TÓM T T M T S V C NÔNG NGHI P - eurochamvn.org · - Khuyến nghị tiến hành khảo sát nhà đầu tư chính thức để xác định tính hiệu quả của các chính

Nhóm Công tác Nông nghiệp Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam, 2015

Trang 1/34

TÓM TẮT MỘT SỐ VẤN ĐỀ LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP

Chuẩn bị bởi Nhóm Công tác Nông nghiệp

GIỚI THIỆU Báo cáo này phản ánh những mối quan tâm và những vấn đề ảnh hưởng đến cộng đồng doanh nghiệp quốc tế tại Việt Nam trong lĩnh vực Nông nghiệp. Thông tin của báo cáo này được đóng góp từ các thành viên của nhóm Công tác Nông nghiệp thuộc Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF), Tập đoàn Tài chính Quốc tế (IFC) và Tiểu ban Thực phẩm, Nông nghiệp và Nuôi trồng Thủy sản (FAASC) thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Âu tại Việt Nam (EuroCham). Tôi xin chân thành cảm ơn các thành viên đã nỗ lực dành thời gian, và đóng góp cho báo cáo này. Một số vấn đề đã được Nhóm Công tác đưa ra tại các kỳ Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam trước đây nhưng vẫn tiếp tục xuất hiện trong bản báo cáo này vì theo quan điểm của chúng tôi những vấn đề này chưa được quan tâm (đúng mức) hoặc vẫn chưa được giải quyết. Năm nay chúng tôi đã thêm một mục về An toàn Thực phẩm vì đây là một chủ đề quan trọng trong nhiều Hiệp định Thương mại Tự do đã được thông qua. Chính phủ đang thực hiện nhiều hành động, nhưng nếu nhìn vào số lượng lớn những sản phẩm nông nghiệp Việt Nam bị từ chối thông quan tại các nước như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc, và liên minh châu Âu, thì rõ ràng những hành động này là chưa đủ.1 Báo cáo này được chia thành 4 phần: những ý kiến đóng góp về Dự thảo Nghị định về những chính sách khuyến khích đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực Nông nghiệp, Quá trình hiện đại hóa và phát triển bền vững của ngành Nông nghiệp ở Việt Nam, các vấn đề khác liên quan đến Nông nghiệp như quyền sở hữu trí tuệ, thuốc trừ sâu - phân bón và chúng tôi kết thúc báo cáo với vấn đề An toàn Thực phẩm. Các vấn đề sẽ được trình bày theo cấu trúc sau: trước hết tóm tắt sơ lược vấn đề và đề xuất liên quan. Tiếp đó là nội dung chi tiết của những vấn đề này và tác động của chúng tới ngành Nông nghiệp Việt Nam. TÓM TẮT 1. Dự thảo Nghị định về những chính sách khuyến khích đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực

Nông nghiệp Theo quan điểm của chúng tôi Dự thảo Nghị định còn khá chung chung và thiếu số liệu cụ thể ở nhiều điểm. Đồng thời Nghị định cũng đưa ra một số quyết định mang tính chủ quan. Hơn nữa, dự thảo nghị định chỉ áp dụng cho đầu tư nước ngoài. Chúng tôi băn khoăn về vấn đề này khi Việt Nam đã có một hệ thống luật điều chỉnh thống nhất cho cả đầu tư trong nước và nước ngoài (Luật Đầu tư 2014). Điều quan trọng là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang tiến hành Kế hoạch tái cấu trúc nông nghiệp với trọng tâm đẩy mạnh đầu tư cho khối tư nhân cả trong và ngoài nước. Dự thảo Nghị định cũng đề xuất một danh sách các phân ngành và tham chiếu tới các địa điểm được ưu đãi ở Phụ lục 1. Tuy nhiên, lý do ưu đãi đối với những hoạt động và địa điểm này chưa thực sự rõ ràng. Chúng tôi đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn nên tiến hành khảo sát chính thức các nhà đầu tư để xác định mức độ hiệu quả của những ưu đãi hiện hành cũng như quyết định một cách khách quan ưu đãi mấu chốt để thu hút nhà đầu tư nước ngoài.

1Xem báo cáo 2015 của UNIDO về đạt tiêu chuẩn chất lương, tuân thủ các tiêu chuẩn về thương mại<www.unido.org/tradestandardscompliance.html>


Trang 2/34

Cuối cùng, Dự thảo Nghị định đề cập tới công tác xúc tiến đầu tư mà theo chúng tôi còn khá mơ hồ và không thực sự có ý nghĩa (Chương IV). Chúng tôi đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và/hoặc Cơ quan cưỡng chế thi hành (thuộc đầu tư khu vực tư nhân) xác định những dịch vụ và hỗ trợ cụ thể tới nhà đầu tư. Đề xuất - Khuyến nghị Dự thảo không nên chỉ giới hạn ở nhà đầu tư nước ngoài mà mở rộng phạm vi

áp dụng đối với cả các nhà đầu tư trong nước; - Dự thảo nên cụ thể hóa hơn và kết hợp với các hoạt động xúc tiến đầu tư; - Khuyến nghị tiến hành khảo sát nhà đầu tư chính thức để xác định tính hiệu quả của các

chính sách khuyến khích/ưu đãi trong thu hút các nhà đầu tư nước ngoài; và - Xác định và cụ thể hóa các dịch vụ và hỗ trợ dành cho nhà đầu tư nước ngoài. 2. Hiện đại hóa và phát triển bền vững ngành Nông nghiệp Việt Nam Vấn đề cản trở Việt Nam trở thành nhà xuất khẩu hàng đầu trong thị trường xuất khẩu nông nghiệp là sự thiếu bền vững, mà một phần bắt nguồn từ thực tế tại Việt Namlà phần lớn các cơ sở nông nghiệp đều có quy mô nhỏ. Đây là nguyên nhân làm hạn chế sự việc sử dụng máy móc – phương pháp có thể cải thiện chất lượng và số lượng – vì một hộ làm nông nhỏ đơn lẻ không thể chi trả được chi phí đầu tư và diện tích đất nền quá nhỏ để sử dụng máy móc. Chính phủ đã nhận ra vấn đề này cần được giải quyết và đang tiến hành các biện pháp nhằm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài và phát động nhiều chương trình kêu gọi tài trợ để mục đích hiện đại hóa và cơ giới hóa trồng trọt trở nên dễ dàng hơn.2 Chúng tôi tin rằng Chính phủ nên hỗ trợ khuyến khích người nông dân hợp tác. Doanh nghiệp cũng có thể đóng vai trò giới thiệu những biện pháp hỗ trợ để khuyến khích hợp tác sâu rộng hơn với người nông dân. Chúng tôi nhận thấy rằng cơ giới hóa sẽ làm tăng tỷ lệ thất nghiệp ở các vùng nông thôn vì nguồn thu nhập của nhiều người dân đến từ các hoạt động nông nghiệp, do vậy chúng tôi ủng hộ ý tưởng xây dựng các nhà máy ở khu vực nông thôn để đảm bảo tỷ lệ việc làm bền vững ở những khu vực này. Chúng ta cần có kinh phí để hiện thực hóacác chiến lược và chương trình này. Trong những năm trở lại đây, đầu tư vào nông nghiệp vẫn chưa tương xứng với những đóng góp của nông nghiệp vào GDP. Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ quan điểm được đề xuất trong hội thảo FFTC-NACF (Food and Fertilizer Technology Center (FFTC) and National Agricultural Cooperative Federation (NACF), việc đầu tư rất quan trọng để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và phát triển nông nghiệp bền vững ở Việt Nam.3 Chúng tôi cũng tin rằng một hệ thống nông nghiệp được hiện đại hóa và cơ giới hóa sẽ cải thiện sản lượng và chất lượng sản xuất nông nghiệp. Để đạt được điều này, cần tạo ra một sân chơi bình đẳng về mọi lĩnh vực trong kinh doanh nông nghiệp của các công ty nước ngoài. Đặc biệt khi xét đến chuyên môn và kiến thức mà những doanh nghiệp này có thể mang lại để cải thiện nền nông nghiệp Việt Nam. Do vậy, việc cân nhắc cách thức cơ cấu lĩnh vực nông nghiệp và loại hình sản phẩm xuất khẩu cũng rất quan trọng, thật sự cần thiết và có khả năng thực hiện. Khi xét tới nhiều ý kiến liên quan, chúng tôi tin rằng Chính phủ đã nhận thức rõ điều này. Việc mở cửa thị trường để xuất khẩu hàng Việt Nam cũng rất quan trọng, không chỉ với các quốc gia như Hoa Kỳ, Nhật Bản hay Liên minh châu Âu, mà còn tới cả các quốc gia láng giềng. Hiện nay Việt Nam đang nhập khẩu sản phẩm từ các nước như Thái Lan hay Trung Quốc, nhưng việc xuất khẩu sang các quốc gia này vẫn chưa thực sự được đẩy mạnh. Việc kết nối sản phẩm Việt Nam và tiếp cận các thị trường này cũng như những thị trường khác cần được tiến hành đàm phán.

2Xem (vietnamnews.vn/society/263713/farmers-reap-modern-farming-gains.html) 3Xem báo cáo của Việt Nam về FFTC-NACF các mối đe doạ và cơ hội của các Hiệp định thương mại tự do trong khu vực châu Á, được tổ chức tại Hàn Quốc vào ngày 11 Tháng Chín 15, 2013, (www.agnet.org/htmlarea_file/activities/20110719103351/2007013101.pdf )


Trang 3/34

Dù mức độ đầu tư của Chính phủ hiện chưa đủ, chúng ta vẫn có khả năng hiện đại hóa và cải tiến thông qua Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và Hợp tác công-tư (PPP). Để thu hút FDI nhiều hơn, chúng ta cần vượt qua một số thách thức dù Dự thảo Nghị định được đề cập ở phần trước cũng sẽ có tác dụng hỗ trợ nếu những đề xuất của chúng tôi được đưa ra xem xét. Ví dụ, cần tạo ra những chính sách thương mại và quy trình quản lý rõ ràng, minh bạch.Hơn nữa, điều quan trọng là tạo ra sự công bằng khi tiếp cận cho doanh nghiệp và các hộ nông dân quy mô lớn - nhỏ. Cuối cùng, cần lưu ý rằng hệ thống thuế của chúng ta không cạnh tranh bằng các quốc gia trong khu vực. 4Chúng tôi đồng ý với quan điểm của Chính phủ rằng một số vùng cần cố gắng thu hút FDI và sử dụng kỹ thuật canh tác công nghệ cao để phát triển ngành nông nghiệp. Liên quan tới sự phát triển lâu dài của Hợp tác công-tư PPP, điều quan trọng là cần nhận rõ để tiếp tục và duy trì thành công này. Chính phủ nên đưa ra một hệ thống giám sát và những chính sách đúng đắn để đảm bảo người nông dân có thể áp dụng phương pháp thực hành tốt nhất. Chúng tôi quan ngại rằng nếu điều này không được tiến hành, sẽ không có sân chơi bình đẳng tất cả các bên tham gia. Việc thiếu những chính sách cụ thể của Chính phủ sẽ dẫn đến nguy cơ các công ty không đầu tư vào Hợp tác công-tư PPP bất chấp những kết quả tích cực mà PPP đã mang lại. Một giải pháp khác để cải thiện sự bền vững của nông nghiệp là việc các công ty cung cấp các giải pháp dinh dưỡngtheo mùa vụ cho người nông dân. Một trong các hoạt động phổ biến nhất của các công ty trong lĩnh vực này là tổ chức các cuộc hội thảo chuyên đề với mục đích chuyển giao công nghệ cao và giúp người nông dân hiểu thêm về cách quản lý dinh dưỡng một cách thống nhất theo mùa vụ nhằm tăng sản lượng, chất lượng và thu nhập cho họ. Hội nghị khuyến nông thường được tổ chức theo cấp độ thôn xã. Tuy nhiên, trước khi tiến hành hội nghị, công ty cần được sự cho phép của Sở Công Thương (DOIT) cấp tỉnh. Chúng tôi tin rằng quy trình tiến hành có thể được đơn giản hóa và hài hòa hơn, vì việc xin cấp phép cho mỗi hội nghị khá phức tạp và khác nhau ở mỗi tỉnh thành. Một số vấn đề cũng nảy sinh khi xin cấp phép với người nước ngoài hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định, do vậy,thủ tục này cũng nên được đơn giản hóa.Ví dụ, có thể dựa trên thực tế công ty đã có giấp phép phân phối, hay trong trường hợp một người nước ngoài có giấy phép lao động có hiệu lực hoặc thẻ cư trú, những yêu cầu để được cấp phép nên được bãi bỏ. Cuối cùng, đôi khi vẫn gặp phải trường hợp cơ quan nhà nước và doanh nghiệp không hoàn toàn hiểu được ý nghĩa của các quy định.Vì vậy việc tổ chức những buổi hướng dẫn để nâng cao hiệu quả của quá trình thực hiện vô cùng cần thiết. Đề xuất - Nâng cấp ngành nông nghiệp; - Thúc đẩy hợp tác; - Tiếp tục tạo cơ hội cho người nông dân tiếp cận các nguồnhỗ trợ tài chính dễ dàng hơn, tiến

hành các biện pháp hỗ trợ nhằm khuyến khích hiện đại hóa và cơ giới hóa nông nghiệp; - Hỗ trợ nông dân tiếp cận những công việc mới bên cạnh nghề truyền thống bằng cách

khuyến khích xây dựng nhà máy ở khu vực nông thôn; - Khuyến khích phát triển việc thực hành tốt hoặc phát triển hình thức Hợp tác Công – tư

PPP; - Phát triển hệ thống giám sát và những chính sách đúng đắn để đảm bảo người nông dân có

thể áp dụng việc thực hành tốt; - Tạo ra sân chơi bình đẳng trong mọi lĩnh vực bằng cách:

Tạo cơ hội tiếp cận ngang bằng tới nguồn lực tài chính trong và ngoài lãnh thổ Việt Nam;

Tạo cơ hội tiếp cận ngang bằng với các nguồn nguyên liệu thô trong và ngoài Việt Nam; 4Xem(ap.fftc.agnet.org/ap_db.php?id=106&print=1)


Trang 4/34

Đối xử bình đẳng trong việc xin cấp giấy phép kinh doanh; và

Đối xử công bằng về các yêu cầu trong các lĩnh vực cụ thể khác. - Chuyển đổimặt hàng xuất khẩu từ các sản phẩm chất lượng thấp sang sản phẩm cao cấp; - Chuyển đổi từ phụ phẩm sang các sản phẩm thu hút xuất khẩu - Đa dạng hóa sản phẩm và hỗ trợ công bằng cho các sản phẩm khác như đã hỗ trợ cho cà

phê, trà, tiêu, hải sản và cao su; - Khuyến khích đầu tư vào quy trình sản xuất, giai đoạn sau thu hoạch, quá trình chế biến và

bảo quản; - Tạo cơ hội để sản phẩm Việt Nam tiếp cận thị trường các nước lân cận; - Đơn giản hóa và hài hòa quá trình xin cấp phép để tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề cho

nông dân; - Đơn giản hóa quy trình nhập cảnh của người nước ngoài làm việc cho các công ty đã có giấy

phép phân phối; - Bãi bỏ yêu cầu xin nhập cảnh với người nước ngoài đã có giấy phép lao động còn hiệu lực

hoặc thẻ cư trú; và - Tổ chức các buổi đào tạo/hướng dẫn cho cơ quan Chính phủ và doanh nghiệp để tăng hiệu

quả thực hiện. 3. Chất lượng của các sản phẩm đầu vào nông nghiệp bao gồm thuốc trừ sâu và phân bón Một báo cáo gần đây của các chuyên gia đã chỉ ra rằng 50% phân bón không đạt chuẩn hoặc thậm chí bị làm giả. Báo cáo cũng chỉ ra rằng thất thoát kinh tế ước tính vào khoảng 800 triệu USD. Số lượng sản phẩm bảo vệ thực vật giả mạo và bất hợp pháp cũng đang tăng lên, gây thiệt hại rất lớn cho người nông dân và nền nông nghiệp.Thuốc trừ sâu giả hiếm khi được kiểm nghiệm và còn có thể chứa những tạp chất độc hại có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của người nông dân và người tiêu dùng.Hơn nữa các sản phẩm giả mạo có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho cây trồng và có thể dẫn tới việc sản phẩm bị các công ty thực phẩm từ chối bởi mức độ dư lượng không mong muốn. Tất cả những yếu tố này có thể đe dọa tới nguồn thu của người nông dân. Chúng tôi tin rằng việc thắt chặt đăng kí và tuân thủ sẽ làm tăng chất lượng các sản phẩm Việt Nam và cả các sản phẩm xuất khẩu vào thị trường Châu Âu, vị thế của nông dân Việt Nam theo đó cũng tăng lên. Theo quan điểm của chúng tôi việc thiếu các hoạt động kiểm soát đảm bảo việc sử dụng an toàn và thích hợp các sản phẩm đầu vào và việc sản phẩm đầu vào kém chất lượng được phân phối tới người nông dân, sẽ dẫn tới những vấn đề môi trường và an toàn. Những hộ nông dân nhỏ không thể mua những sản phẩm đầu vào chất lượng cao nên không thể cạnh tranh với các công ty lớn. Tuy nhiên, việc này lại có tác động tiêu cực khá lớn. Việc sử dụng một cách thích hợp các sản phẩm chất lượng cao sẽ làm giảm chi phí sản xuất, tăng năng suất cây trồng/ chất lượng và giamr thiểu tác động của việc sử dụng phân bón tới môi trường. Đồng thời điều quan trọng là hình thành nhận thức về rủi ro của việc sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu giả với sức khỏe con người và cũng như tác động của nó tới danh tiếng sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam. Các sản phẩm thường bị từ chối nhập khẩu ở một số nước vì dư lượng thuốc trừ sâu hoặc các hóa chất độc hại khác quá lớn (mà nguyên nhân là do việc sử dụng sản phẩm giả hoặc không đúng quy cách).Do vậy cần triển khai các chương trình hướng dẫn cũng như vệc chia sẻ thông tin và công nghệ mới nhất tới người nông dân để cải thiện tình hình này. Việc phân biệt rõ ràng phân bón NPK và các loại hóa chất khác theo mã HS cũng rất hiệu quả. Chúng tôi cũng cho rằng các công ty sản xuất hay nhập khẩu sản phẩm chất lượng cao, an toàn cho môi trường và cộng đồng nên được ưu đãi về một số yêu cầu giấy phép. Cuối cùng, nhân cơ hội này chúng tôi muốn đóng góp một vài ý kiến về quy định mới trong quản lý phân bón. Những quy định mới ban hành đã đưa đến một làn gió mới đối với thị trường phân


Trang 5/34

bón. Mục tiêu của những quy định này là để củng cố lại thị trường phân bón tại Việt Nam và dần xóa bỏ những sản phẩm giả và kém chất lượng. Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ những quy định này tuy nhiên về mặt thực thi cần được cải thiện bởi nhiều khi việc áp dụng những quy định này lại gây khó khăn cho các doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng có chất lượng. Do vậy, việc tiến hành áp dụng thí điểm chuẩn mực các quy định này để tránh kết quả không chuẩn xác khi đưa ra áp dụng trên thị trường là đặc biệt cần thiết. Đề xuất - Tăng cường các biện pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ thông qua việc triển khai chặt chẽ

các hoạt động chống hàng giả trên thị trường; thu hồi các sản phẩm bất hợp pháp trên thị trường;

