Trajnimi Regjional i Nivelit Profesional/Moduli 2

Kostoja, Buxhetimi dhe Menaxhimi Financiar

Mars, 2016

Irina Grigoryan

“Mbështetje për Ministrinë e Punës dhe Mirëqenies Sociale”

EuropeAid/133845/C/SER/XK

Projekt i financuar nga BE Menaxhuar nga Zyra e Bashkimit Evropian në

Kosovë Implementuar nga

Njësia 2: Kostoja Margjinale dhe

Absorbuese

Objektivat e Njësisë

Objektivat e kësaj Njësie janë:

◦ Kuptoni koston margjinale dhe koston

absorbuese;

◦ Aplikoni parimet e Kostos Margjinale;

◦ Aplikoni parimet e Kostos Absorbuese;

◦ Diskutoni se si këto koncepte mund të

aplikohen në aktivitetet e qeverisjes lokale.

2

Identifikimi i kostos së njësisë

Kostoja mund t‟i atribuohet kostos së njësisë duke përdorur parimet e:

◦ kostos margjinale

◦ kostos absorbuese

Dy termet të cilat do të përdoren për koston dhe përshkruajnë koston e njësisë janë:

◦ kostoja margjinale, dhe

◦ kostoja absorbuese

3

Kostoja e shërbimit total

4

• Materialet direkte

• Puna direkte

Kostot Direkte

• Prodhimi variabël i shpenzimit

• Prodhimi fiks i shpenzimit

Kostot Indirekte

Kostoja margjinale

Kostoja margjinale është kosto e cila

mund të shmanget nëse njësia e kostos

nuk është prodhuar.

Një ekonomist do të definonte koston

margjinale si kosto shtesë e prodhimit të

një njësiti më shumë.

Kostoja margjinale është kosto variabile

5

Parimet e kostos margjinale

Kostot fikse periodike janë të njëjta për çfarëdo niveli të aktivitetit

Kur një njësi e prodhimit ose shërbim është bërë, kostot e shkaktuara shtesë janë kosto variabile të prodhimit.

Kostot fikse janë të pandikuara dhe nuk ka kosto fikse shtesë të shkaktuar kur prodhimi (outputi) është rritur.

6

Parimet e kostos margjinale

Kostot margjinale të prodhimit/shërbimit

për njësi përbëhen nga:

◦ Materialet direkte

◦ Puna direkte

◦ Shpenzimet variabile të prodhimit

Kontributi është diferenca midis vlerës

së shitjes dhe kostoja margjinale e

shitjeve

7

Parimet e kostos margjinale -

Shembull OJQ „JETË E LUMTUR‟, me kontratë ofron

shërbime të kujdesit shtëpiak për personat e moshuar në Komunitetin A. ◦ Kostot variabile janë 550€ për klient.

◦ Kostot fikse në vit janë 18,000€.

◦ OJQ „JETË E LUMTUR‟ detyron familjet e klientëve me një borxh vjetor prej 800€ për klient.

Kërkohet: Kalkulo kontributin dhe fitimin vjetor për OJQ-n, duke përdorur parimet e kostos margjinale nëse: Numri i personave të moshuar është 60;

Numri i personave të moshuar është 90.

8

Parimet e kostos margjinale –

Shembull Zgjidhja

Fazat në kalkulimin e përfitimit janë:

◦ Të identifikohet kosto variabile e shitjes dhe

kontributi.

◦ Të zbritet kostoja fikse nga totali i kontributit

që të nxjerret fitimi.

9

Parimet e kostos margjinale –

Shembull Zgjidhja

10

60

Klientë

90

Klientë

[/ € €

Shitjet (at €800) 48,000 72,000

Kostoja Variabile e Shitjes (ne 550€) (33,000) (49,500)

Kontributi 15,000 22,500

Kostoja fikse më e vogël (18,000) (18,000)

Fitimi/(humbja) (3,000) 4,500

Fitimi/(humbja) për njësi €(50) €50

Kontributi për njësi €250 €250

Kostoja margjinale e njësisë €550 €550

Vëzhgimet mbi kostot margjinale

Përfitimi për njësi variron në nivele të ndryshme të

shitjes.

Kontributi për njësi është konstant në të gjitha nivelet e prodhimit dhe shitjes.

Kostoja margjinale për njësi përfshin vetëm kostot variabile.

Për të mbuluar kostot e veta, kur janë vetëm 60 klientë në Komunitet A, OJQ „JETA E LUMTUR„ duhet të: ◦ Gjeje mënyrën të zvogëlojë koston fikse,

◦ Rris pagesën për klient, ose

◦ Merr subvencion nga komuna.

