Upload
phamtruc
View
238
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
21
‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Sürekli T›p E¤itimi Etkinlikleri
ZehirlenmelerSempozyum Dizisi No: 32 • Aral›k 2002; s. 21-53
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve‹laç Zehirlenmeleri - I
Prof. Dr. A. Gökhan Akkan
Bu sempozyumda "Toksidromlar" ile "İlaç Zehirlenmeleri" ayrı ayrı iki pa-nel olmasına rağmen konuların birbirlerinden çok kesin sınırlarla ayrılmaları-nın zorluğu ve okuyucunun aradığını daha kolay bulabilmesi için kitapta tekbir başlık altında toplanmıştır. Bu bölümü oluşturan yazıda değişik bir formatkullanılarak daha çok kutuçuklarla aranılanın daha kolay bulunması sağlan-mıştır.
Toksidromlar diğer bir deyişle Toksikolojik Sendromlar, zehirlenme olgu-larında başarılı bir tanı yapılabilmesi gerekli olan klinik sendromlardır. Ancakbelirtiler tek başına tanı için yeterli olmayabilir. Ayrıca birçok toksik maddeiçin ortak zehirlenme belirtileri olduğu gibi kişiden kişiye değişen belirtiler degörülebilir. Kesin tanı toksidromların yanısıra ancak laboratuvar bulgularınındesteği ile konulmalıdır.
Bu bölümde bazen tekrarlar olduğu görülecektir. Dikkat edilirse bu tekrar-lar hep başka şekillerde aranıldığında (belirtiden zehire veya zehirden belirti-ye gibi) bilgiye kolay ulaşılmasının amacıyla yapıldığı anlaşılacaktır.
Klinik olarak en önemli olan toksidromlar şunlardır:
SEMPATOM‹MET‹K TOKS‹DROMLAR
• Huzursuzluk • Uykusuzluk
• Aşırı konuşma • Taşikardi
• Aşırı motor aktivite • Halüsinasyonlar
• Tremor
• A. Gökhan Akkan
KOL‹NERJ‹K TOKS‹DROMLAR
Muskarinik Etkiler
• Bulantı • İğnebaşı pupilla
• Kusma • Bulanık görme
• Abdominal kramplar • Öfori veya anksiyete
• Diyare • Bradikardi
• Hipersalivasyon • Hipotansiyon
• Aşırı terleme ve gözyaşı • Bronkospazm
Nikotinik Etkiler
• Adale zayıflığı • Hipertansiyon
• Parestezi • Lökositoz
• Adale fasikülasyonları • Hiperglisemi
• Kramplar • Hipokalemi
• Taşikardi
SSS Etkileri
• Başlangıçta SSS uyarısı • Baş ağrısı
• Daha sonra SSS depresyonu • Tremor
• Ajitasyon • Ataksi
• Konfüzyon • Nöbetler
• Baş dönmesi • Koma
ANT‹KOL‹NERJ‹K TOKS‹DROMLAR
• Ateş • Midriyazis
• İleus • Azalmış barsak sesleri
• Ateş basması • Miyoklonus
• Taşikardi • Koreoatezosiz
• İdrar retansiyonu • Psikozis
• Kuru cilt • Halüsinasyonlar
• Bulanık görme • Nöbetler
• Koma
22
23
H‹PNOT‹K - SEDAT‹F TOKS‹DROMLAR
• Sedasyon • Duyu bozuklukları• Konfüzyon • Diplopi• Deliryum • Bulanık görme• Halüsinasyonlar • Yayvan konuşma• Koma • Ataksi• Paresteziler • Nistagmus
OP‹YOM‹MET‹K TOKS‹DROMLAR
• Mental durumda değişiklik • Azalmış barsak sesleri• Yanıtsızlık/ilgisizlik • Hipotermi• Düşük solunum hızı • Yüzeyel solunum• Bradikardi
SEROTON‹NERJ‹K TOKS‹DROMLAR
Patofizyolojisi
• MAO‹-A (Toloksaton, Moklobemid): monoaminlerin yıkılımını azaltırlar.
• Trisiklik Antidepresanlar: Serotonin, dopamin ve NE’nin presinaptikreuptake’ini azaltırlar.
• SSR‹’leri (Fluoksetin, Paroksetin, Sertralin): Selektif olarak serotoni-nin reuptake’ini inhibe ederler.
