TRUY MÁU T THÂN MỘT GIẢI PHÁP NGU CUNG C MÁU VÀ … · trùng, phải có kết quả về huyết sắc tố và Hematocrit, và plasma của chai máu không gây trở

www.thaiduonghealth.vn – www.thenhommau.vn – www.nhommau.vn

Tài liệu được sưu tầm từ nhiều nguồn khác nhau và mang tính tham khảo. NhómMáu.vn không chịu trách nhiệm về tính pháp lý và tính chính xác trong các tài liệu này.

1

TRUYỀN MÁU TỰ THÂN MỘT GIẢI PHÁP TĂNG NGUỒN CUNG CẤP MÁU VÀ AN TOÀN TRUYỀN MÁU CÓ HIỆU QUẢ CAO

Hiện nay truyền máu của toàn thế giới đang gặp 2 khó khăn lớn, đó là nguồn cung cấp máu ngày càng gia tăng, đó là an toàn truyền máu phòng lây nhiễm các bệnh nhiễm trùng nhất là phòng lây nhiễm HIV. Ở nước ta, đây cũng là 2 vấn đề nóng bỏng nhất của công tác truyền máu và an toàn truyền máu.

Truyền máu tự thân là truyền máu mà người cho và người nhận máu là cùng một cá thể. Nghĩa là lấy máu của bản thân truyền lại cho chính bản thân mình, do đó được gọi là truyền máu tự thân (autologous transfusion). Truyền máu tự thân đã có khoảng gần 100 năm về trước. Nhưng khoảng 20 năm trở lại đây nó được nhắc lại và được coi là một trong các chiến lược (strategy) để đảm bảo an toàn truyền máu trên thế giới.

Truyền máu tự thân có lợi và bất lợi gì? Đây là điều cơ bản cần biết trước khi xây dựng chiến lược này.

1. Về lợi ích của truyền máu tự thân:

1.1. Bảo đảm phòng lây nhiễm các bệnh nhiễm trùng truyền qua đường truyền máu như HIV, HBV, HCV, giang mai là những bệnh nhiễm trùng nguy hiểm mà bằng phương pháp sàng lọc qua huyết thanh chưa đảm bảo được 100% an toàn.

1.2. Bảo vệ và loại trừ được các phản ứng miễn dịch đồng loại do bất đồng nhóm máu hệ ABO, Rh... , hệ HLA, do có kháng thể bất thường, do phản ứng ghép chống chủ trong trường hợp truyền máu khối lượng lớn.

1.3. Loại trừ được các phản ứng: sốt, dị ứng.

1.4. Tăng thêm nguồn thu nhập máu an toàn nhất là trong điều kiện nước ta đang thiếu nguồn người cho máu.

1.5. Không gây tai biến gì cho người bệnh khi lấy máu và truyền máu lại cho họ.

1.6. Kích thích sinh hồng cầu.

1.7. Về kinh tế: giảm bớt được khoản chi phí cho xét nghiệm an toàn truyền máu.

2. Về bất lợi của truyền máu tự thân:



2

2.1. Phản ứng khi lấy máu nhất là với trường hợp lấy máu trước phẫu thuật. Có thể khắc phục được bằng chuẩn bị tư tưởng tốt cho người bệnh và có sự phối hợp chặt chẽ giữa phẫu thuật viên và người truyền máu.

2.2. Gây phức tạp thêm cho nhà phẫu thuật và truyền máu vì phải làm công tác tư tưởng, chuẩn bị bệnh nhân.

2.3. Ngày phẫu thuật có thể trì hoãn thì việc bảo quản máu này gặp khó khăn.

Tất cả những bất lợi này có thể khắc phục được bằng cách có hợp tác chặt chẽ giữa 3 thành phần: người phẫu thuật, người làm truyền máu và bệnh nhân (cho và nhận máu).

Có mấy loại truyền máu tự thân: Theo tài liệu của Hội Truyền máu Mỹ (AABB) gầy đây, người ta chia thành 4 loại (4 categories of autologias blood transfusion service):

1. Cho máu trước phẫu thuật (preoperative donation): Loại này thường áp dụng cho các phẫu thuật có chuẩn bị, phẫu thuật theo kế hoạch định trước. Trong trường hợp này, người phẫu thuật có thể dự kiến lượng máu dùng trong phẫu thuật để lấy máu trước phẫu thuật.

