Upload
sersalaam
View
75
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
By Mehmet ÖzcanThis book deals with educational administration as a scientific field. It delves into educational administration, supervision, finance and economics, underlining their international dimension. The research in educational administration has a broad scope because it directly and indirectly touches upon a great many aspects of the educational practice itself. One of the main aims of this book is precisely to help educators and educationalists to appreciate the role played by the administration and to become increasingly aware of its impact on teaching and learning. This study also seeks to help young scientists and specialists to better understand educational administration.2015 - Euro-Khaleeji Research and Publishing House, Oman
Citation preview
Euro-Khaleeji Theses
MEHMET ZCAN
TM YNLERYLE
ETM YNETM
Gen Eitimcilere ve Akademisyenlere
Euro-Khaleeji Research and Publishing House
Oman 2015
Bu kitap;
Demir MUTLU
Yasemin ZCAN
Ezgi ZCAN
ve Onur ZCANa armaandr
Copyright 2015 Euro-Khaleeji Research and Publishing House, Oman
All rights reserved. Our publication may not be reproduced or used in any manner whatsoever without the express written permission of the publisher, except for the use of brief quotations in a book review, scholarly journal, or educational textbooks. However, in keeping with UNESCOs ideals and goals, Euro-Khaleeji Research and Publishing House is committed to creating learning societies with educational opportunities for all populations and, therefore, grants permission to the author of this thesis to allow the partial or total reproduction of his or her work.
First Edition: June, 2015
ISBN 978-1-329-17444-3
Euro-Khaleeji Research and Publishing House
Sultanate of Oman
www.euro-khaleeji.org
ZET
Bu kitapta eitim ynetimi alannda gnmze kadar yaplm olan kavramsal almalara ve
bileenlere yer verilmitir. Kavramsal almalarn yannda eitim ynetimi denetimi planlamas
ve ekonomisi kavramlar uluslararas boyutta derinlemesine incelenmitir. Bu aratrmann
sonunda dnyann tm blgelerinde eitim ynetimi kavramnn ve bileenlerinin temelde ayn
olmakla birlikte farkllk gsterebildii grlmtr. Bu balamda dnlebilir ki eitim
ynetimi bilim dal dnya zerinde farkl blgelerde farkl aratrma konularn ele
alabilmektedir. Bu kitabn temel amalarndan biri de bilim dalnn nde gelenlerinin bunun
farknda olmalar ve ortak bilimsel noktalarda alan gelitirebilmelerinde nc olmaktr. Ayrca
bu kitap eitim ynetimi alann tanmayan ve eitim bilimleri anabilim dallarnda uzmanlk
eitimi, yksek lisans ya da doktora eitimi almak isteyen ve anabilim dallarn aratran gen
akademisyenler ve eitimciler iin yol gsterici olma niteliindedir.
Sultanate of Oman [2] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
NDEKLER
ZET ................................................................................................................................................................................... 1
NDEKLER ..................................................................................................................................................................... 2
1. BLM KAVRAMI ............................................................................................................................................................ 4
2. ETM KAVRAMI ......................................................................................................................................................... 6
2.1. ETMN TEMEL NTELKLER ........................................................................................................................... 7
Yavalk ..................................................................................................................................................................... 7
Karmaklk ................................................................................................................................................................ 7
Eitim Etkinliklerinin Bir Pazarnn Bulunmas......................................................................................................... 7
Eitimin Bir Hizmet Olmas ....................................................................................................................................... 8
Eitim Arznn Genel zellikleri ................................................................................................................................ 8
3. ETM YNETM ...................................................................................................................................................... 12
Dnyada Bir Bilim Dal Olarak Eitim Ynetimi ..................................................................................................... 18
Diyalektik Dnem .................................................................................................................................................... 24
2000 ve Sonras Dnem ......................................................................................................................................... 25
Avrupada Eitim Ynetimi ..................................................................................................................................... 26
Alann Kimlik ve Gelecei ....................................................................................................................................... 26
Trkiyede Eitim Ynetimi ..................................................................................................................................... 29
Merkezi Hkmet Tekilat Projesi ......................................................................................................................... 30
Ankara niversitesi Eitim Fakltesi ...................................................................................................................... 30
Hacettepe niversitesi Eitim Blm Eitim Ynetimi ve Teftii Program ....................................................... 31
4. ETM DENETM ....................................................................................................................................................... 34
Denetim Kavram ......................................................................................................................................................... 35
Denetimin Amac.......................................................................................................................................................... 36
Denetimin nemi..................................................................................................................................................... 37
Trk Eitim Sisteminde Denetimin Gemii ve Bugn ............................................................................................ 38
zcan, M. (2015) [3] Tm ynleriyle eitim ynetimi
Denetim lkeleri ............................................................................................................................................................ 42
Denetim sreleri .................................................................................................................................................... 45
Denetimin Boyutlar................................................................................................................................................. 45
Eitim Felsefesi Denetim likisi ............................................................................................................................. 49
Eitim Denetiminde Yaklamlar ................................................................................................................................. 50
Denetim Modelleri ................................................................................................................................................... 52
Deneti Rol ve Yeterlilikleri ......................................................................................................................................... 66
Deneti Yeterlikleri ....................................................................................................................................................... 68
rgtsel Etkililik in Etkili Ynetim ve Denetim ........................................................................................................ 73
5. ETMDE PLANLAMA .............................................................................................................................................. 80
Eitim Planlamasnn Balca Grev Alanlar ............................................................................................................ 81
Eitim Planlamasnn nemi....................................................................................................................................... 82
Eitim Planlamas Uygulamasnn Temel lkeleri ...................................................................................................... 84
Eitim Planlamas Yaklamlar .................................................................................................................................. 84
Planlamaya likin Baz Dnceler ........................................................................................................................... 88
6. ETM EKONOMS ................................................................................................................................................... 89
Eitim ve Ekonomi likisi ............................................................................................................................................ 89
Eitim Ynetimi ve Finansman likisi ........................................................................................................................ 92
Eitimde Finansman Yaklamlar .............................................................................................................................. 93
Eitim Hizmetlerinde Kamusal Finansmann zellikleri .......................................................................................... 107
Eitim Hizmetinin Deerlendirilmesinde Farkl Yaklamlar ................................................................................... 119
Eitim Harcamalar Kavram Ve Snflandrlmas............................................................................................... 125
Finansman Yntemleri .......................................................................................................................................... 130
Eitim Finansmanna Katkda Bulunan Kurulular .................................................................................................. 133
Uluslarst Bir Deer Olarak Eitim ......................................................................................................................... 134
KAYNAKLAR ................................................................................................................................................................. 136
Sultanate of Oman [4] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
1. BLM KAVRAMI
Bilim, bir alandaki sistemli bilgi birikimi, nesnel admlar izleyerek retilen bilgi, bilimsel
yntemle retilen bilgi ve bilimsel aratrma rn bilgi olarak tanmlanr.
Bu tanmlar bilimin de bir bilgi -daha dorusu bilgi kmesi - olduunu; ancak her bilginin bilim
olmadn gstermektedir (Crowe, 1991). nk aada da belirtildii zere, bilimsel bilgi,
bilimsel olmayan sradan bilginin sahip olmad belli zelliklere sahip bilgidir. Bu zellikler
arasnda nesnellik, tamlk, dorulama, basit aklama, ampirizm, olaslkl dnme saylabilir
(Balc, 2007). Bunlar ksaca aklanrsa nesnellik, bilimsel bilginin, herkese gre deimeyen
belli standart admlar ve prosedrleri izleyerek retilmesini ifade eder. Nesnellik, aratrmann
tekrarlanabilirliini, yeniden retilebilirliini, bylece de denetlenebilirliini gsterir. Tamlk
bilim dilinin genel anlatmdan uzak ve net olmas, kullanlan kavramlarn tam anlamlarna
brndrlmesidir. Dorulama, bilimin herkese, herkesin eletirisine ak olmasdr (Crowe,
1991). Basit aklama, bilimin olaylar aras ilikileri, karmak gerekleri aklamay en basit
ekilde yapmasdr. Ampirizm, hem bilimsel tutumu hem de deney ve gzleme dayanarak
bilgi retmeyi gsterir. Ampirik tutum bir taraftan bilimsel bilginin yol gstericiliine inanmay,
dier taraftan da retilen bilgi konusunda srekli kuku duyulmasn bylece de srekli
denetlemeyi ngrr. Olaslkl dnme ise bilimin dogma - mutlak - olmadn, belli
olaslk snrlar iinde doru olduunu ifade eder (Lederman, 1992).
Bilim kavram, hem rn hem de bu rnn retilmesi yolunu- sreci gsterir (Karasar, 2005) .
Bilimin rn yn, bir alandaki bilgi birikimini, sre yn ise bu birikimin retilmesi yolunu
gsterir. Eitim ynetimi alannda var olan bilgi birikimi, bilimin rn boyutunu, bu birikimin
retilmesinde bilimsel yntemin uygulanmas da onun sre ynn ifade eder. Pek tabii ki, bir
bilgi birikiminin bilim olabilmesi iin onun sistemli srelerle - bilimsel yntemler retilmi
olmas gerekir. Grlecei zere zellikle de bilimin rn yn ayn zamanda bilim alan ya da
disiplinini de tanmlar. Bilim, entelektel abann meru blmlemesi olarak da tanmlanmtr
(Bourdieu, 1995). Bu tanm bir taraftan farkl bilim alan ya da disiplinlerini, dier taraftan da
bilim insanlarnn ilgi ve merak farklln gsterir.
zcan, M. (2015) [5] Tm ynleriyle eitim ynetimi
Bir etkinlik alannn bilimleme srecine girerek zerk ve bamsz bir bilim dal haline
gelmesiyle onun kurumsallamas arasnda bir ba kurmak mmkndr. Bir bilim alannn
kurumsallamas ltleri ise Gulbenkian Komisyonunun Sosyal Bilimleri An adl raporuna
gre yle sralanmtr (Keiner, 2002): Alann;
niversitelerde krs ya da blmlerinin olmas,
Bir aratrma alan olmas (aratrmann kurumsallamas),
Uzmanlk gerektiren bir bilgi birikimine sahip olmas, diplomaya gtren ders
programlarnn sunulduu blm ya da birimlerinin olmas (retimin kurumsallamas),
rn ve birikimini sunma olana salayan bilimsel dergilerinin olmas ve
Mensuplarnn rgtlenmesi.
te yandan Bourdieu, 1995; Depeape, 2002; Nisbet, 2002 ve Keiner, 2002e gre bir disiplin ya
da bilim alan olmann temel gerekleri ise unlardr:
Aratrma dncesinin profesyonellemesi olanan salayan kurumsal temellerin
(krsler, bilimsel almalar, aratrmalar, aratrmac gruplar ve enstitler gibi) olmas,
Bilginin nesnelerini oluturan kavram ve kuramsal modellerle veri toplama ve analiz
yntemlerinin srekli ve ayrntl biimde yenilenmesine dayal bilimsel bilgi retimi,
Dergiler ve kitaplar gibi yaynlarla akademik organlarn farkl dzeylerinde aratrma
derneklerinin kurulmas, kongre, konferans, seminer ve altay ve benzeri bilimsel
toplantlarla bir iletiim a kurulmas,
Aratrmaclarn eitim ve eitli birliklere ye olarak kabul edilmesi yoluyla
toplumsallatrlmalar ve aratrmaclarn zgemilerinde disiplinle olan balantlarn
ortaya koymalar.
Yukarda belirtildii zere bir etkinlik ya da ura alannn bir disiplin -bilim dal olmas
ltleri ile o disiplinin kurumsallamas ltleri neredeyse ayndr. Bu ltler ayrca bilimin
ontolojik (varlk bilim) temelleriyle de ilikili olduu aka anlalmaktadr.
Bilimin ontolojik temelleri konusu tartmaldr. Bilime ontolojik bak, znde bilimin ne
olduu, ne yapt, nasl yapt sorularna yant aranmasn gerektirmektedir. Bu dorultuda
genelde eitim bilimleri zelde de eitim ynetimi ne yapar, nasl yapar? sorusuna yant
vermek gerekmektedir. Konuya bu adan bakldnda farkl ontolojik bak alarndan sz
etmek mmkndr (Keiner, 2002).
Sultanate of Oman [6] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
2. ETM KAVRAMI
Gnlk hayatta sk sk kullandmz eitimin tatmin edici bir tanmn yapmak olduka zor
grlyor. nk onu deimez bir gerek olarak grmek olanakszdr. Tanmlama gl
ekilmekle beraber deiik eitim tanmlamalar yapmak mmkndr. Bir tanma gre eitim
fiziki, fikri ve ahlaki yeteneklerin gelitirilmesi ilemidir (Lederman, 1992).