Belirtiler
Hafif Vakalar A¤›r Vakalar• Bulantı • Ajitasyon, konfüzyon, hipomani• Ajitasyon • Tremor, miyoklonus• Agresif davranışlar • Jeneralize hipertoni, hiperrefleksi• Parestezi • Solunum yetersizliği
• Rabdomiyoliz• Midriyazis• Terleme• Hipertermi• Hipertansiyon• Taşikardi• Takipne
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
• A. Gökhan Akkan
24
Toksin
Asetaminofen
Amfetaminler
Antikoliner-jikler
Arsenik (akut)
Barbitüratlar
Beta blokerler
Botulizm
Karbon monoksid(CO)
Klonidin
Kokain
Vital bulgu
Normal
Hipertansiyon,taflikardi, hipertermi
Taflikardi, hipotansiyon,hipertansiyon,hipertermi
Hipotansiyon,taflikardi, hipertermi
Hipoventilas-yon, hipo-tansiyon, hipotermi
Hipotansiyon,bradikardi
Hipoventilas-yon
S›kl›kla normal
Hipotansiyon,hipertansiyon,bradikardi, hi-poventilasyon
Hipertansiyon,taflikardi, hipertermi
Mental durum
Normal
Hiperaktif, ajite, toksikpsikoz
De¤iflken (ajitasyondankomaya kadar)
Tetikteolmadankomaya kadar
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
Hipoksik olmad›kçanormal
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
De¤iflken (letarjidenkomayakadar)
De¤iflken(anksiyete, ajitasyon, delirium)
Semptomlar
Anoreksi, bulant›, kusma
Tetikte olmahali
Bulan›k görme, konfüzyon
Abdominal a¤r›, kusma,diyare, disfaji
Sarhofl görünüm
Konfüzyon,bafldönmesi
Bulan›k görme, disfaji,bo¤az a¤r›s›,diyare
Bafla¤r›s›,bafldönmesi
Bafldönmesi,konfüzyon
Halüsinas-yonlar
Klinik bulgu
Sa¤ üst kadran hassasiyeti,sar›l›k
Midriyazis, hiperaktif barsak, s›cakbasmas›, diaforez
Muköz memb-ranlarda kuru-luk, midriya-zis, azalm›flbarsak sesleri
Dehidratas-yon, k›l kayb›
Diskonjugegöz hareket-leri, hiporef-leksi, büller
Siyanoz, konvülsiyonlar
Oftalmopleji,midriazis, ptozis
Konvülsi-yonlar
Miyozis
Midriazis, tremor, nazalseptum perfo-rasyonu,diaforez, konvülsiyonlar
Laboratuvarbulgular›
Anormal karaci¤erfonksiyontestleri (KCFT)
EKG anormal-likleri, QRSkompleksindegeniflleme
Renal yetmez-lik, anormalabdominalgrafi, disrit-miler
Anormal arteriyal kangazlar›
Hipoglisemi,EKG
Normal,de¤iflkensemptomlar
Karboksi-hemoglobin yükselmesi,EKG anor-mallikleri,de¤iflkensemptomlar
Normal
EKG anor-mallikleri, CPKyükselmesi,digoksindüzey art›fl›
TOKS‹KOLOJ‹K SENDROMLAR (TOKS‹DROMLAR)
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
25
Toksin
Siklik anti-depresanlar
Dijital
Disülfiram/Etanol
Etilen glikol
Demir
‹zoniazid
Kurflun
Vital bulgu
Taflikardi, hipotansiyon,hipertermi
Hipotansiyon,bradikardi
Hipotansiyon,taflikardi
Taflipne
Hipotansiyon(geç), tafli-kardi (geç)
S›kl›kla normal
Hipertansiyon,hipotermi
Mental durum
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
Normal veyade¤iflken
Normal
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
Hipotansifolmad›kçanormal, letarji
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
Semptomlar
Konfüzyon,bafldönmesi
Bulant›, kusma, ano-reksi, görmebozukluklar›,konfüzyon
Bulant›, kusma, bafla¤r›s›, vertigo
Sarhoflgörünüm
Bulant›,kusma, diyare, kar›n a¤r›s›,hematemez
Bulant›, kusma
‹rritabilite, ka-r›n a¤r›s›, bu-lant›, kusma,konstipasyon
Klinik bulgu
Midriazis,mükoz membranlardakuruluk,mesane distansiyonu,s›cak basmas›, konvülsiyonlar
Yok
S›cak basmas›, diaforez, bat›nhassasiyeti
Yok
Bat›n hassasiyeti
Konvülsiyon-lar, periferiknöropati?
Bat›n has-sasiyeti, per-iferik nöropati,konvülsiyonlar
Laboratuvarbulgular›
QRS kompleks uzamas›, kardiyak disritmiler
Hiperkalemi,EKG anor-mallikleri
EKG anormal-likleri, ventri-küler aritmiler
Anyon a盤›asidozu, Osmolar aç›k,kristalüri, QTkompleksiuzamas›, renalyetmezlik
Hiperglisemi(çocukta), lökositoz (çocukta),metabolik asidoz, EKGve X- rayanormallikleri
Anyon a盤›,metabolik asi-doz, anormalKCFT
Anemi, bazofilik granüllenme
• A. Gökhan Akkan
26
Toksin
Lityum
Metanol
Opioidler
Organofosfat-lar/ karbamat-lar
Fenotiyazinler
Salisilatlar
Sedatif-hipnotikler
Teofilin
Vital bulgu
Hipotansiyon(geç)
Hiperven-tilaston
Hipotansiyon,bradikardi, hi-poventilasyon,hipotermi
Bradikardi/ taflikardi, hipotansiyon,hipo/ hiper-ventilasyon
Hipotansiyon,taflikardi, hi-po/ hipertermi
Hiperventi-lasyon, hipertermi
Hipotansiyon,hipoventi-lasyon,hipotermi
Taflikardi, hipotansiyon,hiperventi-lasyon, hipertermi
Mental durum
De¤iflken (komaya kadar)
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
De¤iflken (letarjiden komaya kadar)
Semptomlar
Diyare konfüzyon
Bulan›k görme, kar›na¤r›s›, sarhoflgörünüm
Sarhofl görünüm
