Li u Ti sang Php du hc nm 1961, lc 19 tui. L a con ca ng qu Vit Nam, ti c nui dng lc ban u bng hnh nh cnh ng, ly tre, b rung, con c, bng nhng cu ca dao: bu i thng ly b cng... ta v ta tm ao ta, v.v... Ln ln mt cht na, bng nhng bi hc quc vn gio khoa th, truyn Phm Cng Cc Hoa, truyn Lu Bnh - Dng L, truyn Tm Cm, truyn Ph ng Thin Vng, truyn Thch Sanh - L Thng. Khi chm c nhn thc, bng nhng trang s oai hng ca dn tc: Ng Quyn ph qun Nam Hn, L Thng Kit ph Tng bnh Chim, Trn Hng o ph qun Nguyn, L Li bnh qun Minh, Quang Trung i thng qun Thanh; bng nhng gng tun quc ca Trn Bnh Trng, Nguyn Tri Phng, Hong iu. Vinh d nht l s hy sinh dng lit ca Nguyn Thi Hc v Vit Nam Quc Dn ng. Vinh d v trong trang s ny gia nh ti c gp phn hy sinh. Tr tu ca ti cng c phn o to bng th vn Nguyn Cng Tr, bng Truyn Kiu, bng t tng Phan Bi Chu, Phan Chu Trinh, bng Bnh Ng i Co ca Nguyn Tri, bng Hch Tng S ca Trn Hng o, bng nhiu th vn i quc, k c nhng bi th ca ng Phng m sau ny ti c bit l Nguyn Ngc Huy. Tt c ci vn ling tinh thn v vn ha khin ti mang nng mt nim t ho dn tc khi va ti Php. Trong thm tm, ti tin rng Vit Nam hn Php, cng nh ti tin Vit Nam hn Trung Hoa. Nc Php chng qua ch c mt nn vn minh vt cht, nhng thua xa Vit Nam v vn ha, tm linh v s thm thy. Ni chung Vit Nam hn Php v phng ng hn phng Ty. Phng ng l nn vn minh lu i v t tng, o c v vn ha, phng Ty chng qua ch hn nht thi v khoa hc v k ngh. Phng ng c chiu su trong khi phng Ty ch c b rng. Phng ng c b trong, phng Ty ch c b ngoi; phng ng c hn trong khi phng Ty ch c xc. Ti cn nh nhiu ln tranh lun gay go vi nhng bn hc ngi Php cng y t ho dn tc nh ti. Sau mt vi nm ti tho ting Php. Ti ham c sch nn kin thc v lch s, chnh tr, vn ha Php cn c phn tri hn c nhiu bn Php. Ti tin l mnh hiu r nc Php ni ring v phng Ty ni chung. Tt c dn dn thay i vi thi gian. Cng sng vi ngi Php, cng lm vic vi h v li c dp qua li thng xuyn cc nc chu u ti cng khm ph ra rng ti cha hiu h. Dn dn nim t ho dn tc gim i, nhng ch cho mt s hoang mang v sau cng l mt s chua xt v thn thng v s thua km ca t nc Vit Nam v con ngi Vit Nam. Ti cng dn dn c dp tip xc vi ngi M v qua li nc M. C mt ni au cng ngy cng ln trong tm hn ti, n n mt cch chm chp, lng l nhng mnh lit. Ti nhn ra ngi chu u rt nhn bn, thm thy, y c sng to, nn vn minh ca h hn hn nn vn minh ca t nc ta, vn ha ca h vt hn vn ha ca nc ta c v lng ln phm. Ti t ho v trng ng, v thnh C Loa, v cha Hng, v cha Ph Minh, v cc lng tm Hu ri phi xu h trc cng trnh ngh thut nhiu gp bi, c knh hn nhiu ln, v i hn nhiu ln v tinh xo hn nhiu ln m ti gp c mi khi dng chn bt c mt a im no ti cc nc chu u. Th ra ti ging nh mt con ch ngi y ging. Ng thp tri thin mnh. Nm mi tui bit mnh tri. Nm nay ti ngoi 50 tui, khng bit ti tri thin mnh cha, nhng ti khm ph ra mt iu: l ci g d l lng n u cng u c mt gii thch gin d. Cc nc phng Ty vt tri bi v vn ha ca h lnh mnh, tm l ca h ng n. Nc Vit Nam au kh v ngho nn bi v vn ha Vit Nam thui cht v tm l ngi Vit Nam bnh hon. iu d nhin chng c g mi i vi bn c v cng chng c g mi i vi ti, chng ta bit t kh lu ri. C iu ci bit by gi khc vi ci bit ca trc kia. Gia hai s hiu bit c mt khong cch, l kinh nghim. Kinh nghim l g nu khng phi l s khm ph li nhng chn l n gin v c ch? Nhng kinh nghim khng phi ch em li cho ti s chp nhn thua km, v nim au ca s thua km . Nu ch c th th chng c g ni v cun sch ny khng c l do g n vi c gi. Kinh nghim cn gip ti khm ph ra rng Vit Nam c th tin ln, tin xa v tin cao. Vi iu kin l phi ngh li mnh. l l do ra i ca cun sch khim nhng ny. Xt li mnh l mt thao dt c khi rt au nhc, nhng phi nhn chn dung mnh ngay c khi n khng p. Ti xin li cc c gi m nhng trang sau c th lm phin lng. Khi mt s thc lm phin lng th l mt bng chng rng s thc cn c ni ra. Cun sch nh b ny, nu l mt phn tch khng nhn nhng v nc Vit v ngi Vit th cng khng phi l mt cun sch tiu cc, n mun c l mt cun sch ca hy vng v nim tin. V tc gi thc s hy vng. S c nhiu c gi nhn xt rng cun sch ny c nhiu thiu st. Thiu st chc chn l c v c nhiu, nhng c hai loi: nhng iu thc s tc gi khng nhn thy v nhng iu tc gi thy m khng nu ra. Quan nim ca ti l khng nhc li nhng g mnh ngh l a s ng ch tp trung tho lun v nhng

g m nhiu ngi cha ng v nht l nhng g m a s khng chp nhn. Ti ngh nn c gng ni ra nhng iu mi, v nu trong mi iu mi ni ra c ti chn iu sai v ch mt iu ng th cng cn c ch hn l ni mi iu ng c mi nhng u l nhng iu bit. Khi khng chp nhn mt kin, ngi ta hay cho rng kin l sai, l d. Nhiu c gi s thay nhiu iu ni ra trong nhng trang sau l sai v nh gi tc gi l d. Ti chp nhn s kin . Ti cho rng ni ra nhng iu mnh ngh l ng d bit rng s c nhiu ngi cho l sai v nh gi thp mnh l mt thi khim tn. l cch khim tn ca ti. Cun sch ny tng ba ngi: H Qu, v ti, Hin con trai ti v Ha con gi ti. H Qu thc ra l ng tc gi cun sch ny. H Qu tho lun vi ti v mi kin trong cun sch ny, c li, sa cha v gp . iu cn quan trng hn na l H Qu cho ti nim vui trong lc vit. Khng nhng th, ti cn c vui v chp nhn mt ngn sch thua l. Vi kinh nghim ca nhng cun sch chnh tr ng n pht hnh, c hai chng ti u khng c mt o tng no v tng lai ti chnh ca cun sch. Cn v Hin v Ha th y ch l mt s cng bng. Cun sch ny l ca chng. Ti khng c may mn c dnh ton thi gian cho hot ng v nghin cu chnh tr. Ti c hot ng ngh nghip v hn th na c hot ng ngh nghip rt vt v. Cun sch ny c vit v sa cha trong thi gian m b m chng dng l phi dnh cho chng. Cun sch ny cng tng nhm Thng Lun v l do cng rt hin nhin. Thng Lun l t chc chnh tr duy nht m ti tham gia t 1982 ti nay. l gia nh th hai ca ti. Ti may mn gp c mt s ng o cc tr thc v chuyn gia hng u, nng tnh vi t nc. Sinh hot ca Thng Lun, i vi ti v i vi mi ngi trong anh em chng ti, l c mt cuc mo him ca tr tu. Ti hc hi c rt nhiu iu v c th ni cun sch ny xut pht t . Ni nh th khng c ngha l mi ngi trong nhm Thng Lun u ng vi nhng g ti vit ra, m ch c ngha l nu khng c Thng Lun ni dung cun sch s khc i nhiu. Anh em Thng Lun chng ti ng vi nhau v mc tiu tranh u cho mt th ch dn ch a nguyn, trong tinh thn ha gii v ha hp dn tc, bng nhng phng php bt bo ng; nhng trong nhiu im khc chng ti khc nhau. Thng Lun ch xng a nguyn v trc ht chng ti p dng ch ngha a nguyn trong ni b ca mnh. K t u nm 2000, nhm Thng Lun c danh xng chnh thc l Tp Hp Dn Ch Da Nguyn, nhng v cun sch ny c bt u vit t vi nm trc nn trong nhiu on cm t nhm Thng Lun c dng thay v Tp Hp Dn Ch Da Nguyn. Cun sch ny cng tng ba ngi mt. L Vn ng, V Tin t v Nguyn Hong Quc Phi. ng v t l bn, Quc Phi l con gi u lng ca ti. Sng th by 4-5-1994 khi by ngi chng ti trong Ban Thng Trc ca Thng Lun hp mt trong phng hp ring ca ti chng ti ung c-ph, n sng v tho lun rt thoi mi. Ngoi vic gii quyt mt s vn thng thng ca t chc Thng Lun, chng ti bn k hoch ng h on Vit Hot, ang chu mt hon cnh giam cm nghit ng. Chng ti u ng rng iu cp bch nht l lm th no on Vit Hot ng cht. Chng ti khng h ngh rng mt lt na mt trong by ngi chng ti s cht. Phin hp va ht, ng mun thm mt li kt lun. ang pht biu, ng thnh lnh ngng li, ngt xu v cht ngay sau . ng cng tui vi ti, u t ti cng mt nm vi ti v i du hc cng mt chuyn my bay vi ti, ri cng v nc phc v trong cng khong thi gian vi ti. T ngy gp nhau chng ti va l ch hu va l anh em. ng khng phi l ngi bn m cn l mt phn ca con ngi v tr tu ca ti. ng m ci cha t nm ba tui, ri m ci c cha ln m t nm su tui, sng nh s nui dng v thng yu ca cc anh ch rt ngho. Lc mi ti Php, ng khng c c o lnh, phi ly du c-l thoa khp c ngi chng rt. ng xut sc v ton, u th khoa k thi tuyn vo i Hc S Phm ban ton, nhng khi c hc bng i Php li chn hc kinh t ti chnh v cng thnh cng m mn. V Si Gn lm c vn tng trng ti chnh, ng vn c dnh th gi i dy i hc. Cuc i ca ng ch c c gng v phn u. ng khng nhng l chuyn gia kinh t xut sc nhiu ngi, trong c ti, coi ng l chuyn gia kinh t ti chnh li lc nht ca Vit Nam - m cn rt am m chnh tr. bn ngoi ng c v l mt ngi trm mc, n ha, nhng trong ni b t chc Thng Lun chng ti, ng lun lun biu quyt cho nhng lp trng to bo nht. C l l ci bn cht ca a con ca t min Trung si , ni con ngi lun lun phi cng ci v bng bnh vi thin nhin sng. Mi tnh thn gia chng ti bt u t i trc. Thn ph chng ti u l ng vin Vit Nam Quc Dn ng, cha ca ng b cng sn git cht, cha ti may mn thot nn. Ci gia ph chnh tr gn b cht ch chng ti vi nhau. Ti hc hi ng rt nhiu, n ni gi ny ti khng th phn bit c trong nhng kin thc v nhn thc ca ti ci g l ca ti ci g l ca ng. Ti hm ng cht, khi i thm xc ng v, v ti ngi khc v ni vi ti: Ri anh s ra sao y? Anh s chng bao gi tm c mt ngi bn nh th na.

Ngy 4-11-1961, ngy ti ri Vit Nam i du hc gp ng trong chuyn my bay v kt ngha anh em, cng l ngy ti nhn V Tin t ln cui. t ra tin ti ti phi trng hm . t cng u t ti nm nhng khng i du hc. Ti quen t khng lu trc , nhng t li trong ti mt n tng cc mnh. Ti c mt nhm bn cng la tui hp nhau bn chuyn t nc. Hot ng chnh tr duy nht ca chng ti l vn ng cho lin danh H Nht Tn - Nguyn Th Truyn trong cuc tranh c tng thng vi Ng nh Dim nm 1961. Ri mt hm mt ngi bn em t ti. t khng ging ai. Hn c bn nng v li pht biu mnh m mt cch l lng. Hn c v thuc v s l thuyt v phng php hot ng chnh tr. Hn qu quyt mt cch ng s. t khng giu ai nh ca hn l mun lm tng thng Vit Nam sau ny. y l mt cao vng qu ln v c th l knh cng vi mt thanh nin 18 tui, nhng t tr gi cho tham vng y mt cch sng phng. Hn c gng vt bc v c x mt cch hng trng. u xong lut, t i lnh, hn ni khng dm i lnh l hn, v hn th na hn cho rng i s quan cng khng phi l can m v khng nguy him lm. Hn i lnh t binh nh, vo cc n v tc chin, ln i y, ri thi u kha tuyn la tham v ngoi giao u nm 1975. Vic chuyn sang ngoi giao chc chn nm trong k hoch trau di bn lnh ca hn. iu tic nht trong i ti l trong sut thi gian Vit Nam sau khi t Php v ti khng gp c hn, hn t v Si Gn v v trong nhng lc ti bn chuyn khc. Hn cng ch v chp nhong ri li i ngay. Mi sau ny ti mi bit rng hn v b ngoi giao t u nm 1975, nhng lc tnh hnh Vit Nam bt u bin chuyn nhanh chng khin ti khng cn th gi v tm tr tm gp cc bn c na. Trong tri ci to, sau ngy 30-4-1975, t hin ngang thch thc, hn khng nhn ti, khng xin khoan hng, lc no cng dng dc i mt iu duy nht: c c x nh mt t binh theo cng c quc t. Hn cng ku gi ng i ng ng lng, phi gi ly kh phch v danh d. C l hn t coi l mt tng thng v phi c x xng ng nh mt tng thng. Mt hm hn b bn cht trong lc i lao ng, ngi ta bo hn nh vt tri. iu ny khng ai kim chng c. Lc ti cng ang t. Khi t ra, sau hn ba nm, ti khc rt nhiu trn m Quc Phi, con gi duy nht ca ti, cht trong lc c cha m n ang b giam gi. Lc Quc Phi mi c su thng. Ti t hi ti sao ti c th khc lu nh th v ti hiu rng ti s khc cho a b ny ngay c nu n khng phi l con ti. Ti khc cho mt a b gi duy nht, xinh p ca mt k s v mt bc s, mt a b m cuc i ha cho tt c, nhng cht nh mt a tr m ci c cha ln m v c chn ct s si trong mt ngha trang tiu ty. Ti khc cho nn nhn v ti nht ca cuc chin ny. Ti cht hiu rng ti khng th b cuc. Nu ti khng v t nc quyt nh hi hng th Quc Phi sinh ra Pari, s ln ln trong tnh yu v hnh phc, s thnh cng m mn. Ti cn mt thng li lm qu tng v xin li Quc Phi v thng li phi thc qung i, xng ng vi Quc Phi v xng ng vi ni au khng bao gi ngui trong ti. Trong th t nhng ngi c tng, c gi c th hi ti sao ti khng nhng ngi cht trc nhng ngi cn sng? L do l v mc du nhng tnh cm v cng tha thit v v cng su m vi ngi khut, s sng vn phi i trc. Cun sch ny mun c l cun sch ca hy vng, vit cho nhng con ngi ca t nc hm nay v ngy mai. Cm t Ti phi cm n trc ht ton b cc ch hu trong gia nh Thng Lun, ni kin thc v nhn thc ca ti hnh thnh nh nhng cuc tho lun v trao i v cng mt phn no c th nghim qua hnh ng. Mt lng bit n xu xa xin c gi ti nhng bc thy un nn cch suy ngh ca ti. Cc gio s V Khc Khoan, L Ngc Hunh, Nguyn Xun K, hin nay khng cn na. Mt li tng nh cng xin c gi n c gio s Nguyn Ngc Huy, mt ngi bn thn v mt ngi anh ln ch dy cho ti rt nhiu khi mi hot ng chnh tr, rt tic l ng mt trc khi chng ti c th st cnh vi nhau trong cng mt t chc. D nhin ti khng th khng nhc ti thn ph ti, ngi thy u tin ca ti, to ra ti c xc ln hn v m ti, ngi cho ti bi hc qu gi nht : u tranh chnh tr trc ht l bng tri tim. on Xun Kin, V Xun Minh v Dip Tng Bo c li v gp . Li cm t sau cng nhng c bit nht xin dnh cho Nguyn Vn Huy, ngi thc gic ti vit cun sch ny. Huy l tin s v dn tc hc v ging dy v mn dn tc hc vng ng Nam ti i Hc Paris 7. Huy rt say m kho cu lch s Vit Nam v gp vi ti trong nhiu nhn nh. D khng chia s hon ton nhng g ti vit, Huy tnh nguyn c li, sa cha v thay ti lo phn vic in n cun sch ny. Nguyn Gia King Ghi ch v ti liu tham kho v b cc

