Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Transformacja energetyczna w Polsce Edycja 2020
www.forum-energii.eu
Transformacja energetyczna w Polsce
2
OPRACOWANIE:
Rafał Macuk, Forum Energii
REDAKCJA:
Aleksandra Zieleniec
OPRACOWANIE GRAFICZNE:
Karol Koszniec
DATA PUBLIKACJI:
Marzec 2020
Forum Energii to think tank działający w obszarze energetyki. Naszą misją jest tworzenie fundamentów efektywnej, bezpiecznej, czystej
i innowacyjnej energetyki w oparciu o dane i analizy.
Wszystkie analizy i publikacje Forum Energii są udostępniane nieodpłatnie i mogą być powielane pod warunkiem wskazania źródła i autorów.
3
Wstęp (dr Joanna Maćkowiak Pandera) 06
Moce zainstalowane 07
Moc zainstalowana w 2019 r. 08
Zmiany w mocy zainstalowanej w 2019 r. względem 2018 r. 09
Zmiany w mocy zainstalowanej w ostatniej dekadzie 10
Zmiany w mocy zainstalowanej w OZE 11
Produkcja 12
Produkcja energii elektrycznej w 2019 r. 13
Zmiany w produkcji energii elektrycznej w 2019 r. względem 2018 r. 14
Zmiany w produkcji energii elektrycznej w ostatniej dekadzie 15
Zmiany w produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w ostatniej dekadzie 16
MARZEC 2020
Transformacja energetyczna w Polsce
4
Bilans krajowy 17
Krajowy bilans produkcji i zużycia energii elektrycznej 18
Zmiana zapotrzebowania na energię elektryczną 19
Zmiany w zapotrzebowaniu na moc szczytową 20
Emisje 21
Zmiany w emisji gazów cieplarnianych 22
Zmiany w emisji gazów cieplarnianych przez energetykę i ciepłownictwo 23
Emisje gazów, pyłów i substancji szkodliwych energetyki 24
Ceny energii elektrycznej 25
Porównanie cen SPOT energii elektrycznej na rynkach krajów sąsiednich 26
Paliwa 27
Krajowa produkcja węgla kamiennego 28
Import węgla kamiennego energetycznego 29Porównanie podstawowych danych o węglu 30Zużycie krajowe gazu ziemnego 31Pozyskanie gazu ziemnego wysokometanowego 32
MARZEC 2020
5
Wstęp
To już trzecia edycja corocznego raportu na temat transformacji energetycznej Polski. Pokazujemy w niej najważniejsze dane obrazujące stan polskiej elektroenergetyki. Koncentrujemy się na miksie wytwórczym, emisjach, cenach energii, bilansie importu i eksportu surowców energetycznych oraz energii elektrycznej.
Do najważniejszych zjawisk ubiegłego roku należą rekordowy wzrost importu energii elektrycznej oraz spadek produkcji w krajowych elektrowniach. Widać też szybki rozwój energetyki słonecznej, której zainstalowane moce przekroczyły 1,5 GW. Spadło natomiast tempo rozwoju instalacji gazowych.
Zmiany w energetyce są zauważalne, choć można mieć wątpliwości, czy wynikają one z polityki energetycznej państwa. Niedawno zapowiadano wzrost produkcji energii, tymczasem mamy do czynienia z jego rekordowym spadkiem – wprawdzie z różnych powodów, ale najważniejszy z nich to niska konkurencyjność cenowa wytwarzania. Import energii elektrycznej trzeba ocenić pozytywnie, ponieważ pozwala utrzymać jej ceny w ryzach, choć otwarte pozostaje pytanie o jego maksymalny poziom. Niepokojąca za to jest stagnacja w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych, przy czym trzeba tu dodać, że dane, które prezentujemy, dotyczą roku 2018, publikowane są bowiem z opóźnieniem.
Życzymy dobrej lektury.Dr Joanna Maćkowiak-Pandera
Prezes Forum Energii
Transformacja energetyczna w Polsce
6
Główne wnioski
•• Spadek produkcji energii elektrycznej, w tym największy produkcji z węgla brunatnego i kamiennego.
•• Wzrost importu energii elektrycznej.
