64
JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA OFISI YA MAKAMU WA RAIS MWONGOZO WA KUFUNDISHIA TATHMINI YA MAZINGIRA KIMKAKATI IDARA YA MAZINGIRA 2011 United Nations TANZANIA Delivering as One

Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

  • Upload
    ngominh

  • View
    367

  • Download
    3

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIAOFISI YA MAKAMU WA RAIS

MWONGOZO WA KUFUNDISHIATATHMINI YA MAZINGIRA

KIMKAKATI

IDARA YA MAZINGIRA2011

United Nations

TANZANIADelivering as One

Page 2: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

Page 3: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

MWONGOZO WA KUFUNDISHIATATHMINI YA MAZINGIRA

KIMKAKATI

Page 4: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

��

Page 5: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

���

YALIYOMO

VIFUPISHO................................................................................................���FASIRI.YA.MISAMIATI.(FAHARASA)........................................................vDIBAJI..........................................................................................................vSHUKRANI................................................................................................ v��UTANGULIZI.............................................................................................x

1.0 MODULI YA KWANZA: DHANA YA TATHMINI YA MAZINGIRA KIMKAKATI ................................................................ 1

1.1. Lengo.Kuu......................................................................................... 11.2. M�lengo.M�husus�.............................................................................. 11.3.. Ut�ngul�z�.......................................................................................... 11.4.. M��n�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�........................................ 31.5.. Hoj�.y�.kuf�ny�.TMK.k�t�k�.ser�,.m�p�ngo,.progr�mu.n�.msw�d�...... 31.6.. M�lengo.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�..................................... 51.7.. Umuh�mu.w�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.................................. 51.8.. M�tum�z�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.................................... 61.9.. F��d�.z�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.......................................... 61.10.. W�d�u.k�t�k�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�................................... 61.11.. K�nun�.z�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�....................................... 71.12.. Sher��.y�.us�m�m�z�.w�.m�z�ng�r�.�n�vyoongoz�.................................. 71.13.. M�elekezo.y�.Juml�.y�.Sher��.kuhusu.T�thm�n�.y�.. M�z�ng�r�.K�mk�k�t�........................................................................... 81.14.. Tof�ut�.k�t�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.n�.T�thm�n�.y�.Ath�r�.

kw�.M�z�ng�r�.................................................................................. 11

2.0 MODULI YA PILI: HATUA ZA KUFANYA TATHMINI YA MAZINGIRA KIMKAKATI .............................................................. 13

2.1.. Lengo.Kuu....................................................................................... 132.2.. M�lengo.M�husus�............................................................................ 132.3.. Ut�ngul�z�........................................................................................ 132.4.. H�tu�.z�.Kuf�ny�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.......................... 142.4.1..Uchuj�j�............................................................................................ 142.4.2..Kut�fut�.M�w�nd�............................................................................ 152.4.3..U�nd��j�.w�.H�d�du.z�.Reje�............................................................ 152.4.4..Kuonyesh�.Nj��.M��d�l�.n�.Kuf�ny�.T�thm�n�.z�.M�dh�r�.Y�n�yowez�.

Kutoke�............................................................................................ 16

Page 6: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

�v

2.4.5..M��nd�l�z�.y�.R�s�mu.y�.R�pot�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.162.4.6..Kukus�ny�.M�on�.M��l�m��l�.n�.Ush�r�k�shw�j�.w�.W�d�u............... 172.4.7..Kup�t��.R�s�mu.y�.R�pot�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.......... 192.4.8..Kup�t�sh�.R�pot�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�:....................... 192.4.9..Ufu�t�l��j�.w�.M�dh�r�.y�.K�m�z�ng�r�.Y�tok�n�yo.n�.Utekelez�j�.w�.

Sher��,.K�nun�,.Ser�,.Mk�k�t�,.Mp�ngo.�u.Progr�mu........................ 192.5... M��nu.z�.uch�m�uz�.k�t�k�.mch�k�to.w�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.

K�mk�k�t�......................................................................................... 202.6... M��nu.z�.uch�m�uz�.k�t�k�.mch�k�to.w�.TMK................................ 202.7.. M�m�o.y�.kuz�ng�t��.w�k�t�.w�.kuch�gu�.m��nu.............................. 21

3.0 MODULI YA TATU: USHIRIKISHWAJI WA WADAU .................. 223.1.. Lengo.Kuu....................................................................................... 223.2.. M�lengo.M�husus�............................................................................ 223.3.. Ut�ngul�z�........................................................................................ 223.4.. Umuh�mu.w�.Ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u............................................. 233.5.. H�tu�.muh�mu.z�.Ush�r�k�shw�j�.w�.W�d�u.k�t�k�.T�thm�n�.y�.

M�z�ng�r�.K�m�z�ng�r�...................................................................... 233.6.. M�m�o.y�.kuz�ng�t��.k�t�k�..ush�r�k�sh�j�..w�.w�d�u......................... 243.7.. M��nu.z�.ush�r�k�sh�j�.w�.w�d�u....................................................... 243.8. M�t�kw�.y�.k�sher��.k�t�k�.kuw�sh�r�k�sh�.w�d�u............................... 25

4.0 MODULI YA NNE: UFUATILIAJI NA TATHMINI ........................ 274.1.. Lengo.Kuu....................................................................................... 274.2.. Lengo.M�husus�............................................................................... 274.3.. Ut�ngul�z�........................................................................................ 274.4.. M�m�o.y�.kuz�ng�t��.k�t�k�.Ufu�t�l��j�.w�.Utekelez�j�....................... 274.5.. M�m�o.y�.kuz�ng�t��.k�t�k�.kuf�ny�.T�thm�n�.................................. 284.6.. M�m�o.y�.kuz�ng�t��.k�t�k�.kuf�ny�.uk�guz�.................................... 28

VIAMBATISHO .......................................................................................... 30K��m��t�sho.N�.1:.T��r�f�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�................... 30K��m��t�sho.N�..2:.T�thm�n�.y�.M�p�ngo.Endelevu.y�.W�l�y�..................... 31K��m��t�sho.N�..3:.Mp�ngo-K�z�.w�.Kutekelez�.T�thm�n�.y�.Mp�ngo.

Endelevu.w�.W�l�y�.......................................................................... 34K��m��t�sho.N�..4:.J�r���o.l�.Uendelevu..................................................... 35K��m��t�sho.N�..5:.Jedw�l�.L�ng�n�fu......................................................... 41K��m��t�sho.N�..6:.M�f�no.y�.zoez�.Endelevu............................................. 44K��m��t�sho.N�..7:.M�f�no.y�.zoez�.Endelevu............................................. 46

Page 7: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

v

VIFUPISHO

TAM. -. T�thm�n�.y�.Ath�r�.kw�.M�z�ng�r�TMK. -. T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�MKUKUTA. -. Mk�k�t�.w�.Kukuz�.Uchum�.n�.Kuondo�.Um�s�k�n�... . T�nz�n��AZISE. -.. As�s�.z�s�zo.z�.ser�k�l�OMR. -. Ofis�.y�.M�k�mu.w�.R��s

FASILI YA MISAMIATI (FAHARASA)M�endeleo.Endelevu

M�endeleo.y�.k�uchum�.n�.k�j�m��.y�s�yos�����sh�.uh�r���fu.kwenye.m�z�ng�r�.n�.h�vyo.kuepuk�.kukw�m�sh�.m�endeleo.n�.u�or�.w�.m��sh�.y�.v�z�z�.v�j�vyo..

M�l��s�l� R�s�l�m�l�.z�.�s�l�.z�l�zo.k�t�k�.m�z�ng�r�.�m��zo.��n�d�mu.huz�tum��.�l�.kuj�lete�.m�endeleo.

M�z�ng�r� Neno.m�z�ng�r�.l�n�.m��n�.p�n�.s�n�..L�n�jumu�sh�.hew�,.�rdh�.n�.m�j�;.uh��.w�.m�me�.n�.w�ny�m�.uk�wemo.uh��.w�.��n�d�mu.;.h�l�.z�.j�m��,.k�uchum�,.n�.h�l�.�n�yosh�w�sh�.m��sh�.y�.w�n�d�mu.n�.jumu��.z�o.;.m�lengo,.m�undo,.m�sh�ne.n�.m�m�o.meng�ne.y�l�youndw�.�u.kutengenezw�.n�.mw�n�d�mu.;.m��d�.ngumu,.v�m�m�n�k�,.ges�,.h�rufu,.joto,.s�ut�,.mtetemo,.�u.mnurur�sho,.un�otok�n�.moj�.kw�.moj�.�u.m�tokeo.y�.shughul�.z�.mw�n�d�mu.;.p�mpj�.n�,.�m�.sehemu.moj�,.�u.mch�ng�ny�ko.w�.m�hus��no.y�.vyote.v�l�vyot�jw�.h�po.juu..(Ser�.y�.T��f�.y�.M�z�ng�r�.1997)

Mp�ngo M�lengo.y�l�yor�t���w�.kw�.�j�l�.y�.utekelez�j�.w�.ser�,.mk�k�t�.�u.progr�mu.k�t�k�.mud�.ul�op�ngw�..M�r�.ny�ng�.m�p�ngo.hutengenez�.mukt�dh�.w�.progr�mu.n�.���d�e.m�r�d�

Page 8: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

v�

Progr�mu Mkus�ny�ko.w�.m�r�d�.�l�yop�ngw�.kutekelezw�.k�t�k�.k�p�nd�.k�t�k�.mud�.m��lumu

Ser� Ut�r�t��u.w�.kuendesh�.j�m�o.�l�.kuk�dh�.h�j�.z�.utekelez�j�.w�.j�m�o.ful�n�

T�thm�n�.y�.Ath�r�.kw�.M�z�ng�r�.(TAM)

Uch�m�uz�.un�of�ny�k�.kuh�k�k�sh�.kw�m��.mr�d�.un�okusud�w�.kutekelezw�.un�z�ng�t��.h�f�dh�.y�.m�z�ng�r�

T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.(TMK)

Uch�m�uz�.un�of�ny�k�.kuh�k�k�sh�.kw�m��.msw�d�,.k�nun�,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu.�n�yokusud�w�.kutekelezw�.�n�z�ng�t��.h�f�dh�.y�.m�z�ng�r�

W�d�u M�kund�.m��l�m��l�.y�l�yo.n�.m�sl�h�.k�t�k�.j�m�o.ful�n�.

Page 9: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

v��

DIBAJI

Kuhu�sh�.shughul�.z�.h�f�dh�.y�.m�z�ng�r�.k�t�k�.m�p�ngo.y�.m�endeleo.n�.j�m�o.l�.kuz�ng�t��.�l�.kuw�.n�.m�endeleo.endelevu.k�t�k�.T��f�.

H�po. �w�l�,. m�j�d�l�. . n�. juhud�. z�. m�endeleo. z�l�leng�. z��d�. k�t�k�.kukuz�.uchum�.��l�.kuz�ng�t��.�th�r�.z�.shughul�.z�.m�endeleo.k�t�k�.m�z�ng�r�..Mwenendo.huu.ul�s�����sh�.m�endeleo.y�s�yo.endelevu..

T�thm�n�. y�. Ath�r�. kw�. M�z�ng�r�. �mekuw�. �k�f�ny�k�. �l�. kuh�k�k�sh�.kuw�.m�r�d�.�n�yo�nz�shw�.�n�z�ng�t��.uh�f�dh�.w�.m�z�ng�r�.n�.h�vyo.kuf�ny�.m�r�d�.h�yo.kuwek�.��y�n�.m�p�ngo.y�.kutunz�.m�z�ng�r�.n�.kush�r�k��n�.n�.j�m��.k�t�k�.kulet�.m�endeleo..Juhud�.z�.kukuz�.uchum�.n�. kuondo�. um�s�k�n�. h�z�n�. �ud�. kuwek�. ��y�n�. j�ns�. m�tum�z�.endelevu.y�.r�s�l�m�l�.y�t�k�vyo�n�shw�.k�t�k�.ser�,.progr�mu,.m�k�k�t�,..sher��.n�.m�p�ngo.y�.m�endeleo.

Il�. kuto�. mwongozo. w�. k�ser�. k�t�k�. kuh�f�dh�. m�z�ng�r�,. Ser�k�l�.�mep�t�sh�.Ser�.y�.M�z�ng�r�.mw�k�.1997..H�t�.h�vyo,.su�l�.l�.kuw�.n�.msukumo.n�.nguvu.y�.k�sher��.k�t�k�.utekelez�j�.w�.ser�.h��.n�.muh�mu..N�. kw�. mukt�dh�. huo,. Sher��. y�. Us�m�m�z�. w�. M�z�ng�r�. Sur�. 191.�l�p�t�shw�.n�.Bunge.mw�k�.2004..Sher��.h��. �n�elekez�.kuw�. .m�r�d�.n�. shughul�. zote. z�. m�endeleo. l�z�m�. z�f�ny�we. T�thm�n�. y�. Ath�r�.kw�. M�z�ng�r�. �l�. kuh�k�k�sh�. kuw�. z�n�z�ng�t��. dh�n�. y�. m�endeleo.endelevu..A�dh�,.Sher��.h��.�n�t�l��.mk�zo.su�l�.l�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.�m��yo.�n�f�ny�k�.w�k�t�.w�.ku�nd��.�u.kudurusu.m�sw�d�,.k�nun�,. ser�,. m�k�k�t�,. progr�mu. n�. m�p�ngo. �l�. kuh�k�k�sh�. kuw�.utekelez�j�.w�..vyote.h�vyo.h�us�����sh�.�th�r�.k�t�k�.m�z�ng�r�.

T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.n�.z�n�.�n�yotum�k�.kut�thm�n�.�w�po.m�su�l�.y�.m�z�ng�r�.y�mez�ng�t�w�.k�t�k�.mch�k�to.w�.m��nd�l�z�.�u.kudurusu..ser�,.sher��,.m�k�k�t�,.progr�mu.n�.m�p�ngo.m��l�m��l�.y�.m�endeleo.. Nch�n�. T�nz�n��,. z�n�. h��. �me�nz�. kutum�k�. r�sm�. m�r�.���d�.y�..Sher��.y�.Us�m�m�z�.w�.M�z�ng�r�.Sur�.191.ku�nz�.kutum�k�.n�. K�nun�. z�. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. ku�nd�l�w�. mw�k�.

Page 10: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

v���

2007..K�nun�.z�.T�thm�n�. y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�. z�n�elekez�. . sekt�.n�.t��s�s�.z�.umm�.kuh�k�k�sh�.kuw�.ser�,.sher��,.m�k�k�t�,.progr�mu.n�.m�p�ngo.y�o.y�.m�endeleo.�n�f�ny�w�.TMK.ch�n�.y�.us�m�m�z�.w�z�r�.yenye.dh�m�n�.y�.M�z�ng�r�..

Ofis�.y�.M�k�mu.w�.R��s.. �k�sh�r�k��n�.n�.t��s�s�.m��l�m��l�. �me�nd��.mwongozo.huu.kutok�n�.n�.umuh�mu.w�.kufund�sh�.w�tend�j�..h�s�.k�t�k�.m�ml�k�.z�.Ser�k�l�.z�.M�t��.j�ns�.y�.kut�thm�n�.�th�r�.z�.m�p�ngo.n�.progr�mu.m��l�m��l�.z�.m�endeleo.k�t�k�.m�eneo.y�o..N�n��m�n�.kuw�. mwongozo. huu. ut�tum�k�. �p�s�vyo. �l�. kuh�k�k�sh�. kuw�. ser�,.sher��,.m�k�k�t�,.progr�mu.n�.m�p�ngo..yote.�n�tekelezw�.kw�.kuz�ng�t��.dh�n�.y�.m�endeleo.endelevu..

Dkt. Therezya Luoga Huvisa, (MB)Waziri wa Nchi, Ofisi ya Makamu wa Rais-Mazingira

Machi 2011

Page 11: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

�x

SHUKRANI

Kuk�m�l�k�. kw�. m��nd�l�z�. y�. Mwongozo. w�. kufund�sh��. T�thm�n�.y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. n�. m�tokeo. y�. juhud�. z�. t��s�s�. n�. w�t��l�m.m��l�m��l�.w�l�oteng�.mud�.n�.kutum��.ut��l�m.w�o.k�t�k�.k�z�.h��..P�moj�. n�. kuw�. n�. v�gumu. kumt�j�. k�l�. mmoj�. n�. mch�ngo. w�ke,.n�pend�.kuchuku�.furs�.h��.y�.pekee.kut�m�u�.mch�ngo.w�.t��s�s�.n�.���dh�.y�.w�t��l�m..

Aw�l�.y�.yote.n�to�.shukr�n�.kw�.Ofis�.y�.W�z�r�.Mkuu,.T�w�l�.z�.M�ko�.n�. Ser�k�l�. z�. M�t��,. W�z�r�. z�. M�l��s�l�. n�. Ut�l��;. n�. M�endeleo. y�.M�fugo.n�.Uvuv�..V�lev�le,.n�t�m�u�.ush�r�k�.w�.t��s�s�.z�fu�t�zo:.B�r�z�.l�.T��f�.l�.H�f�dh�.n�.Us�m�m�z�.w�.M�z�ng�r�,.Chuo.ch�.M�p�ngo.y�.M�endeleo.V�j�j�n�-.Dodom�,.Chuo.K�kuu.ch�.D�r.es.S�l��m.–T��s�s�.y�. T�thm�n�. y�. R�s�l�m�l�. n�. WWF. kw�. m�ch�ngo. y�o. y�. k�ufund�.�l�yowezesh�.ku�nd��.mwongozo.huu..

A�dh�,.n�l�shukuru.Sh�r�k�.l�.M�endeleo.l�.Umoj�.w�.M�t��f�.(UNDP).T�nz�n��.kw�.kugh�r�m��.zoez�.h�l�.kup�t��.Mr�d�.w�.Kuhu�sh�.m�su�l�.y�.m�z�ng�r�.k�t�k�.utekelez�j�.w�.MKUKUTA.un�or�t���w�.n�.Ofis�.y�.M�k�mu.w�.R��s.(OMR).

Sazi SalulaKatibu Mkuu, Ofisi ya Makamu wa Rais

Machi, 2011

Page 12: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

x

MWONGOZO WA KUFUNDISHIATATHMINI YA MAZINGIRA KIMKAKATI

UTANGULIZIN�.k�r��u.m�ongo.m�w�l�.t�ngu.Mkut�no.w�.Umoj�.w�.M�t��f�.kuhusu.M�z�ng�r�.n�.M�endeleo.uf�ny�ke.R�o.de.J�ne�ro,.Br�z�l.mw�k�.1992..K�t�k�. k�p�nd�. h�cho,. ul�mwengu. umeshuhud��. m���d�l�ko. m�ku�w�.k�t�k�. ser�. n�. �jend�. y�. m�z�ng�r�. kufu�t��. utekelez�j�. w�. m��z�m�o.y�. mkut�no. huo.. Moj�. k�t�. y�. h�yo. n�. ku���n�sh�. uhus��no. ul�opo.k�t�.y�.m�z�ng�r�.n�.m�endeleo.y�.k�uchum�.n�.k�j�m��..K�m�.sehemu.y�. utekelez�j�. w�. m�ku��l��no. y�. R�o. de. J�ne�ro,. T�nz�n��. �me�nd��.n�. kutekelez�. Ser�. y�. T��f�. y�. M�z�ng�r�. y�. mw�k�. 1997,. Sher��. y�.Us�m�m�z�. w�. M�z�ng�r�. Sur�. 191. (EMA),. m�k�k�t�. n�. progr�mu.m��l�m��l�.y�.h�f�dh�.y�.m�z�ng�r�.

Sher��. y�. Us�m�m�z�. w�. M�z�ng�r�. �me���n�sh�. z�n�. m��l�m��l�. z�.kutum��. k�t�k�. us�m�m�z�. w�. m�z�ng�r�. nch�n�.. Moj�w�po. y�. z�n�.muh�mu.n�.T�thm�n�.y�.Ath�r�.kw�.M�z�ng�r�.(TAM).�m��yo.hutum�k�.k�t�k�.uch�m�uz�.w�.m�r�d�.y�.m�endeleo,.n�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�. (TMK). �n�yotum�k�. kuch�m�u�. ser�,. m�sw�d�,. m�k�k�t�,.progr�mu.n�.m�p�ngo.y�.m�endeleo,.kuh�k�k�sh�.h��let�.�th�r�.ku�w�.k�t�k�. m�z�ng�r�.. Ser�,. m�sw�d�,. m�p�ngo,. m�k�k�t�. n�. progr�mu. z�.m�endeleo.z�mekuw�.h�z�t�thm�n�w�.�l�.kuh�k�k�sh�.kw�m��.utekelez�j�.w�ke.h�un�.�th�r�.kw�.m�z�ng�r�..Kw�.kuw�.z�n�.h��.�me�nz�.kutum�k�.s�ku. z�. k�r��un�. h�p�. nch�n�,. Ofis�. y�. M�k�mu. w�. R��s. �me�nd��.mwongozo.w�.kufund�sh��.z�n�.h��.

Mwongozo.huu.n�.moj�.y�.juhud�.z�.Ser�k�l�.k�t�k�.kujeng�.uwezo.w�.w�t�l�mu.n�.w�d�u.w�.m�z�ng�r�,.kuelew�.z�n�.m��l�.m��l�.z�.kutum��.w�k�t�. w�. ku�nd��. m�p�ngo. y�. m�endeleo. �l�. kudh���t�. uh�r���fu. w�.m�z�ng�r�. un�otok�n�. n�. shughul�. z�. m�endeleo. y�. k�uchum�. n�.k�j�m��..