Diyare, kar›na¤r›s›, bulan›kgörme, kusma
Bulan›k görme
Tinnitus, bu-lant›, kusma,konfüzyon
Sarhofl görünüm
Bulant›,kusma,diaforez, konfüzyon
Klinik bulgu
Güçsüzlük,tremor, ataksi,miyoklonus,konvülsiyonlar
Hiperemikdiskler
Miyozis,barsak seslerininolmamas›
Salivasyon,diaforez, lakrimasyon,ürinasyon, defekasyon,miyozis, konvülsiyonlar
Miyozis/ mid-riyazis, azal-m›fl barsaksesleri, tremor
Diaforez, bat›nhassasiyeti
Hiporefleksi,büller
Diaforez, tre-mor, konvülsi-yon
Laboratuvarbulgular›
Lökositoz(kronik tedavi), EKGanormallikleri,renal anor-mallikler
Anyon a盤›metabolikasidozu, osmolar aç›k
Anormalarteriyal kangazlar›
Anormal erit-rosit ve plaz-ma kolineste-raz aktivitesi
Anormal EKG
Anyon aç›kmetabolik asidoz, respiratuvaralkaloz, anormal KCFTve koagülas-yon testleri
Anormal arteriyel kangazlar›
Hipokalemi,hiperglisemi,metabolik asidoz, anormal EKG
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
SIK ZEH‹RLENMELERE NEDEN OLAN ‹LAÇLARIN TOKS‹DROMLARI
Trisiklik Antidepresanlar
• Amitriptilin • Taşikardi
• Klomipramin • Sıcak/kuru cilt
• İmipramin • Midriyazis
• Opipramol • Hipotansiyon
• Dosuleptin • Hipotermi
• Doksepin • Aritmi
• Lofepramin • Ağız kuruluğu
• Protriptilin • İdrar retansiyonu
• Nortriptilin • Konvülsiyonlar (ağır)
• Trimipramin • Solunum depresyonu (ağır)
• Koma (ağır)
Mono Amin Oksidaz ‹nhibitörleri (MAO‹)
• Fenelzin • Tremor
• İzokarboksazid • Ajitasyon
• Tranilsipromin • Hipertermi
• Moklobemid • Terleme
• Taşikardi
• Hiper/hipotansiyon (ağır)
• Nöbetler (ağır)
• Solunum depresyonu (ağır)
• Kardiyak arrest (ağır)
Selektif Serotonin Reuptake ‹nhibitörleri (SSR‹)
• Sitalopram • Gastrointestinal bozukluklar
• Fluoksetin • Uyuşukluk
• Fluvoksamin • Taşikardi
• Paroksetin • Adele sertliği
• Sertralin • Hipertansiyon
• Konvülsiyonlar
27
• A. Gökhan Akkan
Benzodiazepinler
• Diazepam • Uyuşukluk
• Nitrazepam • Ataksi
• Flunitrazepam • Nistagmus
• Flurazepam • Hipotansiyon (özellikle alkol ve diğer
• Loprazepam antidepresanlarla birlikte alınırlarsa)
• Lormetazepam • Solunum depresyonu (" " ")
• Temazepam • Koma (" " ")
Oral Demir
• Demir sülfat • Bulantı
• Demir fumarat • Kusma
• Demir glukonat • Karın ağrısı
• Demir glisin sülfat • Diyare
• Demir-3 hidroksit polimal toz • Hematemezis
• Demir-3 amonyum sitrat • Rektal kanama
• Demir-3 protein süksinat • Koma (ağır)
• Şok (ağır)
Opioidler
• Morfin tuzları • SSS depresyonu
• Petidin - Koma
• Sufentanil - Solunum depresyonu
• Buprenorfin - Solunum arresti
• Metadon • Pinpoint (iğne başı) pupilla
• Pentazosin • Azalmış solunum hızı
• Fenazosin • Hipotansiyon
• Heroin • Taşikardi
• Halüsinasyonlar
28
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
Parasetamol
• Bilinci yerinde:- Hastalık hali- Bulantı- Kusma- Karın ağrısı (KC gerilmesine bağlı)
• KC nekrozu fazla ise:- Bilinç kaybı- Hiperventilasyon- Hipoglisemi- Kanama- KC yetmezliği
Salisilatlar
• Bulantı
• Kusma
• Dehidratasyon
• Tinnitus
• Terleme
• Sıcak ekstremiteler
• Artmış solunum hızı
• Ağır Olgularda:- Konvülsiyonlar- Kardiyovasküler kollaps- Koma
Etil Alkol
• Yayvan konuşma
• Konfüzyon
• Saldırganlık
• Bulantı
• Kusma
• Koma
29
• A. Gökhan Akkan
Karbon Monoksid (CO)
• Baş ağrısı
• Halsizlik
• Takipne
• Ajitasyon
• Baş dönmesi
• Ağır olgularda:- Bilinç kaybı- Solunum yetersizliği- Serebral ödem- Miyokard infarktüsü
Kostik Kimyasallar
Asitler Yan›k / Ödem
• HCl • Ağız
• Sülfirik asid • Farenks
• Nitrik asid • Üst solunum yolu
• Asetik asid • Üst gastrointestinal yol
Alkaliler
• Soda
• Potas
• Amonyak
• Hipoklorid
Barbitüratlar
• Fenobarbital • Öfori
• Metilfenobarbital • Ajitasyon
• Primidon • Uyuşukluk
• Barbeksaklon • Hipotermi
• Rabdomiyoliz
• Koma
• Solunum depresyonu/arresti
30
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
Dijital Glikozidleri
• Digitoksin • Kusma
• Digoksin • Görme bozuklukları
• Lanatosid-C • Ajitasyon
• Uyuşukluk
• Kardiyal aritmi
• İleti bozuklukları
• Şok
Sülfonilüre Hipoglisemikler
• Glibenklamid • Terleme
• Gliklazid • Taşikardi
• Gliburid • Açlık hissi
• Glimeprid • Ciltte solukluk
• Davranış değişiklikleri
• Ağır hipoglisemi
• Koma
ZEH‹RLENMELERDE GÖRÜLEN BAfiLICA SENDROMLAR VE BUNLARA NEDEN OLAN K‹MYASALLAR
Başlıca sendromlar:
• Solunum yetersizliği
• Dolaşım yetersizliği
• Nörolojik bozukluklar
• Hematolojik bozukluklar
• Karaciğer bozuklukları
• Böbrek bozuklukları
• Hematolojik bozukluklar
31
• A. Gökhan Akkan
Solunum Yetersizli¤i
Solunum Yetmezli¤i Var m›?