Yine bir dier tanma gre eitim insann doutan sahip olduu fiziki ve fikri yetenekleri ve
sonradan kazand ahlak anlay zerinde yaplan amal etkilerin btndr. Yine Klbayn
verdii bir tanma gre eitim, tatbiki bilgilerin kiilerin kendi alanlarndaki etkinlik
derecelerini dorudan doruya arttran bir faaliyet koludur (Crowe, 1991). Tanm ne olursa
olsun, eitim ve retim insanln bugn ulat medeniyeti yaratan temel kuvvet olmutur. O
kadar ki, eitim gnmzde insanlarn sahip olduu kutsal haklar arasnda yer almtr.
Eitim ve retim balangta, kk bir sosyal snfn imtiyazlar arasndayken, sonradan btn
vatandalarn yararlanmak istedii bir hak olmutur. Birlemi Milletlerin yaynlad insan
haklar evrensel beyannamesinin 26. maddesine gre Her ahs eitim hakkna sahiptir. lk ve
temel eitim sz konusu olduunda eitim bedava olmaldr. lk eitim mecburidir. Mesleki ve
teknik eitim genellemelidir. Yksek renime giri, herkesin yeteneine gre, eit olarak
herkese ak olmaldr (Oakes ve Lipton, 2002).
Kamu kesiminin grev ve sorumluluklarnn deimesiyle dier bir ifade ile mdahaleci devlet
anlayndan sosyal devlet anlayna gei sreci ile beraber eitim hizmetlerinin yaps ve
bileimi de deimeye balamtr (Crowe, 1991). Anayasalarda gvence altna alnan temel hak
ve zgrlkler iinde eitiminde olmas kanlmazdr. Devlet eitim ile ilgili hizmetleri kendisi
sunarken bu hizmetlerden bire bir faydalananlardan har ad altnda bir pay almakta bu hizmetin
zel kesim tarafndan sunulmas halinde ise denetleyici ve dzenleyici rolyle piyasalara
mdahale etmektedir. Yani eitim arz ile eitim talebi piyasa koullar ierisinde dengeye
gelmeyip devletin mdahalesi ile ekillenmektedir (Oakes ve Lipton, 2002).
zcan, M. (2015) [7] Tm ynleriyle eitim ynetimi
2.1. ETMN TEMEL NTELKLER
nsanlarn eitilmesi sorunu daha ok eitim bilimcileri ilgilendirir. Burada gnmz
toplumlarnda eitim sistemlerinin baz temel zelliklerine aada deinilmitir.
Yavalk
Eitim sreci gemite olduu gibi bugnde uzun bir sretir. Giderek daha da uzama eilimi
gstermektedir. Bir kua eitmek iin 1530 yl gerekmektedir (Loughran, 2007). rnein 8
yllk temel eitimi dzeninin (1975-1976) ylndan itibaren tm yurtta uygulamaya konulduu
varsaylrsa nce anlan yasa uyarnca ilkokul retmenlerini de ieren tm retmenlerin
yksek renim grmeleri gerekmektedir (Crowe, 1991). Sonra bu retmenler 8 yllk temel
eitim devresinde araya girecekler ve 19791980 ylnda bu dzey retimin birinci snfna
kaydolacak rencileri okutmaya balayacaklardr (Banks,2010).
Bu rencilerde en erken 18 yl sonra yksekrenimlerini bitirebileceklerdir. Yani 1972 ylnda
doan ocuklar, en erken 1990-2000 ylnda i yaamlarna balayabilecekler ve 2030 ylna
dein retici olmay srdrebileceklerdir (Zeichner, 2000). yleyse eitim planlamasnn, uzun
dnemli olarak dnlmesi zorunludur. Bu nokta bir lke eitim politikasnn belirlenmesinin
temelini oluturmaktr.
Karmaklk
Eitim, bireylerin tm yeteneklerini gelitirmeyi hedef alr, onlar toplumsal yaamdaki tm
grevlerine hazrlar. Bununla birlikte psikolojinin her bireyin znlne deindii bir
toplumda ekonomik ve toplumsal rgt giderek eitlenmektedir (Lederman, 1992).
Gemitekine oranla daha ok ortak noktalar iermekle birlikte eitim dizgesinin sunduu
uzmanlklarla gnden gne daha da karmak olmas doaldr (Zeichner, 2000).
Eitim Etkinliklerinin Bir Pazarnn Bulunmas
Eitimi ncelikle yksek retimi devletin parasz bir hizmet olarak sunmad Amerika
Birleik Devletleri, Kanada gibi lkelerde bile eitim maliyet fiyat temel alnarak satn alnan
bir hizmet deildir (Loughran, 2007). Eitim hizmeti ou kez ya devlete parasz ya da
maliyetiyle uzak yakn hibir ilikisi olmayan bir parasal katkyla karlk olarak sunulmaktadr
(Crowe, 1991). Bu nokta eitim planlamas, zellikle bu kesime deneklerin ayrlmasnda ve
teki hizmet ya da ekonomik kesimlerde kullanlmasnda byk nem tamaktadr.
Sultanate of Oman [8] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
Eitimin Bir Hizmet Olmas
Ekonomik hayattaki geliimin tam tersine, eitim hizmetinin grlmesinde henz bilgisayar
ikinci planda kalmaktadr. Baka bir anlatmla bugnk biimiyle eitim, iinde eitmenin
dolaysz eylemi bulunan bir etkinliktir (Crowe, 1991). retim personeline ilikin sorunlarn
nemi, eitim harcamalarnn ok hzl art oran bu niteliin balca sonulardr. yleyse
eitim, ekonomik ve toplumsal kalknmann ayrlmaz bir parasdr (Lederman, 1992).
Eitim Arznn Genel zellikleri
Eitim arz, ilk ve orta retim kurulularyla yksek ve niversite gibi eitim kurumlarnn
eitim hizmeti grmek iin arz ettikleri zamandr (Zeichner, 2000). renciler herhangi bir
eitim kurumuna devam ettii srece, binalar, ktphaneler, laboratuarlar v.b. sermaye unsurlar
ve retmenler, dier grevliler, renciler v.b. emek unsurlarnn ibirliinden eitim hizmeti
denilen bir mal elde edilir (Crowe, 1991). Bu zelliklerden birincisi, eitim hizmetleri arznn
zaman bakmndan eitim hizmetleri talebine nazaran ncelik gstermesidir. Bilindii gibi dier
mallarn arz talep durumuna veya piyasa-fiyat mekanizmasna gre ayarlanr. Oysa eitim
hizmetleri arznn, eitim talebi gz nnde bulundurulmakszn yani talepten nce yaplmas
gerekir (Loughran, 2007). Eer belli bir sre sonunda, rnein be yl, on yl gibi veya bir
tarihte, rnein 1980 ylnda gibi, eitli retim kademelerinde okullama orannn belli bir
seviyeye ulaaca tahmin ediliyorsa sz konusu tarihte talebi karlayabilmek iin bugnden
retmen ve ynetici kadrolarnn yetitirilmesine, okul binalarnn yapmna ve dier fiziki
vastalarn tahminine balanmas gerekir. Aksi halde, pek ok lkede ve Trkiyede grld
gibi eitim hizmetlerine kar olan talep artt zaman btn gerekli unsurlarda, zellikle
retmen aday renci saysndaki eksiklik kendisini btn iddeti ile gsterecektir (Lederman,
1992). nk bu imknlarn hazrlanmas, zellikle iyi retmen yetitirilmesi iin uzunca bir
zamana ihtiya vardr. Bu nedenle talep ortaya kt veya talepte bir art meydana geldii
zaman talebin emilebilmesi eitim hizmetlerinden daha nce arzn hazr olmasna baldr ve bu
da iyi bir eitim planlamasnn n artdr (Banks,2010).
Eitim hizmetleri arznn ikinci zellii arz biriminin bykldr. Baka bir deyile rnein
ilk renim hizmetleri arznda bir art meydana gelince veya ilkokullar herkese ak hale
getirilince ve e zamanl olarak okullama orannn yzde yze yaklatrmak iin eitim
mecburiyeti dahil her trl areye bavurulunca orta ve yksek renim kademelerinde de arz
arttrma zorunluluu ortaya kar (Neville, Sherman ve Cohen, 2005). Sadece bir eitim
zcan, M. (2015) [9] Tm ynleriyle eitim ynetimi
kademesinde arzn artrlmas sadece bu kademede miktar ve kalite bakmndan arz veya
hizmeti artrma imkn verir. Fakat insan kaynann israfndan baka bir anlam
tamaz(Lederman, 1992). Eer her kademede talebi karlayacak kadar arzda bulunulmazsa, bir
eitim kademesinde meydana gelen byme daha az kaliteli retmen kullanlmasna, snflarn
kalabalklamasna, eitim aralarnn sayca yetersiz kalmasna ve daha az kabiliyetli
rencilerin okula alnmasna yol aaca iin, bir taraftan sz konusu eitim kademesinde
hizmetin kalitesini bozacak ve dier taraftan da dier eitim kademlerinde ciddi yetersizliklere
ve zararlara yol aacaktr (Loughran, 2007). rnein dier eitim kademlerinde eitim arz
geniletilmeksizin, sadece niversite ve yksekokul seviyesinde eitim hizmetleri arz artrlrsa
bir sre sonra niversitelere iyi yetimemi ve bu seviyede eitim grmeye hazr olmayan
renciler yer alr ve yksek renimin kalitesini drrler.
Eitim hizmetleri arznn nc bir zellii de arz unsurlarnn birbirini tamamlayc nitelikte
oluudur (Loughran, 2007). Eitim hizmetinin iyi ve aksamakszn yrtlebilmesi iin
retmen, ynetici, gerekli eitim arac, ktphane, kitap vs. unsurlarn belli oranlarda
kaynamas zorunludur (Neville, Sherman ve Cohen, 2005). Aksi halde okul binalar yapmadan
sadece retmen ve renci ve daha kts sadece renci saysn artrmak okullama orann
ykseltse bile, eitimin seviyesini tahmin edilemeyecek kadar drr (Banks, 2010).
Ayn zamanda ada eitim sadece kitaplar, binalar makine vs. deil ayn zamanda, aratrma
elamanlar teknisyenler ve sekreter, yneticiler gibi eitli nitelikte retim d kadrolara da
ihtiya gsterir (Lederman, 1992). Eer retim hizmetinin yrtecei fiziki imknlar yoksa
retmen saysnn hibir faydas yoktur ve yeni bir retmenin mevcut ve bir bakas tarafndan
kullanlan imknlarndan yararlanmas yoluna gidilirse durum daha da ktleir. rnein, tp
fakltesinde ikinci bir krs kurulmas ikinci bir klinik almasn gerektirir (Loughran, 2007).
Her iki krsnn de ayn kliniin imknlarndan yararlanmaya kalkmas mevcut durumun
gerilemesine yol aabilir. Yani gayretlerin verimini ve hizmetin kalitesini drr. u halde
eitim hizmetleri arznda arzn unsurlarndan bir tanesinde bir deime meydana gelince dier
unsurlarnda ayn oranda deitirilebilmelidir (Neville, Sherman ve Cohen, 2005). Aksi halde
talep karsnda arzn yetersiz kal dier mallarda olduu gibi maln fiyatnn artmasna deil
fakat grlen hizmetin kalitesinin dmesine yol aabilir (Banks, 2010).
Eitim bilimlerine, bu arada eitim ynetimine de, bir bilimi, bilim yapan temel zellik
asndan yaklamak gerekir. O zaman, bu bir yntem sorunu olarak grlr. Bylesi bir bak,
Sultanate of Oman [10] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
eitimin ayr bir bilim alan olduunu gsterse de onun zerk, bamsz bir bilim olmasna yant
oluturamaz (Loughran, 2007).
Eitime eitim kavramndan yola karak anlam yklendiinde de onun bilim olduunu
savunmak zor. nk bylesi bir bak en iyi nasl eitilir? sorusuna gtrr ki bunun
bilimselliinden sz edilemez. nk konu bireysel ve teknik bir dzeye indirgenmi olur.