Page 13: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

x�

Mwongozo. ut�tum�k�. kuto�. m�funzo. kw�. w�t��l�m. m��l�m��l�.w�. W�z�r�,. M�ko�,. M�ml�k�. z�. Ser�k�l�. z�. M�t��. T��s�s�. n�. AZISE..Mwongozo.umet�y�r�shw�.kw�.lugh�.y�.K�sw�h�l�.chepes�.�l�.kuh�k�k�sh�.w�lengw�.w�n��elew�.n�.ku�tum��.z�n�.h��.k�t�k�.shughul�.z�o.z�.k�l�.s�ku.n�.kufik�sh�.ujum�e.k�t�k�.ng�z�.zote.z�.utend�j�.

Mwongozo.un�.Modul�.nne..K�l�.Modul�.�n�.sehemu.k�dh��.n�.ujum�e.m��lum.w�.m�funzo.k�m�.�fu�t�vyo:-

a) Moduli ya Kwanza:-.In�. sehemu. n�ne,. �m��zo. n�. Ut�ngul�z�,. M�lengo. y�. TMK,.Umuh�mu. w�. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�,. M�tum�z�. n�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�..A�dh�,.Modul�.h��.�n�to�.uf�f�nuz�.kuhusu.w�d�u.k�t�k�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�,.K�nun�.z�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�,.Sher��.y�.M�z�ng�r�,.K�nun�.n�.j�ns�.m�elekezo.m��l�m��l�.z�n�vyoongoz�.TMK.

b) Moduli ya Pili:-In�. sehemu. t�tu,. �m��zo.n�.Ut�ngul�z�,.H�tu�. z�. kuf�ny�.TMK,.Uch�m�uz�,.M�w�nd�,.Ku�nd��.H�d�du.z�.Reje�,.kuf�ny�.t�thm�n�.y�.�th�r�.z�n�zowez�.kutoke�.n�.ku���n�sh�.nj��.m��d�l�,.Ku�nd��.r�s�mu. y�. R�pot�. y�. TMK,. Ush�r�k�shw�j�. w�. w�d�u,. Kudurusu.R�pot�.y�.TMK,.Ku�dh�n�sh�.R�pot�.y�.TMK.,.kufu�t�l��.utekelez�j�.hus�k�,.M��nu.z�.uch�m�uz�.k�t�k�.mch�k�to.w�.TMK.n�.m�m�o.y�.kuz�ng�t��.w�k�t�.w�.kuch�gu�.m��nu..

c) Moduli ya Tatu:-In�.sehemu.t�no,.�m��zo.n�.ut�ngul�z�,.umuh�mu.w�.ush�r�k�shw�j�.w�. w�d�u. k�t�k�. TMK,. H�tu�. z�. TMK. �m��zo. n�. muh�mu.kuw�sh�r�k�sh�. w�d�u,. m��nu. z�. ush�r�k�shw�j�. n�. . m�t�kw�. y�.k�sher��.k�t�k�.kuw�sh�r�k�sh�.w�d�u..

d) Moduli ya Nne:.In�.sehemu.nne.�m��zo.n�.ut�ngul�z�,.m�m�o.y�.kuz�ng�t��.k�t�k�.ufu�t�l��j�,.m�m�o.y�.kuz�ng�t��.k�t�k�.kuf�ny�.t�thm�n�.n�.m�m�o.y�.kuz�ng�t��.k�t�k�.kuf�ny�.uk�guz�.

Page 14: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

x��

Kiambatisho Na. 1:.R�pot�.y�.TMKSehemu.h��.�n�eleze�.m�m�o.muh�mu.y�n�yop�sw�.kuw�.k�t�k�.r�pot�.y�.TMK..

Kiambatisho Na. 2:.T�thm�n�.y�.M�p�ngo.Endelevu.y�.W�l�y�.Sehemu. h��. �n�eleze�. m�su�l�. y�. kuz�ng�t��. k�t�k�. ku�nd��. m�p�ngo.endelevu.y�.w�l�y�,.M�tokeo.y�.t�thm�n�.z�.w�l�y�.n�T��r�f�.y�.m�p�ngo.endelevu.y�.w�l�y�.

Kiambatisho Na. 3:.Mp�ngo.k�z�.w�.kutekelez�.t�thm�n�.y�.mp�ngo.endelevu.w�.w�l�y�.Sehemu.h��.�n�eleze�.j�ns�.w�l�y�.z�n�vyop�sw�.ku�nd��.mp�ngo.k�z�.w�.utekelez�j�.w�.t�thm�n�.y�.mp�ngo.endelevu.w�.w�l�y�..Mp�ngo.k�z�.n�.l�z�m�..uoneshe.��n�.y�.k�z�,.mud�.ul�op�ngw�,.m�tokeo.n�.mhus�k�.

Kiambatisho Na. 4:.J�r���o.l�.UendelevuSehemu. h��. �n�eleze�. nyenzo. �n�yotum�k�. k�t�k�. kup�m�. u�or�. w�.m�p�ngo.y�.m�endeleo.y�.k�p�nd�.ch�.k�t�.k�t�k�.w�l�y�.n�.uendelevu.w�.mp�ngo.un�ot�r�j�w�.kutekelezw�..N��.n�.kup�m�.mp�ngo.�u.progr�mu.z�.k�m�endeleo.k�t�k�.w�l�y�.k�m�.z�n�k�dh�.m�h�t�j�.y�.ser�.hus�k�.

Kiambatisho Na. 5:.Jedw�l�.L�ng�n�fu.Sehemu.h��.�n�eleze�.nyenzo.z�tum�k�zo.kuf�ny�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.(TMK).n�.t�thm�n�.endelevu.y�.mp�ngo.w�.m�endeleo.w�.mud�.w�.k�t�.w�.w�l�y�.

Kiambatisho Na. 6:.M�f�no.y�.Zoez�.Endelevu.Sehemu.h��.�n�to�.m�f�no.y�.zoez�.endelevu.

Page 15: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

1

1.0

MODULI YA KWANZA:

DHANA YA TATHMINI YA MAZINGIRA KIMKAKATI

1.1 Lengo KuuKuw�wezesh�. w�sh�r�k�. kuelew�. dh�n�. y�. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�.K�mk�k�t�

1.2 Malengo MahususiMw�shon�.mw�.modul�.h��,.w�sh�r�k�.w�weze:�). Kuelez�.dh�n�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t��). Kutof�ut�sh�.k�t�.y�.T�thm�n�.y�.Ath�r�.kw�.M�z�ng�r�..(TAM).

n�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.(TMK)c). Kuelez�.k�nun�.z�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�d). Kuelez�.m�ongozo.y�.Sher��.y�.Us�m�m�z�.w�.M�z�ng�r�.

kuhus��n�.n�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�

1.3 UtanguliziK�t�k�. m��k�. y�. h�v�. k�r��un�. ul�mwengu. umeshuhud��. m���d�l�ko.m�ku�w�. k�t�k�. ser�. n�. �jend�. y�. m�z�ng�r�.. Kw�. k��s�. k�ku�w�,.m���d�l�ko.h�y�.n�.m�tokeo.y�.Mkut�no.w�.Umoj�.w�.M�t��f�.kuhusu.M�z�ng�r�.n�.M�endeleo.ul�of�ny�k�.R�o.de.J�ne�ro.mw�k�.1992..H�v�.s�s�.tun�on�.m�f�n�k�o.y�.m�ku��l��no.y�l�yofik�w�.k�t�k�.mkut�no.huo.ul�o��n�sh�.uhus��no.ul�opo.���n�.y�.m�z�ng�r�,.uchum�.n�.m�endeleo.y�. j�m��..Aw�l�,.m�j�d�l�.n�. juhud�.z�.m�endeleo.z�l�leng�.z��d�.k�t�k�.kukuz�.uchum�.��l�.kuz�ng�t��.�th�r�.z�n�zo.s�����shw�.n�.shughul�.z�.uchum�.k�t�k�.m�z�ng�r�..Mwenendo.huu.ul�s�����sh�.m�endeleo.y�s�yo.endelevu.n�.h�vyo.kudh�h�r�sh�.umuh�mu.w�. .kujumu�sh�.m�su�l�. y�.m�z�ng�r�,.j�m��.n�.uchum�...

Nch�n�. T�nz�n��,. utekelez�j�. w�. m�p�ngo. y�. m�endeleo. umekuw�.

Page 16: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

2

uk�z�ng�t��. D�r�. y�. T��f�. kueleke�. mw�k�. 2025,. ser�. n�. m�k�k�t�.m��l�m��l�.. A�dh�,. juhud�. z�mekuw�. z�k�leng�. k�t�k�. kukuz�. uchum�.n�. kuondo�. um�sk�n�. ��l�. kuz�ng�t��,. kw�. k�w�ngo. k�n�chot�k�w�,.m�su�l�. y�. m�z�ng�r�.. Kw�. k��s�. k�dogo,. ut�r�t��u. w�. T�thm�n�. y�.Ath�r�. kw�.M�z�ng�r�. (TAM).umekuw�.uk�f�ny�k�,. kw�.nguvu. y�. k�-Ser�,..�l�.kuh�k�k�sh�.kw�m��.m�r�d�.�n�yo�nz�shw�.�n�z�ng�t��.m�su�l�.y�.m�z�ng�r�..Ut�r�t��u.huu.ul�let�.m�f�n�k�o.k�dogo..Kw�.kuz�ng�t��.umuh�mu.w�.m�z�ng�r�.k�t�k�.ust�w�.w�.j�m��.n�.m�endeleo.y�.uchum�,.n�. kw�.kut�m�u�. �th�r�. z�.uh�r���fu.w�.m�z�ng�r�,. . Ser�k�l�. �l�p�t�sh�.EMA.mw�k�.2004. �l�yo�nz�.kutum�k�.Jul��.2005,.�m��yo. �n�elekez�.kuw�.k�l�.mr�d�.l�z�m�.uf�ny�we.TAM..

T�thm�n�. y�. Ath�r�. k�t�k�. M�z�ng�r�. (TAM). n�. mch�k�to. un�os�d��.ku�oresh�. m��muz�. n�. kuh�k�k�sh�. kw�m��. m�r�d�. �n�yot�r�j�w�.kutekelezw�.n�.endelevu.n�.h��n�.�th�r�.ku�w�.k�t�k�.m�z�ng�r�.n�.j�m��..TAM. �n�husu. kut�m�u�,. ku��sh�r�. n�. kut�th�m�n�. �th�r�. z�n�zowez�.kuj�tokez�. kutok�n�. n�. utekelez�j�. w�. m�r�d�. y�. m�endeleo,. kut�fut�.m��d�l�. n�. m��nu. z�. kuwez�. kuzu��. �th�r�. ku�w�. k�t�k�. m�z�ng�r�..A�dh�,. TAM. hu���n�sh�. m�k�k�t�. y�. kupunguz�. �th�r�. hus�k�. k�t�k�.utekelez�j�.w�.m�r�d�..Lengo.n�. kuondo�. k���s�. �u. kupunguz�. �th�r�.ku�w�,. n�. ku�oresh�. m�tokeo. ch�ny�. yenye. m�nuf��. kw�. j�m��. n�.k�t�k�.m�z�ng�r�...Kw�.ujuml�.TAM.n�.nyenzo.muh�mu.y�.ku�oresh�.m�r�d�,.�l�.�weze.kuw�.endelevu;.�n�to�.furs�.y�.kuepuk�.m�kos�.�m��yo.y�n�wez�.kuw�.n�.gh�r�m�.n�.�th�r�.ku�w�.k�t�k�.m�z�ng�r�,.kw�.j�m��.n�.kw�.uchum�..

M�lengo.m�kuu.y�.TAM.n�.kut�m�u�.n�.kujumu�sh�.m�k�k�t�.y�.kuzu��.�th�r�.kw�.m�z�ng�r�;.ku��sh�r�.n�.kuwek�.mp�ngo.w�.kudh���t�.�th�r�.�m��zo.h�z�wez�.kuzu�l�k�;.n�.ku���n�sh�.gh�r�m�.(h�s�r�).n�.f��d�.z�.mr�d�.k�t�k�.m�z�ng�r�.n�.j�m��.hus�k�..TAM.�k�f�ny�k�.v�zur�,.�n�s��d��.kuf�ny�.u�muz�. s�h�h�.kuhusu.m�pendekezo.y�.mr�d�..TAM.�n�s��d��.k�t�k�:-�). Kuf�ny�.m��muz�.s�h�h�.y�n�yoz�ng�t��.m�pendekezo.y�.w�m�l�k�.

w�. mr�d�. t�r�j�w�,. m�on�. y�. w�d�u. n�. mt�z�mo. w�. m�ml�k�.hus�k�..

�). Ku�nd��.mr�d�.wenye.m�tokeo.m�zur�.y�.uhus��no..w�.m�su�l�.y�.

Page 17: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

3

m�z�ng�r�.n�.u�un�fu,.ku���n�sh�.m�eneo.y�n�yoh�t�j�.m�reke��sho.�l�.kupunguz�.�u.kuondo�.k���s�.�th�r�.kw�.m�z�ng�r�.

c). Kuto�. furs�. y�. kup�t�. t��r�f�. m��l�m��l�,. n�. kuondo�. m�dh�r�.y�n�yowez�.kuj�tokez�.kw�.kukosek�n�.t��r�f�.muh�mu.

d). Kuf�h�mu.m�m�o.m��l�m��l�. �m��yo.m�ml�k�. �n�yop�t�sh�. �u.kuth���t�sh�.m�r�d�.�t�y�z�ng�l��.k�t�k�.kufik��.m��muz�.

e). Kufik��.lengo.l�.kuw�.n�.m�endeleo.endelevu.�m��yo.nd�n�.y�ke.m�r�d�.yote.�t�s�m�m�w�.kw�.u�ng�l�fu..

1.4 Maana ya Tathmini ya Mazingira Kimkakati (TMK)Kun�. f�s�l�.m��l�m��l�. z�n�zoeleze�.m��n�. y�.TMK.. .Kw�.m�n�j�l�. y�.mwongozo.huu,.TMK.n�.ut�r�t��u.w�.uchunguz�.w�.h�tu�.kw�.h�tu�,.un�of�nyw�. �l�. ku���n�. �w�po. utekelez�j�. w�. m�sw�d�,. k�nun�,. ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu.ut�kuw�.n�.�th�r�.kwenye.m�z�ng�r�..TMK.�n�h�k�k�sh�.kuw�.m��muz�.y�n�yotolew�.k�t�k�.h�tu�.z�.mw�nzo.z�.m��nd�l�z�.h�y��th�r�.m�su�l�.y�.m�z�ng�r�,.k�uchum�.n�.k�j�m��...

1.5 Hoja ya kufanya TMK katika sera, mipango, programu na mswadaHoj�.y�.kuf�ny�.TMK.k�t�k�.ser�,.m�p�ngo,.progr�mu.n�.msw�d�.n�:-

�). Msukumo.w�.k�m�t��f�.kw�.m�su�l�.y�.m�z�ng�r�. K�t�k�. ny�nj�. y�. k�m�t��f�. kumekuwepo. n�. m��z�m�o. meng�.

y�n�youhusu. utunz�j�. n�. us�m�m�z�. w�. m�z�ng�r�.. Msukumo.huu.ul��nz�.kuchuku�.k�s�.ku�w�.���d�.y�.Mkut�no.w�.Umoj�.w�.M�t��f�. kuhusu.M�z�ng�r�. n�.M�endeleo.ul�of�ny�k�.R�o.de.J�ne�ro.mw�k�.1992..A�dh�,..M�k�t���.m�ng�.y�.k�m�t��f�.k�m�.v�le.Mk�t���.w�.w�.B�o�nu��.n�.m�ng�ne.�m��yo.�mer�dh�w�.n�.T�nz�n��,.�n�to�.msukumo.w�.kutum��.dh�n�.n�.m��nu.m��l�m��l�.�k�wemo.TMK.k�t�k�.kuh�k�k�sh�.m�endeleo.endelevu.

�). M�lengo.y�.MKUKUTA.n�.M�lengo.y�.M�len��. M�ongon�.mw�.m�lengo.y�.MKUKUTA.n�.kuh�k�k�sh�.kw�m��.

m�su�l�. mt�m�uk�. k�m�. v�le. su�l�. l�. m�z�ng�r�. y�n�pew�.k�p�um�ele..H��.n�.kw�.s����u.m�z�ng�r�.k�m�.y�k�tum�w�.v�zur�.y�n�.mch�ngo.mku�w�.k�t�k�.kupunguz�.um�s�k�n�..Kw�.ujuml�,.

Page 18: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

4

u�m�r�.w�.sekt�.kuu.z�.uchum�.k�m�.v�le.k�l�mo,.m�d�n�,.ut�l��.n�.uvuv�.n�.up�t�k�n�j�.w�.n�sh�t�.un�tegeme�.u�or�.w�.m�z�ng�r�..Kw�.s����u.h��,..MKUKUTA.un�t�l��.mk�zo.uwepo.w�.m�k�k�t�.m�dhu�ut�. y�. kupunguz�. uh�r���fu. w�. m�z�ng�r�. kw�. kutum��.nyenzo.m��l�m��l�.�k�wemo.nyenzo.z�.ut�y�r�sh�j�.w�.T�thm�n�.y�.Ath�r�.kw�..M�z�ng�r�.(TAM).n�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.(TMK).

. Kw�. up�nde. mw�ng�ne,. M�lengo. y�. M�len��. y�mekuw�. ch�chu.ku�w�.k�t�k�.kuh�k�k�sh�.kuw�.m�t��f�.y�n�kuw�.n�.dh�n�.�or�.k�t�k�. kus�m�m��. utunz�j�. w�. m�z�ng�r�. n�. kuj�lete�. m�endeleo.endelevu.. Kw�. mf�no,. lengo. l�. s���. l�. M�lengo. y�. M�len��.l�n�husu.m�z�ng�r�.endelevu..N�.k�t�k�.utekelez�j�.w�.lengo.h�lo.nd�po. TMK. k�m�. dh�n�. y�. kuf�ny�. t�thm�n�. y�. m�sw�d�,. ser�,.progr�mu.,.m�k�k�t�.n�.m�p�ngo.�n�to�.mch�ngo.mku�w�.k�t�k�.kuh�k�k�sh�.kuw�.t��f�.n�.dun��.kw�.ujuml�.�n�kuw�.n�.uendelevu.k�t�k�.m�z�ng�r�.

c). Ser�.y�.T��f�.y�.M�z�ng�r�.1997. Ser�.y�.T��f�.y�.M�z�ng�r�.y�.mw�k�.y�.1997.�me���n�sh�.ch�ng�moto.

kuu.s�t�.z�.m�z�ng�r�.z�n�zo�k���l�.nch�.yetu.�m��zo.n�:-.uh�r���fu.w�.�rdh�.;.kutop�t�k�n�.kw�.m�j�.s�fi.n�.s�l�m�.kw�.w�k�z�.w�.m�j�n�.n�.v�j�n�;.uch�fuz�.w�.m�z�ng�r�;.upotevu.w�.m�k�z�.y�.v�um�eh��.n�.��o�nu��;.uh�r���fu.w�.m�k�z�.y�.v�um�e.w�.m�j�n�;.n�.uk�t�j�.m�t�.ovyo.n�.uh�r���fu.w�.m�s�tu..Kw�.kut�m�u�.uz�to.w�.ch�ng�moto.h�z�,.Ser�.�me��n�sh�.z�n�.m��l�m��l�.z�n�zowez�.kutum�k�.k�t�k�.uh�f�dh�.w�. m�z�ng�r�. nch�n�..B��dh�. y�. z�n�.h�zo.n�. p�moj�. n�.mch�fuz�.kul�p��.gh�r�m�.z�.uch�fuz�,.ush�r�k��no.w�.k�m�t��f�.n�.t�thm�n�.m��l�m��l�.z�.m�z�ng�r�.

d). Sher��.y�.Us�m�m�z�.w�.M�z�ng�r�.Sur�.191. EMA. �me�f�ny�. TMK. kuw�. m�ongon�. mw�. z�n�. z�. k�sher��. z�.

us�m�m�z�.w�.m�z�ng�r�..K�t�k�. sehemu.y�.VII.k�fungu104.(1),.ch�.Sher��.h��,.su�l�.l�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.l�met�l�w�.mk�zo..K�fungu.h�k�.k�n�t�j�.��y�n�.kw�m��,.n�. l�z�m�.kuf�ny�.T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. w�k�t�. w�. ku�nd��. m�sw�d�,.

Page 19: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

5

k�nun�,. ser�,. m�k�k�t�,. progr�mu. n�. m�p�ngo. �m��yo. �n�wez�.kuw�. n�. �th�r�. k�t�k�. us�m�m�z�. n�. utunz�j�. w�. m�z�ng�r�. �u.us�m�m�z�. w�. m�tum�z�. endelevu. y�. m�l��s�l�.. A�dh�,. Sher��. h��.k�t�k�.k�fungu.k�l�chot�jw�.h�po.juu,.�n�s�s�t�z�.kw�m��.���d�.y�.kuf�ny�k�.kw�.TMK,.R�pot�.yenye.t��r�f�.y�.k�n�.�k�onyesh�.�th�r�.z�n�zowez�.kutoke�.w�k�t�.w�.utekelez�j�.w�.Sher��.�t�w�s�l�shw�.kw�.W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.y�.M�z�ng�r�.