• Solunum kaslar›n›n felci
Botulinum toksini
Nöromüsküler blokerler
Organofosfatlar ve karbamatlar
Yılan zehiri
Striknin
Aminoglikozid antibiyotikler
Polimiksin antibiyotikler
Kinin
Digital
• Solunum merkezinin depresyonu
Barbitüratlar
Klonidin ve diğer sempatolitik ajanlar
Siklik antidepresanlar
Etanol ve alkoller
Opiatlar
Sedatif- hipnotikler
Antihistaminikler
L-dopa
Oksijen
• Miyopati
Kortikosteroidler
Diüretikler
Aminokaproik asid
Klofibrat
32
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
Hipoksi ve Hipoksemi Var m›?
• ‹nspirasyon havas›nda oksijen azl›¤›
Karbon monoksid (CO)
Metan
Propan
Azot
• Kardiyopulmoner ödem
Beta blokerler
Siklik antidepresanlar
Kinidin
Prokainamid
Disopramid
Verapamil
• Hücresel hipoksi
Karbon monoksid
Siyanür
Hidrojen sülfür
Methemoglobinemi
Sülfhemoglobinemi
• Pnömoni ve non-kardiyopulmoner ödem
Gastrik içeriğin aspirasyonu Fosgen
Hidrokarbonların aspirasyonu Salisilatlar
Klor ve irritan gazlar Sedatif-hipnotikler
Kokain Duman inhalasyonu
Civa buharı Etilen glikol
Azot dioksid Metal buharları
Opiatlar Etklorvinol (i.v., oral)
33
• A. Gökhan Akkan
Bronkospazm Var m›?
• Anafilaksi (IgE-arac›l›)
Penisilinler
Sülfonamidler
Sefalosporinler
Serum
Tetrasiklinler
• Direkt havayolu irritasyonu
Kromolin
Sigara dumanı
N- asetil sistein
İnhale steroidler
• Siklooksigenaz inhibisyonu
Aspirin/ NSAİD
Asetaminofen
• Anaflaktoid mast hücre degranülasyonu
Narkotik analjezikler
İyodlu radyokontras maddeler
Lokal anestezikler
Pankronyum bromür
Benzalkonyum klorür
• Farmakolojik etki
Beta blokerler
Kolinerjik stimülanlar
Antikolinesterazlar
Alfa-adrenerjik agonistler
EDTA
34
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
• Bilinmeyen mekanizmalar
ACE inhibitörleri
Antikolinerjikler
Hidrokortizon
Zinostatin
Lozartan
Dolafl›m Yetersizli¤i
Bradikardi / AV Blo¤u Var m›?
• Kolinerjik veya vagotonik ajanlar
Karbamat insektisidler
Dijital glikozidleri
Organofosfatlar
Fizostigmin
• Membran-depresan ajanlar
Beta blokerler
Siklik antidepresanlar
Enkainid ve flekainid
Kinidin
Prokainamid
Disopramid
• Sempatolitik ajanlar
Beta blokerler
Klonidin
Opiatlar
35
• A. Gökhan Akkan
• Di¤erleri
Fenilpropalamin ve diğer alfa- adrenerjikler
Kalsiyum antagonistleri
Lityum
Propoksifen
QRS ‹ntervali Uzam›fl m›?
• Beta blokerler
• Siklik antidepresanlar
• Dijital glikozidleri (tam kalp bloğu)
• Difenhidramid
• Enkainid ve flekainid
• Hiperkalemi
• Fenotiyazinler
• Propoksifen
• Kinidin
• Prokainamid
• Disopramid
Taflikardi Var m›?
• Sempatomimetik ajanlar
Amfetamin ve türevleri
Kafein
Efedrin ve psödoefedrin
Fensiklidin
Teofilin
• Antikolinerjik ajanlar
Amanita muscaria mantarları
Antihistaminikler
Atropin ve diğer antikolinerjikler
Fenotiyazinler
36
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
37
Ventriküler Aritmi Var m›?
• Ventriküler taflikardi ve fibrilasyon
Amfetaminler ve diğer sempatomimetikler
Aromatik hidrokarbon çözücüler
Kafein
Kloral hidrat
Klorlu / florlu hidrokarbon çözücüler
Kokain
Siklik antidepresanlar
Dijital glikozidler
Flor
Fenotiyazinler
Teofilin
• QT uzamas› veya Torsades de Pointes
Amiodaron
Arsenik
Sitrat
Flor
Organofosfat insektisidler
Talyum
Hipotansiyon Var m›?