Konuya eitim bilimci kimdir? sorusu asndan yaklamak da eitim bilimlerinin tam olarak
bamsz bir alan olduunu gstermeye yetmemektedir (Loughran, 2007). nk ncelikle
zerk ve bamsz bir eitim bilimciler topluluu gereklidir. Bu topluluun kendi norm ve
kurallarn tanma ve bunlar dier bilim alanlarna kabul ettirme sorumluluklar olacaktr
(Charlot, 1988). Bu norm ve kurallarn ayn zamanda eitim bilimci davranna dnmesi
gerekir. Bunlarn olduunu sylemek her halde pek mmkn deil (Zeichner, 2000). Eitim
bilimlerinin bamsz bir bilim oluu ayn zamanda onun snrlarnn belirlenmesi konusunu da
gndeme getirir. Bilimleri ayrtran insanlarn eylemlerindeki farkllama (ekonomik, sosyal,
politik vb.) olduuna ve insann belli kategorilerdeki etkinliklerinin her birinin bir bilim dalna
konu edildiine gre bilime bu adan baklmas olaan grlebilir. Bu bak da beraberinde pek
ok sorunu dourmaktadr (Charlot, 1988).
Alanla uraanlarn bak asyla bakmak, bilimlere bamszlk ve zgnlk kazandran en
uygun bak as gibi grnmektedir. yle ki, rnein insana ekonomistin bakyla, bir eitim
bilimcinin bak farkllk gsterir. Eitim bilimleri perspektifinden sorulmu sorularn bilimsel
yantlar, yani sistemli bilgi kmesi eitim bilimci perspektifini gsterir (Loughran, 2007).
Bilimlerin, bu arada eitim bilimlerinin, ontolojik temellerine ilikin bu yaklamlar eitim
bilimlerinin bir bilim alan-disiplini olduunu gstermekte ise de, onun zerk ve bamsz bir
disiplin olduunu kantlamada yetersiz kalmaktadr. Zira eitimi konu edinen disiplinler iin de
bu sylenenler dorudur (Charlot, 1988). Ancak eitimi konu edinen eitim bilimlerinden daha
nce ortaya km ve rtn kantlam disiplinler var: Psikoloji, sosyolo ji, antropoloji vb.
Bunlar da eitimin odanda olan insan konu edinmektedir (Neville, Sherman ve Cohen, 2005).
O halde ayr bir eitim bilimi gereksiz ve anlamsz deil mi? Pek tabii ki tpk bu bilimler gibi
eitim bilimleri de insan konu edinmektedir. Ancak insana eitim bilimsel bak, onun farkl bir
bilim olmasn gerektirir niteliktedir. nsana sosyolojik bir bak, insana psikolojik bir bak,
insana eitim bilimsel bir bak herhalde ayn olmayacaktr. Bilimin bir tanm da entelektel
urann iblm olduuna gre, eitime ontolojik, bu son bak da, onun bamsz bir disiplin
olduunu gstermektedir (Charlot, 1988). Eitim bilimlerinin ontolojik statsne ilikin
zcan, M. (2015) [11] Tm ynleriyle eitim ynetimi
yaklamlar be kategoride toplamaktadr: (1) Eitim zerinde pozitif bilgi retilemez;
dolaysyla bilgi ina edilemez, (2) eitim bilimlerinin kurumsal bir varl vardr. Bu varlk
eitimi konu edinen farkl disiplinlerin kurumsal birlikteliinden oluur, (3) Eitim bilimlerinin
kurumsal varl vardr ve bu varlk eitim bilimlerinin kurumsalln oluturan bilim dallarnn
ortak bir kltre sahip olduklarn gsterir, (4) Eitimin konu edindii insan, tek bir bilim
dalyla kavrama olana yoktur. Bilimlerin ortaklyla ancak insan incelenebilir, (5) Eitim
bilimlerinin de dier disiplinler gibi disiplin olma potansiyeli vardr. Grld zere birinci
yaklam eitim bilimlerinin olmayaca grne odaklanmaktadr. kinci yaklam; eitim
bilimlerinin kuramsal varln kabul etmektedir. nc yaklam da ikincisi gibi eitim
bilimlerinin kurumsal varln kabul etmekte; ondan fark ise kurumsalln oluturan farkl
disiplinlerin ortak bir kltre sahip olduklarn ileri srmesindedir. Drdnc yaklam,
bilimlerin ortaklamasn savunmakta, eitim bilimlerini yok saymaktadr. Beinci yaklam ise
birinci dnda kalan yaklamn bir sentezi durumundadr (Banks, 2010).
Bu ltler ve tartma nda eitim ynetimine bakldnda alann niversitelerde blm ya
da birimleri bulunmakta, diplomaya gtren programlar uygulamaya konulmakta, bir aratrma
alan olarak aratrma yaplmakta, bilimsel dergileri bulunmakta, mensuplarnn bir lde de
olsa rgtlenmeleri sz konusu olmaktadr. O halde alann, bir bilim dal olduunda kuku
yok(Loughran, 2007). Bunun teslim edilmesi gerekir. Grnen o ki mensuplar arasnda alann
bir bilim alan, bir disiplin olduu kabul grmekte; ancak nasl bir bilim? ya da nasl bir bilim
dal? sorusuna verilen yantlarda farkllk gzlenmektedir. Belki de alann tarihsel geliimi
onun nasl alglandn gstermede en iyi kanttr. Aada eitim ynetimi alannn bir
ura/meslek alan m yoksa bir bilim dal m olduu tartmasna alann tarihi geliimi iinde
baklmaktadr (nal ve dig., 2005).
Sultanate of Oman [12] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
3. ETM YNETM
Eitim ynetimi alan son yllarda dnyada ve Trkiyede kuram ve uygulama asndan nem
kazanmtr. Dnyada ve Trkiye'de gelien sosyal, politik ve ekonomik sreler sonucunda
ortaya kan eitim ihtiyalar ve sorunlarnn zmnde eitim yneticilerine phesiz ki
nemli sorumluluklar dmektedir. Bu balamda, bata Amerika Birleik Devletleri, ngiltere,
Avustralya ve Kanada gibi lkeler olmak zere kresel anlamda alan tanmlamaya ve bilgi
birikimini belirlemeye ynelik eitli akademik almalar sz konusudur (Donmoyer, 1999;
Scheurich, 1995).
Eitim ynetimi, yirminci yzyln banda Amerika Birleik Devletlerinde niversitelerde
alan blmler aracl ile ilk kez akademik anlamda allmaya balanm ve zamanla tm
dnyada kuram ve uygulama asndan gelime kaydederek uzmanlama srecine girmitir
(Papa, 2009). Sergiovanni, Burlingame, Coombs ve Thurston (1987) eitim ynetimi alann
eitimsel amalara verimlilikle ulamak iin birlikte alma sreci olarak tanmlamaktadrlar.
phesiz eitim ynetimi, zellikle uygulamada eitim sistemlerinin ve okullama olgusunun
nemli bileenlerinden biridir. Papa (2009), eitim ynetimi alannn bugnk durumunu
deerlendirebilmek iin daha nce neler yapldnn anlalmas gereini savunmutur.
Uygulamada okul asndan byk nem tayan eitim ynetiminin, niversitelerde allan bir
disiplin olarak konumunu irdelemek kanlmazdr.
Alann genel olarak tarihsel gemiine bakldnda, ilk kuramsal almalar baladnda
geleneki, aklc ve pozitivist yaklamlar younlukla kullanlrken, 1970lerden sonra srasyla
pozitivizm tesi olarak adlandrlan yorumlayc, eletirel, bilisel, simgeci ve kltrel kuramlar
da ilgi ekmeye balamtr (Willower ve Forsyth, 1999). 1990lardan bugne alan etkilemeye
balayan kuramlar ise postmodern dnce ve uzantlardr (Mullen, 2006). Bu balamda,
1950lerde alana hakim olan pozitivizm temelli teori hareketi'ne tepki olarak 1970lerde
Greenfieldn savunuculuunda eitim aratrmalarnda nesnellikten ok znellii vurgulayan
yorumlamac yaklam kabul grmeye balamtr. Bilimsel aratrmalarda pozitivist ve
yorumlamac yaklamlar benimseyen akademisyenler arasndaki fikir atmas paradigma
savalar olarak adlandrlp, alanyaznda yerini bulmutur (Lutz, 2000; Willower ve Forsyth,
1999; Oplatka, 2007). Aratrmalarda, pozitivist yaklam erevesinde nicel aratrma deseni
zcan, M. (2015) [13] Tm ynleriyle eitim ynetimi
younlukla kullanlrken, post-pozitivist yaklamlar ierisinde nitel aratrma desenine
bavurulmaktadr (Lunenburg ve Ornstein, 1996). te yandan, alandaki almalarda kuramsal
oulculuk yaklamnn kullanlmasn neren kuramclardan Griffiths (1995), farkl sorunlar
irdelerken farkl aratrma yntemlerine uygunluk salayan farkl paradigmalarn yerinde, doru
olarak ve gerektiinde birlikte kullanlmasn nermitir.
Eitim ynetiminde retilen bilgi ve kavramsal erevenin ynetim kuramnda ve kamu
ynetiminde kullanlan yaklamlardan etkilenerek gelitii bilinen bir gerektir (Hoy ve Miskel,
1987). Dier rgtlerin ynetim srelerinde olduu gibi eitim ynetiminde de srasyla klasik
ynetim yaklam, sistem yaklam, insan ilikileri yaklam ve davran bilimi yaklam
kullanlmtr (Lunenburg ve Ornstein, 1996). Kuramsal adan derinlemesine irdelendiinde,
Burrell ve Morgan (1979)n ynetsel dnce sistemini ve rgtsel analizin altyapsn
aklamak amacyla gelitirmi olduklar 4 temel sosyolojik paradigmann eitim ynetiminde
aratrma ve uygulamaya yn verdii grlmektedir. Bunlar; ilevselci paradigma, yorumlamac
paradigma, radikal insancl paradigma ve radikal yapsalc paradigma olarak adlandrlr. Burrell
ve Morgann (1979) oluturduklar bu paradigmalar toplumsal kuram analizi iin tanmladklar
iki boyutun sonucu olarak ortaya kmtr. Bu boyutlar bilimin doas ve toplumun doasdr.
Bilimin doas znel ve nesnel olarak ikiye ayrlrken, toplumun doas ile ilgili sayltlar ise
dzen ve kkl deiim olan iki zt kavram temel alr.
Bu paradigmalar irdelendiinde, ilevselci ve radikal yapsalc yaklamlarn daha ok klasik
ynetim kuramna ve epistemolojik adan pozitivist aratrma geleneine temel oluturduu
grlmektedir. Yorumlamac ve radikal insancl paradigmalar ise insan ilikileri ve davran
bilimleri kuramlar ile birlikte pozitivizm tesi aratrma geleneklerine k tutmaktadr.
Yukarda bahsedilen eitim ynetimi aratrmalarndaki paradigma sava olgusu, kuramclarn
benimsemi olduklar bu sosyolojik paradigmalarn aratrmalara yansmasnn bir sonucudur
(Donmoyer, 1999; Scheurich, 1995).
Eitim ynetimi alannda bilimsel almalarn evrimsel geliimine bakldnda, alanda bilimsel
nitelikli almalarn ve eitim ynetiminin mesleklemesinin ciddi anlamda balamas
1940larda Amerikada gereklemitir. O yllarda, daha ok i analizi ve klasik ynetim
sreleriyle ilgili almalar bulunmaktadr (Campbell, Bridges, Corbally, Nystrand ve
Ramseyer, 1971; Hoy ve Miskel, 1987). O dnemde niversitelerde alan lisansst
programlarn sayca artmas ve zellikle baz akademik temelli dernek ve topluluklarn
Sultanate of Oman [14] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
kurulmas alanda bilimsel bilgi retimine hz kazandrmtr. Eitim Ynetimi niversite
Konseyi (UCEA), Eitim Ynetimi Profesrleri Ulusal Konferans (NCPEA), Eitim
Ynetiminde Kooperatif Program (CPEA) ve Amerika Okul Yneticileri Dernei (ASAA)
alann akademik ve mesleki geliimine ilk ciddi katkda bulunan topluluklardr (Campbell ve
dig. 1971).
Bu dnemde aratrmalar daha ok ilevselci ve radikal yapsalc yaklamlarn uzants olan
mantksal pozitivizm erevesinde gereklemitir. Buna bal olarak alanda younlukla
kullanlan pozitivist aratrma geleneine gre olgular, evredeki sre ve etkenlerden
soyutlanarak nesnelletirilir, daha sonra da gzlenebilir ve llebilir niteliklere indirgenir. Bu
ekilde pozitivizm, toplumsal sreleri toplumun gzlenebilir ve llebilir ynleriyle
aklamay yeterli grmektedir. Pozitivistler doru lm ve nicelletirme ile sosyal gerein
tanmlanp anlalabilir hale getirilebileceini savunur (Frat, 2006). Pozitivist bak asna gre
sosyal olay ve olgular da gzlenebilir ve llebilir deikenler eklinde aklanabilir. nsan,
insan davranlar ve bu davranlar etkileyen sreler saysal verilere dntrlebilir (Charlot,
1988).
