52
Lời ban biên tập: Để hoằng dương văn hóa Thần truyền Trung Quốc và thanh trừ văn hóa tà đảng, các đệ tử Đại Pháp trong lĩnh vực giáo dục đã biên soạn một bộ tài liệu giáo khoa văn hóa chính thống. Chúng tôi hoan nghênh các đồng tu gia nhập và cộng tác trong việc biên soạn bộ tài liệu giáo khoa này. Giới thiệu Tam Tự Kinh được sử dụng trước tiên cho việc giáo dục tại gia suốt triều Tống. Không ai biết chính xác ai là người đầu tiên viết ra những đoạn thơ 3 chữ này. Một vài người cho rằng là của Vương Ứng Lân triều Tống. Người khác cho rằng tác giả là Khu Quát Tử, sống vào cuối những năm triều Tống. “Kinh” trong tiếng Trung nghĩa là “đạo lý bất biến”. Cổ nhân gọi sách là kinh nếu sách thể hiện giá trị to lớn. Trong những kinh thư Trung Quốc cổ đại, Tam Tự Kinh là đơn giản và dễ đọc nhất. Phạm vi của nó bao trùm cả văn học, lịch sử, triết học, thiên văn, địa lý, luân thường đạo lý và những nhân tố đạo đức. Hơn nữa, nội dung phong phú, thú vị và truyền cảm. Những đoạn thơ ngắn và đơn giản, tất cả đều là 3 chữ, và vì thế chúng rất thích hợp để đọc miệng. Khi một học trò đọc Tam Tự Kinh, chúng sẽ học lễ nghi xã hội, Tiếng Trung và văn học, các sự kiện lịch sử. Vì những phẩm chất này, Tam Tự Kinh luôn là văn thư đầu tiên được chọn khi bắt đầu giáo dục nghi thức cho trẻ. Tam Tự Kinh được chia thành 44 mục, mỗi mục với 4 đoạn (8 câu). Mỗi mục chứa các phần văn bản, từ vựng và phần giải nghĩa văn bản, câu hỏi thảo luận, câu chuyện và viết nhận thức. Với những người nói tiếng Anh, mỗi một ký tự hay thuật ngữ trong phần văn bản đi cùng với những ngữ âm Trung Hoa để giúp đánh vần và cũng được chú thích trong phần từ vựng. Các đoạn được giải thích bằng tiếng Anh để người đọc có thể hiểu nghĩa. Sau đó, các câu hỏi thảo luận được dùng để hướng dẫn người học nghĩ sâu thêm về văn bản và củng cố sự hiểu biết của mình về đề tài của mục. Ngoài những đoạn, một hay hai câu chuyện liên quan được trình bày, giới thiệu nền tảng của những sự kiện và nhân vật lịch sử, khuyến khích những suy nghĩ phê bình, và giúp việc giáo dục đạo đức được dễ dàng hơn. Đoạn viết phản ánh cung cấp một vài câu hỏi hướng dẫn để học trò thể hiện tư tưởng và quan điểm của chúng khi viết. Tam Tự Kinh dễ nhớ, và vì nội dung giáo dục nhiều lĩnh vực, đã được sử dụng rộng rãi từ triều Tống. Nó không chỉ rèn luyện sự hiểu biết về văn hóa Trung Quốc truyền thống, mà còn đảm bảo cho học trò những mô hình để đi theo và ứng xử những tình huống mà chúng có thể gặp

Tổng hợp về tam tự kinh

  • Upload
    nq

  • View
    60

  • Download
    4

Embed Size (px)