Cun sch ny l mt cun sch tho lun kin, vi mc ch ch xng ra m khng kt thc cc cuc tho lun. V th tc gi, do thi gi eo hp, t cho php b qua phn ch thch sau mi chng. S thiu st ny l do iu kin bin son cun sch : tc gi, v khng th dnh mt khong thi gian lin tc vit, phi lp trc mt b cc, sau vit dn dn tng chng mt trong vng bn nm, trung bnh mi ngy mt vi gi, i khi trn xe la hoc my bay. Cch vit nh vy khng cho php ghi ch t m nhng ti liu trch dn. B li, nhng trch dn quan trng c ghi ngay trong cc bi vit, nh c gi c th nhn xt. V l mt cun sch kin, v hn na kin c nhn, nn vic lit k ti liu li cng kh. Tc gi vit vi kin thc v suy t c nhn ca mnh cho nn nu mun lit k ht cc ti liu nh hng trc tip hay gin tip ln cun sch th c l phi lit k ht t sch ca mnh. iu ny khng phi ch kh m cn khng th lm c v, mt mt, c nhng ti liu, nh bo ch, tc gi t hy b v khng c ch lu gi v, mt khc, c nhng bin c khin tc gi nhiu ln mt tt c hay gn ht t sch. Trong nhng trch dn v Khng Gio, tc gi s dng bn Lun Ng do Nguyn Hin L bin son v nh xut bn Vn Ngh (Nam Cali, M) pht hnh, c i chiu vi cc bn nghin cu Lun Ng bng ting Php ca Bi c Tn (Pierre Gastine) v Anne Cheng. y xin lu c gi l tc gi khng ng vi phn ln nhng gii thch v Khng Gio v Khng T trong cc lc phm ny. Theo tc gi, Lun Ng v Khng T cn c hiu theo bi cnh x hi Trung Quc thi Xun Thu Chin Quc trong khi cc tc phm ni trn thng v tnh gii thch theo nhng quan nim v Nho Gio c hnh thnh rt lu sau giai on ny. Phn ln cc s liu v th gii c ly t nhng ngun ti liu c cp nht ha hng nm sau y: - Encyclopedia Universalis (Encyclopedia Universalis, Paris), - Etat du Monde (Edition de la Dcouverte, Paris), - Bilan Economique t Social (ca nht bo Le Monde, Php), - The World Almanac (Houghton, Miftline Company, Hoa K), The World Bank anual Report (do Ngn Hng Th Gii pht hnh hng nm). V T Quc An Nn l mt cun sch tho lun v kin nn tc gi t dng nhng ti liu thng k. Cc s liu c a ra thng l nhng con s c ngha quan trng c bit v th c gi c th tin l chng c kim chng mt cch thn trng. V b cc, cun sch ny gm nm phn. Mi phn gm mt s chng, trong cng mt ch . c gi t thi gi c th c tng chng mt cch c lp vi nhau, nhng cch c ng nht vn l c theo th t ca cun sch v trong mi chng tc gi coi nh c gi nm c ca phn trc. Tuy c vit thnh nhng chng ngn nhng T Quc n Nn khng phi l mt tuyn tp nhng bi ngh lun m l mt cun sch. Sn h gm vc Ti cn nh mt bi th hc thuc lng lc lp Nht tiu hc, khng bit ca tc gi no: Trn di t chy ven b bin c Di tri ng Nam rng mu xanh Mt ging ngi nh b nhng tinh anh xy p mt sn h gm vc... Trong tr c non yu ca ti, nc Vit Nam ta rng ri v ph nhiu, ngi Tu chen chc nhau phi di dn sang nc ta lp nghip. t nc ta, theo nhng bi hc u i ca ti v c nui dng cho n tui thanh nin, y ti nguyn phong ph. Nc ta y ha hn v c mt tng lai v cng xn ln. ngh t nc ta c ti nguyn thin nhin v cng phong ph l ngh rt lan trn. Ti gp khng bit bao nhiu ngi qu quyt nh vy. Sau 30-4-1975, trong tri ci to, ti c nghe rt nhiu s quan, cng chc ca min Nam c ln n quc M l ti Vit Nam d cp bc ti nguyn. Mt anh cu trung y v tt nghip vn khoa cn pht biu rng s d quc M lp cn c Khe Sanh l v y c mt m uranium ln. Mt cng chc khc ni rng M n Vit Nam, ht Php ra l v nhng ging du khng l ca Vit Nam. C anh cn ni cc ging du ca Vit Nam, so vi cc ging du Trung ng nh con voi so vi con tem. Anh ta khng gii thch ti sao M li rt lui, b ri nhng ging du khng l . D nhin h pht biu v hon cnh. H thua trn, h vo t, h phi mt st ch Vit Nam Cng Ha v quc M mong c khoan hng. Nhng nhng iu h ni v ti nguyn t nc l thnh thc. H tin nh th. Ti hi anh s quan ni v m uranium Khe Sanh th anh ta khng c mt d kin no c th c, nhng anh ta tin nh th v tin chc nh inh ng ct.

Khng hiu v l do no m hu ht mi ngi Vit Nam u c nim tin sai lm rng t nc Vit Nam bao la, ti nguyn ca vit Nam v tn. Cun a L Kinh T Vit Nam (Vn Trai, ch nhim b mn a L Kinh T Trng i Hc Kinh T Thnh Ph H Ch Minh, xut bn ln th 4 nm 1990) khng nh: Cc ti nguyn qung m nc ta c nhiu loi tr lng ln, cht lng cao, d khai thc, bo m pht trin cng nghp trong nc lu di v mnh m, ng thi cn c th xut khu na. Nim tin ti nguyn to ln ca t nc rt thng gp trong nhiu bi vit, bi ni v tc phm ca cc tc gi thuc mi khuynh hng chnh tr. Nim tin ny to ra mt s yn tm tai hi. Hnh nh mi ngi Vit Nam u tin rng t nc mnh th no ri cng s ph cng, do m mt i s lo lng cn thit gi gn t nc v xy dng tng lai. V cng v th m c tm l ph hoi v v trch nhim. S yn tm ny khng nhng ch tai hi m cn lm cht ngi. l tm l ng tr trong u c nhng ngi lnh o ng cng sn. Nm 1945 h thc hin chnh sch tiu th khng chin, h p ph tt c cc thnh ph, ng b, ng st. Trong chin tranh h khng bao gi lng l khi ph hoi bt c mt cng trnh no. Mt bi tnh ca yu nc ca ngi cng sn c hai cu: Em i ph l ng Dng,. Anh v nh bt M Lng, ng H. (nh bt c ngha l nh n. Tr em thng ht sai thnh nh t). Th mng qu! Cn ng H Ch Minh? ng pht biu quyt tm chinh phc min Nam nh sau: t nc Vit Nam l mt, dn tc Vit Nam l mt, sng c th cn, ni c th mn nhng chn l y khn th no thay i? Gh gm khng? Sn sng chp nhn chin tranh n sng cn, ni mn, khng l g n s tn ph m t nc c th phi chu ng. Mt ln khc ng tuyn b rng quc M c th gia tng nm bom ti Bc Vit, c th ph hoi ng s, hay tiu hy nhiu thnh ph nhng s khng bao gi lm cho ng cng sn Vit Nam nht ch u tranh. c gi ng vi ngh rng ti ang chng cng v k ti ngi cng sn. Ti ngh rng trong thm tm khng nhiu th t ai cng yu nc, v ngi cng sn cng th. C l sai lm c bn l chng ta khng nh gi ng tim nng ca t nc v mc chu ng ti a ca n. Chng ta ngh rng nc ta c tim nng v tn v v th c b p ph cng khng sao. Nu ngc li ta thc rng t nc ta nh b cht hp, ti nguyn ca ta t i, c l ta s hnh x rt khc. Ta s qu tng con ng nh, tng cy cu, tng dy ph, tng cn nh. Chng ta s trnh c nhng ph phm v nhng cuc chin tranh lm cht hng triu ngi v tn ph t nc. M s thc ta c g u? M quan trng nht trong t lin ca ta l than anthracite vi tr lng 6 t tn. Sn lng hng nm l 8 triu tn, nu khai thc ti a c th t ti 20 triu tn. C nn khai thc ti a hay khng li l mt vn khc. Nhng ngay c nh th sn lng than d ca ta cng ch bng ba phn ngn sn lng hng nm ca th gii, thua xa Cao Ly (77 triu tn), Ba Lan (150 triu tn), c (77 triu tn), Anh (93 triu tn). ch l k mt vi nc c din tch tng ng hay nh hn nc ta. V tt c nhng nc ny cn nhiu ti nguyn phong ph khc m ta khng c. M st ca ta, c k nh mt ti nguyn ln, ch c tr lng tng cng 540 triu tn - ngha l rt khim nhng, tng ng vi su thng sn xut trn th gii -, th li phn tn ra trn 200 m, cho nn khng th khai thc qui m c. Cc m khc ca ta u khng ng k. Th d nh nickel, mt trong nhng ti nguyn c coi l quan trng ca ta ch c mt tr lng tng cng cho cc m l 3 triu tn, nhng phn ln li pha ln trong chrome, C nh (Thanh Ha), tng ng vi mt nm sn xut ca hn o nh xu Nouvelle Caldonie. Ngoi ra ta c hai m khc c trin vng kh l m chrome Thanh Ha (tr lng 21 triu tn) v m apathite Lo Cai (tr lng cng nghip 135 triu tn). T vi nm gn y, Vit Nam trng i rt nhiu vo u kh. Nhng y cng ch c th l mt hy vng rt khim nhng. Tr lng ca ta, theo nhng c on lc quan, khng bao nhiu, ch vo khong 400 triu tn (th gii: 400 t tn). Sn lng du la hp l ca ta sau ny ch c th t ti mc ti a 15 triu tn mi nam, ngha l tng ng vi mt tun l sn xut ca M, hoc Nga, hoc Saudi Arabia, tr khi ta p dng chnh sch n xi th, khai thc cho ht thc nhanh chng v bt chp tng lai. Trong trng hp ny nhng u t thit b vo du la s thnh v dng sau mt thi gian ngn. Mt khc, nhu cu nng lng ca ta s tng ln mau chng (t ra ta phi hy vng nh vy) cng vi pht trin, v cc m du ch gip ta gim nh ha n du nhp cng m thi. Kh t hy vng mi ca Vit Nam cng vy, vi mt tr lng 100 t mt khi (hy vng rng ta cn tm c thm), 1 % ca tr lng trong vng v 7 phn mi ngn (7/10.000) tr lng th gii, ta cng ch c th hy vng bt i phn kh t phi mua vo m thi. Nu cn mt con s ni ln s ngho nn v ti nguyn thin

nhin ca ta th l con s 13. Hin nay, nm 2000 chng ta ng hng th 1 3 trn th gii v dn s vi 78 triu ngi, nu khng kim sot c gia tng th n u th k 21 chng ta s qua mt c (80 triu dn) ln hng th 12, nhng ta khng ng trong s 13 nc u, m cng khng ng trong s 30 nc u, v mt ti nguyn no c. Ti nguyn gii hn nh th hin nay chng ta li rt ngho, rt lc hu, rt thua km. Liu chng ta c mt tng lai no khng? V nu mun c th phi lm th no? Hy khoan tr li nhng cu hi . Nhng ngay ti y ta c th ni rng thc c hon cnh kh khn ca mnh t n cng l mt hnh trang qu bu, bi v n cho ta mt cch ng x ng n, n em li cho ta mt thi lo lng v thn trng trong vic dng nc, n gip ta thc c s cn thit ca c gng. Rt m hng v rn ting chim Khng bit ng T Hu c phi l nh th theo ng ngha ca mt nh th khng. Nhng ng c ti lm th, hiu theo ngha nhng cu ngn c vn cui, v ti lm th gp phn quyt nh a ng ln gn ti tt nh ca danh vng v quyn lc. ng bit dng nhng hnh nh rt p v gin d ngay c khi din t nhng tnh cm gi to vi nhng mc ch rt thc tin. Nh khi ng dng hnh nh a b tp ni ca tng Stahn, hay khi ng dng hnh nh mt ngi con n cn nm tay cha nnh H Ch Minh. Bi th T y ca ng c ngi cng sn ca tng nh mt bi th hay. N bt u nh sau: T y trong ti bng nng h Mt tri chn l chiu qua tim Hon ti l mt vn xanh l Rt m hng v rn ting chim. Qua nhng cu th ny, ng T Hu mun din t ni hn hoan ca ng khi tm ra chn l Mc-Lnin v dn thn tranh u trong ng Cng Sn Vit Nam. Cn g p bng mu xanh ca l v ting ht ca chim? ng T Hu tranh u v thnh cng. L tng ca ng t c. Con ng thng li ca ng ng i qua hng triu xc cht. i n kt qu no? Trong ma h 1992, mt ngi bn Php, sau chuyn i cng tc mt thng ti Vit Nam, k cho ti nghe l anh ta thng thc dy sm v sai bit gi gic. Anh ta ni khu anh ta khng c ch v nm ngoi thnh ph v bui sng im lng mt cch l thng v hon ton khng c mt ting chim. Anh ta c nhiu chuyn quan trng hn ni cho ti nghe v ti cng c nhiu chuyn hi anh ta; nhng s liu, nhng cuc gp g, nhng nhn vt tip xc, nhn nh, cm tng v.v. V ti khng lu ti chi tit ny. t lu sau, li mt ngi bn khc, hay i v Vit Nam, k cho ti nghe chuyn qua bc M Thun. Ti thnh lnh nh ti nhng qun bn chim nng v hi anh ta c n chim nng khng. Anh ta tr li rng c, nhng ch l g con mi n c em chin thay cho chim ch chim khng cn na. Ti bt u lu ti n chim Vit Nam. Trong ma h 1993, nhiu anh em trong nhm Thng Lun v thm nh. Ti dn mi ngi xem Vit Nam cn nhiu chim khng. H em thut li nh nhau, v iu h ni lm ti sng st: Vit Nam khng cn chim? Ch c mt ngi bn i t Nam ra Bc mi thy mt con chim Vnh H Long, anh ta vi v ly my hnh ra chp nh con chim y em v cho ti. C Mau trc y c mt rng c ln, c rt nhiu loi c, nhiu n ni c nhng ngi chuyn i vo rng lm trng c v mi ngy lm c c r em ra ch bn. Ti dn mt ngi bn nh ving khu rng c v anh ta cho ti hay khu rng c ch cn rt t c t mt cch khng ng k. Th l cuc cch mng ca ng T Hu thnh cng v Vit Nam ht chim. Cn mu xanh ca l? Nhng ngi qua li Vit Nam u ng . Rng b ph hoi thng tay. Cho ti nm 1993, hng ngn cng ty thi nhau n cy ly g xut khau. Hng trm ngn gia nh sng bng nghe ph rng ly ci em bn cho hng triu gia nh cn cht t. Ch ti gia nm 1993, nh nc mi ra lnh cm xut cng g, v mi bt u c mt c gng rt hnh thc trng li rng, nhng rng vn tip tc b ph nhanh chng. Nh nc cng sn cng khng giu gim vic ny, v nhiu bo ch ln ting bo ng. Nhng cn g bo ng? Nhng con s thc kinh khng: 3/4 rng Vit Nam b ph, ch ring trong 20 nm t 1975 n 1995, k t ngy t nc thng nht hn mt na din tch rng trn ton quc b ph hy. Ma h 1999, ti li c c mt