- Nâng cao nhận thức thông qua truyền thông đa phương tiện của Chính phủ để giải thích về những rủi ro cho nông dân, cộng đồng và nền kinh tế khi người nông dân sử dụng các sản phẩm đầu vào giả (rẻ tiền);

- Ban hành các quy chế nghiêm ngặt để kiểm soát thị trường phân bón giả và kém chất lượng; - Thêm các quy định về quyền sở hữu trí tuệ vào thủ tục đăng kí để đảm bảo việc bảo vệ

quyền sở hữu trí tuệ được bắt đầu từ khi đăng kí; - Triển khai đánh giá nghiêm ngặt về đăng kí thương hiệu, và bắt buộc loại bỏ những thương

hiệu, logo, hình ảnh tương tự…; - Giải quyết vấn đề tham nhũng ở cấp địa phương và quy trình chặt chẽ hơn với việc mở cửa

và đóng cửa các công ty đầu vào nhỏ; - Đưa ra các chương trình giáo dục về cân bằng dinh dưỡng, và cách thức sử dụng sản phẩm

phù hợp, giảm thiểu sử dụng sản phẩm đầu vào quá mức; - Thiết lập một chương trình đào tạo khuyến khích việc cân bằng dinh dưỡng cây trồng theo

mô hình 4R (sản phẩm đúng, mức độ đúng, thời điểm đúng và địa điểm đúng) cũng như giải quyết tình trạng sử dụng sai và/hoặc quá liều sản phẩm đầu vào; từ đó sẽ giúp giảm chi phí sản xuất, nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng và giới hạn tác động của việc sử dụng phân bón tới môi trường;

- Nâng cao kiến thức của chuyên gia tư vấn khuyến nôngvề dinh dưỡng và bảo vệ cây trồng, và tác động của các sản phẩm đầu vào nông nghiệp tới môi trường để triển khai các chương trình đào tạo hiệu quả;

- Khuyến khích chuyển giao kiến thức và nghiên cứu mới tới người nông dân càng sớm càng tốt;

- Xúc tiến sân chơi bình đẳng bằng cách loại bỏ thuế nhập khẩu với phân NPK có chất lượng (các loại phân bón được sản xuất bằng công nghệ cao, được thử nghiệm hiệu quả, an toàn cho sức khỏe con người, không có hoặc ít tác động tới môi trường…) để khuyến khích nhập khẩu/ sản xuất và sử dụng những sản phẩm này;

- Phân biệt phân bón với các hóa chất nói chung và xác định mã HS thích hợp cho phân bón để tránh nhầm lẫn về thuế;

- Đảm bảo việc thực hiện các chương trình hướng dẫn bắt buộc ở tất cả các công ty về việc sử dụng sản phẩm bảo vệ thực vật an toàn;

- Thiết lập hệ thống hỗ trợ quản lý việc sử dụng sản phẩm bảo vệ thực vật an toàn; - Ban hành chính sách khuyến khích nhà đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng chất lượng để

tiến hành xét nghiệm và giám sát chất lượng của các sản phẩm nông nghiệp đầu ra; - Loại bỏ quy định về giấy phép sử dụng một lần với các công ty mà giấy phép kinh doanh đã

bao gồm quyền nhập khẩu - Loại bỏ yêu cầu về thư xác nhận của ngân hàng khi xin giấy phép nhập khẩu phân bón vào

Việt Nam


Trang 6/34

- Tập trung kiểm tra thị trường nội địa, địa phương để kiểm soát thị trường sản phẩm đầu vào ở Việt Nam;

- Phân biệt giữa công ty có giấy phép sản xuất và phân phối tại địa phương và công ty chỉ có giấy phép phân phối;

- Thiết lập các rào cản kỹ thuật để xóa bỏ việc sử dụng thuốc trừ sâu có độ rủi ro cao và gây hại cho con người và môi trường;

- Khuyến khích việc quản lý có trách nhiệm - đạo đức và việc sử dụng thuốc trừ sâu (chất lượng cao và an toàn) theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất;

- Khuyến khích việc dán nhãn thích hợp cho thuốc trừ sâu đồng bộ với hướng dẫn; - Ban hành các quy định theo từng tiêu chí cụ thể để khuyến khích việc giới thiệu sản phẩm

bảo vệ thực vật mới với kỹ thuật cao và công nghệ hiện đại; - Tiến hành các chương trình giáo dục chất lượng cho người nông dân để khẳng định tầm

quan trọng và lợi ích của việc sử dụng thuốc trừ sâu thích hợp và tuân theo hướng dẫn trên nhãn mác.

- Khuyến khích sử dụng phương pháp lấy mẫu chuẩn để tránh kết quả không đáng tin cậy và không chính xác

- Đưa ra những hướng dẫn giúp các doanh nghiệp thực hiện phương pháp lấy mẫu chuẩn. 4. An toàn thực phẩm An toàn thực phẩm là một vấn đề quan trọng không chỉ với lĩnh vực nông nghiệp mà còn với cả cộng đồng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): “Thực phẩm không an toàn là nguyên nhân của các vấn đề sức khỏe của con người từ khi lịch sử được ghi chép lại, và những vấn đề về an toàn thực phẩm chúng ta gặp ngày nay không còn là vấn đề mới nữa. Tuy các Chính phủ trên toàn thế giới đang nỗ lực hết mình để cải thiện mức độ an toàn của nguồn cung thực phẩm, sự xuất hiện của những căn bệnh do thực phẩm gây ra vẫn là một vấn đề y tế nổi cộm ở cả các nước đã và đang phát triển.5 Trong 9 tháng đầu năm 2015, tổng số ca ngộ độc thực phẩm được báo cáo là 129 ca với 3436 bệnh nhân và 20 trường hợp tử vong. Vấn đề an toàn thực phẩm không chỉ gây bệnh cho con người mà còn hạn chế khả năng xuất khẩu của Việt Nam và ảnh hưởng đến uy tín sản phẩm Việt. Trong năm 2014, ủy ban thương mại EU, Nhật Bản và Hoa Kỳ đã nhận được rất nhiều lời cảnh báo về những lô hải sản có chứa dư lượng thuốc kháng sinh vượt quá mức cho phép. Trong năm 2015 nhiều vấn đề phát sinh trong quá trình xuất khẩu đã được báo cáo: xuất khẩu với Ả Rập Xê Út, Hoa Kỳ và Nhật Bản.6 Từ tháng Một tới nay, Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn chăn nuôi (RASFF) của EU đã từ chối thông quan với 21 sản phẩm từ Việt Nam nhập khẩu vào các nước thành viên EU. 17 sản phẩm khác bị tạm ngừng thông quan và phải cung cấp thêm thông tin trước khi quyết định được đưa ra. Trong bối cảnh một loạt các hiệp định thương mại tự do sẽ được kí kết và phê chuẩn, điều quan trọng là phải giải quyết vấn đề đa dư lượng (multi-residue levels - MLRs) khi cuộc cạnh tranh ngày một trở nên khốc liệt hơn.7 Nguyên nhân gây nên mức độ dư lượng cao có thể do những thành phần giả mạo và bất hợp pháp hoặc nguyên liệu thô, việc này sẽ đe dọa tới danh tiếng của các sản phẩm Việt Nam, và

5‘Cầm nang năm chìa khoá cho an toàn thực phẩm 'của Tổ chức Y tế Thế giới, xem (http://apps.wcáchho.int/iris/bitstream/10665/43546/1/9789241594639_eng.pdf?ua=1) 6Xem(tuoitrenews.vn/business/28078/vietnam-produce-exports-should-meet-food-hygiene-safety-requirements-in-overseas-markets-ministry) 7 Xem (http://english.vietnamnet.vn/fms/business/141921/agriculture-sector-faces-tough-times-ahead.html), (en.nhandan.org.vn/business/economy/item/3044802-agricultural-export-revenue-sets-new-record-of-us$30-8-billion.html), (vietnamnews.vn/economy/271524/vn-produce-losing-their-edge.html), (vovworld.vn/en-US/Economy/Expanding-exports-markets-for-Vietnamese-farm-produce/266152.vov); (vccinews.com/news_detail.asp?news_id=32038) and (www.vir.com.vn/bright-prospects-for-agriculture.html)


Trang 7/34

cũng có thể gây nguy hiểm với sức khỏe của nông dân và người tiêu dùng.8 Đôi khi chúng cũng bao gồm những sản phẩm đã bị cấm từ lâu ở các quốc gia khác, nhưng vẫn chưa bị cấm và được sử dụng tại Việt Nam; do thiếu quy định rõ ràng, hoặc thiếu các biện pháp cưỡng chế.9 Chúng ta cũng cần nhận thức rằng việc xử lý sau thu hoạch, bảo quản và phân phối chưa đầy đủ có tác động tới tỷ lệ thành công cũng như vấn đề an toàn thực phẩm của các nước sản xuất.10 Điều này có thể được cải thiện bằng cách giới thiệu một bộ ngành chuyên trách, kết hợp và điều phối hài hòa các luật và quy định tới Cục An toàn vệ sinh Thực phẩm do. Việc này cũng đồng nghĩa với việc giảm thiểu rắc rối trong quản lý hơn và việc kiểm soát chất lượng và an toàn sẽ hiệu quả hơn, đồng thời cho phép các bên liên quan tham gia nhiều hơn. Hiện nay, Chính phủ đã nhận thức được những vấn đề này và đang tiến hành những biện pháp bước đầu để giải quyết chúng. Trong năm 2013 và 2014, một loạt quy định đã có hiệu lực.11 Cụ thể, thông tư liên tịch 13/2014/TTLT-BYT-BNNPTNT-BCT (Thông tư liên tịch 13) là một bước tiến đáng kể để tránh việc quản lý thực phẩm chồng chéo của nhiều bộ, nhưng vẫn chưa xóa bỏ được hoàn toàn sự lộn xộn. Đồng thời, nếu xét tới những vẫn đề còn đang tồn tại thì điều này vẫn chưa đủ. Hệ thống hiện nay gây khó khăn cho việc thống nhất quá trình soạn thảo, thi hành và áp dụng các quy định. Vấn đề này càng trở nên phức tạp hơn vì ở cấp độ địa phương và tỉnh thành, quy định đôi khi được diễn giải theo những cách khác nhau hay tiến hành theo các cách khác nhau. Thanh tra viên có thể tới kiểm tra ba, thâm chí bốn lần cùng một vấn đề hoặc các vấn đề khác nhau, và đôi khi đưa ra kết quả ngược với ý kiến chuyên môn.Việc này dẫn tới sự tốn kém và mất thời gian của cả doanh nghiệp và chính quyền. Việc này có thể sẽ làm tăng giá thành sản phẩm, nhưng không đồng nghĩa là với việc thực phẩm an toàn hơn. Chất lượng của các phòng thí nghiệm và các phương pháp kiểm tra cũng rất quan trọng để tăng an toàn thực phẩm. Chúng tôi kiến nghị rằng mọi doanh nghiệp nên được đối xử một cách công bằng và việc kiểm soát sản phẩm cần phải giống như trước được nhập khẩu vào Việt Nam. Nhưng thực tế không phải lúc nào cũng như vậy. Một trường hợp gần đây đã chỉ ra rằng việc cải tiến là cần thiết, vì hai bài kiểm nghiệm ở hai cơ quan kiểm tra khác nhau của cùng một sản phẩm sẽ cho những kết quả khác nhau, và vì vậy không thể đi đến kết luận sản phẩm đã an toàn hay chưa. Đôi khi không thể tiến hành việc kiểm tra; hoặc những sản phẩm làm tăng tính nhận diện của các sản phẩm Việt Nam có thể được sử dụng hợp pháp ở EU nhưng lại không thể nhập khẩu vào Việt Nam.Điều này có nghĩa hoa quả trồng tại địa phương – khi so sánh với hoa quả được trồng ở những nơi khác – ít có khả năng xuất khẩu hơn. Theo quan điểm của chúng tôi, vấn đề an toàn thực phẩm có thể giải quyết bằng nhiều cách khác nhau, như sử dụng khuôn khổ luật pháp đúng đắn, hệ thống truy xuất nguồn gốc, Cục An toàn vệ sinh thực phẩm tập trung tham gia theo nhiều cách vào chuỗi cung ứng, quyền sở hữu trí tuệ, quản lí và kiểm soát thuốc trừ sâu, hệ thống kiểm tra tốt và cưỡng chế thi hành hiệu quả. Đề xuất - Tiếp tục làm rõ phạm vi của Thông tư liên tịch 13;

8Xem (tuoitrenews.vn/society/26193/toxic-tet-kumquats-highlight-vietnam-s-pesticide-problem) 9‘Chương Kinh doanh nông nghiệp và an toàn thực phẩm 'của thực phẩm, nông nghiệp và Ủy ban Phát triển Doanh nghiệp Aqua trong Sách trắng 2015 của Phòng Thương mại châu Âu, khoản 3.1.5 về khung pháp lý, điều phối và thực thi. 10Xem Project VIE/61/94, May 2009, page 17 and (www.fao.org/ag/agn/CDfruits_en/launch.html) 11Ví dụ: Nghị định 178/2013 / NĐ-CP ngày 14 tháng 11, 2013 về xử phạt vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm, Nghị định 119/2013 / NĐ-CP ngày 9 tháng 10 năm 2013 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thú y, giống vật nuôi , và thức ăn chăn nuôi (Nghị định 119) và Thông tư liên tịch 13/2014 / TTLT-BYT-BNNPTNT-BCT ngày 09 tháng tư 2014 về việc giao nhiệm vụ và hợp tác giữa các cơ quan quản lý an toàn thực phẩm.


Trang 8/34

- Thiết lập một nhóm công tác bao gồm các đại diện của các Bộ/ngành liên quan và các tổ chức hoạt động trong ngành thực phẩm, nông nghiệp và kinh doanh thủy sản (như Nhóm Công tác Nông nghiệp của VBF và Tiểu ban Thực phẩm, Nông nghiệp và Nuôi trồng Thủy sản (FAASC) thuộc Phòng Thương mại châu Âu tại Việt Nam (EuroCham);

- Sửa đổi Luật An toàn Thực phẩm và thiết lập một Cục An toàn vệ sinh thực phẩm và một Bộ chuyên trách về vấn đề này càng sớm càng tốt;

- Phân công những viêc sau đây cho Cục An toàn vệ sinh thực phẩm:

Kiểm tra, xác nhận và kiểm soát những vấn đề liên quan đến nhập khẩu, xuất khẩu và vận chuyển các thành phần, nguyên liệu và thực phẩm

Kiểm nghiệm và chứng nhận thực phẩm;

Dán nhãn và kiểm soát quảng cáo thực phẩm;

Lập các báo cáo về việc cảnh báo thực phẩm liên quan đến chuỗi cung ứng thực phẩm bao gồm thuốc trừ sâu, phân bón, thức ăn chăn nuôi...

Cấp phép, đăng kí thành lập và kinh doanh thực phẩm, chế biến thực phẩm và kho lương thực;

Tổ chức đào và nâng cao nhận thức về an toàn thực phẩm;

Hỗ trợ phát triển việc thực hành tốt nhất liên quan đến an toàn thực phẩm; và

Tổ chức kiểm tra và cung cấp dữ liệu cho việc điều tra tội phạm liên quan đến an toàn thực phẩm.

- Kết hợp với bộ máy tổ chức tại Cục An toàn vệ sinh Thực phẩm để lưu giữ các kiến thức và kinh nghiệm hiện có;

- Kết hợp với các nước láng giềng nhằm giải quyết vấn đề an toàn thực phẩm xuyên biên giới; - Khuyến khích các công ty giới thiệu hệ thống truy xuất nguồn gốc; - Thực thi pháp luật hiện hành về truy xuất nguồn gốc; - Thay đổi khung pháp lý để tất cả các phòng thí nghiệm ở Việt Nam, trong nước hay quốc tế,

dùng chung các phương pháp thử nghiệm tiêu chuẩn hóa và được quốc tế công nhận; - Đẩy mạnh việc công nhận và sử dụng duy nhất đề án VILAS; - Thực hiện các biện pháp nhằm cải thiện uy tín các phòng thí nghiệm ở Việt Nam; - Khuyến khích duy trì, thực thi và công nhận đề án VILAS. Chấp nhận kết quả của một phòng

thí nghiệm (nước ngoài hoặc Việt Nam) đã được công nhận theo tiêu chuẩn quốc tếvà sử dụng như đối với kết quả thử nghiệm của các phòng thí nghiệm nội bộ mà không cần phải tiến hành một thí nghiệm khác để đạt được giấy phép hoặc chứng chỉ;

- Tăng số lượng các phương pháp thử nghiệm hiện có ở Việt Nam - Cân đối phương pháp làm việc của các phòng thí nghiệm và phát triển việc thực hành tốt

nhất; - Chú ý rằng các sáng kiến hiện nay được thực hiện một cách cân đối hài hòa; - Giảm sự quan liêu khi các xét nghiệm cần phải được thực hiện ở nước ngoài; - Sửa đổi yêu cầu thử nghiệm theo cách yêu cầu“phân tích dạng” đối với kim loại nặng; - Kiểm tra “dạng” của các kim loại nặng về tác hại đối với tính di động, sinh khả dụng và tích

lũy sinh học; - Khuyến khích nâng cấp các phương pháp thử nghiệm và các cơ sở hướng tới hiện đại hóa,

phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế được công nhận bởi ISO, AFNOL, AOAC để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác, ngăn chặn bất kì sự chậm trễ nào và/ hoặc chuyên quyền hoặc phân biệt vô lý;

- Cho phép các công ty nhập khẩu lưu trữ thực phẩm đông lạnh tại các cơ sở lưu trữ riêng để kiểm dịch và kiểm tra an toàn thực phẩm nhằm bảo toàn chuỗi cung ứng lạnh;

- Cho phép các sản phẩm có thể được sử dụng hợp pháp ở các quốc gia khác nhập khẩu vào Việt Nam mà không cần thêm các tài liệu bổ sung; và


Trang 9/34

- Thi hành pháp luật hiện hành, đặc biệt trong trường hợp ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng.

Chúng tôi đánh giá cao cơ hội được trình bày những vấn đề nêu trên tại Diễn đàn. Trong báo cáo này, chúng tôi đã phản ánh mối quan tâm và quan điểm của chúng tôi, cũng như các lợi ích khi những đề xuất của chúng tôi được thực hiện cho từng mục đã đề cập. Trong phần báo cáo chi tiết sau đây, chúng tôi sẽ đưa một số hướng dẫn, khuyến nghị cho từng chủ đề cụ thể.