Citation preview

Li ban bin tp: hong dng vn ha Thn truyn Trung Quc v thanh tr vn ha t ng, cc t i Php trong lnh vc gio dc bin son mt b ti liu gio khoa vn ha chnh thng. Chng ti hoan nghnh cc ng tu gia nhp v cng tc trong vic bin son b ti liu gio khoa ny.Gii thiuTam T Kinh c s dng trc tin cho vic gio dc ti gia sut triu Tng. Khng ai bit chnh xc ai l ngi u tin vit ra nhng on th 3 ch ny. Mt vi ngi cho rng l ca Vng ng Ln triu Tng. Ngi khc cho rng tc gi l Khu Qut T, sng vo cui nhng nm triu Tng.Kinh trong ting Trung ngha l o l bt bin. C nhn gi sch l kinh nu sch th hin gi tr to ln. Trong nhng kinh th Trung Quc c i, Tam T Kinh l n gin v d c nht. Phm vi ca n bao trm c vn hc, lch s, trit hc, thin vn, a l, lun thng o l v nhng nhn t o c. Hn na, ni dung phong ph, th v v truyn cm. Nhng on th ngn v n gin, tt c u l 3 ch, v v th chng rt thch hp c ming. Khi mt hc tr c Tam T Kinh, chng s hc l nghi x hi, Ting Trung v vn hc, cc s kin lch s. V nhng phm cht ny, Tam T Kinh lun l vn th u tin c chn khi bt u gio dc nghi thc cho tr.Tam T Kinh c chia thnh 44 mc, mi mc vi 4 on (8 cu). Mi mc cha cc phn vn bn, t vng v phn gii ngha vn bn, cu hi tho lun, cu chuyn v vit nhn thc. Vi nhng ngi ni ting Anh, mi mt k t hay thut ng trong phn vn bn i cng vi nhng ng m Trung Hoa gip nh vn v cng c ch thch trong phn t vng. Cc on c gii thch bng ting Anh ngi c c th hiu ngha. Sau , cc cu hi tho lun c dng hng dn ngi hc ngh su thm v vn bn v cng c s hiu bit ca mnh v ti ca mc. Ngoi nhng on, mt hay hai cu chuyn lin quan c trnh by, gii thiu nn tng ca nhng s kin v nhn vt lch s, khuyn khch nhng suy ngh ph bnh, v gip vic gio dc o c c d dng hn. on vit phn nh cung cp mt vi cu hi hng dn hc tr th hin t tng v quan im ca chng khi vit.Tam T Kinh d nh, v v ni dung gio dc nhiu lnh vc, c s dng rng ri t triu Tng. N khng ch rn luyn s hiu bit v vn ha Trung Quc truyn thng, m cn m bo cho hc tr nhng m hnh i theo v ng x nhng tnh hung m chng c th gp sau ny trong cuc sng. Chng ti hy vng rng ngi c c th hc thuc lng on vn bn v trn qu di sn vn ha qu gi ny.Bi 1Nguyn vn:(rn) (zh) (ch)(xng) (bn) (shn)(xng) (xing) (jn)(x) (xing) (yun)(gu) (b) (jio)(xng) (ni) (qin)(jio) (zh) (do)(gu) (y) (zhun)Nhn chi s, Tnh bn thin,Tnh tng cn, Tp tng vin.Cu bt gio, Tnh ni thin,Gio chi o, Qu d chuyn.Tm dch:Con ngi mi sinh ra, bn tnh vn hin lnh,Tnh ban s ging nhau, thi quen dn khc xa.Nu chng c gio dc, bn tnh s i di,ng li gio dc, qu s chuyn cn.T vng(1) Chi ()t dng ch mt quan h s hu hoc ci ton b bao hm mt phn (ch n t ng trc)(2) s ()lc u, s khai(3) tnh ()bn tnh, c tnh(4) bn ()bn, nguyn lai(5) thin ()tt, lnh(6) tng ()nhau, so vi(7) cn ()gn(8) tp ()hc, tip xc vi mi trng(9) vin ( )xa, khc(10) cu ()nu(11) gio ()dy, hng dn(12) ni ()c th(13) thin ()thay i(14) o ()con ng, phng php, o(15) qu ()quan trng nht(16) chuyn ()tp trung, chuyn cnGii ngha vn tBn tnh tin thin ca con ngi l thin. Bn tnh thin ny mang con ngi n gn vi nhau khi h cn tr. Nhng khi ln ln, hc t x hi v tip xc vi mi trng xung quanh, h ln ln theo cch tch ring ra v tr nn khc nhau. Nu h khng nhn c s hng dn ng n, h c th b lch khi bn tnh thin nguyn thy. hc v dy, chuyn cn l quan trng nht, nu khng n lc ca ngi s khng mang li kt qu.Cu hi tho lun:1. Thut ng chi s ni ln iu g? C phi bn tnh con ngi s hu vo lc sinh ra? Hay n l bn tnh ca sinh mnh?2. Hc l g? Khi no chng ta hc? Hc nh th no? T iu g v t ai chng ta hc? Chng ta ch hc trong sch v?3. Nhng g chng ta hc sau khi sinh ra lun lm cho chng ta tt hn? Hc t nhng ngi xung quanh chng ta c lm chng ta xu i?4. Lm sao chng ta duy tr c bn tnh thin nguyn thy?5. Chuyn cn ngha l sao? V sao n quan trng? S thiu chuyn cn lm cho chng ta b lch khi bn tnh thin nguyn thy nh th no?Cu chuynChu X tr tam quiNgy xa, vo triu Tn Trung Quc, mt lng nh ca Ngha Hng, c mt ngi thanh nin tn gi l Chu X. Cha m u qua i sm khi cu cn nh. Cu ln ln khe mnh v dng cm, nhng v cu ta khng c gio dc v chm sc tt, cu ta thng nh nhau vi ngi khc v gy nhiu phin phc trong lng. Ngy thnh tun, tun thnh thng, thng thnh nm, nhng rc ri m Chu X [gy ra] tr nn cng ti t. Ging nh mt qui vt, cu ta b xa lnh bi tt c nhng ngi trong lng.Mt ngy n khi anh ta i tn b xung ph, anh thy mt m ng ang ni chuyn mt cch nghim trng v vic g . T m, anh ta gh li gn. Nhng m ng tn i khi thy anh ta n gn. Cm thy mt cht bc mnh, anh ta tm ly mt ngi gi v hi, Mi ngi ang ni v iu g? ng gi tr li trong s s hi, Lng ny ang b tn cng bi 3 con qui vt. Mt l con h Nam Sn. Mt con khc l giao long Trng Kiu H. Chng git rt nhiu ngi. Khng i ngi n ng gi ni xong, Chu X ht to ln, L h hay giao long, chng ta khng c g phi s. Ti s git nhng qui vt ny trong tc khc. Lin lp tc sau khi lp li th, anh ta bt u thc hin phn s.Khi anh ta n Nam Sn, Chu X tm h khp ni trn ni. Sau mt hi tm kim lu di, cui cng anh ta tm c du vt ca con vt hung c. Nhng s vui mng ko di khng lu, con h n trong bng cy v nhy qua u anh ta vi nhng chic rng bn nh dao co. Nhng trc khi con h kp c c hi p xung t, trong nhy mt, Chu X quay li, nhy ln trn lng h. Vi tt c sc mnh ca mnh, Chu X nm nhanh c u con h v p n vo tng st bn, cho n khi n cht. Trc khi Chu X kp ly li hi, anh ta bt u i n Trng Kiu H. May mn thay, anh ta khng phi mt thi gian lu tm con giao long c c. Anh thy giao long ang tm nng trn hn o gia sng. Chu X m thm bi ra o, b n sau con th, v chp ly c n m lm cho nght th. Nhng giao long th khe hn cp v nm Chu X vo ci cy. Chu X khng yn v rt ln, ta s khng yn cho c ngi cho n khi ngi ngng th!. Khng k l n chin u th no, con giao long khng th thot khi s kim cht ca Chu X. Sau 3 ngy 3 m cui cng con th cht. Kit sc, Chu X ln ra ng v khng tnh dy lin trong 2 ngy 2 m.Nhng li bn tn nhanh chng truyn i trong lng rng Chu X git c cc qui vt v cht sau khi kit sc. H t chc linh nh trong 3 ngy 3 m, v cui bui l tt c u ht hn hoan, 3 con qui vt cht, 3 con qui vt cht. Hoan h, hoan h, hoan h!. Khi nhng ngi lng ang ht, Chu X tr v nh. Ch khi anh ta mi nhn ra rng nhng ngi trong lng xem anh nh qui vt th ba.Chu X cm thy xu h v cng v nguyn s ci t quy chnh. Anh ta mun thay i v tr thnh mt ngi t t. Anh nh mt ngi thy gii l Lc Vn dy anh, v sau , Chu X hin dng c i hc. Cui cng anh ta tr thnh mt v quan c v tr cao v phc v mi ngi mt cch trung thnh.Vit nhn thc:1. Nu em l Chu X, em s cm thy th no khi nhn ra rng ngi trong lng ngh rng mnh l mt qui vt?2. Lm sao Chu X tiu dit con qui vt th ba bng vi chnh mnh?3. Em phn ng th no khi b ngi khc ph bnh?Bi 2Nguyn vn:(x) (mng) (m)(z) (ln) (ch)(z) (b) (xu)(dun) (j) (zh)(du) (yn) (shn)(yu) (y) (fng)(jio) (w) (z)(mng) (j) (yng)Tch Mnh mu, Trch ln x,T bt hc, on c tr.u Yn Sn, Hu ngha phng,Gio ng t, Danh cu dng.Tm dch:M Mnh T ngy xa, chn lng ging m ,Con trn hc v chi, m ct vi khung ci.Lo u Yn Sn, c phng php gio dc,Dy d nm ngi con, c nm u thnh danh.T vng1 (tch): ngy xa, qu kh, ngy trc.2 (Mnh mu): m ca Mnh T. B l ngi thy rng hon cnh c nh hng rt ln i vi mt c nhn, t khch l Mnh T phi phn u chuyn cn hc tp, v v iu ny m tng chuyn nh ba ln. Ngi i sau thng dng in tch Mnh mu ba ln chuyn nh hnh dung s gio dc ca gia trng i vi con tr, cng nh s kh tm la chn cho con ci mt hon cnh hc tp va .3 (trch)tuyn trch, tuyn chn, la chn.4 (ln)lng ging, hng xm.5 (x)sinh sng, c tr, c ng.6 (t)cch ngi Trung Quc xa gi con ci; y l ch con trai Mnh mu.7 (bt hc)b hc, khng chuyn tm vo hc tp.8 (on)ct b, ct t.9 (c tr)khung ci (c)khung ci bng g (tr)con thoi khung ci.10 (u Yn Sn)u V Qun, mt ngi sng vo thi Hu Tn, v sng ti Yn Sn nn cng gi l u Yn Sn. ng cc k coi trng vic gio dc con tr, v c nm ngi con ca ng u t, ng thi gi l ng long h u.11 (ngha phng)phng php tt, thng l ch o l gio ha ca bc Thnh hin.12 (ng t)nm ngi con13 (danh)thanh danh, danh ting14 (cu)u, c15 (dng)c ngi caGii ngha vn tVo thi xa, m ca Mnh T v tm mt mi trng thch hp cho Mnh T hc tp ba ln chuyn nh. Mt ln n, Mnh T b hc tr v nh, m Mnh T tc gin n mc ct ming vi ang dt d ra lm hai. B ni: i hc cng ging nh dt vi vy. Mt ming vi tt c dt bt u t tng si mt, tng cht mt. Gi mt na ming vi b ct mt, ta li phi dt li t u.Vo thi Ng i, c mt ngi cha rt coi trng gio dc con ci, l u Yn Sn. ng chiu theo li gio hun ca Thnh hin m dy d con ci. Nm ngi con di s gio dng ca ng cui cng u thnh tu, ting tm truyn khp t phng.Cu hi tho lun:1. Vic hc tp quan trng nht l kin tr bn b, tch ly tng cht mt qua thi gian di th mi c th thnh tu. Hy trao i xem cc em phn chia thi gian dnh cho c sch hng ngy nh th no?2. Hy m t mt thnh cng m em c c trong hc tp hay cuc sng nh kin tr bn b v chuyn tm m thnh.Cu chuynu Yn Sn dy conu V Qun l ngi sng vo thi Hu Tn thuc thi k Ng i Trung Quc. ng ti K Chu, thi c i chnh l nc Yn, v vy ngi ta gi ng l u Yn Sn. Gia nh ng v cng giu c, th nhng tm ng li bt chnh, thng khi d ngi ngho, lm vic tht c, cng v th m 30 tui vn cha c con. Mt m, ng nm mng thy ngi cha qua i ca ng tr v, ni: Con tm a bt chnh, c hnh khng ng n, li lm vic c nh vy, chng trch gi cha c con m cn on mnh na. Con nht nh phi ci t quy chnh, gip ngi tch c, c nh vy mi hy vng thay i c s mnh.u V Qun tnh dy, nh li nhng g cha mnh ni trong mng v khng dm lm iu xu na. Khng nhng th, ng cn thng xuyn gip ngi ngho v lp ra mt ngha qun ti nh, mi thy gii n dy hc cho tr ngho. Mt ln n, ng tnh c nht c mt ti bc ln qun tr, v i c ngy, tm ch b mt tin em tr. Khi ngi ch ti bc ti, ng tr li nguyn vn s bc.Mt m n, u Yn Sn li nm mng thy cha. Ln ny cha ng ni: Hin gi con tch c rt nhiu c, ng Tri s ban cho con nm a con trai, v th mnh ca con cng c ko di. Sau khi tnh dy, u V Qun bit rng y ch l mt gic m, nhng ng cng tu dng bn thn hn na, lm nhiu vic thin. Sau , v ng qu nhin sinh h c nm ngi con trai.u V Qun rt coi trng s gio dc con tr, thng dy chng thi i nhn x th v o l Thnh hin. Nm ngi con di s dy d ca ng u t, ngi qu ng khng ai khng ca tng, thanh danh u V Qun v nm ngi con lan truyn khp t nc.Vit nhn thc:1. Sau khi c xong cu chuyn ny, cc em cm thy u l nguyn nhn cn bn dn ti s ci bin vn mnh ca u Yn Sn?2. Cc em bit rng thanh danh ca u V Qun v nm ngi con lan truyn khp t nc. u l nguyn nhn chnh ca iu ny?Bi 3Nguyn vn:(yng) (b) (jio)(f) (zh) (gu)(jio) (b) (yn)(sh) (zh) (du)(z) (b) (xu)(fi) (su) (y)(yu) (b) (xu)(lo) (h) (wi)Dng bt gio, Ph chi qu,Gio bt nghim, S chi a.T bt hc, Phi s nghi,u bt hc, Lo h vi.Tm dch:Nui con m khng dy, l li ca ngi cha,Dy tr m khng nghim, l do thy b tr.Con tr khng hc tp, s khng bit l nghi,Lc cn nh khng hc, khi gi bit lm g?T vng1 Dng ()nui dng2 Gio ()dy d3 Ph ()cha4 Qu ()li5 Nghim ()nghim6 S ()thy7 a ()b tr8 T ()con tr9 Phi ()khng10) Nghi ()ng n11u ()nh, tr12Lo ()gi13H ()[ci] g14Vi ()lmGii ngha vn tS l thiu st ca bc lm cha m nu h ch chu cp cho con ci mnh nhng nhu cu vt cht m khng ch trng dy bo chng. Tng t, nu gio dc hc tr m khng nghim, th ngi thy cha lm trn trch nhim ca mnh.Tr nh khng c hc hnh li nhc hay trn hc. Nu chng khng n lc hc cch hnh x v gii quyt vn khi cn tr, v khng th hc hi, m mang kin thc trong x hi, chng s khng bit lm g khi ln ln.Cu hi tho lun:1. Nu mt ngy kia em lm cha m, em s dy d con ci ca mnh nh th no? iu g l quan trng hn, gio dc gia nh hay gio dc trng hc? Nu em l gio vin, em s dy hc sinh ca mnh nh th no? Em s yu cu hc sinh lm g u tin?2. n thm v quan st mt vi ngi ln m em bit. H c nhng phm cht no cho cng vic hin ti ca h? Nu h khng lm vic chm ch khi h cn tr, liu h c th lm tt cng vic hin ti ca h khng?Cu chuynV Hun m trngVo i nh Thanh, huyn ng p tnh Sn ng, c mt ngi hnh kht tn l V Tht. ng i n xin v lm thu ngh dnh dm tin mua t xy trng hc. V nhng ng gp to ln ca ng trong vic xy trng, ngi ta gi ng l V Hun (ch Hun trong gio hun)Cha ca V Hun qua i khi ng mi nm tui, li hai m con ng i xin n sng qua ngy. Mc d rt kh khn, nhng h vn bng lng vi cuc sng. Nhng khng may, nm V Hun ln by, m ng li qua i. Mt mnh b v khng ni nng ta, V Hun i khp ni lm thu cho ngi khc. V Hun khng bn lng v phi sng mt cuc i c cc, nhng iu lm ng thy bun phin nht chnh l khng c n trng nh nhng a tr khc.Tri qua nhiu gian kh, V Hun nhn ra tnh trng yu ca vic hc. Bn thn phi chu thit thi v m ch v tht hc, ng quyt nh xy dng mt ngi trng min ph nhng tr em ngho c c hi hc tp nh nhng a tr khc. Vic l gip chng khng phi i li con ng ca ng: b mt c hi hc tp ch v thiu tin. Do vy, ban ngy ng i n xin, v ban m lm si gai. Sau ba mi, bn mi nm lin tc lm vic ct lc, ngi trng Sng Hin Ngha Thc ca ng c thnh lp, mang li li ch cho nhiu hc tr.V Hun rt quan tm n vic hc tp ca hc tr, v ng cng rt knh trng cc thy gio. Nu ng thy thy gio khng dy d hc tr cn thn, hoc hc tr khng hc hnh chm ch, ng s qu gi trc h v cu xin h hy tn tm tn sc. C thy ln tr u rt cm ng trc ngha c ca V Hun v cng c gng n lc hn. S hiu hc ca ng lm nhiu ngi cm ng.Thc ra, gio dc c mt nh hng rt to ln n cuc i mi con ngi. Nu mt ngi khng bit trn qu c hi hc tp v khng bit tn dng thi gian qu bu khi cn tr tu thn dng tnh th s hi tic lc tui gi. T Tng ng, mt nh qun s ni ting sng vo i nh Thanh, c mt thuc cp tn l Trng Diu, ngi nhiu nm theo ng chinh chin v ginh c nhiu thng li. T Tng ng phong cho Trng Diu mt chc quan ln trong triu nh. Tuy nhin, Trng Diu li khng bit c v ng y khng i hc khi cn tr. Triu nh khng cn cch no khc, buc phi thu hi chc quan ca ng. Cm thy hi hn, Trng Diu tm thy gio, quyt tm hc tp ngy m, tu thn dng tnh, v cui cng hc hnh thnh t v li c triu nh trng dng.Bi th Trng Ca Hnh trong Nhc Ph (mt tuyn tp th c) vit: Bch xuynng o hi, Hthiphc Ty quy? Thiutrng bt n lc, Lo i thng bi. (Tm dch: Trm sng ra bin, Bit bao gi v Ty? Tui tr khng gng sc, Khi gi tic lm thay!) Mi ngi nn hc hnh chm ch khi cn nh, hc cch ng x trong x hi, v tu thn dng tnh trnh hi tic khi v gi.Vit nhn thc:1. Em ngh g v vic V Hun m trng cho cc hc sinh ngho?2. V Hun t mc tiu v lm vic chm ch t c n. Mc tiu trong cuc sng ca em l g?3. Qu trnh hc hi kin thc v tu luyn tm tnh rt kh. Khi i din vi kh khn, chng ta nn c thi nh th no?Tam T Kinh - Din Gii 1Th t - 15/05/2013 12:00