1960 ve 1970lerde sosyal bilimlerin etkisinin artmasyla pozitivist gelenek ve eitim
ynetiminde varolan teori hareketi sorgulanmaya balanm; yine Burrel ve Morgan (1979)n
dedii gibi, yorumsamac ve radikal insancl paradigmalarn nda pozitivizm tesi olarak
adlandrlan yaklamlar gelimitir. Bu noktada, alanyaznda pek ok kaynakta sz konusu olan
paradigmatik dnm gereklemitir (Bates, 1994; Willower ve Forsyth, 1999; imek, 1997).
Pozitivizm tesi paradigmann en nemli zellii ise, pozitivizmin aksine, evrende zellikle
sosyal bilimlerde tek bir doru olmamas, sosyal gerekliin karmak olduu gr zerinde
younlamasdr. Bilimin nesnel bilgi retme sreci olmadn, bilimsel srecin dnyann
greliliini temel alan bir sre olduunu vurgular. Sosyal olgular, sosyal davran belirleyen
genellenebilir yasalar tretmek yoluyla deil, bir durumun kendine zg boyutlarnn
ayrtrlmas ile anlalabilir (Lunenburg ve Ornstein, 1996). Ksaca, ilikiler nedensellikten ve
indirgemecilikten uzak, sosyal olgularda tek bir dorunun kesinliinin mmkn olmad
vurgusu sz konusudur. Eitim ynetimi alannda nesnellii eletirerek aratrmalarda
yorumlamac ve znel bir yaklamla gereklemesi gerekliliini ciddi anlamda ilk seslendiren
1974 ylnda Thomas B. Greenfield olmutur. Okullarn ve ynetsel srelerinin iinde bulunan
insanlardan bamsz dnlemeyeceini ne srerek pozitivizmin nesnellik vurgusunun bu
noktada snrllndan bahsetmitir (Willower ve Forsyth, 1999). Pozitivizm tesi paradigma
zcan, M. (2015) [15] Tm ynleriyle eitim ynetimi
erevesinde yorumlamaclk, eletirel kuram, kltrel kuram, kaos kuram ve postmodernizm
gibi yaklamlar eitim ynetimi aratrmalarnda yer bulmaya balamtr. zetle, alanda
pozitivist ve pozitivist tesi kuramlar ile bunlara bal aratrma gelenekleri varln
srdrmektedir; fakat halen pozitivist gelenein yaygnlkla kullanld bilinmektedir (Willower
ve Forsyth, 1999).
Gnmzde alann en nemli sorunlarndan biri olan zerinde uzlalm bir bilgi temeli
oluturma abasn Murphy (1995), Geleneksel Dnem (1900- 1946), Davran Bilimi Dnemi
(1947-1985) ve Diyalektik Dnem (1986- bugn) olarak dneme ayrmaktadr. lk iki
dnemde daha ok bilimsel ynetim ve teori hareketinin yaplandrd bilgi temeli kurma
abas, Murphy (1995)in deyimiyle, mayalanma aamasnda iken, son dnemde varolan
birikimin zayf ve ihtiyalara ynelik olmad kansyla sert eletirilere maruz kalmtr. Eitim
ynetimi alanndaki bilgi temeli sorunu, rgtsel ktlarn ihmal edilmesi, eitim
meselelerinden uzaklalmas, bilginin etik kkenlerinin gz ard edilmesi, alann uygulamal
ksmnn ihmali gibi konulardan kaynaklanmaktadr.
Riehl, Short ve Reitzug (2000), bu durumu epistemolojik ve pragmatik olarak iki problemle
aklamaktadr. Epistemolojik sorun sosyal bilimlerde bilginin eskisi gibi olmad, bilen'e
bal olarak deiim gsterdii ve nesnel bilginin mmkn olmad gereinden
kaynaklanmaktadr. Bu nedenle, resmi bir bilgi temeli salanmaya alldnda, bunun sadece
belirli gruplarn ilgi ve ihtiyalarna hizmet edebilecei ne srlmektedir. te yandan, alandaki
kuram ve uygulamann birbirine uzak kalmasyla ilgili olan pragmatik bir sorun da vardr (Riehl
ve dig., 2000). Donmoyer (1999) ve Littrell ve Foster (1995), akademisyenlerin kendi
uzmanlklarn merulatrmak adna hayal dnyasnda yaadklarn ve uygulamadaki sorunlar
gz ard ettiklerini belirterek, alanda standart bir bilgi temeli oluturmann bir mitten teye
gidemeyeceini savunmaktadrlar. Imber (1995) ise alandaki bilgiyi kuramsal, teknik ve
uygulama bilgisi olarak e ayrmaktadr. Kuramsal bilginin, sahadaki okul yneticisi asndan
hibir anlam olmadn, sadece akademisyenlerin iine yaradn, te yandan okul
yneticilerinin genellikle deneyimleri ve igdleriyle ilerini gerekletirdiklerini
savunmaktadr. Akademisyen kimlikler ve uygulamadaki kimliklerin retilen bilgi konusunda
fikir birlii salayamamas ve dorudan bilgi transferinin gerekleememesi zorluklar
yaratmaktadr (Gore ve Gitlin, 2004).
Sultanate of Oman [16] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
Resim byle iken, yine diyalektik dnem ierisinde, zellikle son yirmi yldr, yukarda da ismi
anlan ABDdeki nde gelen eitim ynetimi dernek ve kurulular alanda bilgi temelini
oluturmak amacyla dzenli almalar yapmaktadrlar. Sosyal, ekonomik ve politik deiimler
sonucu okullardaki deiim, eitim ynetimi alannda kuram, uygulama ve meslekleme
konularnda yeniden yaplanma ve gncel aratrma ihtiyacn tetiklemektedir (Culbertson, 1988;
Anderson ve Jones, 2000; Oplatka, 2007). Bu anlamda, alanda bilgi temeli kurma giriimlerine
bakldnda; UCEA, NCPEA ve AERA (Amerikan Eitim Aratrmalar Dernei) gibi
derneklerin sistematik biimde farkl yntemler kullanarak, kimi zaman da ortak almalarla
rgtlenerek alanda gvenilir, yneticilerin ve akademisyenlerin ihtiyacn karlayabilecek bir
birikim yaratma abalar dikkat ekicidir. Bu abalarn ortak k noktalar, alann zeminini
haritalandrmak, standartlar ve gerekli bilimsel bilginin kapsamn belirlemek ve aratrma
yntemlerini zenginletirmektir (AERA, 1999; Donmoyer, Imber ve Scheurich, 1995; Orr ve
Pounder, 2006).
te yandan, kendileri de bu almalarda yer alan aratrmaclardan olan Beach ve Berry (2005),
eitim ynetimi alann tanmlamaya alan bilgiyi belirleme aba ve almalarnn beyhude
bir akademik polemik konusu olduunu ve tanmlanm bir bilgi temeli oluturmann alann
yapsndan dolay zor ve belirsizlik dolu olduunu belirtmektedirler. Konuya farkl bir bakla
yaklaan Samier (2008), son yllarda almalarda kendi deyimiyle bayalamann
(kitschification) sz konusu olduunu ne srmtr. Bunun sebebini, baz kltrel, sosyal ve
politik gelimelerin bilimsel bilgi ve mesleki uygulama asndan eitli moda ve gelip geici
akmlara yol amas olarak aklamaktadr. rnek olarak, liderlikle ilgili bilimden ve kuramdan
uzak saysz yzeysel kaynan bulunduunu belirtmektedir. Bu durumun entellektel
sradanla sebep olduunu ve alandaki bilgi birikimini olumsuz etkilediini savunmaktadr.
Alann ABD dndaki lkelerdeki durumuna bakldnda; ngiltere, Kanada, Avustralya ve
Yeni Zelanda gibi lkelerin akademik anlamda yaptklar almalarla n plana ktklar ve
ABDde grlen derneklemeye benzer faaliyetlerde bulunduklar alan yazndan anlalmaktadr
(Barnett, 2006). Anglo-Saxon geleneiyle eitimin yerinden ynetildii lkelerde, Bonapartist
gelenekle eitimin merkezden ynetildii lkelere gre daha baarl uygulamalar kaydedildii
bilinmektedir (imek, 2003). Uzakdou lkelerine bakldnda, yine ABDye benzer bir
ynelim hakimdir (Esther, 2006). rnein, Malezyada kendi kltrleri balamnda bir bilgi
temeli kurma abas grlmektedir (Bajunid, 1996). Ek olarak, ilgin deerlendirilebilecek bir
bulgu, Gney Koredeki eitim ynetimi aratrmalaryla ilgilidir. Kim ve Cho (2005),
zcan, M. (2015) [17] Tm ynleriyle eitim ynetimi
lkelerinde eitim aratrmalarnda nitel aratrma geleneinin son yllarda younlukla
kullanldn ve daha ok lkenin kendi sosyokltrel balamna ynelik konular seildiini
belirtirken, bu sreci aratrma konularn smrgecilikten kurtarmak olarak adlandrmlardr.
Eitim ynetiminin Trkiyedeki geliimine ve durumuna bakldnda, alanyaznda pek ok
kaynakta deinildii gibi, baz dnm noktalarnn alann geliimini etkiledii bilinmektedir.
Cumhuriyetin kurulmasyla birlikte 1924te kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu, John
Deweyin Trkiye ziyareti ve yazd rapor, 1926da retmen yetitirmek amacyla Orta
Muallim Mektebinin (imdiki Gazi Eitim Fakltesi) almas, 1964te Ankara niversitesinde
Eitim Fakltesinin kurulmas ve sonra yurt genelinde alan ilgili faklte ve blmler, Mill
Eitim uralar, Yksekretim Kurulunun kurulmas ve ald kararlar, yllar iinde kanun ve
ynetmelik deiiklikleri alana olumlu veya olumsuz etkide bulunmutur (Bursalolu, 2000;
Sakaolu, 2003; Turan, 2000).
Eitim ynetiminin ayr bir alan olarak allmas TODAE (Trkiye Ortadou Amme daresi
Enstits)nn 1953te kurulmas ve 1963te MEHTAP (Merkez Hkmet Tekilt Aratrma
Projesi) ile nerilmi ve balamtr (iman ve Turan, 2004). Daha sonra niversitelerde
kurulan blmlerle eitim ynetimi alan akademik bir disiplin olma yoluna girmitir (rc ve
imek 2011). Bu erevede, 1960lardan itibaren kuramsal gelime asndan 4 kuak
akademisyen grubu ve onlarn bilimsel abalar ve almalar gze arpmaktadr (Celep, 2009).
Ayrca, son 10 yl ierisinde Eitim Yneticileri ve Eitim Deneticileri Dernei
(EYEDDER)nin kurulmas, 2001den itibaren dzenlenen Ulusal Eitim Ynetimi Kongreleri
ve Eitim Ynetimi Profesrler Kurulu (EYAK)nun toplantlar ve raporlar alanda akademik
bir rgtlenmenin olutuunun gstergesi olarak deerlendirilebilir.
Akademik ve bilimsel adan, alann lkemizdeki durumunu ve sorunlarn irdelemeye yardmc
olabilecek baz sorun ve olgular bulunmaktadr. lk olarak, eitimin ve ynetiminin bilimsel
doasn sorgulayan almalara deinildiinde, Boyan (1998), alann ierik olarak bilimsel
aratrmaya uygun olup olmadn sorgulam ve alma alan olarak tanmlamtr.
Thomson (2000), eitim ynetiminin dier alanlardan yararlandn ve znde bir bilimsel
disiplin olarak deerlendirilemeyeceini ne srmtr. Oplatka (2007) ise uygulama alan ve
sanat olarak deerlendirmitir. Donmoyer eitim ynetimi alann eitimle ilgili kamusal
politikalarn oluturulmasna katkda bulunan bir alma alan olarak tanmlam, Imber ise
eitim ynetimini uygulamal bir alan olarak kabul etmitir (Willower ve Forsyth, 1999). Bu
Sultanate of Oman [18] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
noktada anlalmaktadr ki, alann ierii ve bilimsel doas ile ilgili farkl grler
bulunmaktadr.
Literatrde yer bulan dier sorunlar ise, kuram ve uygulamann birbirinden kopuk olmas
(Boyer, 1990; Hoang, 2006), lisansst programlarnn ieriinde eksiklikler bulunmas (iman
ve Turan, 2003), aratrmalarda younlukla pozitivist paradigmann bilinmesi ve nicel
aratrmalarn alanda hakim olmasdr (Esther, 2006). Alanda uzman olan baz aratrmaclar,
kullanlan paradigmalar, alann stats ve saygnl, akademisyenler ve bilgi temeli gibi konular
bata olmak zere deiik olgularla ilintili olarak alann akademik balamda durumunu bir eit
kriz olarak tanmlayp deerlendirmektedirler (Achilles, 2005; Maxcy, 2001).