Trang 10/34

BÁO CÁO CHI TIẾT

Bản báo cáo đưa ra các vấn đề chi tiết, ảnh hưởng đến nông nghiệp, nền kinh tế, dân số cũng như tiềm năng xuất khẩu của Việt Nam như thế nào và chúng tôi cũng đưa ra các đề xuất giải quyết vấn đề. 1. Nhận xét về Dự thảo Nghị định Chính sách khuyến khích đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực

nông nghiệp12 Chúng tôi lưu ý rằng Dự thảo Nghị định chỉ áp dụng cho đầu tư nước ngoài. Việt Nam có một hệ thống pháp lý thống nhất cho cả đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài (Luật Đầu tư). Liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang tiến hành ARP mà trong đó sẽ tập trung vào việc tăng cường đầu tư khu vực tư nhân cho cả các công ty trong nước và nước ngoài. Dự thảo Nghị định cũng đề xuất một danh sách các phân ngành (tham khảo ở Phụ lục 1) và tham chiếu tới các địa điểm được ưu đãi. Tuy nhiên, lý do ưu đãi đối với những hoạt động và địa điểm này chưa thực sự rõ ràng. Thêm vào đó, các quyết định ở Nghị định còn mang tính chủ quan và chưa phù hợp với thông lệ quốc tế. Thông lệ quốc tế được định nghĩa bởi sự minh bạch , khả năng dự đoán của tiêu chuẩn và quy tắc thực hiện. Các quyết định đầu tư dài hạn thường đặt ra yêu cầu về chính sách an ninh và các nhà đầu tư sẽ rất lo ngại nếu một số ưu đãi hiện hành có thể bị loại bỏ theo thời gian. Liên quan đến mức độ và loại ưu đãi tài chính, có nhiều minh chứng cho thấy ưu đãi thuế không phải là yếu tố ưu tiên hàng đầu khi nhà đầu tư lựa chọn địa điểm. Tương tự, các bằng chứng khác trên thế giới cho thấy đối với đối tượng Dự thảo hướng tới là các nhà đầu tư đang tìm kiếm nguồn tài nguyên hoặc thị trường, họ sẽ không yêu cầu nhiều ưu đãi khi họ cảm thấy được thuyết phục hơn bởi những cơ hội khai thác trong nước. Chúng tôi đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn nên tiến hành khảo sát chính thức các nhà đầu tư để xác định mức độ hiệu quả của những ưu đãi hiện hành cũng như quyết định một cách khách quan ưu đãi mấu chốt để thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Dự thảo Nghị định đề cập tới công tác xúc tiến đầu tư mà theo chúng tôi còn khá mơ hồ và chưa thực sự có ý nghĩa (Chương IV). Dự thảo Nghị định yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phát triển chức năng xúc tiến đầu tư nước ngoài. Gần đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã thành lập một Bộ phận phối hợp xúc tiến đầu tư ở khu vực tư nhân. Trong trường hợp này, điều không rõ ràng ở đây chính là lí do tại sao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần có một bộ phận xúc tiến FDI riêng biệt và trên hết, mục tiêu cụ thể của bộ phận là gì và sẽ cung cấp dịch vụ/ hỗ trợ cụ thể như thế nào cho các nhà đầu tư? 2. Hiện đại hóa và phát triển bền vững ngành Nông nghiệp Việt Nam Nâng cấp các hộ sản xuất nhỏ Vấn đề cản trở Việt Nam trở thành nhà xuất khẩu hàng đầu trong thị trường xuất khẩu nông nghiệp là sự thiếu bền vững, mà một phần bắt nguồn từ thực tế tại Việt Nam là phần lớn các cơ sở nông nghiệp đều có quy mô nhỏ13. Đây là nguyên nhân làm hạn chế sự việc sử dụng máy móc – phương pháp có thể cải thiện chất lượng và số lượng – vì một hộ làm nông nhỏ đơn lẻ không thể chi trả được chi phí đầu tư và diện tích đất nền quá nhỏ để sử dụng máy móc. Chính phủ đã nhận ra vấn đề này cần được giải quyết và đang tiến hành các biện pháp nhằm thu hút

12Xin hãy xem các ý kiến thêm về những phần cụ thể của Dự thảo Nghị định ở Phụ lục 1 của báo cáo này. 13Xem ở<english.vov.vn/Economy/Agricultural-restructuring-focuses-on-scientific-application-production/286519.vov>, <vietnamnews.vn/society/261897/farmers-reap-benefits-from-innovations.html> and <english.vov.vn/Economy/Why-Vietnams-agriculture-industry-is-unsustainable/287883.vov>


Trang 11/34

đầu tư trực tiếp nước ngoài và phát động nhiều chương trình kêu gọi tài trợ để mục đích hiện đại hóa và cơ giới hóa nông nghiệp trở nên dễ dàng hơn14. Chúng tôi nhận thấy rằng cơ giới hóa sẽ làm tăng tỷ lệ thất nghiệp ở các vùng nông thôn vì nguồn thu nhập của nhiều người dân đến từ các hoạt động nông nghiệp, do vậy chúng tôi ủng hộ ý tưởng xây dựng các nhà máy ở khu vực nông thôn để đảm bảo tỷ lệ việc làm bền vững ở những khu vực này. Chúng tôi tin rằng Chính phủ nên hỗ trợ khuyến khích người nông dân hợp tác. Doanh nghiệp cũng có thể đóng vai trò giới thiệu những biện pháp hỗ trợ để khuyến khích hợp tác sâu rộng hơn với người nông dân. Một hệ thống sản xuất nông nghiệp hiện đại hóa và cơ khí hóa sẽ dẫn đến việc chất lượng và số lượng các sản phẩm nông nghiệp được cải thiện.Điều này sẽ đưa các sản phẩm nông nghiệp Việt Nam ngang hàng với các sản phẩm từ các nước xuất khẩu khác. Chúng tôi mong rằng những nông dân có lợi từ thay đổi này sẽ cải thiện điều kiện sống của họ và nông nghiệp sẽ trở nên bền vững hơn. Đề xuất - Nâng cấp ngành nông nghiệp; - Khuyến khích hợp tác; - Tiếp tục tạo điều kiện cho việc tiếp cận nguồn tài trợ cho nông dân và tạo động lực để

khuyến khích những nông dân đã sẵn sàng hiện đại hóa và cơ khí hóa; - Hỗ trợ những nông dân bỏ nghề để tìm công việc khác bằng cách khuyến khích xây dựng các

nhà máy ở vùng nông thôn. Các hộ sản xuất nhỏ: chuyển giao kiến thức thông qua các hội nghị chuyên đề dành cho nông dân Kể từ năm 2014, việc quản lý phân bón vô cơ đã được thực hiện bởi Bộ Công Thương (MOIT) thay vì Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD).Thông tư 29/2014-TT-BCT vào ngày 30/9/2014 được ban hành bởi Bộ Công thương quy định về việc sản xuất và buôn bán phân bón vô cơ.Tuy nhiên trong giai đoạn chuyển giao, có một vài điểm không được thuận lợi lắm và những điểm này cần được cải thiện nhằm hỗ trợ sự phát triển của các ngành công nghiệp. Một giải pháp khác để cải thiện sự bền vững của nông nghiệp là việc các công ty cung cấp các giải pháp dinh dưỡng theo mùa vụ cho người nông dân. Một trong các hoạt động phổ biến nhất của các công ty trong lĩnh vực này là tổ chức các cuộc hội thảo chuyên đề với mục đích chuyển giao công nghệ cao và giúp người nông dân hiểu thêm về cách quản lý dinh dưỡng một cách thống nhất theo mùa vụ nhằm tăng sản lượng, chất lượng và thu nhập cho họ. Hội nghị khuyến nông thường được tổ chức theo cấp độ thôn xã. Tuy nhiên, trước khi tiến hành hội nghị, công ty cần được sự cho phép của Sở Công Thương (DOIT) cấp tỉnh. Chúng tôi tin rằng quy trình tiến hành có thể được đơn giản hóa và hài hòa hơn, vì việc xin cấp phép cho mỗi hội nghị khá phức tạp, chưa được quy định rõ ràng và khác nhau ở mỗi tỉnh thành. Cùng là một công ty nhưng công ty đó phải chuẩn bị những tài liệu khác nhau để nộp đến Sở Công Thương cấp tỉnh. Ở một số tỉnh, công ty cần phải xin phép từ 2 chính quyền địa phương khác nhau và phải nộp hồ sơ cho cấp huyện để có được sự cho phép của họ sau khi được Sở Công Thương cho phép. Quy định này không hợp lý và khác với quy định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, khi các công ty chỉ cần xin phép từ Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (DARD) cấp tỉnh. Vấn đề đôi khi nằm ở việc các cán bộ của Sở Công nghiệp và Thương mại chưa hiểu rõ về thủ tục, do vậy chưa thể cung cấp câu trả lời rõ ràng cho các công ty, dễ gây nhầm lẫn. Vì vậy việc tổ chức

14Xem<vietnamnews.vn/society/263713/farmers-reap-modern-farming-gains.html>


Trang 12/34

những buổi hướng dẫn khi một quy định mới được ban hành để nâng cao hiệu quả của quá trình thực hiện là vô cùng cần thiết. Một yêu cầu bất hợp lý khác đối với người nước ngoài, ngay cả khi sở hữu giấy phép cư trú, chỉ có thể tham gia hội nghị chuyên đề dành cho nông dân khi được cho phép. Nếu không được chấp thuận bởi chính quyền địa phương, người nước ngoài không thể tham gia cùng những nông dân khác. Yêu cầu này được đặt ra nhằm bảo vệ những người nông dân và chúng tôi hoàn toàn ủng hộ.Tuy nhiên, điều này cũng làm hạn chế việc chuyển giao kiến thức về công nghệ để phát triển nông nghiệp bền vững. Quá trình xin phép để tổ chức cho những người nước ngoài sẽ mất khá nhiều thời gian và rất phức tạp,trong khi việc thông báo và tổ chức một cuộc họp trong thời gian ngắn hoặc thường xuyên là việc quan trọng và là dịp để những chuyên gia nước ngoài có thể giới thiệu về công nghệ mới nhất tới cho người dân. Điều này sẽ giúp ích rất nhiều nếu các công ty được hướng dẫn rõ ràng về thủ tục cấp phép và các thủ tục này được thống nhất trên toàn quốc.Trên thực tế, việc xin cấp phép chỉ yêu cầu đối với một cấp chứ không phải là hai cấp như một số tỉnh đang yêu cầu. Thêm vào đó, thời gian cấp phép cho người nước ngoài tham gia các buổi hội thảo nên được rút ngắn đối với: (i) những công ty đã có giấy phép phân phối, (ii) đối với những người nước ngoài đã có giấy phép lao động hợp lệ hoặc thẻ cư trú thì nên lược bỏ yêu cầu nhập cảnh. Theo quan điểm của chúng tôi, các buổi hội thảo này là một trong những cách tiếp cận tốt nhất để chuyển giao công nghệ tiên tiến cho nông dân, và nếu coi đây là một hoạt động phổ biến của ngành, chúng tôi muốn đề xuất những điều sau để giải quyết thực trạng hiện tại: - Đơn giản hóa và thống nhất các thủ tục xin cấp phép để tổ chức các buổi hội thảo dành cho

nông dân; - Đơn giản hóa việc cho phép nhập cảnh đối với những người nước ngoài là nhân viên của các

công ty đã có giấy phép phân phối; - Bãi bỏ yêu cầu về giấy phép nhập cảnh cho người nước ngoài đã có giấy phép lao động hợp

lệ; và - Tổ chức tập huấn cho các cán bộ Chính phủ và các ngànhliên quan nhằm tăng tính hiệu quả

của việc áp dụng các quy định mới.

2.1 Biến đổi khí hậu và sự thay đổi trọng tâm Ngành nông nghiệp cũng là một ngành dễ bị ảnh hưởng do biến đổi khí hậu và tình hình kinh tế cũng có ảnh hưởng đối với sản lượng đầu ra. Sự ảnh hưởng đối với ngành nông nghiệp đặc biệt đối với những người làm trong nghành này. Một nghiên cứu của Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn (IPSARD) và Oxfam cho thấy tỉ lệ rủi ro đối với nông dân là 70 – 80% trong khi tỉ lệ lợi nhuận chỉ chiếm 20%.15Sự phụ thuộc vào tình hình thời tiết và giá cả dao động làm hạn chế khả năng tăng sản lượng xuất khẩu các sản phẩm như gạo, cà phê và trà.16 Vào thời điểm này, các sản phẩm Việt Nam đã có sự cạnh tranh về giá nhưng chưa có sự cạnh tranh về chất lượng, và vì vậy cần có khả năng cải thiện các sản phẩm này. Một khi trọng tâm không chỉ là việc sản xuất mà còn là thị trường và nhu cầu của người tiêu dùng, chúng tôi nghĩ rằng sẽ có nhiều cơ hội được mở ra. Chúng tôi tin rằng ngành nông nghiệp và kinh doanh thủy sản có thể phát triển và xuất khẩu nhiều mặt hàng khác nhau một cách bền vững. Mục tiêu này có thể đạt được bằng nhiều cách khác nhau. Một cách là chuyển từ xuất khẩu các hàng hóa sản xuất hàng loạt là hàng hóa thấp cấp như hạt điều, hạt tiêu và cà phê sang các sản

15Xem<vccinews.com/news_detail.asp?news_id=30755> 16Xem<vccinews.com/news_detail.asp?news_id=30288>


Trang 13/34

phẩm chất lượng cao. Điều này sẽ giúp Việt Nam có thể thâm nhập vào các thị trường khác và thu được nhiều lợi nhuận hơn.17Chúng tôi hài lòng với sáng kiến về cà phê và kế hoạch của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã dự thảo.18Cách thứ 2 đó là thay vì chỉ trồng và bán gạo, trấu sẽ được sử dụng trong lĩnh vực năng lượng.19Một cách khác nữa là đa dạng hóa các loại sản phẩm xuất khẩu. Trái cây và rau quả cũng là những sản phẩm xuất khẩu tiềm năng.Tuy nhiên, có một số vấn đề cần phải được giải quyết.20Việc Chính phủ hỗ trợ cho những sản phẩm này là cần thiết giống như việc hỗ trợ cho gạo, hải sản, cao su, trà và cà phê.Việc mở cửa thị trường để xuất khẩu hàng hóa Việt cũng là một điều rất quan trọng. Về vấn đề này, Việt Nam không nên chỉ tập trung vào các thị trường như Mỹ, Nhật hay Châu Âu, mà cũng nên tập trung vào các nước láng giềng. Hiện nay, Việt Nam nhập khẩu rất nhiều sản phẩm từ Thái Lan hay Trung Quốc, tuy nhiên lại không xuất khẩu nhiều sang những nước này và thậm chí là khá khó khăn, chưa kể đến là chuyện không thể. Việc tiếp cận đến những thị trường này và các nước khác đối với sản phẩm Việt là việc cần được đàm phán. Hơn nữa, việc đầu tư cho sản xuất, giai đoạn sau thu hoạch, quá trình chế biến và bảo quản là cần thiết, và điều quan trọng là nông dân và nhà sản xuất sẽ được hướng dẫn về an toàn và vệ sinh thực phẩm. Chúng tôi cũng tin rằng việc giới thiệu một cơ chế quản lý sáng tạo và cấp hậu cần cao là cần thiết.21 Nói ngắn gọn, một chiến lược để nâng cấp và hiện đại hóa chuỗi giá trị là cần thiết và chiến lược này sẽ giúp tăng tính hiệu quả, cạnh tranh, bền vững, chất lượng của sản phẩm và giúp đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.22 Đề xuất - Chuyển từ xuất khẩu hàng hóa sản xuất hàng loạt và hàng hóa thấp cấp sang các hàng hóa

cao cấp - Chuyển các sản phẩm cấp 2 thành các sản phẩm hấp dẫn cho xuất khẩu; - Đa dạng hóa sản phẩm và cung cấp các hỗ trợ tương tự như hỗ trợ cho cà phê, trà, hạt tiêu,

hải sản và cao su; - Khuyến khích đầu tư cho sản xuất, giai đoạn sau thu hoạch, quá trình chế biến và bảo quản;

và - Tiếp cận thị trường các nước láng giềng đối với các sản phẩm Việt. 2.2 Sân chơi bình đẳng Các phát hiện của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO) trong báo cáo “Nông nghiệp thế giới: tiến tới 2015/2030’, chúng tôi cho rằng quan điểm của FAO là rất quan trọng và vẫn còn hiệu lực, cho dù nó có từ năm 2003.23FAO viết rằng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là công cụ chính mà thông qua đó các tập đoàn đa quốc gia (MNC) có thể mở rộng quy mô của họ trên toàn cầu. Bằng cách đó, MNCs có thể ảnh hưởng đến mức độ sản xuất và thành phần, công nghệ sản xuất, thị trường lao động và các tiêu chuẩn. MNC cũng có thể đóng góp một phần quan trọng như vốn, kĩ năng, công nghệ, sự tiếp cận với các kênh trong nước và kênh tiếp thị xuất khẩu, và tạo ra các mối liên kết với nền kinh tế nông thôn, ví dụ như thông qua hợp đồng canh tác. Vấn đề này đã được hỗ trợ thông qua các cuộc thảo luận trong phiên họp toàn thể của Nhóm Hỗ trợ Quốc tế của Ngân hàng Thế giới về những khó khăn và thử thách như vốn đầu tư cho nông nghiệp, sự phát triển bền vững của nông nghiệp, cải thiện khả năng

17 Xem<vccinews.com/news_detail.asp?news_id=30497> 18 Xem<www.livetradingnews.com/vietnam-works-to-increase-export-value-of-coffee-66189.htm#.U_QEsPmSwpU> 19 Xem<vietnamnews.vn/economy/255018/high-tech-agriculture-needs-funding.html> 20 Những hạn chế này đã được ghi rõ trong giấy tờ cho hội thảo FFTC-NACF quốc tế về Các mối đe dọa và cơ hội của Hiệp định Thương mại tự

do ở khu vực Châu Á, tổ chức ở Hàn Quốc vào ngày 11 – 15 tháng 9 2013, Xem:<www.agnet.org/htmlarea_file/activities/20110719103351/2007013101.pdf.. Chú ý rằng chúng tôi chỉ đề cập đến một vài hạn chế.

21 Xem<ap.fftc.agnet.org/ap_db.php?id=106&print=1 and http://vccinews.com/news_detail.asp?news_id=30501> 22 Xem<ap.fftc.agnet.org/ap_db.php?id=106&print=1>, <vccinews.com/news_detail.asp?news_id=30501> and

<en.vietnamplus.vn/Home/Modernising-agriculture-opportunities-and-solutions/20148/53514.vnplus> 23 Ibid, trang273.