Lu nay nhc ti Tam t kinh, khng ch v hoi nim thi tc chm m cn c Tam t kinh tm hiu l chnh o nhm tu dng tinh thn hng bn thn ngy cng lnh mnh. Sch v lng c son nh vy tht qu chu o, d khng hc nhiu, nhng vi hn 1000 ch, khi nm vng c ngha l, cng kh d cho con ngi c mt khi nim vng chc v cuc sng; v o i, l mu mc sng gi cho n ngy nay.

Phn 1: Nhn chi s

Phin m-Nhn chi s; Tnh bn thin.Tnh tng cn; Tp tng vin.

Dch nghaNgi ta lc u vn c ci tnh tt lnhTnh y gn ging nhau nhng do thi tc m khc nhau

Din gii(Phm con ngi ta mi sinh ra u c ci bn tnh tt lnh. V ci tnh lnh y ging nhau nn gip h gn nhau; nhng khi ln ln, ha nhp vi x hi, nhim nhiu thi h tc xu i khin cho tnh tnh ca h khc i v thnh ra xa nhau.)-Cu bt gio, Tnh ni thin.Gio chi o; Qu d chuynNu khng dy th ci tnh y thay i.Cch gio dc l ly chuyn lm trng.(Nu nh con ngi ta chng c gio dc, dy d th tnh lnh thu ban u y s tr nn thay i ty theo mi trng m h tip xc. V ng li gio dc, dy d con ci th ly c chuyn lm trng..)-Tch Mnh mu, trch ln x;T bt hc, on c tr.Chuyn m thy Mnh chn lng ging Con khng chu hc, cht thoi dt.(Chuyn m Mnh T ba ln di nh la chn hng xm hp vi vic hc ca con. Thy con li bing b hc i chi, b bit th tc gin, bn cht b khung ci v thoi dt dy con.)-u Yn Sn, hu ngha phng;Gio ng t, danh cu dng.u Yn Sn bit ngha l, php tcDy nm con u ni danh.(u V Qun Yn Sn l ngi nhn ngha, ly iu o ngha dy nm con, sau ny nm ngi con ca ng u lm quan, danh vng hin hch)-Dng bt gio, ph chi qu;Gio bt nghim, s chi a.Nui m khng dy l li ca cha.Dy m khng nghim l ti ca thy(Nui con m khng dy bo, l li ca ngi cha. Dy con m khng nghim, l ti ca ngi thy)-T bt hc, phi s nghi;u bt hc, lo h vi?Con khng hc th khng phi l.Cn nh khng hc, gi s lm g?(Con ci cho i hc m khng gng hc th khng phi l. V lc cn nh khng hc khi gi bit lm g?)-Ngc bt trc; Bt thnh kh,Nhn bt hc; Bt tri ngha.Ngc khng o gt khng thnh mn Ngi ta khng hc th khng bit ngha l(Hn Ngc th khng c mi gia th khng thnh dng c, cng nh con ngi ta khng chu hc th chng bit o ngha)-Vi nhn t, phng thiu thi;Thn s hu, tp l nghi.Lm ngi con lc cn nhThn vi thy, bn tp l nghi.(Cho nn phn lm con, ng lc cn tr, phi thn cn vi thy v bn hc tp l nghi, php tc)

-Hng cu linh, nng n tch;Hiu thn, s ng chp.Hng chn tui bit m chiu mnHiu vi cha m, vic nn lm(Vo thi ng Hn c mt em b tn l Hoi Hng, lc ln chn tui, m mt sm, em v cng hiu tho vi cha. Ma h th qut cho cha mt. Ma ng, trc gi cha i ng, em nm trn ging hi m lc cha nm s thy m p)-Dung t tu, nng nhng l; trng, nghi tin tri.Dung bn tui bit nhng tri lThun vi anh l iu nn bit trc(Khng Dung, gi mt chc quan rt ln trong triu nh. Chuyn k lc Khng Dung mi bn tui, cu bit nhng li qu l to v ngon ngt cho cc anh, cn mnh th chu n qu nh, y l gng tho i vi huynh trng m tr cng cn phi hc trc.)Phn 2-Th hiu , th kin vn;Tri m s, thc m vn.Hiu thun trc, hc kin thc sauHiu con s, bit c ch(u tin phi bit hiu tho, sau mi c sch v c kin thc. Hc kin thc phi bao gm bit con s ln bit ch ngha)-Nht nhi thp, thp nhi bch,Bch nhi thin, thin nhi vn.Mt ti mi, mi ti trmTrm ti ngn, ngn ti vn(Hc th cng phi hc tun t t s mt n s mi, t s trm n s ngn, t s ngn n s mi ngn)-Tam ti gi, thin a nhn.Tam quang gi, nht nguyt tinh.Ba bc ti: tri, t v ngiBa vt sng: mt tri, mt trng, ngi saoTam ti l ba bc: Tri, t v ngi. Tam Quang l ba vt pht ra nh sng l mt tri, mt trng v ngi sao-Tam cng gi, qun thn ngha,Ph t thn, phu ph thun.Ba ging mi: vua ti c nghaCha con thn thch, v chng thun ha(Ba ging mi ngi ta gi lTam Cng gm c o qun thn, tnh cha con v ngha v chng)-Vit xun h, vit thu ng;Th t thi, vn bt cng.Rng: xun, h, thu v ng l bn ma xoay vn khng ngng(Ngi ta ni xun, h, thu, ng l bn ma, khng ngng lun phin nhau)-Vit nam bc, vit ty ng;Th t phng, ng h trung.Rng: Nam, Bc, ng v Ty l bn phng hng i ng vo gia(Rng: Nam, Bc, Ty v ng, l bn phng, u ng vo gia.)-Vit thy ha, mc kim th;Th ng hnh, bn h s.Rng: Thy, Ha, Mc, Kim v Th l nm hnh c gc s.(Rng: nc, la, g, kim loi v t l nm cht gi l Ng hnh, c ngun gc dch s. )-Vit nhn ngha, l tr tn;Th ng thng, bt dung vn.Rng: Nhn, L, Ngha, Tr v Tn l nm l sng khng c ri lon.(Nm ci o l thng hng l Nhn, ngha, l, tr, tn gi l Ng Thng, ch nn lm ri lon chng.)-a s sanh; Hu tho mcTh thc vt; Bin thy lct sinh ra, c c cy thc vt, sng (H), bin(T t sinh ra c cy c, hoa l. Nhng th gi l thc vt, c loi mc trn mt t, c loi mc di nc)-Hu trng ng; Hu iu thTh ng vt; Nng phi tuC: (cn) trng, c, C: chim, th (l) ng vt, i hoc bay(C cn trng, chim th. Nhng con gi l ng vt, con th bay trn tri, con th i di t.)

