ADIYAMAN NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS DERGS TRKENN ETM RETM ZEL SAYISI

ISSN: 13089196

Yl : 6 Say : 11 OCAK 2013

TRKE RETMEN ADAYLARININ YABANCI KKENL BLM TERMLERNN TRKE KARILIKLARINI BLME YETERLKLERNN

ETL DEKENLERDEN AISINDAN NCELENMES

Ahmet AKAY*

z

Gnmzde biliim teknolojileri hzla gelimekte ve bununla birlikte pek ok yeni kavram veya terim gnlk yaamda yerini almaktadr. Buna bal olarak pek ok problem de ortaya kmaktadr. Bu problemlerden biri de yabanc dil kkenli terimlerin Trkeye yerlemeye balamasdr. Bu almada Trke retmeni adaylarnn biliim terimlerinin Trke karlklarn bilme yeterlikleri cinsiyet, bilgisayar kullanabilme dzeyi, haftalk bilgisayar kullanma dzeyi ve bilgisayar sahibi olma deikenleri asndan incelenmitir. Betimsel yntemin kullanld bu almann evrenini 342 retmen aday, rneklemini ise bu retmen adaylar arasndan rastgele seilmi 240 retmen aday oluturmaktadr. almada veriler, aratrmac tarafndan hazrlanan Biliim Terimlerinin Trke Karlklarn Tanma lei araclyla toplanmtr. Elde edilen verilerin analizinde t-testi ve tek ynl ANOVA kullanlmtr. Aratrma sonucunda Trke retmeni adaylarnn biliim terimlerinin Trke karlklarn bilme yeterlikleri zerinde cinsiyet ve haftalk bilgisayar kullanma dzeyinin etkili olmad; bilgisayar kullanabilme dzeyi ile bilgisayar sahibi olma durumunun etkili olduu tespit edilmitir.

Anahtar Kelimeler: Trke, Biliim, Biliim Terimleri, Trke retmeni

Aday.

* Ar. Gr. Ar brahim een niversitesi, Eitim Fakltesi, Trke Eitimi Blm,

turkolog_25@hotmail.com

Ahmet AKAY

Adyaman niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Trkenin Eitimi retimi zel Says, Yl: 6, Say: 11, Ocak 2013

2

THE INVESTIGATION OF PRE-SERVICE TURKISH LANGUAGE TEACHERS COMPETENCIES COGNITION OF TURKISH

PROVISIONS OF FOREIGN ORIGIN ON INFORMATICS TERMS IN THE WAY OF SEVERAL VARIABLES

Abstract

Nowadays, informatics technologies are developing fast and so many new concepts or terms are getting their place in daily life. Correspondingly, many problems occur. One of these problems is that terms of foreign origin starts be naturalized into Turkish. In this study, Turkish education preservice teachers adequateness levels of knowing the correspondences of informatics terms are analyzed in terms of sex, the ability to use computer, the levels of weekly computer use and having personal computer variables. The universe of the study in which the descriptive method was used is formed of 342 preservice teachers and the sample of the study is formed of 240 preservice teachers selected from this universe. The data was obtained with Recognizing Turkish Correspondences of Informatics Terms scale developed by the researchers. T-test and one-way ANOVA was used in the analysis of the obtained data. According to the results of the study, it is determined that sex and weekly computer use levels are not influent, but the ability to use computer levels and having personal computer variables are influent on the preservice teachers knowing Turkish correspondences of informatics terms. Key Words: Turkish, Informatics, Informatics Terms, Preservice Turkish Education Teacher.