•• Powolny powrót OZE, głównie za sprawą prosumenckiej fotowoltaiki.
•• Paradoks krajowego rynku węgla: stałe zapotrzebowanie na ten surowiec − jego malejące wydobycie − jego rosnące zapasy.
•• Dywersyfikacja dostaw gazu.
7Moce zainstalowane
Transformacja energetyczna w Polsce
8
Moc zainstalowana w 2019 r.
•• Udział mocy zainstalowanych w węglu brunatnym i kamiennym utrzymuje się na poziomie 70%.
•• Odnawialne źródła energii stanowią ponad 20% mocy zainstalowanej.
Opracowano na podstawie: ARE
Stan na 31.12.2019
WODNE 1,0 GW 2,0%
LĄDOWE WIATROWE 5,9 GW 12,5%
BIOGAZOWE0,2 GW 0,5%
BIOMASOWE0,9 GW 1,9%
FOTOWOLTAIKA1,5 GW 3,2%
WĘGIEL KAMIENNY23,9 GW 50,4%
WĘGIEL BRUNATNY9,3 GW 19,6%
GAZ ZIEMNY2,7 GW 5,7%
INNE EL. PRZEMYSŁOWE0,6 GW 1,2%
SZCZYTOWO-POMPOWE1,4 GW 3,0%
OZE9,5 GW 20,1%
9
Zmiany w mocy zainstalowanej w 2019 r. względem 2018 r.
•• Wzrost mocy zainstalowanej w węglu kamiennym to głównie efekt zakończenia budowy w Opolu dwóch nowych bloków o mocy
900 MW każdy.
•• W roku 2019 do użytku oddano ponad 3,5-krotnie więcej instalacji fotowoltaicznych niż rok wcześniej.
GAZ
ZIEMNY
WĘGIEL
BRUNATNY
WĘGIEL
KAMIENNY
SZCZYTOWO
-POMPOWE
BIOMASOWEWODNE LĄDOWE WIATROWE
FOTOWOLTAIKABIOGAZOWEINNE
EL. PRZEMYSŁOWE
2 040
5 53
-56
0
-2
55
-6
26
970
-500
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
MW
Opracowano na podstawie: ARE
Transformacja energetyczna w Polsce
10
Zmiany w mocy zainstalowanej w ostatniej dekadzie
•• W ciągu ostatniej dekady systematycznie zwiększał się poziom mocy zainstalowanej w systemie.
•• W latach 2011−2015 rozwijały się instalacje OZE, a po 2016 r. głównie jednostki konwencjonalne.
Opracowano na podstawie: ARE
* od 2016 r. kategoria „inne el.przemysłowe” podlega dezagregacji ze względu na rodzaj paliwa
GAZ ZIEMNYWĘGIEL BRUNATNYWĘGIEL KAMIENNY SZCZYTOWO-POMPOWEINNE EL. PRZEMYSŁOWE* OZE
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
GW
11
Zmiany w mocy zainstalowanej w OZE
• • Na koniec 2019 r. w OZE zainstalowanych było 9,5 GW, z czego 1,5 GW w instalacjach fotowoltaicznych.
• • Rozwój OZE w ciągu ostatnich dwóch lat jest wynikiem głównie inwestycji w instalacje prosumenckie.
Opracowano na podstawie: ARE
BIOMASOWEWODNE LĄDOWE WIATROWE FOTOWOLTAIKABIOGAZOWE
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
GW
Transformacja energetyczna w Polsce
12 Produkcja
13
WĘGIEL KAMIENNY78,9 TWh48,1%
WĘGIEL BRUNATNY41,7 TWh 25,5%
GAZ ZIEMNY14,5 TWh 8,8%
INNE EL. PRZEMYSŁOWE3,0 TWh 1,8%
SZCZYTOWO-POMPOWE0,7 TWh 0,4%
WODNE2,0 TWh 1,2%
BIOGAZOWE1,2 TWh 0,7%
BIOMASOWE4,5 TWh2,8%
WSPÓŁSPALANIE BIOMASY1,8 TWh 1,1%
LĄDOWE WIATROWE15,1 TWh 9,2%
FOTOWOLTAIKA0,7 TWh 0,4%
OZE25,2 TWh 15,4%
Produkcja energii elektrycznej w 2019 r.