ngun tin ca nh nc theo th khong 1/3 din tch rng b ph t nm nm qua. Rng Vit Nam cn li bao nhiu c l khng ai bit c mt cch chnh xc nhng ti ngh s thc c l cn bi t hn cc con s. Bo ch th gii ni ti rt nhiu, v chnh quyn cn ni nhiu hn, v nhng tn ph gy ra cho rng v nhng thm bom B52 v nht l cht c mu da cam ca M. iu ng, v rng cy Vit Nam b thit hi rt nhiu. Nhng khng thm vo u so vi nhng tn ph ca 25 nm qun l t nc bt chp mi sinh. Ngi ta c tng t nc Vit Nam v tn, thin nhin Vit Nam v tn nn c thng tay tn ph. V l nht l vic cho php xut cng g cho ti vi nm gn y cng v l v n n nh vic xut khu kim loi ph thi trc y vi gi r mt, ri by gi phi mua li vi gi t gp my chc ln. Vit Nam cha bao gi d g c. Chng ta c g xut khu ch v chng ta qu ngho. Khng cn ni ti min Bc v min Trung, ni cuc sng nng thn ch l mt s y a v chng lm g c chuyn sm bn gh, ging g, t g. Ti i qua cc tnh min Ty Nam phn tr ph, hu nh tt c cc cn nh ng qu u dng ln bng tre, v mi gia nh ch c mt hai chic ging bng g; bn gh hu nh khng c. Khi mc sng tng ln, v phi hy vng l mc sng s tng ln, chng ta s phi nhp cng mt s lng g ln. t nc ta cht hp, khng c ti nguyn thin nhin, cn b ph hy v tr thnh cn ci. Khng cn rng xanh v bt ting chim! Ngy xa, Nguyn Tri k ti qun Minh tn ph nc ta: Tn hi c cn trng tho mc? Qun Minh khng phi l ngi Vit Nam v v th c th khng qu trng thin nhin Vit Nam. Ngy nay chnh ngi Vit Nam tn ph t nc Vit Nam. Khi t nc Vit Nam b tn ph n ni khng cn sinh sng c na th cng khng cn g ni v lm na. Ti c dp gh thm nc Tunisie. Quc gia b nh ny ang b thin nhin tiu dit t t. Sa mc ngy cng ln ln t min Nam, nc Tunisie nh li cng nh li. S thiu thn tho mc ang lm thay i c thi tit. Ma o xung trong vng 10 ngy mi nm, ri sau l hn hn. Nhng con sng trung bnh ch c nc mt hai ngy mi nm, nhng ngy cn li chng tr lng sng nt n. C mt c gng v i v tuyt vng c tung ra d trng cy ngn chn s gm nhm ca sa mc. Nhng l mt thin tai. Vit Nam tai ha do con ngi v do ngi Vit Nam. Tuy vy Tunisie vn cn chim, mt ti nhn thy nhiu n chim. Vit Nam khng cn chim. Sn xuyn chi cng vc k th Nguyn Tri (1380-1442) m u bi Bnh Ng i Co nh sau: Nhn ngha chi c yu ti an dn, iu pht vi s mc tin kh bo. Nh ni chuyn i Vit chi quc, Thc vi vn hin chi bng, Sn xuyn chi cng vc k th, Bc Nam chi phong tc dic d. Trong Vit nam S lc, hc gi Trn Trng Kim cung cp mt bn dch m nhiu ngi ni l ca c Bi K: Vic nhn ngha ct yn dn, qun iu pht ch v kh bo. Nh nc Vit ta t trc, vn xng nn vn hin lu. Sn h cng vc chia, phong tc Bc Nam cng khc. Bnh Ng i Co l mt ng vn bt h, li l hng trng m kin cng rt su sc. c sng tc vo nm 1427 khi nc ta va ginh li c c lp t tay qun Minh, Bnh Ng i Co c gi tr ca mt bn tuyn ngn c lp. N xc nhn vn ti xut chng v thc chnh tr phi thng ca Nguyn Tri, mt trong nhng anh hng kit xut nht trong sut dng lch s ca nc ta. Hu ht mi ngi Vit nam u ch bit n Bnh Ng i Co qua bn dch ca Trn Trng Kim (hay Bi K?). Bn dch cng l mt tuyt tc. Tuy nhin, ph hp vi vn phong ca thi cc c Trn Trng Kim v Bi K, n ch trng n li vn v m hng nhiu hn l , v ch gi b qua mt chi tit c tm quan trng rt ln trong s tn ti ca t nc ta m Nguyn Tri nu ra. Sn xuyn chi cng vc k th c dch l Sn h cng vc chia thay v ni sng b ci ring bit hay lnh th c ni ngn chia, b qua mt cm t sn xuyn , c ngha l ni sng nhng cng c th c ngha l cch ni. Nguyn Tri mun nhn mnh s kin Vit nam v Trung Quc cch nhau mt dy ni. Cu m u ca Bnh Ng i Co c th dch st ngha hn nh sau: Chnh tr chuyn mu tm ha bnh, chin tranh ch l kh tr bo ngc. Nc Vit nam l mt nc vn hin, lnh th c ni ngn chia, phong tc Bc Nam khc nhau.... B qua vch ni l b qua mt yu t rt quan trng ca nc ta. Chnh nh ni m nc ta cn n ngy nay. Dc theo bin gii Trung Quc l c mt vng ni non dy c, dy gn mt trm cy s. Dc theo bin gii Lo l dy Trng Sn. Hai dy ni ny kt hp vi nhau lm mt tng thnh kin c che ch v c lp cc

ng bng min Bc v min Trung nc ta. Chnh nh ni m Trung Quc khng th thn tnh v ng ha nc ta, v cng nh ni m nc Lo khng b Vit ha. Trc y khi nc ta cha thc s hnh thnh, th lc cn n s n mt o qun nh cng chinh phc, Trung Quc t c s thng tr ln qun Giao Ch, nhng s ngi Tu mo him vt ni qua nc ta lp nghip rt gii hn. V th m mt ngn nm Bc thuc khng th bin Vit nam thnh mt vng hon ton hi nhp vo Trung Quc. Khi ngi Vit nam tr thnh ng o vi thi gian v ging mi x hi tr thnh gn b, ta ui c quan cai tr ngi Tu ri bo v c nn c lp. T khi ginh hn c c lp, nm 939 ta ch b ri vo ch Bc thuc hai mi nm, t 1407 n 1427, trong mt bi cnh suy i c bit. Cuc chin tranh gii phng do L Li cm u rt v vang, nhng khch quan m ni lc lng Trung Quc xa hu c v khi phi ng u vi cuc chin tranh gii phng Trung Quc khng chng t mt quyt tm c bit no duy tr nn thng tr. Cc o qun xm lng phi vt qua nhng ng mn cht hp di c trm cy s nn vn ti lng thc rt kh khn, v lm mi ngon cho cc cuc phc kch. Mun xm nhp nc ta, qun Trung Quc thng phi i ng bin b xung vng Ngh An, rt xa a im xut pht xt theo phng tin di chuyn ngy xa, hay ca Bch ng, tuy gn hn nhng vn cn phi i mt chng ng him tr tin v H Ni. Nh thng xuyn nh thng qun xm lng phng Bc, chng ta thng t ho v sc sng mnh lit ca dn tc, m t khi chu khim tn nhn nhn rng s tn ti ca nc ta ch c bo m nh vch ni dy c v him tr. Nhiu nh l lun nng u c dn tc bin bch rng dn ta ng vng c nh c mt np sng ring, mt nn vn ha dn tc cao, mt tinh thn dn tc cao v mt tinh thn chin u c bit kin cng. Nhng yu t u ng nhng ch ng mt phn m thi. Ta phng i v hunh hoang qu ng. Thc ra tinh thn dn tc ca ta khng ly g lm mnh v kh nng chin u ca ta tuy kh nhng khng th ni l phi thng. V vn ha, ta bt chc ngi Tu mt cch m mi v v iu kin. Nu vn ha ca ta vn cn khc vn ha Tu th cng ch v ta bt chc cha xong m thi. Vn ha ta khc vn ha Trung Hoa khng phi ch ta thc s khc m l ch ta cha bng. S khc bit trnh nhiu hn l bn cht. Sau ny khi l thuc ngi Php, chng t cng m mi chy theo vn ha Php. Nhiu ngi cn mun qun hn gc gc Vit nam. Nhng ngi vong bn ny khng hn l nhng ngi phn quc, ngay c phn quc hiu theo ngha cng sn. Nm 1980, ti c dp nghe mt bi ni chuyn ca ng Phm Vn ng, lc l ch tch Hi ng B Trng nc Cng Ha X Hi Ch Ngha Vit nam. ng Phm Vn ng l mt trong nhng ngi lnh o ch cht ca cuc chin tranh cam go chng Php kt thc bng chin thng in Bin Ph. ng ng l ngi gi chc v th tng lu nht ti Vit nam trong gn 40 nm. Trong cc lnh t cng sn, ng l ngi c cc ng vin knh trng nht sau ng H Ch Minh. ng c coi l lnh t cng sn k cu c vn ha cao. iu c bit l ng Phm Vn ng, mc du m nhim chc v chnh tr quan trng t ra c bit u t ti ting Vit ng vit mt lot bi di ta Gi gn s trong sng ca ting Vit. V ti nghe ng ng ni nhng g? Bi ni chuyn ca ng c t nht 20% l ting Php. ng chm ting Php bt c lc no ng c th chm c. C khi ng ni c nhng cu hon ton bng ting Php m hu ht c ta khng hiu. Ti hi mt ngi bn ng vin kh cao cp nhiu ln nghe ng ng thuyt trnh, anh ta cho hay ng ng lc no cng ni nh vy v ng y hc gii v quen ming ni ting Php. Thc ra bc s ng Vn H (m ti gi bng ch do mt lin h gia nh gin tip), bn hc ca ng ng, cho ti hay ng ng cha hc ht trung hc bn x v tng ni vi bc s ng Vn H rng: My u t ti th hc tip tao khng c t ti th i lm cch mng. Nh th vn ling ting Php ca ng ng tuy c thc nhng khng nng n ni sau hn mt na th k u tranh chng Php ng vn cn phi chm ting Php lun ming nh vy. Ti hc v s dng ting Php nhiu hn hn ng ng, ti cng sinh sng ti t Php lu nm, nhng khng c nhu cu phi pha thm ting Php trong khi vit v ni ti mc nh ng ng. ng ng chm ting Php v ng thch ting Php, cho rng ni ting Ty l sang. V ng ngh nh vy, bi v nhng ngi chung quanh ng cng ngh nh vy, ngi Vit nam rt vng ngoi v mt vn ha. ni ti ngi cng sn th cng phi ni n ngi quc gia. ng Nguyn Vn Thiu tuy vn ling ting Php chng hn g ng ng l my nhng cng lun ming ni ting Php. Trong bin lai m ng k cho tng Trn Vn n nhn mt triu ng tin thng ca tnh bo M sau cuc o chnh lt chnh ph Ng nh Dim, ng vit Bon pour 1.000.000 piastres. Mt bin lai gia ngi Vit vi nhau li vit bng ting Php. Nh th mi sang. Trong thi gian lm vic ti Ngn Hng Vit nam Thng Tn v B Kinh T, ti c c nhiu h s. H s no hu nh cng pha ting Php, c h s hon ton bng ting Php. l sau khi Php ra i gn 20 nm!

Sc chin u kin cng ca ta cng cn xt li. Qu tht ta c nhng chin cng hin hch, nhng cng c nhng lc m sc chin u ca ta k nh khng c. By ngi lnh Php c th vo chim tnh Ninh Bnh, bt quan qun Vit nam qu gi h kh gii. Vi trm lnh Php c th h c Thng Long, nh tan nhiu ngn qun Vit nam, mt ln bt sng Nguyn Tri Phng, mt ln buc Hong Diu phi tun tit. H Qu Ly chun b mt o qun ng o v hng hu d ng u vi qun Minh. Nhng ch mt o qun nh ca Trng Ph nh tan c ton b qun nh H v bt sng H Qu Ly trong mt thi gian chp nhong. Vy phi gii thch th no nhng chin cng ca ta? Quan st k ta thy ngi Vit nam c tm l s v phc tng uy quyn. Khi c nhng cp ch huy cng ci, h chin u c hiu lc. Nhng khng nn vi ng ha tm l s v phc tng cp trn vi ch sn sng chin u v chp nhn hy sinh v t nc. Trong mt on khc ti s tr li vn ny. Ti ni vn ha c th ca ta khng c bao nhiu, tinh thn dn tc v kh nng chin u ca ta ch gii hn hon ton khng phi nhm mc tiu h nhc dn tc ta. lm g? Ti ch mun lu rng kh nng t v ca dn tc ta thc ra ch va phi, chng ta tn ti c ch yu l nh c ni lm bin gii thin nhin. Ngy nay, trong th gii hin i ny, ni khng cn l mc che thn ca ta na v bin li l ca vo xm nhp l tng; s xm nhp khng cn bng qun s m bng vn ha, kinh t, thng mi, sch bo, phim nh, m nhc. Ta phi ht sc lo lng gi nc v bi ton gi nc thay i hon ton. Chng ta khng cn trng vo ni c na. Mun gi nc t y ta phi c kh nng t v thc s, tinh thn dn tc thc s, lng yu nc thc s. Lm th no c nhng yu t phi l u t ca mi ngi quan tm ti t nc. Nc non nghn dm Ngi Vit nam no hnh nh cng bit cu ca dao Nc non nghn dm ra i. Cm t nc non nghn dm cng l u ca nhiu tc phm, v c dng trong v s bi ht, bi th. N lm cho nhiu ngi ngh t nc ta rng ri, bao la. S thc th chng ta rt thiu t. Vi 78 triu ngi (nm 2000) trn mt din tch 330.000 km2, ngha l 237 ngi trn mt kilmt vung, chng ta l mt trong nhng nc c mt cao ngt, gn gp i Trung Quc (120 ngi / km2) v xp x bng n- (270 ngi / km2), hai nc c coi l c nn nhn mn trm trng. Nhng khng phi ch c th. Tnh trng thiu t tht ra cn trm trng hn nhiu. Nu ni gip ta gi nc, th ni v i cng chim mt ca ta ba phn t lnh th. Ti min Bc v Bc Trung B, i v ni chim hn 80% lnh th. T l t ai canh tc c ca ta khng ti 25 %. Nu tr i thnh ph, nh ca, ng s sng ngi th din tch cn li trng la ti a ca ta khng qu 7 triu hc-ta. Ni n thiu t ngi ta ngh ngay n hn ch sinh . Chnh quyn hin nay theo ui mt chnh sch hn ch sinh va ri rc va hung bo. Trong truyn ngn ni ting Tng v hu, nh vn Nguyn Huy Thip k chuyn mt v tng cng sn v hu phi b ra i tm li n v c ca mnh ri thit mng v khng th chu ng c cnh c con du, mt bc s sn khoa, em nhng thai nhi b ph v nh lm thc n nui ch bc-gi k ngh. Trong cuc Hi Lun Dn Ch a Nguyn thng 10-1990, nh nghin cu inh Trng Hiu, thuc Trung Tm Nghin Cu Khoa Hc Php, va t Vit nam sang sau mt chuyn nghin cu di ba thng v i sng nng thn, ln din n m t li cnh m ng nhn thy, cnh ba bn ph n b bt buc ph thai trong cc trm y t. H nm trn trung bn nhau, dng cng c trc xut thai nhi ra, sau khi nhn thuc ph thai. V thiu phng tin, vic ph thai c phi hp gia thuc v cc bin php tay chn. inh Trng Hiu va k va khc. c bo trong nc, ngi ta cng vn thng gp nhng bi ni v cc cn b, ng vin b ph bnh, hay c khi b k lut v c ti ba con. Nhng mc du vy, dn s nc ta vn tip tc gia tng xp x 2%, tc khong mt triu ri ngi mi nm. Cc bin php hn ch dn s d man ch lm xung cp con ngi ch khng ngn chn c nn nhn mn. C l v con ngi tr thnh r rng m chnh quyn khng cn quan tm ti sc khe. Sch bo khng thy ng (hay c ng m ti khng c c?) t l ngi cht hng nm. Ti tm c mt cun sch a l trung hc (a l lp 9 - Nguyn Trng iu, Nh xut bn Gio Dc, 1989) hai con s: t l ngi cht l 6,3 phn ngn nm 1979 v 6,95 phn ngn nm 1986. Nh th c ngha l trong vng 7 nm t l ngi cht tng ln 10%. Nm 1986 l nm bt u chnh sch m ca theo qui lut kinh t th trng. T h thng y t ca nc ta b b ri v xung cp khng ngng. Hin nay, nm 2000, y t ca ta c th ni l sp hon ton. Theo thng k ca nh nc, s tr em cht trc khi c mt tui tng 10% trong nm 1998. Hn ch gia tng dn s chc chn phi l u t ln ca bt c mt chnh quyn Vit nam no. Nhng trc ht phi nhn vn mt cch ng n, phi nhn nh rng vn sinh nhiu trc ht l mt vn vn ha, x hi v nhn sinh quan ch khng phi l mt vn thun ty kinh t, v do khng th gii quyt bng nhng quyt nh hnh chnh, duy ch chnh quyn cng sn c mt thi thiu lng thin trn vn ny. Trc nm 1975, ng cng sn hon ton khng t ra vn hn ch sinh . Lc i ci to sau ngy