1.6 Malengo ya Tathmini ya Mazingira KimkakatiT�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.�n�.m�lengo.y�fu�t�yo:-(�). Ku���n�. �th�r�. n�. kuh�k�k�sh�. kuw�. m�su�l�. y�. m�z�ng�r�.

y�mez�ng�t�w�.k�t�k�.r�s�mu.z�.m�sw�d�,.k�nun�,. ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu,.�l�.ku��oresh�;

(�). Kuwezesh�.umm�.kuto�.m�on�.y�o.kuhusu.m�su�l�.y�.m�z�ng�r�..�l�. y�weze. kuz�ng�t�w�. k�t�k�. m��nd�l�z�. y�. m�sw�d�,. k�nun�,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu,.�l�.kush�r�k�sh�.j�m��.k�t�k�.m��muz�.y�n�yohusu.m�endeleo.y�o;

(c). Kujeng�.mfumo.w�.uw�z�.n�..wenye.ut�r�t��u.mzur�.k�t�k�.u�nd��j�.w�.m�sw�d�,.k�nun�,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu;.n�

(d). Kuel�m�sh�.w�hus�k�.w�kuu..kutum��.TMK.k�t�k�.kufik��.m��muz�.�l�.kulet�.m�endeleo.endelevu.

1.7 Umuhimu wa Tathmini ya Mazingira Kimkakati�). Ku��n�sh�. m�t�t�zo. y�n�yotok�n�. n�. kutokuf�ny�. T�thm�n�. y�.

M�z�ng�r�;�). Kuo�n�sh�. m�su�l�. y�. m�z�ng�r�. n�. m�endeleo. endelevu. k�t�k�.

m�ch�k�to.y�.ku�nd��.m�sw�d�,.k�nun�,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu.n�.h�vyo.kuk���l��n�.n�.m�t�t�zo.y�.m�z�ng�r�.k�t�k�.ng�z�.y�.juu.z��d�.��d�l�.y�.kusu��r�.TAM.k�t�k�.ng�z�.y�.m�r�d�;

c). Kuwek�.k�p�um�ele.k�t�k�.u�ng�l�z�.m�k�n�.w�.h�f�dh�.y�.m�z�ng�r�,.h�s�.k�t�k�.kuto�.t�h�dh�r�.�u.onyo.l�.m�pem�.l�.�th�r�.ku�w�.n�.z�.mrund�k�no.k�t�k�.m�z�ng�r�.z�n�zowez�.kus�����shw�.n�.�d�d�.ful�n�.y�.m�r�d�.m�dogo.m�dogo.�m��yo.�n�potekelezw�.mmoj�.mmoj�.n�.v�gumu.kut�m�u�.�th�r�.z�ke.z�.p�moj�;.n�

d). Kuwezesh�.kuw�.n�.ut�m�dun�.w�.uw�z�.w�.kup�ng�.m�p�ngo.y�.m�endeleo.kw�.kuz�ng�t��.m�tokeo.

Page 20: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

6

1.8 Matumizi ya TMK�). Ku��n�sh�,.ku��sh�r�.n�.kut�thm�n�.�th�r�.z�tok�n�zo.n�..utekelez�j�.

w�.m�sw�d�,.k�nun�,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu.zenye.�th�r�.k�t�k�.m�z�ng�r�;.n�

�). Kupendekez�. h�tu�. m��d�l�. n�. suluh�sho. kuhusu. m�sw�d�,.k�nun�,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu.hus�k�.zenye.�th�r�.k�t�k�.m�z�ng�r�..

Dokezo

....Ikum�ukwe.kuw�.lengo.l�.TMK.n�.kuto�.t��r�f�.z�n�zos��d��.kuf�ny�.u�muz�.n�.s�yo.kuto�.r�pot�.

1.9 Faida za TMK T�thm�n�. y�. m�z�ng�r�. k�mk�k�t�. �n�. f��d�. kuu. nne. k�t�k�. kulet�.m�endeleo.endelevu.�m��zo.n�:-�). Kuf�ny�.uch�m�uz�.w�.m�sw�d�,.k�nun�,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.

n�. progr�mu. �l�. kut�m�u�. �th�r�. kw�. m�z�ng�r�. n�. m�t�t�zo. y�.ms�ng�;

�). Kuto�.suluh�sho.kw�.�th�r�.z�s�zoreke��sh�k�;c). Kufid��.�u.kupunguz�.�th�r�.z�n�zoreke��sh�k�;d). Kus��d��.ufu�t�l��j�.w�.utekelez�j�.

1.10 Wadau katika Tathmini ya Mazingira KimkakatiW�d�u. w�fu�t�o. w�n�t�k�w�. kush�r�k�. k�t�k�. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�.K�mk�k�t�:-�). W�z�r�.n�.Id�r�.zenye.dh�m�n�.y�.M�z�ng�r��). W�z�r�.hus�k�c). T��s�s�.n�.Id�r�.z�.ser�k�l�;.d). M�ml�k�.z�.Ser�k�l�.z�.M�t��;.n�e). T��s�s�.z�s�zo.z�.K�ser�k�l�.

A�dh�,.m�on�. y�n�wez�. kukus�nyw�. kutok�. kw�.mtu,. t��s�s�. �u. j�m��.hus�k�.

Page 21: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

7

1.11 Misingi ya Tathmini ya Mazingira Kimkakati Ifu�t�yo.n�.m�s�ng�.y�.TMK.:-�). Kut�thm�n�.m�sw�d�,.k�nun�,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu.

�l�.ku���n�.k�m�.z�n�.�th�r�.kwenye.m�z�ng�r�;�). Ku���n�sh�.nj��.m��d�l�.z�.m�endeleo.endelevu;c). Kut�fut�.m�w�nd�.�l�.ku��n�sh�.n�.�th�r�.z�p�.z�n�p�sw�.kuf�ny�w�.

uchunguz�.n�.v�lev�le.kuonyesh�.v��sh�r��.v�p�.v�tum�ke;d). Kuto�.furs�.y�.kuwezesh�.umm�.kup�t�.t��r�f�;e). Kuto�.furs�.y�.kush�r�k�sh�.umm�.kuto�.m�on�.y�o;.n�f). Kufu�t�l��.m�tokeo/�th�r�.

Sanduku Na. 1. mambo ya kuzingatia katika mchakato wa TMK

Mch�k�to.w�.TMK.n�.l�z�m�.•. Uz�ng�t�e.eneo.n�.t�r�t��u.z�.utengenez�j�.ser�.n�.m�p�ngo•. uz�ng�t�e.m�lengo.n�.v�p�um�ele.vy�.m�z�ng�r�.•. ut�m�ue. n�mn�. �m��yo. nj��. m��d�l�. z�. m�endeleo. .

z�n�ch�ng��.kulet�..m�endeleo.endelevu.•. uguse.k�l�.eneo.n�.k�l�.��n�.y�.u�muz�.�m��o.un�wez�.kuw�.

n�.�th�r�.k�t�k�.m�z�ng�r�.•. utoe.t��r�f�.k�m�l�.�l�.z�weze.kutum�k�.k�t�k�.kuf�ny�.m��muz�.

s�h�h�.•. utoe.n�f�s�.y�.ush�r�k�shw�j�.w�.j�m��.k�t�k�.k�w�ngo.�m��cho.

n�.s�h�h�.kwenye.su�l�.l�n�lotolew�.u�muz�.

1.12 Sheria ya Usimamizi wa Mazingira inavyoongoza TMKSehemu.y�.VII.y�.EMA.�n�to�.mwongozo.kuhusu.TMK:-�). K�fungu.ch�.230.(2).(r).ch�.Sher��.h��.k�n�mp�.m�ml�k�.W�z�r�.

w�. M�z�ng�r�. ku�nd��. k�nun�. kw�. �j�l�. y�. kus��d��. kutekelez�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�;

�). K�fungu.ch�.104.k�n�to�.m�elekezo.y�.j�ns�.y�.kutekelez�.T�thm�n�.y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. k�t�k�. m�sw�d�,. k�nun�,. ser�,. m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu;

c). K�fungu.ch�.105.k�n�elekez�.kuf�ny�k�.kw�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.

Page 22: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

8

K�mk�k�t�..kw�.m�r�d�.�n�yohusu.uch�m��j�.w�.m�fut�,.uz�l�sh�j�.w�.umeme.kw�.kutum��.m�j�.p�moj�.n�.m�r�d�.m�ku�w�.y�.m�j�;

d). Sher��.h��.k�t�k�.k�fungu.ch�.104.(1).n�. (2). �n�elekez�.kw�m��.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.�t�f�ny�k�..p�le.m�sw�d�,.sher��,.k�nun�,. ser�,. m�k�k�t�,. progr�mu. n�. m�p�ngo. �t�k�poonek�n�.kuw�.n�.�th�r�.k�t�k�.m�eneo.y�fu�t�yo:-.

�). Us�m�m�z�,.uh�f�dh�.n�.u�oresh�j�.w�.m�z�ng�r�;.�u��). Us�m�m�z�.endelevu.w�.m�l��s�l�..e). Kw�.muj��u.w�.Sher��.h��,.w�fu�t�o.w�n�hus�k�.moj�.kw�.moj�.n�.

ut�y�r�sh�j�.w�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�:-�). W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.y�.M�z�ng�r�;��). Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�;���). W�z�r�.z�.K�sekt�;�v). Mr�t��u.w�.M�z�ng�r�.k�t�k�.Sekt�.hus�k�.

A�dh�,. K�nun�. z�. TMK. z�. mw�k�. 2007. z�n�f�f�nu�. z��d�. h�tu�.m��l�m��l�.z�.mch�k�to.w�.TMK.

1.13 Maelekezo ya Jumla ya Sheria kuhusu TMK�). K�t�k�.ku�nd��.musw�d�.w�.sher��.yoyote. �n�yogus�.us�m�m�z�,.

h�f�dh�. n�. u�oresh�j�. w�. m�z�ng�r�,. �n�l�z�mu. ku�nd��. n�.kuw�s�l�sh�.kw�.W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.y�.M�z�ng�r�,.m�elezo.y�.k�n�.kuhusu.TMK.n�.�th�r�.k�t�k�.m�z�ng�r�.w�k�t�.w�.utekelez�j�.w�.sher��.�u.mp�ngo.huo.

�). Ku�nd��.R�pot�.y�.t�thm�n�.y�.m�z�ng�r�.k�mk�k�t�.juu.y�.�th�r�.kw�.m�z�ng�r�.�m��zo.z�n�wez�.kus�����shw�.n�.K�nun�,.Ser�,.Progr�mu.�u.m�p�ngo.y�.m�endeleo.

c). K�l�. R�pot�. y�. TMK. �n�yotolew�. �t�jumu�sh�. m�elezo. k�m�l�. y�.Ser�,.Musw�d�,.Sher��,.Mk�k�t�,.Progr�mu,.Mp�ngo.n�.m�lengo.y�n�yokusud�w�.kufik�w�.

d). Uch�m�uz�,.m�elezo.n�.t�thm�n�.y�.m�tokeo.m�zur�.�u.m���y�.�m��yo. utekelez�j�. w�. Ser�,. M�sw�d�,. M�k�k�t�,. Progr�mu,.M�p�ngo.�u.Sher��.h�zo.un�wez�.kus�����sh�.kwenye.m�z�ng�r�.n�.kwenye.us�m�m�z�.w�.m�l��s�l�.

e). Ut�m�uz�,. m�elezo. n�. t�thm�n�. y�. �th�r�. z�. . m�tokeo. t�r�j�w�.

Page 23: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

9

y�. nj��. m��d�l�. z�. kuy�fik��. m�lengo. y�. ser�,. musw�d�,. sher��,.mk�k�t�,.progr�mu.n�.mp�ngo;.

f). Ut�m�uz�,. m�elezo. n�. t�thm�n�. y�. uz�to. w�. h�tu�. m�dhu�ut�.�m��zo.z�t�wez�.kuchukul�w�.kuepuk�,.kupunguz�.�u.kureke��sh�.�th�r�.yoyote.m��y�.�n�yowez�.kutoke�.kutok�n�.n�.utekelez�j�.w�.ser�,.musw�d�,.sher��,.mk�k�t�,.progr�mu.�u.mp�ngo;.n�.t��r�f�.ny�ng�ne.�m��yo.W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.y�.M�z�ng�r�.�n�wez�.ku���n�sh�.kw�.k�nun�;

g). P�le. �m��po. mtu. mwenye. dh�m�n�. y�. Musw�d�,. K�nun�,. Ser�.y�. Umm�,. Mk�k�t�,. Progr�mu. �u. Mp�ngo. h�ut�h�t�j�. TMK,.�t�w�s�l�sh�.r�s�mu.y�.w�r�k�.hus�k�.kw�.W�z�r�.�t�k�ye�mu�.kw�.h�r�k�. k�d�r�. �t�k�vyowezek�n�. k�m�. t�thm�n�. �n�h�t�j�k�. �u. l�,.�k�to�.s����u.y�.u�muz�.huo;

h). B��d�. y�. kupoke�. R�pot�. y�. TMK,. W�z�r�. mwenye. dh�m�n�. y�.M�z�ng�r�.�t�mu�g�z�.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.ku��ng�l��.upy�.ser�,.msw�d�,.sher��,.mk�k�t�.progr�mu.�u.mp�ngo.n�.kuw�s�l�sh�.m�on�.y�ke.kw�.W�z�r�.�m��ye.n�ye.�t�to�.m�on�.y�ke.kw�.mtu.�n�yehus�k�;.

�). Mtu.�l�yepew�.m�on�.n�.W�z�r�.�t�t�k�w�.kuz�ng�t��.m�pendekezo.y�l�yotolew�,.n�.p��.kuw�s�l�sh�.kw�ke.t��r�f�.mpy�.yenye.kuonyesh�.m���d�l�ko.�u.m�reke��sho.y�l�yof�ny�k�;

j). Iw�po.W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.k�t�k�.M�z�ng�r�.�n�on�.kw�m��.m�su�l�.y�.m�z�ng�r�.y�l�yotolew�.w�k�t�.w�.mch�k�to.w�.TMK.h�y�j�shughul�k�w�. �p�s�vyo. k�t�k�. musw�d�,. k�nun�,. ser�,.mk�k�t�,.progr�mu.�u.mp�ngo.ul�oreke��shw�.n�.kw�m��.h�tu�.z��d�.kw�.kuz�ng�t��.gh�r�m�.z�n�h�t�j�.kuchukul�w�. �l�.kuepuk�.�u.kupunguz�.m�k�l�.y�.�th�r�.h�zo,.�t�wek�.p�ng�m�z�.nd�n�.y�.s�ku.thel�th�n�.���d�.y�.kupoke�.ny�r�k�.z�l�zot�jw�..

k). P�le.�m��po.W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.y�.m�z�ng�r�.�me�g�z�.n�.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.n�.mtu.�n�yehus�k�.w�k�sh�ndw�.kufik��.mu�f�k�. juu. y�.m���d�l�ko. y�n�yot�k�w�. y�f�ny�ke. kwenye. ser�,.musw�d�,. sher��,.mk�k�t�,.progr�mu.�u.mp�ngo.ul�oreke��shw�.kuhusu. h�tu�. �m��zo. z�n�p�sw�. kuchukul�w�,. Mkurugenz�. �u.mtu.hus�k�.w�t�to�.not�s�.y�.kuwek�.p�ng�m�z�.kw�.W�z�r�.

l). W�z�r�. mwenye. dh�m�n�. k�t�k�. M�z�ng�r�,. ���d�. y�. kupoke�.not�s�.y�.p�ng�m�z�,.�n�wez�.ku�muru.w�r�k�.huo.up�t�we.upy�.�u.

Page 24: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

10

uj�d�l�we.kwenye.mkut�no.w�.h�dh�r�.k��l�.h�j�utole�.u�muz�.w�.mw�sho.

Kw�.up�nde.w�.r�sl�m�l�.y�.m�d�n�.�u.m�fut�,.k��l�.mp�ngo.wowote.�u.k��l�.y�.kujeng�.k�tuo.ch�.n�sh�t�.y�.umeme.w�.m�j�.�u.k��l�.mp�ngo.w�.mr�d�.k���m�e.w�.m�j�.h�uj�f�ny�k�,.W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.y�.m�su�l�.y�.m�d�n�,.n�sh�t�.�u.m�j�.�t�f�ny�.TMK.kw�.kuz�ng�t��.m�m�o.y�fu�t�yo:�). T�thm�n�. y�. eneo. l�l�lotengw�. . kw�. �j�l�. y�. shughul�. hus�k�.

�k�hus�sh�:-(�). H�l�..h�l�s�.y�.m�z�ng�r�.n�.y�..m�l��s�l�;(�). Ut�m�uz�.w�.m�eneo.tete.k��koloj��.n�.y�l�yoh�f�dh�w�;(c). M�elezo.kuhusu.j�m��.z�n�zol�zunguk�.eneo.hus�k�.n�.h�l�.h�l�s�.

y�.k�uchum�.y�.j�m��.h�yo;(d). Shughul�.z�.k�uchum�.n�.m�undom��nu.�l�yopo;(e). Shughul�. z�. m�endeleo. z�n�zopendekezw�. �k�w�. n�. p�moj�. n�.

m�lengo.y�.mud�.mrefu.n�.m�endeleo.y�.ujuml�.y�.��n�.tof�ut�.z�.m�ch�m�o.y�.m�d�n�.�u.m�eneo.y�.m�fut�.n�.ges�.�u.v�tuo.vy�.umeme.w�.n�sh�t�.y�.m�j�;

(f). M�undom��nu. n�. r�s�l�m�l�. �n�yoh�t�j�k�. kuhudum��. m�endeleo.h�yo.

(g). Uwezek�no. w�. �th�r�. kw�. m�z�ng�r�. n�. j�m��. kutok�n�. n�.m�endeleo.y�.uch�m��j�.m�d�n�.�u.m�fut�.�u.n�sh�t�.y�.umeme.w�.m�j�.�u.mr�d�.wowote.mku�w�.w�.m�j�.

�). Iw�po.r�s�l�m�l�.y�.m�d�n�.�u.m�fut�.�t�gundul�k�.k��l�.y�.mp�ngo.wowote.�u.k��l�.y�.kuw�.n�.mp�ngo.w�.kujeng�.k�tuo.ch�.n�sh�t�.y�.umeme.w�.m�j�.�u.k��l�.mp�ngo.w�.mr�d�.k�m�m�e.w�.m�j�.h�uj�f�ny�k�,. W�z�r�. mwenye. dh�m�n�. y�. m�su�l�. y�. m�d�n�,.n�sh�t�.�u.m�j�.�t�f�ny�.TMK.ku�ng�l��:.

�). Uwezek�no. w�. �th�r�. kw�. m�z�ng�r�. n�. j�m��. kutok�n�. n�.m�endeleo.y�.uch�m��j�.m�d�n�.�u.m�fut�.�u.n�sh�t�.y�.umeme.w�.m�j�..�u..mr�d�.wowote.mku�w�.w�.m�j�,.n�;

��). M�pendekezo. juu. y�. uongoz�. w�. �rdh�. n�. v�kw�zo. dh�d�. y�.m�endeleo.kwenye.m�eneo.tof�ut�.

Page 25: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

11

P�moj�.n�.kuz�ng�t��.m�su�l�.y�l�yot�jw�.h�po.juu:-

�). W�z�r�. mwenye. dh�m�n�. y�. M�z�ng�r�. �t�mu�g�z�. Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.kup�t��.t�thm�n�.y�.m�z�ng�r�.k�mk�k�t�.n�.ku�nd��.t��r�f�. kuhusu. utoshelevu. �u. upungufu. w�. t��r�f�. n�. m�eneo.y�n�yoh�t�j�.ku�oreshw�.n�.k�sh�.�t�to�.m�pendekezo.kw�.W�z�r�.kw�.k�d�r�.�n�vyost�h�l�.

�). Mkurugenz�. w�. M�z�ng�r�. �t�w�s�l�sh�. kw�. W�z�r�. t��r�f�. y�.m�p�t�o.kw�.m�dhumun�.y�.kup�t�.�dh�n�.

c). B��d�. y�. kupoke�. m�pendekezo,. W�z�r�. �t��dh�n�sh�. R�pot�. n�.kuto�. m�pendekezo. kw�. W�z�r�. yenye. dh�m�n�. y�. m�su�l�. y�.m�d�n�,.n�sh�t�.�u.m�j�.kuhusu.m��nu.�or�.y�.kuh�f�dh�.m�z�ng�r�.nd�n�.y�.mukt�dh�.w�.mr�d�.un�ot�r�j��.kushughul�k�w�.

d). W�z�r�. yenye. dh�m�n�. y�. m�su�l�. y�. m�d�n�,. n�sh�t�. �u. m�j�.�t�p�sw�.kuz�ng�t��.m�elekezo.y�l�yotolew�.n�.W�z�r�.

Ser�k�l�.�medh�m�r��.kuto�.m�funzo.y�t�k�yow��nd��.w�t��l�mu.k�t�k�.kuf�ny�. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. (TMK). k�t�k�. m��nd�l�z�.y�.m�sw�d�,. ser�,.m�p�ngo.n�.progr�mu.z�.m�endeleo..W�lengw�.w�.m�funzo.h�y�.n�.w�t��l�m.m��l�m��l�..k�t�k�.W�z�r�,.Id�r�.n�.t��s�s�.z�.ser�k�l�.n�.z�s�zo.z�.k�ser�k�l�.

