TJP Mesozoyik Triyas-Jura-Kretase

TJP

Mesozoyik

Triyas-Jura-Kretase

M E S O Z O Y İ KM E S O Z O Y İ K(Orta yaşam)

Mesozoyik zamanı üç devirden oluşur

KRETASEKRETASE 145.5 – 65.5 my

JURA JURA 199.6 – 145.5 my

TRİYASTRİYAS 251 – 199.6 my

Kambriyen (542 - 488.3)

Ordovisiyen (488.3 - 443.7)

Siluriyen (443.3 - 416)

Devoniyen (416 - 359.2)

Karbonifer (359.2 - 299)

Permiyen (299 - 251)

PALEOZOYİK

Triyas (251 – 199.6)

Jura (199.6 - 145.5 )

Kretase (145.5 – 65.5)MESOZOYİK

Paleojen (65.5 – 23)

Neojen (23 – 0)

SENOZOYİKFANEROZOYİK

Devir (milyon yıl)ZamanÜst Zaman

(Latince (Latince Triad Triad = üç)= üç)

T R İ Y A ST R İ Y A S

251 – 199.6 my

251 My

199.6 My

Triyas Devri

Erken

Orta

Geç

Triyas Sistemi

Alt

Orta

Üst

Zaman Birimi Zaman-Stratigrafi Birimi


GermanyaHavzası

19. Yüzyılın ilk yarısında E. Beaumont ve F. Alberti (1834) Germanya Havzası’ nda inceledikleri istifi Triyas Sistemi olarak ayırtlamış ve adlamışlardır.

Bu havzadaki istif altta karasal, ortada denizel, üstte karasal birimlerden oluşmaktadır.

Triyas adı istifin 3 bölümden oluşmasına istinaden verilmiştir

T R İ Y A ST R İ Y A S adlama adlama

GermanyaHavzası

Bu Triyas, epikontinental tipte olup tipik olarak Suab, Frankoni, Turingen ve Hanover bölgelerini kapsayan Germanya Havzası’nda görüldüğü için GERMANYA TRİYAS’ ı denir

Triyas istifleri, Germanya Havzası’ndan kuzeye gidildikçe karasal, güneye gidildikçe denizel özelliklere geçer

Bu nedenle 3 tip Triyas ayırtlanmıştır



1.Kontinental Triyas2. Germanya Triyas’ı3.Alp Triyas’ı

3 tip Triyas :

denizel

denizel

denizel

karasal

denizel

karasal

karasal

karasal

1 2 3

KB GD

GermanyaHavzası

Germanya Havzası

GERMANYA TRİYAS’ıGERMANYA TRİYAS’ı

GERMANYA TİPİ TRİYAS’IN GÖRÜLDÜĞÜ ALANLARGERMANYA TİPİ TRİYAS’IN GÖRÜLDÜĞÜ ALANLAR

GERMANYA TRİYAS’ı GERMANYA TRİYAS’ıGERMANYA TRİYAS’ı

Sistem / Devir

Seri/ Devre Kat / Çağ

TTRRİİYYAASS

Üst/Geç KOYPERKOYPER(alacalı marnlar)(alacalı marnlar)

Orta/Orta MÜŞELKALKMÜŞELKALK(kavkılı kireçtaşları)(kavkılı kireçtaşları)

Alt/Erken BUNTZANTŞTAYNBUNTZANTŞTAYN(alacalı kumtaşları)(alacalı kumtaşları)

GERMANYA TRİYAS’ı GERMANYA TRİYAS’ı bölümlemebölümleme

GERMANYA TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİGERMANYA TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİ

Sistem / Devir

Seri/ Devre

Kat / Çağ TANITMAN FOSİLLER

TT

RR

İİ

YY

AA

SS

Üst/Geç KoyperKoyper Myophoria kefersteini (bivalv)

Orta/Orta MüşelkalkMüşelkalk

Myophoria vulgaris (bivalv)

Myophoria goldfussi (bivalv)

Encrinus liliformis (krinoid)

Ceratites nodosus (ammonoid)

Ceratites semipartitus (ammonoid)

Beneckeia buchi (ammonoid)

Alt/Erken

Buntzantştayn Buntzantştayn (Bunter)(Bunter)

Myophoria tenuis (bivalv)

Gervillia murchisoni (bivalv)

Beneckeia tenuis (ammonoid)

BuntzantştaynBuntzantştaynBuntzantştaynBuntzantştayn

Alt Triyas, Permiyen üzerinde transgressif olan alacalı kumtaşlarıyla başlar. Triyas’ın sınırları tümüyle Zekştayn Denizi’nin biraz genişlemesi şeklinde görülür. Tümüyle kurak iklimde oluşmuş, sel sağnak formasyonu özelliği gösterir.