-o lng thc, mch th tc;Th lc cc, nhn s thc.o, lng, thc, mch, th, tc l su ging la m ngi ta n.(o, lng, thc, mch, th, tc l su ging la m ngi ta n.)-M ngu dng, k khuyn th;Th lc sc, nhn s t.Nga, b d, g, ch, heo l su vt m ngi ta nui(Nga, b d, g, ch, heo l su loi sc vt m ngi ta nui.)-Vit h n, vit ai c,i c dc, tht tnh c,Rng: Mng, gin; Rng: thng, sYu, Gt, v Ham Mun l by loi tnh(Mng, gin, thng, s, yu, gt v mun l by trng thi tnh cm m ai cng c c.)-Thanh xch hong; Cp hc bchTh ng sc; Mc s thcXanh, , vng, en v trng. (l) nm mu, mt nhn thy.(Xanh, , vng, en v trng. Gi l ng sc, chnh l nm th mu sc m mt con ngi nhn thy)-Toan kh cam; Cp tn hmTh ng v; Khu s hmChua, ng, ngt, mn v cay (l) nm v, ming nm c.(Chua, ng, ngt, mn v cay gi l ng v, l nm mi v m ming nm c)-Thin tiu hng; Cp tinh hTh ng khu; T s khuGy, chy, thm, tanh v thi (l) nm mi, mi ngi c.(Gy, chy, thm, tanh v thi gi l ng khu, l nm mi v m mi ngi c.)-Bo th cch, mc thch kim,Ti d trc, ni bt m.Bu, t, da, g, , kim,T v Trc l tm th m.(Bu, t, da, g, , kim, t v trc l tm th m trong m nhc.)-Cao tng t, ph nhi thn,Thn nhi t, t nhi tn,T t tn, ch nguyn tng;Ni cu tc, nhn chi lunng S, C, Ni, Cha ti mnhMnh ti con, con ti chuT con, chu n cht, chtL chn dng tc lp nn th bc ca ngi ta(ng s, ng c, ng ni, cha n mnh, n con, n chu, n cht tc l chn i trong dng h, hp thnh cu tc. Cu tc c gi c tr, u phi yu thng, knh trng ln nhau, l o l nhn lun)-Ph t n, phu ph tng,Huynh tc hu, tc cung,Trng u t, hu d bng,Qun tc knh, thn tc trung;h thp ngha, nhn s ng.Cha con c n, v chng theo nhauAnh th thun tho, em th cung knhLn nh c th bc, bn b ng nhauVua th tn knh, ti th trung thnh. l mi ngha m mi ngi u c nh nhau.(Cha con th c n xin dng, v chng th ho thun phc tng. Anh th yu qu em, em th cung knh anh. Ngi ln, k nh gp vic g cng phi bit tn ti trt t. Gia bn b thnh tn. Vua phi knh trng quc s, qun thn phi tn trung. l mi ngha, mi ngi phi tun theo)-Trm t suy; i tiu cngCh ti ma; Ng phc chungo trm, t, i Tiu cngn (o) Ty ma, nm tang(o trm v o t l tang phc vi cht liu dy dnh cho con chu v v (chng) ngi cht mc; i cng v Tiu cng l tang phc cht liu mng dnh cho ng b, c ch, anh em h mc; Ty Ma l tang phc lm bng vi b cho h hng xa v bn thng gia mc. l 5 loi tang phc thi )-L nhc x; Ng th sC lc ngh; Kim bt cL, nhc, x, nh (xe), th, sXa su (k) ngh, nay khng (L nghi, m nhc, bn cung, iu khin xe nga, kinh th, s hc, chnh l lc ngh (su k ngh) thi xa ngi hc phi theo )-Duy th hc; Nhn cng tunK thc t; Ging thuyt vniu trong sch, ngi hc theoBit ch ri, ging gii ch(Nhng kin thc trong sch v l mi ngi u hc theo, lm theo. Sau khi hc c nhng th trong sch ri, mi c th nghin cu, ging thch nhiu kin thc.)-Hu c vn; i tiu trinL tho k; Bt kh lonC c vn, i, tiu trinTi L, tho, khng th ln(Nhng dng ch thi xa dng gi l c vn, bt u l i trin v tiu trin sau l l th, tho th, khng nn ln ln th t.)Phn 3:-Nhc qung hc; C k phnn lc thuyt; Nng tri nguynNu hc rng, s phc tpNhng ni s, th hiu (ngn) ngun(Nu hc nhiu v rng, e rng cng hc cng thy phc tp. Nhng khi ging thch mt cch gin lc th c th hiu r nguyn nhn, ngn ngun)-Phm hun mng; Tu ging cuTng hun c; Minh c c.Dy tr th, nn ging xtT li ging, r cu ch(Dy d tr th th phi ch trng ging gii, gii thch tng tn ngha ca ch, ni r du ngt trong tng cu)-Vi hc gi, Tt hu sTiu hc chung; Ch T thL ngi hc, c c sT Tiu hc, n T th(Hc hnh phi tin dn tng bc, phi hc t ban u, bt u t Tiu Hc . Sau n T Th)-Lun Ng gi, nh thp thin;Qun t, k thin ngn.Lun Ng c hai mi thin,Cc t ghi chp li dy hay.(Sch Lun ng c hai mi chng, do hc tr ca Khng T ghi chp nhng li hay ca Khng T)-Mnh T gi, tht thin ch;Ging o c, thuyt nhn ngha.Mnh t c by thin,Ging o c, ni v nhn ngha(Sch Mnh T do Mnh T sng tc gm 7 chng, ging gii v o, c, nhn, ngha)-Tc Trung Dung, T T bt;Trung bt thin, Dung bt dch.Lm nn Trung Dung do T T chp li,Trung: khng lch; Dung: khng i.(sch Trung Dung do T T chu ca Khng T vit. Trung c ngha l khng lch, Dung ngha l chng thay i)-Tc i hc, ni Tng T;T tu t, ch bnh tr.Lm nn i Hc l do Tng T.T Tu, T cho n Bnh, Tr.(sch i Hc do Tng Sm hc tr Khng T vit. Sch ging v tu thn, t gia, tr quc, bnh thin h)-Hiu Kinh thng; T th thcNh Lc Kinh; Thy kh c.Thng Hiu Kinh, thuc T thNh su (b) Kinh, mi nn c.(sch Hiu Kinh ghi chp nhng o l m Khng T tr li Tng t v ch hiu hiu ht sch ny , T Th thuc th mi c th c Lc Kinh)-Thi,Th,Dch;L,Xun thu,Hiu Lc Kinh; ng ging cu(Kinh) Thi, Th, Dch, L, Xun thuGi (l) Lc Kinh, nn coi trng(c Kinh Thi, Kinh Th, Kinh Dch, Kinh L v Kinh Xun Thu ku l Lc Kinh, nn ging tm ly ngha l.)-Hu Lin sn; Hu Qui tng,Hu Chu dch; Tam Dch tng.C (sch) Lin sn, c (sch) Qui tng,C (sch) Chu dch, tng ba (kinh) Dch.(ni n Kinh dch nh H c Lin Sn, nh Thng c Qui Tng, nh Chu c Chu Dch, ba loi kinh dch ny, ni dung phi tng tn)-Hu in M; Hu Hun CoHu Th Mnh, Th chi o.C in, M, c Hun, Co (lnh)C (thin) Th, Mnh, sch thm su.(Thng Th l ti liu ghi chp chnh tr, lch s 4 triu i Ngu, H, Thng, Chu, tng chng c gi tn bng in, m, hun, co, th, mnh o l trong cao xa)-Ng Chu Cng, tc Chu L;Trc lc quan, tn tr th.ng Chu Cng lm sch Chu Lt su loi quan, bo tn v sa tr chnh th(ng Chu Cng n lm kinh Chu L, t ra su chc quan gi gn th thng tr nc. )-i Tiu i, ch L K;Thut thnh ngn, l nhc b.i i v Tiu i ch gi sch L KThut li dy ca thnh nhn, y l nhc.(Hai ng i i (i c) v Tiu i (i Thnh) ch ngha kinh L, k thut li ni ca c Thnh v l nhc mt cch y .)-Vit quc phong, vit nh tng;Hiu t thi, ng phng vnh.Rng: Quc Phong, Rng: Nh, TngGi l bn th th, nn ngm c.(Quc phong, Tiu nh, i nh, Tng gi l bn th th trong Kinh Thi nn ngm nga, c trm bng. )-Thi k vong, Xun Thu tc;Ng bao bim, bit thin c.Kinh thi b bt ri trc tc Xun Thu,Ng khen ch, phn bit thin v c(Lc bt v sang nh Kinh thi xong ri, c Khng lm ra kinh Xun Thu, ng khen ch, phn bit iu lnh vic d.)-Tam Truyn gi, hu Cng Dng,Hu T Th, hu Cc Lng.Kinh k minh, phng c t;Tot k yu, k k s.Ba truyn: c Cng Dng,C T Th, c Cc Lng.Kinh r ri nn c sang TRt ra iu ct yu, nh k nhng s vic.(Xun Thu c ba truyn l truyn ca Cng Dng, truyn ca T th v truyn ca Cc Lng. Kinh v truyn r, mi c qua T. Nn rt ly ch ct yu, ghi nh cc s vic.)-Ng t gi, hu Tun Dng.Vn Trung T, cp Lo Trang.Kinh t thng, c ch s;Kho th h, tri chung thy.Nm T gm c: Tun T, Dng TVn Trung T n Lo T, Trang TThng Kinh T th c cc sch SXt qua cc th h bit u ui.(Nm sch t l sch ca Tun T, Dng Hng, Vn Trung T, Lo T v Trang T. Kinh, Truyn v T thng ri nn c s xt mi i t u n cui.)Phn 4:Vi cch phn tch ca ti bi Tam T Kinh sch. th ti c chia ra lm 5 chng hay 5 phn, cch chia theo ni dung. Vi phn 4 ny ni dung ni v lch s trung quc, ti thy khng cn thit din dch nn b qua, i n phn cui lun.Phn 5:-c s gi, kho thc lc;Thng c kim, nhc thn mc.K c s, xt iu tht,Thng xa nay, nh gn mt.(K c sch s ghi li, so snh vi s kin lch s, lu thng chuyn i xa, i nay mi tng chuyn dng nh hin ra gn trc mt)-Khu nhi tng, tm nhi duy;Triu t, tch t.Ming th c, lng th suySng ngh n, chiu cng ngh n.(Hc th chuyn tm vo hc, ming th c lng th suy, Hc th phi ch tm vo hc, bui sm v bui chiu c theo m c v suy.)-Tch Trng Ni; S Hng Thc,C thnh hin; Thng cn hc.Xa Trong Ni, hc thy Hng ThcThnh hin ngy xa cn chm hc.(Thu xa, c Trng Ni theo hc thy Hng Thc, ngi l ng thnh hin i xa m cn sing hc)-Triu Trung Lnh, c L Lun;B k s, hc th cn.Triu Trung Lnh c sch L Lun lm quan hy cn nng hc.(Quan Trung Lnh h Triu c sch L Lun, ng y lm quan m cn sing hc.)-Phi b bin; Tc trc gin,B v th; Th tri min.M v b, ch th tre,Ngi khng sch, li bit gng.(K th m l b lm v, ngi th ch tre lm th vit sch hc, hai ngi y khng c giy khng c sch, cn bit gng cng lun c thc n lc hc tp )-u huyn lng, try thch c;B bt gio, t cn kh.u treo rng, di m v,Ngi chng dy, t sing kh.(Nhng ngi c sch thu m, treo tc ln trn nh trch ng gt. Cng c ngi dng chi m vo mnh t thc tnh c sch. H khng h c ai dy d c thc nhng li t mnh sing nng chu kh c sch)-Nh nang hunh, nh nh tuyt;Gia tuy bn, hc bt chu.Nh m m, nh nh tuyt,Nh du ngho, hc chng ngh.(Hc sinh ngho khng c tin mua du thp, ma h bt om m thp sng soi ch c. C ngi m ng da vo nh sng ca tuyt c sch. Nh tuy ngho m say m hc khng ngng ngh)-Nh ph tn; Nh qui gic,Thn tuy lao; Do kh hc.Nh vc ci, nh treo song,Mnh du nhc, chu kh hc.(Ngi tiu phu vc ci v, treo sch trn u gnh va i va hc. Hay ngi chn tru, treo sch ln sng tru. H tuy lao ng rt vt v, nhng vn chu kh c sch)-T Lo Tuyn, nh thp tht,Thy pht phn, c th tch.B k lo, do hi tr;Nh tiu sinh, nghi to t.T Lo Tuyn hai mi by tuiMi ni gin bn c sch vNgi gi, n nn chm.My tr nh, nn sm ngh.(T Tun thi Bc Tng, lc tr tht hc, n 27 tui t hn mnh nn bt u c sch v, c thnh tu rt ln. )-B k lo, do hi tr;Nh tiu sinh, nghi to t.Ngi gi, n nn chmMy tr nh, nn sm ngh.(n khi tui gi c hi hn th cng qu mun. Tui tr nn sm ngh ti m c gng hc hnh)-Nhc Lng Ho, bt thp nh,i i nh, khi a s.B k thnh, chng xng d;Nh tiu sinh, nghi lp ch.Nh Lng Ho, tm mi hai,Chn i nh, tr u u.Ngi mun nn, chng khen l.My tr nh, nn lp ch.(Lng Ho thi Bc Tng, khi 82 tui cn tham gia thi c, hng nht trong s nhng s t i thi. Tuy tui cao m vn c gng t thnh cng, mi ngi u cm thy khc l nn ca ngi. Nn khi cn tr phi sm lp ch hc hnh)-Onh bt tu, nng vnh thi;B tht tu, nng ph k.B dnh ng, nhn xng k;Nh u hc, ng hiu chi.Oanh tm tui, vnh bi th.B by tui, c cuc c.Ngi thng hiu, ngi khen l.My tr hc, nn bt chc (h).(T Oanh thi Bc T mi 8 tui bit lm th. Thi ng c L B 7 tui bit lm bi ph, nh c. H thng minh t nh, mi ngi cm thy k l m khen ngi. Ngi hc tr nh nn noi gng theo h)-Thi Vn C, nng bin cm;T o Un, nng vnh ngm.B n t, th thng mn;Nh nam t, ng t cnh.Thi Vn C, c ting nT o Un, c ting ngm.Con gi kia, cn sng sut.My con trai, tr lm nn.(Nng Thi Vn C thi Ty Hn c th bit lm th, hiu m lut. Nng T o Un thi ng Tn, bit ngm khc vnh th. H u l ph n m cn thng minh lanh li, a ti a ngh, nn cc ng nam nhn cng phi t cnh tnh bn thn mnh..)-ng Lu Yn; Phng tht tu,C Thn ng; Tc Chnh t.B tuy u; Thn d sHu vi gi; Dic nhc th.ng Lu Yn, mi by tui,u (khoa) Thn ng, lm Chnh t.Ngi du nh, lm quanC k lm, cng nh vy.(Lu n thi ng mi 7 tui tham gia cuc thi do ng Minh Hong ch thn ra , vua khen Lu n l thn ng, cho lm chc Chnh T. Ngi du nh nhng lm quan. Ai chm hc c trin vng cng c kt qu nh vy)-Khuyn th d; K t thn,Cu bt hc; Ht vi nhn ?Tm th ty; Phong nhng mt,Nhn bt hc; Bt nh vt.Ch gi m, g coi sngNu chng hc, sao lm ngi ?Tm nh t, ong dng mt,Ngi chng hc, chng bng vt.(Ch ban m gi nh, g ban ngy gy bo thc. Nu khng hc theo sao ng lm ngi. Tm nh t, ong ht mt. Con ngi thng minh linh li hn vn vt nhng nu khng chu hc th chng bng loi ng vt)-u nhi hc; Trng nhi hnhThng tr qun; H trch dn,Dng danh thanh; Hin ph mu.Quang vu tin; D vu hu.Tr th hc, ln th lmTrn gip vua, di (lm) n dn,Ni ting tm, (v) vang cha m.Rng i trc, ti i sau.(Lc tr th hc hnh, sau ln ln th thc hnh kin thc hc, trn th gip vua tr nc, di th gip cho trm cho h sng an bnh. T m ting tm vang di, ng thi cng em li nim vinh hin cho cha m, ting thm n ngn i)-Nhn di t; Kim mn doanhNg gio t; Duy nht kinh.Cn hu cng; H v ch.Gii chi tai; Nghi min lc.Ngi cho con, vng y rngTa dy con, ch mt sch.Sing c cng, gin khng ch.Rn thay, nn gng sc.(Ngi ta li cho con chu vng bc, chu bu y rng. Cn ta dy con chu ch cn sch v, sing nng hc hnh ri s thnh cng, ham chi th khng ch li g. Nhng li rn dy phi bit tnh ng, nn n lc hc hnh)

