Thu thập mẫu,bảo quản và Vận

chuyển bệnh phẩm nghi nhiễm

MERS-CoV

PTN các TNVR liên quan đến bệnh truyền từ

động vật sang người

Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương

Virut MERS-CoV

• MERS-CoV là virut mới thuộc dòng betacoronavirus C, lần

đầu mô tả vào tháng 9/2012 tại Arbia Saudi.

• MERS-CoV là một virut được ghi nhận là virut lây truyền

từ động vật sang người). Nguồn gốc của virut hiện chưa

rõ ràng nhưng nhiều nghiên cứu ghi nhận virut có nguồn

gốc từ dơi lây truyền qua lạc đà và gây nhiễm cho người.

• Đường lây truyền từ động vật sang người chưa được

khẳng định, nhưng lạc đà được giả thuyết là ổ chứa cho

MERS-CoV khi virut phân lập từ lạc đà có cấu trúc di

truyền tương đồng cao với virut phân lập từ bn MERS tại

Ai câp, Oman, Qatar, Arbia Saudi.

Virut Corona phân lập trên lạc đà tại Trung đông, 2013 ( vùng gen ORF)

Dòng Betacoronavirus C nhóm bao gồm:

• Virut phân lập từ lạc đà (UAE) nhánh A

• Virut phân lập từ người ( HCoV-OC43) nhánh A.

• Virut phân lập từ người ( SARS-CoV)- nhánh B

• Virut phân lập từ người ( MERS-CoV) – nhánh B

• Virut phân lập từ dơi :nhánh A,B,C, D.

Virut Corona phân lập trên lạc đà tại Trung đông, 2013 ( vùng gen gai)

Dòng Betacoronavirus bao gồm:

• Virut phân lập từ lạc đà (UAE) – nhánn A

• Virut phân lập từ người ( HCoV-OC43) nhánh A.

• Virut phân lập từ người ( SARS-CoV) – nhánh B

• Virut phân lập từ người ( MERS-CoV)- nhánh C

• Virut phân lập từ dơi : Nhánh B, C,D

Trường hợp nghi ngờ

• Có các dấu hiệu sau:

- Sốt và

- Viêm đường hô hấp từ nhẹ đến nặng (ho, khó thở, viêm phổi, suy hô hấp…) và

- Yếu tố dịch tễ: trong vòng 14 ngày trước khi khởi phát

Trường hợp xác định

• Là trường hợp có xét nghiệm khẳng định nhiễm vi rút MERS-CoV.

Triệu chứng lâm sàng Định nghĩa ca bệnh

- Đảm bảo an toàn cho người lấy mẫu

- Đảm bảo chất lượng bệnh phẩm

Mục tiêu công tác lấy mẫu, bảo quản, vận chuyển bệnh phẩm nghi nhiễm MERS-CoV

Bệnh phẩm nghi nhiễm MERS-CoV phải được thu thập bởi các nhân viên y tế và có ít nhất 01 nhân viên bệnh viện hỗ trợ đã được tập huấn về an toàn sinh học.

Bệnh phẩm thu thập bao gồm ít nhất 2 mẫu bệnh phẩm gồm 01 mẫu bệnh phẩm đường hô hấp và 01 mẫu máu

Các bệnh phẩm thu thập tại đường hô hấp dưới được ghi nhận có nồng độ vi rút cao hơn bệnh phẩm thu thập tại đường hô hấp trên và đảm bảo độ nhạy cao hơn cho chẩn đoán nhiễm vi rút MERS-CoV.

Thu thập bệnh phẩm MERS-CoV

Bệnh phẩm đường hô hấp dưới ( là bệnh phẩm đích):

• Đờm.

• Dịch phế nang, dịch nội khí quản, dịch màng phổi ...;

• Tổ chức phổi, phế quản, phế nang.

Bệnh phẩm đường hô hấp trên chỉ thực hiện khi không thể thu thập được bệnh phẩm đường hô hấp dưới.

• Dịch tỵ hầu;

• Hỗn hợp dịch mũi họng và hầu họng

• Dịch rửa mũi họng.