◦ Që subvencioni të mbuloj humbjen e organizatës, ai duhet të jetë 50€ për klientë. Në këtë rast, OJQ „JETA E LUMTUR„ do të ketë zero fitim ose humbje (pushim-pika e barabartë).

11

Kostoja e absorbuar

Kostoja e absorbuar është kosto që përveç kostos margjinale përfshin një pjesë të shpenzimit të prodhimit fiks.

Kostoja e absorbuar e prodhimit për njësi përbëhet nga:

◦ Materiale direkte

◦ Puna direkte

◦ Shpenzimet variabile të prodhimit

◦ Një pjesë të shpenzimit të prodhimit fiks.

12

Parimet e kostos absorbuese

Objektivi i kostove të absorbimit është të përfshijë në koston totale të një produkti apo shërbimi, një pjesë të shpenzimit total.

Arsyetimi teorik për përdorimin e kostos absorbuese: ◦ të gjitha shpenzimet e prodhimit janë kryer në

prodhimin e outputit (prodhimit) të organizatës;

◦ çdo njësi e produktit pranon disa përfitime prej kësaj kostoje;

◦ Prandaj, çdo njësi e prodhimit duhet të jetë e ngarkuar me disa nga shpenzimet e kostos.

13

Parimet e kostos absorbuese –

Shembulli me njësitë identike të

prodhimit (outputit)

OJQ „JETË E LUMTUR‟, ofron shërbime sipas një kontrate për komunitetet në kujdesin shtëpiak për personat e moshuar.

◦ Kostoja direkte variabile e prodhimit është 550€ për klient.

◦ Kostot fikse të shpenzimit të prodhimit për vit janë 18,000€.

◦ OJQ „JETA E LUMTUR‟ pagesa vjetore për secilin klient është 800€.

Kërkohet: Kalkulo koston e njësisë dhe fitimin vjetor për kompaninë, duke përdorur parimet e kostos absorbuese, nëse prodhimi është 90 klientë.

14

Parimet e kostos absorbuese – Shembulli

me njësitë identike të prodhimit (outputit)

Zgjidhja

15

Kalkulimi i kostos se njësisë €

Kostoja direkte variabile e

prodhimit për njësi

550

Shpenzimi i prodhimit për njësi €18,000 ÷ 90 klientë 200

Kostoja totale e absorbuar për

njësi

750

Fitimi ne vit €

Shitjet 90 njësi × €800 72,000

Kostoja më e Vogël e Shitjes 90 njësi × €750 (67,500)

Fitimi bruto 4,500

Parimet e kostos absorbuese – Shembulli

me dy lloje të njësisë së prodhimit Le të supozojmë se OJQ „JETA E LUMTUR„ ofron shërbime të

kujdesit në shtëpi për personat e moshuar dhe personat me aftësi të kufizuara të Komunitetit A. Kostot direkte variabile të prodhimit janë:

◦ 500€ për persona të moshuar, dhe

◦ 650€ për persona me aftësi të kufizuara.

OJQ „JETA E LUMTUR‟ ka pagesën për personat e moshuar 800€ dhe 860€ për personat me aftësi të kufizuara në vit.

Kostoja fikse e shpenzimeve të prodhimit në vit janë 21,000€.

Kërkohet: Kalkuloni kostot e njësitit për dy shërbime të njësitit, duke përdorur parimet e kostos absorbuese, nëse numri i personave të moshuar është 60 dhe numri i personave me aftësi të kufizuara është 45.

16

Parimet e kostos absorbuese –

Mbulimi i normës absorbuese Mbulimi i normës absorbuese është norma absorbuese

e përdorur në të gjithë organizatën dhe për të gjitha njësitë

pavarësisht nga hyrjet e kërkuara për kompletimin e këtyre

njësiteve.

Organizata do të arrijë në koston e njësisë në vijim:

17

Shpenzimet e Buxhetuara

Hyrjet e Buxhetuara

= Norma e

mbuluar

€ 21,000

60+45

= = €200

Të moshuarit Me aftësi të

kufizuar

Kostot variabile direkte €500 €650

Shpenzimet fikse €200 €200

Kostoja totale e njësisë €700 €850

% e shpenzimeve në koston e

njësisë

29% 24%

Parimet e kostos absorbuese –

Mbulimi i normës absorbuese Fitimi dhe Humbja e OJQ-së „JETA E

LUMTUR‟.