1.14 Tofauti kati ya TMK na TAMTMK.n�.TAM.n�.nyenzo.z�.kuf�ny��.t�thm�n�.z�.�th�r�.z�.shughul�.z�.��n�d�mu. kwenye. m�z�ng�r�.. W�t��l�mu. weng�. w�mef�ny�. uch�m�uz�.kw�.kul�ng�n�sh�.m�nuf��.n�.�th�r�.z�.TMK.n�.TAM..Tof�ut�.z�.m�tum�z�.y�.nyenzo.h�z�.z�.m�z�ng�r�.z�n�elezew�.k�t�k�.Jedw�l�.N�..1.

Jedw�l�.N�.1:.Tof�ut�.y�.TMK.n�.TAM

Vipengele vya utekelezaji

TMK TAM

Utekelezaji Mk�k�t�,.d�r�.n�.dh�n� H�tu�.y�.utekelez�j�Mtazamo Mch�k�to.w�.m��muz�. M�tokeo.y�.mch�k�to.

w�.m��muz�.(m�tokeo.y�.mw�sho)

Page 26: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

12

Vipengele vya utekelezaji

TMK TAM

Hatua ya maamuzi

Ser�,.M�p�ngo,.M�sw�d�,.M�k�k�t�.n�.Progr�mu

M�r�d�.y�.m�endeleo

Utaalamu katika kuwezesha maamuzi

Mwezesh�j� Mt�l�mu.msh�ur�.

Njia mbadala Ul�ng�n�sh�.w�.m�h�l�,.tek�noloj��,.m�k�k�t�.y�.k�uchum�,.k�j�m��.�u.k�muundo

Eneo,.tek�noloj��,.us�n�fu.�u.nj��..m��d�l�.z�.kutekelez�.mr�d�.

Kipimo cha athari

Hugus�.m�eneo.�u.sekt�.m��l�m��l�.z�.m�endeleo

Huonek�n�.z��d�.sehemu.y�.mr�d�

Kipimo cha muda

Mud�.w�.k�t�.h�d�.mud�.mrefu.

Mud�.mfup�.h�d�.w�.k�t�.

Chanzo cha taarifa

T��r�f�.z�.h�l�.y�.M�z�ng�r�,.t��r�f�.z�.M�lengo.y�.M�len��,.t�kw�mu,.Ser�.n�.m�elekezo.y�.M�p�ngo.n�.M�k�k�t�

R�pot�.z�.ut�fit�,.uch�m�uz�.w�.s�mpul�,.t�kw�mu

T�kw�mu Mch�ng�ny�ko.n�.zenye.m�elezo.l�k�n�..z�l�zoch�ng�ny�k�.n�.z�n�zowez�.kup�m�k�.

H�s�.z�n�zowez�.kup�m�k�

Ugumu wa uchambuzi

Ugumu.w�.uch�m�uz�.n�.kuelewek�

R�h�s�.kuf�ny�k�.n�.un�elewek�

Vipimo vya tathmini

Ku�ng�l��.m�su�l�.endelevu.(v�gezo.n�.m�lengo)

Kuchuku�.h�tu�.z�.k�sher��.n�.kuendelez�.utekelez�j�.s�h�h�

Matokeo U�ng�l�z�.kw�.kujumu�sh� Toshelez�.(k�m�l�fu)Muonekano katika jamii

H�uonek�n�.vyem�.(�s�yo.dh�h�r�)

Un�choche�,.un�h�m�s�sh�

Tathmini ya baadaye

M�k�k�t�.m�ng�ne.�u.up�ng�j�.w�.mr�d�

Ush�h�d�.w�.k�m�dhumun�/m�undo.n�.utekelez�j�

Page 27: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

13

2.0

MODULI YA PILI:

HATUA ZA KUFANYA TATHMINI YA MAZINGIRA KIMKAKATI

2.1 Lengo KuuKuw�wezesh�.w�sh�r�k�.kuelew�.h�tu�.m��l�m��l�.z�n�zofu�tw�.w�k�t�.w�.kuf�ny�.TMK.

2.2 Malengo MahususiMw�shon�.mw�.modul�.h��,.w�sh�r�k�.w�weze:-�). Ku���n�sh�. h�tu�. muh�mu. z�. kuf�ny�. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�.

K�mk�k�t��). Kuelez�. m��nu. z�. uch�m�uz�. k�t�k�. mch�k�to. w�. T�thm�n�. y�.

M�z�ng�r�.K�mk�k�t�c). Kuf�f�nu�.m�m�o.y�.kuz�ng�t��.k�t�k�.kuch�gu�.m��nu.z�.kuf�ny�.

T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�m�k�k�t�d). Kuf�ny�. kw�. v�tendo. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. k�t�k�.

sehemu.z�o.z�.k�z�

2.3 UtanguliziMch�k�to. w�. TMK. n�. muh�mu. �l�. kuh�k�k�sh�. kuw�. juhud�. zote. z�.m�endeleo. k�t�k�. j�m��. z�n�z�ng�t��. m�s�ng�. y�. m�endeleo. endelevu...K�t�k�. Modul�. h��,. h�tu�. n�. m��nu. z�tum�k�zo. k�t�k�. kuf�ny�. TMK.z�t�f�f�nul�w�.

K��l�.y�.ku�nz�.mch�k�to.w�.TMK,.n�.vem�.ku�nd��.t�mu.y�.w�t��l�mu.w�t�k�owezesh�.zoez�.z�m�..T�mu.y�.w�t��l�mu.w�l�o.n�.uwezo,.ujuz�.p�moj�.n�.uzoefu.n�.weled�.w�.kutosh�.k�t�k�.eneo.hus�k�.n�.w�.m�su�l�.y�.m�z�ng�r�.n�.muh�mu.k�t�k�.kuto�.mwongozo.n�.kuf�ny�.m��muz�.kuhusu. shughul�. hus�k�.. T�mu. h��. y�. w�t��l�mu. n�. l�z�m�. �jumu�she:.w�t��l�mu.w�.TMK.�u.w�t��l�mu.w�.m�z�ng�r�.n�.us�m�m�z�.w�.m�l��s�l�.

Page 28: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

14

kutok�.k�t�k�.sekt�,.t��s�s�.y�.ser�k�l�,.�d�r�.n�.t��s�s�.y�.el�mu.y�.juu.n�.ut�fit�.�m��yo.n�.y�.ser�k�l�.�u.w�t��l�mu.w�.m�z�ng�r�.w�l�os�j�l�w�.kw�.muj��u.w�.EMA.ch�n�.y�.K�nun�.z�.Us�j�l�.w�.w�t��l�mu.w�.M�z�ng�r�.z�.mw�k�.2005.

A�dh�,.TMK.n�. ��n�. y�. t�thm�n�. �m��yo. �n�f�ny�k�.h�tu�. kw�.h�tu�..H�tu�.h�zo.n�.muh�mu.k�t�k�.ku�wezesh�.TMK.kufik��.lengo.l�ke.l�.kuw�.n�.m�endeleo.endelevu.kw�.uk�m�l�fu..A�dh�,.h�tu�.h�z�.z�n��f�ny�.TMK.kuw�.k�unz�.muh�mu.ch�.kut�thm�n�.�th�r�.z�.k�m�z�ng�r�.z�n�zowez�.kutok�n�.n�.utekelez�j�.w�.ser�,.m�p�ngo,.progr�mu,.sher��.n�.m�k�k�t�.m�ng�ne. y�.m�endeleo. k�m�. v�le.MKUKUTA..H�t�m�. y�. zoez�. z�m�.l�.TMK.n�.kupendekez�. ser�,.m�p�ngo,.progr�mu,. sher��.n�.m�k�k�t�.m��d�l�.�l�.kulet�.m�endeleo.endelevu.

2.4 Hatua za Kufanya Tathmini ya Mazingira KimkakatiT�thm�n�. y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. �t�f�nyw�. kw�. kufu�t�. h�tu�.z�fu�t�zo:...

2.4.1 UchambuziH�tu�. h��. �n�m��n�sh�. uch�m�uz�. w�. �w�l�. un�of�ny�k�. kw�. lengo.l�. ku���n�sh�. m�w�nd�. n�. m�lengo. y�. kuf�ny�. TMK. �l�. kuju�. �th�r�.z�n�zowez�.kutok�n�.n�.utekelez�j�.w�.sher��,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu.m��l�m��l�..K�t�k�.h�tu�.h��,.u�muz�.ut�f�nyw�.w�.��dh�.kuf�ny�.�u. kutof�ny�. TMK. kutegeme�n�. n�. �th�r�. z�n�zowez�. kutoke�.. TMK.h��f�ny�k�. �w�po. k�t�k�. uch�m�uz�. �t����n�k�. kuw�. �th�r�. z�. r�s�mu. z�,.m�sw�d�,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.n�.progr�mu.k�t�k�.m�z�ng�r�.n�.ndogo..

K�t�k�.kuf�ny�.uch�m�uz�:�). Sekt�.hus�k�. �t��nd��.m�elezo.kw�.ufup�. �k����n�sh�.m�on�.y�ke.

�w�po. r�s�mu. y�. sher��,. ser�,. mk�k�t�,. mp�ngo. �u. progr�mu.hus�k�. �n�wez�. kuw�. n�. �th�r�. k�t�k�. m�z�ng�r�.. M�elezo. h�y�.y�t�w�s�l�shw�. kw�. Mkurugenz�. w�. M�z�ng�r�. p�moj�. n�. sekt�.z�ng�ne.z�l�zo.n�.m�sl�h�.k�t�k�.su�l�.h�lo;

�). W�z�r�.z�l�zopelekew�.R�pot�.h�yo,.z�t�t�k�w�.kuw�s�l�sh�.m�on�.y�o.kw�.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.n�.W�z�r�. �l�yo�nd��.R�pot�.h�yo.nd�n�.y�.s�ku.�sh�r�n�.n�.moj�.t�ngu.w�l�po�poke�;

Page 29: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

15

c). Iw�po. Mkurugenz�. w�. M�z�ng�r�,. W�z�r�. �l�yo�nd��. R�pot�. n�.W�z�r�. ny�ng�nezo. z�t��fik��n�. kw�. p�moj�. kw�m��. Musw�d�,.K�nun�,. Ser�,.Mk�k�t�,.Mp�ngo. �u.Progr�mu.hus�k�.h��t�kuw�.n�.m�dh�r�.k�t�k�.M�z�ng�r�,.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.�t�f�ny�.m��muz�.kul�ng�n�.n�.m��fik��no.h�yo.

d). End�po.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�,.W�z�r�. �l�yo�nd��.R�pot�.n�.W�z�r�. ny�ng�nezo. z�t��fik��n�. kw�. p�moj�. kw�m��. Musw�d�,.K�nun�,.Ser�,.Mk�k�t�,.Mp�ngo.�u.Progr�mu.hus�k�.�t�kuw�.n�.m�dh�r�.k�t�k�.M�z�ng�r�,.��s�.Mkurugenz�.w�.m�z�ng�r�.�t�f�ny�.m��muz�.kul�ng�n�.n�.m��fik��no.h�yo.

e). Ik�w�. Mkurugenz�. w�. M�z�ng�r�,. W�z�r�. �l�yo�nd��. R�pot�. n�.W�z�r�.ny�ng�nezo.h�z�t��fik��n�.kw�m��.Musw�d�,.K�nun�,.Ser�,.Mk�k�t�,.Mp�ngo.�u.Progr�mu.hus�k�.�t�wez�.�u.h��t�wez�.kuw�.n�.m�dh�r�.k�t�k�.M�z�ng�r�,.��s�.W�z�r�.�l�yo�nd��.R�pot�.h�yo.�t�pelek�.su�l�.h�l�.kw�.W�z�r�.w�.m�z�ng�r�.kw�.m��muz�.

2.4.2 Kutafuta MawandaK�t�k�.h�tu�.h��,.lengo.n�.kuju�.h�l�.h�l�s�.y�.m�z�ng�r�.�l�yopo.k��l�.y�.utekelez�j�.w�.sher��,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu.�n�yo�nd�l�w�..H��.huf�ny�k�.�l�.kuto�.p�ch�.k�m�l�.kuhusu.m�w�nd�.y�.TMK...Ut�fut�j�.w�. m�w�nd�. huto�. mwongozo. n�. h�d�du. z�. reje�. kw�. �j�l�. y�. zoez�.z�m�,.��n�.y�.t��r�f�.z�t�k�zoh�t�j�k�.p�moj�.n�.R�pot�.yenyewe,.w�d�u.n�.m�ml�k�.z�t�k�zosh�r�k�shw�.k�t�k�.TMK..Ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u,.ut�z�ng�t��. ��n�. y�.m�kund�. y�t�k�yosh�r�k�shw�,. nj��. . z�t�k�zotum�k�.k�t�k�.ush�r�k�shw�j�.n�.mud�.ut�k�otengw�.kw�.�j�l�.y�.ush�r�k�shw�j�...W�z�r�.hus�k�.�t�t�fut�.t��r�f�.z�.k�n�.kw�.�j�l�.y�.kuf�ny�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.kw�.kuz�ng�t��.h�y�.y�fu�t�yo:-�). Ku��n�sh�.m�ml�k�.z�t�k�zosh�r�k�shw�.kuto�.ush�ur�.�u.m�on�;�). Kup�t�.m�on�.�u.ush�ur�.kutok�.kw�.w�n�nch�;c). Kuwek�.mud�.ut�k�o.tum�k�.kup�t�.m�on�.�u.ush�ur�;.n�.d). Kumt��r�fu.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.n�.W�z�r�.ny�ng�nezo.

2.4.3 Kuandaa Hadidu za RejeaH�d�du. z�. Reje�. n�. ny�r�k�. muh�mu. �m��yo. �n�tum�k�. kuongoz�.mch�k�to.w�.TMK..H�d�du.z�.Reje�.z�n��nd�l�w�.n�.kuwekw�.k�w�ngo.

Page 30: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

16

ch�.t��r�f�.z�.k�n�.�m��zo.z�t�t�k�w�.kuw�mo.k�t�k�.R�pot�.y�.T�thm�n�.y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. �t�k�yo�nd�l�w�.. A�dh�,. �f�h�m�ke. kw�m��.H�d�du.z�.Reje�.z�t�fout��n�.kul�ng�n�.n�.m�h�t�j�.n�.h�z�p�sw�.kuw�.k�m�.ms�h�fu.(k�tu.k�s�cho��d�l�k�).

Sanduku Na. 2. Mambo yafuatayo yanapaswa kujumuishwa katika Hadidu za Rejea

•. Pendekezo.n�.m��d�l�.w�ke.wenye.kuwez�.kuf�ny�k�.

•. M�su�l�.muh�mu.n�.�th�r�.z�t�k�zochunguzw�

•. A�n�.y�.t��r�f�.z�t�k�zokus�nyw�.�u.kuf�ny�w�.ut�fit�.kw�.mf�no.ut�fit�.w�.ms�ng�

•. M�h�t�j�.n�.mud�.w�.kuk�m�l�sh�.n�.kuk���dh�.R�pot�

2.4.4 Kuonesha Njia Mbadala na Kufanya Tathmini za athari zinazoweza kutokea

K�t�k�.h�tu�.h��.w�t��l�mu.�u.w�d�u.w�t���n�sh�.�th�r�.�m��zo.z�t�wez�.kutoke�. end�po. sher��,. ser�,. mk�k�t�,. mp�ngo. �u. progr�mu. hus�k�.�tekelezwe.�u.�s�tekelezwe..B��d�.y�.ku���n�sh�.�th�r�.h�zo,.w�t��l�mu.�u.w�d�u.w�t���n�sh�.nj��.m��d�l�.z�.kuwez�.kupunguz�.��n�.yoyote.y�.�th�r�.h�s�,.ku�oresh�.�th�r�.ch�ny�,.kuwezesh�.kuw�.n�.uendelevu.k�t�k�.utunz�j�.w�.m�z�ng�r�.kw�.k�d�r�.�t�k�vyowezek�n�.n�.kuh�k�k�sh�.kw�m��.nj��.m��d�l�.h�z�n�.�th�r�.k�t�k�.m�z�ng�r�.

A�dh�,.v�p�mo,.v�gezo,.m�dhumun�.n�.v��sh�r��.v�t�tum�k�.k�t�k�.ku�nz�sh�.Musw�d�,. K�nun�,. Ser�,. Mk�k�t�,. mp�ngo. �u. Progr�mu. m��d�l�.. H��.�t�s��d��.ku�ng�z�.m�su�l�.y�.m�endeleo.endelevu.k�t�k�.h�tu�.z�.mw�nzo.z�.ku�nd��.Musw�d�,.K�nun�,.Ser�,.Mk�k�t�,.Mp�ngo.�u.Progr�mu.

2.4.5 Maandalizi ya Rasimu ya Taarifa ya Tathmini ya Mazingira Kimkakati

Nch�.m��l�m��l�.z�mej�weke�.ut�r�t��u.tof�ut�.k�t�k�.mch�k�to.w�.kuf�ny�.TMK..H�p�.T�nz�n��,.mch�k�to.w�.TMK.un�ongozw�.n�.EMA.p�moj�.

Page 31: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

17

n�.K�nun�.z�.TMK.z�.mw�k�.2008.z�n�to�.m�ml�k�.kw�.w�z�r�.z�.k�sekt�.n�.t��s�s�.z�.ser�k�l�.kuf�ny�.TMK.ch�n�.y�.us�m�m�z�.w�.Id�r�.y�.M�z�ng�r�..B��d�.y�.kuk�m�l�sh�.t�thm�n�,.w�z�r�.�u.t��s�s�.hus�k�.�n�yo�nd��.musw�d�.w�.sher��,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu.�t�kuw�.n�.jukumu.l�.ku�nd��.R�pot�.y�.TMK...R�pot�.h�yo.n�.l�z�m�.����n�she,.�f�f�nue.n�.kuto�.t�thm�n�.z�.�th�r�.z�.k��fy�.n�.k�m�z�ng�r�.z�n�zodh�n�w�.kuw�.z�n�wez�.kuj�tokez�.�w�po. musw�d�,. mp�ngo,. ser�. �u. progr�mu. hus�k�. z�t�k�zotekelezw�..A�dh�,. �pendekeze.nj��.m��d�l�. y�. ser�,.musw�d�,.m�k�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu. hus�k�.. M�elezo. h�yo. y�z�ng�t�e. m�lengo. n�. m�w�nd�. y�.msw�d�,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu.hus�k�.

R�pot�. h�yo. �t�kuw�. n�. m�elezo. muh�mu. k�m�. �n�vyoonek�n�. k�t�k�.k��m��t�sho.N�.1..H�t�.h�vyo,.m��nd�l�z�.y�.R�pot�.y�t�z�ng�t��,.p�moj�.n�.m�m�o.meng�ne:�). K�w�ngo.ch�.m��r�f�.y�.s�s�.p�moj�.n�.nj��.z�n�zotum�k�.k�t�k�.

kut�thm�n�.m�su�l�.y�.m�z�ng�r�.�). M�m�o. y�l�yomo. p�moj�. n�. m�w�nd�. y�. musw�d�,. mk�k�t�,.

mp�ngo.�u.progr�mu.�l�yof�ny�w�.TMK.c). H�tu�.y�.u�muz�.�m��yo.musw�d�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu.

�mefik��d). M�sl�h�.y�.t��f�.p�moj�.n�.j�m��.k�t�k�.su�l�.lenyewe.

K�t�k�.u�nd��j�.w�.r�smu.y�.R�pot�.y�.TMK:�). W�z�r�.�u.t��s�s�.hus�k�.�t��nd��.R�pot�.y�.TMK;�). R�pot�.y�.TMK.�t�z�ng�t��.y�fu�t�yo:-

�.. Ut��l�m. w�. s�s�. n�. nj��. z�. kut�thm�n�. m�su�l�. y�.m�z�ng�r�;

��.. T��r�f�. z�. k�n�. kuhusu. musw�d�,. k�nun�,. ser�,. mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu;

���.. H�tu�. y�. musw�d�,. k�nun�,. ser�,. mk�k�t�,. mp�ngo. �u.progr�mu.k�t�k�.mch�k�to.w�.kuf�ny�.m��muz�;..n�.

�v.. M�t�kw�.y�.w�n�nch�.

2.4.6 Kukusanya Maoni na Ushirikishwaji wa WadauSu�l�. l�.ush�r�k�sh�j�.w�.w�d�u.k�t�k�.mch�k�to.w�.TMK.n�.muh�mu.s�n�. kw�. s����u. utekelez�j�. w�. msw�d�,. ser�,. mk�k�t�,. mp�ngo. �u.

Page 32: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

18

progr�mu. yoyote. h�uwez�. kuw�. w�. m�f�n�k�o. �w�po. m�sl�h�. y�. k�l�.md�u. h�y�t�z�ng�t�w�.. W�d�u. m��l�m��l�. �k�w�. n�. p�moj�. n�. w�z�r�.z�.k�sekt�.n�.t��s�s�.m��l�m��l�;.m�sh�r�k�.n�.m�k�mpun�,.w�tu.��n�fs�.n�. jumu�y�. zenye. m�sl�h�. k�t�k�. msw�d�,. ser�,. mk�k�t�,. mp�ngo. �u.progr�mu.�n�yolengw�.ku�nd�l�w�.w�n�t�k�w�.kush�r�k�shw�..