Seri Kat

Üst KoyperKoyper

Orta MüşelkalkMüşelkalk

Alt Buntzantştayn Buntzantştayn

Üstte:Üstte: lagüno-denizellagüno-denizel (transgressiyon)(transgressiyon)bazen denizel fosilli bazen de jips ve dolomitli olan lagüner-denizel kumtaşları

Ortada: Ortada: karasal karasal (regresyon)(regresyon) bitki kalıntılı, konglomeratik kumtaşları

altta:altta: Zekştayn denizinin sonuZekştayn denizinin sonu ince, benekli kumtaşları

Alt Triyas BUNTZANTŞTAYNAlt Triyas BUNTZANTŞTAYN

Linyitli marnlar. Dolomit, jips ve bitki kalıntıları kapsayan bu seviye Müşelkalk denizinin sonunu belirtir. Bu seviyenin tanıtman fosili Myophoria goldfussi’ dir.

80-100 m kalınlığında kokina (kavkılı kireçtaşı), enkrinit (krinoidlerden oluşan kçt), kireçtaşı, marn ve dolomit (asıl Müşelkalk seviyesi). Bu seviyede Encrinus liliformis, Myophoria vulgaris, Ceratites nodosus, Ceratites semipartitus gibi fosiller vardır.

jips, anhidrid, tuz ve potas. Bu seviyede hemen hemen hiç fosil bulunmaz.

Kireçtaşı-marn ardışımı (Welenkalk). Havzanın kenarlarında ise kumlu veya kırıntılı fasiyesler (Müşelzantştayn). Welenkalk içinde Myophoria vulgaris (bivalv), Beneckeia buchi (ammonoid) gibi fosiller vardır.

Orta Triyas MÜŞELKALK Orta Triyas MÜŞELKALK (kavkılı kireçtaşı)(kavkılı kireçtaşı)

altalt

üstüst

100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner 100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar, formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar, dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur. kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur.

Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur. Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur.

Üst Triyas’ın tanıtman fosili Üst Triyas’ın tanıtman fosili Myophoria kefersteiniMyophoria kefersteini’dir. Bu ’dir. Bu fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini sağlar.sağlar.

100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner 100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar, formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar, dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur. kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur.

Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur. Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur.

Üst Triyas’ın tanıtman fosili Üst Triyas’ın tanıtman fosili Myophoria kefersteiniMyophoria kefersteini’dir. Bu ’dir. Bu fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini sağlar.sağlar.

Üst Triyas KOYPERÜst Triyas KOYPER

Germanya (Almanya) Germanya (Almanya) Triyas’ı tümüyle “Tam Triyas’ı tümüyle “Tam seri” halinde görülür. seri” halinde görülür. Altta transgressif, ortada Altta transgressif, ortada denizel, üstte ise denizel, üstte ise regressif özellikler regressif özellikler dikkati çeker.dikkati çeker.

Alp Dağları bölgesinde Alp Dağları bölgesinde görülen derin denizel görülen derin denizel Triyas’a “Triyas’a “Alp Triyas’ıAlp Triyas’ı” adı ” adı verilmiştir (3) verilmiştir (3)

Katların ayırtlanması Katların ayırtlanması Germanya tipinden farklıdır.Germanya tipinden farklıdır.

Germanya ve Alp tipi Germanya ve Alp tipi Triyas’ın birbirleriyle girik Triyas’ın birbirleriyle girik olduğu yerler mevcuttur olduğu yerler mevcuttur (örn., Lysa Gora ve Balear (örn., Lysa Gora ve Balear adaları).adaları).

ALP TRİYAS’ıALP TRİYAS’ı

Sistem / Devir

Seri/ Devre

Kat / Çağ

TT

RR

İİ

YY

AA

SS

Üst/GeçNORİYENNORİYEN

KARNİYENKARNİYEN

Orta/Orta

LADİNİYENLADİNİYEN

ANİSİYENANİSİYEN

Alt/Erken SKİTİYENSKİTİYEN

SPATİYENSPATİYEN

NAMMALİYENNAMMALİYEN

GRİSBAHİYENGRİSBAHİYEN

ALP TRİYAS’ı ALP TRİYAS’ı bölümlenmebölümlenme

ALP TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİSistem / Devir

Seri/ Devre

Kat / Çağ TANITMAN FOSİLLER

TT

RR

İİ

YY

AA

SS

Üst/Geç

NoriyenNoriyenMyophoria kefersteini (bivalv)

Monotis salinaria (bivalv)

KarniyenKarniyenTrachyceras aonoides (ammonoid)

Halobia stryaca (bivalv)

Orta/Orta

LadiniyenLadiniyenDaonella lommeli (bivalv)

Protrachyceras archelaus (ammonoid)

AnisiyenAnisiyen

Spiriferina mentzelli (brakiyopod)

Paraceratites trinodosus (ammonoid)

Paraceratites binodosus (ammonoid)

Alt/Erken SkitiyenSkitiyen

SpatiyenSpatiyen Tirolites cassianus (ammonoid)

NammaliyenNammaliyen Anasbirites pluriformis (ammonoid)

GrisbahiyenGrisbahiyen Ophiceras woodwardi (ammonoid)

İngiltere’nin orta kesimlerinde (1) Triyas, üst seviyelerdeki Resiyen tabakaları hariç, genelde kırmızı renkli konglomera, kumtaşı ve marnlardan oluşur.