1. GR

Dil nsanlar arasnda anlamay salayan tabi bir vasta; kendi kanunlar iinde

yaayan ve gelien canl bir varlk; milleti birletiren, koruyan ve onun ortak mal olan

sosyal bir messese; seslerden rlm muazzam bir yap; temeli bilinmeyen

zamanlarda atlm bir gizli antlamalar ve szlemeler sistemi (Ergin, 1986:7) olarak

tanmlanmaktadr. Dil, iletiim aracdr ve iletiim insan hayat iin vazgeilmezdir.

letiimin neminden dolay teknoloji bu alanda geliim kaydetmi, bireylerin daha

Trke retmeni Adaylarnn Yabanc Kkenli Biliim Terimlerinin Trke Karlklarn Bilme Yeterliklerinin eitli Deikenlerden Asndan ncelenmesi

Adyaman niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Trkenin Eitimi retimi zel Says, Yl: 6, Say: 11, Ocak 2013

3

hzl iletiime geebilmeleri adna eitli ara-gere veya yntemler gelitirilmitir.

Teknoloji, gnlk hayatta en ok kendini biliim alannda gstermektedir. Yldrm ve

Tahirolu (2006) tarafndan 2005 tarihli Milliyet e-gazetesinin taranarak terimlerin

kullanm skl zerine gerekletirilen almaya gre de en sk kullanlan kelime

biliim kelimesidir. nsanolunun teknik, ekonomik ve toplumsal alanlardaki

iletiiminde kulland ve bilimin dayana olan bilginin zellikle elektronik makineler

araclyla dzenli ve akla uygun bir biimde ilenmesi bilimi (TDK, 2006) olarak

tanmlanan biliim, bireylerin iletiimlerinde pratik fayda salamakta ve Tarih ile

Trke retmenlii blm rencilerinin grlerine gre bireylerin hayatlarn

kolaylatrmaktadr (Akst vd., 2011).

Biliim ile birlikte insan hayatnda deiiklikler yaanrken, dil de bu deiikliklerden

etkilenmitir. Gndelik hayatta kullanlan biliim teknolojilerinin terimleri de dile

girmeye ve yerlemeye balamtr (Akaln, 2002). Bu yzden hibir deiiklie

uramadan alnd gibi kullanlan kelimeler artmakta ve bu da Trkeye zarar

vermekte, dili karmaklatrmaktadr (Takn ve skpl, 2004; Kabaday, 2006 ).

eitli alanlarda kendi imknlarn kullanarak ok sayda terim treten diller, bir kltr

ve bilim dili olma zelliine sahipken baka dillerde tretilen terimleri aynen dile

aktarmak o dilin geliimini engellemektedir (Pilav, 2008 ). zellikle dil ile biliimin

etkilenme srecinde en byk pay, biliimin ve biliime bal olarak gerekleen

teknoloji rnlerinin yabanc lkeler tarafndan ortaya karlmasndadr. (Yaman ve

Erdoan, 2007; Yumru, 2010). Arama motorlarnn dillere gre verdikleri a yerleri

(web siteleri) incelendiinde ngilizcenin byk bir hkimiyeti gze arpmaktadr

(Tarcan, 2006). ngilizcenin bu alandaki hkimiyeti pek ok dili etkisi altna almaktadr.

Bu hkimiyete bal olarak Trke de bu dilden etkilenmekte ve gnlk hayatta

ngilizce kkenli kelimelerin kullanm artmaktadr. Akst ve arkadalar (2006)

tarafndan 200 niversite rencisi ile yaplan almaya gre sanal ortamdaki kelime

yaplar ngilizce-Trke karm bir dil oluturmaktadr. Temur ve Vuru (2009)

tarafndan genel a ortamnda Trkenin kullanmna ilikin yrtlen almada ise

Ahmet AKAY

Adyaman niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Trkenin Eitimi retimi zel Says, Yl: 6, Say: 11, Ocak 2013

4

genel a kullanclarnn Trkeyi zensiz kullandklarn tespit edilmi ve genel an dil

zerinde yaratt olumsuz etkileri zerinde durulmutur.