& Bệnh phẩm máu

Thu thập bệnh phẩm MERS-CoV

Thời điểm thu thập bệnh phẩm

Loại bệnh phẩm Thời điểm thích hợp thu thập

Bệnh phẩm đường hô hấp dưới (dịch phế

nang, dịch nội khí quản, dịch màng phổi,

đờm)

Trong suốt giai đoạn bệnh nhân

biểu hiện triệu chứng.

Bệnh phẩm đường hô hấp trên (dịch mũi

họng/hầu họng, dịch tỵ hầu, dịch rửa mũi

họng)

Trong vòng 7 ngày sau khi khởi

phát

Mẫu máu giai đoạn cấp Khi bệnh nhân nhập viện

Mẫu máu giai đoạn hồi phục Ít nhât 3 tuần sau ngày khởi

bệnh

Tổ chức phổi, phế nang Trong trường hợp có chỉ định

Bệnh phẩm đường hô hấp nên được thu thập tại thời điểm sớm nhất

sau khi khởi phát (lý tưởng là trong vòng 7 ngày và trước khi sử

dụng thuốc kháng vi rút).

Chuẩn bị lấy mẫu

Chuẩn bị dụng cụ -Tăm bông cán mềm vô trùng để lấy dịch tỵ hầu

- Dây nhựa mềm (Catheter) để hút dịch đường hô hấp dưới

- Ống ly tâm hình chóp 15ml (chứa 2-3ml môi trường vận chuyển VRHH)

- Túi nilon để đóng gói bệnh phẩm

- Băng, gạc có tẩm chất sát trùng

- Quần áo bảo hộ

- Bình lạnh bảo quản mẫu

- Bơm tiêm 10 ml, vô trùng

- Tube lấy máu vô trùng (không có chất chống đông)

- Dây garo, bông, cồn…

- Găng tay, khẩu trang (N95)

- Cồn sát trùng, bút ghi...

Cách lấy bệnh phẩm dịch nội khí quản

Bệnh nhân khi đang thở máy, đã được đặt nội khí quản.Dùng 1 ống hút dịch, đặt theo đường nội khí quản và dùng bơm tiêm hút dịch nội khí quản theo đường ống ta đã đặt.

Cách lấy bệnh phẩm dịch nội khí quản

Chuyển dịch nội khí quản vào tuýp chứa 2-3ml môi trường vận chuyển.

- Yêu cầu sự hỗ trợ của bác sĩ

và y tá điều trị bệnh nhân.

LƯU Ý

Cách lấy bệnh phẩm dịch nội khí quản

Cách lấy bệnh phẩm dịch tỵ hầu

Đưa tăm bông vào dọc theo sàn mũi tới khoang mũi họng,

khoảng cách đưa vào khoảng từ cánh mũi tới nắp tai. Giữ ở đó

vài giây, xoay một vòng và rút ra.

Giữ tăm bông trong tuýp chứa 2-3ml môi trường vận chuyển

Lưu ý: •Cần dùng tăm bông thân mềm, cỡ nhỏ

Chuyển ngay tăm

bông vào tuýp môi

trường vận

chuyển, bẻ phần

que thừa.

Vặn chặt nắp tuýp.

Bệnh phẩm đờm

• Đề nghị bệnh nhân súc miệng bẳng nước muối sinh lý, sau đó khạc mạnh vào dụng cụ chưá ( cốc nhựa vô trùng(.

• Chuyển bệnh phẩm bằng pipet vào môi trường bảo quản và vận chuyển mẫu.

Cách lấy bệnh phẩm dịch rửa mũi họng

Bơm 10 ml nước muối sinh lý (NaCl 0.9%) vào một bên

mũi, đề nghị bệnh nhân không nuốt. Dịch rửa mũi họng

được thu thập vào cốc hoặc đĩa petri. Chuyển 2-3ml dịch

hút được vào tuýp chứa môi trường vận chuyển và bảo

quản bệnh phẩm.

Dịch hút tỵ hầu

• Yêu cầu bệnh nhân ngửa đầu 45o, đưa catheter vào mũi theo một đường song song với vòm miệng tới điểm khoảng cách từ cánh mũi tới dái tai cùng bên.

• Khởi động bơm chân không và nhẹ nhàng xoay tròn và rút catheter ra.

• Chuyển dịch tỵ hầu vào môi trường vận chuyển và bảo quản bệnh phẩm.