Bu karasal istifin alt kesimi Almanya’daki Buntzantştayn’a, üst kesimi ise Koyper’e eşdeğerdir. Müşelkalk veya herhangibir denizel oluşuk mevcut değildir.

KONTİNENTAL TRİYASKONTİNENTAL TRİYAS

karasal

denizel

karasal

karasal

karasal

1 2

Koyper

Buntzantştayn

Müşelkalk

KONTİNENTAL TRİYASKONTİNENTAL TRİYASP

ER

MİY

EN

TR

İYA

ST

RİY

AS

Resiyen tabakaları: denizel

karasal

karasal

Geç Triyas’ta Resiyen Denizi’nin kapladığı alanlar

KONTİNENTAL TRİYASKONTİNENTAL TRİYASP

ER

MİY

EN

TR

İYA

ST

RİY

AS

Resiyen tabakaları: denizel

Yeni Kırmızı KumtaşıYeni Kırmızı Kumtaşı (New Red Sandstone)

kara üzerinde veya tuzlu, canlı yaşamına elverişli olmayan göllerde meydana gelmişlerdir. Bu birimler içinde kara bitkilerine ait kalıntılar, amphibia, reptil ve balık kalıntıları; bazı ince taneli birimlerde amphibia ve reptil ayak izleri bulunmuştur.

T R İ Y A ST R İ Y A S coğrafya coğrafya

PERMO-TRİYASPERMO-TRİYAS

Türkiye’ye ait alanlar

KÜRE OKYANUSUMELİATA OKYANUSUMALİAK OKYANUSUPİNDOS OKYANUSU

T R İ Y A ST R İ Y A S NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN Mevcut Okyanuslar

PALEOTETİS OKYANUSUNEOTETİS OKYANUSU

Açılacak Okyanuslar

KÜRE OKYANUSU

KÜRE KOMPLEKSİ


Küre Kompleksinin yüzeylediği alanKüre Kompleksinin yüzeylediği alan

KÜRE OKYANUSUKÜRE OKYANUSU

Geç Skitiyen’deGeç Skitiyen’de Lavrasya’nın aktif güney kenarında, Paleotetis’in kuzeye doğru dalmasıyla ilişkili olarak gelişen yay ardı riftleşmeyle açılmaya başladı

NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN

(LAVRASYA)

Konya

NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYEN

ANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN


LAVRASYA

Küre rifti


Karniyen’deKarniyen’de güneye doğru dalarak kapanmaya başladı


NORİYENNORİYEN

NEOTETİSNEOTETİS

Paleotetis süturu

NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN Küre Okyanusunun açılmaya başlamasıKüre Okyanusunun açılmaya başlaması

Küre Okyanusunun güneye doğru Küre Okyanusunun güneye doğru dalarak kapanmaya başlamasıdalarak kapanmaya başlaması

kk : Karakaya Kompleksiİs: İstanbul Zonu

Paleotetis süturuKonya



Erken TriyasErken Triyas’ ta açıldı’ ta açıldıGeç TriyasGeç Triyas’ ta güneye doğru ’ ta güneye doğru dalarak kapanmaya başladı. dalarak kapanmaya başladı.

Orta Jura’Orta Jura’ da tamamen kapandı. da tamamen kapandı.

Küre okyanusal havzasının Küre okyanusal havzasının açılıp kapanması sonucunda açılıp kapanması sonucunda gelişen birimler gelişen birimler Küre Küre kompleksikompleksi’ni oluşturdu’ni oluşturdu

Küre KompleksiKüre KompleksiKüre KompleksiKüre Kompleksi

Kompleks jeolojik evrimleri farklı üç birimden Kompleks jeolojik evrimleri farklı üç birimden oluşmaktadır:oluşmaktadır:

1. Küre Sırtı Birimi1. Küre Sırtı Birimi : Permiyen öncesine ait, : Permiyen öncesine ait, düşük dereceli metamorfizma gösteren düşük dereceli metamorfizma gösteren okyanusal istifler ve bunları uyumsuzlukla okyanusal istifler ve bunları uyumsuzlukla örten Alt-Orta Triyas yaşlı sığ denizel örten Alt-Orta Triyas yaşlı sığ denizel istiflerden oluşur istiflerden oluşur

2. Küre Okyanusal birimi2. Küre Okyanusal birimi : Küre okyanusunun : Küre okyanusunun aktif güney kenarında, Orta Karniyen’den Orta aktif güney kenarında, Orta Karniyen’den Orta Jura’ya kadar oluşan yığışım prizması Jura’ya kadar oluşan yığışım prizması birimlerini ve Orta Jura yaşlı molasları kapsarbirimlerini ve Orta Jura yaşlı molasları kapsar

3. Çalça Birimi3. Çalça Birimi : Küre okyanusunun kuzey pasif : Küre okyanusunun kuzey pasif kenarında oluşan birimleri kapsarkenarında oluşan birimleri kapsar

KARAKAYA OKYANUSU (?)