-Ht-

Bnh lun: Tuy l quyn sch cho tr con, nhng y cc trit l su sc, sng i ngi cng nn c qua cho bit.

Tam T Kinh

rn zh ch, xng bn shnNhn chi s; Tinh ban thin.Ngi thu u; tnh vn lnh.xng xing jn, x xing yunTinh tng cn; Tp tng vin.Tnh nhau gn; thi nhau xa.

(Tri ph cho mi ngi mt ci Tnh bn thin, ai cng ging nhai, nn gi l gn nhau; nhng khi ln ln, v thm nhim thii hxu nn ci Tnh trnn xa nhau.)

gu b jio, xng ni qinCu bt gio; Tinh ni thin.Nu chng dy; tnh bn di.jio zh do, gu y zhunGio chi o; Qu d chuynDy ci o; qu ly chuyn

(Nu chngc gio dc, bn tnh sthayi.)(ng ligio dc, quschuyn cn.)

x mng m, z ln chTch Mnh mu; Trch ln x,M thy Mnh, la lng ging,z b xu, dun j zhT bt hc; on c tr.Con chng hc, cht khung thoi.

(Chuyn ngy xa, mca Mnh Tphi chn lng ginglm ni. Khi thy con li hc mi cht khung cilm mt bi hc cho con.)

du yn shn, yu y fngu Yn sn; Hu ngha phng,u Yn sn, c ngha php,jio w z, mng j yngGio ng t; Danh cu dng.Dy nm con, ting u ni.

(u VQunYn Sn langi nhn nghia, lyiuao nghia day nm con, sau nay nm ngi con cua ngu lam quan, danh vong hin hach)

yng b jio, f zh guDng bt gio; Ph chi qu ;Nui chng dy, li ca cha ;jio b yn, sh zh duGio bt nghim; S chi a.Dy chng nghim, quy ca thy.

(Nui con m khng dy bo, l li ca ngi cha. Dy con m khng nghim, l li ca ngi thy)

z b xu, fi su yT bt hc; Phi s nghi.Con chng hc, phi l nn.yu b xu, lo h wiu bt hc; Lo h vi ?Tr chng hc, gi lm g ?

(Trcon m khngci hc th khng phi l. Lc cn nhkhng hc khi gi bit lm g?)

y b zhu , b chng qNgc bt trc; Bt thnh kh,Ngc chng mi, chng nn ,rn b xu , b zh yNhn bt hc; Bt tri nghia.Ngi chng hc, chng bit l.

(Ngoc khngc mai giua khng thanhdungc, con ngi makhngc day dsekhng bitao nghia)

wi rn z, fng sho shVi nhn t; Phng thiu thi,Lm ngi con, ng tr lc,qn sh yu, x l yThn s hu; Tp l nghi.Cn thy bn, tp l nghi.

(Lacon ngi thiluc con trephai thn vi thy c, ban behoc lnghi, phep tc)

xing ji lng, nng wn xHng cu linh; Nng n tchHng chn tui, bit u chiuxio y qn, su dng zhHiu vu thn; S ng chp.Hiu vi thn, l nn bit.

(Vao thing Han comt em betn laHoai Hng, luc ln chin tui, memt sm, em v cung hiu thao vi cha. Mua hethiquat cho cha mat. Muang, trc gichai ngu, em nm trn ging uhi mluc cha nm sethy m ap)

rng s su, nng rng lDung t tu; Nng nhng lDung bn tui, bit nhng ld y chng, y xin zh vu trng; Nghi tin tri.Tho (vi) ngi ln, nn hay trc.

(in tch Khng Dung nhng l. Tch krng, Dung, tnyl Khng Dung, sinh ra cuii Nam Hn, l chui th20 ca Khng T, tng gimt chc quan rt ln trong triunh. Lc Khng Dung mi bn tui, cu bit nhng li qul to v ngon ngt cho cc anh, cn mnh th chun qunh)

shu xio d, c jin wnTh hiu ; Th kin vn.u hiu tho, th hiu bit.zh mu sh, sh mu wnTri m s; Thc m vnBit s hoc, bit ch nghia

(u tin phai bit hiu thao, sau mioc sach vcokin thc. Hoc kin thc phai bao gm bit con s ln bit ch nghia)

y r sh, sh r biNht nhi thp; Thp nhi bch,Mt n mi, mi n trm,bi r qin, qin r wnBch nhi thin; Thin nhi vn.Trm n ngn, ngn n van.

sn ci zh, tin d rnTam ti gi; Thin a Nhn.Ba ti l : Tri, t, Ngi.sn gung zh, r yu xngTam quang gi; Nht nguyt tinh.Ba cht sng (l) : Tri, trng, sao.

(Ngi ta goi Tam tai gm tri, t va con ngi. Tam quang (ba cht anh sang) gm co mt tri, mt trng va cac vi sao.)

sn gng zh, jn chn yTam cng gi; Qun thn ngha,Tam cng l : Ngha vua ti,f z qn, f f shnPh t thn; Phu ph thun.Cha con thn, chng v thun.

(Ngi ta goi Tam cng gm co ao qun thn, tinh cha con va nghia v chng)

yu chn xi, yu qi dngVit xun h; Vit thu ngRng: xun, h, rng: thu, ng,c s sh, yn b qingTh t th; Vn bt cng. (l) bn ma, vn khng ngng.

(Ngi ta noi xun, ha, thu, ng la bn mua, khng ngng lun phin nhau)

yu nn bi, yu x dngVit Nam Bc; Vit Ty ngRng: Nam, Bc, rng: Ty, ngc s fng, yng h zhngTh t phng; ng h trung. (l) bn phng, ng vi gia.

(Ngi ta noi nam, bc, ty, ng la bn phng hng, ng vi gia.

yu shu hu, m jn tVit thy ha; Mc kim thRng: nc, la, cy, kim, t,

c w xng, bn h shTh ng hnh; Bn h s. (l) nm cht (hnh), gc s.

,sh gn zh, ji zh guThp can gia; Giap chi quiMi thin can, Giap n Quy

,sh r zh, z zh hiThp nhi chi; T chi hiMi hai chi, Ti n Hi

yu hung do, r su chnVit hong o; Nht s trinNoi hoang ao, vn hanh (cua) mt tri

yu ch do, dng zhng qunVit xch o; ng trung quynNoi xich ao, gia hai cc

ch do xi, wn nun jXch o h; n non ccDi xich ao, cc m ap

w zhng hu, zi dng biNg Trung Hoa; Ti ng bcNc Trung Hoa, ng bc

yu jing h, yu hui jVit giang h; Vit hoi tRng: (Trng) Giang, (Hoang) Ha, rng: (sng) Hoai, T (Thuy)