30-4-1975, ti cn c nghe mt bi hc tp ln n gay gt ngy quyn Si gn l tip tay cho chnh sch dit chng bng cch hn ch sinh . Ch sau i hi IV, nm 1976, vn mi t ra. V sau nhng dng c v thuc nga thai mi c khuyn khch, cng vi nhng quyt nh hnh chnh rt th bo. Cng cn phi phn bit hai vn hn ch sinh v gii quyt tnh trng dn s cao. C l tt c vn l ch . Nu ch hn ch s gia tng dn s m thi th phi ni rng l mt c gng v ch ngay c nu thc hin c. Bi v ngay by gi vi 78 triu dn, chng ta tuyt vng ri nu vn c l mt nc nng nghip. T l t canh tc ca ta hin nay l 10 ngi mt hc-ta. Vi t l ny th d c tng nng sut ti a v d c lun lun ma thun gi ha, chng ta vn s l mt nc ngho kh Vn thc s gii quyt nn t hp ngi ng l phi thay i chc nng ca t nc t mt nc nng nghip sang mt nc cng nghip. Trong di hn, nng nghip ca Vit nam ch c th m bo i sng xng ng cho khong 10 triu ngi, trong khi chng ta sp c 80 triu dn. Phn cn li phi chuyn sang cng nghip v dch v. Cuc chuyn ha ny s phi c coi l c gng v i nht v t ngy lp quc v s ch c th gii quyt bng mt c gng lin tc trong nhiu thp nin. Ngay t by gi nhng ngi lm chnh sch phi lun lun c trong u vin nh ny. Cho ti nay, chnh quyn cng sn lun lun c mt chnh sch c tr mu thun. i hi IV ca ng cng sn (nm 1976) ch trng tin ln sn xut cng nghip ln x hi ch ngha nhng ng thi ng li thi hnh chnh sch ui dn ra khi thnh ph, a dn v nng thn hay i cc vng kinh t mi. Cho n ngay by gi chuyn h khu v min qu vn l chuyn d ng, ngc li chuyn h khu t nng thn ra thnh ph vn l chuyn i v tri. Nng thn Vit nam t lu d ngi ri v cng ngy cng d ngi hn na. Thm ngi nng thn ch c tc dng chuyn s ngho kh t thnh th v nng thn, cho khut mt cc v lnh o ch khng gii quyt c g c. Khng nhng khng gii quyt c g c m cn lm gim nng sut nng nghip. ng ngi qu th khng th c gii ha v cn phi h thp mc c gii ha s dng lao ng d tha, m khng c gii ha th nng sut d nhin l thp. Nng sut trung bnh ca ngnh trng la ch l 3,5 tn hng nm cho mt hc-ta trong khi rung t Vit nam c th t nng sut 6 tn. Lng m bao la nh bin Thi Bnh Trong cuc chuyn ha v i t mt nc nng nghip sang mt nc cng nghip v dch v chng ta gp mt tr ngi ln: kh hu. Chng ta l mt nc nhit i, gn nh nng quanh nm, nht l min Nam. S ph hy cy rng t nhiu nm nay, v vn cha chm dt hn d rng khng cn bao nhiu, li cng cho kh hu thm phn gay gt kh chu. Kh hu nng lm cho con ngi u oi, thiu quyt tm v mt kin nhn. Cc nc pht trin mnh thng khng phi l nhng nc nhit i. Singapore l mt ngoi l, nhng Singapore khng phi l mt quc gia theo ng ngha ca n, m l mt thnh ph v mt hi cng. V li, l mt o, c bin bao quanh v nh vy gi bin cng lm du bt kh hu, nh ti M Lai. C nhiu nh nghin cu khng nh pht trin l c tnh ca cc nc hn i v n i. Bc M pht trin hn hn Nam M, Bc u vt hn Nam u. Cc nc chu pht trin mnh cng th: Nht, Triu Tin, Hng Cng, i Loan v c l sau ny Hoa Lc, cng u l nhng nc lnh, hoc t ra khng nng. C nhng nh nghin cu x hi ln, nh Max Weber v Alain Peyrefitte, khng tin nh vy v gii thch bng l do vn ha. Bc M v Bc u, theo h, pht trin c nh t tng Tin Lnh phng khong, trong khi Nam M v Nam n khng pht trin v nh hng gio iu th cu ca Cng Gio. Phn tch ny c phn ng, nhng cng c th gii thch rng ti v min Bc u lnh, m con ngi c nhiu su, pht trin c ph phn v sng to ri chp nhn Tin Lnh. Du sao th kh hu nng cng vn l mt tr ngi ln. Tuy nhin, cc nh nghin cu cng ng cc vng b bin pht trin mnh hn cc vng lc a. Bin l kho tng hi sn v tn, l s ni rng ca b ci, v, quan trng hn ht, l kh nng giao thng vn ti quan trng v qu gi v cng. Khi va mi tt nghip k s, ti lm vic cho hng Pechiney, cng ty ng hng th nh th gii v th nht ti chu u vo u thp nin 1970 v k ngh nhm. Pechiney nhp cng qung nhm t c v chu Phi. Nh my luyn nhm ni ti lm vic nm trung tm nc Php, cch cng Marseille chng 400 km. Chi ph chuyn ch bng ng bin t c ti Marseille gn 20.000 km, nh hn chi ph chuyn ch 400 km ng st t Marseille n nh my. u th b bin - lc a quan trng khng km u th lnh - nng. Ngi ta c th quan st rng t hai mi nm nay ti Trung Quc, vng duyn hi pht trin vt hn vng lc a. u th ca b bin cng r nt trong trng hp Trung Quc nu ngi ta nh li rng trong thp nin 1950 Mao Trch ng cho thi hnh k hoch tam tuyn, chuyn ht k ngh vo lc a phng nga mt cuc b ca Hoa K. K hoch ny bin Trng Khnh thnh thnh ph ng dn nht Trung Quc, n lm ph sn cc vng b bin.

Bin cng lm cho kh hu nng bt i rt nhiu phn gay gt. Nh bin v gi bin, kh hu nc ta d chu hn nhiu so vi kh hu cng v ti Lo v Thi Lan. Tr mt vi thng c bit, vi ni v trong vi nm khc thng, hn th biu t vt qu 35oC. Nhit trung bnh nhng thng nng nht ca nc ta ch l 28 hoc 29 oC, ngha l mt nhit tuy khng thoi mi nhng vn cn chu ng c. Chng ta c rt nhiu b bin v bin ca ta rt tt. B bin ca ta di 3.200 km, cn di hn c chiu di thc s ca nc ta. C nc ta l mt di b bin, im su nht trong t lin ti min Bc l 600 km, trung bnh b dy ca t nc ta l 150km, ti ng Hi (Qung Bnh) b dy ny ch c 50 km. Dc theo b bin, chng ta c kh nng thit lp v s hi cng tt. Hin nay ta mi ch s dng mt phn rt nh ca kh nng ny vi cc hi cng: Hi Phng, Vinh, Nng, Qui Nhn, Nha Trang, Si gn. Tim nng hi cng ha hn mt tng lai xn ln cho k ngh ng tu, bo tr v sa cha tu v chuyn ch hng hi. Nhng ngnh ny cho ti nay ta hon ton khng khai thc. Tuy c nhiu cng thin nhin nc su, nhng ni chung b bin nc ta li rt xoi v c ct mn, o chng ta c nhiu bi bin thin nhin tuyt vi. l nhng tim nng du lch nu c khai thc s em li mt ngun li rt ln v b bin ca ta gi nhit quanh nm trn 25 oC. Chng ta l ca m ra Thi Bnh Dng ca c bn o Trung-n. Ngi ta c th lm vic v kim tin Thi Lan, Lo, Vn Nam, nhng ngi ta bt buc phi ngh ngi v tiu xi ti b bin Vit nam. K ngh du lch ca nc ta, nu c pht trin y , trong trung hn c kh nng thu ht vi chc triu du khch mi nm, to cng n vic lm cho hng triu ngi trong ngnh du lch cng nh trong cc ngnh lin h. Vng bin thuc lnh hi Vit nam c kh nng cung cp hai triu tn c mi nm. B bin di v thun li ca Vit nam cho php nh bt thm d dng mt trng lng c tng ng trn bin c. Ng nghip v cng nghip thc phm do ngun hi sn cho php ta nui sng mt s ngi tng ng vi nng nghip. B bin min Nam cn cho ta mt tim nng nui tm c rt quan trng m ta hin ch khai thc c mt phn rt nh. Ngoi ra, vng ng Thp thuc ng bng Nam B, vi ngun nc v ngun c to ln ca sng M Kng, cn l mt ti nguyn ln lao nui c nc ngt m ta hu nh cha khai thc. Bin l ti sn qu bu nht ca non sng hoa gm, c kh nng cao hn nhiu so vi nng nghip. Nhng khng phi ta ch c bin tt m ta cn c mt v tr v cng thun li. Chng ta l ng ra bin ca Cam-bt, Lo, Thi Lan v min Tynam Trung Quc, chng ta nm st cc trc giao thng hng hi quan trng v ngay trung tm ca mt vng pht trin mnh. Chc nng thin nhin ca ta do bin em li l chc nng ca mt nc du lch, cng nghip, thng nghip v dch v. Ngun li chnh m bin em li l ngun li ca giao thng vi th gii. Nhng mun pht huy chc nng , iu bt buc t nhin l ta phi hi nhp vi th gii, c mt ch chp nhn c cho c th gii. Ngha l dn ch. Nc non nghn dm (II) Ci cm gic nc non nghn dm l c thc, v c ba l do khin cho ngi Vit, ngay c khi c s liu r rng trong tay, vn c cm gic t nc xa xi, bao la. L do th nht l v nc ta di thc, di 2500 km t Bc ti Nam, chiu di khin cho cc min ca t nc khc nhau v a hnh, a cht, v kh hu v c v con ngi. Chng ta ch c mt im ging nhau ln v cng l mt iu may: chng ta ni cng mt ngn ng thun nht. Ton b 85% dn s c gi l ngi Kinh s dng ting Vit, v cng ngy s ngi ca 15 % cn li thuc cc sc tc t ngi s dng c ting Vit cng thnh a s. Ngay t min Thng Du Bc Vit xung ng bng sng Hng k cn nhau m con ngi v cch sinh sng rt khc bit ri. Vo n min Trung vi nhng cnh ng di, hp v kh cn, kh hu v con ngi li khc, ngay c ging ni nhiu khi cng kh hiu i vi ngi min Bc hay min Nam. Gia min Trung v min Cao Nguyn Trung Phn, m hin nay c gi bng danh xng kh hiu l Ty Nguyn, s khc bit trc y cn ln hn c gia ng bng sng Hng v min Thng Du Bc Vit. Vo t min Nam ma nng hai ma, vi nhng cnh ng thng cnh c bay, th cnh tr li cng khc, v con ngi cng khc. L do th hai l ngi Vit nam ta, do truyn thng nng nghip, do chin tranh v do chnh sch kim sot c tr v hn ch i li ca chnh quyn, khng hay di chuyn. i vi mt ngi Thi Bnh, Hu v Si Gn cng xa xi nh Paris. S thiu di chuyn khng nhng lm cho nhn thc hn hp v l thuc vo thnh kin, m cn to ra mt tm l t chi tm hiu t nc mnh. Nc non nghn dm cng l nc non rt xa xi, khng lin h g n ti ngoi tr vic cc quan chc bt ti phi ng thu v bt con ti i lnh! L do th ba l s coi thng mn a l ca tr thc Vit nam. Tr thc Vit nam ch yu hc thi ly bng ch khng phi ly kin thc nn ch ch trng hc nhng mn cn cho thi c. a l khng phi l mt trong nhng mn . trung hc, khng c mn hc no chn bng mn a l. Thy cng dt, hc tr cng dt, sch li d. Trong cc k thi, mn a l ch c mt h s khng ng k. Nhng ngi iu khin t nc, bt lun ch no, v ngay c cc chuyn vin v k hoch cung ch c mt s hiu bit rt i khi v m h v a l ca t nc.