KARAKAYA KOMPLEKSİ


KARAKAYA KOMPLEKSİKARAKAYA KOMPLEKSİ

KARAKAYA KOMPLEKSİKARAKAYA KOMPLEKSİ : :Permo-Triyas Permo-Triyas yaşlı değişik yaşlı değişik tektono-stratigrafiktektono-stratigrafik birimlerden oluşur ve Sakarya zonunda birimlerden oluşur ve Sakarya zonunda bir kuşak şeklinde uzanır.bir kuşak şeklinde uzanır.

Okay & Göncüoğlu, 2004

Karakaya Kompleksi’nin çökelme ortamını ve tektonik gelişimini izah eden iki model bulunmaktadır. 1. Rift modeliRift modeli: Karakaya Kompleksi Geç Permiyen’de açılan, Geç Triyas’ta kapanan okyanusal bir havzada oluşmuştur.

2. Dalma-batma eklenme modeli:Dalma-batma eklenme modeli: Karakaya Kompleksi, Paleotetis’in Triyas’ta Lavrasya’nın altına dalması sırasında dalma-batma zonunda oluşan yığışım prizmasıdır

KARAKAYA KOMPLEKSİKARAKAYA KOMPLEKSİ

1. Rift modelindeRift modelinde, Karakaya Kompleksi kayaları Geç Permiyen yaşında bir riftte oluşmuş, bu rift daha sonra okyanusal bir kenar denize dönüşmüş ve en Geç Triyas’ta kapanmıştır.

Rift modelindeRift modelinde, (devamı)

KüreOkyanusu

KüreOkyanusu

2. Dalma-batma eklenme modelineDalma-batma eklenme modeline göre Karakaya Kompleksi, Paleo-Tetis’in Triyas’ta kuzeye doğru Lavrasya’nın aktif kıta kenarı boyunca dalma-batması ile oluşmuş bir eklenir prizmayı (yığışım prizması) temsil eder

Okay & Göncüoğlu, 2004

Stampfli

KARAKAYA KOMPLEKSİ nin Dalma-batma-eklenme modeline göre oluşum yeri

LAVRASYA

Küre rifti

SAKARYA ZONU

SAKARYA ZONU


Konya

LADİNİYENLADİNİYEN

ANİSİYENANİSİYEN

NORİYENNORİYEN

NEOTETİSNEOTETİS

Paleotetis süturu

NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN Küre Okyanusunun açılmaya başlamasıKüre Okyanusunun açılmaya başlaması

Küre Okyanusunun güneye doğru Küre Okyanusunun güneye doğru dalarak kapanmaya başlamasıdalarak kapanmaya başlaması

kk : Karakaya Kompleksiİs: İstanbul Zonu

Paleotetis süturuKonya

İstanbul Zonu

Sakarya Zonu

Okay & Göncüoğlu 2004

Türkiye’nin tektonik birlikleri

JURAJURA

199.6 – 145.5 my

199.6 My

144.5 My

JURA DEVRİ

Erken

Orta

Geç

JURA SİSTEMİ

Alt

Orta

Üst


J U R A J U R A adlama

Jura terimini ilk kez 1795 yılında Alman Jura terimini ilk kez 1795 yılında Alman jeolog A. Von Humbolt jeolog A. Von Humbolt Jura dağlarındakiJura dağlarındaki beyaz beyaz kireçtaşları için önermiştir.kireçtaşları için önermiştir. 1829 yılında Fransız paleontolog Brogniart bu 1829 yılında Fransız paleontolog Brogniart bu terimi bir devir için kullanmıştır. terimi bir devir için kullanmıştır.

Alman jeolog Von Buch Jura Dağları’ndaki Alman jeolog Von Buch Jura Dağları’ndaki formasyonların üçe ayrıldığını görerek Jura formasyonların üçe ayrıldığını görerek Jura Sistemini üç seriye ayırmıştırSistemini üç seriye ayırmıştır

J U R A J U R A bölümleme

Jura Sistemi üç seriye bölünmüştür:

Üstte MALM MALM ((Beyaz JuraBeyaz Jura))

Ortada DOGGER DOGGER ((Esmer JuraEsmer Jura))

Altta LİYAS LİYAS ((Kara JuraKara Jura))

HettanjiyenHettanjiyen

SinemuriyenSinemuriyen

PliyensbahiyenPliyensbahiyen

ToarsiyenToarsiyen

LİYASAlt/Erken

AaleniyenAaleniyen

BajosiyenBajosiyen

BatoniyenBatoniyen

KalloviyenKalloviyen

DOGGEROrta/Orta

OksfordiyenOksfordiyen

KimmericiyenKimmericiyen

TitoniyenTitoniyenMALMÜst/GeçJJ

UU

RR

AA

Kat / Çağ Seri/ DevreSistem / Devir

Alsanites liassicusHettanjiyenHettanjiyen

Asteroceras obtusumSinemuriyenSinemuriyen

Phricodoceras tayloriPseuduptonia micromphala

PliyensbahiyenPliyensbahiyen

Harpoceras falciferumToarsiyenToarsiyen

LİYASAlt/Erken

AaleniyenAaleniyen

BajosiyenBajosiyen

BatoniyenBatoniyen

KalloviyenKalloviyen

DOGGEROrta/Orta

Idoceras planulaEpipeltoceras bimammatum

OksfordiyenOksfordiyen

Sutneria platynotaKimmericiyenKimmericiyen

Paraulacosphinctes transitoriusHybonoticeras hybonotum

TitoniyenTitoniyen

MALMÜst/Geç

JURA

Tanıtman fosillerKat / ÇağSeri/DevreSis/Dev

Jura Devri’nde yaşamış canlıların Jura Devri’nde yaşamış canlıların en önemlileri ammonitlerdir en önemlileri ammonitlerdir

Jura Sistemi’nin katları ammonit Jura Sistemi’nin katları ammonit zonlarıyla belirlenmiştir.zonlarıyla belirlenmiştir.