• Rölatif Bradikardili Hipotansiyon
• Sempatolitik ajanlar • Membran-depresan • Di¤erleri
Beta blokerler ajanlar Barbitüratlar
Bretilyum Beta blokerler Kalsiyum antagonistleri
Klonidin Siklik antidepresanlar Siyanür
Prazosin Enkainid/Flekainid Flor
Metildopa Kinidin Organofosfatlar
Hipotermi Prokainamid Karbamatlar
Opiatlar Disopramid Sedatif-hipnotikler
Rezerpin Propoksifen
• Taflikardili Hipotansiyon
• S›v› kayb› veya • Periferik venöz veyainterstisyel bofllu¤a kaç›fl arteriyal dilatasyon
Amotoksin içeren mantarlar Beta- 2 uyarıcılar
Arsenik Kafein
Kolşisin Siklik antidepresanlar
Bakır sülfat Hidralazin
Hipertermi Hipertermi
Demir Nitritler
Çıngıraklı yılan zehiri Sodyum nitroprussiyat
Sedatif-hipnotikler Fenotiyazinler
Teofilin
Hipertansiyon Var m›?
• Taflikardili Hipertansiyon
• Bradikardili veya AV Bloklu Hipertansiyon
• Klonidin • Norepinefrin
• Ergot alkaloidleri • Fenilefrin
• Metoksamin • Fenilpropanamin
• A. Gökhan Akkan
38
• Jeneralize sem-
patomimetikler
Amfetamin ve
türevleri
Kokain
Efedrin
Epinefrin
Levodopa
LSD
MAOİ
Marihuana
Fensiklidin
• Antikolinerjik
ajanlar
Atropin ve diğer
antikolinerjikler
Antihistaminikler
Siklik antidep-
resanlar
Fenotiyazinler
• Di¤erleri
Etanol yoksunluğu
Hipnotik-sedatif
yoksunluğu
Nikotin (erken evre)
Organofosfatlar
(erken evre)
Nörolojik Bozukluklar
Koma ve Stupor Var m›?
Hipotermi Var m›?
• Barbitüratlar
• Siklik antidepresanlar
• Etanol ve diğer alkoller
• Hipoglisemikler
• Opiatlar
• Fenotiyazinler
• Sedatif- hipnotikler
Hipertermi Var m›?
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
39
Artm›fl meta-
bolizma h›z›
Dinitrofenol
Pentafloro-
fenol
Salisilatlar
Tiroid
hormonu
Di¤erleri
Egzersize bağlı ısı şoku
Malign hipertermi
Metal buharı ateşi
Nöroleptik malign sendrom
Etanol yoksunluğu
Hipnotik-sedatif yoksunluğu
Afl›r› müsküler aktivite,
rijidite veya konvülsiyonlar
Amfetamin ve türevleri
Kokain
Siklik antidepresanlar
Siklik antidepresanlar
Lityum
MAOİ
Fenisiklidin
Di¤erleri veya bilin-
meyen mekanizmalar
• Bromür
• Disülfiram
• Hipoglisemikler
• Lityum
• Fensiklidin
• Fenilbutazon
• Salisilatlar
Genel SSS depresanlar›
• Antikolinerjikler
• Antihistaminikler
• Barbitüratlar
• Siklik antidepresanlar
• Etanol ve diğer alkoller
• Fenotiyazinler
• Sedatif-hipnotikler
Sempatolitik ajanlar
• Klonidin
• Metil dopa
• Opiatlar
• Tetrahidrazolin
• Selüler hipoksi
• CO
• Siyanür
• Methemoglobinemi
Bozulmufl termo-
regülasyon
Amoksapin
Antikolinerjikler
Antihistaminikler
Siklik antidepre-
sanlar
Fenotiyazin ve
diğer antipsikotikler
• A. Gökhan Akkan
Konvulsiyon Var m›?
Sempatomimetikler Antidepresanlar Di¤erleri• Amfetamin ve ve antipsikotikler • Antihistaminikler
türevleri • Amoksapin • Beta blokerler
• Kafein • Siklik anti- • Karbamazepin
• Kokain depresanlar • Selüler hipoksi
• Fenisiklidin • Haloperidol • Klorlu hidrokarbon
• Fenilpropanamin • Butirofenonlar çözücüler ve
• Teofilin • Loksapin insektisidler
• Fenotiyazinler • Karbamatlar
• Organofosfatlar
• Flor
• Lityum
• Lokal anestezikler
• İzoniazid
• Meperidin
• Salisilatlar
Ajitasyon Var m›?
Predominant Konfüzyon Predominant Ajitasyon veya Delirium veya Psikoz• Amantadin • Amfetamin ve türevleri
• Antikolinerjikler • Kafein
• Antihistaminikler • Kokain
• CO • LSD
• Simetidin • Marihuana
• Disülfiram • Fensiklidin
• Kurşun ve diğer ağır metaller • Fenilpropanamin
• Levodopa • Prokain
• Lokal anestezikler • Teofilin
• Lityum
• Salisilatlar
• Alkol/hipnotik yoksunluğu
40
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
Di¤er Komplikasyonlar
Distoni, Diskinezi veya Rijitide Var m›?