2. Pha loãng máu trong phẫu thuật (intra operative hemodilution): Ở đây máu của bệnh nhân sẽ được lấy ra ngay trong lúc bắt đầu phẫu thuật, đồng thời bù lại khối lượng máu lấy bằng lượng huyết thanh tương đương - làm như vậy, máu bệnh nhân trong khi mổ sẽ được pha loãng, máu loãng sẽ có giá trị làm tăng tuần hoàn, tăng cung cấp oxy.

3. Thu gom máu trong phẫu thuật (intra operative blood collection): Trong trường hợp này máu được thu gom từ các vị trí phẫu thuật rồi truyền trả lại cho bệnh nhân (còn gọi là truyền máu hoàn hồi).

4. Thu gom máu sau phẫu thuật (postopentive collection): Ở đây máu chảy ra từ ống dẫn lưu sẽ được thu gom trong điều kiện vô trùng và truyền trả lại cho bệnh nhân.

CÁC BƯỚC CƠ BẢN CỦA KỸ THUẬT TRUYỀN MÁU TỰ THÂN

1. Cho máu trước phẫu thuật: Có thể đây là mục đích chính của truyền máu tự thân vừa giúp ta giải quyết được tình trạng khan hiếm người cho máu vừa đảm bảo an toàn truyền máu, đỡ tốn kém.



3

1.1. Đối tượng áp dụng rất rộng rãi:

Tuổi: Có thể áp dụng cho cả trẻ em, người trưởng thành và người cao tuổi.

Giới: Nam, nữ đều có thể áp dụng tốt.

Bệnh cần phẫu thuật: phẫu thuật tim mạch, thận, chỉnh hình khối u.

1.2. Chuẩn bị trước khi cho máu:

Thông báo cho bệnh nhân, nói chuyện, giải thích cho bệnh nhân yên tâm và phối hợp với thầy thuốc, tránh sự sợ hãi xảy ra khi lấy máu.

1.3. Kiểm tra các xét nghiệm:

Định lại nhóm máu ABO, các xét nghiệm bệnh nhiễm trùng không cần thiết. Nhưng nếu có nghi ngờ bệnh truyền cho người y tế thì có thể xét nghiệm như HIV, HBV, hoặc nếu được sự đồng ý của bệnh nhân thì có thể sử dụng người này thành người cho máu trong tương lai như cho máu đồng loài thì có thể kiểm tra các marker bệnh nhiễm trùng sau 3 ngày bảo quản máu để lựa chọn.

1.4. Lịch lấy máu và số lượng máu lấy ra:

Điều này phụ thuộc vào yêu cầu của phẫu thuật viên và tình trạng của bệnh nhân. Ở đây chỉ nêu lên một số nguyên tắc cơ bản cần thực hiện.

- Ngày phẫu thuật phải cách lần lấy đơn vị máu cuối cùng ít nhất là 72 giờ. Theo nguyên lý tạo máu và tuần hoàn thì thời gian thích hợp cho phẫu thuật là sau 2 tuần kể từ ngày lấy đơn vị máu cuối cùng.

- Hàm lượng huyết sắc tố cho phép: tuỳ thuộc vào tình trạng của bệnh nhân. Theo tài liệu của ngành Truyền máu Mỹ (AABB) thì không nên lấy máu ở người có Hematocrit (<33%). Tuy nhiên họ khuyên rằng tuỳ tình trạng bệnh nhân mà có lấy cả những người có Hematocrit cao hơn hoặc thấp hơn 33%.

- Khối lượng máu lấy ra được tính theo kg cân nặng của bệnh nhân thường lấy 5 - 7ml/kg (tương đương 5% khối lượng máu toàn cơ thể). Nhưng nếu tình trạng bệnh nhân cho phép có thể lấy nhiều hơn nhưng không quá 15% khối lượng máu toàn cơ thể (theo AABB standard).

- Dán nhãn cẩn thận: Bao gồm tên, số giường bệnh, ngày lấy, người lấy máu. Tuy nhiên phải ghi rõ "chỉ dùng cho truyền máu tự thân". Trong nhãn có thể ghi rõ kết quả của các bệnh nhiễm trùng như HIV, HBsAg, HCV, giang mai... (nếu có xét nghiệm).

