Upload
luis-fernando-ament-pena
View
225
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
1/24
/ 31 /
Aproximaciones al estudio de laTransmisin Transgeneracional del
Trauma PsicosocialApproaches to Study o ransgenerational ranser o
Psychosocial rauma
Ximena Fandez
Marcela Cornejo1
Rsumn
e prsn rcu hc un rvisin d s principssudis qu s hn rizd n rn nmn d rur rs dicdur miir chin niz cm ss sudis hn rdd
s cnscuncis rnsnrcins d rur niv miir. Sxminn rvmn s cncps d rur, rum rnsmisinrnsnrcin, hcind hincpi n cncpcin d rur cmrum psicsci. bj s criris d mcnisms cnnids, sprsnn dsrrs rics s princips hzs d rjsmprics rizds n Chi n divrss prs d mund sr rnsmisin rnsnrcin d rum psicsci sunds rcrs nrcins. Finmn, prsnd s discu, snd
uns cnsidrcins rics mdics pr uurs sudis niv ncin.
Prs cv: tortura, trauma psicosocial, transmisintransgeneracional.
asrc
1 Ximn Fndz, Msr n Psic Univrsidd d Frnr, sudin d Dcrd nPsic, escu d Psic, Pnici Univrsidd Cic d Chi. e-mi: [email protected] Crnj, escu d Psic, Pnici Univrsidd Cic d Chi. [email protected]
Rvis d Psic, V. 19, N 2, 2010
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
2/24
/ 32 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
Tis ric rviss h k sudis crrid u rrdin
rur undr h Chin miir dicrship, nd nss hw
hs sudis hv pprchd h rnsnrin cnsquncs rur mi v. I rviss h cncps rur, rum
nd rnsnrin rnsmiin, mphsisin h id rur
s pschsci rum. Wih cus n mchnisms nd cnn,
i prsns h hric dvpmns nd princip ndins
mpiric wrks undrkn in Chi nd hr prs h wrd
u rnsnrin rnsmissin rum h scnd nd
hird nrin. Fin, h mri prsnd is discussd, ivin
ris sm hric nd mhdic cnsidrins r uur
sudis nin v.
K wrds: torture; psychosocial trauma; transgenerational
transmission.
l rur cm rum psicsci su impc rnsnrcin
l p ms dici pr cnsruccin dmcric d amric
lin u dcd d s 70, prd n qu s rmns miirs d
Pru brsi, s sumrn Uruu, arnin Chi. Pr mnnr
cnr sci, ss dicdurs impmnrn prcdimins simirs
sds n Dcrin d Suridd Ncin, dcrin csrns uiizdpr s Furzs armds. enr s crcrsics cmuns su piccin
s ncunr crcin d s cncps d nmi inrn urr
suci d j innsidd, prndind jusicr cn prscucin
rprsin cru msiv pr pr d s urzs picis miirs s
ciuddns psirs (Pri, 2007).
en Chi, rs p d esd d 11 d spimr d 1973,
s riin un prund quir insiucin qu prvc dsruccin
d esd d Drch xisn mrc inici d un dicdur miir.
l Jun d girn, sumir pdr, prcdi jr sus prpis
riucins mdin cncnrcin d s pdrs d esd
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
3/24
/ 33 /
suspnsin d s rns individus (Cmisin Ncin d Vrdd
Rcnciicin, 1991).
trurs, scusrs, dspricins, jcucins, xiis,
rcins, mdrnmins nmins msivs rmrnpr d pic rprsiv d dicdur miir. es pic suv
cmpd d mips mds d cumin sincimin d
currid cn s vcims; s uridds nn sismicmn
s hchs nrn inrmcin s s miis d s dnids.
opr n ps un ur cnsur prns s dms mdis d
cmuniccin. a niv inrncin, irn n s uss nr
vrsins ss n s rnisms d Drchs Humns (Minisri d
Sud, 2002).
en mrz d 1990, Chi inici un prcs d rcuprcin
d dmcrci cn ccin d cndid d Cncrcin d
Prids pr Dmcrci Prsidnci d Rpic, Prici
awin. en su irn s crn ds cmisins ncrds d
invsicin rcncimin d s prsns qu urn dnids,dsprcids ssinds. ls inrms prsnds pr ss cmisins
dn cun d 3.197 prsns ssinds pr ns d esd, d
s cus 1.102 s ncunrn dsprcids (Cmisin Ncin d
Vrdd Rcnciicin, 1991; Crprcin Ncin d Rprcin
Rcnciicin, 1996).
Un dcd dspus, n irn d Ricrd ls, s cr
Cmisin Ncin d Prisin Pic trur (n dn, CNPPt) cu, n s dcrcin d 35.865 prsns, cic 28.459
vcims d privcin d ird rur (CNPPt, 2004, 2005). l
imprnci undmn d CNPPt s qu nmn, dspus d 30
s d currid p miir chin, r un rcncimin ci
piccin msiv sismic d rur, nmn qu cninu
sincid rs rmin d dicdur, n pr srucur pichrdd qu prpu impunidd, cm pr mr d s vcims
sus miis, dsinrs, incrduidd ncin pr pr d
scidd.
l rur cnsiu un rm xrm d xpsicin
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
4/24
/ 34 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
vinci, rnds simpr d cs prmdids pnicds qu
invucrn n qus d nurz sic cm psquic. Su jiv s
dsruir prsnidd d vcim, su prcpcin d mund d sr
humn (Dusch, 2007). e crcr rumic d rur s dd,sn lir (1990), pr impc srprsiv insprd d s mips
mnzs vis, pr cnscun dsrnizcin xprimnd pr
s sujs, miis rups scis.
l cmpjidd d impc rumic, d rur d s
rs rms d vinci pic, xii rics, invsidrs
prsins d ncin vcims, nuvs rcins, rnivs
cncp d rum psquic d prcdnci psicnic dinsic
d esrs Psrumic d rdicin mdic. en linmric, dsc
dsrr d cncp trum Psicsci d Inci Mrn-br
(1989) qu, incund s cncpcins nrirs d rum, s
qu n rin d s cm sus scus, s ncunrn insrs n s
rcins individus, miirs scis n qu s prduc.
en cnscunci, s psi rmr qu un d s pricuriddsd rur jrcid durn dicdur miir chin s qu rs
xprimnr un mnz r d mur, s srvivins dirn
rinrrs vid miir sci, n un nrn cd pr sinci
ncin d s ccins d vinci pic crcrizd pr
impunidd d s ns d esd, urs d ss hchs. l nrir
nr, n n s vcims dircs cm n su mdi inmdi sci
ms mpi, cs cnscuncis qu prmncn rvs d imp,mrcnd ip d rcins qu s scn.