Distoni Diskinezi Rijitide
• Haloperidol • Amfetaminler • Karadul
• Butirofenonlar • Antikolinerjikler örümceği ısırığı
• Fenotiyazinler • Antihistaminikler • Lityum
• Kafein • Malign hipertermi
• Kokain • Metakualon
• Siklik • MAOİ
antidepresanlar • Nöroleptik
• Levodopa malign sendrom
• Lityum • Fensiklidin
• Fensiklidin • Striknin
Rabdomiyoliz Var m›?
Musküler hiperaktivite, Direkt hücresel Di¤er ve bilinmeyen
rijitide ve konvülsiyonlar toksisite mekanizmalar
• Amfetamin ve türevleri • Amatoksin • Barbitüratlar
• Kokain içeren mantarlar • Etanol
• Siklik antidepresanlar • CO • Sedatif-hipnotikler
• Lityum • Kolşisin • Travma
• MAOİ • Etilen glikol • Çeşitli ajanların
• Fensiklidin neden olduğu
• Striknin hipertermi
• Tetanoz
• Çeşitli ajanların neden
olduğu konvülsiyonlar
Allerji veya Anafilaksi Var m›?
Anafilaktik reaksiyonlar Anafilaktoid reaksiyonlar Di¤erleri
(Ig- E arac›l›) reaksiyonlar (Ig-E arac›l› • Egzersiz
• Antiserumlar (antiveninler) olmayanlar) • Sülfidler
• Besinler (fındık, balık, midye..vs) • Asetil sistein
• Himenoptera ve diğer • Kan ürünleri
böcek sokmaları • İyotlu kontrast maddeler
• Allerjen immünoterapi ekstreleri • Opiatlar
• Aşılar • Tübokürarin
41
• A. Gökhan Akkan
Osmolar Aç›k Var m›? (Osmolar aç›k = Ölçülen x Hesaplanan Osmolalite)
• Aseton• Etanol• Etil eter• İzopropil alkol• Mannitol• Metanol• Propilen glikol• Dializ yapılmayan böbrek yetmezliği
Anyon A盤› Asidozu Var m›?[Anyon a盤› = (Na+).(Cl-).(HCO3-) = 8-12 mEq/L]
• Benzil alkol • Hidrojen sülfür• Beta adrenerjikler • İbuprofen• Kafein • Demir• CO • İzoniazid• Siyanür • Metanol• Etanol (ketoasidoz) • Fenformin• Etilen glikol • Salisilatlar• Eksojen organik ve mineral • Konvülsiyonlar
asidler • Teofilin• Formaldehid
Hipo/Hiperkalemi Var m›?
Hipokalemi Hiperkalemi• Baryum • Alfe adrenerjikler• Beta adrenerjikler • ACEİ• Kafein • Beta blokerler• Diüretikler (kronik) • Dijital glikozidleri• Epinefrin • Flor• Teofilin • Lityum• Toluen (kronik) • Potasyum
• Renal yetmezlik• Rabdomiyoliz
42
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
Oftalmik Toksik Belirtiler Var m›?
• Miyozis Var m›?
• Antikolinesterazlar (K)
• Organofosfatlar (K)
• Barbitüratlar (K)
• Kafein (K)
• MAOİ (Sl)
• Ergo türevleri (Sl)
• Muskarin (K)
• Opioidler (K)
• Nikotin (K)
• Fizostigmin (K)
• Rezerpin (Sl)
K: kolinerjik, Sl: sempatolitik
• Midriyazis Var m›?
• Alkol (Sm)
• Amfetamin (Sm)
• Antihistaminikler (A)
• Atropin (A)
• Botulinum toksini (A)
• Kloroform, CO (Sm)
• Kokain (Sm)
• Siyanid (A)
• LSD, Marihuana (A)
• Papaverin (A)
• Efedrin, Psödoefedrin (Sm)
• Trisiklik antidepresanlar (A)
Sm: Sempatomimetik, A: Antikolinerjik
43
• A. Gökhan Akkan
• Di¤er Baz› Oftalmik Toksik Belirtiler Var m›?
• Diplopia
Alkol
Barbitüratlar
Kortikosteroidler
Morfin
Marihuana
Kolistin
Fenitoin
Tetrasiklinler
A vitamini
• Bulan›k görme
Antikolinerjikler
Dijital
Etanol
Lityum
CCl4
MAOİ
Organofosforlar
Trisiklik antidepresanlar
• Nistagmus
Alkol
Barbitüratlar
CO
Etklovinol
Morfin
Fenitoin
Salisilatlar
Karbamazepin
44
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
• Renk görme bozuklu¤u
CO
Dijital
İbuprofen
Marihuana
Tütün
Nalidiksik asid
• Korneal birikim
Amodiakin
Klorokin
D vit.