Khng ni g xa xi, ngay ti Si Gn cng rt t ngi bit rng vo ma thu c mt min ng Thp bin thnh mt bin nc ngt mnh mang, su ti su mt, tu bin c trung bnh chy d dng. Cng rt t ngi Si Gn bit rng nng thn min Ty Nam Phn c mt quan h nam n t do vo bc nht th gii. y rt t n ng no ch c mt v - con s trung bnh l ba - v cng kh kim ra mt ngi n b no ch c mt di chng. ngi ta hi nhau mt cch t nhin Xin li thm T, thc T l v ci hay v dt? Ci hay dt khng quan h lm. Con trai ti tui thanh nin gp bn gi va c th dt v nh chung vi cha m. Sau mt thi gian, nu khng hp, b m khng c th dt c con du v tr li cho cha m. Trai gi lm quen nhau d dng, luyn i d dng v chia tay nhau cng rt d dng. Trong khi mi nc pht trin mn a l c coi l ti quan trng th ti Vit nam n li b coi thng qu ng. S thiu hiu bit v a l t nc cng l mt tr ngi ln cho nhng nhn thc. Chnh v khng hiu a l nc ta m cho ti nay nhiu ngi vn t ho rng ta gi c nc v ta oai hng ch khng phi v nh lnh th c ni ngn chia. Chnh v thiu kin thc a l m cho ti nay, trong nhng ngh v pht trin kinh t, ngi ta ch thy nhng chnh sch chung cho c mt nc, nh th l tnh Ha Bnh c th pht trin theo cng mt m thc vi Minh Hi. Ti cn c c mt ngh pht trin cho c nc v cho sut th k c th kin thc a l c trong u c nhng ngi lm k hoch v nhng chuyn vin nhng n cha hin din mnh nh hng n cch suy ngh. Xin nu hai th d. Nu c phn x ca nh a l th khng th c mt ng thun k quc l c nh cm quyn ln cc chuyn gia mi khi c dp u by t quan im lo u v mt him ha ri b nng thn (exode rural) ca dn chng. Th ri cc chuyn gia ln ting bo ng, v nh cm quyn khuyn khch hay bt buc dn chng di dn v min qu. l v chng ta nhc li nhng g c cc chuyn gia vit ra cho cc nc chu M La Tinh hay Php. V mt s nc tng t, ni m nhiu khu t mu m ph nhiu b nng dn ri b. Khng lm g c mt mi nguy nh th ti nc ta. Tri li chng ta cn mt exode rural. Hin nay hn su mi triu ngi Vit nam sng nh nng nghip trong khi rung t ca chng ta ch cho t nm ti mi triu ngi. Ta cng khng cn rng ph. Rng ca ta b ph qu nhiu ri, v vong hn rng ang bo on chng ta: l lt tr thnh thng l hng nm ti min Trung, k tip l hn hn v khng cn rng gi nc na. Nng thn ca ta qu d ngi, m ng ngi qu th khng th dng nhng phng php canh tc hin i c v nng sut s thp mi mi. Chc nng ca chng ta l chc nng ca mt nc ng nghip, hng hi, cng nghip v dch v. Cn t chc cho nng dn ri nng thn. i u v lm g l mt vn khc s c bn ti trong mt phn sau. Nhng ngay t by gi khng nn ngn cn ngi dn ri nng thn. Trong gi thuyt xu nht ta cng c th ni nh th ny: hin nay vi su mi triu ngi nng thn chng ta khng go n (ta c xut cng go nhng b li mt t l quan trng dn chng li thiu i), nu ch c nm triu ngi ti nng thn thi ta s c nng sut cao, sn xut d go cho mt trm triu ngi v cn c th d tha xut khu. Mt th d th hai v s thiu thc a l c th tm thy trong nhiu d on di hn. Mi ngi hnh nh u lo u v s ngho kh ti min Trung. l mt lo u chnh ng, nhng l mt vn tng i ngn hn. Trong cuc chuyn ha bt buc ta t mt nc nng nghip sang mt nc cng nghip v dch v, vi hai ngnh ph l nng nghip v ng nghip, bn kinh t ca ta s dn dn thay i, v trong vi thp nin na s thay i hn (vi iu kin l nc ta vn cn tn ti, mt iu khng hon ton chc chn, tri vi s yn tm chc nch ca i a s ngi Vit!). Cc tnh min Trung nh b bin s l nhng vng pht trin mnh nht, trong khi vng ng bng sng Hng v min Ty Nam Phn, ngha l nhng vng nng nghip cn li, s tt hu v gii hn t nhin ca ngh nng v v tnh trng t hp ngi ng. Mu s ti nhn... c gi c ti y c th rt ra mt kt lun tng i bi quan. Chng ta t hp, ngi ng, thin nhin b tn ph, li ang rt ngho nn lc hu. Li th ca chng ta l bin v v tr th li hu nh hon ton cha c khai thc v dn ta cn phi hc hi nhiu mi c th s dng c. Nh th c l tng lai ca ta m mt lm. Ti xin cnh gic trc c gi v hai iu mu thun vi nhau. iu th nht l c gi s cn phi ch i nhng phn sau nhiu yu t tiu cc hn na, vic kim k nhng im yu ca nc ta mi ch bt u m thi. iu th hai l, ngc li, tt c nhng nhc im va k v a l thin nhin thc ra khng quan trng lm v khng ng khin ta phi qu bi quan, nht l a l ca chng ta cng khng n ni qu bt li. Xin dn chng mt cu chuyn c thc m ti sng. Tri hc tp ci to ca chng ti ngoi cc s quan cng chc ca ch c ra cn c c mt s thng phm. iu chng t l chng ti l t ch chng phi l ci to vin g c. S t thng phm gm loi: mc ti, nh bi, bun lu, n trm, n cp v c mt s cn b cng sn b pht t v nhng l do ngoi chnh tr th d nh mt anh c s bn thuc nh nc cho ch tri, mt anh i i trng bn cht ngi. Trong s nhng thng phm c Nguyn Vn Khnh, mt thnh phn bt ho rt nguy him b giam chung vi ti. Khnh l chu ngoi Su Cng, v s kht ting min Nam hi thp nin 1930 tng thi u nhiu ln v

cha h thua ai bao gi. M Khnh cng l mt cao th v lm vi cuc sng rt phng ng. Khnh ni vi ti: ng thy bit khng, m ti qua tt c mi binh chng . Khnh mun ni m n chung ch vi rt nhiu ngi, trong c nhng qun nhn thuc mi binh chng ca qun i min Nam. Khnh cng nh cc anh em ca n u mang h m v khng bit cha l ai. Khnh vm v khe mnh v lc no cng sn sng u , li sn c mu con nh v nn chng s ai c. Lc Khnh mi 20 tui m thnh tch gh gm, khng bit bao nhiu ln vo t ra khm di ch c v ch su thng di ch cng sn Khnh l b mt rt quen thuc i vi cng an tnh C Mau. Tt c l nhng ti trng ging nhau : trm cp, nh ln, a dn v lm tin gi bn dm. Khnh khng bit c, khng bit vit khng bit g c, li rt li bing v ch c mt tr thng minh di mc trung bnh. Khnh b bt trong mt t cn qut t oan x hi v b a i ci to v hn nh. V l thnh phn bt ho, gan l, Khnh b quyn c hai chn. Lc vo t, Khnh ch c mt b quan o, v d nhin khng c ngi thm nui. M Khnh khng bit lu lc ni no, cc anh em Khnh hoc ang sng lang thang v gia c, hoc cng ang t vi mt ti trng tng t nh Khnh. Ni chung, Khnh ang trong mt hin ti bi t, khng c mt tng lai no v cng khng c ai a Khnh c th du dt, gip . Trong mt m giao tha Khnh ni vi ti: Cuc i ti tn ri! . m hm , t chic radio ca ngi cng an gc m vng ra li chc Tt ca ch tch Tn c Thng. C nc bit ng Tn c Thng xp x chn mi tui v yu lm. Ti hi Khnh : - My ni i my tn ri, th nu i cuc i my ly cuc i ca ch tch Tn c Thng my c chu khng? Khnh giy ny ln: - u c? ng ni gin sao, ng y sp cht n ni ri. C hai chng ti u ph ra ci. Th ra, cng nh hu ht mi ngi, Khnh qu ch tm n nhng thnh cng v danh vng qun rng thc ra iu qu gi nht trong mt i ngi l sc khe v tui tr. Cn sc khe v cn tr l cn hy vng. i vi mt t nc, iu quan trng nht l con ngi, cn con ngi l cn tt c d tnh trng hin ti ra sao. Bi v con ngi c th lm ra tt c. Nc Php khng xa Ha Lan. Ti c nhiu ngi bn , v c c mt ngha t. Nm no ti cng qua Ha Lan nhiu ln. ng i li d dng, ch cn vi gi li xe. T ca nh ti ti ca nh ng Minh K, phi tr vin ca nhm Thng Lun Ha Lan, ch c 500 cy s. Nc Ha Lan ch rng bng mt phn mi din tch ca Vit nam, vi mt dn s 15 triu. Ha Lan c mt dn s cao vo bc nht th gii, gn gp hai ln Vit nam, gp bn lan nc Php. Ngoi mt m kh t min Bc, ti Groningen, Ha Lan khng c mt ti nguyn no ng k c. t ca Ha Lan thp hn mc nc bin nn ngp lt l mt e da thng trc. Tn ca nc Ha Lan l Nederland, c ngha l t thp. t hp v bt li, ngi ng, ti nguyn thin nhin t i, nhng Ha Lan l mt thin ng h gii, do chnh con ngi to ra. Ngi Ha Lan thng t ho: Thng to ra th gii, nhng chnh chng ti lm ra t nc ny. Hon ton ng. D nh b v c t ai ln dn s, nhng Ha Lan l mt cng quc kinh t. Tng sn lng quc gia ca Ha Lan trn 300 t USD, gn 15 ln tng sn lng ca Vit nam vi 78 triu dn, gp ri tng sn lng gp li ca tt c lc a chu Phi vi trn 600 triu dn. Ha Lan c mt mt cch tch cc trn mi th trng th gii. Trn thm th k 21, ngoi thng ca Ha Lan cao hn hn ngoi thng ca Trung Quc ngay c sau hn hai thp nin theo ui ch trng giu c l vinh quang, gp nm ln ngoi thng ca n v lc no cng xut siu. Cc cng ty ln ca Ha Lan nh Philips, Royal Dutch, Unilever c chi nhnh trn khp cc lc a v ti tt c cc quc gia pht trin. Nng phm ca Ha Lan, nht l sa v tht, trn ngp cc th trng chu u. t nc Ha Lan p vi nhng xa l tuyt vi chy qua nhng cnh ng xanh tt, vi nhng n b bo mp v nhng cy xanh rt thm m. Ha Lan cha phi tri qua mt cuc cch mng no, nhng Ha Lan l mt nc dn ch v t do nht th gii. Khng u con ngi c qu trng nh Ha Lan v c l cng khng u ci th lm dn li c th ln hn Ha Lan. Ti a sang Ha Lan v nhng ngi bn qu , nhng cng v ti ngng m v cng t nc v con ngi Ha Lan. Ngi Ha Lan lm cho ti hiu mt cch m thm v chc chn rng mu s ti nhn m thnh s cng ti nhn. Ti cm n su xa v thnh thc Ha Lan cho ti hy vng v nim tin, nh mc du nhng kh khn v tr ngi ngy hm nay ti khng bao gi mt nim tin rng vn cn c th c mt nc Vit nam tng lai xng ng nhng ngi Vit hm nay u t c gng v cho cc th h ngy mai c th yu mn v t ho. Mt dn tc tinh anh? Trong cun sch Vit nam S Lc quen thuc vi mi ngi, Trn Trng Kim vit v ngi Vit nam nh sau: V ng tr tc v tnh tnh th ngi Vit nam c c cc tnh tt v cc tnh xu. i khi th tr tu minh mn,

hc chng hiu, kho chn tay, nhiu ngi sng d, nh lu, li c tnh hiu hc, trng s hc thc, qu s l php, mn iu o c: ly s nhn, ngha, l, tr, tn, lm 5 o thng cho s n . Tuy vy vn hay c tnh tinh vt, cng c khi qu quyt, v hay bi bc nho ch. Thng th nht nht, hay khip s v mun s ha bnh, nhng m i trn mc th cng c can m, bit gi k lut. Tm a nng ni, hay lm liu, khng kin nhn, hay khoe khoang v a trng hong b ngoi, hiu danh vng, thch chi bi, m c bc. Hay tin ma tin qu, sng s l bi, nhng m vn khng nhit tn tn gio no c. Kiu ngo v hay ni khoc, nhng c lng nhn, bit thng ngi v hay nh n. Trn Trng Kim, xut thn l mt gio vin, c gi i hc v tt nghip Trng Thuc a (Ecole Coloniale) ti Php. Trng Thuc a Php vo u th k ny l mt trng c trnh trung hc, c mc ch khai m nn vn minh Php ni ring v phng Ty ni chung cho nhng tr thc Vit nam du tin h v nc phc v cho chnh quyn thuc a. Nm 1911, ng H Ch Minh, lc lm bi tu v mi ti Php, cng c lm n vi li l thng thit vin c c cha u tin s Hn hc xin vo trng ny, nhng b t chi. Tuy vn ling khoa bng khng c bao nhiu (nhng vo thi trnh ca Trng Thuc a cng l cao lm ri), nhng ng Trn Trng Kim dy cng hc hi v nh tr tu xut sc ng tr thnh mt hc gi ln. Ngoi kin thc uyn bc, Trn Trng Kim cn l mt ngi lim khit, lng thin. ng c uy tn rt ln trong thi i ca ng. Nm 1945, khi nht o chnh php, tr c lp trn nguyn tc cho Vit nam, ng Trn Trng Kim, lc v hu, c vua Bo i mi ra lm th tng theo ca ngi Nht. S kin ng c ch nh lm th tng l mt ngc nhin cho rt nhiu ngi. Phn ng gii theo di thi cuc lc ch i ng Ng nh Dim, mt cu thng th, c uy tn, c tham vng chnh tr v nht l giao dch vi Nht t lu. ng Dim tham gia t 1941 t chc Vit nam Phc Quc Hi ca hong thn Cng do Nht u. Ngi ngc nhin nht chnh l ng Ng nh Dim. Thc ra ngay t khi b vo Vit nam, Nht cng c nh dng Trn Trng Kim nh mt l bi thay th cho Ng nh Dim, c l v h ngh Ng nh Dim l mt chnh khch sc bn hn v c th i hi h nhiu hn l Trn Trng Kim. Tuy vy ng Trn Trng Kim cng dn dn i hi c ni ngi Nht tt c nhng nhng b cn thit. Nu ngi Nht coi Trn Trng Kim l ngi khng ng lo ngi th ngi Php sau ny li lo ngi Trn Trng Kim v lm p lc Bo i chn Nguyn Vn Xun lm th tng nm 1948 thay v Trn Trng Kim. Sau Trn Trng Kim qua Phnom Penh sng vi ngi con gi, ng mt vi nm sau , khi va tr v Vit nam. Trn Trng Kim tm lc cuc i chnh tr ca ng trong thin hi k ngn Mt cn gi bi . C l nhng ai c nh vit hi k u nn c cun sch nh ny trc . thc s l mt cun hi k. N c vit mt cch thc th, lng thin, rnh mch, iu t thy trong cc cun hi k khc. Hi k l mt loi sch c bit. N c tc dng chnh, v c th ni l duy nht, l ghi chp cc s kin lm chng cho mt giai on. i hi duy nht ca n l phi trung thc, phi c gi tr ca mt ti liu. Ngi Vit nam, nht l cc tng t qun i min Nam c, hay dng hi k bp mo s tht, tn dng hay chy ti cho mnh, bi nh ngi khc. Nhng hi k nh vy khng th dng lm ti liu. Trn Trng Kim c mi ngi knh trng, ngi ta knh trng kin thc ca ng v ngi ta cn knh trng hn ni ng nhn cch ca mt tr thc chn chnh. Nu khng phi Trn Trng Kim m mt ngi khc vit ra nhng dng trn, th chc chn s b c mt lot bi kch v mt st thm t v dm coi thng ngi Vit Nhng v l do Trn Trng Kim vit ra nn khng ai ci li, v hu ht nhn nhn l ng. Ti cng c c trong nhiu cun sch c ca cc hc gi Php mt nhn nh tng t nh vy v ngi Vit, khng bit c mt s tham kho no khng. iu chc chn l Trn Trng Kim ch vit nhng iu ng tin l ng. Ni chung, Trn Trng Kim nhn nh ngi Vit nam c cu to c th tt c tr c tng i tt, sing nng, hiu hc, bit trng o c, nhng tm l th rt d. ng khng ni ngi Vit Nam ni chung c yu nc hay khng, cng l mt iu l trong cun sch s. Ti cp phn trc ti nc Ha Lan nh l mt k quan ca th gii. Quan st k ngi Ha Lan, thnh thc ti khng thy h thng minh hn ngi Vit, hay c hn cng khng hn bao nhiu. H cng khng chm ch hn ngi Vit nam, hay c hn cng khng hn bao nhiu. Vy m h to nn c quc gia ng phc nht th gii. Ti lm vic vi ngi Php v cng i ti mt nhn nh tng t. Ring ngi Anh th phi ni tuy h c nt c o ring, nhng tr tu ca h cng ch xp x nh ngi Ha Lan v ngi Php, ngoi ra h li bing hn hn ngi Vit nam. Vy m ti sao cc quc gia giu mnh n th, trong khi nc ta ngho nn lc hu v tang tc n th. Khi mt my vi tnh hot ng d th ch c hai gii thch : mt l ci hardware (phn vt liu hay phn cng) ca n d, hai l ci software (phn tr liu hay phn mm) ca n d. Cht liu, ngha l cu to c th v tr c ca ngi Vit nam tt. Vy th phi chng ci software, ngha l ci vn ha v tm l, ca ngi Vit nam ti d? Ti tin nh th. Mt ngi bn ti sau hn mt thp nin lm c vn cho cc chnh ph chu Phi ch rt ra c mt kt lun r nt: cc nc khng vn ln c v tr ngi vn ha v tm l.