Dụng cụ thu thập dịch tỵ hầu có cấu tạo đặc biệt bao gồm 2 đường dẫn: - Dây mềm ( catheter) - Ống nhựa kết nối 2 dây. - Máy chân không.

Môi trường vận chuyển và bảo

quản bệnh phẩm chứa virut Hô hấp

- Dùng kim tiêm tiệt trùng thu 2-3ml máu toàn phần cho vào

tuýp chứa máu không có chất chống đông.

Huyết

thanh

Lớp

ngăn

cách

Cục máu

đông

Thu thập huyết thanh

Trang bị phòng hộ cá nhân

Các dụng cụ bảo hộ khác

Bảo đảm an toàn sinh học trong thu thập bệnh phẩm

• Bộ quần áo chống dịch mặc 1 lần

• Khẩu trang có khả năng lọc sạch cao (N95)

• Găng tay

• Kính bảo hộ

• Các dụng cụ bảo hộ khác

• Cồn 700

• Xà phòng

• Hộp đựng vật nhọn, kim tiêm

• Túi sấy tiệt trùng...

Trang bị phòng hộ cá nhân

Khẩu

trang

N95 Khẩu

trang thở

có lọc

Bộ quần áo kín có

kèm áo ni lông phía

trước, phù hợp cho

lấy mẫu gia cầm tại

thực địa.

Trước khi lấy mẫu (mặc) Sau khi lấy mẫu (cởi)

Mũ Găng tay - lớp thứ hai

Khẩu trang N95 Áo

Kính bảo hộ Quần

Quần Ủng

Áo Kính bảo hộ

Ủng Mũ

Găng tay - lớp thứ nhất Khẩu trang N95

Găng tay - lớp thứ hai Găng Tay - lớp thứ nhất

Trình tự mặc và cởi bỏ trang phục bảo

hộ cá nhân

• Trước khi lấy mẫu

+ Găng tay - lớp thứ nhất: luôn giữ lớp găng thứ nhất sạch, tránh không để tiếp xúc với dụng cụ bẩn.

+ Găng tay – lớp thứ hai: dùng cho lấy mẫu và có thể thay thế nếu bị rách – Chú ý trước khi tháo lớp găng này, cần phải xịt cồn toàn bộ bề mặt găng.

• Sau khi lấy mẫu

+ Trước khi cởi bỏ trang phục bảo hộ, phải phun khử trùng cồn 700 lên toàn bộ bề mặt trang phục bảo hộ và đế ủng.

+ Rửa tay bằng xà phòng và sát trùng lại tay bằng cồn 700

Lưu ý

Toàn bộ được cho vào 1 túi ni lông chuyên dụng dùng cho rác thải y tế có khả năng chịu được nhiệt độ cao, cùng với các dụng cụ bẩn (sử dụng găng tay và khẩu trang mới).

Buộc chặt và sấy ướt tại nhiệt độ 1200C/30 phút trước khi đổ cùng với rác thải y tế khác hoặc được đốt tại lò rác bệnh viện tuyến huyện.

Rửa tay xà phòng và tẩy trùng bằng chloramin B 0,1% toàn bộ các dụng cụ, phích lạnh dùng cho vận chuyển bệnh phẩm đến phòng thí nghiệm.

Rửa tay bằng xà phòng và xát trùng bằng cồn

Cách xử lý rác thải bẩn

An toàn sinh học trong vận chuyển bệnh phẩm

Đóng gói bệnh phẩm

• Sau khi lấy bệnh phẩm, kiểm tra chắc chắn bệnh phẩm đã được đánh dấu trên tube chứa bệnh phẩm

– Tên bệnh nhân (hoặc mã số bệnh phẩm).

– Tuổi (ghi trên tube) hoặc ngày tháng năm sinh (ghi trên phiếu điều tra).

– Ngày lấy mẫu.

– Đóng chặt tube bệnh phẩm

– Bọc từng tube bệnh phẩm bằng giấy thấm và đặt trong túi nilon kín.

• Đảm bảo các thông tin về bệnh nhân đã được điền đủ và đúng trong các phiếu điều tra.

1. Đóng gói bệnh phẩm

Mẫu bệnh phẩm hô hấp và mẫu máu của cùng một bệnh nhân

được để trong một hộp / túi kín.