Dnyada Bir Bilim Dal Olarak Eitim Ynetimi
Alann bir bilim dal olarak Amerika Birleik Devletleri (ABD)nde biimlenip gelitii bir
olgudur. Ancak bir de ayn dnemlerde kta Avrupasnda yaanan gelimeler var. Dolaysyla
alann evrimini, ABDde ve Kta Avrupasnda olmak zere incelemekte yarar var.
ABDde Eitim Ynetimi
Amerika Birleik Devletleri 19. Yzyln sonlarnda aratrma niversiteleri kurulmaya baland
(etin, 2013). Bu aratrma niversiteleri ncelikle fen bilimlerinde daha sonra da sosyal
bilimlerde doktora programlar at. 20. Yzyla gelindiinde ise, bu niversitelerde mesleki
alanlarda da doktora program veriyordu. Mesleki amalarla oluturulan ilk doktora program tp
ve hukuk alanlarn ieriyordu. Ksa bir sre sonra, toplumda artan uzman kadro ihtiyacna
karlk olarak, eitim alannda da doktora programlar ald (Toma, 2002, s.11-12). Eitim
alannda ilk doktora derecesi (Felsefe doktoru) Colombia niversitesindeki Teachers collegeda
(Shulman, 2006) da verildi.
Amerika Birleik devletlerindeki akademik evreler eitim alanndaki doktora programlarnn
salkl bir ekilde yrtlebilmesi iin gelecee ynelik reformlara ihtiya duyulduunu
belirtmektedir. Carnegie vakfnn o zamanki bakan Lee S. Shulman, Ed.D programlarnn
aratrma doktoras olabilme ynnde bir eit Light- Ph.D grldn; te yandan Ph.D
programlarnn ise mesleki ynden bir eit light Ph.D olarak grldn syleyerek bu iki
program arasndaki ayrma ihtiyacn ortaya koymutur (etin, 2013).
Shulmann grlerine gre, bu doktora programlarna katlan renciler ne pratik ve mesleki
konularda ne de bilimsel aratrma konularnda titiz bir ekide hazrlanmamaktadr (Shulman,
zcan, M. (2015) [19] Tm ynleriyle eitim ynetimi
2006, s.26). Bu nedenle Shulman, eitim alannda grev yapan ya da yapacak olan mdrlere,
mfettilere, mfredat uzmanlarna, politika yapclara ve eitimcilere ynelik eitim alannda
mesleki uygulamalara konu edilen yeni bir doktora programn nermitir (Shulman, 2006,
s.28). Carnegie vakf Ed.D programlarnn yeniden tasarlanmas zerine 50den fazla kurumla
birlikte ibirlii iinde ortak alma yrtmektedir.
Yksek lisans okullar konseyinin Mesleki Doktora alma Grubunun 2007 tarihli raporuna
gre, naslki Ph.D programlar bulunduklar alandaki bilimsel bilgi birikimini gelitirmeye
ynelik bir hazrlk srecini temsil ediyorsa; mesleki doktora programlar da bulunduklar
alandaki mesleki uygulamalarn iyiletirilmesine ve gelitirilmesine ynelik bir hazrlk srecini
temsil etmelidir. Mesleki doktora programlarna ynelik bu tip bir felsefi yaklam, eitim
alanndaki Ed.D programlar iin CFAT tarafndan yaratlan 3 yllk (2007-2010) CPED
almalarnn da oda olmutur. Bu dorultuda CPED almalarnn ana hedefi; lke apnda
24 kadar okul ve kolej ile birlikte proje ortaklna giderek ulusal dzeyde yksek eitim
kurumlarnda ynetici olmak zere yetitirilen akademik personelin akademik yneticilik
zerine aldklar eitim ve hazrlk srecinin iyiletirilmesi ve gelitirilmesi olmutur (Perry ve
Imig, 2008).
CPED ile bu projede ortak alabilmek u kriterlere baldr (Storey ve Taylor, 2011, s.851).
Kurum iinde hali hazrda devam etmekte olan reform almalar,
Kurumun eitim sektrne ynetici yetitirme konusunda yeniliki uygulamalrn
takipisi olacak bir vizyona sahip olmas,
Proje yakvimine ballk garantisi,
Doktora programlarnda yetitirilen profesyonel personel adaylarnn i hayatnda daha
etkin ve baarl olabilmesi iin var olan eitim programlarnda yeniliki dzenlemelerin,
mfredat revizyonlarnn yaplmas,
Proje dhilindeki pilot ya da deneysel uygulamalarn kurumun dier uygulamalar ile
ak bir ekilde kyaslanabilecei bir platformun yaratlmas,
Eitim bilimleri, istatistik, teknoloji, liderlik ve alternatif pedagojilerdeki son
gelimelerin ve yeni bilimsel bulgularn takip edilerek uygulamalara entegre edilmesi,
Sultanate of Oman [20] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
Kurumdaki ynetici kadrosunun projeye tam destei ve proje srecinde ihtiya
duyulabilecek olan dokmantasyon ve ibirlii iin gerekli kaynaklarn salanmas,
CPED projesinin kurumdaki temsilci niteliinde akademisyen, ynetici ve yksek lisans
rencilerinden oluan bir proje takmnn oluturulmas,
Akademik liderlik konusunda anlatlan gereklilikler akademik lider yetitiren programlarn nasl
olmas gerektii sorusunu akllara getirmektedir. Pek ok lkede akademik liderlik programlar
yksek lisans ve doktora program eklinde Sosyal bilimler Enstits ya da Eitim Bilimleri
Blm altnda yer almaktadr. Akademik liderlik konusunu anlayabilmek iin ncelikle
Shulmann ortaya att mza pedagoji (Signature Pedagogy) kavramna deinmek gerekir.
Shulman (2005)a gre kiilerin ileride edinecekleri mesleklerine uygun olarak eitim almalar
gerekir. Bu srecin nemli yn vardr; dnmek, performans gstermek ve btnlk iinde
hareket etmek. Ancak meslei retme aamasnda bu kavrama eit derecede nem veren
kuruma ok az rastlanr.
mza pedagoji, hangi alanda alcak olursa olsun profesyonelleri yetitirmek adna sadece
anlamaya ynelik deil, baarmaya ve bakalaryla ibirlii iinde olmaya ynelik bir eitim
program tasarlamaktadr. Profesyoneller ileriyle ilgili nasl hareket etmeleri gerektiini
anlamal ve en iyi hizmeti vermek zere harekete gemelidir (Shulman, s.53). Carnegie vakf
bnyesinde gerekletirilen aratrmalar sayesinde Shulman ve ekibi mesleklerin retildii
eitim programlar konusunda olduka derin aratrmalar yapm ve imza pedagojlere
ulamtr. Akademilerin ve enstitlerin profesyonellerden beklentileri olduu gibi
profesyonellerin kendilerinden de beklentileri vardr. Btn bunlar gz nne alarak Shulman
ve ekibi profesyonelleri eylam iinde, eylem srasnda gzlemlemenin yararn fark etmilerdir.
Meslek eitimi ister bir snfta, ister laboratuarda, isterse klinikte olsun, meslein ne ekilde
retildii, eitimcinin stili ilerde o meslei gerekletirecek profesyoneli etkileyecek ve onun
davrann ekillendirecektir. Bu anlay mesleki eitimin ve imza pedagojinin nemini akca
ortaya koymaktadr.
Shulman ve ekibi Cornegie vakfnda pek ok farkl ortamda retimin ve renmenin nasl
gerekletiini gzlemlemi, incelemi, analiz etmi ve raporlandrmtr. Sadece gzlemle
snrl kalmayarak faklte mensuplaryla, rencilerle birebir ve odak grup eklinde grme
yapmlardr (etin, 2013). rencilerin geliimine katk salayan retim materyalleri zerine
zcan, M. (2015) [21] Tm ynleriyle eitim ynetimi
de aratrma yapmlar, rencilerin geliimini test etmilerdir ve almalarnn sonucunda u
kanya varmlardr: Eer hukuk iin, mhendislik iin ya da tp iin bir imza pedagoji varsa
btn mesleki eitim kurumlar iin bir imza pedagoji de olmaldr.
mza pedagoji, herhangi bir uzmanlk alannda, o alan hakkndaki bilgiyi, nasl bilinmesi
gerektiini tanmlar. Bilginin nasl analiz edilmesi gerektiine, nasl eletirileceine ya da kabul
ya da reddedileceine karar verir. O alandaki uzmanlk fonksiyonlarn tanmlar, hatta o
uzmanln retildii yerin, mesleki eitim veren enstitnn mimari dizaynna bile karar verir.
mza pedagojilerin boyutu vardr:
1- Yzeysel yap: Yzeysel yap, somut olarak retimin ve renimin nasl olduu, bunun
izah, soru sorma ve cevap alma biimi, iletiim kurma ile ilgilidir.
2- Derin yap: retilen teori ile ilgilenir. Meslein gerekleri hakknda analitik olarak mantk
kurma zerinde durur.
3- rtl yap: Yasal mantk yrtme ile ahlaki olann fark zerinde dnmek pedagoji iinde
rtktr. Buna gizli mfredat da denebilir (Shulman, 2005, s.55).
Olson ve Clark (2009) bu grlerden hareketle lider renci-retim yesi topluluklarn ortaya
atmlardr. Eitim alannda doktora programlarnn tasarlanmas hem retmenler, hem
yneticiler hem de dier liderler iin uygun olmaldr. Olson ve Clark iin eitim
fakltelerindeki zellikle Ed.D programlarndaki imza pedagoji lider renci- retim yesi
toluluklardr. Bilindii gibi eitim bilimleri alannda hem Ph.D hem de Ed.Ddoktora
programlar mevcuttur. Ed.D programlar Ph.Dye gre daha uygulamaya ynelik ve ksa sreli
programlardr. Olson ve clark (2009) bir Ed.D program olarak Arizona State niversitesi
retmen Eitimi ve Liderlik programnn amacnn akademik aratrmaclar yetitirmek deil,
eylem aratrmalar yoluyla kendi dnyalarnda, eitim kurumlarnda kk apl da olsa
deiiklikler, yenilikler baarabilen eitim liderleri yetitirmek olduunu belirtmektedir.
Murphynin de (1988) belirttii gibi okul yneticileri hazrlama programlar tarihi, eitim
ynetimi alannn geliimini izlemek iin de gereklidir. Alann epistemolojik temelleri, meslein
akademik ve pratik boyutlar arasndaki iliki, ayrca da alann kkl deerleri ynetici
hazrlama programlarnn geliiminde etkili faktrlerdir. Dier bir deyile, ynetici hazrlama
programlarnn incelenmesi alann epistemolojik temellerini, mesleki ve akademik boyutlar
arasndaki balanty ve alann kkl deerlerini grme olana verecektir. Murphy (1988)
Sultanate of Oman [22] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
eitim ynetiminde ynetici hazrlama- yetitirmeyi tarihsel olarak drt dnemde
betimlemektedir. Aada ksaca aklanan bu dnemler eitim ynetiminin tarihsel olarak nasl
alglandn da ok isabetli bir ekilde ortaya koymaktadr:
1- 1820- 1899; ideolojik dnem,
2- 1900- 1946; reete (prescriptive) dnemi,
3- 1947- 1985; bilimsel dnem/ davran bilimleri dnemi,
4- 1986 balar; diyalektik dnem
5- 2000 ve sonras dnem
deolojik dnem
1820- 1899; Berry ve Beachin (2007) de vurgulad gibi eitim ynetimi tarihine bakldnda,
alann olumaya balad 1800lerin balarnda eitimin ynetimi ve denetiminin, kamu
yneticilerinin ilerinin bir uzants niteliinde, mesleksel beceri gerektirmeyen bir ura
olduu anlalmaktadr. Bu dnem eitim ynetiminin, okula uygulanmasnn tannmad bir
dilimini oluturmaktadr. nk okul yneticileri mesleklerini snamayanmla yoluyla
reniyorlard. Formel bir hazrlk yok ya da ok nadir idi. retmenlik formel eitimi,
yneticilik iin de yeterli saylyordu. Bu dnemde 1875te William Payne -Michigan eitim
mdr idi ve- okul ynetimi ile ilgili ilk kitab yaymlad. Payne Michigan niversitesinde
retim eleman olduktan sonra 1879da ilkokul ynetimi dersini okuttu. Okul ynetiminin
temel ilgisi felsefi bilgiyi okullara uygulamakt. Formel ynetici yetitirme, ideal eitimin yaam
boyu aranmasndan ibaret olup okul liderlerinin rollerine ilikin benlik bilinci ve dncesi
gelitirmeye dnk deildi (Donmoyer, 1999; Scheurich, 1995). lk ynetim derslerinde byk
adam ve zellikler kuram retiliyordu. Ynetim de eitim gibi sadece retmekten ibaretti.