Trang 14/34

cạnh tranh và tạo thuận lợi cho sự tham gia của khu vực tư nhân đối với sự phát triển của nông nghiệp.24 Chúng tôi chia sẻ và hỗ trợ những phát hiện này vì chúng tôi nghĩ rằng chúng rất quan trọng để tạo ra một sân chơi bình đẳng cho các công ty lớn, nhỏ, ở địa phương và công ty quốc tế không phân biệt quy mô hay quốc tịch, mà dựa trên lợi ích chung và chúng có thể đưa đến sự tiếp cận bình đẳng đến nguồn tài trợ trong hay ngoài Việt Nam, tiếp cận bình đẳng với nguồn nguyên liệu thô trong hay ngoài Việt Nam, đối xử công bằng trong việc xin cấp giấy phép kinh doanh tại Việt Nam, và đối xử công bằng trong các yêu cầu khác liên quan đến lĩnh vực này. Điều này cũng có thể thu hút FDI. Đề xuất Tạo một sân chơi bình đẳng trong mọi lĩnh vực bằng cách: - Cho phép tiếp cận bình đẳng với nguồn tài trợ trong và ngoài Việt Nam; - Cho phép tiếp cận bình đẳng với nguồn nguyên liệu thôn trong và ngoài Việt Nam; - Cho phép đối xử bình đẳng trong việc xin cấp giấy phép kinh doanh ở Việt Nam; và - Cho phép đối xử bình đẳng trong các yêu cầu cụ thể khác của nghành. 2.3 Tài chính: Đầu tư Trực tiếp Nước ngoài (FDI) Khi đã xây dựng chiến lược thì tiền là một yếu tố cần thiết để thực hiện chiến lược.Trong những năm gần đây, đầu tư trong nông nghiệp đã không còn phù hợp với những đóng góp của ngành nông nghiệp đối với GDP. Ví dụ như vào năm 2012, ngành nông nghiệp chiếm khoảng 19.7% GDP, trong khi đó Chính phủ chỉ đầu tư cho lĩnh vực nông nghiệp 5%.25 Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ quan điểm được đưa ra trong báo cáo Quốc gia Việt Nam cho hội thảo FFTC-NACF, rằng việc đầu tư vào nông nghiệp là vô cùng quan trọng nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển bền vững của nông nghiệp ở Việt Nam.26Ngay cả khi lượng đầu tư của Chính phủ là không đủ, nông nghiệp vẫn có thể hiện đại hóa và phát triển thông qua FDI và Hợp tác công – tư (PPP). Điều đáng chú ý là Agribank, một ngân hàng ở Việt Nam đã khởi động chương trình tài trợ cho sự ra đời của sản xuất nông nghiệp công nghệ cao ở Việt Nam.27 Trong năm 2013, ngành chỉ nhận được 0.6% FDI đầu tư ở Việt Nam.28Để thu hút nhiều vốn FDI, chúng ta cần vượt qua một số thử thách. Ví dụ như việc xây dựng chính sách thương mại cũng như các thủ tục hành chính rõ ràng và minh bạch là cần thiết. Bên cạnh đó, điều quan trọng là nông dân và doanh nghiệp dù quy mô nhỏ hay lớn thì đều bình đẳng như nhau.Thêm vào đó, chúng ta cũng cần chú ý rằng việc thiếu hụt nguồn lao động có tay nghề cao trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp hóa, đã thu hút nguồn lao động trẻ nhất ở vùng nông thôn đến các khu công nghiệp. Cuối cùng, cần lưu ý rằng hệ thống thuế ở Việt Nam không cạnh tranh như các nước khác trong khu vực.29 Chúng tôi rất đồng tình với quan điểm của Chủ tịch nước rằng một số khu vực nên thử thu hút FDI và sử dụng kĩ thuật canh tác công nghệ cao để phát triển nghành30 và một số tỉnh như Đồng Tháp, Lâm Đồng và Sơn La đã đạt được mục tiêu đó.31

24 Xem<www.isgmard.org.vn/News.asp?Status=1&InfoID=756> 25 Xem<vietnamnews.vn/economy/255018/high-tech-agriculture-needs-funding.html> 26 Xem giấy tờ cho hội thảo FFTC-NACF quốc tế về Các mối đe dọa và cơ hội của Hiệp định Thương mại tự do ở khu vực Châu Á, tổ chức ở Hàn

Quốc vào ngày 11 – 15 tháng 9 2013, <www.agnet.org/htmlarea_file/activities/20110719103351/2007013101.pdf> 27 Xem<bizhub.vn/banking/6726/agribank-finances-credit-programme-for-hi-tech-agriculture.html> 28 Xem<vccinews.com/news_detail.asp?news_id=30755> 29 Xem<ap.fftc.agnet.org/ap_db.php?id=106&print=1> 30 Xem<vietnamnews.vn/economy/259037/bac-giang-told-to-attract-fdi-to-agriculture-sector.html> 31 Xem <vccinews.com/news_detail.asp?news_id=30999>, <www.vir.com.vn/lam-dong-promotes-high-tech-agricultural-projects.html> and

<vccinews.com/news_detail.asp?news_id=31126>

http://www.isgmard.org.vn/News.asp?Status=1&InfoID=756


Trang 15/34

Đề xuất - Tiếp tục để giúp nông dân tiếp cận với nguồn tài trợ dễ dàng hơn và truyền động lực cho

nông dân sẵn sàng cho công cuộc hiện đại hóa và cơ giới hóa; và - Hỗ trợ cho các nông dân bỏ nghề tìm một công việc khác bằng cách khuyến khích xây dựng

các nhà máy ở khu vực nông thôn. 2.4 Tài chính: PPP PPP là một cách khác để thu hút đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp.32 Các dự án PPP hiện có đã giúp tăng sản lượng đầu ra nông nghiệp gấp 2 - 3 lần, và thu nhập của nông dân đã tăng thành công 10 - 15%. Bằng cách này, 33 có thể tạo ra chuỗi sản xuất đáp ứng tiêu chuẩn thế giới, giúp cho việc thâm nhập chuỗi siêu thị34 trở nên dễ dàng hơn và tăng tính bền vững của ngành. Sau đây, chúng tôi sẽ đưa ra một vài ví dụ về các dự án PPP đã thành công hoặc đang được thực hiện, và đang được coi là phương pháp thực hành tốt nhất trong lĩnh vực đó. PPP hay các thực hành tốt nhất giúp tăng sản lượng đầu ra một cách bền vững, mang đến thu nhập cao hơn cho nông dân. Đồng thời cũng nâng cao chất lượng sản phẩm và cho phép sản phẩm Việt Nam được xuất khẩu dễ dàng hơn do sản phẩm đã có danh tiếng tốt trên thị trường. 2.4.1 PPP cho cà phê Như đã được đề cập ở trên, Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới.Nông dân trồng cà phê ở Việt Nam chỉ là những hộ sản xuất nhỏ nhưng họ hiểu rõ hơn hết cách sử dụng phân bón. Việc sử dụng này có một tác động tiêu cực đến môi trường, và nó cũng không đồng nghĩa rằng sản lượng đầu ra sẽ tốt hơn.Nếu nông dân muốn cải thiện sản xuất, họ phải làm điều đó một cách bền vững, sử dụng lượng đất nông nghiệp có hạn một cách tối ưu nhất.Điều này giúp giảm áp lực đối với nạn phá rừng, phát thải khí nhà kính, mất nước và mất đa dạng sinh học.Vào năm 2010, một sáng kiến đã được thực hiện nhằm tăng sản lượng đầu ra cà phê bao gồm toàn bộ chuỗi giá trị cà phê. Dự án được hoàn thành dưới hình thức PPP và thành phần tham gia là từ các khu vực tư nhân, khu vực cộng đồng, một số hiệp hội, chính quyền, các công ty Việt Nam và các nông dân địa phương. Những người nông dân địa phương đóng vai trò là các đại sứ truyền bá việc thực hành tốt nhất cho những người nông dân khác.Kết quả của dự án này là sản lượng đầu ra tăng trong khi lượng khí thải carbon, lượng sử dụng nước và lượng phân bón giảm. Một kết quả khác của sáng kiến này là việc hình thành của Ban Điều phối ngành hàng Cà phê Việt Nam với mục tiêu nhằm củng cố vị thế của Việt Nam, là một nước xuất khẩu cà phê và đồng thời cũng giúp sản xuất cà phê một cách bền vững35 Vào năm 2009, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam Cao Đức Phát đã làm theo Tầm nhìn mới về Nông nghiệp của Diễn đàn Kinh tế Thế giới nhằm giảm lượng khí thải carbon 20%, tăng 20% lợi nhuận cho nông dân và tăng năng suất sản xuất cả phê 20%.36 Sau 5 năm hợp tác giữa các đối tác khác nhau như Chính phủ, các công ty tư nhân (trong nước và ngoài nước), các tổ chức phi Chính phủ, nhiều mục tiêu về nông nghiệp cà phê bền vững đã được thực hiện. Điều được tập trung chú ý ở đây là việc giảm khí thải carbon và nâng cao quản lý nguồn nước. PPP Cà phê cho thấy 50% lượng giảm khí thải carbon và chỉ sử dụng 33.3% lượng nước với năng suất tương tự. Tuy nhiên, để tiếp tục và duy trì thành công này, chúng tôi

32 Xem<english.vietnamnet.vn/fms/business/101550/ppp-will-make-vietnam-the-world-s-rice-field--cook-house.html>,

<vccinews.com/news_detail.asp?news_id=30501>, and <www.talkvietnam.com/2013/11/ppps-foster-sustainable-agricultural-growth-in-vietnam/>

33 PPPs can for example help in the processing industry, storage, applying international certification, applying modern packaging technology and traceability systems, applying technology in market information and agricultural product marketing.

34 Xem<vccinews.com/news_detail.asp?news_id=30720> 35 Xem<www.idhvietnam.com/site/getfile.php?id=227> 36 PPPs có thể là ví dụ cho việc giúp đỡ trong nghành công nghiệp chế biến, lưu trữ, áp dụng chứng chỉ quốc tế, áp dụng công nghệ đóng giói

hiện đại và hệ thống truy xuất, áp dụng công nghệ trong thông tin thị trường và tiếp thị sản phẩm nông nghiệp.


Trang 16/34

tin rằng Chính phủ nên đặt ra một hệ thống giám sát và áp dụng chính sách đúng đắn để đảm bảo nông dân có những thực hành tốt nhất. Chúng tôi lo ngại rằng nếu điều đó không xảy ra thì sẽ không có sân chơi bình đẳng cho các công ty tham gia. Việc thiếu các chính sách đúng đắn , cụ thể của Chính phủ sẽ khiến các công ty không muốn đầu tư vào hình thức PPP cho dù nó có đem lại những kết quả tích cực. 2.4.2 PPP cho Sữa Một dự án khởi động gần đây và do Chính phủ Hà Lan tài trợ kết hợp giữa các công ty, chính quyền Việt Nam, nông dân, và một trường đại học.37Nhu cầu sữa tươi ở Việt Nam đang không ngừng gia tăng, nhưng ngành sữa lại chưa phát triển và khoảng 75% các sản phẩm sữa là sản phẩm nhập khẩu. Điều này có nghĩa rằng ngành sữa phải phát triển để đáp ứng nhu cầu đang ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, các trang trại gia đình ở Việt Nam lại quá nhỏ, trung bình 1 trang trại chưa có đến 10 con bò, và họ thường thiếu kiến thức và kĩ năng. Dự án này giúp phát triển lĩnh vực một cách bền vững, đồng thời cũng tăng sản lượng sữa tươi, đáp ứng nhu cầu thị trường. Trong vòng năm năm tới, 3 khu vực chăn nuôi bò sữa sẽ được thành lập, và mỗi khu vực sẽ bao gồm 50 trang trại với 50 con bò sữa mỗi trang trại. Đồng thời, hệ thống cơ sở hạ tầng phù hợp sẽ được xây dựng để đảm bảo sữa với chất lượng cao nhất. Đề xuất - Khuyến khích phát triển các thực hành tốt nhất hay PPP; và - Xây dựng hệ thống giám sát và đưa ra chính sách đúng đắn để đảm bảo nông dân có thể áp

dụng các thực hành tốt nhất. 3. Sản phẩm đầu vào nông nghiệp chất lượng cao bao gồm thuốc trừ sâu và phân bón 3.1 Sử dụng sản phẩm đầu vào nông nghiệp chất lượng và phù hợp Một báo cáo gần đây chỉ ra rằng 50% số phân bón do chính quyền kiểm tra ngẫu nhiên không theo đúng tiêu chuẩn kĩ thuật, và thiệt hại cho nền kinh tế ước tính vào khoảng 800 triệu USD. Thêm vào đó, sản phẩm giả mạo đang tăng lên đáng kể, khiến những người trồng trọt bị lầm lẫn và dẫn tới việc sản xuất sản phẩm giả mạo cũng gia tăng. Đồng thời, nhận thức của cộng đồng, nhu cầu tìm hiểu về nguồn gốc và an toàn thực phẩm đang ngày càng nâng cao. Báo cáo mới nhất của Nhóm chuyên trách cà phê Việt Nam chỉ ra rằng Thực hành sản xuất Nông nghiệp tốt (GAP) kết hợp với nguyên liệu nhập khẩu đầu vào chất lượng tốt có thể giúp tăng năng suất và lợi nhuận 10% và giảm lượng khí thải carbon 50%. Việc thiếu các cơ sở hạ tầng kiểm tra chất lượng có thể gây cản trở cho việc áp dụng công nghệ tiên tiến phục vụ cho sản lượng đầu ra tốt hơn, cản trở cạnh tranh xuất khẩu. Việc thiếu chỉ đạo nhằm đảm bảo sử dụng sản phẩm đầu vào an toàn và phù hợp cùng với sản phẩm đầu vào chất lượng thấp phân phát cho nông dân dẫn đến các vấn đề môi trường và vấn đề về an toàn. Các hộ nông dân nhỏ không có đủ khả năng chi trả cho sản phẩm đầu vào chất lượng tốt và thân thiện với môi trường bởi so với các sản phẩm khác, hàng nhập khẩu phải chịu mức thuế 6%. Sản phẩm đầu vào chất lượng tốt/ thân thiện với môi trường có mức thuế nhập khẩu, làm tăng giá đối với nông dân và khuyến khích nông dân sử dụng nguyên liệu đầu vào chất lượng thấp hoặc/và sản phẩm giả. Điều này có thể dẫn tới nguy cơ hạn chế năng suất cây trồng (hoặc thậm chí làm hư hại cây trồng), ảnh hưởng chất lượng sản xuất và an toàn thực phẩm. Một số nguyên liệu giả và kém chất lượng có thể gây axit hóa và ô nhiễm đất. Nguy cơ là việc sử dụng phân bón đang gia tăng trong khi Việt Nam vốn đã là nước sử dụng lượng phân bón mỗi hécta lớn nhất trên thế giới. Việc sử dụng các sản phẩm bảo vệ thực vật kém chất lượng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cây trồng, đất và sức khỏe con người. Theo quan điểm của chúng tôi, việc tạo các rào cản kỹ thuật để loại bỏ việc sử

37 Xem <www.talkvietnam.com/2014/07/sustainable-dairy-zone-project-breaks-ground-in-ha-nam>


Trang 17/34

dụng các loại thuốc trừ sâu có khả năng gây hại lớn cho con người và môi trường là quan trọng và cần thiết. Việc sử dụng và áp dụng các sản phẩm thuốc trừ sâu kém chất lượng và sai mục đích là trở ngại rất lớn đối với quy trình sản xuất thực phẩm. Việc này có thể làm ảnh hưởng tới sức khỏe người sử dụng thuốc trừ sâu và người tiêu dùng các sản phẩm nông nghiệp cũng như gây ảnh hưởng tới môi trường. Thêm vào đó, việc xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp có thể bị ảnh hưởng nặng nề bởi các mặt hàng nông nghiệp có mức dư lượng tối đa vượt quá ngưỡng cho phép. Chúng tôi được biết việc sử dụng thuốc trừ sâu kém giả và kém chất lượng vẫn tiếp diễn hàng ngày trên khắp lãnh thổ Việt Nam bất chấp nỗ lực từ khối doanh nghiệp trong và ngoài nước trong việc đào tạo và phổ biến kiến thức cho người nông dân. Hành động này được cho là bị ảnh hưởng chủ yếu bởi thói quen truyền thống và đánh giá rủi ro dựa trên kinh nghiệm thay vì tuân theo hướng dẫn kỹ thuật một cách bài bản. Bằng việc đảm bảo sản xuất thực phẩm an toàn, Việt Nam có thể đẩy mạnh giá trị xuất khẩu các mặt hàng nông sản, và theo đó dòng chảy ngoại tệ vào Việt Nam cũng sẽ tăng lên. Ngoài ra, Việt Nam cũng sẽ củng cố được vị trí và nâng cao uy tín của Việt Nam là một nguồn cung nông sản an toàn. Điều này đồng nghĩa với việc nguồn thu của nông dân sẽ được cải thiện và nâng cao hơn. Đồng thời, việc tuân theo các chuẩn mực về quản lý có trách nhiệm và có đạo đức và việc sử dụng thuốc trừ sâu an toàn và chất lượng tốt là vô cùng quan trọng. Thuốc trừ sâu cần được dán nhãn theo các quy định được đặt ra. Chúng tôi cho rằng cần khuyến khích các quy định với các tiêu chuẩn cụ thể đối với các sản phẩm bảo vệ cây trồng mới sử dụng công nghệ cao. Các chương trình đào tạo cần được giới thiệu tới người nông dân để người nông dân ý thức được tầm quan trọng và lợi ích của việc sử dụng thuốc trừ sâu đúng phương pháp và tuân theo hướng dẫn ghi trên bao bì. Ngoài ra, các chương trình đào tạo về cân bằng dinh dưỡng, tuân theo nguyên tắc sử dụng sản phẩm để giảm thiểu việc lạm dụng sản phẩm đầu vào hay các chương trình đào tạo theo 4 tiêu chí (đúng sản phẩm, đúng liều lượng, đúng thời điểm và đúng chỗ) cần được đẩy manh. Việc tăng cường các chương trình đào tạo cho người nông dân sẽ giúp làm giảm chi phí sản xuất mà vẫn tăng chất lượng và năng suất giống cây trồng và làm thuyên giảm ảnh hưởng của việc sử dụng phân bón tới môi trường. Cuối cùng, chúng tôi tin rằng việc thiếu thốn cơ sở hạ tầng phòng thí nghiệm kiểm tra chất lượng và đầu tư của bên thứ ba hạn chế hiện thực hóa lợi ích từ việc sử dụng công nghệ tiên tiến. Đề xuất - Đảm bảo chương trình lãnh đạo bắt buộc ở tất cả các công ty liên quan tới việc đào tạo về

cách sử dụng sản phẩm bảo vệ thực vật an toàn; - Xây dựng các rào cản kỹ thuật để loại bỏ việc sử dụng các loại thuốc trừ sâu có khả năng gây

hại lớn cho con người và môi trường là quan trọng và cần thiết. - Khuyến khích quản lý có trách nhiệm và đạo đức và việc sử dụng thuốc trừ sâu (chất lượng

cao và an toàn) sau khi thực hành tốt trong việc bán sản phẩm; - Khuyến khích dán nhãn thuốc trừ sâu phù hợp tuân thủ theo hướng dẫn đã được cung cấp; - Xây dựng quy định với các tiêu chuẩn cụ thể nhằm khuyến khích việc giới thiệu các sản

phẩm bảo vệ cây trồng thế hệ mới với công nghệ và kĩ thuật tiên tiến; - Xây dựng cơ sở hạ tầng quản lý hỗ trợ cho việc sử dụng sản phẩm bảo vệ thực vật an toàn; - Thực hiện các chương trình giáo dục có chất lượng cho nông dân để nhắc lại tầm quan trọng

và lợi ích của việc sử dụng thuốc trừ sâu đúng cách, tuân thủ theo hướng dẫn trên nhãn dán.