J U R A J U R A coğrafya

Jura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslar


MELİATA OKYANUSUMELİATA OKYANUSU

MALİAK OKYANUSUMALİAK OKYANUSU

PİNDOS OKYANUSUPİNDOS OKYANUSU

NEOTETİS OKYANUSUNEOTETİS OKYANUSU

NEOTETİSNEOTETİS

TRİYAS SONU

Jura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslar

J U R A J U R A coğrafya

Jura’da açılmaya başlayan okyanuslarJura’da açılmaya başlayan okyanuslarJura’da açılmaya başlayan okyanuslarJura’da açılmaya başlayan okyanuslar

ATLANTİK OKYANUSUATLANTİK OKYANUSU

ALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSU

VARDAR OKYANUSUVARDAR OKYANUSUVARDAR OKYANUSUVARDAR OKYANUSU

İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU

İNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSU

İNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSU

İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU

İntrapontid süturu: İntrapontid okyanusu’nun kapandığı kuşak

İzmir-Ankara-Erzincan süturu: İz.-Ank.-Erz. okyanusu’nun kapandığı kuşak

GÜNÜMÜZDE TÜRKİYE’NİN TEKTONİK BİRLİKLERİVE

OFİYOLİTİK KENET ZONLARI

OKYANUSLAR KAPANMADAN ÖNCE(Not: şematik olup gerçek coğrafik konumlar değildir)

İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU (IA)İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU (IA)

Küre Okyanusu’nun ve onun batıdaki devamı Küre Okyanusu’nun ve onun batıdaki devamı olan Meliata-Maliak okyanuslarının güneye olan Meliata-Maliak okyanuslarının güneye doğru dalmasıyla ilişikli olarak doğru dalmasıyla ilişikli olarak Geç Triyas-Geç Triyas-Erken Jura’Erken Jura’ da da Vardar OkyanusuVardar Okyanusu ve onun doğuya ve onun doğuya doğru devamı şeklinde doğru devamı şeklinde İzmir-Ankara-Erzincan İzmir-Ankara-Erzincan OkyanusuOkyanusu açılmaya başlamıştır açılmaya başlamıştır

NEOTETİSNEOTETİS

TitoniyenKimmericiyenOksfordiyen

KalloviyenBatoniyenBajosiyenAaleniyen

ToarsiyenPliyensbahiyen

SinemuriyenHettanjiyen

İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUTitoniyenKimmericiyenOksfordiyen


ToarsiyenPliyensbahiyenSinemuriyenHettanjiyen

İNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSU

İntrapontid okyanusu İntrapontid okyanusu Jura Jura başındabaşında, Sakarya Zonu’nun , Sakarya Zonu’nun saatin aksi yönünde dönerek saatin aksi yönünde dönerek Lavrasya kenarından Lavrasya kenarından ayrılmasıyla açılmıştır ve ayrılmasıyla açılmıştır ve Vardar Okyanusu’nun doğuya Vardar Okyanusu’nun doğuya doğru uzanan bir koyu doğru uzanan bir koyu şeklindedir.şeklindedir.


ALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSU


Atlantik Okyanusu’ nun orta Atlantik Okyanusu’ nun orta kesimleri kesimleri Geç Triyas-Erken JuraGeç Triyas-Erken Jura evresinde açılmaya başlamıştırevresinde açılmaya başlamıştır




SİNEMURİYEN





Atlantik Okyanusu’ndaki Atlantik Okyanusu’ndaki riftleşmeler riftleşmeler Jura boyuncaJura boyunca doğuya doğru ilerleyerek doğuya doğru ilerleyerek Alpin Alpin Tetis’iTetis’i açmıştır açmıştır

TOARSİYEN

ALPİN TETİS RİFTİ

K


TİTONİYENKİMMERİCİYENOKSFORDİYEN

KALLOVİYENBATONİYENBAJOSİYENAALENİYEN

TOARSİYENPLİYENSBAHİYENSİNEMURİYENHETTANJİYEN


TİTONİYENKİMMERİCİYENOKSFORDİYEN

KALLOVİYENBATONİYENBAJOSİYENAALENİYEN

TOARSİYENPLİYENSBAHİYENSİNEMURİYENHETTANJİYEN

Oksfordiyen

TİTONİYENTİTONİYENKİMMERİCİYENKİMMERİCİYENOKSFORDİYENOKSFORDİYEN

KALLOVİYENKALLOVİYENBATONİYENBATONİYENBAJOSİYENBAJOSİYENAALENİYENAALENİYEN

TOARSİYENTOARSİYENPLİYENSBAHİYENPLİYENSBAHİYENSİNEMURİYENSİNEMURİYENHETTANJİYENHETTANJİYEN

GEÇ GEÇ JURAJURA

LavrasyaLavrasyaveve

GondwanaGondwana

Lavrasya

Gondwana

Orta Jura’da Kapanan Küre süturu

LAVRASYA LAVRASYA

GONDWANA GONDWANA

P A N G E A


Orta Atlantik ve Alpin Tetis’in açılmasıyla Orta Atlantik ve Alpin Tetis’in açılmasıyla PANGEAPANGEAKıta’sı ikiye ayrılmıştır:Kıta’sı ikiye ayrılmıştır:

Kuzeyde Kuzeyde LAVRASYA (LAVRASYA (Lavrensiya+Avrupa+Asya)Lavrensiya+Avrupa+Asya)

Güneyde Güneyde GONDWANA GONDWANA ((G.Amerika+Afrika+Hindistan+Avustralya+AntartikG.Amerika+Afrika+Hindistan+Avustralya+Antartikaa))

KRETASEKRETASE

145.5 – 65.5 my

145.5My

65.5 My

KRETASE DEVRİ

Erken

Geç

KRETASE SİSTEMİ

Alt

Üst


KRETASE KRETASE adlama

(Latince (Latince CretaCreta = tebeşir) = tebeşir)

KRETASE KRETASE adlama

Kretase terimi ilk kez 1822 yılında Omalius d’Halloy tarafından Manş denizi’nin sahillerinde görülen beyaz renkli, tebeşirli, bir gurup formasyon için kullanılmıştır

Kretase istifleri her yerde beyaz renkli, tebeşirli formasyonlardan oluşmazBu güne kadar daha uygun bir terim önerilmediği için Kretase terimi korunmuştur.

KRETASE KRETASE bölümleme

Alt / Erken

Üst / Geç

K R E T A S E

Seri / DevreSistem / Devir

Beriaziyen

Valanjiniyen

Hotriviyen

Barremiyen

Apsiyen

Albiyen

Alt/Erken

Senomaniyen

Türoniyen

Koniasiyen

Santoniyen

Kampaniyen

Maastrihtiyen

Üst/Geç

K

R

E

T

A

S

E

Kat / ÇağSeri/ DevreSistem / Devir

Beriaziyen

Valanjiniyen

Hotriviyen

Barremiyen

Apsiyen

Albiyen

Alt/Erken

Senomaniyen

Türoniyen

Koniasiyen

Santoniyen

Kampaniyen

Maastrihtiyen

Üst/Geç

K

R

E

T

A

S

E

Kat / ÇağSeri/ DevreSistem / Devir

NeokomiyenNeokomiyen

SenoniyenSenoniyen

Sistem / Devir Seri/

DevreKat / Çağ Tanıtman fosiller

K

R

E

T

A

S

E

Üst/Geç

MaastrihtiyenOrbitoides apiculatus (foraminifer)Orbitoides medius (foraminifer)Globotruncana stuarti (foraminifer)

Kampaniyen Globotruncana calcarata (foraminifer)

Santoniyen Lacazina compressa (foraminifer)

Koniasiyen Globotruncana concovata (foraminifer)

Türoniyen Rotalipora turonica (foraminifer)

Senomaniyen Cyclolina cretacea (foraminifer)

Alt/Erken

Albiyen Hoplites dentatus (ammonit)Douvilleiceras mamillatum (ammonit)

Apsiyen Acanthohoplites nolani (ammonit)

Barremiyen Costidiscus recticostatus (ammonit)Macroscaphites yvani (ammonit)

Hotriviyen Crioceratites (C.) duvalii (ammonit)Crioceratites (C.) nolani (ammonit)

Valanjiniyen Neocomites neocomiensis (ammonit)

BeriaziyenPseudosubplanites grandis (ammonit)Calpionella alpina Tintinnopsella carpatica

Pseudosubplanites grandis (ammonit)Calpionella alpina Tintinnopsella carpatica

BeriaziyenBeriaziyen

Neocomites neocomiensis (ammonit)ValanjiniyenValanjiniyen

Crioceratites (C.) duvalii (ammonit)Crioceratites (C.) nolani (ammonit)

HotriviyenHotriviyen

Costidiscus recticostatus (ammonit)Macroscaphites yvani (ammonit)

BarremiyenBarremiyen

Acanthohoplites nolani (ammonit)ApsiyenApsiyen

Hoplites dentatus (ammonit)Douvilleiceras mamillatum (ammonit)

AlbiyenAlbiyen

Alt/Erken

Kretase

Tanıtman fosillerKat / ÇağSeri/ Devre

Cyclolina cretacea Cyclolina cretacea (foraminifer)(foraminifer)SenomaniyenSenomaniyen

Rotalipora turonica Rotalipora turonica (foraminifer)(foraminifer)TüroniyenTüroniyen

Globotruncana concovata Globotruncana concovata (foraminifer)(foraminifer)KoniasiyenKoniasiyen