Cnsidrnd ss ncdns, prsn rcu s prpn
ds jivs: hcr un rvisin d s sudis qu s hn rizd n
Chi n rn nmn d rur; nizr cm ss sudis hn
rdd s cnscuncis rnsnrcins d rur niv miir.
Pr , s riz un mpi rvisin iirc rind sccinrsudis ncins inrncins qu rdn s cnscuncis
individus miirs d rur. lu, s squd s mpi
irur scid sudis rivs cnscuncis d rumizcins
xrms rum psicsci. Finmn, uid pr s hzs d
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
5/24
/ 35 /
ss sudis, squd s xndi rnsmisin rnsnrcin
d vns rumics prduc d vinci rnizd.
l rur: cnscuncis n s vcims dircs
a cninucin s prsn un snsis d sudis rizds cn
vcims dircs d rur, dscnd inrs uiidd d s
cncpuizcins rics d traumatizacin extrema(bckr & Csi,
1990) trauma psicosocial(Mrn-br, 1989). lu s dscri niz
nmn d rnsmisin rnsnrcin d rum. Pr un mr
cmprnsin d s sudis scids transmisin transgeneracional
de trauma, siuind prpus d Krmnn (2001) s rniz
inrmcin n rn mecanismos y contenidos.
en Chi, rur u un prcic msiv sismic, jrcid
cm pic d esd durn dicdur miir. a rvs d s
prvc un quir vi qu rvs ds s dimnsins d xisnci
d s vcims dircs, xndinds d sus miirs dircs,mis scidd n nr. e 94% d s css cicds pr
CNPPt s hr sid vcim d rur, sn Inrm d s
cmisin:
Csi ds cnsidrn qu prisin rur hn nid
cs dvsdrs n sus vids. a s rsrns d su sud sic
mn s sum prurcin d sus rcins scis,
civs sxus, qu drirr, mnud, s vncuscn sus miirs sus prjs, qu h cusd, n muchs
css, rupurs insvs (CNPPt, 2004, p. 495).
a prir d su xprinci cnic cn prsns rumizds
pr rur durn dicdur miir chin, gmz (1985), bckr,
Csi, gmz, Kvsks lir (1990) lir (1990) dscriirn
mniscins psicics, s cm rccins dprsivs, rsivs,rsrns d su, pisdis psicics rnsiris, rccins
nusiss, dicuds d cncnrcin, cnusin, cup prcss
d du rd. ess urs cincidn n sr qu mniud
d s rcins psicics dpnd d s circunsncis misms
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
6/24
/ 36 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
d rur, ir, dsrr sci pic d cd
sinicd qu xprinci n pr individu.
a niv sci, s prms sn srchmn ids
dicud d siscr ncsidds sics pr srvivir did csns prnds, s cm prms n s rcins d prj,
miirs scis (bckr ., 1990; gmz, 1985). Sn Inrm
d CNPPt, xprinci d rur prvcd d mnr dird
sismic pr ns d esd, c prundmn cnnz
dpsid n s insiucins n rs srs humns: rrimin
dnsiv ismin vrn muchs prsns cds un
mprcimin crcin d sus rcins scis civs (CNPPt,
2004, p. 506).
l rur pr cm un hrrmin d cnr sci
pic, insrumnizd pr cusr mid n rs d
pcin, prducind un cnvivnci sci mrcd pr mnz,
dscnnz insuridd. D s mnr, s usc dsruir
cpcidd d rsisnci mr, sic, psicic pic d curpsci pr pnrs rimn rnn (CNPPt, 2004).
Frn cmpjidd d s cnscuncis d rur s
hc vidn insucinci d s crs dinsics d sndrms
psiquirics rivs rum pr dr cun d prmic d s
vcims d vinci pic d s dicdurs inmricns. es v
rics prsins d r psicsci rmpzr s crs
cnics csics pr nuvs cncps qu inrrn cnx scinrdr d rum.
en Chi, s prsins d Insiu linmricn d
Drchs Humns Sud Mn (IlaS), uscnd dsrrr un
cncpuizcin qu dir cun d d surid pr s prsns qu
urn vcims d rur dspus d p d esd d 1973,
crrn cncp d traumatizacin extrema(bckr & Csi, 1990).s incu s prs d dimnsin mpr d trauma acumulativo
d Khn (1974, 2005) incrprcin d cnx scipic n
dsrr d siucin xrm d bhim (1943). e cncp d
traumatizacin extremaprmi scr un dirnci nr xprincis
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
7/24
/ 37 /
rumics qu sn prduc d siucins nurs imprvisis
invunris siucins rumics prdcis cnrds n
mrc d rprsin pic. Jun cn rcncr spcicidd
sci d rum, ud spcimn inncinidd d s sucndicin d siucin xrm, n snid qu usc dirdmn
dsruccin d cndicin d prsn d miin pic d quin
rci.
e cncp d trauma psicosocial s prpus pr Inci
Mrn-br (1989) cn inncin d nrr un mrc cncpu ms
dcud pr rdr s prms psicics scis qu s drivn
d drminds cnxs sci-hisrics. S pnn rs spcs
dniris d rum: su crcr dicic, inrnd dimnsin
hisric dinmic; ncsidd d idnicr s cuss scis qu
susnn; hch qu prsnci d vns rumics simpr c
s rcins scis su mnnimin rvs d imp. e ur
niz rin sci d rum mnncin d s pr divrss
mdicins insiucins, rups individus qu s cnsrun cn dicicmn. Dsd s prspciv, s nind siucin
d rur cm un rcin rumizn nr esd ns d
esd prsns qu urn smids s prcic prduc d su
icin pic. Si in s cs sics psicics s mnisn
principmn n suj smid, s scidd n su cnjun qu
rsu impcd, spcimn si s cnsidr rur cm sri
d cnr pic pr rur rdn sci pr mdi d imprnd mnz mid n qu vivn s ciuddns.
l trsmisin trnsnrcin d trum
esudis cn dscndins d srvivins juds d
Hcus (brcs & brcs, 1973; lv-Wis, 2007; Rwnd-Kin,2004); cn miirs d vcims d s dicdurs n Chi (bckr & Dz,
1998; bidrmnn, 1991; brinkmnn, guzmn, Mdri & Sndv
2009; Dz, 1991, 1995); n arnin (edmn, Krdn & ls,
1998; bkrmn, Suric, Pz, Mzur, ori & ls, 2009); n brsi
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
8/24
/ 38 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
(Crds, Chu, Knijnik, Kkr & Vi, 2009) Uruu (Scpusi,
Pch, oriz & Ruiz, 2009) dn cun qu s siucins rumics
prduc d vinci pic rnizd inn cnscuncis sr
vris nrcins d dscndins n s n s vcims dircs.