Böbrek Bozukluklar›
Psödo Renal Yetmezlik
• Kortikosteroidler
• Trimetoprim
• Simetidin
Hemodinamik Renal Yetmezlik
• NSAİD
• ACE inhibitörleri
Renal Vaskulitis ve Trombozis
• Mitomisin C
• Metamfetaminler
Glomerüler Hastal›k
• Nefrotik Sendrom
• Altın
• NSAİD
45
• A. Gökhan Akkan
• Glomerülonefrit
• Hidralazin
• Sitokin tedavisi
Tübüler Epitelyal Hücre Hasar›
• Ozmotik Nefrozis
• Mannitol
• İntravenöz immünoglobülin
• Akut Tübüler Nekroz
• Aminoglikozid antibiyotikler
• Radyografik kontras maddeler
• Asetaminofen
• Amfoterisin B
• Sisplatin
• Streptozosin
‹nterstisyel Nefrit
• Akut Allerjik
• Metisilin
• NSAİD
• Kronik
• Siklosporin
• Lityum
• Papiller Nekroz
• Kombine fenasetin, aspirin ve kafein preparatları
46
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
Karaci¤er Bozukluklar›
Karaci¤er Yetmezli¤i Var m›?
• Asetaminofen
• Amanita phalloides mantarları
• Aromatik hidrokarbonlar
• Arsenik
• Karbontetraklorür ve diğer klorlu hidrokarbonlar
• Bakır
• Etanol (kronik)
• Halotan
• İnsektisidler (klorlu)
• Demir
• Fosfor
• Talyum
Hematolojik Bozukluklar
Methemoglobinizan Zehirler
• Amil nitrit ve nitrit
• Bizmut nitrat
• Ferri siyanür
• Nitrofenol
• Nitrotoluen
• Rezorsinol
• Sülfamidler
• Toluidin
Eritrositler Üzerine Etkili Zehirler
• G-6-F-D Eksikli¤inde Anemi Oluflturanlar
• Aminopirin • Nitrofuranlar
• Primakin • PAS
• Antipirin • Sülfamidler
• K vitamini • Sülfonlar
47
• A. Gökhan Akkan
• Eritroblastik Anemi Yapanlar
• Kloramfenikol
• Tiamfenikol
• Amfoterisin B
• Akut alkol zehirlenmesi
• Megaloblastik Anemi Yapanlar
• Antifolik antikanser ilaçlar (Metotreksat)
• Primetamin
• Eritrositlere Direkt Etki ile Hemoliz Yapanlar
• Parenteral su injeksiyonu
• Arsenikli hidrojen
• Metildopa
• Naftelen (insektisid)
• Yılan ve örümcek zehirleri
Trombositler Üzerine Etkili ‹laçlar
• ‹mmüno-allerjik • Toksik • Bilinmeyen
mekanizmalarla mekanizmalarla mekanizmalarla
Amfetamin Altın tuzları İyod
İzoniazid Fenilbutazon Östrojenler
Difenhidramin Kloramfenikol Penisilin
Klorokin Kolşisin İnsülin
Aspirin Parasetamol
Barbitüratlar Tetrasiklinler
Kinin Eritromisin
Metildopa Streptomisin
Tolbutamid Prokain
Heparin
48
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
Lökositlere Etkili ‹laçlar
• Sitotoksik • ‹mmüno-allerjik • Bilinmeyen
mekanizmalarla mekanizmalarla mekanizmalarla
Antikanser ilaçlar Noramidopirin Antitiroid ilaçlar
Fenotiyazinler Sülfonamidler Dapson
Kloramfenikol Klorpropamid Etosüksimid
Novobiosin Tolbutamid Fenobarbital
Kolşisin Kinidin Metildopa
Radyasyon Prokainamid Hidroklorotiyazid
Fenilbutazon
İmipramin
Penisilamin
TOKS‹KOLOJ‹K TARAMA ‹LE TESP‹T ED‹LEB‹L‹R ‹LAÇLAR
Kanda Aranabilecek ‹laçlar
Alkoller
Etanol
Aseton
İzopropil alkol
Metanol
Etanol
Metanol
Antikonvülsanlar
Karbamazepin
Fenobarbital
Fenitoin
Valproat
Etösüksimid
49
• A. Gökhan Akkan
Analjezikler
Asetaminofen
Salisilatlar
Sedatif-Hipnotikler
Barbitüratlar
Klordiazepoksid
Karizopradol
Diazepam
Etklorvinol
Glutetimid
Meprobamat
Metakualon
‹drar ve Gastrik ‹çerikte Aranabilecek ‹laçlar
Alkoller
Etanol
Metanol
Antikonvülsanlar
Karbamazepin
Fenobarbital
Fenitoin
Analjezikler
Asetaminofen
Salisilatlar
50
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
Sedatif-Hipnotikler
Barbitüratlar
Benzodiazepinler
Antihistaminikler
Klorfeniramin
Difenhidramin
Stimülanlar
Amfetaminler
Kokain
Opiatlar
Morfin
Kodein
Meperidin
Metadon
Fenotiazinler
Klorpramazin
Tioridazin
Trisiklik Antidepresanlar
Amitriptilin
Doksepin
51
• A. Gökhan Akkan
52
‹laç/Kimyasal
Asetaminofen
Arsenik /Alt›n/ C›va
Atropin
Beta blokerler
Kalsiyumkanal blokerleri
Karbonmonoksid(CO)
Siyanür
Etilen glikol/Metil alkol
Demir
Antidot
N-asetil sistein
BAL (British antilewisite)=Dimerkaprol
Fizostigmin(Eserin)
Glukagon
Kalsiyum
Oksijen
Amil nitrit,sonra
Sodyum nitrit
Sodyumtiyosülfat
Notlar
16 saat içinde en etkilidir
Ya¤ içindeki 1 ml BAL, 100 mgdimerkaprol, 210 mg benzil benzoatve 680 mg yerf›st›¤› ya¤› içerir. Bubileflim stabik, nontoksik, at›labilirsiklik bir bileflik oluflturur.
