkilendirmek.

Ödeme Sistemleri Arasında Bağlantı + Güvenilir Bir Aracı

4

USD Ödeme Sistemi

YEN Ödeme Sistemi

CLS

BANK

Banka A Londra

Banka B İstanbul

Üye 1’in USD

muhabiri USD

YEN

Üye 1’in YEN

muhabiri

Üye 2’nin USD

muhabiriUSD

Üye 2’nin YEN

muhabiriYEN

USD

YENYEN

USD

CLS Üyesi 1

CLS Üyesi 2

Çözüm : CLS sistemi

CLS

BANK

Banka A Londra

Banka B İstanbul

USD

YEN

USD

YEN

CLS Sistemi:1. FX İşlemleri için güvenilir bir aracı rolünü üstlenir (PvP)

2. Ödeme sistemlerini birbirine bağlar (PvP)

5

CLS Sistemi

2002: USD, CAD, AUD, EUR, JPY, GBP, CHF,2003: DKK, NOK, SEK, SGD,2005: ZAR, NZD, HKD, KRW

● Sistemde 15 para birimi arasında işlem yapılabilmektedir, (Döviz işlemlerinin %95’i bu para birimleri arasındadır)

● Yeni para birimlerin sisteme eklenmesi için çalışmalar vardır.

● 70 hissedar, 57 üye ve 2,038 dolaylı üye

● Döviz işlemlerinin yarısından fazlası CLS üzerindedir.

● Günlük yaklaşık 500,000 işlem - 4 trilyon $ (Kasım 2007).

6

Kaynak: “Progress in reducing foreign exchange settlement risk“ BIS/CPSS Raporu – Temmuz 2007

7

Ödeme Sistemi

● Merkez Bankaları

CLS

BANK

CLS Sisteminde Taraflar

Mutabakat Üyesi

Mutabakat Üyesi

Ödemeler Ödemeler

FX İşlemleri

FX İşlemleri

Kullanıcı Üye

● Hissedarlar ● Üyeler – Mutabakat, Kullanıcı

Dolaylı Üye

● Dolaylı Üyeler (3. Taraflar)

Nostro Ajan

Nostro Ajan

● Nostro Ajanlar - Muhabirler

Likidite Saylayıcısı

● Likidite Sağlayıcıları

8

CLS Sisteminde Mutabakat Özellikleri

● Ödeme Karşılığı Ödeme (PvP)● Birebir mutabakat – her işlem tek tek gerçekleştirilir.● Risk Yönetimi

• Açık Pozisyon Limiti

• Toplam Açık Pozisyon Limiti

• Pozitif Net Bakiye● Netleştirilmiş ödeme ● Ödemeler ilgili ödeme sistemlerinde, belirlenen zaman dilimlerinde gerçekleştirilir.

• CLS 15 ödeme sistemine üyedir.• Mutabakat Üyeleri 15 ödeme sisteminde işlem gerçekleştirebilmelidir (Nostro ajanlar).

9

Pozisyon Hesaplama

FX işlemtalimatları

Kontrol ve Eşleştirme

Mutabakat YapılabilirTalimatlar

SWIFT

ÖdemePlanı

Mutabakat İşlemi

Risk KontrolüAçık Pozisyon LimitiToplam Açık PozisyonPozitif Net Bakiye

MutabakatHesaplar Arası Gerçek Zamanlı Transfer

Mutabakat Üyeleri

RTGS Sistemleri

Ödemeler(Pay-in)

CLS SİSTEMİ

CLS Sisteminde Günlük İş Akışı

Geri Ödemeler(Pay-out)

10

Talimatların Girilmesi

SydneyTokyoTürkiye CETLondraNew York

08:0007:0001:0000:0023:0018:00

14:3013:3007:30 06:3005:3000:30

15:0014:0008:0007:0006:0001:00

Tek Taraflı İptallerinSonlanma Zamanı

İlk Ödeme PlanıYayınlanır

Aynı gün valörlü Talimatların Sonlanması

Karşılıklı İptallerinSonlanma Zamanı

Son Ödeme PlanıYayınlanır

17:0016:0010:0009:0008:0003:00

20:0019:0013:0012:0011:0006:00

ÖDEMELER VEMUTABAKAT

ÖDEMELERİN TAMAMLANMASI

18:0017:0011:0010:0009:0004:00

MutabakatınTamamlanma

Zamanı

Asya PasifikÖdeme

Sonlanması

Avrupa/AmerikaÖdeme

SonlanmasıHedeflenen

CLS Sisteminde Zamanlama

11

CLS Sisteminde Ödemeler

Ödeme Planı – Pay In Schedule

CLS'e Ödeme – Pay In

12

CLS Sisteminde Risk Yönetimi

● Katılım Kriterleri

● Ödeme Karşılığı Ödeme (PvP)

● Birebir kesin mutabakat

● Likidite sağlayıcıları

● Sistemdeki Güvenlik Limitleri

Açık Pozisyon Limiti: üyelerin sistemdeki para birimlerinde düşebilecekleri eksi bakiyeyi belirler. Her bir para birimi için ayrı ayrı belirlenir, ve tüm üyeler için aynıdır.