1.5. Bảo quản và vận chuyển:

- Về bảo quản có 2 cách: Bảo quản ở 4 - 80C và dùng lại cho bệnh nhân trong thời gian ngắn. Trong trường hợp này có thể bảo quản trong 6 tuần lễ theo lịch mổ. Tuy



4

nhiên ở điều kiện nước ta chỉ nên giữ tới 4 tuần theo lịch mổ. Có thể bảo quản lâu dài (hàng tháng, hàng năm) trong trường hợp này phải bảo quản với glycerol và giữ trong tủ lạnh sâu -800C hoặc trong Nitơ lỏng (-1960C).

- Về vận chuyển: Từ kho máu tới phòng phẫu thuật truyền lại cho bệnh nhân cần kiểm tra kỹ về các thủ tục hành chính, cần thiết phải định lại nhóm máu để tránh nhầm lẫn đáng tiếc xảy ra đối với bệnh nhân.

1.6. Truyền máu trả lại cho bệnh nhân:

- Về nguyên tắc vẫn phải kiểm tra lại các phản ứng tương đồng nhóm máu như truyền máu đồng loài không được bỏ qua.

- Không phải tiệt trùng qua tia gamma.

- Phải kiểm tra các thành phần bạch cầu ly giải trong chai máu nhưng nó không có nguy hại lớn về lâm sàng như truyền máu đồng loài.

1.7. Thông báo về kết quả cho cơ sở truyền máu:

Thông báo này bao gồm: Số lượng đã dùng, phần còn lại cần gửi trả lại cho kho máu.

Kết quả về lâm sàng và các phản ứng nếu có xảy ra trong quá trình truyền máu tự thân.

1.8.Vấn để sử dụng chéo máu tự thân:

Máu tự thân lấy trước mổ, có khi không cần dùng đến - vậy có thể dùng như là cung cấp máu đồng loại dùng cho người khác được không?

Về nguyên tắc là có thể được, nhưng phải thoả mãn các điều kiện sau đây:

- Phải được sự đồng ý của người cho máu tự thân và người nhận máu.

- Người thầy thuốc phải chịu trách nhiệm về bệnh tật cho người cho là người bệnh.

- Về pháp lý chai máu phải được kiểm tra về các tiêu chuẩn an toàn như là một chai máu đồng loại bao gồm các an toàn về tương đồng nhóm máu, về bệnh nhiễm trùng, phải có kết quả về huyết sắc tố và Hematocrit, và plasma của chai máu không gây trở ngại gì cho người nhận đồng loại.

- Chỉ nên dùng cho các đối tượng người bệnh sau: phẫu thuật chỉnh hình, tim mạch, phụ nữ có chửa đẻ bị chảy máu.

- Sau khi làm đủ thủ tục phải thay nhãn truyền máu tự thân bằng truyền máu đồng loài.

- Truyền máu xong phải thông tin lại cho cơ sở truyền máu các kết quả và các điều cần thiết có liên quan đến truyền máu.



5

2. Pha loãng máu trong phẫu thuật:

Pha loãng máu trong phẫu thuât là một phương pháp truyền máu tự thân bằng cách lấy máu ra một hay vài đơn vị máu ở lúc bắt đầu mổ để truyền cho bệnh nhân trong hoặc sau khi mổ. Đồng thời phải bù lại khối lượng máu lấy ra bằng lượng huyết thanh tương đương. Như vậy máu bệnh nhân trong khi mổ sẽ được pha loãng, tuần hoàn thuận lợi hơn, cung cấp oxy tốt hơn.

2.1. Lợi ích của truyền máu tự thân bằng phương pháp pha loãng:

- Oxy hoá sẽ tăng cường ở hệ vi mạch, độ nhớt của máu giảm, do đó máu pha loãng có tác dụng tăng tuần hoàn.

- Khối hồng cầu giảm làm giảm gánh nặng cho bệnh nhân ngay từ lúc bắt đầu mổ do lấy máu pha loãng.

- Lấy máu ở lúc bắt đầu mổ giúp bảo toàn được một phần tiểu cầu và yếu tố đông máu cho giai đoạn cuối và sau mổ.