c nhng bi ng gp gn y ca cc tc gi Vit nam v vn pht trin t nc, phn ng c gi tr, nhiu bi rt xut sc ti t thy cp n yu t tm l (hay vn ha cng th v tm l v vn ha rt gn nhau), trong khi tt c cc nh bc hc c thm quyn tam vc th gii v vn pht trin u coi yu t tm l l ye~u t ct li. Nhiu tc gi cn gi pht trin l mt cu trc tm l (structure mentale). Tm l ca mt dn tc, nhiu ngi thch dng cm t hn tnh dn tc, mt phn do iu kin thin nhin to thnh, nhng mt phn ln l do cc gi tr c nhn nhn t lu i v to ra mt np sng. Cc gi tr y hnh thnh c khi do s khm ph trong cuc sng ca dn tc, c khi c du nhp v hp th, c kim chng v xt li theo kinh nghim lch s. Lch s v th ng vai tr quan trng trong s hnh thnh tm l dn tc. Lch s l tr nh tp th ca dn tc, mt ngun ti liu v gi . Lch s cng l tm gng mt dn tc nhn din c mnh, hiu mnh, bit mnh nn lm g v c th lm g. Mun nh th, lch s phi chnh xc v cng phi c phn tch v khai thc mt cch sng sut v khch quan. Nhng mt mt lch s ca ta khng chnh xc, v, mt khc, chng ta rt ra t lch s nhng kt lun v nhng bi hc sai lm. Mt dn tc hiu hc? Ngi Vit nam rt hiu hc. Tnh hiu hc ca ngi Vit l c thc. iu ny mi ngi u ng v chnh ti cng c th kim chng trong nhng mi trng m ti sng v nhng ngi m ti bit, ngay c trong gia nh ti. Ti trung hc Trn Lc, ni ti theo hc t tht (lp 6 by gi) ti T (lp 9), cc hc sinh phn ln l di c t ngoi Bc vo, chnh trng Trn Lc cng l mt trng di chuyn t Pht Dim vo. Trng do cc linh mc Pht Dim thnh lp v mang tn linh mc Trn Lc, cn gi l cha Su, mt tu s c c hnh v rt tha thit vi vn ho Vit nam. ng Trn Lc c lm mt tp th, m ti khng nh tn, gio hun v o c. ng cng xy dng mt nh th ln theo kin trc c truyn Vit nam c coi l rt thnh cng v ngh thut. Nhn trn nh, nh th ny ging nh mt ngi cha. Ti vo hc trng Trn Lc v mt l do tnh c. Anh em ti sau tiu hc nh thi vo trng Chu Vn An, trng m m ti vn ca tng l hay v m c chng ti s hc ti y. Nhng nm , b c nh mua mt cn nh trong mt ng hm gn Tn nh nn chng ti thi vo Trn Lc i hc cho gn. V sau tuy vic mua nh ny khng thnh chng ti vn tip tc hc . Lc l nhng nm 1955-1956, cc hc sinh tr mt hai ngoi l, u rt ngho, gia nh h vn khng giu c li mt ht ca ci trong t di c nn cng ngho. th, trng Trn Lc li l mt th trng tm gi, mt th trng khng c trng, phi hc nh trng tiu hc Chiu. Gii php tm ra l hc bui tra. Trng tiu hc Chiu hc sm i mt cht bui sng v tr mt cht bui chiu. Trng Chiu tan hc bui sng, vo lc 10g30, trng Trn Lc hc t 10g30 n 14g30, ri trng Chiu ly li trng sau . Hc bui tra l c mt cc hnh di tri nng gay gt. C thy ln tr u mt mi, hc sinh phn ln u khng c tin mua sch, c khi cn thiu c tin mua v v bt. Mt cy bt ch, mt quyn v u qu bu c. Hu ht cc gia nh chng ti u trong nhng cn nh lp xp, nhiu nh khng c in, ti phi thp sng bng n du, va hc va p mui. Nhng bui tp th dc mc qun x ln l i ra th thy a no cng y du mui chch. Vy m c trng u hc hnh chm ch v u gii c. Trong khu ti cng c nhiu hc sinh, h khng sng d lm nhng hc chm ch mt cch k l, h hc ti khuya, nhiu ngi ung thuc Maxiton cho bun ng. T m sng h thc dy, hc to ting chng bun ng, ting h hc nh thc anh em ti dy. C nhng anh bt u luyn thi t ti khi ti mi ln trung hc, n khi ti u xong t ti h vn rt di di, nhng vn tip tc hc. C ch th nn, khi ti Php v, sau 12 nm vng mt, phn ln u tt nghip i hc lm gio s, lut s, c s. iu khng may cho h l trong thi gian 12 nm y x hi min Nam i mi, nhng ngh tr c khng cn vinh hin na v h khng sung tc bao nhiu sau nhng c gng tht phi thng. Ngi kh nht trong bn h l mt anh thi mi khng u t ti i lm bnh m, sau tr thnh ch. Nhng ln i n nhu vi nhau anh ta u tr tin. Ti hc xong t th b trng Trn Lc i lm ban ngy, bui ti theo hc lp Khuyn Hc B Tc ca Hi Bnh Dn Gio Dc v li gp mt loi ngi khc. H l cng chc, qun nhn, mun ly thm mt mnh bng thng tin, l nhng ngi di lm, v phn ln c gia nh, mun c thm hc vn, hay nhng hc sinh ngho ban ngy phi i lm kim tin. hng u l cc c phn ln i lm, c ngi c chng con. Trong mt lp bn cnh c ng Cao Vn Vin, sau ny l i tng tng tham mu trng Qun Lc Vit nam Cng Ha. H hc say m, mit mi mc du hc rt kh khn. Lp hc ca ti sau ny c nhiu ngi kh thnh cng. Trng Vn Vn sau hc khoa hc ri tnh nguyn i s quan D Lt, lm tiu on ph binh chng D, v Vn l Thy, do ti gii thiu lm c s, con mt thng gia giu c, hc tr c ca ti lc ti i dy km kim tin. Vn i hc tp ci to 12 nm sau ngy 30-41975. Vn v Thy hin nh c Seattle, Hoa K. Nguyn Thin Tng sau lm lut s. Tng thi rt t ti 1, ti phi dnh c ma h nm km Tng. Chng ti hn nhau mi hin sau ca Th Vin Quc Gia, bn cnh trng Petrus K v Chu Vn An, ni c mt s bn gh vt b. Ti em theo tiu thuyt c Tng

ngi hc bn cnh, c g b th hi ti. Anh ca Tng l Nguyn Thiu Hng cng l mt gng hiu hc. Anh u t ti trc chng ti v i dy trung hc va hc vn khoa. Khng nhng th, anh cn lm th v lm th hay. Tp th Bn Mi Bi Th ca Hng (bt hiu Mai Trung Tnh) lm chung vi L c Vng (bt hiu Vng c L) c gii nht Th Vn Ton Quc nm 1960. Nguyn Thiu Hng v L c Vng gn y tham gia nhm Din Dn T Do vi on Vit Hot v b bt. Thng 7- 1993, Hng b kt n bn nm t, Vng b nm nm. Ra trc ta, Vng ch xin chnh quyn tr li cho anh tp th hai mi ngn bi m anh sng tc trong gn hai mi nm qua, nhng chnh quyn tr li l tp th tht lc. Trnh Vn Thi sau ny tt nghip c nhn lut, lm thiu t cnh st, khng bit by gi u. inh Vn Hot cng tt nghip c nhn khoa hc, va lm gio s va dy v Vit nam. Mt hm i n tim Paris, ng ch nhn ra ti, ri t gii thiu l Nguyn Vn Ng, hc lp bn cnh, cng vi ng Cao Vn Vin. ng ta sau ny cng u c nhn lut, lm tham v ngoi giao v nc ngoi nn thot nn ngy 30-4-1975. Chnh ng Vin, sau khi u t ti v lm tng vn tip tc hc v u c nhn vn chng. Mi ln hi tng li thi gian y, ti vn cm thy mt s cm phc xu xa v mt nim hnh din v cng v tnh hiu hc ca ngi Vit. Ti cn nh mi i mt qung thm ca ch bn ngi bn trn ti. C l ch thc m nhiu lm hc. Ti vn tin tnh hiu hc l hy vng ln nht ca dn tc ta vn ln. Mt dn tc sng d? Ngi Vit nam ta khng nhng ch ham hc m cn hc gii. Nhng trng hp ti k cng mt phn no chng minh iu . Nhng cha . Ngoi nhng nhn vt ni ting nh Phm Qunh, Trn Trng Kim, Hong Xun Hn, ta cn v s nhng trng hp thnh cng rc r khc. Nc Php mi t nn h trn nc ta t 1883, th ch cn ti nm 1900 c nhng ngi Vit tt nghip cc trng ln nht ti Php. Sang ti thp nin 1920, 1930 th m khng xu nhng ngi tt nghip cc bng cp ln. Ti cng c th nhn thy s thng minh ca ngi Vit ngay chung quanh ti. Ti i du hc nm 1961, l t du hc sang Php th hai sau my nm gin on. Sau v xung t gia Ng nh Dim v Nguyn Vn Hinh, ri v Bnh Xuyn, lin h gia Vit nam Cng Ha v Php tr nn cng thng v Vit nam khng cn gi du hc sinh sang Php na cho ti nm 1960. Lc u ch nhng sinh vin tht xut sc mi nm vi chc. Cho ti nm 1964 mi c phong tro t gi sinh vin qua Php, du hc cng c m khi phi i qun dch cng c, v trnh mi st gim. Nhng s sinh vin Vit nam vn cn rt t so vi cc nc thuc Php c. Tng cng ch vi ngn. Vy m chng ti p o hn cc sinh vin ngoi quc khc Trng kh n u ngi Vit nam cng vo lt, bng cp no sinh vin Vit nam cng u, v thng u mt cch v vang. i du hc cng nm vi ti c khong 50 ngi, trong mt na l i hc bng, mt na i t tc. Nhm hc bng d nhin tri hn, nhng tt c u thnh cng v vang v mau chng. Ngay c nhng ngi i sau 1964 khng c gn lc cng u thnh cng trong vic hc v sau ny trong sinh hot ngh nghip. Ngi Vit nam khng nhng ch sng d trong trng hc m cn c kh nng hp th mau chng cc kin thc trong cuc sng. Khng phi ch c nhng sinh vin m ngay c nhng ngi bnh dn cng chng t mt kh nng hc hi v suy ngh rt ln. Trong tri ci to, chng ti thng nh c git th gi, v nhiu ngi chng c trnh hc vn no ng k m nh c cao mt cch l lng. C mt anh trng p ch hc ht tiu hc m h ti di di, lm ti c lc lng ln ln v nh c vn l mt mn kh ca ti. Trong c nm tri ng vi anh ta, mc du suy ngh mi chiu php, ti khng sao dt im ni anh ta, cng lm l c qua c li. C mt anh trung y thuc lng tt c mi b kim hip ca Kim Dung, mt anh cn b xy dng nng thn ch nghe k chuyn m dn dn nh ht mi chi tit ca truyn Tam Quc. Ti ch k vi th d, nhng nhng thnh tch tng t nh vy c v s trong m hn mt ngn t binh trong tri. Nhng nm i ci to cng l nhng nm khin ti khm ph ra tr thng minh xut chng ca ngi Vit. Nm 1980, lc ang loay hoay tm cch vt bin, ti gp Su Thinh. Nm 1954 anh ta ngoi hai mi tui v b hc i theo Vit Minh vi nm trc . Anh ta ra Bc tp kt, vo ng cng sn u k s v lm trung t ti b tng tham mu qun i nhn dn ti H Ni, anh ta c ng Gip qu mn. Vo nm 1975, anh ta mt nim tin ch ngha cng sn, bt u cao dn ch trong cc sinh hot ng, ri b h tng cng tc dn dn. Su Thinh gip ti nhiu cng vic chun b. Ti rt phc Su Thinh v s thng minh ca anh ta, nhng chnh anh ta li k cho ti nghe mt giai thoi ng nghnh. Sau ngy chin thng, Su Thinh cng ngi em, l tiu on trng c cng v c nhiu hun chng anh hng lc lng v trang nhn dn, vinh quang v qu c thm b m gi Rch Gi. B m ngoi by mi ly ghe my ch hai con trai anh hng dn tc i thm b con vi tt c hnh din. Na ng bt thnh lnh my h. Hai v anh hng ng ngn khng bit phi lm g, b c loay hoay m bu-gi ra chi vo qun ri lp li. My n tr li v ba m con i tip. Su Thinh ni vi ti: Mnh va phc va ngng, khng bit b c hc ngh my lc no, ngy mnh i b ch bit lm rung.

Trong my nm qua li min Ty Nam Phn, ti nhiu ln ngc nhin v s kho lo v nhanh tr ca nng dn ti y. H t sa cha ly my bm, my cy, my pht in mt cch tht ti tnh, c khi cn i c chi tit my tng hiu lc. Vo nhng nm 1979- 1981, cc b phn ri rt him, hng b phn no nng dn ch cn ra khu ch s c th tin lm cho ngay. Do hay mua my tu vt bin, c khi cho chnh mnh, c khi cho b bn, ti lm quen c vi mt t th my gn Ng Ba ng T. T hp ny gm ton b i min Bc xut ng li min Nam lm n, c ngi o ng. Trc 1975, h ch l nhng ngi lnh xut thn t min qu Bc Vit v hon ton khng bit g v my mc. H n vi ngh my ch v c t th b i, ng vin nn khng b lm phin phc v c th di chuyn, chuyn ch d dng nhng ph tng my du lc gn nh l quc cm. Mi u lm chung vi nhng th my min Nam, v sau, khi nhng th my min Nam vt bin ht, h t lp. Ch trong mt thi gian ngn ngi h tr thnh nhng ngi th my rt lnh ngh, nhn thong qua mt b phn h bit ngay l thuc my no, mua c khng, nu khng th ch to nh th no. Mt trong nhng vn nan gii cho my du dng vt bin lc l thiu nhng b bc sch-mng, nhng vng thp trn nm gia pt-tng v xy-lanh. Bc phi lm bng th thp tht cng m Vit nam khng c. Lc bc nhp cng cn ri, mua rt t tin m cng may lm mi c. Dng bc ni a th rt nguy him v thp khng cng c th chu ng c s ma-st lin tc ca pt-tng xp x mt ngn chuyn ng trong mt pht. Mt t l kh ln cc tu vt bin b h my gia ng vi nhng hu qu b thm l do bc b gy. Ti thng khuyn cc bn ti l bng bt c gi no phi kim cho bng c b bc tt. Vn sau c gii quyt mt cch n tha. Mt t hp c kh, cng ca cc b i gc min Bc, ly nng sng i bc ca ra v tin thnh bc. Khng c thp no cng bng thp ca nng sng i bc. Vic h tm u ra nng sng li c l mt b mt, h ni l nhng khu pho ph thi, nhng ti thy c nhng nng cn mi lm. m anh em ny lm ti cm phc v cng kh nng hc hi v thch nghi mau chng ca ngi Vit, mc du khng th tn thnh vic h ly trm nng i bc kho qun i ra tin lm bc sch-mng. Hn tt c mi ti liu, sch bo, chnh nhng tip xc vi thc t vi nhng con ngi cho ti nhn thy r s sng d v kh nng thch nghi nhanh chng ca ngi Vit. Chnh v th m mc du nhng kh khn v suy thoi trm trng v nhiu mt ngy hm nay ti vn gi c nim tin vo tng lai t nc. Chung ln v ci cy Chng ta c nhng con ngi rt hay, ch mt thi gian ngn sau khi ngi Php ti Vit nam c nhng ngi Vit nam u c nhng bng cp cao nht v kh nht. Ch mt vi nm sau khi ngi M can thip ngi ca vo Vit nam l nng dn min Nam bit s dng, sa cha my cy my bm. Ch cn mt nm bin anh b i gc nng dn thnh mt th my lnh ngh. Vi nm cng cc cn b thng 51975 cn ngi xm trn xe hi, m c mt ly c-ph ci ni ngi trn ci cc v mt iu thuc thm c cn bit i hi xe hi phi c my lnh, bit phn bit cc loi cognac ngon nht v bit u c trn hi sut ng -la. Ngi Vit ta hc bi rt nhanh, nhng chng ta cn c g c sc na hay khng hay ch gin d l nhng hc tr gii? l mt cu hi ln? C ln ngi ni chuyn tu, ti ging gii cho mt cn b min Bc rng con heo v con ln l hai con vt khc nhau, ch khng phi ch l cng mt con vt m min Bc gi mt tn, min Nam gi mt tn khc. Ti ni vi anh ta rng con ln l mt con vt ch nng trung bnh 50 k-l, hay cng lm l 70 k-l, c nui quanh nm bng bo v cm, trong nhng chung rm bn thu v hi hm, b n l mt con ln con ch ln hn ci hp sa Guigoz mt cht, c chn trong n ln con v l con n nht, yu nht khng b bo cm nui. Ngc li, con heo l con vt to ln, c th nng ti 200 k-l, v ch tm thng t ti trng lng trn 100 k-l. N c nui khng nhng bng cm, m cn bng thc n ring ca n, c khi bng cm, bng khoai, trong nhng chung bng xi- mng sch s, c khi ngay trong nh cng vi ngi, thnh thong c tm ra. B n l mt con heo to ln, khe mnh, lng rm nh ch, trng rt p, c nui nng rt chu o, mi khi lm phn s xong c ch cho n my tri trng sng ly sc. D nhin l chuyn ngy bin tu. Nhng qu tht cch nui ln ti min Bc tht l lc hu. Nui ln khng hp v sinh, dinh dng km, chn ging li rt tm by. Ti min Nam, con heo ging, cn gi l heo nc, l c mt ti sn c chm sc chu o. N c chn mt cch k lng, c khi c chc n heo khng chn c con no ng lm heo nc, ngi ta phi i mua xa v. Con heo nc lc no cng khe mnh, p . ngoi Bc, con ln ging li l con ln vt i, nui c vi ba thng, nhy xong l b em lm tht. Ging xu, thc n thiu thn, chung li d bn, ln ngoi Bc ln khng c v li hay cht v thiu v sinh. Thc ra ging ln ngoi Bc cng khc, mu en, mt bt, bng cong v d c nui th no cng khng t c tm vc ca heo trong Nam c nhp cng vo t vi chc nm nay. Nhng khng hiu ti sao t ngn nm nay, ngi min Bc khng bit xt li cch nui ln. iu t co s thiu c sng to v i mi ca ngi Vit Ci cy ng qu Bc Vit cng l c mt k quan. Phi chn mt cy tht ln v tht chc, cy i nu c th c. Ci cy to, trn v rt nng, mun vc cy ra ng phi kh lc lng. Li cy trn di, nhn u, sc cn ln, cy li nng, kh n vo t, tru ko ch. Con tru khe lm cng ch cy c ba so t mi ngy (mi so l 360 m2, ba so tng ng vi mt cng t min Nam). Th m t i ny qua i khc