Ush�r�k�shw�j�. w�. w�d�u. un�wez�. kuf�ny�k�. k�t�k�. h�tu�. m��l�m��l�,.k.m.:-a) Wakatiwamchakatowatathmini. Ush�r�k�shw�j�. huu. hu�wezesh�. t�mu. ku���n�. �th�r�. z�n�zowez�.

kuj�tokez�. �w�po.musw�d�,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu.�t�tekelezw�. ��l�. kuwepo. n�. m���d�l�ko. yoyote. y�n�yoz�ng�t��.m�z�ng�r�.h�l�s�.p�moj�.n�.m�w�zo.n�.m�sl�h�.y�.w�d�u..K�t�k�.h�tu�. h��. w�t��l�mu. w�t�tum��. m�w�zo. n�. m�on�. y�. w�d�u.ku�nd��.musw�d�,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu.m��d�l�.�m��yo.�t�kuw�.sehemu.y�.R�pot�.y�.TMK.

b) BaadayakuandaliwakwarasimuyaRipotiyaTMK. Iw�po. kun�. r�s�l�m�l�. z�. kutosh�,. n�. k�m�. �t�onek�n�. �n�f��,.

w�t��l�mu.kw�.kush�r�k��n�.n�.sekt�.�u.t��s�s�.hus�k�,.w�n�wez�.ku�nd��.ut�r�t��u.w�.kuw�wezesh�.w�d�u.kup�t�.mud�.z��d�.w�.kuto�.m�on�.y�o.kuhus��n�.n�.r�s�mu.y�.R�pot�.�l�yo�nd�l�w�.k��l�,.n�.h�t�.���d�.y�.kuw�s�l�shw�.kw�.M�ml�k�.hus�k�,.�k�w�.n�.k��l�.h��j�tolew�.�dh�n�.y�.kuendele�.n�.h�tu�.z�.utekelez�j�.

Angalizo•. M�elezo.y�.k�n�.juu.y�.ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u.y�metolew�.

k�t�k�.Modul�.y�.t�tu..

K�t�k�.h�tu�.h��,.W�z�r�.hus�k�,.kw�.h�r�k�.�t�f�ny�.h�y�.y�fu�t�yo:-�). It�pelek�. n�k�l�. y�. r�s�mu. y�. R�pot�. y�. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�.

K�mk�k�t�. y�. Musw�d�,. K�nun�,. Ser�,. Mk�k�t�,. Mp�ngo. �u.Progr�mu.kw�.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.n�.W�z�r�.hus�k�.

�). It�mwom��.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�,.W�z�r�.hus�k�.n�.w�d�u.weng�ne. kuto�. m�on�. �u. ush�ur�. juu. y�. r�s�mu. y�. R�pot�. h�yo.k�t�k�.k�p�nd�.�m��cho.w�z�r�.�mej�weke�;.n�

Page 33: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

19

c). It�om��.m�on�.kutok�.m�ml�k�.hus�k�.y�.nch�.j�r�n�.kuhus��n�.n�.m�su�l�.y�.k�m�z�ng�r�.y�n�yovuk�.m�p�k�.y�.nch�.

2.4.7 Kupitia Rasimu ya Ripoti ya Tathmini ya Mazingira KimkakatiK�t�k�.h�tu�.h��,.t�thm�n�.�t�f�ny�k�.�l�.kuju�.f��d�.n�.h�s�r�.y�.Musw�d�,.K�nun�,.Ser�,.Mk�k�t�,.Mp�ngo.�u.Progr�mu.k�t�k�.kuw�.n�.m�endeleo.endelevu.. Lengo. l�. h�tu�. h��. n�. kuh�k�k�sh�. kw�m��. T�thm�n�. y�.M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. �mef�ny�k�. k�uf�s�h�.. A�dh�,. h�tu�. h��. �n�s��d��.kuh�k�k�sh�. kuw�. m�m�o. muh�mu. kuhusu. m�endeleo. endelevu.y�mez�ng�t�w�..V�lev�le.h�tu�.h��.�t�h�k�k�sh�.h�y�.y�fu�t�yo:-�). Kuhus�shw�.k�k�m�l�fu.kw�.w�d�u.hus�k��). Up�t�k�n�j�.w�.t��r�f�.k�m�l�.y�.k�n�.kw�.�j�l�.y�.kuto�.m��muz�.c). R�pot�.y�.TMK.�n�end�n�.n�.k�nun�.z�l�zopo,.ut�w�l�.n�.m�h�t�j�.

meng�ne..

2.4.8 Kupitisha Ripoti ya Tathmini ya Mazingira Kimkakati:H�tu�. h��. �n�husu. utolew�j�. w�. m��muz�. juu. y�. R�pot�,. kuonyesh�.kw�m��. t�r�t��u. z�. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�. K�mk�k�t�. z�mefu�tw�. n�.R�pot�. �n�r�dh�sh�.. A�dh�,. w�d�u. wote. w�t�jul�shw�. juu. y�. m��muz�.kuhusu.T�thm�n�. y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�. y�.Musw�d�,.K�nun�,. Ser�,.Mk�k�t�,.mp�ngo.�u.Progr�mu.

Dokezo

....To�.t��r�f�.s�h�h�,.kw�.w�k�t�.s�h�h�.�l�.z�weze.kus��d��.kuf�ny�.u�muz�.s�h�h�.

2.4.9 Ufuatiliaji wa Madhara kwa mazingira Yatokanayo na Utekelezaji wa Sheria, Kanuni, Sera, Mkakati, Mpango au Programu

�). W�z�r�.hus�k�.�t�fu�t�l��.utekelez�j�.w�.k�l�.Sher��,.K�nun�,.Ser�,.Mk�k�t�,. Mp�ngo. �u. Progr�mu. �m��yo. �mef�ny�w�. T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.n�.kuon�.k�m�.kun�.�th�r�.zozote.kw�.m�z�ng�r�;

�). W�z�r�.�t�h�k�k�sh�.y�fu�t�yo.y�n�f�ny�k�:-•. ku��n�sh�.m�su�l�.yote.�m��yo.h�y�ku�ng�l�w�.k�t�k�.h�tu�.

Page 34: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

20

z�.mw�nzo.z�.t�thm�n�.n�.kuon�.�w�po.y�n�.�th�r�.ku�w�.kw�..K�m�z�ng�r�;..n�

•. kuchuku�.h�tu�.s�h�h�.z�.ku�oresh�.c). W�z�r�,. kup�t��. Mr�t��u. w�. M�z�ng�r�. w�. W�z�r�,. �t�w�s�l�sh�.

kw�. Mkurugenz�. w�. M�z�ng�r�. t��r�f�. kw�. v�p�nd�. kuhus��n�.n�. utekelez�j�. w�. Sher��,. K�nun�,. Ser�,. M�k�k�t�,. M�p�ngo. �u.Progr�mu.

Sanduku Na. 3. Muhtasari wa Hatua za TMK

•. Uch�m�uz�.•. Kut�fut�.m�w�nd�•. Ku�nd��.h�d�du.z�.r�je�•. Kuf�ny�.t�thm�n�.y�.�th�r�.z�n�zowez�.kutoke�.n�.ku���n�sh�.

nj��.m��d�l�.•. Ku�nd��.r�s�mu.y�.r�pot�.y�.TMK•. Kus�ny�.m�on�.n�.kush�r�k�sh�.w�d�u•. Kup�t��.r�s�mu.y�.TMK•. Kup�t�sh�.r�pot�.y�.TMK;.n�•. Ufu�t�l��j�. w�. �th�r�. kw�. k�m�z�ng�r�. z�n�zotok�n�. n�.

utekelez�j�. w�. msw��d�,. k�nun�,. ser�,. mk�k�t�,. mp�ngo. �u.progr�mu

2.5 Mbinu za uchambuzi katika mchakato wa TMKKun�.m��nu.m��l�m��l�.z�n�zowez�.kutum�k�.k�t�k�.kuf�ny�.uch�m�uz�.w�k�t�.w�.mch�k�to.w�.TMK..M��nu.h�zo.z�metengw�.k�t�k�.m�kund�.m��l�m��l�..M�tum�z�.y�.m��nu.h�zo.hutegeme�.s�n�.h�l�.h�l�s�.p�moj�.n�.mukt�dh�.w�.zoez�.lenyewe.�k�w�.n�.p�moj�.n�.w�d�u.w�t�k�ohus�shw�..B��dh�.y�.m�kund�.y�.m��nu.h�zo.n�.z�le:-

2.6 Mbinu za uchambuzi katika mchakato wa TMKKun�. m��nu. m��l�m��l�. z�n�zotum�k�. k�t�k�. kuf�ny�. uch�m�uz�.w�k�t�.w�.mch�k�to.w�.TMK..M��nu.h�zo.z�metengw�.k�t�k�.m�kund�.

Page 35: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

21

m��l�m��l�..M�tum�z�.y�.m��nu.h�zo.hutegeme�.s�n�.h�l�.h�l�s�.p�moj�.n�.mukt�dh�.w�.zoez�.lenyewe.�k�w�.n�.p�moj�.n�.w�d�u.w�t�k�ohus�shw�..B��dh�.y�.m��nu..z�n�zotum�k�.n�.:-�). Ku��sh�r�.�th�r�.z�.k�uchum�,.k�j�m��.n�.k�m�z�ng�r�;�). Kuch�m�u�.n�.kul�ng�n�sh�.nyenzo.m��d�l�;c). Kuf�ny�.t�thm�n�.y�.uwezo.k��koloj��.n�.k�m�z�ng�r�;d). Kuf�ny�.ut�fit�.n�.uch�m�uz�.w�.k�uchum�.n�.k�j�m��;e). Kuf�ny�.uch�m�uz�.w�.n�mn�.y�.ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u;.n�.f). Kuf�ny�.uch�m�uz�.w�.uwezek�no.w�.ku�th�r�k�.

Kw�.m�f�no.y�.nj��.h�z�,.reje�.v��m��t�sho.n�m��.2..h�d�.6.

2.7 Mambo ya kuzingatia wakati wa kuchagua mbinuM�ongon�.mw�.m�m�o.muh�mu.y�.kuz�ng�t��.w�k�t�.w�.kuch�gu�.m��nu.n�:-�). A�n�. y�. w�d�u. w�l�o. n�. m�sl�h�. k�t�k�. musw�d�,. ser�,. mk�k�t�,.

mp�ngo.�u.progr�mu.�n�yokusud�w�;�). K�w�ngo. ch�. uelew�. n�. m��r�f�. y�. w�t��l�mu. k�t�k�. t�thm�n�.

�n�yokusud�w�c). M�w�nd�.y�.t�thm�n�.�n�yokusud�w�;d). M�t�kw�.y�.sher��.n�.m�ongozo.�n�yotum�k�.k�t�k�.us�m�m�z�.w�.

mch�k�to.w�.TMK;e). Unyet�.w�.m�eneo.�m��ko.utekelez�j�.w�..musw�d�,.ser�,.mk�k�t�,.

mp�ngo.�u.progr�mu.�n�yokusud�w�.ut�f�ny�k�,.k.v..�rdh�.oevu,.vy�nzo.vy�.m�j�,.n.k;

f). J�m�o.l�n�lot�k�w�.kuf�ny�w�.t�thm�n�,. �w�po.n�.musw�d�,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu;.n�

g). R�s�l�m�l�.z�l�zopo.p�moj�.n�.w�k�t�.

Page 36: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

22

3.0

MODULI YA TATU: USHIRIKISHWAJI WA WADAU KATIKA TMK

3.1 Lengo KuuKuw�wezesh�.w�sh�r�k�.kuelew�.m�su�l�.m��l�.m��l�.y�n�yohusu.ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u.k�t�k�.TMK...

3.2 Malengo MahususiMw�shon�.mw�.Modul�.h��,.w�sh�r�k�.w�weze:-�). Kuelez�.umuh�mu.w�.ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u�). Kut�m�u�.h�tu�.z�.TMK.�m��zo.n�.muh�mu.kuw�sh�r�k�sh�.w�d�uc). Kuelez�.m�m�o.y�.kuz�ng�t��.k�t�k�.kuw�sh�r�k�sh�.w�d�ud). Kuelez�.m��nu.m��l�m��l�.z�.ush�r�k�shw�j�.w�d�ue). kuf�f�nu�.m�t�kw�.y�.k�sher��.k�t�k�.kuw�sh�r�k�sh�.w�d�u

3.3 UtanguliziU�nd��j�. w�. R�pot�. y�. TMK. n�. uto�j�. m��muz�. huz�ng�t��. m�t�kw�.muh�mu. y�. j�m��. n�. m��d�l�. �m��yo. �t���d�. y��nd�kwe. n�. kupew�.k�p�um�ele.. U�muz�. uk�sh�fik�w�,. kun�. umuh�mu. w�. ku��r�fu. j�m��.s����u.y�.m��muz�.n�.j�ns�.m�on�.y�o.y�l�vyoz�ng�t�w�.

W�d�u.w�n�owez�.kush�r�k�shw�.k�t�k�.TMK.n�:-�). W�k�z�. w�. eneo. hus�k�. �m��o. w�n�wez�. ku�th�r�w�. n�. ser�,.

mk�k�t�,.musw�d�,.mp�ngo.n�.progr�mu�). M�kund�.y�.w�tu.w�s�o.w�k�z�.�m��o.w�n�wez�.kutum��.r�s�l�m�l�.

kutok�.sehemu.hus�k�c). M�kund�. m��lum. k�t�k�. j�m��. k�m�. v�le. w�n�w�ke,. w�zee. n�.

m�s�k�n�d). V�ongoz�.w�.d�n�e). W�n�s��s�f). As�s�.z�s�zo.z�.Ser�k�l�

Page 37: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

23

g). Vyom�o. vy�. . sekt�. ��n�fs�. k�m�. v�le. vy�m�. vy�. w�t��l�mu. n�.w�f�ny����sh�r�

h). Vyom�o.vy�.h���r��). W�z�r�.n�.Id�r�.z�.ser�k�l�

3.4 Umuhimu wa Ushirikishwaji wa wadau katika TMKUmuh�mu.w�.ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u.k�t�k�.TMK.n�:-�). Kutum��. m��r�f�. n�. ujuz�. w�. j�m��. �u. w�d�u. k�t�k�. ku�oresh�.

uelew�.w�.h�l�.y�.m�z�ng�r�,.ch�ng�moto.k��l�.y�.utelekelez�j�.w�.musw�d�,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu;

�). Kukus�ny�.m�on�.kutok�.kw�.w�d�u.m��l�m��l�.�m��yo.y�n�wez�.kus��d��. k�t�k�. utekelez�j�. w�. m�k�k�t�. y�. kupunguz�. �th�r�.ku�w�..k�t�k�.utekelez�j�.w�.m�sw�d�,.ser�,.m�k�k�t�,.m�p�ngo.�u.progr�mu;

c). Kut�m�u�. nj��. m��d�l�. n�. nj��. z�. kuzu��. �th�r�. ku�w�. k�t�k�.m�z�ng�r�.�m��zo.z�n�leng�.m�t�kw�.h�l�s�.y�.w�d�u;

d). Kuh�k�k�sh�.kuw�.m�k�k�t�.�n�tekelezw�.kw�.uf�s�h�;.e). Kuh�m�s�sh�.ush�r�k�.w�.j�m��.w�k�t�.w�.utekelez�j�;.n�f). Kuel�m�sh�.w�d�u.Uzoefu.un�onesh�.kw�m��:-

�). Ush�r�k�shw�j�. w�. w�d�u. k�t�k�. h�tu�. z�. �w�l�. un�s��d��.ku�oresh�. utengenez�j�. �u. ut�y�r�sh�j�. w�. m�sw�d�,. ser�,.k�nun�,.m�p�ngo,.m�k�k�t�.n�.progr�mu;

��). M�sw�d�,.ser�,.m�k�k�t�,..progr�mu.n�.m�p�ngo.�n�yohush�sh�.ush�r�k�shw�j�. w�. w�d�u. m�r�. ny�ng�. �n�f�n�k�w�. kufik��.m�lengo.y�ke;.n�.

���). M�sw�d�,.ser�,.m�k�k�t�,.progr�mu.n�.m�p�ngo.�n�yohus�sh�.ush�r�k�shw�j�. w�. w�d�u. m�r�. ny�ng�. hus��d��. kuepuk�.uchelewesh�j�.w�.t�thm�n�.n�.h�vyo.kuchelew�.kup�t�.k���l�.�u.lesen�.

3.5 Hatua za TMK ambazo ni muhimu katika Ushirikishwaji wa Wadau

H�tu�.m��l�m��l�.z�.TMK.�m��zo.n�.muh�mu.k�t�k�.ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u.n�:-�). W�k�t�.w�.kut�fut�.m�w�nd�.�l�.kuh�k�k�sh�.kuw�.y�le.m�m�o.yote.

�m��yo.n�.muh�mu.kw�.w�d�u.y�n�pew�.k�p�um�ele.n�.v�lev�le.

Page 38: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

24

kuwezesh�.kuw�.n�.eneo.p�n�.l�.nj��.m��d�l�.�). W�k�t�.w�.u�nd���j�.w�.H�d�du.z�.Reje�c). W�k�t�.w�.ukus�ny�j�.w�.t��r�f�.z�.�w�l�.z�.h�l�.h�l�s�.y�.m�z�ng�r�.

�l�.kuepuk�.t�t�zo.l�.kutokus�ny�.���dh�.y�.t��r�f�.muh�mu.d). W�k�t�.w�.kut�thm�n�.�th�r�.z�.ser�,.m�sw�d�,.progr�mu,.m�p�ngo.

n�.m�k�k�t�.k�t�k�.m�z�ng�r�e). W�k�t�.w�. kuw�f�h�m�sh�.w�lengw�. j�ns�. n�. s����u.z�. kufik�w�.

kw�.u�muz�.hus�k�.n�.j�ns�.m�t�kw�.y�o.y�l�vyoz�ng�t�w�f). W�k�t�.w�.u�nd��j�.w�.r�s�mu.y�.R�pot�.y�.TMK,.kw�.s����u.n�.

k�t�k�.h�tu�.h��.m�t�kw�.y�.w�d�u.y�n��nd�kw�

3.6 Mambo ya kuzingatia katika Ushirikishwaji wa wadau�). M�lengo.y�.TMK�). Ut�m�uz�.w�.w�d�uc). B�jet�.d). Mud�.,.ch�ng�moto.n�.furs�.z�l�zopo;.e). Ut�m�uz�.w�.m��nu.s�h�h�.z�.ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�uf). Ut�m�uz�.w�.m��nu.z�n�zowez�.kuh�k�k�sh�.kuw�.w�d�u.w�n�p�t�.

mrejesho;g). Ut�m�uz�. w�. m�k�k�t�. y�. kuh�k�k�sh�. kuw�. m�on�. y�. w�d�u.

y�n�z�ng�t�w�;h). Weled�.w�.w�d�u.kuhusu.su�l�.hus�k�;.n�..�). H�j�. y�. kuw�ongoz�. w�d�u. �l�. w�weze. ku�ng�l��. m�su�l�. yote.

muh�mu

3.7 Mbinu za Ushirikishwaji�). Ku�wezesh�.j�m��.k�t�k�.m��muz��). Kuk�s�mu.m�d�r�k�c). Ush�r�k�shw�j�.k�t�k�.m��muz�d). Kujeng�.ush�r�k��no.���n�.y�.w�d�ue). Uto�j�.w�.t��r�f�f). Uel�m�sh�j�g). M�kut�no.y�.h�dh�r�h). M�jopo.y�.ush�ur��). Us��l�j). M�onesho.y�.w�z�.

Page 39: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

25

Angalizo•. .Ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u.k�t�k�.uf�ny�j�.w�.TMK.n�.l�z�m�.

uz�ng�t�e.m�fumo.n�.m�undo.�l�yopo.y�.ush�r�k�shw�j�.k�t�k�.uto�j�.w�.m�on�.n�.m�su�l�.yote.y�n�yohusu.m��muz�.k�t�k�.ng�z�.zote.z�.Ser�k�l�.

3.8 Matakwa ya kisheria katika Ushirikishwaji wa wadauSher��.y�.Us�m�m�z�.w�.M�z�ng�r�,.k�fungu.ch�.104.(9).k�n�mp�.W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.y�.m�z�ng�r�,.�w�po.�t�on�.n�.l�z�m�,.ku�muru.R�pot�.y�.TMK.kutolew�.m�on�.n�.w�d�u.m��l�m��l�.k��l�.y�.kuf�ny�.u�muz�..A�dh�,. k�t�k�. k�fungu. ch�. 9(1-3),. K�nun�. z�. TMK. y�. mw�k�. 2008.z�n�elekez�.y�fu�t�yo:-..(�). M���r�z�.y�.m�sh�ur��no.y�hus�she:-.

�.. W�z�r�.k�t�k�.sekt�.hus�k���.. Id�r�.n�.w�k�l�.w�.ser�k�l����.. Ser�k�r�.z�.m�t��

(�). W�z�r�. hus�k�. kw�. kush�ur��n�. n�. Mkurugenz�. w�. M�z�ng�r�.w�k�t�.w�.mch�k�to.w�.kuf�ny�.TMK.w�p�te.m�on�.kutok�.kw�.mtu.yeyote.�u.j�m��

(c). Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.�n�. jukumu. l�.kur�t��u.m�sh�ur��no.y�n�yohus�n�.n�.TMK

K�m�.�n�vyoelezw�.k�t�k�.k�fungu.11(1f),.m�sh�ur��no.n�.ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u.n�.moj�w�po.y�.h�tu�.muh�mu.k�t�k�.h�tu�.z�.TMK..A�dh�,.m�lengo.y�.TMK,.k�m�.y�l�vyoonyeshw�.k�t�k�.sehemu.y�.II.y�.k�nun�.z�.TMK.k�t�k�. k�fungu. ch�.4(�),.n�.muh�mu.ku�wezesh�. j�m��. kuto�.m�on�.k�t�k�.m�m�o.y�.kuz�ng�t��.kuhusu.m�z�ng�r�.w�k�t�.w�.u�nd��j�.w�.m�sw�d�,.k�nun�,.m�p�ngo,.m�k�k�t�.�u.progr�mu.