Un rvisin d irur musr us d dirns rmins
pr dscriir rnsmisin d rum. ack (1993) suir hr
d aspectos intergeneracionales del trauma; Dnii (1998) rj cn
cncp legado multigeneracional del trauma; Vkn (1996), usnd s
principis rudins, cu rmin transmisin transgeneracional del
trauma, sind s im ms uiizd n irur spciizdn m.
Kndr (1988), Schwrz, Dhrnwnd lvv (1994) Fsn
(1998) hn dirncid nr ds ips d rnsmisin d rum. Pr
un d, rnsmisin dirc spcc, rvs d cu s nis
prndn cmprrs pnsr n rm simir d sus pdrs. y
pr r d, rnsmisin indirc nr, n qu s cnscuncis
d rum n pdr cusn dicuds n prnidd, qu
indircmn v un dci n s nis. Cincidims cn
Krmnn (2001), n sr qu disincin nr rnsmisin dirc
spcc, rnsmisin indirc nr, cnund spcs d prcs
d rnsmisin n spr crmn i d rnsmisin, d
mniscin c d rnsmisin d rum. D s mnr,
siuind s ur, s h pd pr nizr inrmcin dirncindnr mecanismos d rnsmisin, s s, rm n qu rum s
rspsd d un nrcin r, contenido d rnsmisin, s
dcir, qu qu sr rnsmiid.
Mcnisms d trnsmisin trnsnrcin d trum
e nqu psicnic nqu sismic hn prd
mns cv pr cmprnsin d s procesos d rnsmisin
rnsnrcin d rum. ams nqus nrn undmns
rics qu rspdn id d qu xprincis rumics, cm
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
9/24
/ 39 /
rur, mrcn ip d rcins miirs qu s scn nr
s srvivins d s xprinci. e nqu psicnic csic
d cun d prcs d rnsmisin d s xprincis rumics
rvs d mcnisms inrpsquics cnsisn cn id d un mn
isd, cncpcin qu s cmpmnd pr s rics inrsujivs
s rics sismics quins dn cun d prcs d rnsmisin
d s xprincis rumics rvs d mcnisms qu mrn d
inrccin rcprc d s mimrs d un sism miir.
Desde el Enoque Psicoanaltico
l r psicnic csic h prvis cnx dminn
d invsicin sr rnsmisin rnsnrcin d rum. Frud
scrii qu cd individu s divid nr ds ncsidds: sr un
mism su prpi n, sr sn d un cdn qu s s suj,
sin pricipcin d su vund (Frud, 1914, p. 20). l cninuidd
rnsnrcin, sn Frud, s d n cnsiucin d ds insncis
psquics: supr id d . ams insncis s cnsiun n
s nis prir d s mds rspcivs d supr id d d
sus pdrs. as, rvs d ss insncis psquics, s pdrs pudn
mnnr sus hijs cm hrdrs d sus dss, n prcics cm
d sus prpis inhiicins s.
l invsicin sr rnsmisin psquic, sin mr, u i-nrd pr r imp pr s psicniss, quins sn ms in-
rsds n drminism inrpsquic d incnscin. e m d
rnsmisin psquic u rir pr r d Nics arhm
Mr trk nr s s 1961 1975, sr du, la cripta y el
antasma. ess urs prpnn qu qus siucins qu n pudi-
rn sr rds, s dcir, qu n pudirn sr incrprds psiquis
mdin mcnism d introyeccin, drn ur surimin psqui-
c s cnsiuirn cm rum, qudnd incuid n psiquism,
spccmn n . l qu rsu s un jus psicic, qu
s urs dnminn crip, cu dscrin cm inscin d un
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
10/24
/ 40 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
ur crrd n sn d (arhm & trk, 2005). lcriptadr-
minr unantasma psquico n incnscin d un hij n cnc cn
un pdr prdr d uncripta. as, pdrs cn rums siucins n
rds n introyectadas, rnsmin un un n incnscin,un sr n sid sus hijs. as, rum pud sr rnsmiid rns-
nrcinmn su c pud rvsr vris nrcins. en
primr nrcin, s cnnids incluidos, nquisds n , s
ncunrn cndnds scr, sin pnr cnfic mdin repre-
sin conservadora. e cncimin s cnvrir n un indci. Nunc
d sr rvd, n s pud hr sr did dr cup qu
vc. en sund nrcin, scr n pud sr j d rpr-
sncin vr. e sucs s vuv inmncin qu prdr d
scr in un cncimin inuiiv d s, pr inr cnnid.
Pr im, n rcr nrcin s cnvir n impns, qu
xis pr s inccsi mnmn, ndi s pud iminr.
ls rics inrsujivs, Srw awd (2004), prpnn
un r d cmps d sisms n qu s usc cmprnsind s nmns psicics n cm prducs d mcnisms
inrpsquics isds, sin cm mrns d inrccin rcprc
d s sujividds n inrccin. Pr s dsrr d rum
inni s riin dnr d cnx rmiv rcin. en ss
cnxs un xprinci drs s vuv rumic cund n s d
pr pr d nrn rspus mpic ncsri qu prmiir rr,
cnnr ivir impc drs.
Desde el Enoque Sistmico
ls dsrrs rics d rnsmisin rnsnrcin
dsd prspcivs sismics ssinn qu cirs pus rcins
s rnsmin s mimrs d mii rvs d d ndudmin d uns cn rs. bszrmni-N Sprk (2003)
sn xisnci d rms d ds invisis n s miis,
qu impic xisnci d xpcivs srucurds d rup miir,
n rcin cn s cus ds s mimrs dquirn un cmprmis.