•• Udział węgla w produkcji energii elektrycznej w 2019 r. wyniósł 73,6%. Jest to o 4,8 p.p. mniej niż rok wcześniej.
•• Nadal rośnie znaczenie gazu. Jego udział w miksie energetycznym wyniósł 8,8% wobec 7,2% w 2018 r.
•• Udział OZE w produkcji energii elektrycznej wyniósł 15,4%. Jest najwyższy w historii.
Opracowano na podstawie: ARE
Transformacja energetyczna w Polsce
14
Zmiany w produkcji energii elektrycznej w 2019 r. względem 2018 r.
•• Znaczące ograniczenie produkcji energii elektrycznej z węgla wynika z szeregu zjawisk, m.in. ze zwiększonego udziału OZE i gazu,
konkurencyjnego cenowo importu energii elektrycznej, jak również remontów i odstawień (np. B1 w El. Bełchatów).
•• Wzrost produkcji energii przez elektrownie wiatrowe był następstwem warunków pogodowych.
GAZ
ZIEMNY
WĘGIEL
BRUNATNY
WĘGIEL
KAMIENNY
SZCZYTOWO
-POMPOWE
BIOMASOWEWODNE LĄDOWE
WIATROWE
FOTOWOLTAIKAWSPÓLSPALANIA
BIOMASY
BIOGAZOWEINNE
EL. PRZEMYSŁOWE
-4 605
-7 708
2 282
6 289
- 17 - 5
675 310
2 244
424
-8 000
-6 000
-4 000
-2 000
0
2 000
4 000
6 000
8 000
GW
h
Opracowano na podstawie: ARE
15
Zmiany w produkcji energii elektrycznej w ostatniej dekadzie
•• W roku 2019 r. produkcja energii elektrycznej spadła o 3,6% w stosunku do roku 2018.
Opracowano na podstawie: ARE
* od 2016 r. kategoria „inne el. przemysłowe” podlega dezagregacji ze względu na rodzaj paliwa
GAZ ZIEMNYWĘGIEL BRUNATNYWĘGIEL KAMIENNY SZCZYTOWO-POMPOWEINNE EL. PRZEMYSŁOWE* OZE
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
TWh
Transformacja energetyczna w Polsce
16
Opracowano na podstawie: ARE
BIOMASOWEWODNE LĄDOWE WIATROWE FOTOWOLTAIKABIOGAZOWE WSPÓŁSPALANIE BIOMASY
0
5
10
15
20
25
30
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
TWh
Zmiany w produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w ostatniej dekadzie
•• W 2019 r. wyprodukowano najwięcej energii elektrycznej z OZE w historii –ponad 25 TWh. Jest to jednak mniej od zakładanej
trajektorii pozwalającej spełnić zobowiązania międzynarodowe.
•• Wzrost cen świadectw pochodzenia energii z odnawialnych źródeł, czyli tzw. zielonych certyfikatów, przełożył się w latach 2018
oraz 2019 na wzrost produkcji z instalacji spalania biomasy.
17Bilans krajowy
Transformacja energetyczna w Polsce
18
Krajowy bilans produkcji i zużycia energii elektrycznej
•• Produkcja energii elektrycznej w 2019 r. była najniższa od pięciu lat. Wyniosła 164 TWh.
•• Prawie dwukrotnie, do 10,6 TWh, zwiększył się import energii elektrycznej.
•• Doszacowanie realnego zapotrzebowania krajowego na energię elektryczną jest trudne ze względu na rosnące znaczenie
instalacji prosumenckich.