- Giới thiệu các chương trình giáo dục để tăng cường dinh dưỡng cân bằng, các quy định sử dụng sản phẩm phù hợp để giảm việc lạm dụng sản phẩm đầu vào;


Trang 18/34

- Xây dựng chương trình đào tạo để khuyến khích việc áp dụng dinh dưỡng cây trồng cân bằng với định nghĩa 4-R (đúng sản phẩm, đúng tỉ lệ, đúng lúc và đúng chỗ) cũng như để giải quyết vấn đề lạm dụng/ sử dụng không đúng cách sản phẩm đầu vào; từ đó giúp giảm chi phí sản xuất, nâng cao năng suất/ chất lượng cây trồng và hạn chế ảnh hưởng của việc sử dụng phân bón đối với môi trường;

- Cập nhật kiến thức cho đơn vị khuyến nông về dinh dưỡng cây trồng và bảo vệ thực vật, và tác động của các sản phẩm đầu vào nông nghiệp đối với môi trường để thực hiện chương trình đào tạo có hiệu quả;

- Khuyến khích truyền đạt kiến thức mới và kết quả nghiên cứu mới cho nông dân càng sớm càng tốt;

- Xây dựng chính sách khuyến khích các nhà đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng chất lượng để cho phép kiểm tra và giám sát chất lượng của sản lượng nông nghiệp;

3.2 Quá trình cấp phép một lần để nhập khẩu phân bón Thông tư 35/2014/TT-BCT của Bộ Công thương ngày 15 tháng 12 năm 2014 quy định về giấy phép nhập khẩu tự động đối với phân bón. Một công ty phải áp dụng giấy cấp phép một lần cho mỗi lô phân bón nhập khẩu, cho dù công ty đó đã có giấy phép kinh doanh cho phép nhập khẩu và kinh doanh phân bón ở Việt Nam.Ngoài ra, thêm một yêu cầu khi phát hành giấy cấp phép một lần đó là phải có xác nhận từ một ngân hàng cụ thể vào thời điểm nhập khẩu.Theo quan điểm của chúng tôi, yêu cầu đầu tiên là không cần thiết và chỉ làm việc nhập khẩu trở nên phức tạp hơn mà không có giá trị gia tăng. Các yêu cầu bổ sung theo chúng tôi là không hợp lý và không thực tế do các công ty không chắc chắn họ sẽ chọn ngân hàng nào để thanh toán cho nhà cung cấp tại thời điểm nhập khẩu. Nó phụ thuộc vào sự cạnh tranh giữa các ngân hàng và tỉ giá quy đổi khi đến hạn thanh toán cho nhà cung cấp. Chúng tôi hiểu rằng Chính phủ muốn kiểm soát cơ chế đã có. Tuy nhiên, chúng tôi nghĩ rằng kiểm soát nên tập trung vào việc kiểm tra thị trường nội bộ liên quan đến những mẫu hàng giả, không nên thực hiện thông qua việc làm chậm quá trình nhập khẩu sản phẩm đầu vào chất lượng cao, đặc biệt là đối với những công ty đã có giấy phép sản xuất và phân phối trong nước, không chỉ là giấy phép kinh doanh. Các thủ tục này không những là gánh nặng mà quá trình này còn khá tốn kém cho các công ty38, do yêu cầu về giấy tờ cần thiết và thời gian.Đổi lại, điều này sẽ chỉ làm tăng giá của sản phẩm.Các chi phí này không mang lại thêm giá trị mà chỉ hạn chế nông dân tiếp cận với các sản phẩm này vì giá tăng cũng như là tác động tiêu cực tới sức khỏe và môi trường. Đề xuất - Loại bỏ yêu cầu “giấy phép một lần” đối với các công ty đã có giấy phép kinh doanh bao

gồm quyền nhập khẩu; - Hủy bỏ yêu cầu cần thư xác nhận từ ngân hàng khi xin giấy phép nhập khẩu phân bón vào

Việt Nam; - Tập trung vào việc kiểm tra thị trường nội bộ, địa phương để kiểm soát thị trường đầu vào

ở Việt Nam; và - Phân biệt giữa các công ty có giấy phép sản xuất và phân phối trong nước và những công ty

chỉ có giấy phép phân phối. 3.3 Thuế Việt Nam đã là một trong những nước sử dụng nhiều phân bón nhất trên thế giới.Việc sử dụng không đúng cách hoặc sử dụng sản phẩm giả sẽ làm hạn chế năng suất cây trồng và thậm chí có

38Các công ty phải trả tiền bồi thường cho các hãng tàu do việc gây tốn thời gian.


Trang 19/34

thể làm hư hại cây trồng. Nó cũng ảnh hưởng đến chất lượng sản xuất và an toàn thực phẩm; và cuối cùng nó có thể gây ra axit hóa và ô nhiễm đất, làm cho việc sử dụng trong tương lai càng khó khăn hơn. Việc sử dụng các sản phẩm bảo vệ cây trồng chất lượng thấp ngày càng tăng gây ảnh hưởng xấu đối với cây trồng, đất và sức khỏe con người. Tuy nhiên, các sản phẩm có chất lượng tốt và thân thiện với môi trường có thuế nhập khẩu là 6% so với các sản phẩm đầu vào chất lượng thấp hay ngay cả sản phẩm giả.Thuế cao dẫn tới việc tăng giá cả và khuyến khích nông dân sử dụng sản phẩm đầu vào chất lượng thấp hay thậm chí sản phẩm giả. Thêm vào đó, mã HS cũng gặp một số vấn đề, như là việc sản phẩm dùng cho hóa chất gen được dùng để làm phân bón tại chỗ gần đây giống tương tự như sản phẩm cho phân bón. Đề xuất - Phân biệt giữa hóa chất gen và phân bón, áp dụng mã HS phù hợp cho phân bón để tránh

nhầm lẫn về thuế; - Thúc đẩy một sân chơi bình đẳng bằng cách loại bỏ thuế nhập khẩu đối với hợp chất phân

bón chất lượng NPK (phân bón được sản xuất với công nghệ tiên tiến, hiệu suất tốt, an toàn với sức khỏe con người, với ít hoặc không có tác động tới môi trường) để khuyến khích nhập khẩu/ sản xuất và sử dụng các sản phẩm này; và

3.4 Kiểm soát chất lượng Việc ban hành Nghị định 202/2013/NĐ-CP và các Thông tư có liên quan của Bộ Công thương trong vấn đề quản lý phân bón đã đem đến một làn gió mới cho thị trường phân bón. Mục tiêu của luật và quy định mới này là tái cấu trúc thị trường phân bón ở Việt Nam và dần dần xoá bỏ các sản phẩm hàng giả, hàng kém chất lượng ra khỏi thị trường. Chúng tôi hoan nghênh điều này nhưng việc thi hành cần được cải thiện vì đôi khi các công ty có các sản phẩm chất lượng tốt cuối cùng lại gặp khó khăn.Để minh hoạ cho điều này, chúng tôi xin đưa ra một ví dụ sau đây. Các công ty nhập khẩu phân bón chất lượng cao ví dụ như từ châu Âu gặp vấn đề khi Đội ngũ Quản lý thị trường kiểm tra sản phẩm tại các cửa hàng bán lẻ39và kết luận rằng sản phẩm không đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật quy định. Nếu công ty nào có phàn nàn, thanh tra viên có thể sẽ đưa ra một phân tích khác với kết quả thậm chí còn tệ hơn. Trường hợp này rất phức tạp để giải quyết vì tất cả các tài liệu nhập khẩu chính thức, như CoA, nơi sản xuất sản phẩm và Hải quan tại cảng nhập khẩu vào Việt Nam phân tích cho thấy rằng các sản phẩm đều đạt các chỉ tiêu kỹ thuật. Chúng tôi tin rằng các kết quả sai có thể là hậu quả của việc lấy mẫu trong quá trình kiểm tra. Các mẫu được lấy từ một túi sản phẩm duy nhất, trong khi quy định TCVN 5815 về quá trình lấy mẫu yêu cầu lấy mẫu ít nhất trong 5 túi. Các mẫu không được lấy bằng các dụng cụ thích hợp như xiên và được đựng trong túi nylon bán trên thị trường thay vì túi nhựa polyethylene được quy định trong TCVN 5815/2001.Không có mẫu tham khảo để lại tại các cửa hàng bán lẻ như đề xuất trong TCVN.Sự khác biệt lớn trong việc phân tích của hai phòng thí nghiệm cũng làm dấy lên những nghi ngờ liên quan đến các phương pháp phân tích được sử dụng. Theo như chúng tôi hiểu, lấy mẫu và phân tích các loại phân bón là mối lo ngại lớn nhất của các nhà sản xuất và kinh doanh phân bón tại Việt Nam. Theo quan điểm của chúng tôi, những hướng dẫn dưới đây sẽ có ích cho việc giải quyết và cải thiện vấn đề được nêu ra.Các nhà nhập khẩu không thể chịu trách nhiệm cho việc kiểm tra ở cấp các cửa hàng bán lẻ, đặc biệt nếu họ không có người đại diện có mặt vào cùng ngày hôm đó.Một công ty đại diện có liên quan nên có mặt vào thời điểm lấy mẫu để chắc chắn rằng quá trình lấy mẫu được thực hiện đúng quy trình. Nếu công ty đại diện hay người bán hàng nhận thấy quá trình lấy mẫu không theo đúng quy

39Các công ty phân phối sản phẩm của mình thông qua các nhà phân phối địa phương, những người đó bán cho các cửa hàng bán lẻ để rồi các

cửa hàng bán cho nông dân.


Trang 20/34

định, người đó có thể từ chối ký vào biên bản kiểm tra. Để đảm bảo rằng mẫu vật được gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích là chính xác và nguyên vẹn, sau khi lấy mẫu và niêm phong, mẫu vật đó nên được gửi ngay lập tức đến phòng thí nghiệm qua đường bưu điện thay vì mang đến văn phòng của Đội ngũ Quản lý thị trường để gửi đi sau đó như hiện nay đang thực hiện. Sau khi phân tích mẫu thứ 2, trong trường hợp công ty (nhà sản xuất hay nhà nhập khẩu) vẫn không đồng ý với kết quả, họ có thể đề nghị một phòng thí nghiệm tư có giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn (quốc tế) thực hiện việc phân tích và chi phí phân tích sẽ do công ty chi trả. Một lựa chọn khác là lấy 4 mẫu vật mỗi lần kiểm tra thay vì 3 theo như quy định trong TCVN 5815. Một mẫu được giữ lại tại nơi bán hàng và hai mẫu được mang tới văn phòng của Đội ngũ quản lý.Công ty (nhà sản xuất hay nhà phân phối sản phẩm) sẽ lấy một mẫu và gửi tới một phòng thí nghiệm có giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn (quốc tế) để phân tích.Cùng lúc đó Đội ngũ Quản lý thị trường cũng gửi một trong hai mẫu vật của họ tới một phòng thí nghiệm tiêu chuẩn khác để phân tích.Việc so sánh giữa kết quả của hai phòng thí nghiệm sẽ khiến cho kết quả chính xác hơn.Cách này sẽ đảm bảo rằng các phương pháp phân tích được sử dụng là không khác nhau. Những thay đổi này sẽ làm cho việc lấy mẫu và phân tích trở nên đáng tin và minh bạch hơn, cũng như mối lo ngại của các công ty hay những nhà kinh doanh phân bón nói chung sẽ được giải quyết. Đề xuất - Khuyến khích sử dụng phương pháp lấy mẫu chuẩn để tránh các kết quả không đáng tin cậy

và không chính xác; và - Đưa vào các hướng dẫn giúp đỡ doanh nghiệp thực hiện theo phương pháp lấy mẫu chuẩn. 3.5 IPR – Quyền SHTT Việc thực thi Quyền SHTT yếu kém gián tiếp gây thiệt hại cho ngành nông nghiệp nói riêng và xã hội nói chung. Vấn đề này cũng hạn chế khả năng của các ngành công nghiệp trong việc thúc đẩy đổi mới trên thị trường.Các sản phẩm bảo vệ cây trồng giả mạo và trái phép đang gia tăng; thuốc trừ sâu giả ít khi được kiểm tra và có thể chứa các tạp chất độc hại lạ gây hại cho sức khoẻ của nông dân và người tiêu dùng. Hơn nữa, các sản phẩm giả có thể gây nguy hại nghiêm trọng cho cây trồng hay có thể dẫn đến việc các công ty thực phẩm từ chối sản phẩm do dư lượng không mong muốn. Tất cả những yếu tố này có thể mang đến nguy cơ cho thu nhập của người nông dân. Về việc này, chúng tôi rất vui mừng với sự ra đời của Nghị định số 08/2013/NĐ-CP về xử phạt hành chính đối với sản xuất và kinh doanh hàng giả. Tuy nhiên, theo quan điểm của chúng tôi, cần đặt ra hình phạt cao hơn để răn đe những kẻ coi thường pháp luật. Đề xuất - Tăng cường các biện pháp bảo vệ Quyền SHTT thông qua việc thực hiện nghiêm ngặt các

hoạt động pháp lý chống hàng giả và thực thi tại các chợ; đồng thời thu giữ các mặt hàng trái phép trên thị trường;

- Nâng cao nhận thức thông qua kênh truyền thông đại chúng của Chính phủ nhằm giải thích về những rủi ro đối với người nông dân, dân số và nền kinh tế nếu nông dân sử dụng các sản phẩm đầu vào giả (giá rẻ);

- Đặt ra các quy định có hiệu lực mà không làm tổn hại đến sự an toàn và hiệu quả; - Đặt ra các quy định nghiêm ngặt hơn và kiểm soát thị trường về phân bón giả kém chất

lượng; - Gắn các yêu cầu về Quyền SHTT trong một khuôn khổ đăng ký để đảm bảo bảo vệ Quyền

SHTT bắt đầu từ khi đăng ký;


Trang 21/34

- Thực hiện đánh giá nghiêm công tác đăng ký tên thương hiệu, đồng thời tiến hành loại bỏ các thương hiệu, logo, hình ảnh ăn theo,v.v.

3.6 Các vấn đề khác Một số sản phẩm đã bị cấm từ lâu ở các quốc gia khác do vấn đề sức khoẻ vẫn được sử dụng ở Việt Nam, vì chưa bị cấm hoặc vì những quy định hiện hành cấm các sản phẩm này không được thực thi. Mặt khác, các sản phẩm được sử dụng hợp pháp ở các quốc gia khác lại không được nhập khẩu vào Việt Nam40.Chẳng hạn, một sản phẩm sáp từ EU có thể được sử dụng để làm quả trồng trong nước có dự định xuất khẩu trở nên đẹp mắt hơn.Sản phẩm sáp này được sử dụng hợp pháp ở EU. Tuy nhiên, các tài liệu cần có theo quy định của luật Việt Nam để được Bộ Y tế cho phép nhập khẩu thì các nước thành viên EU lại không thể cung cấp được vì họ không phát hành các tài liệu như vậy. Điều này có nghĩa là Bộ Y tế sẽ không chấp nhận, và loại quả trồng trong nước – so với các loại quả được sản xuất ở các nơi khác có sử dụng sáp – kém hấp dẫn hơn để xuất khẩu. Nếu Việt Nam chấp nhận các sản phẩm đã được cho phép sử dụng ở các quốc gia khác thì Việt Nam có thể xuất khẩu sản phẩm có tiềm năng cao đến những nơi như EU.Các nhà sản xuất Việt Nam sẽ có thể đẩy mạnh xuất khẩu và cạnh tranh với các nhà xuất khẩu hoa quả khác trên thế giới được cho phép sử dụng sản phẩm này. Đề xuất - Cho phép các sản phẩm được sử dụng hợp pháp ở các quốc gia khác như khối thành viên EU

được nhập khẩu vào Việt Nam mà không yêu cầu thêm các tài liệu nào; - Đặt ra các quy định có hiệu lực mà không làm tổn hại đến sự an toàn và hiệu quả.

4. An toàn thực phẩm 4.1 Giới thiệu Đầu tháng 8, Hiệp định Thương mại tự do giữa Liên minh châu Âu (EU) và Việt Nam đã được ký kết. Theo ông Jean Jacques Bouflet, (nguyên) Tham tán Công sứ, Trưởng ban Kinh tế và Thương mại EU tại Việt Nam, những yêu cầu về chất lượng của EU, đặc biệt là đối với các sản phẩm thực phẩm, là khá cao và các công ty Việt Nam nên cố gắng để đáp ứng được những yêu cầu này41. Điều này có nghĩa rằng các công ty cần phải đáp ứng các yêu cầu được đặt ra ở mức cao hơn so với ở Việt Nam42. Dự kiến rằng việc ký Hiệp định này sẽ làm tăng lượng sản phẩm được xuất khẩu sang EU, giúp đạt được mục tiêu xuất khẩu mà Chính phủ Việt Nam đặt ra43. Tuy nhiên, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) viết: "Thực phẩm không an toàn đã trở thành một vấn nạn đối với sức khỏe con người kể từ khi lịch sử được ghi nhận lần đầu tiên, và nhiều vấn đề an toàn thực phẩm gặp phải hiện nay không phải là mới. Mặc dù các Chính phủ trên toàn thế giới đang cố gắng hết sức để cải thiện độ an toàn của nguồn cung thực phẩm nhưng các căn bệnh xảy ra do thực phẩm vẫn còn là một vấn đề quan trọng ở cả các nước đã và đang phát triển."44 Trong một cuộc thăm dò dư luận được tiến hành bởi Hiệp hội Công nghiệp thực phẩm châu

40Xem đoạn 3.1.5 trong Sách Trắng năm 2015 phần khuôn khổ pháp lý, hợp tác và thực thi. 41Xem <http://vietnamnews.vn/economy/274021/eu-vn-agree-on-free-trade-after-three-year-talks.html> 42Xem<vietnamnews.vn/economy/271524/vn-produce-losing-their-edge.html>, <vovworld.vn/en-US/Economy/Expanding-exports-markets-for-Vietnamese-farm-produce/266152.vov>, <vccinews.com/news_detail.asp?news_id=32038>; <en.vietnamplus.vn/Home/Food-safety-vital-to-win-EU-market/20156/66823.vnplus>, <vietnamnews.vn/society/263169/producers-traders-blamed-for-substandard-food-safety.html>và<english.thesaigontimes.vn/41839/Asian-importers-apply-EU-standards-to-seafood-imports-from-Vietnam.html> 43Xem<en.nhandan.org.vn/business/economy/item/3044802-agricultural-export-revenue-sets-new-record-of-us$30-8-billion.html>, ‘<vietnamnews.vn/economy/271524/vn-produce-losing-their-edge.html>và<www.vir.com.vn/bright-prospects-for-agriculture.html> 44‘Five keys to safer food manual’của WHO.


Trang 22/34

Á (FIA)45vào ngày 16 tháng 4 năm 2015, an toàn thực phẩm được xếp vào top đầu các vấn đề có ảnh hưởng lớn nhất đến sở thích của người tiêu dùng ở châu Á trong 2015/2016. Nó lớn hơn một cách đáng kể so với các chủ đề khác. 4.2 Vấn đề an toàn thực phẩm ở Việt Nam An toàn thực phẩm hay thực phẩm an toàn là gì và tại sao an toàn thực phẩm lại quan trọng? Thực phẩm an toàn là thực phẩm không làm chúng ta bị bệnh ngay sau khi chúng ta ăn mà còn cả trong thời gian dài. Nếu thực phẩm có chứa hàm lượng các chất kích thích, thuốc trừ sâu, một số kim loại nặng hoặc các thành phần hóa học khác ở mức không thể chấp nhận được thì chúng ta có thể bị bệnh chỉ sau một thời gian46. WHO định nghĩa thực phẩm không an toàn là "thực phẩm có chứa vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc các chất hóa học có hại và có thể gây ra hơn 200 bệnh khác nhau - từ tiêu chảy đến các bệnh mãn tính như ung thư."