Sayl (2001:15), bilim terimlerinin Trkeletirilmesinin Trkenin yabanc dillerin

etkisinden kurtulmas konusunda nemli olduunu ifade etmi, Trke terimlerle

baslm kitaplarn Trk kltr asndan nemine vurgu yapmtr. Biliim

terimlerinin Trkeletirilmesi amacyla pek ok alma yrtlmtr. Bu

almalardan biri, Trkiye Biliim Vakfnn ayn adl alma grubu tarafndan

yrtlen Biliimde zenli Trke Projesidir. Bu proje araclyla a) Trke biliim

terimlerini kullanmak konusunda yazl ve grsel basn zendirmek ve destek olmak

b) Gen kuaa konunun nemini alamak ve Trke terimlerin kullanmn

zendirmek c) Biliim derslerini ngilizce anlatan akademisyenleri biliim terimlerinin

Trkelerini de retme konusunda zendirmek (ren, 2005) amalanm ve biliim

terimlerinin Trkeye zarar vermesinin nne geilmeye allmtr.

Biliim terimleri ile ilgili yaplan almalardan biri de Trkiye Biliim Dernei

tarafndan gerekletirilen Biliim Terimleri Karlklar Szldr (TBD, 2005).

Yabanc biliim terimlerine Trke karlk bulma almalarnn rn olan bu szlk,

Mart 1999dan balayarak genel ada yaymlanmaya balam ve 12.000den ok

szce karlk tayan szln yeni trevi 2005 ylnda yaymlanmtr. Yaplan bir

dier szlk almas ise Boazii niversitesi retim yesi Prof. Dr. Blent

Sankur'un (2001) almas olan "Akademik Biliim Szl" ve bu alma temel

alnarak ODT Bilgi lem Daire Bakanl Enformatik Grubu tarafndan hazrlanan

Elektronik ve Bilgisayar Terimleri Szl (dictionary.cc.metu.edu.tr, t.y.)dr. Yaplan

dier szlk almalar ise TDK tarafndan yaplan Bilim ve Sanat Terimleri Ana

Szl (2006) ile Bilgisayar Terimleri Karlklar Klavuzu (2008)dur.

Trke, biliim terimlerine uygun szck retebilecek gce sahip bir dildir; dolaysyla

terim retimine nem verilmeli ve Trkeye sahip klmaldr (Yumru, 2010). Bununla

http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=yenisozlukhttp://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=yenisozluk

Trke retmeni Adaylarnn Yabanc Kkenli Biliim Terimlerinin Trke Karlklarn Bilme Yeterliklerinin eitli Deikenlerden Asndan ncelenmesi

Adyaman niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Trkenin Eitimi retimi zel Says, Yl: 6, Say: 11, Ocak 2013

5

birlikte tretilmi Trke terimlere ve kelimelere yaygnlk kazandrlmaldr (Kabaday,

2006). Ayrca, biliim terimleri ile ilgili yaplacak almalardan biri olarak biliim

terimlerinin Trke karlklarnn ne kadarnn a yerlerinde (web sayfalarnda)

kullanldnn srekli olarak izlenmesi ve bir kayt merkezinin oluturulmas (Yldrm

ve Tahirolu, 2006) gerektii sylenebilir.

Yabanc dillerden dilimize geen biliim terimlerinin Trke karlklarnn kullanlmas

konusunda en byk grevlerden biri dilcilere dmektedir. ncelikle dil

almalarnda internetin ve bilgi teknolojilerinin etkin olarak kullanlmas salanmal

ve "e-Trke" den yana bir tutum alnmaldr (Yldrm ve Tahirolu, 2006). Bu

balamda niversiteler, dil ve kltr kurumlar, kitle iletiim aralar ile bilim adamlar

ve retmenler yabanc terimleri kullanmamal, bunlarn kullanlmamas hususunda

kamuoyu bilinlendirilmelidir (Salam, 2007). Bununla birlikte okullarda da

rencilere bu ynde eitim verilmelidir. Bu dorultuda gelecein Trke retmeni

olacak Trke retmeni adaylarnn d