Kw�.muj��u.w�.k�nun�.z�.TMK.k�fungu.ch�.12,.w�k�t�.w�.ush�r�k�shw�j�.w�.w�d�u.k�t�k�.kup�t��.r�s�mu.y�.R�pot�.y�.TMK,.W�z�r�.y�.sekt�.hus�k�,.kw�.h�r�k�.n�.k�dr�.�n�vyowezek�n�.�t�fu�t�.ut�r�t��u.ufu�t�o:-..(�). It�tum�. n�k�l�. y�. r�s�mu. y�. R�pot�. y�. TMK. n�. msw�d�,. ser�,.

mp�ngo.�u.progr�mu.hus�k�..kw�.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.n�.W�z�r�.z�ng�ne.hus�k�

Page 40: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

26

(�). It�mu�l�k�. Mkurugenz�. w�. M�z�ng�r�,. W�z�r�. hus�k�. n�. w�d�u.weng�ne.muh�mu.�l�.kuto�.m�on�.y�o.k�t�k�.mud�.�m��o.W�z�r�.y�.sekt�.hus�k�.�t�kuw�.�meu�n�sh�

(c). It��t�sh�,.k�m�.�t�onek�n�.�n�f��,.m�on�.kutok�.kw�.m�ml�k�.z�.nch�. j�r�n�. kuhusu. m�su�l�. y�. m�z�ng�r�. y�n�yovuk�. m�p�k�. y�.nch�

V�lev�le,. k�nun�. z�. TMK,. k�fungu. ch�. 15(1�-d),. �n�elekez�. kw�m��,.w�k�t�.w�.kut�fut�.m�w�nd�,.w�z�r�.y�.sekt�.hus�k�.�t�f�ny�.y�fu�t�yo:-(�). It����n�sh�. m�ml�k�. muh�mu. z�t�k�zosh�r�k�shw�. kwenye.

m�sh�ur��no(�). It�to�.n�f�s�.kw�.ush�r�k�shw�j�.w�.j�m��.(c). It��mu�.mud�.ut�k�otum�k�.k�t�k�.m�sh�ur��no.�u.ush�r�k�shw�j�

A�dh�,.EMA,. sehemu.y�.II,.k�fungu.ch�.5(3d).n�.k�fungu.ch�.7(3e),.�n�s�s�t�z�. ush�r�k�shw�j�. w�. w�d�u. k�t�k�. ku�nd��. ser�,. m�p�ngo. n�.m�ch�k�to.m�ng�ne.kw�.lengo.l�.kudh���t�.uh�r���fu.w�.m�z�ng�r�..

Page 41: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

27

4.0

MODULI YA NNE: UFUATILIAJI NA TATHMINI

4.1 Lengo Kuu Kuwawezesha washiriki kuelewa mambo ya kuzingatia wakati

wa ufuatiliaji na kufanya tathmini

4.2 Lengo Mahususi Mwishoni mwa Moduli hii, washiriki waweze:-

�). kuelez�. m�m�o. muh�mu. y�. kuz�ng�t��. k�t�k�. kuf�ny�.ufu�t�l��j�.w�.TMK

�). kuf�f�nu�. m�m�o. muh�mu. y�. kuz�ng�t��. k�t�k�. kuf�ny�.uk�guz�..���d�.y�.utekelez�j�.w�.TMK

4.3 UtanguliziIl�.kuf�n�k�sh�.m�tw�k�.y�.TMK.n�.muh�mu.kuw�.m�k�n�.k�t�k�.k�l�.h�tu�,.h�s�.k�t�k�.ufu�t�l��j�,.kuf�ny�.t�thm�n�.n�.uk�guz�..K�t�k�.utekelez�j�.w�.m�su�l�.y�l�yot�jw�.h�po.juu.n�.muh�mu.kuz�ng�t��.m�m�o.m��l�m��l�.k�m�.y�l�vyo���n�shw�.k�t�k�.v�pengele..4.4.–.4.6.h�p�.ch�n�.

4.4 Mambo ya kuzingatia katika Ufuatiliaji wa UtekelezajiUfu�t�l��j�.w�.utekelez�j�.w�.sher��,.k�nun�,.ser�,.m�p�ngo.n�.prog�mu.hus��d��. k�t�k�. kuh�k�k�sh�. kuw�. m�dh�r�. y�n�punguzw�. �p�s�vyo..M�ml�k�.hus�k�.�n�t�k�w�.ku���n�.�th�r�.kw�.m�z�ng�r�.k�t�k�.utekelez�j�.w�. sher��,. k�nun�,. ser�,. m�p�ngo. �u. progr�mu.. H�tu�. h��. �n�t�k�w�.kuf�ny�k�.�l�.ku���n�.�th�r�.kw�.m�z�ng�r�.�m��zo.h�z�ku���n�k�.k�t�k�.h�tu�.z�.�w�l�.n�.kuwezesh�.m�ml�k�.hus�k�.kuchuku�.h�tu�.z�.kuk���l�.�th�r�.h�zo..H�tu�.z�.ufu�t�l��j�.z�n�t�k�w�.z�we.n�.uhus��no.n�.m�lengo,.m�dhumun�.�u.v��sh�r��.vy�.R�pot�.y�.m�z�ng�r�..

K�t�k�. kus�m�m��. ufu�t�l��j�,. w�z�r�. hus�k�. �t�kuw�. n�. m�jukumu.

Page 42: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

28

y�fu�t�yo;.�). Kufu�t�l��.m�tokeo.muh�mu.y�.utekelez�j�.w�.sher��,.k�nun�,.ser�,.

m�p�ngo.n�.progr�mu.z�l�zof�ny�w�.TMK.�). Kuchuku�.h�tu�.mu�f�k�.kudh���t�.�th�r�.h�zoc). W�z�r�. �u. sekt�. hus�k�. z�t��nd��. t��r�f�. z�. utekelez�j�. . n�.

kuz�w�s�l�sh�.kw�.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.

4.5 Mambo ya kuzingatia katika kufanya TathminiNj��.z�n�zotum�k�.kut�thm�n�.�th�r�.z�.utekelez�j�.w�.sher��,.k�nun�,.ser�,.m�p�ngo.n�.progr�mu..z�n�p�sw�.kuz�ng�t��.k�l�.k�pengele.ch�.m�sh�rt�.y�l���n�shw�.k�t�k�.TMK..M�ml�k�.�n�yohus�k�.�n�wez�.kuch�gu�.nj��.�n�yof��. kul�ng�n�. n�. uku�w�. �u. h�l�. h�l�s�. y�. sher��,. k�nun�,. ser�,.m�p�ngo.�u.progr�mu.hus�k�..M�jedw�l�.y�n�wez�.kutum�k�.kuw�s�l�sh�.m�tokeo.y�.t�thm�n�..

M�ongozo.y�.ufu�t�l��j�.n�.kut�thm�n�.TMK.�me�n�shw�.k�t�k�.K�nun�.z�.TMK.z�.mw�k�.2008

Sanduku Na. 4. Orodha ya maeneo ambayo ni lazima kufanyiwa TMK•. M�sw�d�•. K�nun�•. Ser�•. M�k�k�t�•. M�p�ngo•. M�p�ngo.y�.. m�um��le.y�.eneo

4.6 Mambo ya kuzingatia katika kufanya ukaguzi:-�). W�z�r�.hus�k�.�t�f�ny�.uk�guz�.w�.TMK.w�k�t�.w�.m��nd�l�z�.y�.

musw�d�.n�.k��l�.y�.kuch�pw�.k�t�k�.g�zet�.l�.Ser�k�l��). W�z�r�.hus�k�.�t�f�ny�.uk�guz�.w�.TMK.w�k�t�.w�.m��nd�l�z�.y�.

•. M�p�ngo.y�.juml�.y�.us�m�m�z�.w�.sehemu.z�l�zoh�f�dh�w�

•. Mp�ngo.�u.mr�d�.w�.r�s�l�m�l�.y�.m�d�n�.�u.m�fut�

•. Mr�d�.w�.k�tuo.ch�.umeme.w�.m�j�•. Mp�ngo.mku�w�.w�.mr�d�.w�.m�j�;.n�•. Eneo.lolote.k�m�.�t�k�vyo�mul�w�.n�.

W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.y�.us�m�m�z�.w�.m�z�ng�r�

Page 43: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

29

y�fu�t�yo;.�). Kufu�t�l��.m�tokeo.muh�mu.y�.utekelez�j�.w�.sher��,.k�nun�,.ser�,.

m�p�ngo.n�.progr�mu.z�l�zof�ny�w�.TMK.�). Kuchuku�.h�tu�.mu�f�k�.kudh���t�.�th�r�.h�zoc). W�z�r�. �u. sekt�. hus�k�. z�t��nd��. t��r�f�. z�. utekelez�j�. . n�.

kuz�w�s�l�sh�.kw�.Mkurugenz�.w�.M�z�ng�r�.

4.5 Mambo ya kuzingatia katika kufanya TathminiNj��.z�n�zotum�k�.kut�thm�n�.�th�r�.z�.utekelez�j�.w�.sher��,.k�nun�,.ser�,.m�p�ngo.n�.progr�mu..z�n�p�sw�.kuz�ng�t��.k�l�.k�pengele.ch�.m�sh�rt�.y�l���n�shw�.k�t�k�.TMK..M�ml�k�.�n�yohus�k�.�n�wez�.kuch�gu�.nj��.�n�yof��. kul�ng�n�. n�. uku�w�. �u. h�l�. h�l�s�. y�. sher��,. k�nun�,. ser�,.m�p�ngo.�u.progr�mu.hus�k�..M�jedw�l�.y�n�wez�.kutum�k�.kuw�s�l�sh�.m�tokeo.y�.t�thm�n�..

M�ongozo.y�.ufu�t�l��j�.n�.kut�thm�n�.TMK.�me�n�shw�.k�t�k�.K�nun�.z�.TMK.z�.mw�k�.2008

Sanduku Na. 4. Orodha ya maeneo ambayo ni lazima kufanyiwa TMK•. M�sw�d�•. K�nun�•. Ser�•. M�k�k�t�•. M�p�ngo•. M�p�ngo.y�.. m�um��le.y�.eneo

4.6 Mambo ya kuzingatia katika kufanya ukaguzi:-�). W�z�r�.hus�k�.�t�f�ny�.uk�guz�.w�.TMK.w�k�t�.w�.m��nd�l�z�.y�.

musw�d�.n�.k��l�.y�.kuch�pw�.k�t�k�.g�zet�.l�.Ser�k�l��). W�z�r�.hus�k�.�t�f�ny�.uk�guz�.w�.TMK.w�k�t�.w�.m��nd�l�z�.y�.

k�nun�.n�.k��l�.y�.kuch�pw�.k�t�k�.g�zet�.l�.Ser�k�l�.c). Uk�guz�.w�.TMK.ut�f�nyw�.kw�.kuz�ng�t��.EMA.n�.K�nun�.z�.

TMK.z�.mw�k�.2008..n�.m�elekezo.y�.W�z�r�.mwenye.dh�m�n�.y�.m�z�ng�r�.kw�.w�r�k�.m��lum.�u.�mr�.�t�k�yoch�p�shw�.k�t�k�.g�zet�.l�.Ser�k�l�.

Page 44: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

30

VIAMBATISHO

Kiambatisho Na 1: Ripoti ya Tathmini ya Mazingira KimkakatiM�m�o.muh�mu.y�n�yot�k�w�.kuwemo.k�t�k�.R�pot�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.n�.h�y�.y�fu�t�yo:-�). Muht�s�r�.w�.y�l�yomo.n�.m�lengo.m�kuu.y�.mp�ngo.�u.progr�mu.

n�.m�hus��no.y�ke.k�t�k�.musw�d�,.k�nun�,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.n�.progr�mu.hus�k�.

�). H�l�.h�l�s�.y�.s�s�.y�.m�z�ng�r�.n�.n�.j�ns�.�n�vyowez�.ku��d�l�k�.p�s�po.uetekelez�j�.w�.w�.musw�d�,.k�nun�,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu

c). T����.y�.m�z�ng�r�.y�.m�eneo.�m��yo.y�n�wez�.ku�th�r�w�..kw�.k�w�ngo.k�ku�w�

d). Kuwepo. kw�. m�t�t�zo. y�. m�z�ng�r�. �m��yo. n�. s�w��. kwenye.musw�d�,.k�nun�,.ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu.

e). M�dhumun�.y�.utunz�j�.w�.m�z�ng�r�.y�l�yo�nz�shw�.k�t�k�.ng�z�.y�. t��f�. n�. n�mn�. �m��vyo. m�lengo. n�. m�su�l�. y�. m�z�ng�r�.y�mez�ng�t�w�. w�k�t�. w�. u��nd��j�. w�. musw�d�,. k�nun�,. ser�,.mk�k�t�,.mp�ngo.�u.progr�mu.hus�k�.

f). Ath�r�. muh�mu. z�n�zowez�. kutoke�. k�t�k�. m�z�ng�r�. �k�wemo.�th�r�.z�.mud�.mfup�,.mud�.w�.k�t�.n�.mud�.mrefu,.uku�w�.w�.�th�r�,. uwezek�no. w�. kutoke�,. up�ndu�j�,. �th�r�. z�. kudumu. n�..z�s�zo.z�.kudumu,.�th�r�.ch�ny�.�u.h�s�,.n�.�th�r�.z�.up�l�,.�th�r�.z�l�zol�m��k�zw�.n�.�th�r�.z�.p�moj�.k�t�k�.m�su�l�.k�m�.v�le,�.. B�o�nu����.. Id�d�.y�.v�um�e.h�����.. J�m���v.. Afy�.y�.��n�d�muv.. W�ny�m�v�.. M�me�.v��.. Udongov���.. M�j��x.. Hew�x.. H�l�.y�.t����.y�.nch�

Page 45: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

31

x�.. R�s�l�m�l�x��.. Ur�th�.w�.ut�m�dun�. �k�wemo.m�choro.n�.m���k�. y�. v�tu.

vy�.k�lex���.. Muonek�no.w�.nch�x�v.. M�hus��no.k�t�.y�.m�su�l�.y�l�yot�jw�.k�t�k�.�y�.ndogo.�.-.x��

g). H�tu�. z�n�zofik�r�w�. kuchukul�w�. �l�. kuzu��,. kupunguz�. k���s�.k�m�.�t�wezek�n�.�th�r�.yoyote.m��y�.kwenye.m�z�ng�r�.w�k�t�.w�. utekelez�j�. w�. msw��d�,. k�nun�,. ser�,. mk�k�t�,. mp�ngo. �u.progr�mu

h). Muht�s�r�.w�.s����u.m��d�l�.ul�zoz�chuku�.w�k�t�.w�.uch�guz�.w�.nj��.m��d�l�.n�.m�elezo.y�.j�ns�.y�.t�thm�n�.�l�vyof�ny�k�.�k�wemo.v�kw�zo.(k�m�.v�le.ukosefu.w�.ut��l�mu.n�.ujuz�).v�l�vyoj�tokez�.w�k�t�.w�.kukus�ny�.t��r�f�.mu�f�k�

�). M�elezo.y�.v�gezo.n�.v�p�mo.v�n�vyofik�r�w�.kutum�k�.w�k�t�.w�.ufu�t�l��j�

j). Ufup�sho.us�o.w�.k�t��l�mu.w�.t��r�f�.z�l�zot�jw�.k�t�k�.�y�.a–ik). Toleo.p�n�.l�l�lo�nd�kw�.kw�.lugh�.y�.K�sw�h�l�.kuhusu.ufup�sho.

us�o.w�.k�t��l�mu.

Kiambatisho Na. 2: Tathmini ya Mipango Endelevu ya WilayaUtanguliziY�fu�t�yo.n�.m�su�l�.muh�mu.kw�.k�l�.w�l�y�.kuz�ng�t��.k�t�k�.ku�nd��.m�p�ngo.endelevu.y�.w�l�y�:-�). K�l�. M�ml�k�. y�. ser�k�l�. z�. m�t��. �t�kuw�. n�. Mp�ngo. w�ke. w�.

M�endeleo.w�.mud�.w�.K�t�.un�oz�ng�t��.mwongozo.ul�o�nd�l�w�.n�.Tume.y�.m�p�ngo

�). M�p�ngo.�l�yo�nd�l�w�.�z�ng�t�e.Ser�,.M�p�ngo,.Progr�mu,.n�.k�z�.z�ng�ne.z�n�zoleng�.kutekelez�.MKUKUTA

c). K�m�t�.y�.M�z�ng�r�.�t�to�.m�funzo.y�.�w�l�.kw�.M��fis�.w�.W�l�y�.kuhusu.nj��.r�h�s�.z�.kufu�t�l��.n�.kul�ng�n�sh�.Ser�,.M�p�ngo.n�.Progr�mu..Su�l�.h�l�.n�.muh�mu.k�t�k�.kuh�k�k�sh�.M�p�ngo.y�.W�l�y�.�n�kuw�.endelevu.

d). N�.muh�mu.kw�.k�l�.M�ml�k�.y�.W�l�y�.kuwek�.v�p�um�ele.k�t�k�.m�eneo.�m��yo.n�.muh�mu..n�.kuwek�.msukumo.w�.kuy�f�ny��.t�thm�n�.m�eneo.h�yo..H�t�m�.y�ke.kw�.mud�.mrefu.n�.kutum�k�.kw�.t�thm�n�.y�.��n�.h��.kw�.Mp�ngo.mz�m�.

Page 46: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

32

e). B��d�.y�.ku��n�sh�.Ser�,.M�p�ngo,.Progr�mu,.M�sw��d�,.k�z�.n�.��jet�,. k�l�. M�ml�k�. y�. W�l�y�. �t�t�k�w�. kup�m�. uwezo. w�. k�l�.Ser�,.Mp�ngo,.Progr�mu,.Musw�d�.k�t�k�.su�l�.z�m�.l�.kuwek�.m�z�ng�r�.endelevu.kw�.kuf�ny�.m�j�r���o.r�fik�.kw�.m�z�ng�r�..

Matokeo ya Tathmini za Wilaya�). T��r�f�.y�.m�tokeo.y�.m�zoez�.y�n�yof�nyw�.n�.W�l�y�.�n�t�k�w�.

kuw�.fup�.�k�eleze�.n�.kuonesh�.m�hus��no.k�t�.y�.Ser�,.M�p�ngo,.Progr�mu. n�. M�sw�d�. m��l�m��l�.. A�dh�,. t��r�f�. n�. muh�mu.�k�onesh�. h�tu�. z�l�zochukul�w�. k�t�k�. kuf�ny�. M�p�ngo,.Progr�mu.n�.M�sw��d�.h�yo.kuw�.endelevu

�). M�tokeo.y�.k�l�.t�thm�n�.y�.W�l�y�.y�t�w�s�l�shw�.kwenye.m�kut�no.y�.Mko�.n�.kujumu�shw�.kwenye.t��r�f�.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�..H�tu�.h��.�n�t�r�j�w�.kuwezesh�.uhu�sh�j�.w�.M�p�ngo.y�.M�endeleo.k�t�k�.ng�z�.y�.Mko�.

c). W�d�u.w�ku�w�.k�t�k�.ng�z�.y�.W�l�y�.n�.W�jum�e.w�.K�kund�.k�z�.ch�.ku�nd��.Mp�ngo...K�kund�.k�z�.h�k�,.p�moj�.n�.shughul�.ny�ng�ne.k�t�hus�k�.n�.h�y�.y�fu�t�yo:-•. Kut�thm�n�. furs�. z�. m�z�ng�r�. n�. �th�r�. z�n�zotok�n�. n�.

utekelez�j�.w�.Mk�k�t�.w�.Mud�.w�.K�t�.w�.M�endeleo.w�.W�l�y�.�k�w�.n�.p�moj�.n�.kujumu�sh�.m�p�ngo.y�.us�m�m�z�.w�.m�z�ng�r�.k�t�k�.m�p�ngo.y�.m�endeleo.y�.w�l�y�.

•. Kuto�.m�ongozo.y�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.kw�.W�l�y�.n�.As�s�.z�s�zo.z�.k�ser�k�l�

•. Kuh�k�k�sh�.kuw�.zoez�.h�l�.muh�mu.l�n�f�n�k�w�.

Taarifa ya Mipango Endelevu ya WilayaK�l�.M�ml�k�. y�.W�l�y�. �n�t�k�w�. ku�nd��.muht�s�r�.w�.m�tokeo. y�.t�thm�n�. �l�yof�ny��.Ser�,.M�p�ngo,.Progr�mu.n�.M�sw�d�.m��l�m��l�.kuhusu.su�l�.z�m�.l�.m�z�ng�r�.endelevu..M�m�o.muh�mu.y�kuz�ng�t�w�.k�t�k�.ku�nd��.muht�s�r�.huo.n�:-a) Jinsi tathmini ilivyofanyika (Nusu.ukur�s�);.sehemu.h��.�oneshe.

m�m�o.y�fu�t�yo;.M�j�n�.n�.m�jukumu.y�.m��fis�,.�d�d�.n�.r�t���.y�.m�kut�no,.j�n�.l�.k�l�.msh�r�k�.kwenye.t�thm�n�.n�.h�l�.h�l�s�.y�.Mp�ngo.w�.M�endeleo.w�.w�l�y�

b) Hali halisi ya mazingira (ukur�s�. mmoj�),. sehemu. h��. �elezee.