An toàn thực phẩm vẫn còn là một vấn đề ở Việt Nam. Trong giai đoạn 2011-2013, số lượng các trường hợp liên quan đến ngộ độc thực phẩm đã giảm bớt47. Trong năm 2014, khoảng 5.000 người được báo cáo là đã bị ngộ độc thực phẩm tại Việt Nam, 16 người đã thiệt mạng, và con số này chỉ bao gồm các “trường hợp ngộ độc thực phẩm chính thức đã được báo cáo và ghi lại48. Trong 9 tháng đầu năm 2015, số lượng các trường hợp ngộ độc thực phẩm được báo cáo là 129 trường hợp, 3,436 người bị ốm và 20 người chết49. Chúng tôi đã nhìn thấy kết quả từ những nỗ lực của Chính phủ trong việc thực hiện nâng cao an toàn thực phẩm50. Tuy nhiên, thực phẩm không an toàn vẫn còn là một vấn đề sức khoẻ cộng đồng nghiêm trọng tại Việt Nam, cũng như ở các nước đang phát triển khác51, không phải vì ngộ độc thực phẩm mà vì những vấn đề tiềm ẩn về an toàn thực phẩm do việc sử dụng các sản phẩm bị cấm như các chất kích thích, thuốc kháng sinh, thuốc trừ sâu,v.v, gây ra các vấn đề về sức khỏe cho người dân về lâu dài. 4.3 Hạn chế cơ hội xuất khẩu Vấn đề an toàn thực phẩm không chỉ khiến con người mắc bệnh mà còn hạn chế khả năng xuất khẩu của Việt Nam và còn làm tổn hại đến uy tín sản phẩm Việt. Trong năm 2014, các uỷ ban thương mại thuộc Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản và Hoa Kỳ đã nhận được nhiều cảnh báo về lô hàng thủy sản có chứa dư lượng kháng sinh vượt mức cho phép. Trong năm 2015, các vấn đề khác nhau về những mặt hàng xuất khẩu sang Saudi Arabia, Hoa Kỳ và Nhật Bản đã được báo cáo52. Từ tháng 1 đến nay, Hệ thống cảnh báo nhanh Thực phẩm và Thức ăn chăn nuôi (RASSF) của EU đã từ chối 21 sản phẩm đến từ Việt Nam tại biên giới của một trong những quốc gia thành viên EU. 17 sản phẩm khác đã phải ngừng lại và cần có thêm các thông tin khác trước khi quyết định được đưa ra. Trong năm 2014 có đến 130 sản phẩm không được phép nhập khẩu trực tiếp vào thị trường EU53.Khoảng 51 lô hàng có chứa hóa chất và kháng sinh ở mức quá cao, tăng gấp 7 lần từ tháng 7 năm 2013. Nhìn chung, lý do hàng nhập khẩu bị ngừng lại là

45Xem<foodindustry.asia/food-safety-key-to-consumer-preference-in-asia> 46“Kinh doanh nông nghiệp và an toàn thực phẩm” - ChươngKhối Uỷ ban Kinh doanh Thực phẩm, Nông nghiệp và Nuôi trồng thủy sảntrong Sách Trắng 2015của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu. 47Xem <english.tapchicongsan.org.vn/Home/Vietnam-on-the-way-of-renovation/2013/396/Viet-Nam-continues-implementing-national-target-programs-on-healthcare.aspx> 48Xem<www.thanhniennews.com/health/5000-had-food-poisoning-in-vietnam-last-year-who-40796.html>, and <www.24h.com.vn/suc-khoe-doi-song/gan-700-nguoi-chet-do-ngo-doc-pham-c62a662299.html> 49Xem<vietnamnews.vn/society/276516/20-food-poisoning-deaths-reported-in-nine-months.html> 50Xem <vietnamnews.vn/society/258361/advertising-hygiene-violations-cost-firms.html> and <www.vietmaz.com/2014/08/vietnam-tightens-control-over-imported-agricultural-produces/> 51Xem <english.tapchicongsan.org.vn/Home/Vietnam-on-the-way-of-renovation/2013/396/Viet-Nam-continues-implementing-national-target-programs-on-healthcare.aspx> 52Xem<tuoitrenews.vn/business/28078/vietnam-produce-exports-should-meet-food-hygiene-safety-requirements-in-overseas-markets-ministry> 53Cổng hệ thống RASSF của EU: ec.europa.eu/food/safety/rasff/index_en.htm


Trang 23/34

do lô hàng chứa một số kim loại nặng, vi khuẩn, virus, nấm mốc hay các chất bị cấm khác với hàm lượng quá cao. 4.4 Tầm quan trọng của việc giải quyết các vấn đề an toàn thực phẩm Trong bối cảnh một loạt các Hiệp định thương mại tự do (FTA) sắp tới sẽ được ký kết và phê chuẩn, việc tìm ra mức Giới hạn Tối đa Dư lượng là đặc biệt quan trọng vì cạnh tranh ngày càng trở nên gay gắt hơn54. Chẳng hạn, các lợi thế liên quan đến thuế bắt nguồn từ Hiệp định FTA sẽ đòi hỏi các sản phẩm phải đạt đến tiêu chuẩn nếu Việt Nam mong muốn tăng sản lượng xuất khẩu, đặc biệt là khi sẽ phải cạnh tranh hơn nữa trong khu vực. Theo quan điểm của chúng tôi, chất lượng các mặt hàng hải sản và cá xuất khẩu là khá tốt nhưng các sản phẩm khác như hạt tiêu, chè và cà phê vẫn cần phải cải thiện chất lượng. Như đã đề cập trước đó, thực tế là các sản phẩm Việt Nam bị từ chối nhập khẩu ở các nước khác đã gây thiệt hại cho uy tín sản phẩm Việt Nam nói chung. Đó có thể chỉ do một nhà sản xuất hay nhà xuất khẩu không tuân thủ quy định hoặc không ý thức được rằng sản phẩm không đáp ứng được yêu cầu, nhưng danh tiếng của tất cả các sản phẩm Việt Nam đang bị đe dọa và toàn bộ các sản phẩm Việt sẽ được xem xét một cách kỹ lưỡng, chi tiết. Về mặt này, điều quan trọng là phải nhận ra các nước nhập khẩu thường đặt ra một tiêu chuẩn cao hơn so với tiêu chuẩn các sản phẩm Việt và cao hơn so với yêu cầu tiêu chuẩn của Việt Nam.Giải quyết các vấn đề đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được mục tiêu xuất khẩu đặt ra là 32 tỷ USD. Đáng chú ý rằng các thành phần hoặc nguyên liệu giả và trái phép không chỉ gây tổn hại nhất đến uy tín sản phẩm Việt Nam mà còn gây nguy hiểm cho sức khoẻ của nông dân và người tiêu dùng55. Đôi khi nó cũng liên quan đến các sản phẩm đã bị cấm trong một thời gian dài ở các nước khác nhưng vẫn có thể được sử dụng ở Việt Nam; vì chúng chưa bị cấm, các quy định không rõ ràng, hoặc do thiếu sự cưỡng chế56. Không chỉ nhà quản lý của các công ty thực phẩm lo lắng về độ an toàn thực phẩm mà người dân Việt Nam cũng lo lắng về an toàn thực phẩm và ảnh hưởng của nó đến sức khỏe của họ57. Xét về số lượng các sự kiện do các Bộ và các cơ quan khác nhau tổ chức thì rõ ràng an toàn thực phẩm cũng là một chủ đề quan trọng đối với Chính phủ. Tuy nhiên, có vẻ như là chưa đủ và việc giải quyết các vấn đề quan trọng như an toàn thực phẩm được cho là giải pháp cho sự phát triển nông nghiệp.58 4.5 Ai nên giải quyết những vấn đề này Chúng ta đều biết rằng việc xử lý, bảo quản và phân phối không thoả đáng sau thu hoạch ảnh hưởng đến tỷ lệ thành công của các nước sản xuất và an toàn thực phẩm59. Việc áp dụng chuỗi giá trị/cung ứng cũng rất quan trọng trong việc phân tích nguồn gốc các vấn đề an toàn thực phẩm xảy ra ở đâu và làm thế nào để ngăn chặn tốt nhất, khi mà các vấn đề an toàn thực phẩm có thể xảy ra trong toàn bộ chuỗi giá trị và cung ứng60. Cả Chính phủ và các đơn vị bán buôn

54Xem<http://english.vietnamnet.vn/fms/business/141921/agriculture-sector-faces-tough-times-ahead.html>, <en.nhandan.org.vn/business/economy/item/3044802-agricultural-export-revenue-sets-new-record-of-us$30-8-billion.html>, <vietnamnews.vn/economy/271524/vn-produce-losing-their-edge.html>, <vovworld.vn/en-US/Economy/Expanding-exports-markets-for-Vietnamese-farm-produce/266152.vov>; <vccinews.com/news_detail.asp?news_id=32038>và<www.vir.com.vn/bright-prospects-for-agriculture.html> 55Xem<tuoitrenews.vn/society/26193/toxic-tet-kumquats-highlight-vietnam-s-pesticide-problem> 56“Kinh doanh nông nghiệp và an toàn thực phẩm” - ChươngKhối Uỷ ban Kinh doanh Thực phẩm, Nông nghiệp và Nuôi trồng thủy sảntrong Sách Trắng 2015của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu, đoạn 3.1.5 về khuôn khổ pháp lý, hợp tác và thực thi. 57Xem <thediplomat.com/2014/01/vietnam-back-to-organic> 58Xem<english.vov.vn/Economy/Food-safety-optimal-solution-to-agricultural-growth/283734.vov> 59Đề án VIE/61/94, tháng 5/2009, trang 17 và tại <www.fao.org/ag/agn/CDfruits_en/launch.html> 60Xem<aciar.gov.au/files/food_safety_from_farm_to_fork.pdf>


Trang 24/34

bán lẻ đều có những sáng kiến phát triển phương pháp chuỗi (giá trị)61. Chúng tôi tin rằng phương pháp tiếp cận chuỗi giá trị là cách tốt nhất bởi nó cho phép các nhà bán buôn/bán lẻ định hướng quá trình và cung cấp thông tin phản hồi để họ biết khách hàng của họ đang tìm kiếm điều gì. Các nhà bán buôn bán lẻ có thể được khuyến khích áp dụng phương pháp này nếu nó mang lại lợi ích cho họ. Điều này phần nào có thể đạt được bằng cách thiết lập một Cơ quan An toàn Thực phẩm dưới sự chỉ đạo trực tiếp của một Bộ, thực hiện thống nhất các đạo luật và quy định. Điều này sẽ giảm thiểu những rắc rối về thủ tục hành chính và việc kiểm soát chất lượng &an toàn sẽ hiệu quả hơn, tạo điều kiện cho sự tham gia của nhiều bên liên quan hơn. Phương pháp chuỗi giá trị Nguồn: Phòng thí nghiệm Thẩm định Thực phẩm

Một số thực tiễn và giấy phép nhằm giải quyết những vấn đề này đã được phát triển trên toàn thế giới và tại Việt Nam. Các nhà sản xuất cá và hải sản đã khá thành công và đang xuất khẩu sản phẩm của mình. Tuy nhiên, nhìn chung khả năng để được cấp giấy chứng nhận đem đi xuất khẩu thường rất khó khăn và thậm chí là bất khả thi, do quy mô nhỏ và các chi phí cao kèm theo đó. Phương pháp này có thể bắt đầu với những bước nhỏ, chẳng hạn như đào tạo nông dân để có được giấy chứng nhận.Chính phủ có thể hỗ trợ và khuyến khích nông dân tham gia.Nên khuyến khích nông dân thành lập các hiệp hội nông dân. Trong một báo cáo của Ngân hàng Phát triển châu Á có chỉ ra rằng các hiệp hội như thế đang khá thành công với vai trò là các nhà cung cấp thường xuyên cho các siêu thị và cũng có nhiều khả năng nhận được hỗ trợ của Chính phủ về kỹ thuật và phát triển chất lượng hơn so với các trang trại tư nhân62. Sự hợp tác trực tiếp giữa các nhà bán buôn bán lẻ và nhà sản xuất đồng nghĩa với việc các nhà sản xuất sẽ nhận được một mức giá tốt hơn vì không phải thông qua đơn vị trung gian. Điều này cũng có nghĩa là sự đứt đoạn trong mô hình chuỗi giá trị này sẽ ít xảy ra hơn, các sản phẩm sẽ có chất lượng tốt hơn vì bớt các khâu xử lý ở giữa, và vấn đề an toàn thực phẩm sẽ được đảm bảo hơn. Nếu giảm thiểu các vấn đề về thủ tục hành chính trong khâu cuối cùng của chuỗi giá trị thì thậm chí có thể giảm giá thành.Lĩnh vực này sẽ trở nên cạnh tranh hơn và người tiêu dùng sẽ là người được lợi hoàn toàn trong việc phát triển mô hình chuỗi (giá trị) này. Tuy nhiên, cần có sự tham gia từ phía Chính phủ, đặc biệt là ở khâu đầu của chuỗi với khung pháp lý rõ ràng và ở khâu cuối khi đưa pháp luật vào thực thi. Chúng tôi cũng tin rằng việc thành lập một Cơ quan An toàn Thực phẩm (FSA) có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề an toàn thực phẩm. 4.6 Làm sao để giải quyết các vấn đề an toàn thực phẩm Các vấn đề về an toàn thực phẩm có thể được giải quyết bằng nhiều cách, chẳng hạn như bằng một khuôn khổ pháp lý tốt; một hệ thống theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm; quyền sở

61Xem<www.fao.org/ag/agn/CDfruits_en/launch.html >and <vietnamnews.vn/society/244563/seminar-promotes-safer-agri-food-chain.html> 62Xem<http://mpra.ub.uni-muenchen.de/42591/1/MPRA_paper_42591.pdf>, trang 11.

Nông dân Nhà sản

xuất

Nhà chế

biến Nhà bán lẻ

Người tiêu

dùng


Trang 25/34

hữu trí tuệ; kiểm soát và quản lý thuốc trừ sâu; thiết bị kiểm định tốt và thực thi pháp luật hiệu quả. 4.6.1 Khuôn khổ pháp lý Bắt đầu với một khuôn khổ pháp lý tốt và kết thúc bằng việc thực thi các quy định. Như Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp đưa ra trong bản hướng dẫn về kiểm soát thực phẩm: "Ở nhiều quốc gia, hiệu quả của việc kiểm soát thực phẩm bị ảnh hưởng bởi khung pháp lý rời rạc, nhiều cấp có thẩm quyền, và những yếu kém trong giám sát, kiểm tra và thực thi.”63 Chúng tôi hoàn toàn hiểu điều này vì chúng tôi tin rằng khuôn khổ pháp lý hiện nay là một trong những nguyên nhân chính tại sao rất khó để có sự kiểm soát và thực thi an toàn thực phẩm hiệu quả. Bản thân nội dung của Luật Thực phẩm không phải là vấn đề, mà là tại hiện nay có quá nhiều Bộ và các Cơ quan Chính phủ có liên quan tham gia quản lý hóa chất và kháng sinh cũng như quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm.64 Trong năm 2013 và 2014, một số quy định đã có hiệu lực65. Đặc biệt, Thông tư liên tịch 13/2014/TTLT-BYT-BNNPTNT-BCT (Thông tư liên tịch số 13) là một bước tiến quan trọng vì nó nhằm tránh chồng chéo trong quản lý thực phẩm của các Bộ khác nhau, nhưng vẫn không loại bỏ được những nhầm lẫn có thể xảy ra. Ví dụ, nếu một vitamin phụ gia được thêm vào sữa thì sản phẩm này sẽ thuộc thẩm quyền của một Bộ khác so với chỉ là sữa không, gây ra phức tạp cho các nhà sản xuất. Chúng tôi không có thông tin về đánh giá tác động của Thông tư liên tịch số 13, vấn đề là có nhiều bên vẫn còn tham gia vào quá trình ra quyết định liên quan đến an toàn thực phẩm. Theo quan điểm của chúng tôi, điều này sẽ không có hiệu quả bằng việc quy trách nhiệm về một mối duy nhất. Hệ thống hiện tại cũng gây khó khăn để nhất quán trong quá trình soạn thảo, thực hiện và áp dụng các quy định. Nó thậm chí còn trở nên phức tạp hơn vì ở cấp địa phương và cấp tỉnh, các quy định đôi khi được giải thích theo nhiều cách khác nhau hoặc cho phép giải quyết theo nhiều cách khác nhau. Chẳng hạn như khi thanh tra đến kiểm tra 3, thậm chí 4 đợt và họ kiểm tra những điểm giống hoặc khác nhau, kiểm tra chéo là hoàn toàn có thể nhưng không phải lúc nào cũng xảy ra. Việc này sẽ rất tốn kém về mặt chi phí và thời gian cho các công ty và các cơ quan có thẩm quyền, đẩy giá tiêu dùng cao hơn, nhưng không nhất thiết là tăng mức độ an toàn thực phẩm. Theo quan điểm của chúng tôi, một Cơ quan An toàn Thực phẩm có thể giải quyết và xoá bỏ được nhiều vấn đề an toàn thực phẩm hiện nay. Chúng tôi nhận thấy rằng sự thay đổi này cần có thời gian nhưng dưới quan điểm của các Hiệp định FTA, chúng tôi tin rằng những chuẩn bị ban đầu để đạt được mục tiêu thành lập một Cơ quan An toàn Thực phẩm là điều vô cùng quan trọng. Có một số điểm chúng tôi muốn nhấn mạnh về cơ cấu các cơ quan An toàn Thực phẩm như dưới đây. Một Cơ quan An toàn Thực phẩm cần: - Sát nhập cơ cấu hiện tại của trung ương và địa phương thành một cơ cấu mới. - Điều hoà và phối hợp giữa cấp tỉnh và cấp địa phương.

63Xem <www.wpro.who.int/foodsafety/documents/docs/English_Guidelines_Food_control.pdf> 64Như Bộ Y tế (MOH), Bộ Công thương (MoIT), Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD), Bộ Khoa học Công nghệ (MoST) và Bộ Tài nguyên Môi trường (MoNRE), cũng như Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thuỷ sản, NAFIQAD; xem: <cip.cornell.edu/DPubS/Repository/1.0/Disseminate?view=body&id=pdf_1&handle=dns.gfs/1265385755> 65VD như: Nghị định 178/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013quy định xử phạt vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm, Nghị định 119/2013/NĐ-CP ngày 09/11/2013 Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thú y, giống vật nuôi, thức ăn chăn nuôivà Thông tư liên tịch 13/2014/TTLT-BYT-BNNPTNT-BCT ngày 09/04/2014 hướng dẫn việc phân công, phối hợp trong quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm.


Trang 26/34

- Hợp tác với các nước láng giềng để giải quyết các vấn đề an toàn thực phẩm qua biên giới (vì an toàn thực phẩm không chỉ dừng ở biên giới).