Lacazina compressa Lacazina compressa (foraminifer)(foraminifer)SantoniyenSantoniyen

Globotruncana calcarata Globotruncana calcarata (foraminifer)(foraminifer)KampaniyenKampaniyen

Orbitoides apiculatus Orbitoides apiculatus (foraminifer)(foraminifer)Orbitoides medius Orbitoides medius (foraminifer)(foraminifer)Globotruncana stuarti Globotruncana stuarti (foraminifer)(foraminifer)

MaastrihtiyenMaastrihtiyenÜst/Geç

Kretase

Tanıtman fosillerKat / ÇağSeri/ Devre

Alpin Tetis güneye doğru dalmaya başladıAlpin Tetis güneye doğru dalmaya başladı

MAASTRİHTİYEN KAMPANİYENSANTONİYEN KONİASİYENTÜRONİYENSENOMANİYEN

ALBİYENAPSİYENBARREMİYENHOTRİVİYENVALANJİNİYEN BERİAZİYEN

ERKEN KRETASE (VALANJİNİYEN)

Alpin Tetis

Alpin Tetis

KRETASE CoğrafyaKRETASE Coğrafya

Pirene Okyanusu açılmaya başladı ERKEN KRETASE (APSİYEN)




ALBİYENAPSİYENAPSİYENBARREMİYENHOTRİVİYENVALANJİNİYEN BERİAZİYEN


Pirene Okyanusu

Güney Atlantik açılmaya başladı

Hindistan, Avustralya ve Antartika Gondwana’dan ayrılmaya başladı

ERKEN KRETASE (APSİYEN)


SANTONİYEN

MAASTRİHTİYEN KAMPANİYENSANTONİYEN SANTONİYEN KONİASİYENTÜRONİYENSENOMANİYEN


GEÇKRETASE

Güney Atlantik açıldı

Kuzey Atlantik açılmaya başladı

Tethiyen alanda daralma başladı

Avustralya ve Antartika ayrıldı


GEÇKRETASE

Pirene dağları

İspanya

Fransa


MAASTRİHTİYEN KAMPANİYENSANTONİYEN SANTONİYEN KONİASİYENTÜRONİYENSENOMANİYEN


Pirene Okyanusu kapandı, Pirene Dağları Pirene Okyanusu kapandı, Pirene Dağları yükseldiyükseldi

KRETASE KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU

İntrapontid Okyanusu, Sakarya Zonu’nun saatin aksi yönünde dönerek Lavrasya kenarından ayrılmasıyla Jura Jura başında açılmıştır

Vardar Okyanusu’nun doğuya doğru uzanan bir koyu şeklindedir.

Hatırlatma:

Kretase’nin ortalarında, İntra-Pontid Okyanusu (İP) kuzeye, İstanbul Zonu’nun (İZ) altına doğru dalmaya başlamıştır.

İP


İstanbul Zonu’ndaki ilk yaygın kalkalkalen volkanizmanın Türoniyen Türoniyen (Geç Kretase) yaşlı olması İntra-Pontid Okyanusu’ndaki dalma-batmanın Apsiyen-Senomaniyen Apsiyen-Senomaniyen sürecinde başladığına işaret eder.

BERİAZİYEN

VALANJİNİYEN

HOTRİVİYEN

BARREMİYEN

APSİYEN

ALBİYEN

SENOMANİYEN

TÜRONİYEN

KONİASİYEN

SANTONİYEN

KAMPANİYEN

MAASTRİHTİYEN


KRETASE KRETASE Türkiye Batı Karadeniz RiftiBatı Karadeniz Rifti

İstanbul Zonu’nun kuzeyindeki Odessa şelfinde başlayan riftleşme batı Karadeniz havzası’nın açılacağı alandır.

BERİAZİYEN

VALANJİNİYEN

HOTRİVİYEN

BARREMİYEN

APSİYEN

ALBİYEN

SENOMANİYEN

TÜRONİYEN

KONİASİYEN

SANTONİYEN

KAMPANİYEN

MAASTRİHTİYEN

KRETASE KRETASE Türkiye Batı Karadeniz HavzasıBatı Karadeniz HavzasıErken Kretase sonları

Erken Kretase’ninErken Kretase’nin sonlarında başlayan riftleşmeyle, İstanbul Zonu iki büyük transform fayla sınırlanmış küçük bir kıta parçası halinde, arkasında batı Karadeniz havzasını açarak güneye doğru hareket etmeye başlamıştır.

Bununla eş zamanlı olarak doğu Karadeniz bloğu’nun saatin aksi yönünde dönmesiyle Batı Karadeniz havzasının doğu kesimi ve doğu Karadeniz havzası açılmaya, Slate-Diabase Okyanusu ise kapanmaya başlamıştır


BERİAZİYEN

VALANJİNİYEN

HOTRİVİYEN

BARREMİYEN

APSİYEN

ALBİYEN

SENOMANİYEN

TÜRONİYEN

KONİASİYEN

SANTONİYEN

KAMPANİYEN

MAASTRİHTİYEN


KRETASE KRETASE Türkiye İntrapontidİntrapontid kenetikeneti

İstanbul Zonu’nun, Geç Geç Kretase’deKretase’de başlayıp Erken Eosen’e kadar devam eden güneye doğru kayma hareketi sonucu Erken Erken Eosen’deEosen’de kıta-kıta çarpışmasıyla İstanbul ve Sakarya zonları kenetlenmiştir.