Opracowano na podstawie: ARE
PRODUKCJA ZUŻYCIE
10,6 TWh
5,7 TWh
145
150
155
160
165
170
175
180
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
TWh
19
Zmiana zapotrzebowania na energię elektryczną
•• W latach 2010-19 zapotrzebowanie na energię elektryczną w Polsce rosło średnio o 1,1%, a PKB o 4,1%
Opracowano na podstawie: ARE, GUS
ZMIANA ZUŻYCIA ENERGII ZMIANA PKB ZUŻYCIE ENERGII
4,5%
1,4% 0,5% 0,5% 0,8%2,1% 2,4% 2,4% 1,8%
- 0,7%
5,4%7,9%
6,6%
1,7%3,8% 3,8% 3,1%
4,8% 5,1% 4,0%
156,1158,3 159,1 159,9
161,3164,6
168,6172,7
175,8 174,6
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
100
110
120
130
140
150
160
170
180
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
TW
h
Transformacja energetyczna w Polsce
20
Zmiany w zapotrzebowaniu na moc szczytową
•• Roczne maksymalne zapotrzebowanie na moc w systemie rośnie coraz wolniej. W 2019 r. wyniosło około 26 500 MW, tj. tylko
o 50 MW więcej niż w roku poprzednim.
•• Z kolei zapotrzebowanie na moc szczytową latem wzrosło o prawie 500 MW.
Opracowano na podstawie: PSE*dane wstępne
MAKSYMALNE W OKRESIE LETNIM
4,8 GW
2,4 GW
18
20
22
24
26
28
30
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019*
GW
21Emisje
Transformacja energetyczna w Polsce
22
Zmiany w emisji gazów cieplarnianych
•• W 2018 r. emisja gazów cieplarnianych (głównie CO2, metanu oraz podtlenku azotu) utrzymała się na tym samym poziomie i wyniosła
412,5 mln ton ekwiwalentu CO2.
Opracowano na podstawie: EEA
mln
ton
ekw
. CO
2
-28%
-12%
+3%
0
100
200
300
400
500
600
700
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
23
Zmiany w emisji gazów cieplarnianych przez energetykę i ciepłownictwo
•• W ciągu ostatnich lat brakuje realnej redukcji emisji gazów cieplarnianych zarówno w elektroenergetyce, jak i ciepłownictwie.
Opracowano na podstawie: EEA
0
50
100
150
200
250
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
ELEKTROWNIE I ELEKTROCIEPŁOWNIE (CHP) CIEPŁOWNIE (HOB)
-29%
-76%-75%
-21%
-22%
-7%
mln
ton
ekw
. CO
2
Transformacja energetyczna w Polsce
24
Emisje gazów, pyłów i substancji szkodliwych energetyki
•• Postępuje redukcja emisji tlenków siarki i azotu oraz innych zanieczyszczeń powietrza wynikająca z kontynuacji wdrażania
w elektrowniach i elektrociepłowniach rozwiązań z zakresu ochrony środowiska.
SOX
NOX
PYŁ
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
tys.
to
n
Opracowano na podstawie: GUS
25Ceny energii elektrycznej
Transformacja energetyczna w Polsce
26
Porównanie cen SPOT energii elektrycznej na rynkach krajów sąsiednich
•• Po nagłym wzroście w drugiej połowie 2018 r., w ubiegłym roku ceny energii elektrycznej na rynkach dnia następnego w krajach
sąsiadujących z Polską wróciły do poziomu sprzed dwóch lat.
•• Ceny w Polsce utrzymują się na najwyższym poziomie w regionie.
Opracowano na podstawie: TGE, EEX, Nordpool, OTE * od 4 kwartału 2011r. na podstawie cen dla obszaru SE4; ** ze względu na niedostępność danych cena w roku 2019 wyrażona jest jako średnia arytmetyczna cen dobowych. Pozostałe ceny wyrażone są jako średnia dobowa
ważona wolumenem
10
0
20
30
40
50
60
80
70
€/M
Wh
SZWECJA* LITWA NIEMCY** CZECHY SŁOWACJA POLSKA
I
kw. 2010
II III IV I II
kw. 2011
III IV I II III
kw. 2012
IV I II
kw. 2013
III IV I II III
kw. 2014
IV I II III
kw. 2015
IV I II III
kw. 2016
IV I II
kw. 2017
III IV I II III
kw. 2018
IV I II III IV
kw. 2019
27Paliwa
Transformacja energetyczna w Polsce
28
Krajowa produkcja węgla kamiennego
•• W 2019 r. o prawie 2 mln ton spadło wydobycie węgla kamiennego w porównaniu do 2018 r. Trend ten utrzymuje się od lat.