Một Cơ quan An toàn Thực phẩm có thể: - Đưa ra lời khuyên cho các nhà hoạch định chính sách như Thủ tướng và Quốc hội. - Quan tâm đến các yêu cầu nhập khẩu, xuất khẩu và trung chuyển thực phẩm liên quan đến

việc giám định, chứng nhận và kiểm soát; - Giải quyết việc quảng cáo và dán nhãn thực phẩm; - Cấp giấy phép và ghi nhận các cơ sở kinh doanh buôn bán thực phẩm, chế biến thực phẩm

và kho lương thực; - Tổ chức giám định và cung cấp thông tin cho việc điều tra tội phạm liên quan đến an toàn

lương thực thực phẩm; - Đưa ra các cảnh báo về thực phẩm liên quan đến chuỗi cung ứng thực phẩm bao gồm thuốc

trừ sâu, phân bón, thức ăn chăn nuôi,v.v; - Cung cấp thông tin khi cần thiết; - Giáo dục và đào tạo về an toàn thực phẩm cũng như khả năng nhận thức về vấn đề này; - Hỗ trợ phát triển các cách làm tốt nhất liên quan đến an toàn thực phẩm. Một Cơ quan An toàn Thực phẩm tập trung sẽ: - Cải thiện việc quản lý và kiểm soát chất lượng an toàn thực phẩm; - Cải thiện và tăng cường uy tín của sản phẩm Việt Nam trong việc tiêu thụ tại Việt Nam; - Giảm thiểu khả năng các sản phẩm xuất khẩu bị từ chối; - Cải thiện và tăng cường uy tín của sản phẩm Việt Nam ở nước ngoài; - Giảm chi phí cho các công ty và đẩy mạnh khả năng cạnh tranh (quốc tế); - Giảm thiểu những nguy hại cho sức khỏe; - Hỗ trợ nhiều hơn cho thương mại công bằng và bền vững; - Minh bạch hóa và rõ ràng trong các biện pháp xử phạt. Đề xuất - Làm rõ hơn phạm vi của Thông tư liên tịch số 13; - Thiết lập một nhóm công tác bao gồm đại diện của các Bộ / ngành liên quan và các tổ chức

hoạt động trong kinh doanh thực phẩm, nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản (như Nhóm công tác nông nghiệp của VBF và Uỷ ban Kinh doanh Thực phẩm, Nông nghiệp và Nuôi trồng thủy sản của EuroCham);

- Sửa đổi Luật Thực phẩm và lập ra một Cơ quan An toàn Thực phẩm càng sớm càng tốt với một Bộ duy nhất chịu trách nhiệm;

- Phân công các nhiệm vụ sau cho Cơ quan An toàn Thực phẩm:

Kiểm tra, chứng nhận và kiểm soát các vấn đề liên quan đến nhập khẩu, xuất khẩu và trung chuyển các thành phần, nguyên liệu và sản phẩm thực phẩm.

Kiểm tra và chứng nhận thực phẩm;

Dán nhãn và quảng cáo thực phẩm;

Đưa ra các cảnh báo về thực phẩm liên quan đến chuỗi cung ứng thực phẩm bao gồm thuốc trừ sâu, phân bón, thức ăn chăn nuôi,...;

Cấp giấy phép và đăng ký các cơ sở kinh doanh buôn bán thực phẩm, chế biến thực phẩm và kho lương thực;

Giáo dục và đào tạo về an toàn thực phẩm cũng như khả năng nhận thức về vấn đề này;

Hỗ trợ phát triển các phương án hiệu quả nhất cho an toàn thực phẩm;

Tổ chức giám định và cung cấp thông tin cho việc điều tra tội phạm liên quan đến thức ăn chăn nuôi và an toàn lương thực thực phẩm.


Trang 27/34

- Sát nhập các cơ cấu hiện tại của Cơ quan An toàn Thực phẩm để không bị mất đi kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm hiện có;

- Hợp tác với các nước láng giềng để giải quyết các vấn đề an toàn thực phẩm qua biên giới. 4.6.2 Theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm Một phần quan trọng khác trong việc đạt được một môi trường an toàn thực phẩm tốt là theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm. Đó là một hệ thống kiểm tra lịch trình lô hàng cho phép các công ty và các cơ quan chức năng biết được sản phẩm đã đến khâu nào trong chuỗi thực phẩm. Nó sẽ giúp cải thiện an toàn thực phẩm và tránh hoặc giảm thiểu các tác động đến sức khỏe và nền kinh tế66. Những ảnh hưởng của nền kinh tế không chỉ liên quan đến sức khoẻ cộng đồng mà còn cả các doanh nghiệp. Những hậu quả của việc thu hồi sản phẩm có thể coi là khá lớn khi một sản phẩm bị loại ra khỏi thị trường trong một giai đoạn nhất định có thể dẫn đến mất không gian trưng bày, hoặc trong trường hợp xấu nhất là mất khách hàng. Vì vậy, để một công ty theo dõi và giám sát tốt các sản phẩm của mình thông qua các chuỗi cung ứng và thu hồi chúng là rất quan trọng. Việc theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm liên quan đến quản lý và giảm nhẹ rủi ro, giảm thiểu tác động của việc thu hồi sản phẩm và giảm chi phí trách nhiệm, nhưng cũng liên quan đến việc lấy lại lòng tin của người tiêu dùng. Bên cạnh đó, nó cũng là một phần quan trọng trong quá trình ra quyết định của các cơ quan có liên quan trong việc đóng cửa thu hồi sản phẩm67. Tuy nhiên, theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm thực phẩm không chỉ về các sản phẩm bị thu hồi. Người tiêu dùng cũng cần biết thêm thông tin về nguồn gốc sản phẩm và các thành phần của nó trong toàn bộ chuỗi cung ứng: từ nông trại đến tay người tiêu dùng thông qua quy trình chế biến, ở giữa là nhà bán lẻ và ngành công nghiệp dịch vụ thực phẩm. Cuối cùng, việc theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm còn liên quan đến giảm thiểu tỷ lệ gian lận thực phẩm cũng như việc làm giả vô ý hoặc cố ý; quản lý dịch bệnh; và các tình trạng cấp bách về vấn đề môi trường. Việc theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm cũng rất quan trọng vì đôi khi các sản phẩm giả hoặc trái phép lại lấy lại niềm tin của người tiêu dùng bằng cách cung cấp thông tin về nguồn gốc sản phẩm trong chuỗi cung ứng68. Theo chúng tôi, các cơ quan an toàn thực phẩm có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc này. Đề xuất - Khuyến khích các công ty đưa ra một hệ thống theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm; - Thực thi pháp luật hiện hành về việc theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm. 4.6.3 Các phòng thí nghiệm và thử nghiệm 4.6.3.1 Giới thiệu Thậm chí nếu pháp luật đối với việc theo dõi, giám sát và truy xuất sản phẩm được thực thi tốt thì các phòng thí nghiệm và thí nghiệm tại Việt Nam lại chưa đạt tiêu chuẩn và không đảm bảo an toàn thực phẩm69. Với việc ký kết một loạt các Hiệp định thương mại tự do sắp tới, việc tìm ra các mức đa dư lượng (MLR) là đặc biệt quan trọng để có thể xuất khẩu các sản phẩm Việt Nam sang, chẳng hạn như EU. Tuy nhiên, các thí nghiệm có thể dễ dàng phát hiện ra MRL như

66Xem<www.foodsafetymagazine.com/enewsletter/the-importance-of-food-traceability/> 67Xem<www.foodmag.com.au/features/the-importance-of-traceability-in-your-supply-chai> 68Xem<http://www.foodmag.com.au/features/the-importance-of-traceability-in-your-supply-chai> 69“Kinh doanh nông nghiệp và an toàn thực phẩm” - ChươngKhối Uỷ ban Kinh doanh Thực phẩm, Nông nghiệp và Nuôi trồng thủy sảntrong Sách Trắng 2015của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu, đoạn 3.1.4 về chất lượng các phòng thí nghiệm và kiểm định.


Trang 28/34

phân tích quang phổ rộng của các hoạt chất thì lại không thể thực hiện được ở Việt Nam. Ngoài ra cần có một phân tích cụ thể hơn đối với sự có mặt của kim loại nặng để chỉ tập trung vào những loại kim loại nặng thực sự ảnh hưởng đến sức khoẻ con người, động vật và thực vật. Một vấn đề khác là kết quả thí nghiệm từ các phòng thí nghiệm nước ngoài vẫn không được chấp nhận cùng một cách giống như kết quả thí nghiệm từ các phòng thí nghiệm trong nước, mặc dù các phòng thí nghiệm quốc tế đã được công nhận trên toàn thế giới, như Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO) 17025. 4.6.3.2 Công nhận quốc tế Trên trang web của các tổ chức quốc tế dành cho các cơ quan kiểm định chất lượng, Tổ chức quốc tế về công nhận phòng thí nghiệm (ILAC)70 nói rằng: "Các thỏa thuận71 hỗ trợ việc cung cấp các dịch vụ ở trung ương hay địa phương, như cung cấp thực phẩm an toàn và nước uống sạch, (...). Ngoài ra còn có các thoả thuận thúc đẩy việc chấp nhận các sản phẩm và dịch vụ xuyên biên giới, nhờ đó tạo ra một khuôn khổ để hỗ trợ thương mại quốc tế thông qua việc loại bỏ các rào cản kỹ thuật.” Theo công nhận của ILAC “Việc đánh giá độc lập của các Tổ chức đánh giá đi ngược lại với những tiêu chuẩn được thừa nhận để thực hiện các hoạt động cụ thể nhằm đảm bảo tính công bằng và thẩm quyền của họ. Thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế, Chính phủ, các chủ thầu và người tiêu dùng có thể tin tưởng vào sự hiệu chuẩn và các kết quả kiểm tra, báo cáo kiểm tra và các chứng nhận được cấp.72 Do vậy các rào cản kỹ thuật nên được giảm thiểu vì các sản phẩm cần được chấp nhận ngoài biên giới quốc gia và không cần có thêm điều chỉnh bổ sung, kiểm tra và/hoặc kiểm nghiệm các mặt hàng xuất nhập khẩu. Thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau (MRA) của ILAC có thể thúc đẩy thương mại quốc tế và mục tiêu "công nhận một lần, chấp nhận mọi nơi" có thể được thừa nhận.73 Điều này có nghĩa là các cơ quan kiểm định có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm. Ở Việt Nam có một cơ quan kiểm định. Tuy nhiên, vấn đề không chỉ là việc thực thi các quy định pháp luật hiện hành mà còn là thực tế kết quả từ các phòng thí nghiệm được công nhận, thành lập ở Việt Nam hay ở nơi khác, của nước ngoài hay của Việt Nam, đều không được công nhận tại Việt Nam trong khi điều này lại được Thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau của ILAC công nhận.

4.6.4 Hệ thống công nhận phòng thí nghiệm tại Việt Nam 4.6.4.1 Giới thiệu Văn phòng Công nhận Chất lượng (BoA), được thành lập năm 1995 trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ (MoST), cung cấp những hoạt động công nhận cho các phòng thí nghiệm, các tổ chức chứng nhận và tổ chức giám định74. Một trong những chương trình được đưa ra là Hệ thống công nhận phòng thí nghiệm (VILAS).Chương trình này được thành lập trực thuộc Tổng cục Tiêu

70ILAC là tổ chức quốc tế dành cho các cơ quan công nhận hoạt động theo tiêu chuẩnISO/IEC 17011 và tham gia vào việc công nhận các tổ chức đánh giá sự phù hợps bao gồm các phòng thí nghiệm hiệu chuẩn (sử dụng tiêu chuẩn ISO/IEC 17025), các phòng thí nghiệm thử nghiệm (sử dụng tiêu chuẩn ISO/IEC 17025), các phòng xét nghiệm y tế (sử dụng tiêu chuẩn ISO 15189) và các cơ quan kiểm định (sử dụng tiêu chuẩn ISO/IEC 17020). Xem thêm về ILAC tại<ilac.org/about-ilac/>. 71Các thoả thuận = Thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau (MRA). Các cơ quan công nhận, được đánh giá bởi các cơ quan cùng cấp, ký thỏa thuận nhằm tăng cường việc chấp nhận các sản phẩm và dịch vụ qua biên giới quốc gia, do đó tạo ra một khuôn khổ để hỗ trợ thương mại. 72Xem <ilac.org/about-ilac/> 73Xem<http://ilac.org/ilac-mra-and-signatories/>, ISO/IEC 17011 về Thử nghiệm thành thạo (dành cho các cơ quan công nhận).Khoản 7.12.1, 7.12.2, 7.12.3 (ISO/IEC 17011) 74Xem<www.boa.gov.vn/>


Trang 29/34

chuẩn Đo lường Chất lượng (STAMEQ).75 VILAS hoạt động theo những yêu cầu của ILAC và Tổ chức Hợp tác Công nhận phòng thí nghiệm Châu Á – Thái Bình Dương (APLAC)76. Điều này sẽ có nghĩa là VILAS cần: - Duy trì hoạt động theo tiêu chuẩn ISO/IEC 17011; và - Bảo đảm rằng tất cả các phòng thí nghiệm được công nhận và các cơ quan giám định đều

tuân theo tiêu chuẩn ISO/IEC tương ứng77. Tuy nhiên, có vẻ như yêu cầu thứ 2 không phải lúc nào cũng được duy trì ở Việt Nam vì dường như khá dễ dàng để có được sự công nhận mà không có sự kiểm tra thường xuyên thích hợp. 4.6.4.2 Sự công nhận Trước khi một phòng thí nghiệm, của nước ngoài hay trong nước, có thể hoạt động ở Việt Nam, nó cần phải được công nhận theo tiêu chuẩn VILAS. Nghĩa là các phòng thí nghiệm đó được công nhận theo quy định của STAMEQ và ISO/IEC. Tuy nhiên, khi một phòng thí nghiệm được công nhận theo chương trình VILAS, không có nghĩa là tất cả các tổ chức/các Bộ sẽ tự động chấp nhận kết quả của phòng thí nghiệm. Tùy theo loại hình thí nghiệm mà một phòng thí nghiệm muốn thực hiện, nó sẽ cần có thêm chứng chỉ công nhận chẳng hạn như Quatest, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), Bộ hoặc Sở Y tế, v.v. Đôi khi điều này chỉ có nghĩa là họ sẽ kiểm tra nếu có phòng thí nghiệm được công nhận theo chương trình VILAS, trong khi đó phải tốn thời gian và tiền bạc trước khi có thêm chứng nhận này. 4.6.4.3 Các phòng thí nghiệm nước ngoài Tuy nhiên, cũng không có nghĩa là các công ty hoặc các cơ quan kiểm định trong và ngoài nước có thể sử dụng các phòng thí nghiệm này để kiểm tra các sản phẩm của họ khi họ muốn có được giấy phép xuất/nhập khẩu sản phẩm của mình. Vì thế họ sẽ cần phải sử dụng các phòng thí nghiệm trong nước. Thường thì họ sẽ sử dụng các phòng thí nghiệm nước ngoài có mặt tại Việt Nam, chẳng hạn như SGS, Bureau Veritas, Intertek, TUV hay InvivoLabs. Lý do là các công ty xuất khẩu sản phẩm Việt Nam muốn đảm bảo các tiêu chuẩn để nhập khẩu vào đất nước họ được đáp ứng về các mức đa dư lượng chẳng hạn như của các chất kích thích, thuốc trừ sâu và hàm lượng kim loại nặng. Họ sẽ không mạo hiểm để các sản phẩm bị từ chối tại biên giới và không được phép nhập cảnh. Theo các nhà làm luật Việt Nam, các nhà nhập khẩu và xuất khẩu chỉ có thể sử dụng một số dịch vụ kiểm định (của Việt Nam) như VinaCert, VinaControl hoặc NAFIQAD. Những dịch vụ kiểm định này chỉ có thể sử dụng các phòng thí nghiệm của Việt Nam như: Quatest 1, 2 hay 3, VinaControl, Case, EDC hoặc NAFIQAD78. Dịch vụ kiểm định của nước ngoài như Intertek, TUV, Control Union, Bureau Veritas, Asia Inspection và SGS được sử dụng bởi các nhà xuất khẩu và họ thường sẽ sử dụng các phòng thí nghiệm nước ngoài. 4.6.4.4 Sự thừa nhận lẫn nhau Nếu một công ty nhập khẩu đưa ra một biên bản kiểm tra hay kiểm định của một phòng thí nghiệm nước ngoài hoặc dịch vụ kiểm định, nó sẽ không được công nhận và việc kiểm tra cần

75STAMEQ có trách nhiệm tham mưu cho Chính phủ về các yêu cầu khoa học, kỹ thuật và pháp lý của hệ thống tiêu chuẩn đo lường quốc gia, đồng thời có trách nhiệm cụ thể trong việc phối hợp với các hệ thống chuẩn đo lường quốc gia và hệ thống đo lường hợp pháp. 76APLAC là sự hợp nhất của các cơ quan công nhận trong khu vực châu Á Thái Bình Dương phụ trách việc công nhận các phòng thí nghiệm, các cơ quan kiểm định và các nhà sản xuất mẫu chuẩn https://aplac.org/ 77ILAC là tổ chức quốc tế dành cho các cơ quan công nhận hoạt động theo tiêu chuẩnISO/IEC 17011 và tham gia vào việc công nhận các tổ chức đánh giá sự phù hợps bao gồm các phòng thí nghiệm hiệu chuẩn (sử dụng tiêu chuẩn ISO/IEC 17025), các phòng thí nghiệm thử nghiệm (sử dụng tiêu chuẩn ISO/IEC 17025), các phòng xét nghiệm y tế (sử dụng tiêu chuẩn ISO 15189) và các cơ quan kiểm định (sử dụng tiêu chuẩn ISO/IEC 17020). 78Nó phụ thuộc vào sản phẩm mà các dịch vụ kiểm định có thể hoặc cần phải được sử dụng.