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
11/24
/ 41 /
ess ds invisis cn n rm d mnd, mdnd
diriind cmprmin individu.
Minuchin (1977) pn qu un prmr i n vucin
d uncinmin miir s cridd d s mis d sism miir.tds s miis pudn sr crcrizds d curd su psicin n
un cninu d mis, qu vn dsd mis diuss, crcriznd
miis uinds, hs mis dmsids rids, crcriznd
miis dsids. ls mis sn cnsiuids pr rs qu dnn
quins pricipn, d qu mnr. ls mis diuss, d s miis
uinds, impicn un umn d cmuniccin prcupcin
nr s mimrs, mii s cirr sr s mism, dsrrnd
su prpi micrcsms. l dirncicin d sism s hc dius
pud crcr d s rcurss pr dprs n css d srs. ls mis
rids d s miis dsids impicn cmuniccin dici nr s
mimrs, cd un viv n su micrcsms, s vn prjudicds s
uncins d prccin d mii. ls mimrs dsids pudn
uncinr n rm unm, pr inn un dsprprcind snidd indpndnci, crcind d d, prnnci cpcidd d
inrdpndnci, n pudn pdir ud cund ncsin.
Sn Fsn (1998) s miis d srvivins d Hcus
hn sid rcunmn crcrizds cm miis uinds, did
crcrsics prns d srvrcin srprccin d s
nis mis pc crs nr s susisms cnu i. es
ur s qu d dirncicin d s mimrs d un miipdr dsnr xprcin unm rsucin d prms,
inhiind dsrr d hrrmins cniivs civs n s nis,
dicund d s mnr su dsrr mcin su sprcin d
s pdrs. en Chi, bidrmnn (1991) bckr Dz (1998) Dz
(1991, 1995) min dscriirn qu s miis d s prsuids
pics ndn rnsrmrs n sisms uinds ms ridsqu s miis n cds, xrmnds s ds miirs
inrrumpind s ss d cic d vid.
Si in n s ncnrrn sudis d miis d srvivins d
xprincis rumics qu dn cun d sisms miirs dsids
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
12/24
/ 42 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
cn mis ms diuss, s psi pnsr qu s un ip d rnizcin
qu min pudir drs rn s xprincis rumics prvcds
pr vinci pic. ls sisms miirs dsids pdrn cur
cm un mcnism qu usc nr dpndnci prrs rn psiiidd d irs uin qu pud mrir dsprcr. e mism
sinci inrir d s miis pdr sr nndid cm un rm d
dsimin, n hr, n nrrs.
Finmn, cnsidrms qu princip pr d un nisis
dsd nqu sismic s qu rn un xprinci rumic
simpr h un rcur miir un cmi n dinmic miir,
ms d cu s rum qu m mii.
Cnnids d trnsmisin trnsnrcin d trum
a cninucin s prsnr un snsis d s princips sudis
sr rnsmisin rnsnrcin d rum sunds nrcins
d vcims d rums psicscis, niznd s cnnids ddich rnsmisin. ess sudis nrn undmns mprics qu
rspdn id d qu rur mrc s rcins qu scn s
srvivins d s xprinci rumic cn su dscndnci.
La Segunda Generacin: Hijos de vctimas de tortura
a niv inrncin, invsicin sr rnsmisin drum s cnr inicimn n spcs psicpics d sund
nrcin d srvivins d Hcus, snds prsnci d
snms s cm dprsin, nsidd, is, snimin d cup
prms d sprcin, scids ps n s pdrs (Rwnd-
Kin, 2004). l rcunci cn qu s hijs xprimnn ss
snms surimin scid s xprincis d rumizcinxrm vivid pr s pdrs, v s invsidrs xprr s
rcins miirs, ncnrnds rs hzs princips: dicuds
n dispniiidd mcin d s pdrs hci s hijs (Krs, 1968;
Wrdi, 1990 cids n Chiin & br-on, 2002); prns prmics
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
13/24
/ 43 /
d cmuniccin, s xcs d cmuniccin sinci su sr
s xprincis d rumizcin (Dnii, 1998); sr-invucrmin
d s srvivins n vid d sus hijs, hcind xrmdmn
dici su unm (brcs & brcs, 1973).en rcin s dicdurs miirs d linmric, s
prsins ddicds ncin d vcims hn dsrrd un
mpi invsicin n rn s cs n s vcims d prscucin
pic cm n sus miis dscndins d sund nrcin.
l smjnz n s prcss hisrics scis d s pss n qu
s rizrn ss sudis, hc qu sus rsuds sn is pr cmprnsin d nmn d rnsmisin d rum n hijs d vcims
d rur d dicdur chin.
en arnin, bkrmn . (2009) sn qu s hijs d
x prss pics, qu nn cr dd mmn d sr dnids
sus pdrs, surirn rvs cmis n srucur miir. en uns
miis un ms pdrs rn prss pics, n rs un prs
r dsprcid. ls hrmns dirn sr sprds, qu urn
crids pr disins mimrs d mii. Ms xrms n sn s
css n qu un hij u scusrd suv n prisin jun su mdr
pdr. Sn s rsuds d sudi, rs urn s siucins qu
rvisirn mr dicud n cun psiiidd d rcin d
xprinci rumic: s visis s crcs; rm n cm vivn s
hijs hch d nr su pdr/mdr n prisin; prcs d rrsd miir hr.
Un sudi rizd n brsi pr Crds . (2009) dsc
ds crcrsics prsns n s hijs d vcims d rur. en primr
ur, ss hn vid hr d m n sus miis, pr snimin
d dr qu s inund n s cm sus pdrs, qu s h
vd mnnr sinci inrir d sus miis prscindir d
hcr pruns crc d xprinci d rur. or mn qu s
mnis cn rcunci, s prsnci d snimins d cup, n s
pdrs pr hr srvivid rur / prqu prdmin ns
d qu hrn sid rspnss d un siucin inds, n s
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
14/24
/ 44 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
hijs, pr vrs s misms n siucins ms vrs, n un scnri
n qu rrrism d esd n s prsn.