c s d, shu zh jTh t c; Thy chi ko (la) bn sng, u ngun nc

yu di hu, sng hng hngVit i hoa; Tung hng hnhRng: Thai, Hoa, Trung, Hng, Hanh

c w yu, shn zh mngTh ng nhc; Sn chi danho (la) ngu nhac, tn cua nui

yu sh nng, yu gng shngVit s nng; Vit cng thngRng: Si, Nng, rng: Cng, Thng

c s mn, gu zh lingTh t dn; Quc chi lngo (la) t dn, lng dn (trong) nc

yu rn y, l zh xnVit nhn ngha; L tr tn.Rng: nhn, ngha, l, tri, tin.c w chng, b rng wnTh ng thng; Bt dung vn. (l) nm o, khng th lon.,d su shng, yu co ma s sanh; Hu tho mct sinh ra, co co cy,c zh w, bin shu lTh thc vt; Bin thy lc (l) thc vt, (sng) ni (mt) t, (di) nc,yu chng y, yu nio shuHu trng ng; Hu iu thCo: (cn) trung, ca, Co: chim, thu,c dng w, nng fi zuTh ng vt; Nng phi tu (l) ng vt, i hoc bay(T t sinh ra co cy co, hoa la. Nhng th o goi la thc vt, co loai moc trn mt t, co loai moc di nc. Co cn trung, chim thu. Nhng con o goi la ng vt, con thi bay trn tri, con thi i di t.)do ling sh, mi sh jo lng thc; Mch th tc(La) gao, lng, u, (La) mch, k, tc,c li g, rn su shTh lc cc, Nhn s thc. lc cc, mn n (ca) ngi.m ni yng, j qun shM ngu dng; K khuyn thNga, b, d, g, ch, heoc li ch, rn su sTh lc sc; Nhn s t. lc sc, vt nui (ca) ngi.(La nc;caolng, cy u, la mch, cy k, cy tc, goi chung la luc cc. o la sau loai lng thc con ngi n.Nga, bo, d,g, ch, heo, goi la luc suc. o la sau loai ng vt con ngi nui.)yu x n, yu i jVit hi n; Vit ai c.Rng: mng, gin, rng : thng, s.i w y, q qng ji dc; Tht tnh c.Yu, ght, mun, By tnh .,qng ch hung, j hi biThanh xch hong; Cp hc bchXanh, o, vang, en va trng.,c w s, m su shTh ng sc; Muc s thc (l) nm mau, mt nhin thy.(Noi rng: mng, gin, thng, s, yu, ghet, mong mun. Goi la tht tinh, la bay th tinh cam cua con ngi. Xanh, o, vang, en va trng. Goi la ngu sc, chinh la nm th mau sc ma mt con ngi nhin thy),sun k gn, j xn xinToan kh cam; Cp tn hmChua, ng, ngot, mn va cay.,c w wi, ku su hnTh ng v; Khu s hm (l) nm vi, ming nm c.,shn jio xing, j xng xiThin tiu hng; Cp tinh hGy, chay, thm, tanh va thi,c w xi, b su xiTh ng khu; T s khu (l) nm mui, mui ngi c.(Chua, ng, ngot, mn va cay goi la ngu vi, o la nm mui vi ma ming nm c. Gy, chay, thm, tanh va thi goi la ngu khu, o la nm mui vi ma mui ngi c.)po t g, m sh jnBo th cch; Mc, thch, kim,Bu, t (nn), (trng) da, g, , kim,s y zh, ni b ynTy d trc, Ni bt m.Vi t, trc, l tm m (nhc).

,yu png shng, yu q rVit binh thng; Vit kh nhpRng: binh, thng (thanh), rng: kh, nhp (thanh),c s shng, y tio xiTh t thanh; Nghi iu hip (l) bn thanh (iu), cn iu chinh

(Bu,t nn, trng da, g,, kim, t, trc la tam m cua Trung Quc thi xa.)

go zng z, f r shnCao tng t; Ph nhi thn,S, c, ni, cha n mnh,shn r z, z r snThn nhi t; T nhi tn.Mnh n con, con n chu.

z z sn, zh xun cngT t tn; Ch huyn tng,T con, chu, ti cht, cht,ni ji z, rn zh lnNi cu tc; Nhn chi lun.L chn h, th bc (ca) ngi.

(ng s, ng c, ng ni, chan minh,n con,n chau,n cht tc lachini trong dong ho, hp thanh cu tc. Cu tc cogiacotre,u phai yu thng, kinh trong ln nhau,olaao lynhn lun)

f z n, f f cngPh t n; Phu ph tng,n cha con, v tong chng,xing z yu, d z gngHuynh tc hu; tc cung,Anh th thn, em th cung (kinh),

zhng yu x, yu y pngTrng u t; Hu d bng,Th (t) ln, nh, thn vi ban,jn z jng, chn z zhngQun tc knh; Thn tc trung,Vua th knh, ti th trung,

c sh y, rn su tngTh thp ngha; Nhn s ng. (l) mi ngha, ngi nh nhau., dng shn x, w wi bing thun t; Vt vi biNn thun theo, khng lam trai.

(Cha con thicon xin dng, vchng thihoathun phuc tong. Anh thiyu quiem, em thicung kinh anh. Ngi ln, kenhogp vic gicung phai bit tn ti trt t. Gia ban bethanh tin. Vua phai kinh trong quc s, qun thn phai tn trung.olami nghia, moi ngi phai tun theo)

,zhn z cu, d xio gngTrm t suy; i tiu cngAo tram, t, ai Tiu cng,zh s m, w f zhngCh ti ma; Ng phc chungn (ao) Ty ma, nm tang.

(Ao tram va ao t la tang phuc vi cht liu day danh cho con chau va v (chng) ngi cht mc; ai cng va Tiu cng la tang phuc cht liu mong danh cho ng ba, c chu, anh em ho mc; Ty Ma la tang phuc lam bng vai b cho ho hang xa va bn thng gia mc. o la 5 loai tang phuc thi o)

,l yu sh, y sh shL nhc x; Ng th sL, nhc, xa, anh (xe), th, s,g li y, jn b jC lc ngh; Kim bt cXa sau (ky) ngh, nay khng u

(L nghi, m nhac, bn cung, iu khin xe nga, kinh th, s hoc, o chinh la luc ngh (sau ky ngh) thi xa ngi hoc phai theo u, nhng ngay nay a khng con y u na)

,wi sh xu, rn gng znDuy th hc; Nhn cng tuniu trong sach, ngi hoc theo,j sh z, jing shu wnK thc t; Ging thuyt vnBit ch ri, giang giai ch

,yu g wn, d xio zhunHu c vn; i tiu trinCo c vn, ai, tiu trin,l co j, b k lunL tho k; Bt kh lonTi L, thao, khng th ln

(Chi co nhng kin thc trong sach v la moi ngi u hoc theo, lam theo. Sau khi hoc c nhng th trong sach ri, mi co th nghin cu, giang thich nhiu kin thc. Nhng dang ch thi xa dung goi la c vn, bt u la ai trin va tiu trin sau o la l th, thao th, khng nn ln ln th t.)

,ru gung xu, j q fnNhc qung hc; C k phnNu hoc rng, s phc tap,dn lu shu, nng zh yunn lc thuyt; Nng tri nguynNhng noi s, th hiu (ngon) ngun

,fn xn mng, x jing jiPhm hun mng; Tu ging cuDy tr th, nn ging xt,xing xn g, mng j duTng hun c; Minh c c.T li giang, r cu ch.

(Nu hoc nhiu va rng, e rng cang hoc cang thy phc tap. Nhng khi giang thich mt cach gian lc thi co th hiu ro nguyn nhn, ngon ngun. Day dtreththi phai chu trong giang giai, giai thich tng tn nghia cua ch, noi rodu ngt trong tng cu)

,wi xu zh, b yu chVi hc gi, Tt hu sL ngi hc, c c s,xio xu zhng, zh s shTiu hoc chung; Ch T thT Tiu hc, n T th

(Hoc hanh phai tin dn tng bc, phai hoc tbanu, btu tTiu Hoc do Chu Hi thi Nam Tng vit. Sauon TTh do Chu Hi vit)

,ln y zh, r sh pinLun ng gi; Nh thp thin,B Lun ng, hai mi thin,,qn d z, j shn ynQun t; K thin ngnCac t, chp li phi

(Sach Lun ng cohai mi chng, do hoc trocua Khng Tghi chep nhng li hay cua Khng T)

,mng z zh, q pin zhMnh t gi; Tht thin ch,B Mnh t, ch by thin,,jing do d, shu rn yGing o c; Thuyt nhn nghaGing o c, ni nhn ngha

(Sach Manh T do Manh Tsang tac gm 7 chng, giang giai vao, c, nhn, nghia)

,zu zhng yng, ni kng jTc Trung dung; Ni Khng CpLm (sch) Trung dung, l Khng Cp,zhng b pin, yng b yTrung bt thin; Dung bt dchTrung chng lch, Dung chng i

(sach Trung Dung do TTchau cua Khng Tvit. Trung conghia lakhng lch, Dung nghia lachng thayi)

,zu d xu, ni zng zTc i hc, Ni Tng t,Lm (sch) i hc, l Tng t,,z xi q, zh png zhT tu t; Ch bnh tr.T tu (thn), t (gia), n bnh (thin ha), tr (quc)

(sachai Hoc do Tng Sm hoc troKhng Tvit. Sach giang vtu thn, tgia, triquc, binh thin ha)

,xio jng tng, s sh shHiu Kinh thng; T th thcThng Hiu Kinh, thuc T th,r li jng, sh k dNh Lc Kinh; Thy kh c.Nh su (b) Kinh, mi nn c.

(sach Hiu Kinh ghi chep nhngao lymaKhng Ttrali Tng tvchhiu, sach nay hiu ht, TThathuc thimi cothoc Luc Kinh)

,sh sh y, l chn qiThi, Th, Dch; L, Xun thu,(Kinh) Thi, Th, Dch, L, Xun thu,ho li jng, dng jing qiHiu Lc Kinh; ng ging cuGoi (la) Luc Kinh, nn coi trong

(Luc Kinh gm Kinh Thi, Thng Th, Kinh dich, Lky, Xun Thu, cn phai nghin cu)

,yu lin shn, yu gu cngHu Lin sn; Hu Qui tng,C (sch) Lin sn, c (sch) Qui tng,,yu zhu y, sn y xingHu Chu dch; Tam Dch tng.C (sch) Chu dch, tng ba (kinh) Dch.

(noi n Kinh dich nha Ha co Lin Sn, nha Thng co Qui Tang, nha Chu co Chu Dich, ba loai kinh dich nay, ni dung phai tng tn)

,yu din m, yu xn goHu in M; Hu Hun CoC in, M, c Hun, Co (lnh),yu sh mng, sh zh oHu Th Mnh, Th chi o.C (thin) Th, Mnh, sach thm su.

(Thng Thlatai liu ghi chep chinh tri, lich s4 triuai Ngu, Ha, Thng, Chu, tng chngc goi tn bngin, m, hun, cao, th, mnhao lytrongocao xa)

,w zhu gng, zu zhu lNg Chu cng; Tc Chu l,ng Chu cng, vit Chu l,,zh li gun, cn zh tTrc Lc Quan; Tn tr th.Co (sach) Luc Quan, cn th ch tr nc.

(Chu Cng vit sang Chu Lcothin quan,ia quan, xun quan, haquan; thu quan,ng quan goi laluc quan, bao vthchchinh trinhaChu)

,d xio di, zh l ji tiu i; Ch L kAnh em i, ch L k,sh shng yn, l l biThut Thnh ngn; L Nhc bThut li Thnh, L Nhc

,yu gu fng, yu y sngVit Quc phong, Vit Nh Tng,Rng: Quc, phong, rng: Nh, Tng,,ho s sh, dng fng yngHiu T thi; ng phng vnh.Ku (l) bn (th) thi, nn ngm oc.

,sh j wng, chn qi zuThi k vong; Xun thu tc,Kinh Thi () mt, Xun Thu lm (ra),,y bo bin, bi shn Ng bao bim; Bit thin, c.Ng khen ch, phn thin ac.