KRETASE KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformuTorid-Anatolid platformu


Şengör&Yılmaz, 1981 Türkiye’nin büyük bir kesiminin üstünde bulunduğu alanı Torid-Anatolid platformu olarak adlandırmış, bu alanı Mesozoyik ve Tersiyer’de bir bütün olarak kabul etmişlerdir.

Model 1Model 1

Not: şekil sütur zonlarının genişletilmesiyle oluşturulmuştur, şematiktir

Torid – Anatolid platformu

Enine kesit yeri


Model 1Model 1


Görür ve diğerl., 1985 Kırşehir bloğu ile Torid platformunu iki ayrı parça olarak düşünmüşler ve araya Neotetis’in bir kolu olarak İç Torid Okyanusu nu, yerleştirmişlerdir

Model 2Model 2

Not: şekil sütur zonlarının genişletilmesiyle oluşturulmuştur, şematiktir

Enine kesit yeri


Model 2Model 2

KIRŞEHİR BLOĞUGünümüzdeki konumuKIRŞEHİR BLOĞUGünümüzdeki konumu

KRETASE KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesiOfiyolitik napların yerleşmesi

Geç KretaseGeç Kretase,

Tüm alpidlerde olduğu gibi Türkiye’de de Neotetis tektonik gelişmelerinin meydana geldiği bir süreçtir. Hemen hemen bütün levhalarda bir yaklaşma rejiminin başladığı bu dönem, devasa ofiyolitik napların yerleşmeleriyle simgelenir.


Torid-Anatolid platformunun hemen hemen her kesimi, Geç Kretase’deGeç Kretase’de, yaygın bir ofiyolit yerleşme dönemidir.

Platformun bütün kuzey kenarı boyunca naplarının yerleşmesi Geç Kampaniyen-Maastrihtiyen’de gelişmiştir.

BERİAZİYEN

VALANJİNİYEN

HOTRİVİYEN

BARREMİYEN

APSİYEN

ALBİYEN

SENOMANİYEN

TÜRONİYEN

KONİASİYEN

SANTONİYEN

KAMPANİYENKAMPANİYEN

MAASTRİHTİYENMAASTRİHTİYEN


Naplar, çok geniş karbonat platformları üzerine ilerlemiş, platformlar bu üzerlemenin başlaması ile birlikte çöküp alçalmaya başlamışlardır. İlerleyen ofiyolit naplarına nazaran platformun değişik kesimlerinde, ofiyolitlerle olan mesafeye bağlı olarak, pelajik birimler veya fliş/olistostrom çökelme ortamları gelişmiştir.

Ofiyolitik napların yerleşme mekanizmasıOfiyolitik napların yerleşme mekanizması

K G

Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı

SENOMANİYEN

MAASTRİHTİYEN-PALEOSEN

Erken SENONİYEN

BozkırOfiyolit Napı

Bitlis-PötürgeOfiyolit Napı

İPKırşehir Ofiyolit Napı

Model 2Model 2


Platformun kuzey kıtasal şelfi üzerinde görülen ofiyolitik olistostromlar ve Maastrihtiyen fliş çökelimi napların Maastrihriyen yerleşmesinin verileridir.

Aynı esnada platformun kendi de ilerleyen ofiyolit örtülerinin altında çökmüştür

İlerleyen bindirme örtüleri altında görülen seyrek mavişist metamorfizmasının gelişimi olasılıkla ofiyolit yerleşimine bağlıdır.

Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı boyunca Torid-Anatolid platformu üzerinde allokton konumlu duran metamorfik kayalardaki mavişist metamorfizması buna örnek gösterilebilir.

KRETASE KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesiOfiyolitik napların yerleşmesiK G

Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı

SENOMANİYEN

MAASTRİHTİYEN-PALEOSEN

Erken SENONİYEN

MAASTRİHTİYEN

KAMPANİYEN

SANTONİYEN

KONİASİYEN

TÜRONİYEN

SENOMANİYEN

ALBİYEN

APSİYEN

BARREMİYEN

HOTRİVİYEN

VALANJİNİYEN

BERİAZİYEN

GEÇKRETASE

MAASTRİHTİYEN

Kretase’de deniz düzeyi bu günkünden Kretase’de deniz düzeyi bu günkünden 100-200 metre daha yüksekti. 100-200 metre daha yüksekti.

Kuzey ve Güney kutup dairelerinde önemli buzullar gelişmedi, bu alanlarda Dinazorlar ve palmiye ağaçları mevcuttu

Global iklim bu günkünden daha sıcaktı

Volkanlar patlamakta, gökten göktaşları yağmaktaydı

Kretase sonuDünyaya göktaşları çarptıKitlesel yok olumlar meydana geldi

Kretase sonuMeksika Körfezine düşen göktaşının yeri

Documents

TJP Mesozoyik Triyas-Jura-Kretase