Page 47: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

33

vy�nzo.vy�.t�kw�mu.�u.t��r�f�.z�l�zotum�w�.k�t�k�.kuf�ny�.t�thm�n�.n�.h�l�.h�l�s�.y�.t��r�f�.h�zo.kuhusu;.mt�w�ny�ko.w�.�d�d�.y�.w�tu,.�d�d�.y�.w�tu.w�l�o.k�t�k�.d�r�j�.l�.um�sk�n�,.mt�nd�o.w�.m�j�.s�fi,.mt�nd�o.w�.m�j�.m�ch�fu,.h�l�.y�.�fy�.k�t�k�.w�l�y�.n�.m�h�t�j�.y�.el�mu..A�dh�.n�.muh�mu.t��r�f�.h��.�k�onesh�.us�h�h�.w�.t�kw�mu,.w�k�t�.t�kw�mu.z�l�pokus�nyw�.n�.m�j�n�.y�.w�l�oz�kus�ny�.

c) Muhtasari wa Sera, Mipango, Programu na Miswada mbalimbali zinazoendana; Ser�,. Progr�mu,. k�z�. n�. ��jet�.z�l�zof�ny�w�. t�thm�n�. n�. l�z�m�. z�orodheshwe. kwenye. Jedw�l�.kuz�ng�t��.nguzo.t�tu.z�.MKUKUTA.

d) Maeneo mhimu yanayohusiana na kupunguza umaskini (Ukur�s�.mmoj�);.m�eneo.yenye.k�p�um�ele.y�tolewe.m�elezo.n�.k�z�.z�t�k�zof�nyw�.kupunguz�.um�sk�n�..A�dh�,.h�tu�.ny�ng�ne.�m��zo. n�. muh�mu. l�k�n�. h�z�kupew�. k�p�um�ele. n�. muh�mu.z�k�orodheshw�.

e) Ufanisi wa kila Sera, Mpango, Programu na Muswada (Kur�s�.3.–.5);.Sehemu.h��.nd�yo.sehemu.kuu.y�.t��r�f�..M�elezo.m�fup�.n�. muh�mu. y�k�tolew�. kw�. k�l�. Ser�,. Mp�ngo. n�. Progr�mu.�l�yof�ny�w�. t�thm�n�.. Muht�s�r�. uoneshe. uf�n�s�. w�. Ser�,.M�p�ngo,.Progr�mu.n�.M�sw�d�.�l�yopo.�k�l�ng�n�shw�.n�.v�gezo.v�n�vyotum�k�.kup�m�.m�z�ng�r�.endelevu.

f) Hatua zilizochukuliwa kuboresha Ufanisi (Kur�s�. 1. –. 2);.Sehemu.h��. �toe.m�elezo. kuonesh�.m�pendekezo. y�.m���d�l�ko.y�l�yopendekezw�. kwenye. k�l�. Ser�,. Mp�ngo,. Progr�mu.n�. Musw�d�. kul�ng�n�. n�. t�thm�n�. y�. m�z�ng�r�. endelevu.�n�vyot�k�w�.

g) Hatua za baadaye. (Kur�s�. 1. –. 2);. Sehemu. h��. �toe. mwelekeo.w�.n�mn�.y�.ku�oresh�.m�z�ng�r�.kwenye.mp�ngo.w�.m�endeleo.w�. W�l�y�.. A�dh�,. t��r�f�. z�fu�t�zo. n�. muh�mu. z�k�jumu�shw�.kwenye.t��r�f�.h�yo;.vy�nzo.vy�.t�kw�mu.�u.t��r�f�,.m�pendekezo.y�.kuwek�.v�gezo.vy�.kupunguz�.um�sk�n�.k�t�k�.ng�z�.y�.w�l�y�,.m��oresho.y�.���d�ye.kwenye.Ser�,.M�p�ngo,.Progr�mu,.M�sw�d�.n�.B�jet�,. kut�m�u�. furs�.mpy�. z�. k�uchum�. �l�. kukuz�.uchum�.n�. kupunguz�. um�sk�n�,. kush�r�k�sh�. j�m��. kuf�ny�. t�thm�n�. y�.m�z�ng�r�.n�.m�on�.y�l�yotolew�.k�t�.y�.mp�ngo.w�.w�l�y�.n�.ser�.z�.k�t��f�.�l�.kufik��.m�endeleo.endelevu.

Page 48: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

34

Kiambatisho Na. 3: Mpango Kazi wa Kutekeleza Tathmini ya Mpango Endelevu wa Wilaya�). K�l�. w�l�y�. �n�t�k�w�. kuk�m�l�sh�. t�thm�n�. y�. m�z�ng�r�. k�t�k�.

Mp�ngo. w�. K�t�. w�. M�endeleo.. M�elezo. y�. t�thm�n�. y�tolew�.kwenye.k�k�o.ch�.Mko�.ch�.kupoke�.t��r�f�.n�.Mko�.uw�s�l�she.m�on�.y�ke.nd�n�.y�.w�k�.s�t�

�). W�k�t�.w�.kuw�s�l�sh�,.jedw�l�.l�.mp�ngo.w�.k�z�.l�l�oneshw�.h�po.ch�n�.l�t�tum�k�.kuongoz�.m�j�d�l��no.k�t�.y�.M��fis�.w�.W�l�y�,.Mr�t��u. w�. Mko�. n�. K�kund�. K�z�. ch�. T�thm�n�. y�. M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.�l�.ku�nd��.r�t���.y�.k�l�.W�l�y�

c). In�t�r�j�w�.kuw�,.Mr�t��u.w�.Mko�,.K�kund�.K�z�.ch�.T�thm�n�.y�.M�z�ng�r�.K�mk�k�t�.n�.Mt��l�mu.Msh�ur�.w�.nd�n�.w�t�f�ny�.z��r�.kwenye.W�l�y�.kus��d��.mch�k�to.w�.kuf�ny�.t�thm�n�

Jedwali Na. 1: Mpango Kazi

Kazi Muda uliopangwa Matokeo Mhusika

Tarehe ya kuanza

Tarehe ya kumaliza

1 Kuto�.m�elezo.kw�.K�kund�.K�z�.ch�.W�l�y�.n�.kuteu�.T�mu.y�.kuf�ny�.M�p�t�o

K�kund�.k�z�.n�.Mp�ngo.K�z�

2 T�thm�n�.l�ng�n�fu

Orodh�.y�.k�z�.z�l�zol�ng�n�fu

3 J�r���o.endelevu Muht�s�r�.w�.k�z�.l�ng�n�fu.z�l�zof�ny�k�

4 U�nd��j�.T��r�f� T��r�f�.l�ng�n�fu

5 M��nd�l�z�.y�.M�kut�no.y�..Mko�

K�kund�.k�z�.n�.V�t��u

Page 49: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

35

Kiambatisho Na. 4: Jaribio la UendelevuJ�r���o.endelevu.n�:-�). Nyenzo. �n�yotum�k�. k�t�k�. kup�m�. u�or�. w�. M�p�ngo. y�.

M�endeleo. y�. k�p�nd�. ch�. k�t�. k�t�k�. W�l�y�. n�. uendelevu. w�.mp�ngo. un�ot�r�j�w�. kutekelezw�.. N��. n�. kup�m�. m�p�ngo. �u.progr�mu.z�.k�m�endeleo.k�t�k�.w�l�y�.k�m�.z�n�k�dh�.m�h�t�j�.y�.ser�.hus�k�..

�). Nyenzo. h��. �n�to�. m��nu. r�h�s�. �n�yowez�. kutum�k�. n�. w�d�u.��l�. kuh�t�j�. ut��l�mu. �u. ujuz�. m��lum. (�ng�w�. ujuz�. hus��d��).�l�. kut�thm�n�. m�p�ngo. �n�yot�r�j�w�. kutekelezw�.. Nyenzo. h��.�me�nd�l�w�. kuto�. v�gezo. m�hsus�. �m��po. m�p�ngo. �u. m�r�d�.�n�wez�.kuto�.n�f�s�.y�.uku�j�.n�.m�endeleo.endelevu.

c). Nyenzo. h��. �n�tof�ut��n�. n�. t�thm�n�. y�. m�tokeo. k�t�k�. kuto�.uw��no. w�. m�sw�l�. y�. m�endeleo. y�. k�j�m���. n�. k�ut�m�dun�,.uchum�.n�.m�l��s�l�...Kun�.h�tu�.t�tu.muh�mu.z�.kufu�tw�.k�t�k�.utekelez�j�.w�.t�thm�n�.h��:�). L�z�m�.y�tolewe.m�elezo.y�.mg�w�nyo.kw�.kuto�.uf�f�nuz�.

w�. kutosh�. �l�. kuwezesh�. kutolew�. kw�. m��muz�. kuhusu.m�tokeo. y�. m�p�ngo. k�t�k�. k�l�. k�pengele. k�n�chop�mw�.k.m.. eneo.hus�k�,.n�f�s�. z�.k�z�. z�n�zot�r�j�w�.kup�t�k�n�.n�.th�m�n�.y�.uz�l�sh�j�.k�t�k�.eneo.�u.mr�d�.hus�k�;

��). T�thm�n�. y�. utend�j�. w�. m�p�ngo. �u. m�r�d�. k�t�k�. k�l�.k�pengele. k�n�chop�mw�. k�t�k�. v�w�ngo. vy�. (0)1-5. k�m�.�l�vyooneshw�.k�t�k�.k�elelezo.ch�.h�po.ch�n�.

���). M��nd�l�z�.y�.t��r�f�.fup�.�t�k�yopelekw�.kw�.w��muz�..

(d). Mwenendo. ul�ooneshw�. k�t�k�. mst�r�. w�. kw�nz�. w�. k�elelezo.un�eleze�.h�tu�.�m��zo.z�n���d�.z�chukul�we.kupunguz�.uh�r���fu.w�. m�z�ng�r�,. um�sk�n�. n�. ku�oresh�. h�l�. y�. m��sh�. k�j�m��. n�.k�ut�m�dun�.�l�.kuund�.h�l�.�or�.z��d�.y�.k�uchum�.

(e). K�t�k�. k�l�. k�pengele. n�. v��sh�r��. t�thm�n�. �me�nd�l�w�. k�t�k�.k�w�ngo.ch�.0-5.k�t�k�.r�ng�.m��l�m��l�.�l�.kuonesh�.k��s�.�m��cho.shughul�. ful�n�. �n�vyohus��n�. �u. kutohus��n�. k�t�k�. kutekelez�.

Page 50: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

36

lengo.l�.uendelevu.w�.shughul�.h�yo...R�ng�.z�tum�k�zo.n�.k�m�.z�fu�t�vyo:-

K�p�mo 0 1 2 3 4 5

M�-tokeo

H��-hus�k�

In�.m�d-h�r�.m�ku�w�.ktk..Ku-sud�o.l�l�-lopo

In�.m�d-h�r�.k�t�k�.kusud�o

In�w��-n�/�n�.m�tokeo..y�.k�t�

In�w��n�.n�.kusu-d�o

In�end�.s�m��m��.n�.kusud�o.

R�ng� Nyeus� Nyekundu Nyekundu Nj�no K�j�n� K�j�n�

•. J�r���o.h�l�.l�n�let�.m�tokeo.y�.h�r�k�.kuhusu.utekelez�j�.w�.mp�ngo.�u.mr�d�,.l�k�n�.kun�.umuh�mu.w�.ku���n�.v�gezo.(s�.v�gezo.vyote.v�t�k�vyow��n�. k�t�k�. utend�j�).. . V�gezo. h�v�. n�. muh�mu. k�t�k�.kuf�ny�.t�thm�n�.kw�.s����u.kut�kuw�.n�.umuh�mu.w�.kuj�r��u.nj��.m��d�l�. k�t�k�. kut�thm�n�. utend�j�.w�.m�r�d�. n�. ku�ng�l��.uw��no.w�.utend�j�.

•. Uh�l�l�. w�. m�tokeo. un�th���t�shw�. p�le. �m��po. k�elelezo.k�metolew�. t�thm�n�. huru. n�. v�kund�. m��l�m��l�. (v�kund�. vy�.m�endeleo,.w�w�k�l�sh�.w�.j�m��.�n�yo�sh�.k�t�k�.eneo.h�lo,.w�som�.n�.m��fis�.m�p�ngo.w�.w�l�y�)

•. It�s��d��.s�n�.end�po.v�kund�.v�t��nd��.orodh�.y�o.y�.jedw�l�.l�.uendelevu. . k��l�. y�. kutum��. k�gezo. h�k�.. . H�l�. h��. �n�r�h�s�sh�.ujumu�sh�j�.w�.m�sw�l�.y�.k�j�m��...H�t�.h�vyo.kw�.m�dhumun�.y�.uw��no.k�t�k�.m�tokeo.y�.mch�k�to.w�.M��fis�.M�p�ngo.w�.W�l�y�,. �t���d�. kutum��. v�w�ngo. v�n�vyow��n�. kw�. w�l�y�. zote.k�t�k�.nch�.

•. N�.muh�mu.ku�nd��.t��r�f�.�n�yoelez�.h�tu�.n�.s����u.z�.m�tokeo.y�n�yoj�tokez�.k�t�k�.k�gezo.k�l�chotum�k�.

Page 51: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

37

Jedwali Na. 2: Kipimo cha UendelevuShughul�:.(taja)Kigezo:.M�lengo.n�.m�dhumun�

V��sh�r�� K�w�ngo.ch�.utend�j�

ATHARI KWA MALI ASILI

Maeneo ya Hifadhi:.y�n�t�k�w�.y�h�f�dh�we,.n�.p�le.�n�powezek�n�.y��m�r�shwe.z��d�

M�eneo.nyet�.y�n�yooneshw�.kwenye.r�m�n�

(0).1..2...3...4...5

Ardhi iliyoathirika: .m�eneo.y�l�yopo.k�t�k�.h�t�r�.y�.ku�th�r�k�.y�zu�l�we.n�.y�le.y�l�yokw�sh�.h�r���k�.y�h�f�dh�we.z��d�

M�eneo.nyet�.y�l�yopo.kwenye.r�m�n�

(0).1..2...3...4...5

Nishati: Ser�, M�p�ngo,.m�r�d�.�h�m�s�she.m�tum�z�.�or�.y�.n�sh�t�.n�.kuongez�.h�m�s�.k�t�k�.m�tum�z�.y�.n�sh�t�.j�d�d�fu

K�w�ngo.n�.��n�.y�.n�sh�t�

(0).1..2...3...4...5

Uchafuzi wa mazingira:.kupunguz�.�u.kuzu��.h�l�.y�.uvuj�j�.un�otok�n�.n�.uch�fuz�.w�..m�z�ng�r�.n�.t�k�.z�n�zo�ng��.hew�n�,.�rdh�n�.n�.kwenye.m�j�

Kut�m�u�.��n�.n�.k�w�ngo.ch�.uch�fuz�.

(0).1..2...3...4...5

Matumizi ya malighafi:.kuh�k�k�sh�.m�tum�z�.s�n�fu.y�.m�l�.gh�fi.n�.kuhu�shw�.k�l�.�n�powezek�n�.

T�thm�n�.y�.k�w�ngo.ch�.m�l�gh�fi.

(0).1..2...3...4...5

Mito na maeneo ya maji:.kuendele�.�u.ku��k��.n�.h�l�.y�ke.y�.�s�l�

K�w�ngo.ch�.ch�n�.ch�.m�j�.�u.mt�r�r�ko.w�.m�j�

(0).1..2...3...4...5

Page 52: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

38

ATHARI KWA JAMII NA TAMADUNITabia ya eneo husika :.msh�k�m�no.w�.j�m��.uh�f�dh�we.n�.ku�m�r�shw�.�n�powezek�n�

M�on�.y�.j�m��.�n�yof�ny�w�.t�thm�n�

(0).1..2...3...4...5

Afya na ubora wa maisha :.Ser�,.m�p�ngo.n�.m�r�d�.l�z�m�.�w�f��d�she.w�tend�j�.n�.j�m��.�n�yo�sh�..k�t�k�.eneo.l�.�fy�.n�.m��sh�,.l�she,.m�k�z�,.el�mu.n�.t�m�dun�.

W�tu.w�n�o�th�r�k�.n�.m�r�dh�.y�tok�n�yo.n�.m�gonjw�.y�.m�j�.�u.ukosefu.w�.ch�kul�.n�.uh�f�dh�

(0).1..2...3...4...5

Jinsia : Ser�,.m�p�ngo.n�.m�r�d�..l�z�m�.�w�f��d�she.w�tu.wote.kufu�t�n�.n�.j�ns��.y�o

Id�d�.y�.w�n�w�ke.�u.w�n�ume..w�n�ot�k�w�.kujengew�.uwezo

(0).1..2...3...4...5

Kazi za jamii :.kuwek�.k�p�um�ele.k�t�k�.ku�wezesh�.j�m��.kup�t�.k�z�,.h�s�.w�n�w�ke.n�.v�j�n�

Id�d�.y�.w�tu.w�t�k�o�j�r�w�

(0).1..2...3...4...5

Ushirikishwaji : Kuh�m�s�sh�.ush�r�k�shw�j�.n�.uhus�shw�j�.w�.j�m��..(h�s�.w�le.w�l�oko.k�t�k�.h�t�r�.y�.ku�th�r�k�.n�.w�l�otengw�)

K�w�ngo.ch�.ush�r�k�

(0).1..2...3...4...5

Nafasi : kuongez�.uwezo.w�.w�tu.m�sk�n�.k�t�k�.m�tum�z�.y�.�rdh�

Id�d�.y�.w�tu.w�t�k�owezeshw�

(0).1..2...3...4...5

Nafasi : Kuongez�.uwezo.w�.w�tu.m�sk�n�.k�t�k�.m�tum�z�.y�.m�j�

Id�d�.y�.w�tu.w�t�k�owezeshw�

(0).1..2...3...4...5

Nafasi : kuw�wezesh�.m�sk�n�.kus�fir�sh�.��dh��.z�o

Id�d�.y�.w�tu.w�t�k�owezeshw�

(0).1..2...3...4...5

Page 53: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

39

Usafi wa mazingira :.u�oreshwe

Id�d�.y�.w�tu.w�t�k�owezeshw�

(0).1..2...3...4...5

Usawa : M�tokeo.n�.f��d�.kutok�n�.n�.m�endeleo.�g�w�nywe.kw�.us�w�.��l�.u��guz�.kw�.k�kund�.chochote.(h�s�.w�l�o.k�t�k�.h�l�.h�t�r�sh�.�u.w�l�otengw�)

Id�d�.y�.w�tu.w�t�k�opew�.hudum�.kw�.h�k�

(0).1..2...3...4...5

Vihatarishi na hatari : uk�me,.moto,.m�fur�ko,.m�f�r�k�no.n�.m�l�puko.n�.j�m��.�l�yotengw�

M�tuk�o.kut�m�ul�w�.n�.kufu�t�l�w�

(0).1..2...3...4...5

ATHARI KATIKA UCHUMIUkuaji : Ser�,.m�p�ngo.n�.m�r�d�.l�z�m�.�lete.m�endeleo.y�n�yo�sh�r��.h�l�.y�.utul�vu.k�t�k�.uchum�

M�tokeo.y�.uchum�.l�z�m�.y�f�ny�we.t�thm�n�

(0).1..2...3...4...5

Malighafi na huduma.:.K�m�.�n�wezek�n�,.Ser�,.m�p�ngo.n�.m�r�d�.l�z�m�.�tum�e.m�l�gh�fi.n�.hudum�.z�n�zotok�n�.n�.v�w�nd�.vy�.nyum��n�

M�elezo.y�.vy�nzo (0).1..2...3...4...5

Uwekezaji wa ndani :.M�endeleo.n�.l�z�m�.y�h�m�s�she.u��k�sh�j�.w�.vy�nzo.n�.v�w�nd�.v�dogo,.kw�.kutum��.m�l�gh�fi,.m�z�o. n�. w�tend�j�. w�. kutok�.nch�n�.