18

Të moshuarit Me aftësi të

kufizuar

Totali

Shitjet €48,000 €38,700 €86,700

Kostoja e shitjes (€42,000) (€38, 250) (€80,250)

Fitimi (humbja) €6,000 €450 €6,450

Fitimi (humbja) për

njësi

€100 €10

Parimet e kostos absorbuese –

Mbulimi i normës absorbuese

Vëzhgimet:

◦ Lehtë për t‟u aplikuar;

◦ Ne kemi detyruar njësitet e ndryshme të kostos me sasinë e njejtë të shpenzimeve;

◦ Ne kemi injoruar faktin se disa shërbime kërkojnë më shumë prodhime indirekte, se të tjerat;

◦ Ne kemi zvogëluar koston indirekte të shërbimit për njerëzit me aftësi të kufizuara dhe kemi zmadhuar koston indirekte të shërbimit për personat e moshuar;

◦ Ne kemi zmadhuar fitimin për njësi të personave me aftësi të kufizuara dhe kemi zvogëluar fitimin për njësi të personave të moshuar. 19

Parimet e kostos absorbuese –

Zgjedhja e bazës se duhur për absorbim

Normat e ndara të absorbimit janë përdorur

◦ të njohin faktin e kostos së njësive që kërkojnë sasi të

ndryshme të prodhimeve (inputeve) për t'u

kompletuar, dhe

◦ të ketë kosto "më të drejta" të njësive

Bazat e mundshme të absorbimit përfshijnë:

◦ Një përqindje e kostos parësore (direkte);

◦ Një normë për orë makine për mjedis intensiv të

makinës;

◦ Një norme për ore pune direkte për mjedis intensiv

të punës, etj.

20

Parimet e kostos absorbuese –

Zgjedhja e bazës se duhur për absorbim

Për OJQ-në „JETA E LUMTUR‟ baza e duhur mund të jetë

norma e bazuar në koston direkte si në vijim:

Kompanija do të arrijë në koston e njësisë në vijim:

21

€21,000

60×€500 + 45×€650

= Norma e

Shpenzimeve

Absorbuese

€ 21,000

€59,250

= = €0.354 per

euro te

kostos

paresore

Të

moshuarit

Me aftësi

të kufizuar

Kostoja direkte €500 €650

Shpenzimet fikse 500 × €0.354 €177

650 × €0.354 €230

Kostoja totale e

njësisë

€677 €880

Parimet e kostos absorbuese –

Zgjedhja e bazës së duhur për absorbim

Fitimi dhe Humbja e OJQ-së „JETA E

LUMTUR‟.

22

Të moshuarit Me aftësi të

kufizuara

Totali

Shitja €48,000 €38,700 €86,700

Kostoja e shitjes (€40,620) (€39,600) (€80,220)

Fitimi (humbja) €7,380 (€900) €6,480

Fitimi (humbja) për

njësi

€123 (€20)

Parimet e kostos absorbuese –

Zgjedhja e bazës se duhur për absorbim

Vëzhgimet

◦ Zgjedhja e një baze të absorbimit është një çështje e gjykimit dhe logjikës.

◦ Çdo kosto e njësisë pranon një pjesë të 'drejtë' të kostove fikse të shpenzuara.

◦ Në një organizatë me shumë departamente dhe lloje të ndryshme të produktit apo shërbimit, procesi i absorbimit do të jetë më i komplikuar (norma të ndara për çdo departament, qendrat e prodhimit dhe qendrat e shërbimeve, etj.)

◦ Në shembullin tonë, duke zgjedhur një normë absorbuese më të përshtatshme, kemi zbuluar se shuma e kërkuar nga personat me aftësi të kufizuara nuk e mbulon koston për njësinë e shërbimit.

23

Çmimet e shërbimeve komunale

Në dy pyetje kryesore duhet përgjigjur para se të vendoset për

çmimin për shërbimet komunale:

◦ 1. Cila është kostoja e shërbimit?

◦ 2. Çfarë është politika e komunës për tarifat dhe pagesat?

Me fjalë të tjera

◦ A i mbulojnë tarifat dhe detyrimet që janë aktualisht në fuqi

koston e shërbimit plotësisht ose pjesërisht?

◦ A duhet tarifat dhe detyrimet të mbulojnë koston e plotë apo

margjinale të shërbimeve?

◦ A duhet detyrimi nga qeveria të jetë më i lartë se kostoja e plotë e

shërbimit?

Tarifat dhe detyrimet për shërbimet komunale duhet të rishikohen

në mënyrë periodike në përputhje me ndryshimet e kostos.

24