+ Tuýp nhựa có nắp kín, đóng nắp đúng cách.

+ Thùng chắc chắn, có nắp đậy kín, đảm bảo không vỡ.

+ Có khả năng giữ nhiệt (sử dụng bình tích lạnh)

+ Đính kèm phiếu yêu cầu xét nghiệm bên ngoài thùng

1. Tuýp chứa môi trường vận chuyển: chứa mẫu trực tiếp

2. Hộp / Túi: chứa tuýp bệnh phẩm

3. Thùng vận chuyển mẫu: chứa túi đựng mẫu bệnh phẩm

1. Đóng gói bệnh phẩm

2. Lưu giữ và vận chuyển bệnh phẩm

Tại phòng khám và các cơ sở không có tủ âm sâu (-700C)

- Giữ bệnh phẩm trong tủ lạnh (40C) cho đến khi có thể vận

chuyển tới cơ sở có tủ âm sâu trong vòng 48 giờ.

- Vận chuyển bệnh phẩm trong hộp kín cùng với túi lạnh

Bệnh phẩm huyết thanhcó thể bảo quản tại 4°C trong 1

tuần.

Không cất bệnh phẩm tại -200C (tủ lạnh thường)

- Có thể phá huỷ virus

Thông báo cho phòng thí nghiệm biết thời gian dự kiến

bệnh phẩm được chuyển tới PTN

Thông báo cho phòng thí nghiệm biết thông tin dịch tễ học

của bệnh nhân.

3. Vận chuyển bệnh phẩm tới PTN

Khi vận chuyển bệnh phẩm, thùng chứa bệnh

phẩm phải được đặt chắc chắn, tránh va đập.

Nếu chuyển bệnh phẩm qua đường bưu điện,

phải tuân thủ chặt chẽ các quy định đóng gói bệnh

phẩm của bưu điện.

Phòng trực dịch - Khoa Dịch tễ

Phiếu điều tra ca bệnh

PTN ZVP- Khoa Virut

Phiếu yêu cầu xét nghiệm

Mẫu bệnh phẩm

Xác nhận ca bệnh

“Đủ tiêu chuẩn”

Kiểm tra

tình trạng mẫu

NHẬN / TỪ CHỐI MẪU

4. Quy trình tiếp nhận bệnh phẩm

TIÊU CHUẨN CHẤP NHẬN MẪU BỆNH PHẨM

(PTN ZVP – NIHE)

• Có phiếu yêu cầu xét nghiệm với đầy đủ thông tin.

• Thông tin bệnh nhân đầy đủ và được ghi rõ trên tube chứa

bệnh phẩm.

• Thời gian từ lúc lấy mẫu đến khi về tới phòng xét nghiệm

không quá thời gian quy định.

• Bệnh phẩm được bảo quản trong phích lạnh hoặc hộp đá,

nắp đóng chặt, nhiệt độ bảo quản từ 2 – 80C.

• Thể tích và cách đóng gói bệnh phẩm đúng như quy định.

TỪ CHỐI NHẬN MẪU BỆNH PHẨM

(PTN ZVP – NIHE)

• Không có phiếu yêu cầu xét nghiệm

• Bệnh phẩm bị đổ, vỡ.

• Ống đựng bệnh phẩm không có thông tin

bệnh nhân.

• Bệnh phẩm không được bảo quản trong

môi trường vận chuyển

• Đóng gói bệnh phẩm không đúng như quy

định,

• Tỉ lệ thể tích không đúng như hướng dẫn BỆNH PHẨM TỪ CHỐI XÉT NGHIỆM SẼ ĐƯỢC LƯU GIỮ

VÀ XỬ LÍ THEO QUY TRÌNH CỦA PTN ZVP

5. Quy trình xử lý và xét nghiệm

Xét nghiệm chẩn đoán, xử lý mẫu trong phòng

thí nghiệm ATSH cấp độ 2 theo thường quy.

Đối với phân lập sẽ được tiến hành trong PTN

ATSH cấp độ 3 theo thường quy.

QUY TRÌNH XÉT NGHIỆM CHẨN ĐOÁN NHIỄM

VIRUT MERS-CoV

Xin trân trọng

cảm ơn