vn khng ai ngh n vic thay th ci cy qui n y, n lc ri lng ra tnh, ti vn cn thy ci cy . Trong khi ti min Nam, ci cy c lm bng mt khc cy c bng c chn, mt tay xch cng c. Li cy dp, bt t d dng, tru ko nh nhng. Ch mt chuyn gin d nh vy thi m ta cng khng thay i c. Ngi Vit ta h nhn thy th bt chc mau chng, nhng pht minh v sng to qu khng phi l kh nng ca ta. Ngi min Nam, do c thin nhin u i hn, cuc sng phong ph hn v cng v c tip xc nhiu vi ngi nc ngoi nn c phn ci m v phng khong hn, nhng ni chung vn l bt chc ch khng phi t mnh tm ra. Trn cc kinh rch min Ty Nam Phn, nh no cng lm cu tiu trn sng. Tht l gm ghic. Tm trn sng, ra chn bt trn sng, git qun o trn sng, i khi ly nc ung trn sng, khi thiu nc ma, ri cng x rc v phng u xung sng. Trong khi ch cn o mt ngy l xong mt hm cu, tn km chng bao nhiu l c mt cu tiu sch s. Nhng l mt np sng m ngi ta quen ri v khng mun thay i. Mt ngy cng l mt ngy, v ti sao nh ny lm trong khi nh khc vn khng lm? Nhng iu ng ngc nhin l cho ti nay mi chnh quyn u khng ngh n vn n gin ny. Nm 1956, cc anh ti hc trung hc nh cp (lp 10 tr ln) v bt u theo cc kha hun luyn qun s. Ti t m c sch qun s ca cc anh ti v thy c nhng bi hc nh cch chng chin xa, chng my bay, v. v... Ti hi cc anh ti c phi mc ch ca cc kha hun luyn ny l o to ra cc binh s cng sn h chng li xe tng v my bay ca phe quc gia hay khng. Lc , v nhiu nm sau ny ch c Vit nam Cng Ha l c chin xa v my bay. T nm 1969 tr i qun i cng sn mi bt u dng chin xa v cng ch s dng min Trung, cn my bay th khng bao gi h dng. Th ra l nhng bi hc ca qun i Php, b tng tham mu qun i min Nam em dch ra ging dy. Tht l bt chc mt cch ngu ngc. C khi nc n chn h vn khng bit thch ng. Thng 3-1975, sau khi mt Bun Ma Thuc v sau cuc trit thoi th thm ti Cao Nguyn, mt s cng t chc trong tnh trng hon dch b gi ra nhp ng. Ti gp mt anh bn c quan ca ti v php sau hai tun hun luyn. Ti hi anh ta tp g, anh ta tr li rng cha tp v kh hin mi ch tp mc qun phc t chnh, xp hng, im danh, i theo i ng v th dc c bn. Mt thng sau th min Nam u hng. Nhng ngi Vit nam hc gii v u bng cp cao th rt nhiu, nhng rt t ai tn ra c mt mi, vit ra c mt tc phm c sng to, sng ch ra c mt ci g, hay khm ph ra mt nh l no. Ti may mn bit mt s ngi c pht minh thc s, nhng t l ca h qu t. Kt qu l chng ta vn ch l nhng hc tr. Hc tr gii vn l hc tr. Chng ta hc th gii thc, v khi hc th thng hay c th bin ha i cht, nhng ni chung tr tu ca ta hnh nh ch dng . Hnh nh thiu c sng to khng phi l mt c tnh ring ca ngi Vit, m l c tnh chung ca ngi ng, mc du cn bnh ny c phn hi trm trng hn ni ngi Vit nam. Ngy nay Nht Bn, Cao Ly v i Loan pht trin mnh lm ri. Nht Bn v i Loan cn d mt s tin ln khng bit u t vo u. H nhiu phng tin hn c Hoa K v Ty u, nhng h khng c nhng pht minh ln v cng khng c thnh cng no ng k v ngh thut v t tng. H vn ch chy theo sau ngi phng Ty, d l chy nhanh. u thp nin 90, nc Nht khn n vi Truyn Hnh Siu Phm (High Definition Television- HDT). H ci tin rt xut sc phng php truyn hnh c in theo khi nim ng l (analogic) v t ti mt hnh nh gn nh tuyt i trung thc v c nt ln mu. l mt tin b ln nhng vn ch l ci tin ci sn c. H ngh l vt qua c Hoa K v k thut truyn hnh. Nhng ngay sau , Hoa K tm ra phng php truyn hnh bng s (Digital Television-DT). Cc hnh nh c ghi nhn bng s m. Kt qu l my truyn hnh sp ti ca Hoa K tuy hnh nh cha c bng HDT ca Nht - d cng p hn nhiu so vi hin nay - nhng li hn Nht v mi mt. My truyn hnh ca Nht s tn 10.000 USD v ch l mt my truyn hnh th ng, trong khi my truyn hnh DT ca Hoa K, s ch tn 5.000 USD v s l mt computer. Cc hnh nh c th thu trn a cng nh nhng h s (files) v c th pht li khi no mun. My truyn hnh digital c th vin ring cha phim nh, ti liu ring ca mi gia nh v cng c th tham kho, tip nhn phim nh, ti liu t nhiu ngun khc. N cng l mt computer ca gia nh t hng, mua hng, thanh ton v.v. Ngi Nht mau chng nhn nhn s hn hn qu r rng ca phng php truyn hnh mi ca M v b cuc. H tn hng trm t USD v b thua st M t nht mi nm. Mi nm i vi mt i cng v trong thi i ny l mt thm bi. Lch s th gii ca hai th k nay ch yu l lch s nhng c gng ca phn cn li ca th gii ng u vi u th ca ngi phng Ty v hnh nh c mt kch bn c nh: ngi phng ng thua km, c ht sc bt kp ngi phng Ty, n khi h tng sp qua mt c ngi phng Ty th phng Ty li tm ra mt pht minh mi v li b xa h. Ngi phng Ty hn ngi phng ng v h c c sng to vt tri. iu ny c th thy r nu nhn qua quc tch ca nhng nh bc hc c gii Nobel. So vi cc dn tc chu khc th ngi Vit nam li cn thiu c sng to hn nhiu. l mt nhc im ln m chng ta phi khc phc, v phi khc phc khn cp bng mt c gng lin tc v mnh lit. S thiu c sng to ca ngi Vit khng cn l mt b mt i vi ai.

Chng ta u bit, nhng chng ta cha thc c hai iu. Mt l ch c nhng con ngi t do mi c th c c sng to, chng ta khng th va ku gi phi sng to li va theo ui mt ch y cm on. Hai l th gii sp ri k nguyn cng nghip i vo k nguyn ca tr tu trong c sng to l tt c, thiu c sng to chng ta s mi mi tt hu v chu s thng tr ca ngi nc ngoi. V cng cn thc rng s thiu sng to cng l nguyn nhn ca thm kch ca chng ta hin nay : nhng ngi cm quyn c m cht ly mt ch ngha ph sn v b c th gii vt b, khng khc g nhng ngi nng dn h lu kh kh gi ly chung ln v ci cy. Xt cho cng th thi i no c sng lo vn trn tt c. Thng cng ch c tn th v Ngi l to ha, bi v Ngi sng to. Hai bng tin s Vo nm 1956, ng Hong Vn Ch vt tuyn vo Nam v cho xut bn cun Trm hoa ua n trn t Bc cng vi nhiu ti liu khc m ng em vo. ng gy c mt si ni ln ti min Nam. Chnh ph Ng nh Dim khai thc trit cc ti liu ny v lc ang pht ng chin dch t cng. Cc ti liu c ph bin rng ri. Ti liu c c bit ch l bn tham lun ca lut s Nguyn Mnh Tng, t ti c c rt nhiu bi ni v ng. iu lm ti ch l tt c mi bi u ca tng ng Nguyn Mnh Tng u hai bng tin s lut khoa v vn khoa khi mi ngoi hai mi tui. Ngoi ra khng thy ni ng Tng t c mt thnh tch no. Vi nm trc khi qua i, ng Nguyn Mnh Tng c dp di Php v bo ch hi ngoi li cp n ng nh l mt tr thc b cng sn la gt v ngc i. Trong tt c nhng bi vit v ng Tng u c nhc li vic ng u hai bng tin s, thm vo l vic ng t ra c kh phch khi vit bi tham lun t gic nhng ti c ca v ci cch in a. Ngoi ra cng khng c g khc Hi thng 5-1994, ti c vit mt bi tham lun v tr thc Vit nam ng trn bo Ngy Nay, xut bn Houston, Hoa K. Bi ny l mt bi tham lun v vn ha v t tng. Nhng iu ti vit khng lm hi lng mt s tr thc v c mt s bi phn ng. ng Phm Nam Sch c vit mt bi gp trn t Thi Lun, xut bn ti Los Angeles, Hoa K. Bi ca ng Sch li a n mt bi bo khc k tn Cng Tn Hong, chc ch l mt bt hiu, kch c ng Sch ln ti. Tc gi cho bit ch c bi ca ng Sch ch khng c bi ca ti. Ti b kch tht nng li hn c ng Sch, mc d nhng iu tc gi kch thc ra l do ng Sch vit ch khng phi ti. Nhng iu khng quan trng lm. iu ng l c hai bi ny u cp n ng Nguyn Mnh Tng, v mt ln na nhc li vic ng Tng u hai bng tin s. Trong tt c bi vit v ng Tng m ti c c cho n nay khng c bi no khng ni n hai bng tin s ca ng. Ngoi ra khng c g c bit. Hnh nh vic ng u hai bng tin s l quan trng nht trong cuc i ng di mt nhiu ngi. S kin c coi l kt lun ng l ngi gii v nhng iu ng ni l cao siu. Ti c dp gp ng Tng ti Paris ti nh mt ngi bn. Bui ni chuyn ko di kh lu v ti th thc khng thy g c sc. ng ni nhiu iu ng, khng c g phn i c, nhng u l nhng iu rt thng thng. Ti cng c c nhiu bi ni v ng Trn c Tho, v tt c mi bi u ni n vic ng u thc s trit hc. C mt s bi cn ni n vic ng tng tranh lun vi Jean-Paul Sarlre, nhng cc tc gi u khng bit ng tranh lun v cp g v a kin g. Tc gi no hnh nh cng ngng m ng v mnh bng thc s ca ng, vic tranh lun vi Sartre ch c nu ra minh ha thm trnh cao ca ng m thi. Ti ch c c mt bi ca ng Hong Khoa Khi, mt ngi th t hc v mt ngi cch mng m ti rt qu mn, tranh lun mt cch khng nhn nhng vi ng Tho v t ra khng h mc cm v ci bng thc s ca ng. ng Tho hnh nh lm lun n v hin tng lun, nhng bit hc tru tng khng phi s thch ca ti, nn ti khng c tc phm no ca ng c. Ti ch c mt tp sch ngn - ng ra phi gi l mt bi di - ca ng nhan n itmraire (Mt l trnh), trong ng tm lc din tin t tng ca ng. Th thc ti thy n rt xong, phi ni thng l qu xong. Tuy nhin i vi rt nhiu ngi, vic ng u bng thc s l bo m gi tr ca nhng g ng vit. Thng 7 nm 1990, ti i d m tang ca gio s Nguyn Ngc Huy, mt ngi m ti rt qu mn, ti cng c nghe mt bi iu vn lit k tt c nhng bng cp ca ng mt cch rt trn trng, mc du cuc i u tranh phong ph ca Nguyn Ngc Huy c rt nhiu iu ng ni hn. Hnh nh i vi ngi Vit, bng cp l quan trng nht, v mt con ngi trc ht c nh gi qua nhng bng cp m mnh c. Bng qu nh th nn ti tng thy nhng ngi chi bng. H c mi loi bng cp, mc du ch lm c c mt ngh. C nhng ngi ngoi bn mi tui vn cn c i hc ly thm mt bng cp khc, khng bit lm g. Nhng th gi nu h dng hc hi m mang kin thc thc s, hay sng vi v con, hay ngi ngh ngi v suy t th hay bit my.