en Chi, s prsins d Insiu linmricn d
Drchs Humns Sud Mn (IlaS) ddicds ncind vcims, min hn sudid nmn d rnsmisin
rnsnrcin d rum xrm n hijs d prsuids pics
durn dicdur miir. bidrmnn (1991), bckr Dz (1998)
Dz (1991, 1995), uiiznd s prs d nqu sismic, sn
qu rum d s vcims d prscucin pic s incrpr n un
ip d dinmic rcin qu dicu prcs d individucin
rmcin d idnidd d s hijs. ls hijs d miis cds hn
sid siun sind cnrnds cn un sri d mnds, xpcivs
ds qu impcn dircmn n rizcin d sus prcs d
vid. S h srvd qu s miis n pudn rr individucin
n s hijs dscns prqu s rdi s snimins d prdid
du n rds.
brinkmnn . (2009) rizrn un sudi cn dscns,hijs d vcims d rur, ncids n Chi dspus d n d
dicdur miir qu s ncunrn n ncin cnic n Cnr
d Sud Mn Drchs Humns (CINtRaS). Dn cun d
mnnimin cu d privizcin d d inrir d s miis
cds pr rprsin pic, xisnci d scr scid un
cr mcin riv snimins d mid, cup vrnz. Si
in invsicin cns qu s jvns sn qu su mdr, supdr ms surirn rur, s cncimin s v src,
mnninds sinci d s ds. adms, rj s qu
s dinmics miirs sis idniris d s jvns sn divrss,
unqu primn sis uriris d crinz, cn dinmics rids qu
dicun s crisis prpis d dscnci ncsris pr dsrr
d prcs d mdurcin. es sudi cncu qu sn crsimprns n rnsmisin rnsnrcin d rum, pr un d,
dicud d rcin d rum n primr nrcin, pr
r, s prcss d cnx, spcimn qus rivs sr
pic-idic, s s, prcss scis, pics, jurdics, mrs
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
15/24
/ 45 /
cmuniccins. l idd d s dscns d s sudi s
crmn un prcpcin d infunci n rnsmisin d prcss
d impunidd niv sci jurdic, vn cm insucins s
sris rprris impusds dsd esd.
La ercera Generacin: Nietos de vctimas de tortura
a niv inrncin, s sudis cn rcr nrcin d
miirs d vcims d Hcus sn scss, qu mr pr
d invsicin s h cnrd n rnsmisin nr primr
sund nrcin (lv-Wis, 2007). Sin mr, cd vz xis
ms vidnci crc d rnsmisin d rum rcr nrcin,
mr pr dsrrd pr br-on sus cs n Isr (Chiin,
2000). tmin s h dsrrd invsicin cn rcr nrcin
n amni (Rsnh, 1998) n esds Unids (bndr, 2004).
Chiin (2000) s qu invsicin h dmsrd qu
cd nrcin cncd dirns sinicds Hcus. as, pr rcr nrcin qu hi n Isr, Hcus n s un m qu
pud sr cimn vidd; s pr s cividds d cnmmrcin
cm pr rmcin scr, muchs jvns s hn rnsrmd n
civs pricipns n prndizj d psd d sus us.
br-on inrduj cncp d relevancia parcial(1989, cid
n Chiin, 2000), pr rrirs niv d imprnci d Hcus n
s prsns d rcr nrcin. Sn , pr s mimrs d dichnrcin psd s imprn pr n xpic ds s nmns
d sus vids. en esds Unids, bndr (2004) crrr uiidd d
relevancia parcialpr rrirs impc d Hcus n hijs nis
d srvivins. es ur s ncsidd d sudir impc d
s n idnidd d s rcrs nrcins, cnsidrnd hipsis
qu s hchs hisrics qu n hn sid xprimnds dircmnpr un individu cn dsrr d su idnidd. en amni,
Rsnh (1998) h dsrrd sudis cmprnd miis d vcims
d Hcus, prprdrs simpizns nzis, snd qu xisn
dirncis n s rs miirs sn s ips d miis. Pr jmp,
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
16/24
/ 46 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
sinci d un u srvivin d un cmp d xrmini nzi
in jiv d prr sus dscndins, minrs qu sinci
ncin d psd n s rspnss d s crmns s prmi
prrs s misms d cuscins prdids d c miir.en Chi, iu qu n rs d linmric, n xisn
sudis d rnsmisin d rum cn rcrs nrcins d vcims
d vinci pic. Sin mr, ms d rin cinc s d currid
p d esd, s psi ssnr xisnci d un rn nmr d
jvns, nis d vcims d vinci pic, cus vids s ncunrn
mrcds pr xprinci d rnsmisin d rum. e dsrr d
ss sudis, dms d prr cncimin cinc rvn crc
d s cnnids mcnisms d rnsmisin rnsnrcin d
rum, sin dud prr cnsruccin d mmri sci, prcics
qu, cm s Hussn (2000) simpr sn d nurz c.
Discusin
a prir d nisis d irur rvisd s psi cnrmr
uiidd vinci d cncp trauma psicosocial(Mrn-br, 1989)
pr inrrr cmprndr rin s cnscuncis rnsnr-
cins d nmns d vinci pic riinds n s dicdurs
inmricns. Dsd prspciv psicsci, s nind qu ri-
n d rum s cm sus cnscuncis s ncunrn n s rcins
scis n xcusivmn n quin s vcim d s xprinci. ls x-princis rumics inn impc inrir d cnxs sciizd-
rs cm mii, cmunidd, s rnizcins scis, s prids
pics (Mdri, 2002). es visin s cmpi cn s prpuss
rics d rnsmisin rnsnrcin d rum, prmiind mpir
c d nisis, incund n s spcs pics, scis, cuur-
s jurdics, qu min prn un mr cmpjidd n cm-prnsin d s nmn, rnd imprns piss pr su sudi.
a pnsr rnsmisin d rum nr nrcins, sumind
rumic n snid psicsci prpus pr Mrn-br
(1989), cnd s rcins scis n cnjun d scidd, s
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
17/24
/ 47 /
imprn cnsidrr dms cm s h cnsruid mmri sci d
s hchs rumics. en Chi, sn vris s vrsins qu dn cun
d psd rcin, cxisind simunmn cnsrunds
prir d hchs, siucins prsnjs dirns, qu s inrn un rm rumn. aurs d scu cnsruccinis (Iz,
1989; Vzquz, 2001) cncpuizn mmri sci cm un c-
cnsruccin qu pr n spci d s rcins inrsujivs, ur
n cu s hchs d psd s cnsiun n xprinci mism
d nmrr, nndind mmri cm un r qu s cnsru
n spci sci qu susn snid qu rquir prsnpr sr qu s n un mmn dd. en s xprincis d vinci
pic, s prsns ncsin udir ss siucins cu rprsncin
mn prduc un dsricucin qu mnz vncu nr suj
scidd. D s md, n c d rcrdr, s rsiniccins
ccivs d cncimins d psd s rnizn nmn n
suj individu rvs d un prcs psicciv qu incu su
ir, su rm miir sci cuizds n un prsn dnd sricu un r vz su hisri cn rs hisris rs siniccins.