2.2. Chọn lọc bệnh nhân cho phương pháp này:

- Phẫu thuật chung: cho các phẫu thuật mất máu nhiều khoảng 1 - 2 lít, HST trên 120g/lít, không có bệnh về tim mạch, không có bệnh về phổi, cao huyết áp, bệnh rối loạn đông máu, hoặc bệnh có biểu hiện thiếu máu cơ tim.

2.3. Những yêu cầu cần có để áp dụng phương pháp pha loãng:

- Nắm chắc khối lượng máu, Hematocrit của bệnh nhân trước mổ, để có dự kiến lấy khối lượng máu thích hợp.

- Máu phải lấy đảm bảo vô trùng với các điều kiện chuẩn về túi, chất chống đông. Không được dùng vào chai hoặc túi có chất chống đông dạng tinh thể muối.

- Phải dán nhãn ghi tên bệnh nhân như một túi máu bình thường. Ghi chữ "chỉ dùng cho truyền máu tự thân", ghi rõ ngày.

- Khi lấy máu ra và truyền trả lại đều phải theo dõi kỹ tình trạng bệnh nhân.

3. Truyền máu tự thân bằng phương pháp thu gom máu trong phẫu thuật (intra operative blood collection): Thu gom máu và truyền lại trong mổ là cách lấy lại máu đã chảy ra ở vị trí mổ, hoặc các xoang rỗng chứa máu khi vỡ phủ tạng như vỡ lách, vỡ gan. Phương pháp này phát triển khá rộng rãi và không nguy hại cho bệnh nhân, đang được áp dụng rộng rãi trong phẫu thuật tim, chỉnh hình, tai biến sản phụ..., có thể thu gom từ gạc thấm máu trong mổ, bằng cách ly tâm chúng để gạn lấy máu. Với phương pháp này phải chú ý đến Hematocrit, nếu hồng cầu vỡ nhiều quá thì khi truyền cần có thêm dung dịch lợi niệu để đề phòng lắng đọng HST tự do tại ống thận,



6

tuy nhiên biến chứng này cũng ít gặp. Để an toàn tốt, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa người phẫu thuật với người làm truyền máu.

3.1. Cách thu gom:

- Cách thủ công: dùng bơm tiêm hoặc ống hút cách này làm vỡ hồng cầu, không đảm bảo vô trùng.

- Dùng máy hút: máy hút vào, cô đặc hồng cầu rồi pha loãng qua lọc, truyền lại khối hồng cầu trong nước muối sinh lý. Cách này thì đời sống hồng cầu lấy lại không kém truyền máu đồng loài...

Máu thu gom bằng máy này có các đặc điểm sau:

+ Yếu tố đông máu và tiểu cầu rất ít.

+ Lượng huyết sắc tố tự do không có cho nên không ngại cho thận.

+ Hạn chế được bội nhiễm do làm trong bộ giây và máy khép kín.

3.2. Bảo quản: Nếu thu gom trong điều kiện vô trùng thì máu có thể bảo quản ở nhiệt độ phòng và dùng truyền lại cho bệnh nhân trong 6 tiếng. Nếu bảo quản ở 2 - 60C thì dùng được trong 24h00. Nhưng muốn bảo quản cần dán nhãn, ghi tên rất cẩn thận.

4. Thu gom máu sau phẫu thuật:

Cách này người thu gom máu qua các đường dẫn lưu sau mổ. Nếu thu gom bảo đảm vô trùng có thể truyền lại cho bệnh nhân qua màng lọc để loại bỏ các cặn ngưng kết của tế bào. Máu này có thể truyền lại trong khoảng 6 giờ bảo quản.

Cách thu gom: Nối ống dẫn lưu với túi lấy máu. Để giữ nguyên áp lực "không" của túi máu, nên chọc kim vào ống dẫn lưu như lấy máu ở tĩnh mạch. Bệnh nhân nằm phòng có điều hoà nhiệt độ 22 - 240C. Trước khi truyền trả lại cho bệnh nhân cần có ý kiến của người làm truyền máu của bệnh viện.

Documents

TRUY MÁU T THÂN MỘT GIẢI PHÁP NGU CUNG C MÁU VÀ … · trùng, phải có kết quả về huyết sắc tố và Hematocrit, và plasma của chai máu không gây trở