Trang 30/34

phải được thực hiện tại Việt Nam. Ngay cả khi các kết quả của phòng thí nghiệm Việt Nam không được cấp giấy phép và các kết quả của phòng thí nghiệm quốc tế chứng minh kết quả ngược lại, chúng cũng không được trình lên. Phương pháp làm việc này không phù hợp với mục tiêu của ILAC: "công nhận một lần, chấp nhận mọi nơi". Chúng tôi nghĩ rằng điều này cần thay đổi. Tuy nhiên, để đạt được điều đó và việc các phòng thí nghiệm Việt Nam có trình độ ngang với các phòng thí nghiệm nước ngoài thì một vấn đề khác cần phải được giải quyết: thử nghiệm thành thạo. 4.6.4.5 Thử nghiệm thành thạo Để một phòng thí nghiệm biết được liệu việc thực hiện của mình có phù hợp với các phòng thí nghiệm khác hay không, và kết quả không bị lệch với các phòng thí nghiệm khác, việc các phòng thí nghiệm tham gia chương trình thử nghiệm thành thạo là rất quan trọng. Một phòng thí nghiệm sẽ gửi các mẫu đến các phòng thí nghiệm khác và nhận các mẫu từ các phòng thí nghiệm khác để kiểm tra.Các kết quả sẽ được đối chiếu cũng như đánh giá và tiêu chuẩn sẽ được thiết lập.Mỗi phòng thí nghiệm sẽ được thông báo về kết quả này và kết quả thực hiện trong mối quan hệ với các phòng thí nghiệm cùng tham gia khác cũng như kết quả của cuộc kiểm tra. Tuy nhiên, một vấn đề ở Việt Nam là các phòng thí nghiệm được công nhận bởi VILAS nhưng lại không tuân thủ chặt chẽ các yêu cầu do ILAC và APLAC đặt ra. VD các phòng thí nghiệm không yêu cầu phải tham gia chương trình thử nghiệm thành thạo theo một tiêu chuẩn toàn cầu. Hiện nay một số chương trình thử nghiệm thành thạo đã được thực hiện ở Việt Nam, tuy nhiên, mức độ là quá thấp và điều này có nghĩa là các kết quả không có giá trị như nhau kể từ khi các phòng thí nghiệm quốc tế tham gia chương trình thử nghiệm thành thạo toàn cầu79. Điều này khiến cho việc so sánh kết quả khó khăn khi mà các phương pháp này có thể khác so với các phương pháp được sử dụng bởi các phòng thí nghiệm khác. Nó cũng không bảo đảm rằng kết quả là đáng tin cậy như các phương pháp không theo các tiêu chuẩn quốc tế đã thống nhất. 4.6.4.6 Phạm vi, các loại, các phương pháp kiểm tra và xét nghiệm Nhiều biện pháp quan trọng liên quan đến hoạt động và chất lượng phòng thí nghiệm đang được thực hiện80.Tuy nhiên, vì có rất nhiều phòng thí nghiệm thuộc các đối tượng có thẩm quyền, trách nhiệm khác nhau nên những biện pháp và chương trình này có thể không được thực hiện một cách thống nhất, điều mà cần phải tránh. Phương pháp xét nghiệp sử dụng hiện nay vẫn rất tốn kém, mất thời gian và thường không bảo đảm được việc phát hiện các vấn đề an toàn thực phẩm. Nếu hệ thống hiện tại có thể thay đổi, hệ thống đó có thể rẻ hơn về chi phí, có thể dẫn đến giá tiêu dùng thấp hơn, nhưng chắc chắn độ an toàn thực phẩm cao hơn. Điều này sẽ làm cho sản phẩm Việt cạnh tranh hơn. Chúng tôi cho rằng để nâng cao an toàn thực phẩm và khả năng cạnh tranh trên lĩnh vực này thì chất lượng của các phòng thí nghiệm phải được cải thiện, đồng thời các phương pháp xét nghiệm cần được hiện đại hóa và mang tiêu chuẩn quốc tế. Vấn đề là mặc dù vậy nhưng không phải tất cả các lần xét nghiệm đều có thể được thực hiện tại Việt Nam và phạm vi của nội dung xét nghiệm vẫn còn hạn chế81. Điều này có nghĩa là các sản phẩm được xuất khẩu đôi khi sẽ bị từ chối bởi có chứa hàm lượng quá cao

79Thử nghiệm thành thạo là một trong những cách tốt nhất cho phòng thí nghiệm theo dõi hiệu quảhoạt động nó để tham gia vào chương trình thử nghiệm thành thạo. Thử nghiệm thành thạo là một loại liên phòng thí nghiệm so sánh các mẫu vật được chuyển tới các phòng thí nghiệm, sau đó kết quả được đối chiếu và đánh giá.Mỗi phòng thí nghiệm sau đó sẽ được thông báo về hiệu quả hoạt động của nó với các phòng thí nghiệm khác trong chương trình và với kết quả đồng thuận hay thật sự của mẫu vật. Hiệu quả hoạt động thường được trích dẫn dưới dạng các độ lệch chuẩn giữa giá trị đạt được và giá trị đồng thuận/thật sự. Trong một số chương trình, người tham gia được đưa cho một tỷ lệ đạt/không đạt, xem <www.labnetwork.org/en/testing-areas/chemical-lab/108-proficiency-testing> 80Các chương trình quốc tế được tài trợ bởi JCEA, UNIDO, WHO, GTZ,.. và các chương trình quốc gia. 81Xem<http://pops.org.vn/UserPages/News/detail/tabid/138/newsid/833/language/en-US/Default.aspx>


Trang 31/34

thuốc trừ sâu, các chất kích thích và kim loại nặng. Một tình huống khác có thể xảy ra là mặc dù kết quả xét nghiệm khả quan nhưng sản phẩm vẫn không được coi là an toàn và sẽ bị phá hủy.82 Phương pháp xét nghiệm cũng không phải lúc nào cũng phù hợp với tiêu chuẩn hiện đại và quốc tế hay các thiết bị cũng không được cập nhật đủ hiện đại để kiểm định. Việc kiểm định các sản phẩm thực phẩm, được nhập khẩu hay ở trong nước, về các chất gây ô nhiễm như vi khuẩn, nấm men nấm mốc cho mục đích an toàn thực phẩm và chất lượng vi sinh trong thực phẩm là một ví dụ được thực hiện thông qua các phương pháp truyền thống (nuôi cấy vi khuẩn mẫu trong các đĩa nuôi cấy). Những thủ tục này đều rất phức tạp và mất thời gian, khiến các công ty trở nên ít cạnh tranh hơn. Cần có công nghệ mới để tăng khả năng phát hiện dư lượng kháng sinh và thuốc trừ sâu trong thực phẩm.

Một vấn đề khác là không có phòng thí nghiệm ở Việt Nam có thể thực hiện phân tích quang phổ rộng của các hoạt chất (AI), phòng thí nghiệm cần được chỉ rõ AI nào mà sản phẩm cần phải kiểm tra83. Xét nghiệm này cũng mất nhiều thời gian hơn ở châu Âu, nơi mà trong một thời gian ngắn đã có kết quả, trong đó có 500 AI được tìm thấy. Đồng thời nó cũng là vấn đề khi kết quả kiểm tra của các phòng thí nghiệm nước ngoài được chứng nhận tiến hành kiểm tra riêng về an toàn thực phẩm lại không được chấp nhận khi có cùng cách thức như kết quả xét nghiệm của các phòng thí nghiệm trong nước. Bên cạnh đó, các phương pháp kiểm tra thường không đảm bảo thực phẩm an toàn. Ví dụ như các yêu cầu vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật trên các kim loại nặng, như thủy ngân và thạch tín, không nên được kiểm định thay cho tổng hàm lượng các kim loại nặng. Cần có các phân tích cụ thể hơn, chỉ tập trung vào những "loại" kim loại nặng mà thực sự ảnh hưởng đến sức khoẻ con người, động vật và thực vật. Lý do là các loại kim loại nặng có hại nhất định có thể luôn hiện hữu và được tích tụ lại trong khi tổng hàm lượng vẫn ở mức chấp nhận được. Các phương pháp xét nghiệm “tổng quát” hiện nay không phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế và EU. Cách lấy mẫu cũng có thể được cải thiện. Hiện tại thì mẫu không được lấy một cách ngẫu nhiên mà do các công ty chuẩn bị. Thêm vào đó, nếu cần xét nghiệm một số thứ mà hiện nay không thể làm được thì sẽ là rất tốn kém.Toàn bộ quá trình sẽ trở nên phức tạp hơn rất nhiều bởi thực tế là cần có giấy phép để xuất khẩu các mặt hàng mẫu. Ngoài ra còn có vấn đề là nếu các phòng thí nghiệm thuộc bên thứ ba được chứng nhận thực hiện xét nghiệm riêng thì kết quả nên được chấp thuận, thông qua như kết quả của các phòng thí nghiệm trong nước. Ví dụ, kết quả của Quatest 3 luôn được coi như kết quả cuối cùng để nhập khẩu hàng hoá vào Việt Nam, mặc dù có thể có các kết quả xét nghiệm của phòng thí nghiệm quốc tế. Chúng tôi đã đề cập rằng có thể xảy ra tình huống khi một kết quả xét nghiệm là sai, nhưng xét nghiệm trái nhau lại không được chấp nhận hoặc có thể. Để nâng cao chất lượng của các phòng thí nghiệm, chúng tôi muốn đưa ra những ý kiến do Tổ Hành nghề Thực thi Luật Thực phẩm (FLEP) dự thảo.84 Một vấn đề khác là đôi khi sản phẩm được phép nhập khẩu khi các kết quả kiểm định đều dựa theo đặc điểm kỹ thuật. Tuy nhiên, khi các công ty sau đó muốn có được giấy phép để bán sản phẩm thì sản phẩm đó lại không dựa theo đặc điểm kỹ thuật nữa. Một điều chưa rõ ràng là mặc dù nếu thực sự có vấn đề thì tại sao ngay từ đầu không có mà sau này mới có.

82Xem <vietnamnews.vn/society/258756/probe-launched-into-customs-food-tests.html> 83Hoạt chất là một thành phần có thể ảnh hưởng đến cấu trúc hay bất kì chức năng nào của cơ thể con người. 84Xem (www.flep.org/downloads/Products/Enforcement/Official_labs.doc). FLEP is a forum which brings together representatives of European food control authorities, exchange information, address inconsistencies and explore practical enforcement difficulties.


Trang 32/34

Cuối cùng, theo Thông tư 128/2013/TT-BTC, kiểm dịch và kiểm tra an toàn thực phẩm phải được thực hiện tại một trạm kiểm soát hải quan. Các thiết bị tại các trạm kiểm soát hải quan đó thường là không đủ, gây ra chậm trễ ảnh hưởng không nhỏ đến sản phẩm, khi quá trình đông lạnh bị phá vỡ. Vì vậy, yêu cầu này gây ra các vấn đề an toàn thực phẩm cũng như các thiệt hại về tài chính cho công ty. Theo quan điểm của chúng tôi, một cơ quan an toàn thực phẩm như mô tả ở trên cũng có thể đóng vai trò trong việc cải thiện hệ thống hiện tại. Đề xuất - Thay đổi luật để tất cả các phòng thí nghiệm ở Việt Nam, dù là trong nước hay quốc tế, đều

sử dụng cùng phương pháp xét nghiệm – được quốc tế công nhận và chuẩn hóa; - Đẩy mạnh chương trình công nhận VILAS và sử dụng như một chương trình duy nhất; - Có biện pháp nâng cao uy tín của các phòng thí nghiệm ở Việt Nam; - Khuyến khích thực thi các yêu cầu để duy trì chứng nhận VILAS; - Chấp nhận kết quả của phòng thí nghiệm (nước ngoài hoặc Việt Nam) mà được công nhận

theo tiêu chuẩn quốc tế như các kết quả xét nghiệm của các phòng thí nghiệm trong nước mà không cần phải làm thêm xét nghiệm khác để được cấp giấy phép hay giấy chứng nhận;

- Tăng cường các phương pháp xét nghiệm có sẵn tại Việt Nam; - Phối hợp hài hòa các phương pháp làm việc của các phòng thí nghiệm và xây dựng các thực

hành tốt nhất; - Quan tâm đến các sáng kiến hiện nay được thực hiện theo một cách thống nhất; - Giảm thiểu các thủ tục rườm rà khi các xét nghiệm cần phải được thực hiện ở nước ngoài; - Sửa đổi các yêu cầu xét nghiệm để yêu cầu "phân tích loại” đối với kim loại nặng; - Kiểm tra “loại” kim loại nặng dựa trên tác hại liên quan đến tính di động, xúc tác và tích tụ; - Khuyến khích nâng cấp các phương pháp thử nghiệm và cơ sở vật chất để phù hợp với các

tiêu chuẩn quốc tế hiện đại như được công nhận bởi ISO, AFNOL, AOAC để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác, tránh bất kỳ những chậm trễ và/hoặc độc đoán hay phân biệt đối xử vô lý không đáng có;

- Cho phép các công ty nhập khẩu lưu trữ các sản phẩm thực phẩm đông lạnh tại các cơ sở lưu trữ riêng hoặc chung để kiểm dịch và kiểm tra an toàn thực phẩm nhằm không phá vỡ quá trình đông lạnh. Cho phép các sản phẩm được sử dụng hợp pháp ở các nước khác được nhập khẩu vào Việt Nam mà không có thêm văn bản nào đi kèm;

- Cưỡng chế thực thi pháp luật hiện hành, đặc biệt khi sức khỏe cộng đồng bị ảnh hưởng. 4.7 Thực thi pháp luật Trong báo cáo đề cập trước đây của FAO có nói: “Luật pháp và các chính sách an toàn thực phẩm nghe có vẻ vô nghĩa trừ phi chúng được thi hành một cách hiệu quả thông qua việc giám sát của dịch vụ kiểm định.”85

Về nguyên tắc, ngay cả khi khuôn khổ pháp lý hiện tại cho phép độ an toàn thực phẩm cao hơn, chúng tôi cho rằng vấn đề chính nằm ở việc tuân thủ. Theo chúng tôi, việc thực thi thiếu hiệu quả và mức tiền phạt quá thấp cũng góp phần làm giảm an toàn thực phẩm. Người vi phạm tính toán chi phí khi bị bắt và chỉ phải trả một khoản tiền phạt thấp cũng như chi phí để tuân thủ luật lệ.

Một ví dụ minh họa cho những khó khăn trong việc thực thi các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm ở Việt Nam liên quan đến chất kali bromat (E924), chất phụ gia thường được sử dụng trong ngành công nghiệp làm bánh mì. Nó đã bị cấm ở EU từ năm 1990 và ở nhiều quốc gia trên toàn

85Như trên.


Trang 33/34

thế giới vì nó là chất gây ung thư và có thể được thay thế bằng sản phẩm khác86. Nó cũng không nằm trong danh sách các chất phụ gia được cho phép trong ngành công nghiệp thực phẩm tại Việt Nam. Mặc dù đồng ý bằng miệng rằng các chất phụ gia như vậy không nên được sử dụng, các cơ quan Chính phủ dường như không định đưa ra một tuyên bố bằng văn bản cấm các chất phụ gia đó. Một văn bản như vậy có thể làm cho việc thực thi dễ dàng hơn, mặc dù vấn đề đã được nhìn nhận chính là ở việc thực thi quy định của các cơ quan ban ngành. Xét thấy những tác động tiêu cực của kali bromat với sức khỏe cộng đồng, chúng tôi tin rằng các cơ quan chức năng nên thực thi các quy định và không cho phép sử dụng các phụ gia này nữa. Ở các nước khác, chính quyền đều ban lệnh cấm sử dụng sản phẩm này. Vì vậy, chúng tôi tin rằng Việt Nam có thể thực hiện được điều này, đặc biệt là quá trình xét nghiệm sự có mặt của chất phụ gia đó là rất dễ dàng, nhanh chóng và tốn ít chi phí. Quá trình xét nghiệm này cũng không cần phải có phòng thí nghiệm được trang bị cao cấp; mà hoàn toàn có thể xét nghiệm đơn giản tại chỗ.Việc thi hành lệnh cấm các phụ gia này sẽ cải thiện, hoặc ít nhất là không gây tổn hại đến sức khỏe của người dân; không chỉ những người làm việc trong ngành công nghiệp làm bánh mì mà tất cả mọi người nói chung. Có thể thực hiện được điều này mà không ảnh hưởng đến việc làm bánh mì nhờ có những lựa chọn thay thế.

Một vấn đề nữa là nhiều cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi nhỏ lẻ thêm các chất kích thích tăng trưởng để làm thức ăn cho lợn. Việc này nhằm rút ngắn thời gian sinh trưởng của động vật, làm cho con vật trông tốt hơn (trước khi bán), và để có nhiều thịt nạc hơn. Tuy nhiên, việc sử dụng các chất kích thích gây hại đến sức khỏe của người tiêu dùng87. Vì có nguy cơ gây ung thư nên việc sử dụng hormone tăng trưởng đã bị cấm ở EU từ năm 1989. Việc sử dụng hormone tăng trưởng cũng không được cho phép ở Việt Nam nhưng việc thực thi các quy định này còn kém. Trong năm 2014, một số tỉnh ở miền Bắc Việt Nam đã thực hiện nghiêm túc các quy định cấm sử dụng các loại hormone88. Điều này đã ngăn các nhà sản xuất đưa các hormon tăng trưởng vào thức ăn chăn nuôi và nhiềunông dân không còn mua loại thức ăn chăn nuôi này nữa89.Tuy nhiên, trong năm 2015, vấn đề này có vẻ thậm chí còn trở nên nghiêm trọng hơn trước và chủ yếu là do việc thực thi90. Do đó chúng tôi đề nghị Chính phủ thực thi pháp luật hiện hành một cách nghiêm túc và thậm chí là hà khắc hơn. Các công ty sẽ ít vi phạm quy định hơn vì không còn ưu thế về chi phí nữa. Nhìn chung, cần tăng cường an toàn thực phẩm. Điều này cũng sẽ làm cho xuất khẩu dễ dàng hơn, giảm thiểu các vấn đề an toàn thực phẩm khiến các sản phẩm bị từ chối. Đồng thời cũng giảm các nguy cơ sức khỏe - tiết kiệm được chi phí trong vài năm.

Đây chỉ là một vài ví dụ, nhưng thật không may là còn rất nhiều trường hợp khác ngoài các trường hợp được đề cập ở đây. Bản hướng dẫn của FAO tìm cách đưa ra lời khuyên cho các cơ quan trung ương về các chiến lược tăng cường hệ thống kiểm soát thực phẩm nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng,ngăn chặn hành vi gian lận và dối trá, tránh làm giả thực phẩm và thuận lợi hóa thương mại91. Điều này có thể được thực hiện như một điểm khởi đầu để tăng cường việc thực thi luậttại Việt Nam. Đề xuất - Cho phép các sản phẩm được sử dụng hợp pháp ở các quốc gia khác được nhập khẩu vào

Việt Nam mà không yêu cầu thêm các tài liệu nào; - Cưỡng chế thực thi pháp luật hiện hành, đặc biệt khi sức khỏe cộng đồng bị ảnh hưởng.

86Xem<www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1567851/> 87Xem<www.com/consumers/general/hormones_meat.htm> và<ec.europa.eu/food/fs/sc/scv/out21_en.pdf> 88Xem<vietnamnews.vn/society/259271/pig-farmers-targeted-in-chemical-probe.html> 89Nghị định 119 và xem<www.iasvn.vn/san-pham/tin-thi-truong/cong-ty-thuc-an-chan-nuoi-dung-chat-cam-da-co-gay-nhung-ai-xu.html> 90Xem <english.vietnamnet.vn/fms/society/140769/pork-safety-risk.html> 91Xem<www.wpro.who.int/foodsafety/documents/docs/English_Guidelines_Food_control.pdf>


Trang 34/34

4.8 Kết luận Chúng tôi tin rằng an toàn thực phẩm là vô cùng quan trọng vì những lý do sau đây: - An toàn thực phẩm là cơ hội để nâng cao các tiêu chuẩn chất lượng; - An toàn thực phẩm làm tăng khả năng đáp ứng thành công các tiêu chuẩn nước ngoài; - An toàn thực phẩm khiến ngành nông nghiệp được cải thiện để đảm bảo chất lượng của

việc chế biến thực phẩm và năng suất; - Một cuộc khủng hoảng an toàn thực phẩm có thể là một thảm họa tài chính: buôn bán đình

trệ, các chi phí thu hồi sản phẩm, các khoản tiền phạt, các chi phí quảng bá,... - Tuyên truyền về một chương trình an toàn thực phẩm sẽ giúp trấn an người tiêu dùng hiện

tại và đảm bảothu hút được những người tiêu dùng tiềm năng; - Việc quản lý và thực hiện an toàn thực phẩm có hiệu quả hơn sẽ giúp:

Nâng cao an toàn thực phẩm;

Đẩy mạnh xuất khẩu;

Giảm các khoản chi phí;

Làm cho việc xử phạt các hành vi vi phạm minh bạch và dễ hiểu.

Documents

TÓM T T M T S V C NÔNG NGHI P - eurochamvn.org · - Khuyến nghị tiến hành khảo sát nhà đầu tư chính thức để xác định tính hiệu quả của các chính