M�elezo.y�.m��nu.z�.uwekez�j�

(0).1..2...3...4...5

Page 54: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

40

Jedwali Na. 3 : Jaribio la Uendelevu – Karatasi ya taarifa na sababuKigezo – malengo na madhumuni Kiwango cha

uharibifuSababu

Maeneo ya Hifadhi:.Y�h�f�dh�we,.n�.p�le.�n�powezek�n�.y��m�r�shwe.z��d�Ardhi iliyoathirika: .m�eneo.y�l�yopo.k�t�k�.h�t�r�.y�.ku�th�r�k�.y�zu�l�we.n�.y�le.y�l�yokw�sh�.h�r���k�.y�h�f�dh�we.z��d�Nishati: Ser�, M�p�ngo,.m�r�d�.�h�m�s�she.m�tum�z�.�or�.y�.n�sh�t�.n�.kuongez�.h�m�s�.k�t�k�.m�tum�z�.y�.n�sh�t�.j�d�d�fuUchafuzi wa mazingira:.kupunguz�.�u.kuzu��.h�l�.y�.uvuj�j�.un�otok�n�.n�.uch�fuz�.w�..m�z�ng�r�.n�.t�k�.z�n�zo�ng��.hew�n�,.�rdh�n�.n�.kwenye.m�j�Matumizi ya mali ghafi:.kuh�k�k�sh�.m�tum�z�.s�n�fu.y�.m�l�.gh�fi.n�.kuhu�shw�.p�le.�n�powezek�n�.Mito na maeneo ya maji:.kuendelez�.�u.ku��k��.n�.h�l�.y�ke.y�.�s�l�ATHARI KATIKA JAMII NA TAMADUNITabia ya eneo husika :.msh�k�m�no.w�.j�m��.udum�shwe.n�.ku�m�r�shw�.�n�powezek�n�Afya na ubora wa maisha :.Ser�,.m�p�ngo.n�. m�r�d�. l�z�m�. �w�nuf��she. w�tend�j�. n�.j�m��.�n�yo�sh�..k�t�k�.eneo.l�.�fy�,.m��sh�,.l�she,.m�k�z�,.el�mu.n�.t�m�dun�.Jinsia : Ser�,.m�p�ngo.n�.m�r�d�..l�z�m�.�w�jengee.uwezo.w�k�n�.m�m�Kazi za jamii :.kuwek�.k�p�um�ele.k�t�k�.ku�wezesh�.j�m��.kup�t�.k�z�,.h�s�.w�n�w�ke.n�.v�j�n�

Page 55: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

41

Ushirikishwaji : Kuh�m�s�sh�.ush�r�k�shw�j�.n�.uhus�shw�j�.w�.j�m��..(h�s�.w�l�oko.k�t�k�.h�t�r�.y�.ku�th�r�k�.n�.w�l�otengw�)Nafasi : kuto�.n�f�s�.kw�.m�sk�n�.k�t�k�.m�tum�z�.y�.�rdh�Nafasi : kuw�wezesh�.m�sk�n�.kus�fir�sh�.��dh��.z�oUsafi wa mazingira :.u�oreshweUsawa : M�tokeo. n�. f��d�. kutok�n�. n�.m�endeleo. �g�w�nywe. kw�. us�w�. ��l�.u��guz�.kw�.k�kund�.chochote. (h�s�.w�l�o.k�t�k�.h�l�.h�t�r�sh�.�u.w�l�otengw�)Vihatarishi na hatari : uk�me,.moto,.m�fur�ko,.m�f�r�k�no,.m�l�puko.n�.j�m��.�l�yotengw�ATHARI KATIKA UCHUMIUkuaji : Ser�,.m�p�ngo.n�.m�r�d�.l�z�m�.�lete.m�endeleo.y�n�yo�sh�r��.h�l�.y�.utul�vu.k�t�k�.uchum�Malighafi na huduma.:.K�m�.�n�wezek�n�,.Ser�,.m�p�ngo.n�.m�r�d�.l�z�m�.�tum�e.m�l�gh�fi.n�.hudum�.z�n�zotok�n�.n�.v�w�nd�.vy�.nyum��n�Uwekezaji wa ndani :.N�.l�z�m�.uh�m�s�she.u��k�sh�j�.w�.vy�nzo.n�.v�w�nd�.v�dogo,.kw�.kutum��.m�l�gh�fi,.m�z�o.n�.w�tend�j�.kutok�.nch�n�.

Kiambatisho Na. 5: Jedwali LinganifuUtangulizi:Sehemu.h��.�n�eleze�.nyenzo.z�.ms�ng�.z�tum�k�zo.k�t�k�.kuf�ny�.t�thm�n�.endelevu.y�.m�p�ngo.y�.m�endeleo.y�.mud�.w�.k�t�.y�.W�l�y�..�). N�.muh�mu.kukum�uk�.kw�m��.nyenzo.z�l�zo.k�t�k�.mt�ndo.w�.

Jedw�l�,.J�r���o.endelevu.n�.k�r�t�s�.z�.kum�ukum�u.z�n�tolew�.

Page 56: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

42

k�r�h�s�. �l�. kuto�. muongozo. w�. m�j�d�l��no. n�. kuh�k�k�sh�.kw�m��.m�t�t�zo.yote. y�.ms�ng�. y�mez�ng�t�w�..A�dh�,.nyenzo.h�z�.h�z�t�r�j�w�.kuw�.z�mej�toshelez�.zenyewe..

�). M�elezo.k�m�l�.y�n�t�k�w�.kuhusu.k�z�.z�.m�jedw�l�.w�w�k�l�sh�.w�. j�m��. n�. m��fis�. kw�. w�tend�j�.. Kw�. ku�nz��,. m�jedw�l�.y�n�wez�. kuonek�n�. k�m�. n�. m�gumu. k�dogo. kutum�k�,. l�k�n�.m�r�.mtum��j�.�k�zoe�.y�n�wez�.y�k�j�zw�.kw�.h�r�k�.z��d�..

c). Jedw�l�. n�. k�elelezo. r�h�s�. k�n�choruhusu. v�gezo. v�w�l�.kul�ng�n�shw�..K�gezo.k�moj�.k�n�orodheshw�.k�t�k�.s�fu.y�.w�m�.n�.k�gezo.k�ng�ne.k�n�orodheshw�.kup�t��.s�fu.ml�lo..Uch�m�uz�.un�f�ny�k�.kw�.kuz�ng�t��.mw�ng�l��no.k�t�.y�.s�fu.w�m�.n�.s�fu.ml�lo.. M�tokeo. y�n�h�f�dh�w�. kw�. kutum��. t�r�k�mu. �u. �l�m�.k�t�k�.k�r�t�s�.ny�ng�ne.y�.kum�ukum�u.

d). Kw�.t�thm�n�.endelevu.y�. .mp�ngo.w�.m�endeleo.w�.mud�.w�.k�t�.w�.W�l�y�,.jedw�l�.l�ng�n�fu.tu.nd�lo.l�n�lowez�.kutum�k�...

Jedwali linganifu:e). Jedw�l�. l�ng�n�fu. hutum�k�. kul�ng�n�sh�. n�mn�. �m��vyo. ser�.

m��l�m��l�.z�n�vyo�th�r��n�..Kun�.w�k�t�.ser�.hus��d��n�.n�.w�k�t�.mw�ng�ne.hup�ng�n�..Kw�.mf�no,. ser�.y�.kuendelez�.m��w�w�.m�dogo.sh�m��n�.kw�.�j�l�.y�.umw�g�l��j�.m�z�o. �n�wez�. �k�w�.endelevu,. l�k�n�. �n�wez�. �k�p�ng�n�. n�. ser�. y�. �fy�. kuhusu.m��w�w�.�l�yo�nd�l�w�.kw�.�j�l�.y�.kuondosh�.m�u.w�s�m��z�o.w�.ugonjw�.w�.m�l�r��.

f). N��. y�. Jedw�l�. l�ng�n�fu. n�. kuon�. n�. kw�. k�w�ngo. g�n�. ser�.z�n�s��d��n�. �u. z�n�p�ng�n�. zenyewe. (kw�. m�neno. meng�ne. n�.kw�.k�w�ngo.g�n�.z�n�l�ng�n�).

g). Jedw�l�.l�n�tengenezw�.n�:-�). Orodh�.y�.m�p�ngo.y�.ser�.z�.W�l�y�.ch�n�.y�.ms�t�r�.k�t�k�.

s�fu.y�.kw�nz�.��). Orodh�. h�zo. h�zo. z�. ser�,. progr�mu. n�. m�p�ngo. kup�t��.

s�fu.k�t�k�.s�fu.y�.juu.......

Page 57: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

43

Ufu�t�o.h�po.ch�n�.n�.mf�no.w�.kw�nz�.w�.Jedw�l�.L�ng�n�fuJedwali Na. 4 : Mfano wa Kwanza wa Jedwali Linganifu

Shughul�

Ujenz�.w�.ny-um��.mpy�

Ujenz�.w�.��r�-��r�.ndogo

Up�-nuz�.w�.eneo.l�.umw�-g�l��j�

U�nz�s-hw�j�.w�.m��w�w�.m�py�.m�sh�m-��n�

Uon-dosh�j�.w�.m�d�m�w�.y�.m�j�

Ujenz�.w�.shule.mpy�

Uen-dele-z�j�.w�.m�soko.m�py�

U�n-z�sh�j�.w�.���sh�r�.mpy�.ndogon-dogo

No 1 2 3 4 5 6 7 81 Ujenz�.w�.

nyum��.mpy�

2 Ujenz�.w�.��r���r�.ndogo

3 Up�nuz�.w�.eneo.l�.umw�g-�l��j�

4 U�nz�sh-w�j�.w�.m��w�w�.m�py�.m�-sh�m��n�

5 Uon-dosh�j�.w�.m�d�m�w�.y�.m�j�

6 Ujenz�.w�.shule.mpy�

7 Uendele-z�j�.w�.m�soko.m�py�

8 U�nz�sh�j�.w�.���sh�-r�.mpy�.ndogon-dogo

h). B��d�. y�. kutengenez�. Jedw�l�,. �n���d�. ku�nz�sh�. k�kund�. ch�.kuf�ny�.m�p�t�o..Jedw�l�.l�n�wez�.kup�t�w�.n�.mtu.mmoj�,.l�k�n�.

Page 58: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

44

n�.v�zur�.kuw�.n�.k�kund�.ch�.w�tu.5.mp�k�.6.�l�.kup�t�.mw�f�k�.w�.m�w�zo.

�). K�kund�. k�n�p�sw�. kup�t��. Jedw�l�. n�. kuchunguz�. mw�ng�l��no.w�.ser�.y�.1.�l�yo��n�shw�.k�t�k�.s�fu.y�.kw�nz�.kw�.kul�ng�n�sh�.n�.k�l�.ser�.�l�yo��k�.ku�nz��.n�m��.2.kwend�.juu,.�n�yoj�tokez�.kwenye.s�fu.y�.juu.y�.jedw�l�.•. End�po. �t�onek�n�. kuw�. ser�. m��l�. z�n�s��d��n�,. ��s�.

�n�p�sw�.kuwekew�.�l�m�.y�.√.kwenye.k�s�nduku.hus�k�.•. End�po. �t�onek�n�. kuw�. ser�. m��l�. z�n�gong�n�,. ��s�.

�n�p�sw�.kuwekew�.�l�m�.y�.×.kwenye.k�s�nduku.hus�k�.•. End�po.�t�onek�n�.kuw�.h�kun�.mw�ng�l��no.wowote,.��s�.

�n�p�sw�.kuwekew�.�l�m�.y�.0.

Ufu�t�o.h�po.ch�n�.n�.mf�no.w�.p�l�.w�.Jedw�l�.l�ng�n�fu:-

Jedwali Na. 5 : Mfano wa Pili wa Jedwali Linganifu

Shughul�

Ujen-z�.w�.ny-um��.mpy�

Ujen-z�.w�.��r�-��r�.ndo-go

Up�-nuz�.w�.eneo.l�.umw�-g�l��j�

U�nz�s-hw�j�.w�.m�-�w�w�.m�py�.m�s-h�m��n�

Uon-dosh�j�.w�.m�d�-m�w�.y�.m�j�

Ujenz�.w�.shule.mpy�

Uen-dele-z�j�.w�.m�soko.m�py�

U�n-z�sh�j�.w�.���sh�r�.mpy�.ndogon-dogo

No 1 2 3 4 5 6 7 81 Ujenz�.w�.ny-

um��.mpy�√ ..x .....x √ √ √ √

2 Ujenz�.w�.��r���r�.ndogo

√ 0 0 0 √ √ √

3 Up�nuz�.w�.eneo.l�.um-w�g�l��j�

4 U�nz�shw�j�.w�.m��w�w�.m�py�.m�-sh�m��n�

Page 59: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

45

5 Uondosh�j�.w�.m�d�m�w�.y�.m�j�

6 Ujenz�.w�.shule.mpy�

7 Uendelez�j�.w�.m�soko.m�py�

8 U�nz�sh�j�.w�.���sh�r�.mpy�.ndogondogo

Matumizi ya karatasi ya kumbukumbuK�r�t�s�.y�.kum�ukum�u.�n�p�sw�.�tum�ke.kuwek�.t��r�f�.muh�mu.�m��zo.z�me��n�shw�.k�t�k�.mch�k�to.w�.kuk�m�l�sh�.Jedw�l�.l�ng�n�fu..K�r�t�s�.y�.kum�ukum�u.�n�s��d��.k�t�k�.kuw�s�l��n�.n�.w�tu.�m��o.h�w�kuhus�shw�.k�t�k�.m�j�d�l��no,.n�.kuto�. s����u.y�.kw�n�n�. ser�. �l�yo��n�shw�. �we.n�.�th�r�.nzur�,.m��y�.�u.�s�yofung�m�n�.n�.up�nde.wowote.

Jedwali Na. 6 : Jedwali Linganifu – Karatasi ya KumbukumbuJEDWALI.LINGANIFU.–.KARATASI.YA.KUMBUKUMBU. .N0:....................................................J�n�.l�.Mp�ngo.w�.W�l�y�

N�m��.y�.Shughul�(S�fu.y�.w�m�)

N�m��.y�.Shughul�(S�fu.y�.ml�lo)

SABABU ZA KUTOLINGANA

Page 60: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

46

Kiambatisho Na. 6: Mifano ya zoezi EndelevuMaelezo ya Shughuli: Wananchi Kuteka Maji Kutoka Kwenye Mito na VijitoATHARI KATIKA MALIASILI

Maeneo ya hifadhi na wanyama pori:.y�h�f�dh�we. n�. r�s�l�m�l�. h�z�. z�n�t�k�w�.z��oreshwe.p�le.�n�powezek�n�

M�eneo. nyet�.kuoneshw�.kwenye.r�m�n�

(0).1.2.3.4.5

Maeneo yaliyoharibiwa:. M�eneo. y�l�yo.kwenye.h�t�r�.y�.kuh�r���w�.y�epukwe.n�.m�eneo.y�l�yokw�sh�h�r���w�.y��oreshwe

M�eneo. yenye.h�t�r�.y�.kuh�r���w�.kuoneshw�.kwenye.r�m�n�

(0).1.2.3.4.5

Nishati:. shughul�. z�n�zof�ny�k�. z�weke.umuh�mu. k�t�k�. uf�n�s�. w�. m�tum�z�.y�. n�sh�t�. n�. kutum��. n�sh�t�. endelevu.��d�l�. y�. m�fut�. y�tok�n�yo. n�. v�um�e.v�l�vyoz�kw�. n�. kuoz�. kw�. k�rne. ny�ng�.�rdh�n�.

K��s�. n�. ��n�. y�.m�fut�. �u. n�sh�t�.ku���n�shw�

(0).1.2.3.4.5

Uchafuzi wa mazingira:. kuongezek�.kw�. v�ch�fuz�. n�. t�k�t�k�.hew�n�,.m�j�n�.n�.�rdh�n�.kuepukw�.�u.kupunguzw�

K��s�. n�. ��n�.y�. v�ch�fuz�.ku���n�shw�

(0).1.2.3.4.5

Matumizi ya malighafi:. m�l�gh�fi.zote. z�tum�ke. kw�. uf�n�s�. mku�w�. n�.kutengenezw�.upy�.p�le.�n�powezek�n�

K��s�.n�.��n�.y�.m�l�gh�fi

(0).1.2.3.4.5

Mito na vyanzo vya maji Mt�r�r�ko.w�.k�d�r�/.k�n�.ch�.m�j�.k�wekwe

(0).1.2.3.4.5

ATHARI ZA KIJAMII NA KIUTAMADUNI

Tabia/ mwenendo asilia.na mshikamano wa wanajamii:.u�oreshwe.p�le.�n�powezek�n�.

M�on�.y�.w�n�j�m��..y�f�ny�we.t�thm�n�

(0).1.2.3.4.5

Page 61: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

47

ATHARI KATIKA MALIASILI

Afya na ubora wa maisha:.Shughul�.z�n�p�sw�.kunuf��sh�.nguvuk�z�.n�.w�n�j�m��.k�t�k�.m�su�l�.y�.�fy�,.m��sh�,.l�she,.m�sk�n�,.el�mu.n�.ut�m�dun�

Id�d�. y�. w�tu.w�l�o. k�t�k�. h�t�r�.y�. m��m�uk�z�.y�. m�gonjw�.y�tok�n�yo. n�.m�j�. �u. kukos�.ch�kul�. ch�.kutosh�.n�.m�k�z�.kut�thm�n�w�

(0).1.2.3.4.5

Jinsia:.shughul�.z�n�zof�ny�k�.z�w�jengee.uwezo.w�n�w�ke.n�.w�n�ume.

Id�d�.y�.w�n�w�ke.w�l�ojengew�.uwezo

(0).1.2.3.4.5

Upatikanaji wa fursa za ajira au kazi:.shughul�. z�n�zof�ny�k�. z�toe. furs�. kw�.w�n�j�m��.

Id�d�.y�.w�tu.w�l�o�j�r�w�

(0).1.2.3.4.5

Ushirikishaji jamii: ush�r�k�. n�.ush�r�k�shw�j�. w�. j�m��. uendelezwe.husus�n. k�t�k�. m�eneo. yenye. h�t�r�. y�.kuh�r���w�.

K�w�ngo. ch�.u s h � r � k � s h � j �.kupendekezw�

(0).1.2.3.4.5

Upatikanaji wa ardhi:. shughul�.z�n�zof�ny�k�. z��oreshe. up�t�k�n�j�. w�.�rdh�

Id�d�. y�. w�tu.m � s � k � n �.w�t�k�onuf��k�

(0).1.2.3.4.5

Upatikanaji wa maji:.shughul�.z�n�zof�ny�k�.z��oreshe.up�t�k�n�j�.w�.m�j�

Id�d�. y�. w�tu.m � s � k � n �.w�t�k�onuf��k�

(0).1.2.3.4.5

Upatikanaji wa usafiri: shughul�.z�n�zof�ny�k�.z��oreshe.up�t�k�n�j�.w�.us�fir�

Id�d�. y�. w�tu.m � s � k � n �.w�t�k�onuf��k�

(0).1.2.3.4.5

Udhibiti wa afya na usafi:.shughul�.z��oreshe.h�l�.y�.�fy�.n�.us�fi

Id�d�. y�. w�tu.m � s � k � n �.w�t�k�onuf��k�

(0).1.2.3.4.5

Usawa:.�th�r�.m��y�.n�.nzur�.kutok�n�.n�.m�endeleo. z�n�p�sw�. kug�w�nyw�. s�w��.n�. kus�we. n�. u��guz�. w�. kund�. lolote.husus�n. w�tu. w�l�opo. k�t�k�. m�kund�.h�t�r�sh�.n�.w�l�otengw�.

Id�d�. y�. w�tu.w�t�k�onuf��k�. n�.mg�w�nyo.s�w��.

(0).1.2.3.4.5

Page 62: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

48

ATHARI KATIKA MALIASILI

Hali hatarishi:.m�j�ng�.y�.uk�me,.m�oto.y�. mw�tun�,. m�fur�ko,. m�gong�no. n�.m�gogoro. n�. m�gonjw�. y�. m�l�puko.y�punguzwe

Ku��uk�. kw�ke.ku�ng�l�we. n�.kufu�t�l�w�

(0).1.2.3.4.5

ATHARI ZA KIUCHUMI

Ukuaji: m�sw�d�,.k�nun�,.ser�,.m�p�ngo.�u.progr�mu.z�s�����she.m�endeleo.n�.kuwezesh�.m�z�ng�r�.y�.uku�j�.w�.uchum�.�m�r�

M�tokeo.y�.k�uchum�.kut�thm�n�w�

(0).1.2.3.4.5

Matumizi ya malighafi na huduma zipatikanazo katika maeneo husika: m�sw�d�,.k�nun�,.ser�,.m�p�ngo.�u.progr�mu.y�s�����she.m�tum�z�.y�.m�l�gh�fi.n�.hudum�.k�t�k�.m�eneo.hus�k�

Uf�f�nuz�.w�.vy�nzo.vy�.m�l�gh�fi.

(0).1.2.3.4.5

Uwekezaji wa mtaji katika maeneo husika: M�endeleo.y�n�p�sw�.kuh�m�s�sh�.uwekez�j�. w�. m�t�j�. n�. m�endeleo. y�.v�w�nd�.kw�.kutum��.m�l�gh�fi,.m�z�o.n�.nguvuk�z�

Uf�f�nuz�.w�.mk�k�t�.w�.uwekez�j�

(0).1.2.3.4.5

Page 63: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

49

Page 64: Training Manual Strategic Environment Assessment (in Kiswahili)

50

ISBN: 978-9987-9431-1-1

Sheria ya Usimamizi wa Mazingira inaelekeza matumizi ya Tathmini ya Mazingira

Kimkakati kama sehemu ya zana za utekelezaji wa Sera ya Taifa ya Mazingira ya

Mwaka 1997.

Mwongozo huu ni sehemu ya juhudi za serikali kwa kushirikiana na wadau

wengine, kuelimisha na kujenga uwezo wa wataalamu hasa katika ngazi ya sekta

na serikali za mitaa kuhusu Tathmini ya Mazingira Kimkakati.

Inatumainiwa kuwa mwongozo huu utasaidia kwa kiasi kikubwa katika

kutekelezwa kwa matakwa ya Sheria ya Usimamizi wa Mazingira Sura ya 191

kuhusu matumizi ya Tathmini ya Mazingira Kimkakati.

United Nations

TANZANIADelivering as One