Opracowano na podstawie: GUS, Polski Rynek Węgla
KOKSOWYENERGETYCZNYWĘGIEL KAMIENNY OGÓŁEM
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
mln
to
n
29
Import węgla kamiennego energetycznego
•• W 2019 r. import węgla kamiennego energetycznego wyniósł ponad 13 mln ton, tj. o około 3 mln ton mniej niż w roku 2018.
•• Ponad 10 mln ton pochodziło z Rosji. Pozostałe kierunki importu to Kolumbia, USA, Kazachstan, a nawet RPA.
•• Eksport węgla, głównie do Czech, wyniósł 1,7 mln ton.
IMP
OR
T
EK
SPO
RT
mln
to
n
-18
-15
-12
-9
-6
-3
0
CZECHY SŁOWACJA AUSTRIA NIEMCY POZOSTAŁEEksport:
0
3
6
9
12
15
18
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019*
ROSJA KOLUMBIA KAZACHSTAN POZOSTAŁEImport:
Opracowano na podstawie: Eurostat *dane wstępne
Transformacja energetyczna w Polsce
30
Porównanie podstawowych danych o węglu
• • Przy spadającej produkcji energii elektrycznej krajowe zużycie węgla kamiennego energetycznego w ostatnich latach utrzymuje się
na podobnym poziomie.
•• Przewaga jakościowa i cenowa importowanego surowca powoduje konieczność składowania niesprzedanego węgla krajowego.
Opracowano na podstawie: GUS, Polski Rynek Węgla
mln
to
n
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
PRODUKCJA ZUŻYCIE ZAPASY SALDO IMPORTU
31
Opracowano na podstawie: GUS, URE, ME
19,9%
10,4%
14,8%
51,6%
3,0% 0,3%
PRZEMYSŁ
USŁUGI
ELEKTROENERGETYKA I CIEPŁOWNICTWO
GOSPODARSTWA DOMOWE
POZOSTALI TRANSPORT
mld
m3
ZAAZOTOWANY
WYSOKOMETANOWY (SALDO WYMIANY)
WYSOKOMETANOWY (PRODUKCJA KRAJOWA)
0
3
6
9
12
15
18
21
24
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
STRUKTURA ZUŻYCIA 2018
Zużycie krajowe gazu ziemnego
• • Zużycie gazu wysokometanowego wyniosło w 2018 r. 17,2 mld m3 – o 0,8 mld m3 więcej niż rok wcześniej.
•• Największy wzrost zużycia gazu odnotowano w transporcie oraz usługach.
•• Wykorzystanie gazu zaazotowanego utrzymuje się na stałym poziomie około 3,8 mld m3 rocznie. Jest ono w całości pokrywane
przez wydobycie krajowe tego paliwa.
Transformacja energetyczna w Polsce
32
Pozyskanie gazu ziemnego wysokometanowego
•• Import gazu z Rosji stanowi poniżej 50% jego dostaw.
•• W 2018 r. znacząco wzrosło znaczenie innych kierunków dostaw, głównie dzięki kontraktom na zakup gazu skroplonego.
•• Krajowe wydobycie gazu ziemnego wysokometanowego, pokrywające około 1⁄5 zapotrzebowania na to paliwo, z roku na rok maleje.
Opracowano na podstawie: GUS, URE, ME
2017
WYDOBYCIEKRAJOWE44,9 TWh21,0%
NIEMCY37,9 TWh17,8%
INNE KRAJE UE1,3 TWh0,6%
NORWEGIA0,9 TWh0,4%
USA1,0 TWh0,5%
KATAR16,9 TWh7,9%
ROSJA110,4 TWh51,8%
2018
WYDOBYCIEKRAJOWE44,2 TWh20,7%
NIEMCY31,5 TWh14,8%
NORWEGIA3,7 TWh1,8%
INNE KRAJE UE4,0 TWh1,9%
KATAR11,1 TWh5,5%
USA0,9 TWh0,4%
ROSJA103,8 TWh48,7%
33
Notatki
Transformacja energetyczna w Polsce
34
Notatki
35
Notatki
Transformacja energetyczna w Polsce Edycja 2020