Ynetim doktrini uygulamal felsefeden ibaretti. Ynetici, ilgili her eyi kefetmeliydi; eitimle
ilgili her konuda otorite olmalyd. Ynetim doktrini ahlaki yarg ve sonsuz bilgelie vurgu
getiriyordu. Okul yneticisi de belki de bir din adam gibi olmalyd.
Reete dnemi
1900 - 1946; 1900lerde eitim ynetiminin sistemli alld hibir kurum yoktu. kinci
Dnya Sava bitimi sralarnda baz kurulular ynetici hazrlamakla megul oldular. Eitim
ynetimi profesrlerinin ilk kua, alann temellerini oluturmakla, ayrca da ikinci kuak
eitim ynetimi profesrlerinin yetitirilmesiyle megul oldular. Pek ok eyalet eitim ynetimi
zcan, M. (2015) [23] Tm ynleriyle eitim ynetimi
konumlar/pozisyonlar iin eitim ynetimi temel kursu almay art kouyordu. Bunun iin de
sertifika veren lisansst programlar gerekiyordu. Bu gelimeler alann kabulnde etkili oldu
(Berry ve Beach, 2007). Sonunda okul ynetimi uygulamalar niversite programlar ile
sunulmaya baland. Bu dnemde retim, ideoloji, karakter ve felsefeden okul ynetiminin ilk
mayalanmasna doru bir geliim gzlendi. Bir takm eilimler bu dnemde
gzlendi(Donmoyer, 1999; Scheurich, 1995). Eitim ynetiminin kritik analizi yapld,
yetitirme programlarnn stats tartld. Sonunda okul ynetimi pratii ile ilgili epey literatr
olutu. Eitim liderlerine ilikin bak as ticaret rolnden sosyal uzman rolne deime
gsterdi. Bylece sosyal ve kltrel glerin etkisi tannd. Eitim liderleri retim arlkl
aratrmaya ok az eilen anlayta yetitiriliyordu. Bu dnemde de okul yneticilerinin
yetitirilmesi retmenlerden farkl deildi. Ne zaman ki Bilimsel Ynetim hareketi dodu; i,
okul ynetici hazrlama programlarnda etkili oldu. erik olgu toplama, tmevarmc dnme
ve ampirik genelleme biliminden oluuyordu (Berry ve Beach, 2007). Hizmet ncesi yetitirme
programlar ynetimin teknik ve mekanik ynlerine eiliyordu. Okul yneticileri rolleri iin
yetitirilemeye baland. Byk Depresyon ve kinci Dnya Sava dnemlerinde insan ilikileri
hareketi dodu. Bu dnemde iin kuram neredeyse ihmal edildi. Bilimsel almalar yaln
ampirizm ya da olguculuktan oluuyordu. Kiisel baar hikyeleri, test edilmemi ilkeler eitim
ynetimi bilgi temelini oluturuyordu (Donmoyer, 1999; Scheurich, 1995).
Bilimsel dnem
1947-1985; 1940larn sonlarnda 1950 ve 1960lar boyunca pratikten salanan reeteler, eitli
sosyal bilimlerden alnan kuramsal ve kavramsal materyalle glgelendi. Bilimsel dnem
balangta desteini nceki dnemin eletirisinden ald. Bu dnemde ise eitim ynetimi
bilimsel temeli - yaln ampirizm, kiisel baar hikayeleri ve test edilmemi ilkelerden
oluuyordu - iddetle eletirildi. Bu dnemde i insanlar yerine bilim insanlar merkeze alnd;
yani ilgi oda oldular (Berry ve Beach, 2007). Bu dnemin ikinci yarsnda isteklilik, etkinlik,
byme, yetitirme programlarnn yap ve ieriindeki dramatik deiikliklerdir. Dnem, alann
tam mesleklemesi olarak grld(Oplatka, 2007). Bu dnemde; (1) NCPEA kuruldu (1947). (2)
Reete dneminden bilimsel dneme gei olutu ve Eitim Ynetiminde birlii Projesi
(CPEA) gelitirildi (Kellogg Vakf tarafndan finanse edilen sekiz niversitenin ibirlii). CPEA
Eitim ynetimine ok disiplinli yaklam getirdi. (3) CASA (Okul Ynetimi Gelitirme
Komitesi)nn kuruluu, (4) UCEAnn kurulmas. CASA okul yneticisi performans
standartlarna eildi (Donmoyer, 1999; Scheurich, 1995).
Sultanate of Oman [24] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
Bu dnemdeki bu gelimeler eitim ve okul ynetimi hazrlama programlarn dorudan etkiledi.
UCEAnn etkisi ise olduka yaygnd; 1960 ve 1970lerde eitim ynetimi hazrlama
programlarn ekillendirdi. Bu dnemde eitim yneticilerini 500 kurumun hazrlad tespit
edildi. Ortalama bir retim yesi generalist idi ve meslein pratik ynne eilim duyuyordu.
1980lerde bu resim deiti. Bilimsel dnemin sonunda ortalama bir retim yesi disiplin
odakl uzman zelliinde idi; ok az hatta hi pratik deneyimi yoktu. Meslein profesyonel
ynlerine ilgi duyuyordu (Hoang, 2006). Bu dnemde hazrlk program ierii sosyal
bilimlerden alnd; ynetim biliminin gelimesiyle de kavramsal ve kuramsal bilgi temeli
oald. Ksaca adaylar, bilimsel olarak desteklenmi bilgi temeline ulatrmak (hipotetik-
tmden gelimci), yetitirme programlarnn ana hedefiydi. Pratik tecrbeden kuram
ynelimlilie dnm vard. Bu dnem eitim ynetimini, kuram ve aratrmann dorudan
mesleki uygulamaya baland uygulamal bilim anlayna gtrd. Sosyal bilim ieriine ar
gvenme sonucu bu ierik ynetici yetitirme programna tand. Davran bilimlerinden
aratrma yntem ve tekniklerinin dn alnmas ve kabul grmesi ve yetitirmeye ok
disiplinli yaklam bu dnemde asldr (Hoang, 2006).
Sonu olarak 1940 ve 1950lerde alan daha ok kurama dayal olma (theory driven) abasna
girimi bunun iin de rasyonel bilimsel yntemi kucaklamt. Bu anlay, niversitenin bir
uzants idi. Sonunda her okul yneticisinin, ynetim bilimine ve ynetim kuramna dayanmas
gerektiine inanlmt. 1950lerde, sosyal ve davran bilimleri tarafndan etkilenen, kurama
dayal aratrma anlay eitim programlarnda deiime neden olmutu. Bylece eitim
yneticisi hazrlama programlar uygulamal olmaktan daha fazla akademik ve bilimsel
(scholarly) olmaya dnk bir deiim geirmiti. 1960a dek alan daha akademik bir hazrlk
ngrd (Berry ve Beach, 2007).
Diyalektik Dnem
Bu dnem alann bilimsel dnemden bilimsel sonras dneme ya da diyalektik dneme deime
gsterdii dnemdir. Bu dnemde nceki yetitirme programlarna ok sert eletiriler yaplm
bu dorultuda u nerilerde bulunulmutur (Hoang, 2006) : (1) Ynetici hazrlama programlarn
desenlemede arln pratik sorunlara verilmesi, (2) daha profesyonel bir okul modeline
gidilmesi, (3) zanaat (craft) bilgisine nem verilmesi (pratie dayal renme tecrbeleri),
deerlere, sosyal balama, teknolojiye, aratrma ve yeni liderlik biimine eilim duyulmas.
NCEEA (Eitim Ynetimi Ulusal Mkemmellik Komisyonu) tartma konusu edilen
dokman yaynlad: (a) 1987 Amerikan Okul Liderleri Raporu, (b) Griffthsin AERAya hitab
zcan, M. (2015) [25] Tm ynleriyle eitim ynetimi
(1986), (c) NCEEA tarafndan komisyonda grlen zgemi belgeleri (1988). Bu
dokman meslekteki yanl alan aa kartt(Hoang, 2006). NCEEAnn nerisiyle 1988de
Eitim Ynetimi Ulusal Politika Heyeti (NPBEA) oluturuldu. NPBEA eitim ynetimi
yetitirme programlarnn yaplanmasna yn verecek etkinlikleri desenledi. NPBEAnn raporu
UCEAda destek buldu. Dnemin ortalarnda alann bilgi birikimine iki ulusal aba etkide
bulundu: Ulusal Mfredat Projesi (NCP), NAESP (lkretim ve Ortaretim Okul Mdrleri
Ulusal Birlii)ce desteklenen Bizim Deien Okullarmz: Hazrlama ve Sertifikalama adl
raporu yaymlad. Rapor alann fonksiyonel bilgi temelini zmlemeyi ngryordu. Bu dnem
kitaplar kuram sonras dnya iin alternatif vizyonlar nermilerdi(Donmoyer, 1999; Scheurich,
1995).
Ynetici yetitirme programlarnn dnemsel incelenmesinde u sonulara ulamak mmkndr
(Berry ve Beach, 2007): (1) Eitim ynetiminin, okullar bir dizi pratik ve uygulamal ynetsel
beceri ile iletmek - ynetmek ihtiyac dnda gelime gstermesi, (2) 19. ve 20. yzyllarda
eitim rgtlerinin brokratiklemesinin bir gerei olarak onlar ynetecek olan eitim
liderlerinin uzmanlam profesyonel bilgiye gereksinim duymas ve (3) eitim ynetiminin
akademik, bilimsel ve kuramsal temellerinin eitim liderlerine, eitim rgtlerine liderlik etmek
zere ileri aralar, kavramsal ereve ve ada ve kuramsal bilgi salamas.
2000 ve Sonras Dnem
2005 yl ve sonrasnda doktora dzeyinde olan programlara alternatif eitim sistemleri
retilmeye baland (Olson ve Clark, 2009). Bu dnemle birlikte doktora rencileri,
akademisyenler ve yneticiler alternatif eitim programlar zerine younlamtr. nceki
dnemlerde doktora programlar genel olarak eitim sistemi ve programn amalar ilkesinde
oluturulmaktayd (Murphy ve Vriesenga, 2005; Osguthorpe ve Wong, 1993; Shulman et al.,
2006). Geneleneksel doktora programlar ile mfredattaki uyumazlk doktora rencilerini
yenilie yneltmitir. Yeni eitim sisteminde eitim bilimleri alannda yaplacak doktora
programlarnn ynetim ve liderlik zerine younlaan bir mfredata sahip olmas
beklenmektedir (Olson ve Clark, 2009). Bu balamda yeni bir mfredat ile doktora programnn
oluturulmasna karar verilmitir. Bu dorultuda ilk kez Shulman (2005) tarafndan adlandrlan
Signature Pedagogy imza pedagoji ile yola klmtr.Signature pedagogy eitim sisteminin
daha btncl olarak tasarlanmasdr. mza pedagoji ile aratrma yetenei kazanan doktora
rencileri ok ynl olarak kendilerini gelitirmekte alana aratrma ve bilgileri ile katkda
bulunmaktadr. Byle bir program ile renciler alanla ilgili gelimeleri yakndan takip
Sultanate of Oman [26] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
edebilmekte, akademik almalarnda disiplinleraras balanty kurabilmekte ve doktora
rencileri tez hazrlamada yararlanmaktadr (Golde, 2007).
Avrupada Eitim Ynetimi
Avrupada ise niversiteler bnyesinde eitim bilimleri alannda Leipzig (1906), Berlin (1907),
Munih (1910), Tubingen (1911), Hamburg (1912) niversitelerinde kurulan enstitler nemli bir
yer tutmaktadr. ekoslovakyada 1900de, Macaristanda 1912de, Belikada 1923te,
Romanyada 1925te Hollandada 1931de eitime ilikin almalar yapmak zere pedagoji
laboratuarlar kurulmutur. Bu oluumlar I. Dnya Savana dek eitimde deneysel
aratrmalarn yaplmas amacyla pek ok kurumun kurulduunu gstermitir. Bu dnemi,
eitim bilimlerinin kurumsallamasna olanak tanyan rgt ve kurulularn kurulmas dnemi
olarak nitelemek mmkndr. Bu kurumlardan bazlar eitim bilimlerinin kurumsallamasnda
barol oynamtr. rnein Londra niversitesi Eitim Enstits ve Cenevre niversitesi
Psikoloji ve Eitim Bilimleri Fakltesi byledir (Hofstetter ve Schneuwly, 2004).