en s snid, qu s rnsmi d un nrcin r s, pr un
d, rumic d cirs xprincis, pr s, dms, rm n
cm s rprsnn cmprndn cirs xprincis rvs d snid
sinicd qu sn rds. Mmri rnsmisin sn nncs
nmns ricuds ncsris d cnsidrr d mnr cnjun pr
un mr cmprnsin.Un imprn pr n discusin cmprnsin d
rnsmisin nrcin d rum h sid d arhm trk
(2005), quins dirncirn nr s infuncis inrnrcins
rnsnrcins. l rnsmisin inrnrcin s prduc
nr s nrcins cnius qu prsnn un rcin dirc, n
cmi rnsmisin rnsnrcin s prduc nr nrcinssucsivs. as, cnnid mcin d s nis pud vrs cd
pr uncinmin psquic d s us unqu s n s hn
cncid, pr cu vid psquic s mrcd n d sus pdrs. Ns
prc qu ncin d rnsmisin rnsnrcin d rum s
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
18/24
/ 48 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
i pr cmprndr rnsmisin s nis d un xprinci d
crcr rumic cm rur. Cnsidrnd simpr un cnx
drmind pricur n s inrccins rcprcs, xprinci
rumic pud sr rnsmiid d pdr hij su c pud cnzr s nis, rvs d rcin cn sus pdrs.
Si in r psicnic csic h prvis cnx
dminn d invsicin sr rnsmisin rnsnrcin d
rum, nqu sismic pr s r d sudi, prpnind
mcnisms qu mrn d inrccin rcprc d s mimrs d
un sism miir. ld, ds miirs mnds (bszrmni-N & Sprk, 2003) sn cncps qu dn cun d prcss qu surn
d s rcins miirs qu inrcn n rnsmisin. Dsd
s nqu, divrss invsidrs chins hn rizd sudis cn
sund nrcin. as bckr Dz (1998) Dz (1991, 1995) sn
qu s hijs d vcims d rur hn sid siun sind cnrnds
cn un sri d mnds, xpcivs ds d sus pdrs, s qu
impcn dircmn n rizcin n d sus prcs d vid,
infund n md n qu sus rcris vis vn dsrrnds.
Un mn cmn n irur ncin inrncin r-
visd, qu pr un inrsn spc cnsidrr pr un cm-
prnsin ms cmpj d nmn d rnsmisin rnsnrcin
d rum s silenciamiento d s vcims d xprincis rumics
negacin d s hchs currids pr pr d scidd (CmisinNcin d Vrdd Rcnciicin, 1991; Inrm CNPPt, 2004; D-
nii, 1998; Krdn & edmn, 2006). Sinci ncin rmn un
dinmic qu s rrimn muumn n cnx rprsiv. Pr
un d, dd crcr impns d rur, s s vuv irrpr-
sn pr s vcims, quins n rn su rduccin n prs,
dd su rin sinisr inr d s mcins qu nr,
cu dicu s psiiidds d rcin d s xprinci. Pr r
d, cnx sci d vinci rprsin pic, n prmi si-
niccin rnsrmcin n pnsmin, mnnind xprinci
rumic jd n pr psquic d individu (Pu, 2006).
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
19/24
/ 49 /
en Chi, nr s s 1973 1990, sri d cnr
sci pic impic ncin d s vns rumics, pr cu
rcncimin s u psi n mrc prid d un rpi,
spci qu r un sus d ridd rum scimn nd.es xprinci u rdd prir d cncp dprivatizacin del dao
(IlaS, 1989), cnsidrnd qu dds s cndicins d ncin sci
xisns, s prsns cds pr rprsin n s sinn vcims d
un us, sin pr cnrri, s sinn rspnss d n hr sid
cpcs d cuidr sucinmn sus prpis vids, cusinnd hs su
impsiiidd d rsisir rur. es imprn sr qu n nusrps, n cnx ps dicdur, h sid dici sir d s cs d
ncin sincimin rrid s vicins d s drchs
humns, n pr srucur pic hrdd qu prpu
impunidd cm pr dsinrs, indirnci ncin d scidd.
l irur rrid Hcus min dscri cm s-
cidd s j n rm indirn d s juds qu srvivirn s
cmps d cncnrcin. Dnii (1998), n un sudi dsrrd n
esds Unids cn srvivins d Hcus sus miis, dni
nmn d sincimin sci cm conspiracin del silencio. trs
nrizd indirnci, vicin ncin sci d s xprincis
rumics, muchs srvivins s mnuvirn n sinci, crnd
qu ndi pdr cmprndr qu hn vivid. auns mnuvirn
sinci incus rn sus miis, minrs rs s rnsrmrn nudincis cuivs. lconspiracin del silencio rprcui nivmn
inrir d sism miir, dicund su inrcin scicuur in-
nsicr sus prunds snimins d ismin, sdd dscn-
nz hci s dms. a mism imp impsiii xprimnr du
rcin pr s mips prdids qu hn surid, crnicnd
d vrcind rnsmisin d rum s nuvs nrcins.
Cm s s, dirnci d ncnrd n irur
inrncin (bndr, 2004; Chiin, 2000; Rsnh, 1998), n Chi
n xisn sudis d rnsmisin d rum cn rcrs nrcins.