Toplam Açık Pozisyon Limiti: Üyenin sistemde sahip olabileceği eksi bakiyeyi belirler. Üyenin rating notu ve sermayesine göre belirlenir.

Pozitif Net Bakiye: Üyeler toplamda negatife düşemezler.

13

● Ülke için “investment grade” notu,

● CLS’e hissedar olacak iki yerli sermayeli banka,

● Yeterli sayıda ve büyüklükte likidite sağlayıcısı banka,

● Para biriminde yeterli işlem hacmi (likidite),

● Operasyonel ihtiyaçları karşılayabilen ödeme sistemi,

● Para biriminin konvertibilitesindeki ve transferindeki olası kısıtların kabul edilebilir olması,

● Para biriminin volatilitesinin yönetilebilir olması,

● ödemelerin nihailiği ve netleştirme ile ilgili hukuksal düzenlemelerin uygun olması,

CLS'e girebilecek para birimleri için kriterler

14

YTL'nin CLS'e katılması için şartlar

√ Ülkemizin Uzun Dönem Yabancı Para Rating Notu

? CLS’e hissedar olacak iki yerli sermayeli banka• Rating notu ? • Sermaye yatırımı (5 milyon $)

• Mutabakat Üyesi/Nostro Ajan olmak için yatırım• Operasyonel ve teknik kapasite

√ Likidite sağlayıcısı bankalar (şimdilik gerek yok)

√ Mali kriterler (işlem hacmi, konveritibilite, volatilite)

? Ödeme sistemi kriterleri• RTGS• CLS'in EFT sistemine katılımı – idari düzenlemeler• CLS'in EFT sistemine katılımı – SWIFT erişimi• Hukuksal yapı (mutabakat nihailiği, netleştirme)

15

EFT Sistemi

YEN Ödeme Sistemi

CLS

BANK

Banka A Londra

Banka B Frankfurt

Üye 1’in YTL

muhabiri YTL

YEN

Üye 1’in YEN

muhabiri

Üye 2’nin YTL

muhabiriYTL

Üye 2’nin YEN

muhabiriYEN

YTL

YENYEN

YTL

CLS Üyesi 1

CLS Üyesi 2

YTL CLS'e katıldığında YTL-YEN İşlemi

16

YTL'nin CLS'e katılması – Yapılması Gerekenler

● CLS’e hissedar olacak iki yerli sermayeli banka,• Rating kriterlerini karşılamalı • Yatırımları karşılamalı• Operasyonel ve teknik kapasiteye sahip olmalı

● Ödeme sistemi kriterleri,• CLS'in EFT sistemine üyeliği - SWIFT erişimi• Hukuksal temel (mutabakat nihailiği, netleştirme)

● 18 -24 aylık uzun bir süreç,

● Şartlar ve durumlar değişebilir,

● CLS için hazırlanan, plan yapılan ülkeler var,

● İstek ve taahhüt çok önemli

17

CLS ile Türkiye’de Yapılan Çalışmalar

Bankalarla topluca ve birebir görüşmeler

31 Ekim–1 Kasım 2002

3 Ekim 2003

25 Ekim 2004

16-17 Kasım 2006

Bankalarla gerçekleştirilen CLS çalıştayı

Haziran 2005

18

Daha Geniş Bilgi İçin:

www.cls-services.com

Progress in reducing foreign exchange settlement risk:

http://www.bis.org/publ/cpss81.htm

19

• Mutabakat Üyesi Olmanın Maliyeti– Sermaye– Teknolojik Yatırımlar

• Mutabakat Üyesi Olmanın Faydaları– Risk Azalımı– Maliyet düşüşleri (operasyon, ödeme, disiplin)– Operasyonel verimlilik (hatalar, anlık bilgi, STP)– Yeni ürün ve servisler (Nostro, üçüncü taraf servisleri)– Piyasa pozisyonu

Mutabakat Üyesi Olmak – Maliyet / Fayda

20

Mutabakat Üyeleri İçin Şartlar● CLS’e hissedar olur● CLS’te multi—currency hesap açar● FX işlem talimatlarını CLS’e doğrudan gönderir● CLS’e ödemeler yapar (Doğrudan / Nostro Ajan) ● Üçüncü taraflara hizmet verir.

Şartlar:● Gözetim altındaki bir finansal kuruluş olmalı● Rating / Sermaye şartlarını sağlamalı● Operasyonel/Teknik ihtiyaçları karşılamalı (testler)● Kurulu olduğu hukuksal alan çeşitli kriterleri karşılamalı

21

Hissedar

Mutabakat Üyesi

Kullanıcı Üye

Dolaylı Üye

Likidite Sağlayıcı

Ödeme Karşılığı Ödeme

Açık Pozisyon Limiti

Toplam Açık Pozisyon Limiti

Pozitif Net Bakiye

Ödeme Planı

: Shareholder

: Settlement Member

: User Member

: Third Party

: Liquidity Provider

: Payment vs Payment (PvP)

: Short Position Limit

: Aggregate Short Position Limit

: Net Positive Overall Value

: Pay-In Schedule

Sözlükçe