Hofsteter ve Schneuwly (2001) 1950lerden balayarak 1980lere dek devam eden dnemi,
eitim bilimleri disiplininin kurumsallamas dnemi olarak grmektedir. Almanya, Avusturya,
Portekiz, talya ve Finlandiya gibi lkelerde niversite dzeyinde eitim bilimleri alt
disiplinlerinde bu arada eitim ynetiminde aratrmalar yapld grlmektedir. Ayrca bu
dnemde Hollanda; sve, Almanya gibi lkelerde sadece eitim bilimleri alanlarnda aratrma
projeleri yrten yerel ynetimlere bal aratrma enstitlerinin kurulduu tespit edilmitir.
Hofstetter ve Schneuwly, (2004) Avrupada ise, svirede 1912 ylnda Jean Jacques Rousseau
Enstits kurulmu, 1929da Cenevre niversitesi iinde Eitim Bilimleri Enstits adn alarak
almalarn srdrmtr. svete 1970li yllardan itibaren eitim ynetiminin de iinde
bulunduu eitim bilimleri alanlarnn nem kazand grlmektedir. 1975te Psikoloji ve
Eitim Bilimleri fakltelerinin kurulmasyla eitim bilimleri geliiminin hz kazand
saptanmtr (Hofstetter ve Schneuwly, 2004).
Alann Kimlik ve Gelecei
21. Yzyln balarnda sosyal, politik ve ekonomik boyutlarda yaanan gelimelerin yansmalar
olarak kreselleme olgusu, yeni kamu ynetimi anlay, Toplam Kalite Ynetimi (TKY)
performansa gre deerlendirme, hesap verme ykmll vb. uygulama ve anlaylar gerei
olarak hkmetler, retmen ve yneticilerden llebilir rnler, gelimi renci baars
beklentisine girdiler (Hoang, 2006). Bu durumda ynetici yetitirme programlarnn pratie
zcan, M. (2015) [27] Tm ynleriyle eitim ynetimi
ynelimli olmas dolaysyla okul yneticisine snrl bilgi, beceri ve anlay kazandrmas,
eitim kurumlarn ynetmeye, onlara liderlik etmeye yetmemitir. 1980lerde balayan
Eyaletleraras Liderlik Lisans Konsorsiyumu (ISLLC), Eitim Ynetimi niversite Konseyi
(UCEA) ve Eitimsel Test Hizmeti Brosu (ETS) gibi byk lde profesyonel dernekler ve
byk irketler tarafndan lanse edilen standartlar hareketi okul yneticileri iin en yeni
reformlardan biridir (Maxcy, 2001). Bu hareketle okul yneticileri iin bir dizi standart
getirilmi ve eyalet programlarnn bunlar kabul etmesi salanmtr. Bu standartlar, mesleksel
okul ynetici taramas bulgular nda gelitirilmitir. Bu bulgular, yneticilerin aratrma ya
da bilimsel almasndan ok uygulamaya ilikin beyanlar ile ilgilidir. Bu standartlar niversite
yetitirme programlarn dzeltmek zere uygulamaya balanmtr. yle ki bu standartlar
retmeyen akademik K-12 ynetici blmleri eyaletler tarafndan sertifikal hazrlama
programlar listesinden karlmtr.
Standartlar hareketi meslein kendini reforma tabi tutmasna neden olmutur (Maxcy, 2001). Bu
gelimeler 20. yzyln son 10 ylnda kinci Dnya Sava sonras doan eitim yneticisini bir
tr bilim insan gren paradigmadan bir ayrlma/uzaklamaya neden olmutur (Hofstetter ve
Schneuwly, 2004), Bylece eitim ynetimi yeniden dnlmeye, yeni ereveler
oluturulmaya balanmtr (Foster, 1986). Giderek eitim ynetimi bir zanaat (craft) olarak
grlmeye balanmtr. Bu zanaat pratik ilkelere ve standartlara dayanmaktadr. Bu
deiiklikler okul yneticilerinin etkili okul liderlik davranlarn okul sorunlarna
uygulanmasn gerektirmitir. Bu gelimeler ksaca okul baarsnn llebilirliini ngren
hesap verme modeline yol amtr (Maxcy, 2001). Bu erevede lider hazrlama programlar,
eitim ynetimi vizyonu, nicelletirilebilir bilimsel olguyu aratrmaktan nitel almaya doru
bir deime gstermitir. Bylece deerler nem kazanm; okul yneticileri de moral liderler,
etik yneticiler ya da ilgili (caring) yneticiler olarak alglanmaya balamtr. Ynetici
hazrlama programlarnda eskiden grlmeyen liderlik etii, moral ynetimi gibi dersler yer
almaya balamtr. Deere dayal eitim ynetimi anlaynn eitim ynetimini bir bilim olarak
grmesi mmkn deildir. Grld zere son yllarda okul ve kltrel alanna ilikin
gzlenen radikal deiimler hesap verilebilirlik ve etkililik deerlerini gerektirmektedir (Maxcy,
2001). Bu gelimeler eitim ynetimi alannn bir bilim olmas konusunda bir inii
gstermektedir (Foster, 1986).
te yandan alann kuramsal geliimi de yle bir evrimleme yaamtr. Eitim ynetiminde
yerleik (ground) kuram hareketi 1970lerde tereddtlere neden olmutur. 1974te Thomas
Sultanate of Oman [28] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
Greenfield yerleik kurama sarsc bir saldrda bulunmu, felsefi ve yntemsel sayltlarnn
yanlln gstermitir. 1979a dek Daniel Grifiths (eitim ynetiminde bilim hareketinin
ncleri arasndadr), Greenfield ve dierlerinin eletirilerine bir lde teslim olmak zorunda
kalmtr. Greenfielde gre kuram bu dnemde ok anlaml deildir hatta gereksizdir.
1980lerin ortalarnda Bates (1983) ve Foster (1986) mantksal ampirizm ve bilginin brokratik
ynetimine kar tam lekli bir dnm olarak, eitim ynetimine bir kritik kuram yaklamn
T. Kuhndan ve Frankfurt Okulundan esinlenerek nermilerdir. 1990lara girildiinde bilimsel
ynteme ok az dayanarak kuram ile okul ynetimi olgusal raporlarnn kaynatrlmas
benimsenmitir. Sonuta eitim ynetimi alanndaki bilimsel aratrmalar baarsz kalm;
liderlik standartlar retorii ve okul gelitirme devralnmtr. nemlisi de eitim ynetimini
kltrn moral, etik ve deer boyutlarndan ayrma giriimi kntye uramtr (Maxcy,
2001). Eitim ynetimi alannn doas gerei, pratik bilgi, profesyonel meslek bilgisi ve
akademik bilgi olmak zere temel boyutu vardr.
Eitim ynetimi alannn kendi kuram bu boyutu kapsamak durumundadr. Dolaysyla da
eitim ve okul yneticisi hazrlama programlar da bu boyutta dzenlenmelidir. Yukarda da
sz edildii gibi UCEA bunlardan daha ok mesleksel ve akademik bilgi hazrln, NCPEA ise
daha ok pratik ve mesleksel bilgi arln tercih etmitir. Eitim ynetimi hazrlk program
pratik, profesyonel- mesleksel ve akademik bilgi temelinin arttrlmasna dayanmaldr. Pratik
bilgi; genel bilgi olup eitim ynetimine yaam boyu renme, baka bir meslek alannda
deneyim, genel eitim ya da saduyu yeteneini getirir (Maxcy, 2001). rnein; fikir birlii ve
takm kurma yetenei, personel ynetimi, toplu pazarlk becerileri byledir. Profesyonel bilgi
eitim liderlerinin kazand enformasyonun oaltlmasdr. rnein; eitim ve ynetim
mevzuat ve politikalar, okul kurulu prosedrleri, retmen deerlendirmesi prosedrleri,
disiplin sorunlaryla ba etme gibi. Ksaca bu boyut ynetsel bir iin yaplmasna odaklanr
(Bates, 1983). Akademik bilgi: Ynetici yetitirme programlarnn pratik bir bileeni olup
aratrma ve bilimsel (scholarly) almaya arlk verilmesini gerektirmektedir.
Bu dorultuda kanaatimce bugn iin Everes ve Lakomskinin nerdii (1991, 1996 ve 2000)
gibi eitim ynetimi iin pozitivist ve yapsalc bir bilim olmak yerine tutarlkta (cohorentism)
kklemi deitirilmi bir bilimsellik daha uygundur (Maxcy, 2001). Bu anlay, tutucu yerleik
kuram hareketi ve gnmz post modernizm arasnda mantksal bir denge ve zm yoludur.
Ksaca Everes ve Lakomskiinin Tutarlk Kuram, Maxcynin (2001) de vurgulad gibi eitim
ynetimini bilimletirmede bir gven oluturma arac olarak grlebilir; okul yneticilerine
zcan, M. (2015) [29] Tm ynleriyle eitim ynetimi
rasyonel karar olma modeli olarak hizmet edebilir; eitim ynetimi bilgi tabannn
oluturulmasna katk getirebilir. Bu erevede eitim ynetimi pratik, mesleksel ve akademik
bilgi kmelerinin bir bilekesi olarak alglanacaktr (Foster, 1986). Bu bilgi kmesi
dolaysyla gnmzde alann kimliini tayin etmektedir. Alann kimlii dnem dnem
deiime uram ve urayacaktr. Zira alann kimliini byk lde dnemdeki bilimsel,
teknolojik, ekonomik ve siyasal gelimeler, alanda yaanan deime ve gelimeler
oluturmaktadr (Maxcy, 2001). Bunun en gzel kant, alann bilimleme tarihidir. Bugn iin
alann kimlii bu bilgi kmesi tarafndan oluturulmaktadr. Bu anlay esasen pozitivizm ile
post modernizmin dengelenmesidir. unu da belirtmeliyim ki, alan kimlik olarak gelecekte,
zerk, ayr ve bamsz bir disiplin olmay hedeflemelidir (Bates, 1983). Bunun iin de eitim
bilimci bak asyla eitim ynetimi sorunlarn irdeleyen, aratran gl bir eitim ynetimi
bilim insanlar topluluunun oluturulmas, buna bal olarak alann kendi kural, ilke, standart
ve etik kodlarn oluturup bakalarna da kabul ettirmesi gerekmektedir (Foster, 1986).
Trkiyede Eitim Ynetimi
Trkiyede Eitim Ynetiminin Bilimleme Sreci
Cumhuriyet dneminde bata Atatrk olmak zere Cumhuriyetin kurucular 3 Mart 1924te 430
sayl Tevhid-i Tedrisat Kanunu (retim Birlii Kanunu) ile milli bir eitim sistemi gelitirmek
zere retim birliini gerekletirmilerdir. Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eitim retim
faaliyetleri ve farkl adlar altnda faaliyet gsteren okullar birletirilmitir. Yasa gerei retim
birliini gelitirmek zere Bakanlk merkez ve tara rgtleri yeni bir yapya kavuturulmaya
allmtr. Yeni kurulan eitim rgtlerine ynetici, mfetti ve retmen yetitirmek zere de
1928 ylnda Gazi Eitim Enstitsne bal Pedagoji Blm kurulmutur (Balc, 2006). zleyen
gelimeler aada zetlenmektedir.
Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits
Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits (TODAE)nn almasyla da 1953 ylnda
kamu ynetimi uzmanlk program balatlmtr. retmen ve eitim yneticilerine de ak olan
bu programn, kamu grevlilerine genel yneticilik bilgileri kazandrmas, toplumsal, ekonomik
ve eitsel sorunlara k tutmas, katlmclar arasnda ortak anlay kazandrmas alarndan
yararl olsa da eitim yneticilerinin eitilmesinde (programda eitim ve eitim ynetimi
konularna yer verilmemesi, ylda sadece 5-10 arasnda eitim yneticisine katlma ans
verilmesi vb.) ok da ilevsel olmad grlmektedir. Yine de TODAE programnn
Sultanate of Oman [30] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
Trkiyede ynetici uzmanlk diplomas vermeye dnk programlara nclk etmesi, ynetim
literatrne katk getirmesi asndan ynetim tarihimizde hakl bir yer edinmitir. Enstitnn
1979-1980 retim ylndan itibaren Eitim Ynetiminde Uzmanlk Program balatmas
eitim ynetiminin gelimesine ayrca katk getirmitir (Kaya, 1979).