Sin mr, ms d 35 s d currid p d esd, s psi
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
20/24
/ 50 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
rmr xisnci d un rn nmr d nis d vcims d rur
prisin pic, cus vids s hn vis mrcds pr xprinci
d rum. Sn s ds d inrm d CNPPt (2004), 40,1%
(10.938) d s css cicds crrspnd prsns qu 2004nn nr 51 60 s d dd, minrs qu 42,9% (11.697) n
ms d 60 s. Si cnsidrms ss ncdns pdms sr qu
n cuidd mr pr d s vcims d prisin pic rur
in ms d 60 s d dd. Cnrunmn cn ss ds, s
ss sdsics d Fnd Ncin d Sud (FoNaSa), 2006,
risrrn un d 214.558 nciris d Prrm d Rprcin
ancin Inr d Sud Drchs Humns (PRaIS), d s un
32% crrspnd prsns mnrs d 20 s (PRaIS, 2006), quins
cmprn cndicin d hijs nis d vcims d vinci pic.
tds ss ncdns prmin rmr prinnci d
rizr sudis d rnsmisin d rum cn rcrs nrcins, qu
prmin cmprndr spccmn nmn d rnsmisin d
rum n s nis d vcims d prisin pic rur d dicdurmiir chin. es ip d invsicin prr cncimin cinc
rvn crc d s cnnids mcnisms d rnsmisin d rum.
a niv sci, nrr mns pr nisis cmprnsin rspc
s sinicds qu dpn n s hisris prsns, n d s
vcims sus miis, cm d s chins n nr, s cncimins
d psd sci rumic, sind un pr cnsruccin d
mmri sci dsd mund cdmic.
Rrncis
arhm, N. & trk, M. (2005). Corteza y Ncleo. buns airs:amrrru.
ack, H. J. (1993). Inrnrin cnsquncs rum: Rrminrps in rmn hr: a scnd nrin prspciv. en M.o. Wiims & J. F. Smmr (eds.), Handbook o Post-raumaticTerapy. Wspr, Ct: grnwd Prss, 106-125. Rsumnxrd 15 Juni, 2007, d hp://www.qusi.cm/.PM.qs?=&dcId=28018149
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
21/24
/ 51 /
brcs, H. & brcs, C. (1973). Mnisins cncnrin cmpcs n h scnd nrin. American Journal o Psychiatry,103(7), 810-821.
bckr, D. (1994). trum, du idnidd: un rfxin cncpu.en D. bckr, g. Mrs & M. I. auir (eds.), rauma psicosocialy adolescentes latinoamericanos: Formas de accin grupal(pp. 69-104).Sni: loM edicins.
bckr, D. & Csi, M. I. (1990). Procesos de traumatizacin extrema yposibilidades de reparacin. Sni: IlaS.
bckr, D., Csi M. I., gmz, e., Kvsks, J. & lir, e. (1990).Psicp prcs psicrpuic d siucins picsrumics. en I. Mrn-br (ed.), Psicologa social de la guerra:trauma y terapia(pp. 46-52). Sn Svdr: UCa edirs.
bckr, D. & Dz, M. (1998). T sci prcss nd h rnsnrinrnsmissin rum in Chi. en y. Dnii (ed.), InternationalHandbook o Multigenerational Legacies o rauma (pp. 435-445).Nw yrk: Pnum Prss.
bkrmn, S., Suric, l., Pz, y., Mzur, V., ori, C. & ls, M.(2009). trrrism d esd: sund nrcin. en M. ls, V.Vi, b. brinkmnn & M. Scpuci (eds.), Dao transgeneracional:
consecuencias de la represin poltica en el cono sur(pp. 147-146). Sn-i: loM edicins.bndr, S. (2004). trnsnrin cs h hcus: Ps, prsn
nd uur.Journal o Loss and rauma9, 205-215.bhim, b. (1943). Individu nd mss hviur in xrm siuins.
Journal o Abnormal and Social Psychology, 38(4), 417-452.bidrmnn, N. (1991). Dnids dsprcids: cnscuncis pr
sund nrcin. en CINtRaS (ed.), II seminario de la regin
del Maule: Derechos humanos, salud mental, atencin primaria: desaoregional(pp. 170-176). Sni: CINtRaS.bszrmni-N, I. & Sprk, g. M. (2003). Lealtades invisibles:
Reciprocidad en terapia amiliar intergeneracional. buns airs:amrrru.
brinkmnn, b., guzmn, J. M., Mdri, C. & Sndv, M. (2009).D rnsnrcin n dscndins d srvivins drur. en M. ls, V. Vi, b. brinkmnn & M. Scpuci (eds.),Dao transgeneracional: consecuencias de la represin poltica en el conosur(pp. 15-146). Sni: loM edicins.
Crds, C., Chu, J., Knijnik, l., Kkr, t. & Vi, V. (2009). ecsrnsnrcins d vinci d esd. en M. ls, V.Vi, b. brinkmnn & M. Scpuci (eds.), Dao transgeneracional:consecuencias de la represin poltica en el cono sur (pp. 249-325).Sni: loM edicins.
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
22/24
/ 52 /
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
Cmisin Ncin d Vrdd Rcnciicin (1991). Inorme de laComisin Nacional de Verdad y Reconciliacin. girn d Chi.[Vrsin crnic]. Dispni n hp://www.undcinpdh.r/shumnidd/inrms/inrm-ri.hm
Cmisin Ncin sr Prisin Pic trur (2004). Inorme de laComisin Nacional sobre Prisin Poltica y ortura. girn d Chi.[Vrsin crnic]. Dispni n hp://www.cmisinrur.c/isd_inrms.hm
Cmisin Ncin sr Prisin Pic trur (2005). InormeComplementario de la Comisin Nacional sobre Prisin Poltica yortura. girn d Chi. [Vrsin crnic]. Dispni nhp://www.cmisinrur.c/isd_inrms.hm
Crprcin Ncin d Rprcin Rcnciicin (1996). Inormesobre califcacin de las vctimas de violaciones de derechos humanosy de la violencia poltica. Gobierno de Chile. [Vrsin crnic].Dispni n hp://www.rchivchi.cm/Drchs_humns/Cm_Ri/hhddri0017.pd
Chiin, J. (2000). Fcin h Hcus in nrins miis survivrs: T cs pri rvnc nd inrprsn vus.Contemporary Family Terapy, 22(3), 289-313.
Chiin, J. & br-on, D. (2002). emin mmris mirinships durin h Hcus. Journal o Loss and rauma, 7,299-326.
Dnii, y. (1998). International Handbook o Multigenerational Legacies orauma. Nw yrk: Pnum Prss.
Dusch, a. (2007). Scus d rur n individu, mii scidd. en l. brrn & g. espins (eds.), Atencin integral avctimas de tortura en procesos de litigio. Aportes Psicosociales(pp. 93-135). Sn Js: IIDH.