,sn chun zh, yu gng yngTam truyn gi; Hu Cng dngBa truyn l: truyn Cng Dng (Cao),yu zu sh, yu g lingHu T th; Hu Cc lng.Truyn T Th, truyn Cc Lng.

(Cng Dng, TTh, Cc Lng la 3 truyn thi Xun Thu)

,jng j mng, fng d zKinh k minh; Phng c T,Kinh r, mi c T (th),,cu q yo, j q shTot k yu; K k s.Rt ci ct, ghi ci vic.

,w z zh, yu xn yngNg t gi; Hu Tun Dng,Nm sch t (l) : Sch Tun, Dng,wn zhng z, j lo zhungVn Trung t; Cp Lo Trang.Vn Trung t, sch Lo, Trang.

(Sau khioc hiu Tth, NguKinh thioc sach cua bach gia cht. Trong sach lanhng li cht che, nhng svic coich, cothla chonghi nh. Bach gia chtni ting lanm nhani ting nhTun T, Dng T, Vn Trung T, Lao T, Trang T)

,jng z tng, d zh shKinh t thng; c ch s.(Sch) kinh thng hiu, c sch s.,ko sh x, zh zhng shKho th h; Tri chung thyXt th h, bit trc sau,z x nng, zh hung dT Hi Nng; Ch Hong T (Phuc) Hi, (Thn)Nng, n Hong ,ho sn hung, j shng shHiu Tam Hong; C thng thGoi (l) ba (i) vua, (thi) thng c,tng yu y, ho r dng Hu Ngu; Hiu nh (Nh) ng co Ngu, goi (l) nhi ,xing y xn, chng shng shTng p tn; Xng thnh th.Nhng vi nhau, xng (l) thi thinh.(Sau khi thng hiu kinh, ttip tucoc sach lich s. Phai xem xet theo thhbit trc bit sau. Vlich sTrung Quc, bit sm nht laPhuc Hi vera bat quai, sauolaThn Nng chtao ra nng cu, trng ngucc sau min Hoang. Ngii goi ba ngi laTam Hoang,uthi thng c.ng Nghiu, Ngu Thun lahai vitrong ngu, hai ngi khim nhng, cung kinh sng hoabinh vi nhau, goi lathi kythai binh),xi yu y, shng yu tngH hu V; Thng hu Thang,(Nh) H c (vua) V, Thng c (vua) Thang,zhu wn w, chng sn wngChu Vn Vu; Xng tam vng.(Nh) Chu (vua) Vn, Vu, xng tam vng.xi chun z, ji tin xiH truyn t; Gia thin h,(Nh) H truyn con, nh (ca) thin hs bi zi, qin xi shT bch ti; Thin H x.Bn trm nm, x nh H.tng f xi, gu ho shngThang pht H; Quc hiu Thng,(Vua) Thang nh (nh) H, hiu nh Thngli bi zi, zh zhu wngLc bch ti; Ch Tr vong.Su trm nm, n (vua) Tr mt.zhu w wng, sh zh zhuChu Vo vng; Thy tru Tr,(Vua) V vng (nh) Chu, mi git (vua) Tr,b bi zi, zu chng jiBt bch ti; Ti trng cu.Tm trm nm, rt di lu.(Ha, Thng Chu goi laTamai. NhaHacovua Vu, nhaThng covua Thang, nhaChu covua Vn vua Vo, goi laTam Vng. Thi xa tthi Hacochcha truyn con ni, ly thin halam vt shu. NhaHacolich s400 nm, ri vua Thnganh Ha, nhaHari vao nhaThng, tn tai hn 600 nm,n thi vua Truthidit vong. Chu VoVng dit vua Trulp nn vng nghip. Ty Chu ring Chu tn tai sut 800 nm lavng triu dai nht trong lich sTrung Quc)zhu zh dng, wng gng zhuChu trit ng; Vng cng try.Chu trit ng, rt ging vng.chng gn g, shng yu shuSnh can qua; Thng du thuyt.Ma mc mc, chung du thuyt

sh chn qi, zhng zhn guThy Xun thu; Chung Chin quc,Trc Xun thu, sau Chin quc,w b qing, q xing chNg b cng; Tht hng xut.Nm nghip (b) mnh, by (nc) hng ra.

yng qn sh, sh jin bngDoanh Tn th; Thy kim tinh,H Doanh Tn, mi gm thu,chun r sh, ch hn zhngTruyn Nh Th; S Hn tranhTruyn (cho) Nhi Th. S, Hn ginh

go z xng, hn y jinCao t hng; Hn nghip kin.(Vua) Cao T ln, dng nghip Hn.zh xio png, wng mng cunCh Hiu Bnh; Vng Mng son.n Hiu Bnh, Vng Mng cp.

gung w xng, wi dng hnQuang V hng; Vi ng Hn,(Vua) Quang-V ln, lm ng-Hn,s bi nin, zhng y xinT bch nin; Chung vu Hin.Bn trm nm, ti vua Hin.

wi sh w, zhng hn dngThc Ngy Ng; Tranh Hn nh,(Nc) Thc, Ngy, Ng, ginh nh Hn,ho sn gu, q ling jnHiuTam quc; Ngt lng Tn.Ku (l) (i) Tam quc, ti hai (nh) Tn.

(Banh xe cua nhaChu di vphiang, kycng vng triu suy lac, chhu thn tinh ln nhau, kesichu du khp ni. Btung Chu goi laXun Thu, cuing Chu laChin Quc. Xun Thu conguba, Chin Quc cotht hung. Vua Tn ThuyHoang Doanh Chinh dn dn thn tinh cac nc chhu thng nht thin ha. Sauotruyn cho Tn NhiThkngi. SauoTrn Thng, Hang Vu, Lu Bang tranh nhau dit Tn. Sautithi kyHan Stranh hung. Hang Vuthua trn, Lu Bang ln ngi, tn xng laHan Cao T, nhaTy Han thanh lp.n thi Han BinhthiVng Mang cp ngi, hoang tc Lu Tudit Vng Mang ln ngi vua, tn xng Han Quang Vo,inhLac Dng,y goi lathing Han.i Han tn tai 400 nmn thi Hinthidit vong. Sauon thi Nguy, Thuc Ng tranh nhaHan, tpoan Nguydo Tao Thao dnu, Thuc laLu Bi, Ng do Tn Quyn thng linh.olathchn vac thi Tam Quc. Tn VoTMaVim dit 3 nc, lp nn nhaTy Tn, sauodi chuyn vng Nam goi lang Tn. Thi kynay goi laLng Tn)

sng q j, ling chn chngTng T k; Lng Trn tha,(Nh) Tng, T ni, (Nh) Lng, Trn tip,wi nn cho, du jn lngVi Nam triu; Kim Lng.L Nam triu, (ng) (t) Kim Lng.

(Bni Tng, T, Lng, Trn cai quan min Nam, sgoi laNam Triu,ongKim Lng)

bi yun wi, fn dng xBc Nguyn Ngy; Phn ng Ty,Bc Nguyn Ngy, chia ng, Ty,y wn zhu, y go qV Vn Chu; D Cao T.V Vn (nh) Chu, (h) Cao nh T.

di zh su, y t yi ch Ty; Nht th v,Kp n Ty, mt ci t,b zi chun, sh tng xBt ti truyn; Tht thng t.Chng ti truyn, mt ging mi.

(Cai quant phng bc lanhaNguy, hoNguyn, phn thanhng NguyvaTy Nguy. Nhng vicho T, ThoCao, biChu dit. Sau nhaTuylai tiu dit nhaChu, hoVuVn. TuyCao Tanh chim nc Trnphng Nam thng nht thin ha.n Dng, vua nay hoang dm vao cui cung bitiu dit)

tng go z, q y shng Cao T; Khi ngha s,Cao T (nh) ng, khi ngha qun,ch su lun, chung gu jTr Ty lon; Sng quc c,Tr Ty lon, dng nc nn,

r sh chun, sn bi ziNh thp truyn; Tam b ti.Hai mi (i) truyn, ba trm nm.ling mi zh, gu ni giLng dit chi; Quc ni ci.Nh Lng dit, nc bn i.

ling tng jn, j hn zhuLng ng Tn; Cp Hn Chu(Nh) Lng, ng, Tn ,ti (nh) Hn, Chuchng w di, ji yu yuXng Ng i; Giai hu do.Xng (l) (i) Ng i, u c c.

(ng Cao Tlam quanThai Nguyn vao thi Tuy, thin haai loan, nghe li LyThDn khi nghia dit Tuy, binhinh thin ha, lp nn nhang. Nhang co20 vivua, gn 300 nm. Cui thing, Hoang Sao khi nghia chngng, Chu n cp ngi nhang lp nn nhaHu Lng. Hu Lng, Hung, Hu Tn, Hu Han; Hu Chu goi chung laNguai, mi triuai colich shinh thanh ring)

yn sng xng shu zhu shnVim Tng hng; Th Chu thin,Vim Tng ln, Chu trao ngi,sh b chun, nn bi hnThp bt truyn; Nam Bc hn.Mi tm (i) truyn, Nam Bc chung.

(NhaTng thuc Hoatrong nguhanh nn goi laVim Tng, nhaTng hng khi bc nhaHu Chu nhng ngi. NhaTng co18i vua, trongochia thanh Bc Tng vaNam Tng)

lio y jn, ji chng dLiu d Kim; Giai xng .Nc Liu, Kim, u xng .yun mi jn, ju sng shNguyn dit Kim; Tuyt Tng th.Nguyn dit Kim, tuyt i Tng.y t gung, cho qin diD quang, Siu tin ai,Mun m rng, vt i trc.ji sh nin, gu zu fiCu thp nin; Quc t ph.Chn chc nm, b ngi nc.(Vsau Bc Tng binc Liu tiu dit, nc Kim dit Liu, dit Bc Tng. Triu Nguyn hng khi, trc dit Kim, sau dit Nam Tng, mumrng lanh th, thng nht trung nguyn, bao gm cadn tc bin cng, vt hn cac triuai trc. NhaNguyn tn taic 90 nm thinc suy tan)ti z xng, gu d mngThi T hng; Quc i Minh,Thi T ln, nc i Minh,ho hng w, du jn lngHiu Hng Vu; Kim lng.Hiu Hng Vu, (ng) Kim lng.(Thai TlaChu Nguyn Chng dy binh chinh phat triuinh cui thi Nguyn, lp triu Nguyn lp ln triuai nhaMinh. Xng hiu laHng Vu,t kinhKim Lng)di chng z, qin yn jngi Thnh t; Thin Yn kinh.Ti Thnh t, (di kinh) t Yn.sh li sh, zh chng zhnThp tht th; Ch Sng Trinh,Mi by i, n Sng Trinh,qun yn s, ku r lnQuyn ym t, Khu nh lm.Quyn quan dng, gic nh rng.l chung ch, shn q fnL sm xut; Thn kh phn.Gic L Sm, t Thn.qng sh z, yng jng mngThanh Thi t; ng cnh mnhThi t (nh) Thanh, ng mnh lnjng s fng, k d dngTnh t phng; Khc i nh.Dp bn phng, nh tt c.(Vsau Chu Nguyn Chng truyn ngi cho chau minh laKin Vn, Kin Vn trivic 4 nm thibichuminh laYn Vng Chuphat binh ltKin Vn, xng hiu laThanh T, nin hiu Vinh Lac, ri din Yn Kinh (tc Bc Kinh ngay nay). Trai qua 16i vua, cui cung truynn vua Sung Trinh, thlc triuinh suy yu, gic giatung hoang. LyTThanh (LySm) dy binhanh vao kinh thanh, vua Sung Trinh tsatMi Sn. NhaMinh dit vong. Thanh Thai TlaAi Tn Giac La Phuc Lm thanh tri hanhao binhinh tphng, thng nht thin ha), yu kng yng, l qin jiDo Khang Ung; Lich Can GiaT Khang (Hi), Ung (Chinh), n Can (Long), Gia (Khanh), m nn f, zh j kuDn an ph; Tr tch khoaDn an phu, cai tri tt