Trong sinh hot ngh nghip, ti c dp phng vn nhiu ngi Vit nam tuyn dng. H s ng tuyn ca h lt d dng vng s kho ca s nhn vin n tay ti v h c bng cp rt kh. Dn dn kinh nghim cho ti mt nhn nh rt r rng: ngi~ Vit thng c bng cp qu cao so vi gi tr ca h. Khng nhng th, thng thng h hiu bit rt t v nhng g h lm. Trong ngnh tin hc ng dng vo qun tr, hot ng chnh ca ti trong nhng nm gn y, cc k s Vit nam thng ch bit tin hc v m tt v qun tr. Trong khi tin hc ch l phng tin, qun tr mi l mc ch. th h cn din t mt cch rt kh hiu. iu tr tru l phn ln cng bit nh vy nhng gii quyt mt cch khc: trong CV (l lch) ca h, ngoi bng k s tin hc, c khi cn c thm bng tt nghip mt trng qun tr. H tin rng vi mt bng v tin hc v mt bng v qun tr d nhin mnh phi c coi l gii c v tin hc ln qun tr. C bng l c ti v chng ta yn tr. Trong giao dch ngh nghip, ti c dp tip xc vi loi ngi v khm ph ni ngi Vit mnh mt c tnh : h c the b la bi bng cp ca chnh h. Mt khi c bng cp v mt mn no , h tin chc l h gii v mn , mc du trn thc t h ch bit rt l m. S nh gi bng cp ca ngi Vit tht l k l i vi ngi Php m ti bit kh r, bng cp l chng nhn mt trnh hiu bit, bng cp ni ln khong mt phn ba nhng g h bit, i vi ngi Vit nam n l ba ln nhng g h bit. Ngi Vit nam mnh nh gi ngi khc qua bng cp v sau cng cng t nh gi mnh qua bng cp. Bng cp i vi ngi Vit v vy c mt tm quan trng rt c bit. C th ni ngi Vit v vy c mt tm quan trng rt c bit. C th ni ngi Vit nam i hc ly bng cp ch khng phi ly kin thc. Bng cp khng nhng l phng tin la ngi khc m cn l phng tin nh la chnh mnh. Ti ca tng tnh hiu hc ca ngi Vit trong nhng trang trc. y, ti phi nh mt du ging trn nim tin . Hiu hc l hay, nhng hc lm g cn quan trng hn. Kh thay phi nhn nhn rng nguyn nhn tnh hiu hc ca ngi Vit khng ly g lm trong sng lm. Nu bng cp l hnh din cho k c th n cng l mt ti h cho ngi khng c. Mt anh lc Vit nam l mt t chc nh, trnh hc vn ca anh ta c vo khong gia bc trung hc. Anh ta m mnh bng tin s, iu quan trng v cng i vi anh, n ni anh vt v trong hn mi lm nm mit mi, ban ngy i lm lt vt kim sng, ti hc i thi ly bng tin s. Anh ta ghi danh vo mt trng i hc khng i hi bng t ti v cho lm lun n tin s m khng i hi bng cao hc, ngha l mt th tin s i h gi. Sau khi c bng tin s, ti khng thy anh ta kh hn trc. Nhng s kin c bng tin s khin anh ta tr nn thoi mi, t tin, trng mt anh ta sng hn ln. t ra mnh bng cho anh ta hnh phc. Phi gii thch th no c trng bng cp v ham bng cp ca ngi Vit? N l biu hin ca mt dn tc thiu c lm ch, mt dn tc c bn nng lm cng v lm mn. Nu khng c nh i xin vic lm m nht quyt xy dng mt c s ca ring mnh chc chn ngi ta khng cn bng cp, m ch cn kin thc. Nhng ngi Trung Hoa Ch Ln khng cn bng cp v h khng c nh xin vic lm, h lm cho chnh h. V h thnh cng hn ngi Vit, v cng gii hn ngi Vit. Thi gian lm vic ti min Nam trc 1975, cho ti nhiu c hi tip xc v tm hiu h. Tri vi d lun thng thng, h khng phi l nhng nh triu ph v hc, vit ch cn run tay. H l nhng con ngi xut chng, c kin thc rt su v rt rng, c l lun rt sc bn v c cch trnh by rt minh bch. Chc chn h hc hi rt nhiu. C iu l h hc cho gii ch khng hc ly bng. Ngi Vit, ngi Nht Rt nhiu ngi Vit nam gn cho ngi Nht mt cu so snh gia ngi Nht v ngi Vit m chnh ti d quen bit kh nhiu ngi Nht cha bao gi nghe h ni: Mt ngi Vit hn mt ngi Nht, nhng ba ngi Vit nam hp li thua ba ngi Nht. Cu ni c v nh mt nhn xt khim nhng, nhn nhn s thua km v kh nng lm vic tp th ca ngi Vit, nhn nhn khuyt im chnh ca ngi Vit l thiu on kt. Tuy vy trong cch ni vn c s tha mn : Mt ngi Vit hn mt ngi Nht, v u ny c v c nhn mnh hn v sau. Nu qu thc ngi Nht no c ni cu th n cng ch l mt cu khng nh s hn hn ca dn tc Nht, n phi c hiu l: Ngay c nu mt ngi Vit nam c hn mt ngi Nht i na, th ba ngi Vit nam hp li vn thua ba ngi Nht. Ni mt cch khc, s thua km ca dn tc Vit nam so vi dn tc Nht l tuyt vng, ht thuc cha. Cn mt ngi Vit nam c hn mt ngi Nht hay khng li l mt vn khc. Ti tin l khng, theo nhng kinh nghim sng. Lc cn i hc v c x i hc Paris, ti c dp lm quen vi nhiu bn Nht. Trc ht h l nhng ngi ng tin. H ha iu g, h lm ht sc gi li ha, ri lm khng xong h khim tn v thnh thc nhn li, khng vin dn mt l do no c. Th hai l h thc s chuyn cn, lm ci g u lm n ni n chn, hc ci g u c gng hc cho hiu tht tng tn, khng nh ngi mnh ch lm cho xong, hc tt, hc t thi u, bt chp c thc s hiu hay khng. Ngi Nht hiu bit mt cch chc

chn, v h hc ly kin thc, nhng thi c th thua ngi Vit v ngi Vit hc i thi ly bng. Bng cp ca ngi Nht c th thp hn bng cp ca ngi Vit m s hiu bit ca h vn hn. Ti c c c mt lun n ca mt sinh vin Nht v x hi Vit nam di thi T c. Anh ta dy cng su tp ti liu, suy ngh chn chn v nhn nh rt chnh xc. t c mt cng trnh bin kho no ca ngi Vit v nc Vit c gi tr nh th, nhng lun n ca anh ch l mt lun n tin s tam cp, ngha l mt bng cp tin s thp nht trong th bc cc bng tin s, v anh ta ghi r nh vy trong lun n. Du vy, lun n ca anh ta c nh gi cao, v c mt nh xut bn Php in, c qun chng Php c, trong khi nhiu lun n tin s quc gia, cp tin s cao nht, ca ngi Vit v nc Vit khng c nh vy. Ngi Nht rt yu nc, v v yu nc h hc hi rt k v nhng kh nng ca t nc h. Cc bn Nht ca ti thng ni: Nc Nht chng ti kt lm, t hp, ngi ng, ti nguyn thin nhin khng c, con ngi li khng thng minh, chng ti c gng lm cng khng th bng c cc nc khc . Nh s lo u thng trc m h xy dng ra cng quc s mt ti chu , v trn nhiu a ht cng s mt trn th gii. H khng t ho l c giang sn gm vc, dn tc tinh anh. Nhng trn thc t h rt thng minh. Ti c trn tun bo Newsweek, mt bi so snh h s thng minh (I.Q.) ca cc dn tc, v thy ngi Nht ng u kh xa. Tuy vy ti cha h gp mt ngi Nht no t ho dn tc h l thng minh. Th ra h va thng minh va khim tn. S khim ln ti thy ngay trong cc bn Nht ca ti. Trong c x i hc ti c mt c bn ngi Nht l Ichiko hc v hi ha v iu khc. Thn nhau ri, Ichiko r ti v phng v cho ti xem cc tc phm ca c, con mt m thut km ci ca ti cng phi bt buc ti nhn nhn l nhng tc phm rt hay. Ti r mt ngi bn Php m hi ha v iu khc ti xem, ra v anh ta tm tc khen hay. Th nhng khi ti bo Ichiko nn lm trin lm th c dy ny t chi, bo rng mnh cn d qu. Du vy, Ichiko c l do tin mnh khng d, c c gii nht v iu khc trong mt cuc trin lm ca Trng Cao ng M Thut. Ngi Vit nam, nht l m sinh vin Vit nam ti Paris chng ti, thng hay ch ngi Nht l km v ngn ng. Qu tht h ni ting Php rt d. ng thy dy v ca ti chng hn, sang Php mi my nm m ting Php chng ra u vo u c. ng ni nhng ting tht tc ci nh levez pieds (nhc chn ln), baissez bras. Nhng khi ti thm ng, ti gp ng ang c mt cun sch ting Nht, hi ra th c bit th tiu khin chnh ca ng l c sch ting Nht. Nhn cch b tr cn phng c th thy ngay l ng chun b rt chu o tn hng th c sch. ng c c mt ci bn thp ngi xp bng c sch, trn bn l mt ci gi sch nghing do ng ng ly. Cch sp xp trong phng r rng l c th c sch trong nhng iu kin tt nht. Cc bn Nht ca ti u ni ting Php km c, nhng b li h ni rt d hiu, bi v h hiu r nhng g h ni v khi khng hiu h ni r rng khng hiu ch no. Dn dn ti hiu rng h khng ni gii ting Php l v h ch trng hc ly kin thc v v h coi trng vn ha ca h. L mt dn tc ln, h cho hc ting m l quan trng hn c, h hc hi ting nc ngoi nh mt phng tin hiu v hc hi ngi khc. Ngi Nht chc chn khng phi l mt dn tc c bit ti v hng bin, nhng ti phi th nhn h din t r rng v mch lc hn ngi Vit. Ngi Vit l mt trong nhng dn tc d v truyn thng nht, iu ny ti s c dp cp n. Nhng hy tr li vi ngi Vit mnh. Nu ngay c ly ba ngi Vit c kh nng hn ba ngi Nht m kt qu cng ch l to ra mt nhm ba ngi d hn nhm ca ba ngi Nht kia th chc chn l ngi Vit mnh khng c kh nng lm vic chung. M khng c kh nng lm vic chung c th khng th ni l mnh hay c bi v kh nng quan trng nht, kh khn nht chnh l kh nng lm vic chung. N i hi trc ht s lng thin, bi v mt tp hp ca chung con ngi chi gian, chi xu, chi gc nhau khng th ko di. N cng i hi v s c tnh khc : nhy cm, bit lng nghe, bit truyn t kin, c kin hay, bao dung hiu ci l ca ngi khc v nht l thng minh thy s cn thit ca t chc v thch ng quyn li ca mnh vi quyn li ca t chc. Nu con ngi ch sng v lm vic mt mnh thi th s hay d c l khng t ra, mnh lm mnh hng, mnh lm mnh bit, lm sao nh gi c hay, d? Ci tr thng minh ln nht chnh l kh nng lm vic chung. khng bit lm vic trong khun kh mt t chc th khng th ni l mnh thng minh. Mt dn tc bt khut v t ho? ...i p bit bao, bit my t ho Si Gn i ta vy tay cho c sao ang tung bay cao... Xun Hng (trch bi Ma Xun Trn Thnh Ph H Ch Minh)

Cc nh bnh lun chnh tr v lch s ca ta d l cng sn hay khng cng sn u ng rng dn tc ta rt bt khut v giu t i dn tc. Cc th h Vit nam ln ln u c hun luyn tin nh vy v t ho v tnh t ho dn tc ca ta. l mt nim tin cn thit, v cng c cn bn, nhng tnh bt khut v lng t ho dn tc c c th hin mt cch thng trc hay khng li l c mt vn . Trong cun Mt Tht , Bi Tn, mt cu i t ph tng bin tp bo Nhn Dn ly khai vi ng cng sn, vit v quan h gia cc cp lnh o ng cng sn v cc c vn Trung Quc sang Vit nam hng dn h lm ci cch in a nm 1955 nh sau: [ ] Mi ln cc v hc tr ny gp on phi vin qu bu ca Mao ch tch, v Th ti ci c (Th a ci cch, theo ting Bc Kinh), h ch c thi tip nhn kin ca chuyn gia, khng dm hi li, cng khng dm ci li. Anh bn ca ti lm vn phng ban Ch o hi y (nm 1954, 1956) k li: Trit c vn, Triu c vn v Vng c vn chuyn ngi da vo gh bnh ln, n bng ra pha trc, c lc gc i c hai chn ln bn, tay cam ly r mao i, nh nc bt n o xung t, phn bo cho nhng ngi nm vn mnh ca t nc Vit nam. Tht th thm cho t nc ny [...] Nhng ngi nm vn mnh ca t nc Vit nam m Bi Tn ni ti l cc ng Trng Chinh, Hong Quc vit, H Vit Thang, v.v... nhng lnh t cng sn ni ting st v c on. H khng coi kin ca ngi Vit nam ra g c, n ngay sinh mnh ca ngi Vit nam cng khng c mt tm quan trng no di mt h. H tn st thng tay nhng ngi khng ng vi ch ngha cng sn. Nhng ai c nhng sch bo ca ng cng sn ngy trc, v cho ti gn y, kh c th khng ngng v nhng li tng bc khng mt cht d dt i vi Trung Quc n anh, Lin x v i, Lnin v i, Stalin v i, Mao ch tch v i. H xng h vi khch ngoi quc bng Ngi, mt ting m h khng bao gi dng i vi ngi Vit. S knh n ngi ngoi quc khng phi ch c th hin vi cc nc x hi ch ngha anh em m ngay c vi cc nc t bn th ch. Trong hi m Paris (1968-1973), h nht nh i ni chuyn vi M ch khng thm ni chuyn vi pha Vit nam Cng Ha. C ngi ni l mt thi chnh tr cn c t xc nhn nh l i din cho ton dn Vit nam v ph nhn mi t cch ca Vit nam Cng Ha. Nhng kt qu ca cuc thng thuyt c bao gi tu thuc thi ny hay thi n u, n lun lun ch ty thuc vo yu t duy nht l tng quan lc lng. Chn la chin lc ca M d nh th v tng quan lc lng d nh th th d H Ni c khinh mit hay knh trng chnh quyn Si Gn, kt qu ca cuc thng thuyt vn nh th. Thi khinh mit phe quc gia ca H Ni chng c nh hng c th no ln cuc thng thuyt c, n ch ni ln mt tm l tn knh ngi ngoi quc v coi thng ng bo ca mnh. Nu thc s c t i dn tc, h phi tm kim mt gii php gia ngi Vit nam vi nhau. Nhng tm l ca h l tm l trng ngoi. Ci tm l trng ngi ngoi khinh ngi nh c th hin mt cch nhc qua v x n nhng ngi trong Mt Trn Thng Nht Cc Lc Lng Yu Nc Gii Phng Min Nam Vit nam ca L Quc Ty cui nm 1984. Nm ngi b kt n t hnh l Mai Vn Hnh, Trn Vn B, L Quc Qun, H Thi Bch v Hunh Vnh Sanh. D chng c cm tnh g vi Mt Trn ny nhng lc ti cng tham gia tranh u cc b co c xt x mt cch ng n. ch l mt thi bo v cng l, thi ny cng c kch thch bi tnh bn vi Trn Vn B m ti quen thn t hi cn hot ng vi nhau trong Tng Hi Sinh Vin Vit nam ti Paris. Gio s Nguyn Ngc Huy cng tham gia c lc cuc vn ng ny vi chng ti. Mt s kin ng nghnh l mt hm ti nhn dc mt th ca Ta i S H Ni ti Paris. Th gm mt phiu gi c en-tte v con du ca ta i s, km vi mt co trng i vi cc can phm. Theo co trng ny th Mai Vn Hnh l ngi ch cht nguy him nht, Trn Vn B l mt ngi nng ni nhiu anh hng tnh, L Quc Qun l mt ngi hot ng c lc, hai ngi kia l tng phm. Trong bui hp ti hm , ti a vn th ny cho Nguyn Ngc Huy xem, Nguyn Ngc Huy ni: Mai Vn Hnh c th thng hnh Php, Hunh Vnh Sanh hi trc c sc lnh nhp tch Php d khng ti ly thng hnh, hai ngi ny c th thot cht, nhng ba ngi kia th nguy. Qu ng vy. Mai Vn Hnh, ngi c coi l ch cht nguy him, v Hunh Vnh Sanh c n x, cn ba ngi kia - B, Qun v Bch - b em x bn ngay mt tun sau . Hai nm sau, Mai Vn Hnh c tr t do cho i Php. Ti nng hn nhng nh c quc tch Php th thot, ti nh hn nhng mang quc tch Vit nam th b bn. Thc l mt quan nim k cc v ngi Vit. T ho dn tc u? Lc cn Si Gn, nm 1981, mt hm ti gp mt anh chuyn gia Vit kiu m ti quen bit t lu. Anh ta du hc ti Php,