Konvülsiyon ve bradikardi olufl-turabilir.
Siklik AMP sentezini uyar›r, miyokard›n kas›labilirli¤ini artt›r›r.
Her ampul 1 g veya 10 ml kalsiyumklorür içerir. Her ml’de 100 mg kal-siyum klorür veya 1.4 mEq kalsiyumvard›r.
Methemoglabin- siyanür kompleksihipotansiyona neden olur. Bu dozajnormal hemoglobin içindir.
Zarars›z sodyum tiyosiyanat oluflur.
Alkol dehidrogenaz için yar›fl›r, formikasid ve okzalat oluflumunu önler.
Deferroksamin mesilat, at›labilir fer-roksamin kompleksi oluflturur.
5 ml’lik ampulde %20’lik solüsyon(i.v.). %3’lükten daha aza dilüe et.Kurflun kalsiyumun yerini al›r.
SIK ZEH‹RLENMEYE NEDEN OLAN ‹LAÇLAR / K‹MYASALLAR VE ANT‹DOTLARI
Eriflkin Dozaj›*
140 mg/kg bafllangݍ dozundan sonra 4 saatarayla 70 mg/kg x 17 doz
En k›sa sürede 5 mg/kg(i.m.)
Bafllangݍ dozu 0.5- 2 ml,i.v.
1 mg/ml ampul, bafllangݍta 5- 10 mg, i.v.
Bafllang›ç dozu: 1 mg’akadar (10 ml) i.v. %10 kal-siyum klorür
2 dakikada bir ampul inhalasyonu3 dakikada 10 ml, %3’lüksolüsyon, i.v.Çocuklarda bafllang›çta0.33 ml/kg.%25’lik solüsyon- 50 ml(i.v.) 10 dakikada; çocuklariçin 1.65 ml/kg.
Bafllang›çta glukoz solüs-yonunda %100 etanolden1 ml/kg, etanolü %10’adilüe et, kan düzeyini 100mg/dl’de tut.
Bafllang›ç dozu: 1 g’› afl-mayacak flekilde 40- 90mg/ kg (i.m.); 15 mg/ kg/saat (i.v.)
Bir saatte 250 ml %5‘likdekstroz içinde 1 ampul.
Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ‹laç Zehirlenmeleri - I •
KAYNAKLAR1. Curtis D. Klaassen, Mary O. Amdur and John Doull. Casarett and Doull’s Toxicology, The Basic Science of
Poisons. 3th Ed. Macmillan Publishing Company, 1986.
2. İsmet Dökmeci. Toksikoloji, Zehirlenmelerde Tanı ve Tedavi. 3. Baskı, Nobel Tıp Kitapevi, 2001.
3. Oğuz Kayaalp. Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji, 1. Cilt, 9. Baskı, Hacettepe YAŞ, 2000.
4. Kent R Olson. Poisoning and Drug Overdose. 1th. Ed. Appleton and Lange, 1990.
5. Lester M. Haddad and James F. Winchester. Poisoning and Drug Overdose. 2th. Ed. W.B. Sauders Com. 1990.
6. http:// ace.orst.edu/info/extoxnet.
7. http://www. bio.hw.ac.uk/edintox.
8. http://www.uic.edu/com/er/toxicon/toxidro.htm
9. Barbara G. Wells, Joseph T. Dipiro, Terry L. Schwinghammer, Cynthia W. Hamilton. Pharmacotherapy Hand-book, 2th Ed. Mc Graw- Hill, 2000.
53
‹laç/Kimyasal
Kurflun
Nitritler
Opiatlar
Organofosfat-lar
Antidot
Kalsiyumdisodyum edetat
Metilen mavisi
Nalokson
Atropin
Pralidoksim(2- PAMklorür)
Notlar
5 ml’lik ampulde %20’lik solüsyon(i.v.). %3’lükten daha aza dilüe et.Kurflun kalsiyumun yerini al›r.
Methemoglobinemi için s›kl›kla exchange- transfüzyon gerekir.
Nalokson solunum depresyonu yapmaz.
Fizyolojik: Asetil kolini bloke eder.Kritik durumlarda 15 dakikada bir 5 mg’a ç›k›labilir.
Spesifik: Alkil fosfat- kolinesterazba¤›n› k›rar. Kritik durumlarda eriflkinhastada saatte bir 500 mg’a ç›k›labilir.
Eriflkin Dozaj›*
Bafllang›ç dozu: 1 g’› aflmayacak flekilde 40-90 mg/ kg (i.m.); 15 mg/ kg/ saat (i.v.)
Bir saatte 250 ml %5‘likdekstroz içinde 1 ampul.
5 dakikada %1’lik solüs-yondan 0.2 ml/kg (i.v.).
0.4- 2 mg (i.v.)0.01 mg/ kg, i.v. çocuklarda.
Bafllang›ç dozu:0.5-2 mg (i.v.)Çocuklarda bafllang›çta0.05 mg/ kg (i.v.)Bafllang›ç dozu:1 mg (i.v.),Çocuk: 25- 50 mg/ kg(i.v.).
*Yukar›daki dozlar›n spesifik klinik koflullaragöre düzenlenmesi gerekebilir.