(Nha Thanh, t thi vua Khang Hi, Ung Chinh, Can Long, Gia Khanh, cac vua u co tai cai tri t nc, chm lo cho i sng ngi dn, tao cho ho cuc sng an binh va thinh vng, xa hi trt t)

, do xin jin, bin lun qo Hm gian; Bin lon khin ao (Quang), Ham (Phong), co bin loan, sh yng f, ro du bThy Anh Php; Nhiu bu Anh Phap, nhiu thanh thi

, tng gung hu, xun tng rung Quang hu; Tuyn Thng nhcSau ng (Tri), Quang (T), (nm) Tuyn Thng yu, chun ji d, mn qng mTruyn cu ; Mn Thanh mtTruyn chin vua, Man Thanh tan

(Nhng n thi ao Quang, Ham Phong, do ham hng thu vui lac bo b triu chinh, bt u co bin loan. u tin la gic Anh, gic Phap sach nhiu kinh thanh. Sau i ng Tri, Quang T. n nm Tuyn Thng t nc hoan toan suy yu. Nha Man Thanh triu qua 9 i vua cui cung cung kt thuc)

, g mng xng, fi d zhCch mnh hng; Ph chCach manh n, bo ch, l xin f, jin mn guLp hin php; Kin dn qucLp hin phap, dng Dn Quc

(Cach mang Tn Hi bung n, phbochmy nghin nm cua Trung Quc. Tn Trung Sn thanh lpng Minh Hi, lp hin phap, khai sinh ra nc cng hoaTrung Hoa Dn Quc)

g jn sh, qun zi zC kim s; Toan tai t,S xa nay, trn ,zi zh lun, zh xng shuiTi tr lon; Tri hng suy.Chp tr, lon; bit hng suy

sh su fn, d yu cS tuy phn; c hu thS tuy nhiu, oc co th (t)sh j y, hn sh rS k nht; Hn th nhMt S Ki, hai Han Th

hu hn sn, gu zh sHu hn tam; Quc ch tBa Hu Han, bn Quc Chijin zhng jng, cn tng jinKim chng kinh; Tham thng gimPhai chiu Kinh (Th), khao Thng Giam

d sh zh, ko sh lc s gi; Kho thc lc,K c s, xt iu tht,tng g jn, ru qn mThng c kim; Nhc thn mc.Thng xa nay, nh gn mt.

ku r sng, xn r wiKhu nhi tng; Tm nhi suy,Ming th c, lng th nghi,zho y s, x y sTriu vu t; Tch vu t.Sm , chiu .

x zhng n, sh xing tuTch Trng Ni; S Hng Thc,Xa (c) Trng Ni, hc (ng) Hng Thc,g shng xin, shng qn xuC thnh hin; Thng cn hc.Xa thnh hin, cn sing hc.

(Khng Tatng bai Hang Thac ln 7 tui lam thy. Thanh hini xa con sing hoc)

zho zhng lng, d l lnTriu trung lnh; c L Lun,Triu trung lnh, c (sch) L Lunb j sh, xu qi qnB k s; Hc th cn.Ngi (lm) quan, hc cn sing.

(Triu Phthi Bc Tng nhm chc Trung ThLnh, nhoc Lun ngmacothanh quatt.agichc quan cao mavn con sing nng hoc hanh)

p p bin, xio zh jinPhi b bin; Tc trc gin,M v b, ch th tre,b w sh, qi zh minB v th; Th tri min.Ngi khng sch, li bit gng.

(Ngi xaadung cy hng bdt thanh sach. Lai congi chetre lam thetrechep sach lnomaoc. Ngi xa khng cogiy khng cosach, nhng lun coythc nlc hoc tp)

tu xun ling, zhu c gu huyn lng; Chy thch c,u treo rng, di m v,b b jio, z qn kB bt gio; T cn kh.Ngi chng dy, t sing kh.

(Nhng ngioc sach thum, treo toc ln trn nhatrach ngugt. Cung congi dung chuim vao minhtthc tinhoc sach. Hokhng hc ai day dc thuc nhng lai tminh sing nng chiu khooc sach)

r nng yng, r yng xuNh nang hunh; Nh nh tuyt,Nh m m, nh nh tuyt,ji su pn, xu b chuGia tuy bn; Hc bt chuyt.Nh du ngho, hc chng ngh.

(Hoc sinh ngheo khng cotin mua du thp, mua hebtomom thp sang soi choc. Congimng da vao anh sang cua tuytoc sach. Nhatuy ngheo masay m hoc khng ngng nghi)

r f xn, r gu jioNh ph tn; Nh qui gic,Nh vc ci, nh treo song,shn su lo, yu k zhuThn tuy lao; Do kh hc.Mnh du nhc, chu kh hc.

(Ngi tiu phu vac cui v, treo sach trnu ganh vai va hoc. Hay ngi chn tru, treo sach ln sng tru. Hotuy laong rt vt va, nhng vn chiu khooc sach)

s lo qun, r sh qT Lo Tuyn; Nh thp tht,T Lo Tuyn, hai mi by,sh f fn, d sh jThy pht phn; c th tch.Mi ni gin, c sch v.

b j lo, yu hu chB k lo; Do hi tr.Ngi gi, n nn chm.r xio shng, y zo sNh tiu sanh; Nghi to t.My tr nh, nn sm ngh.

(T Tun thi Bc Tng, luc tretht hoc,n 27 tui thn minh nn btuoc sach v, cothanh tu rt ln. Tuy tuiagia, hi hn quamun. Tui trenn sm nghiti macgng hoc hanh)

ru ling ho, b sh rNhc Lng Ho; Bt thp nh,Nh Lng Ho, tm mi hai,du d tng, ku du shi i nh; Khi a s.Chn i nh, tr u u.

b j chng, zhng chng yB k thnh; Chng xng d.Ngi mun nn, chng khen l.r xio shng, y l zhNh tiu sanh; Nghi lp ch.My tr nh, nn lp ch.

(Lng Hao thi Bc Tng, khi 82 tui con tham gia thi c,hang nht trong ssit. Tuy tui cao mavn cgngat thanh cng, moi ngiu cam thy khac lann ca ngi. Nn khi con trephai sm lp chihoc hanh)

yng b su, nng yng shOanh bt tu; Nng vnh thi.Oanh tm tui, vnh bi th.m q su, nng f qB tht tu; Nng ph k.B by tui, c cuc c.

b yng w, rn chng qB dnh ng; Nhn xng k.Ngi thng hiu, ngi khen l.r yu xu, dng xio zhNh u hc; ng hiu chi.My tr hc, nn bt chc (h).

(TOanh thi Bc Tmi 8 tuiabit lam th. Thing coLyBi7 tuiabit lam bai phu,anh c. Hothng minh tnho, moi ngi cam thy kylamakhen ngi. Ngi hoc tronhonn noi gng theo ho)

ci wn j, nng bin qnThi Vn C; Nng bin cmThi Vn C, c ting nxi do yn, nng yng ynT o Un; Nng vnh ngm.T o Un, c ting ngm.

b n z, qi cng mnB n t; Th thng mn.Con gi kia, cn sng sut., r nn z, dng z jngNh nam t; ng t cnh.My con trai, tr lm nn.

(Nang Thai Vn Cthi Ty Han cothbit lam th, hiu m lut. Nang Taao Un thing Tn, bit ngm khuc vinh th. Hou laphunmacon thng minh lanh li,a taia ngh, nn cacng nam nhn cang phai tminh canh tinh.)

, tng li yn, fng q sung Lu Yn; Phng tht tu,ng Lu Yn, mi by tui,, j shn tng, zu zhng zC Thn ng; Tc Chnh t.u (khoa) Thn ng, lm Chnh t., b su yu, shn y shB tuy u; Thn d sNgi du nh, lm quan, yu wi zh, y ru shHu vi gi; Dic nhc th.C k lm, cng nh vy.(Lu An thing mi 7 tuiatham gia cuc thi dong Minh Hoangich thn ra, vua khen Lu An lathnng, cho lam chc Chanh T. Ngi du nhonhngalam quan. Ai chm hoc cotrin vong cungc kt quanhvy), qun shu y, j s chnKhuyn th d; K t thn,Ch gi m, g coi sng,, gu b xu, h wi rnCu bt hc; Ht vi nhn ?Nu chng hc, sao lm ngi ?, cn t s, fng ning mTm th ty; Phong nhng mt,Tm nh t, ong dng mt,, rn b xu, b r wNhn bt hc; Bt nh vt.Ngi chng hc, chng bng vt.(Chobanm ginha, gaban ngay gay bao thc. Nu khng hoc theo saoang lam ngi. Tm nhat, ong hut mt. Con ngi thng minh linh li hn van vt nhng nu khng chiu hoc thichng bng loaing vt), yu r xu, zhung r xngu nhi hc; Trng nhi hnhTr th hc, ln th lm, shng zh jn, xi z mnThng tr qun; H trch dn,Trn gip vua, di (lm) n dn,yng mng shng, xin f mDng danh thanh; Hin ph mu.Ni ting tm, (v) vang cha m.gung y qin, y y huQuang vu tin; Du vu hu.Rng i trc, ti i sau.(Luc trethihoc hanh, sau ln ln thithc hanh kin thcahoc, trn thigiup vua trinc, di thigiup cho trm cho hosng an binh. Tomating tm vang di,ng thi cungem lai nim vinh hin cho cha me,ting thmn ngani)rn y z, jn mn yngNhan di t; Kim mn doanhNgi cho con, vng y rngw jio z, wi y jngNg gio t; Duy nht kinh.Ta dy con, ch mt sch.qn yu gng, x w yCn hu cng; H v ch.Sing c cng, gin khng ch.ji zh zi, y min lGii chi tai; Nghi min lc.Rn thay, nn gng sc.(Ngi talai cho con chau vang bac, chu bauy rng. Con ta day con chau chicn sach v, sing nng hoc hanh ri sethanh cng, ham chi thikhng ich li gi. Nhng li rn day phai bit tinh ng, nn nlc hoc hanh)