Dz, M. (1991). Familias de detenidos desaparecidos en Chile: Consecuenciaspara la segunda generacin. Mnuscri n puicd.
Dz, M. (1995). Fmii rprsin pic: rum cnx sci:cnscuncis rnsnrcins. Proposiciones, 26, 208-219.
edmn, l., Krdn, D. & ls, D. (1998). trnsmissin trum.T arnin Cs. en y. Dnii (ed.), International Handbooko Multigenerational Legacies o rauma (pp. 447-463). Nw yrk:Pnum Prss.
Fsn, I. (1998). trnsnrin rnsmissin cs h Hcus:T Nrh amricn Rsrch Prspciv. en y. Dnii (ed.),International Handbook o Multigenerational Legacies o rauma(pp.43-68). Nw yrk: Pnum Prss.
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
23/24
/ 53 /
Frud, S. (1914). Inrduccin d nrcisism. en S. Frud Obras completas.V. XIV. buns airs: amrrru.
gmz, e. (1985). La tortura como experiencia traumtica: Perspectivas
del dao. Pnnci prsnd n Sminri l trur n amriclin. Mnvid, 1985. exrd 8 Juni, 2009, d: hp://www.smu.r.u/dpmc/prcmd/ms/ddhh/rur/59-63.pd
Hussn, a. (2000). en usc d uur prdid: Cuur mmrin imps d izcin. buns airs: Fnd d Cuurecnmic.
Iz, t. (1989). l psic sci cm dispsiiv dscnsruccinis.en t. Iz (ed.), El conocimiento de la realidad social. brcn:Sndi.
IlaS (1989). Derechos Humanos: todo es segn el dolor con que se mire.Sni: IlaS/CeSoC.
Khn, M. (1974). T cncp cummuiv rum. en M. Khn (ed.),Te Privacy o the Sel(pp. 42-58). (ed.). Nuv yrk: InrninUnivrsiis Prss.
Khn, M. (2005). e cncp d rum cumuiv. Revista dePsicoanlisis de la Asociacin Psicolgica de Madrid, 44, 117-137.
Krmnn, N. (2001). trnsmissin Hcus rum. Psychiatry,64(3), 256-267.Kndr, K. S. (1988). Indirc vric cuur rnsmissin: md r
nnnic prn infuncs n h iii pschiric inss.Te American Journal o Psychiatry, 145, 657-665.
Krdn, D. & edmn, l. (2006). Por-venires de la memoria. bunsairs: Mdrs Pz d M.
lv-Wis, R. (2007). Inrnrin rnsmissin rum crss
hr nrins: a priminr sud. Qualitative Social Work,6(1), 75-94.lir, e. (1990). Psic d mid cnduc cciv n Chi. en I.
Mrn-br (ed.), Psicologa social de la guerra: trauma y terapia(pp.22-25). Sn Svdr, UCa edirs.
lir, e., bckr, D. & Csi, M. I., (1989). Psicrpi d vcims drprsin pic j dicdur: Un ds rpuic, ric pic. en D. bckr & e. lir (eds.), odo es segn el dolor con que
se mira(pp. 29-65). Sni: IlaS.Mdri, C. (2002). rauma Psicosocial, trastorno de estrs postraumtico
y tortura. exrd 8 Juni, 2009, d: hp://www.cinrs.r/xs/mnrs/ mn_ rum_ psicsci_spn.pd
aprximcins sudi d trnsmisin trnsnrcin d trum Psicsci
7/29/2019 trasmision intergneracional trauma.pdf
24/24
Rvis d Psic d Univrsidd d Chi
Mrn-br, I. (1989). l vinci pic urr cm cuss n psd rum psicsci. Revista de Psicologa de El Salvador, 123-141.
Minisri d Sud (2002). Norma tcnica para la atencin de personas aec-
tadas por la represin poltica ejercida por el Estado en el perodo 1973-1990. Sni, Chi: aur, Dprmn Prrm d s Prsns.Minuchin, S. (1977). Familia y terapia amiliar. brcn: gdis.Pri, C. (2007). e prcs d du pr vicins s drchs
humns n linmric. en l. brrn & g. espins (eds.),Atencin integral a vctimas de tortura en procesos de litigio. AportesPsicosociales(pp. 247-274). Sn Js: IIDH.
Prrm d Rprcin ancin Inr d Sud Drchs Humns[PRaIS] (2006). Inrm: Diseo y primera etapa de estudio sobreperfl sociodemogrfco y epidemiolgico poblacin benefciaria PRAIS.Mnuscri n puicd.
Pu, J. (2006). Vinci sci psicnisis: D jn srucurn jn-jnizn. en J. Pu & R. Ks (eds.), Violencia deEstado y psicoanlisis(pp. 25-56). buns airs: lumn.
Rsnh, g. (ed.). (1998). Te Holocaust in three generations: Families ovictims and perpetrators o the Nazi regime. lndn: Kss. [Vrsincrnic]. Dispni n hp://ks..c/ks
Rwnd-Kin, D. (2004). T rnsmissin rum crss nrins:Idnicin wih prn rum in chidrn Hcussurvivrs. en D.R. Chr (ed.), Handbook the stress, trauma andamily(pp. 117-138). Nw yrk: brunnr-Rud.
Scpusi, M., Pch, S., orz, M. C. & Ruiz, M. (2009). ecsrnsnrcins d d psicsci csind pr rrrismd esd. en M. ls, V. Vi, b. brinkmnn & M. Scpuci(eds.), Dao transgeneracional: consecuencias de la represin poltica en
el cono sur(pp. 329-440). Sni: loM edicins.Schwrz, S., Dhrnwnd, b. P. & lvv I. (1994). Nnnic mi-i rnsmissin pschiric disrdrs? evidnc rm chidrn Hcus survivrs.Journal o Health Social Behavior, 35, 385-402.
Srw, R. D. & awd, g. e. (2004). Los contextos del ser: las basesintersubjetivas de la vida psquica. brcn: Hrdr.
Vzquz, F. (2001). La memoria como accin social. Relaciones, signifcado eimaginario. brcn: Pids.
Vkn, V. D. (1996). bsni-Hrzvin: ancin u r mdrninrn.Mind and Human Interaction, 7(3), 110-127.
Fch d rcpcin: 25 d s d 2010.Fch d cpcin: 10 d dicimr d 2010.