Merkezi Hkmet Tekilat Projesi
Bakanlar Kurulunun 13 ubat 1962 tarih ve 6/209 sayl karar ile kurulan Merkezi Hkmet
Tekilat Projesi (MEHTAP) raporunda lkemizde eitim yneticilerinin yetitirilmesine dnk
grlere yer verilmitir (Kaya, 1979). Raporda; Milli Eitim Bakanl (MEB) ynetim
grevlerinin retmenler tarafndan doldurulduu, retmenlerin ise eitim ynetimi, sosyal
politika; bu politika iinde eitim politikas, lkenin genel ekonomik hedefleri konularnda, hi
deilse genel kltr kazandran bir eitimden gemeden ynetim grevlerine atandklar,
kendilerinde eitim politikalarnn saptanmas ve uygulanmasnda nemli rol oynamalarnn
beklendii, eitim politikalarna bir retmen gzyle bakma alkanlklarn srdrdkleri, bu
yzden de sorunlar geni adan gremedikleri saptamalarnda bulunulmutur. Rapor, MEBe
ynetim kadrolar iin yeterli sayda eitim yneticisi yetitirme grevi yklemitir. Raporda
nemlisi Bakanln ihtiya duyduu eitim yneticilerini yetitirmek zere niversitelerde
eitim faklteleri ya da fakltelerde eitim blmleri almas nerilmektedir. Nitekim Yedinci
Milli Eiti uras ve MEHTAP raporu nerileri dorultusunda 1965 ylnda Ankara niversitesi
Eitim Fakltesi, 1966 ylnda da Hacettepe niversitesi Eitim Blm almtr (Balc,
2007).
Ankara niversitesi Eitim Fakltesi
Bakanln ihtiya duyduu eitim yneticilerini yetitirmek zere MEHTAP raporu ve VII.
Milli Eitim uras nerileri dorultusunda Ankara niversitesi Senatosunun 31. 8. 1964 gnl
karar ile kurulan 2.08.1966 gn yasallaan Eitim Fakltesinin balca amalar yledir: (1)
Eitim sorunlarnn bilimsel olarak zlmesine ve Trk Milli Eitim Politikasnn gelimesine
katkda bulunmak, (2) retmenlik sertifikas vermek, (3) retmen okullarna meslek dersleri
retmeni yetitirmek, (4) retmen ve yneticilerin kendi uzmanlk alanlarndaki deimeleri
karlamak zere hizmet iinde yetitirilmelerine katkda bulunmak ve (5) eitim bilimlerindeki
eitli uzmanlk alanlarna eleman yetitirmek (Balc, 2007).
Faklte amalarn gerekletirmek zere retmenlik sertifikas, eitim ynetimi ve teftii
sertifikas ve lisans ve lisansst programlar amtr. Faklte bu programlara dersler sunan ve
zcan, M. (2015) [31] Tm ynleriyle eitim ynetimi
alanlarndaki lisans ve lisansst programlar yrten blmlerden olumaktadr. Bunlardan biri
de Eitim darecilii ve Planlamas Blmdr. Blmn amac; ynetim srecini hayati
nemde bir kamu hizmeti kesimi olan eitim kurumlar erevesi iinde ele almak, eitli
dzeylerdeki eitim almalarnn planlanmas ve uygulanmasyla ilgili sorunlar inceleme
konusu yapmaktr (Balc, 2007). Blmde psikoloji, sosyoloji, ve sosyal psikoloji gibi davran
bilimlerinin gittike zenginleen katklarnn da etkisi altnda gelimeler kaydeden ynetim
biliminin verileri eitim kurumlarna ve sorunlarna uygulanmakta, Trkiyenin eitim rgt
incelenmekte, planlama, personel, eitim ekonomisi ve maliyesi, tefti ve istatistik gibi destek
hizmetler zerinde dikkatle durulmaktadr. Blmn lisansst dzeyde nemli bir faaliyeti de
her tr kamu kuruluu ile zel kurumlarn eitim birimlerinde grev alacak eitim uzmanlarnn
yetitirilmesidir.
Okul mdrleri ve dier eitim mdrleri iin lisans dzeyinin stnde yetitirme ve gelitirme
programlar dzenlenmesi de Blmn temel amalar arasndadr. Bylece Ankara niversitesi
Eitim Fakltesinin MEHTAP raporu ve Yedinci Milli Eitim urasnn eitim yneticilerinin
eitilmesine dnk nerileri dorultusunda programlar oluturduu grlmektedir. Kayan
(1979) vurgulad gibi Eitim Fakltesi Trkiyede zellikle de lisansst dzeyde eitim
ynetimi alannda programlar aan ve programlara eitli retmen yetitiren kurumlardan
mezun retmenleri kabul eden ilk kurulutur. MEHTAP raporu nda 1965te Ankara
niversitesi Eitim Fakltesinin almas, Trkiyede eitim bilimlerinin zelde de Eitim
Ynetiminin bilimlemesinin balangc olarak grlebilir. Fakltede zellikle de lisansst
programlarn almasyla eitimin bilimlemesi abalarnn ivme kazand sylenebilir.
Hacettepe niversitesi Eitim Blm Eitim Ynetimi ve Teftii Program
1966 ylnda kurulan ve 1967 ylnda retime balayan Hacettepe niversitesi Eitim bilimleri
blmnn amalar ksaca yledir: Orta dereceli okullarda retmenlik yapmak isteyen lisans
aday rencilerle niversite ya da yksek okul mezunu rencilerden retmenlik sertifikas
almak isteyenler iin program amak, eitim kurumlarmzn ihtiya duyduu uzmanlar
yetitirmek, bu amala eitim bilim uzmanl ve doktora derecelerini hedefleyen programlar
amak, eitim aratrmalar yapmak, snflama ve yerletirme ilerinde ihtiya duyulan lme
aralarn hazrlanmas, gelitirilmesi ve uygulanmas konularnda danmanlk yapmak, bata
MEB olmak zere eitli kurululara danmanlk hizmeti vermek, mensuplarna seminerler
vermek, aratrmalar yapmak. Bu amalar gerekletirmek zere Blm u programlar amtr
(Balc, 2007): (1) retmenlik sertifikas program, (2) Hazrlk program, (3) Eitim Ynetimi
Sultanate of Oman [32] Euro-Khaleeji Research and Publishing House
uzmanlk ve doktora programlar (amalar aratrmac ve st dzey ynetici yetitirmektir). Bu
gelimelere karn Trkiyede eitim ynetiminin bilimlemesini, 1965 ylnda Ankara
niversitesi Eitim Fakltesinin (1981 den sonra Eitim Bilimleri Fakltesi adn ald)
retime balamasyla balatmak yanl deildir.
Eitim Fakltesinin kurulu yaplanmasnda Eitim darecilii ve Planlamas Blm adyla
eitim ynetimi alannn bir blm olarak yer ald grlmektedir. Bu blmn, Fakltenin
dier blmleriyle birlikte lisansst retim programlar amasyla (1969) eitim ynetimi
alannn da bir bilim dal olarak akademik anlamda alma konusu edildii anlalmaktadr
(Balc, 2007). Faklte o gnden bu gne eitim ynetimi alann, bir bilim dal olarak akademik
anlamda (scholarly) almaktadr. Bu kapsamda alann diplomaya gtren programlar
uygulanmakta (ne yazk ki lisans program YKn 1997 dzenlemesiyle kapatlmtr) bilimsel
birikimine katkda bulunmak zere aratrma yaplarak bilimsel bilgi retilmekte, bu birikim
yayna dntrlmekte, alann pratisyen ve akademisyen adaylar yetitirilmektedir (Erdem,
Ylmaz ve Tadan, 2005). Blm Trkiyede eitim ynetimi alanna liderlik etmekte, son
yllarda zellikle de 2547 sayl Yasann 35. Maddesi kapsamnda dier eitim fakltelerinden
gelen aratrma grevlilerinin yetitirilmesinde bir lisansst eitim kurumu (graduate school)
olarak hizmetini srdrmektedir.
Dnya leinde olduu gibi Trkiyede de eitim bilimlerinin bir disiplin olarak ortaya kmas
dier sosyal bilimleri izlemitir. Tarih, iktisat ve siyaset bilimleri 1945e dek niversitelerde ayr
birer disiplin olarak yer almtr (Gulbenkian Komisyonu 2003; Erdem, Ylmaz ve Tadan,
2005). Sosyal bilimlerin niversiteler yap iinde yer almas bamsz birer disiplin olarak
alglanmalar 1850-1945 tarihleri arasnda olmutur. Sosyal bilimler kendi ilerinde disiplinlere
ayrarak 19. yzyl boyunca kurumsallamalarn tamamlamtr. Eitim bilimlerinin
Trkiyede niversiteler yap iinde yer almasyla nce eitim sosyolojisi, eitim tarihi, eitim
psikolojisi gibi disiplinler olumu, daha sonra bu disiplinler eitim bilimleri ad altnda
anlmaya balanmtr. 1981 ylnda 2547 sayl Kanunla eitim enstitleri, eitim fakltelerine
dntrlmtr. Daha sonrasnda eitim faklteleri, Ankara niversitesi Eitim Bilimleri
Fakltesini model alarak eitim bilimleri alanlarnda lisansst programlar amlardr (Balc,
2007). Ancak bunda l karlm, gerekli ltleri tamadan programlar alabilmitir.
Bu durum, eitim bilimleri alanlarndaki lisansst programlarn kalitesini drd gibi bu
fakltelerin kurulu misyonlar olan retmen yetitirmeyi ihmal etmelerine neden olabilmitir.
zcan, M. (2015) [33] Tm ynleriyle eitim ynetimi
Bu gelimeler sonunda 1997 ylnda YK eitim fakltelerini yeniden yaplandrmtr. Bu
yaplanmayla eitim fakltelerinin eitim ynetimi blmleri, kapatlarak anabilim dal
dzeyine indirgenmitir. Bu arada misyonu, kurulu gerekesi eitim bilimleri alanlarna uzman
eleman yetitirmek olan Eitim Bilimleri Fakltesi de bir eitim fakltesi kabul edilerek onun
eitim ynetimi blm, dier eitimbilimleri blmleri gibi anabilim dal dzeyine
indirgenmitir (Balc, 2007). Bu yaplanma dier eitim bilimleri alanlar gibi eitim ynetimi
alannn da bilimleme srecine byk darbe vurmutur. Yeni yaplanmayla, eitim bilimleri
blmnn bir anabilim dal konumuna brndrlmekle eitim ynetimi alannn (Eitim
Ynetimi, Teftii, Planlamas ve Ekonomisi), dier eitim bilimleri alanlarnda (eitim
programlar ve retim, eitimin psikolojik temelleri gibi) olduu gibi ilgili kurullarda temsili
sorunu yaanmaktayd. Eitim Bilimleri Blm 16 kadar anabilim daln iermekteydi. Bu
denli byk bir blm, bir yandan ynetilemez bir yap gstermekte, te yandan da Fakltenin
ve Eitim Bilimleri Enstitsnn kurullarnda retmen yetitiren snrl elemanl blmler
dzeyinde temsil edilmekteydi. Sonunda bu denli byk bir birimin karar organlarnda yeterince
temsil edilmesi mmkn olamamakta ve sorunlar faklte ve enstit kurullarna
yanstlamamaktayd. YKn 11. Temmuz 2007 tarihli toplantsnda alnan bir kararla Eitim
Ynetimi, Teftii, Planlamas ve Ekonomisi Anabilim Dal, Eitim Ynetimi ve Politikas adyla
blme dntrlmtr. Bu gelimenin alann kurullarda temsil sorununu ortadan kaldrd
gibi bilimlemesine de katk getirecei dnlmektedir.
Son gelimelerle Trkiye Cumhuriyetinin kuruluundan beri eitim yneticisi yetitirmede
imek (2003) ve Balcnn (2007) belirttii deil drt temel eilimden sz edilebilir:
(1) 1970lere dek raklk modeli, (2) 1970lerde eitim bilimleri modeli ve (3) 1999da snav
modeli. raklk modelinde 789 sayl Maarif Tekilatna Dair Kanunun 12. maddesinin
ngrd meslekte asl olan retmenliktir anlaynn uyguland grlmektedir. raklk
modelini, eitim sistemimizin merkeziyeti anlaynn doal bir sonucu olarak grmek
mmkndr.
te yandan 1970lere dek Milli Eitim Bakanl rgtlerinde yneticilik yapanlarn ounun
belki de % 90larnn Pedagoji Blm mezunu olduklar, bu tarihten sonra da yetenek, tecrbe
ve baar ltleri yerini siyasal tercihlerin ald gzlenmitir. Eitim Bilimleri Modeli zellikle
de 1993 yln