The Albanian March 2009

LONDON MARCH 2009NR.3/6 www.thealbanian.co.uk [email protected]

Tel: 02082169527

Të gjitha kërkesat për azil, që janë bërë para datës

5 Mars 2007, do të rishqyrtohen

Shpresa

Vitia

tregon per

emocionet

e spektaklit

faqe 8

Rezervo vendin tëndnë Albanian Yellow

Pages 2009 Tel: 02082169527

[email protected]

TH

E

211 BoundaryRoad,

PlaistowLondon E13

9QF

T : 0 2 0 8 47 2 1 1 1 0 F : 0 2 0 8 47 5 8 8 6 9 M : 0 7 9 51 3 5 0 0 5 0

1-ST CHOICE VENDI KU DUHET TE DREJTOHENI NE RAST AKSIDENTI

OUR

Services*Free Consultation

*Loss Of Earnings

*Recovery & Storage

*Cost Of Repairs

*Policy Excess

*Hire Charges

*Personal Injury

*Legal Expenses

Miss pavarësia ‘09

faqe 32-33

Ajo që është e sigurtë, qën-dron në faktin se të gjithëato kërkesa për azil që janë

bërë para datës 5 Mars 2007, do tërishqyrtohen edhe një herë. Këtubëhet fjalë për ata azil kërkues që,edhe pse kanë ardhur në Britanidisa vite më parë, nuk kanë rezul-tuar të suksesshëm me kërkesat etyre për azil....Avokati shqiptar Naim Hasani

Fushata e munguar e Marsit

Më pak se 1% e fëmijëve shqiptarë

në Britaninë eMadhe shkojnë në

shkolla shqipe.Shteti anglez akordon rreth £1milion në vit që merren nga

shoqatat shqiptare

LONDON MARCH 2009 2

DREJTOR: PETRIT KUÇANAZv/Drejtor: BASHKIM METALIA

Kryeredaktor: MUHAMED VELIU

REDAKSIAAkil Koci, Bejtullah Destani, Daut Dauti, Emanuel Bajra, Majlind Goge, Naim Hasani, Ylli Përmeti, Edvin Lamçe,

Elda Memiaj, Brunilda Sejati, Pranvera Smith, Flori Slatina,

Kastriot Dervishi, Enkeleid Omi,Jeni Myftari,

Naim Trezhnjeva, Anila Hoxha, Agim Shabani, Shefit Domi,

Ilir Thaçi, Nikolin Nilaj, Web-design Marko

www.thealbanian.co.uk [email protected]

Tel/fax:02082169527

Mob në Angli: 07932020529

O I SOVERSEAS IMMIGRATION SERVICES

KESHILLTARE & AVOKATE BRITANIKE DHE SHQIPTARE

KESHILLIME EMIGRACIONI MBI:Zyrat ne Tirane

Bulevardi Zogu iPare

Tirana Business Centre Tirane

Tel: 256290/5/6/7/8 tel : 256 291

A) VIZA BASHKIMI FAMILJAR, FEJESA& MARTESA)

B) VIZA STUDENTORE

C) WORK PREMIT

D) H. S. M. P (HIGLY SKILLED MIGRANT PROGRAM)

E) VIZA TURISTIKE, BIZNESI ETJ ETJ

Tel në Angli02079706019

Albaiancontacts 2009Albanian Yellow Pages in the UK

Rezervo vendin tënd [email protected]/fax:02082169527

LONDON MARCH 2009 3

A jeni ose a njihni dikë që do të aplikoje për BBRRIITTIISSHH CCIITTIIZZEENNSSHHIIPP apo LLEEJJEE TTËË PPEERRHHEERRSSHHMMEE QQEENNDDRRIIMMII??Nëse PO, u nevojitet të demonstroni njohuritë tuaja për jetën në Mbretërinë e Bashkuar, si

dhe të provoni që aftësitë nnëë ttëë ffoolluurr ddhhee ddëëggjjiimm janë adekuate për jetën e përditshme.

Westa ofron kurse të kombinuara trajnimi për gjuhen angleze (ESOL) dhe Citizenship Clases & Exams

SOUTHALL65A

South Road SouthallUB1 1SQ

Tel02088677430

£180 përfshire koston e

testit

BIRMINGHAM409A

Warwick Road

BirminghamB11 2LS

Tel01217080679


testit

CARDIF1-st Floor

16 West BootStreet Cardif

CF10 5EPTel

02920492939£220

përfshire koston e

testit

FINSBURYPARK

London NorthAcedemy

Andover Commu-nity Centre

Andover Estate London N7

7RYTel

0207 2721130£180 përfshire koston e testit

LEICESTER

1-st FloorKocha House

Leicester LE1 2PD

Tel01162511687


testit

MITCHAM5 Upper

Green WestSurrey

MitchamCR4 3AA

Tel02086406661


testit

SHEFFIELD569 Carwood

RoadSheffieldS4 7SA

Tel01142442488


testit

Ju lutem mos harroni të sillni me vete pasaportën dhe një provë adresë për regjistrim

PER ME SHUME INFORMACION JU LUTEM KONTAKTONI NE QENDRËN PËRKATËSEWWW.WESTA.CO.UK [email protected]

LONDON MARCH 2009 4

GËZUAR DITËLINDJEN KOSOVË!Nga BASHKIM METALIA

S’kishte sesi te ndodhte ndryshe; Kosovambas shumë e shumë peripecive , luftërashdhe përpjekjesh për mëvetësi, më 17 Shkurt2008 ,u kurorëzua e pavarur.E pavarur nga shovinizmi serbo-sllav, epavarur dhe nga politika e vjetër obskuran-tiste.

Si asnjëherë tjetër në historinë ekombeve, e drejta për vetëvendosje upërkrah unanimisht , ku demokracia dheliria e popullit shqiptar , më në fund udëmshpërblye ndaj regjimeve totalitare.“Kurrë ndonjëherë me parë Flamuri ynë

kombëtar nuk është valëvitur me krenarë sesa sot!

Kurrë ndonjëherë më parë Shqip-tarët të kudondodhur në Shqipëri Kosovë,Maqedoni , Mal te Zi, Presheve, Bujanovc,Medvegje dhe diaspora shqiptare në tëgjithë globin, nuk janë ndjerë më krenaresesa sot, tek festojnë së bashku ditëlindjene pare te pavarësisë së truallit dardan.”Me këto fjalë, Shpresa Vitia me rastin e 1-vjetorit të Pavarësisë së Kosove , e filloiprogramin festiv; ku së bashku me shqip-folësen e shkëlqyer Angleze Claire Flatcherdhe Diana Malci, drejtuan dhe performuannë këtë spektakël.Shqiptarët e Britanisë kanë festuar me kre-nari dhe gëzim këtë rast solemn si një ngamomentet më domethënëse dhe mjaft tërëndësishme jo vetëm për Kosovën por përmbarë kombin.

Spektakli festiv i organizuar meinicativën e Gaztës” The Albanian” dheAlba-Media, në veri të Londrës (WoodGreen) ishte i pasur në programacion.Në këtë mbrëmje festive morën pjesë Am-basadori i Kosovës Zoti Muhamed Hamitisë bashku me Zv/Ambasadorin Zotin Bej-tullah Destani, Zv/Ambasadorja e Repub-likës së Shqipërisë Zonja Teuta Starova,Nënkryetari i Grupit Parlamentar Britaniktë miqve të Kosovës Zoti John Grogan etj.Ambientet e Sallës ku u organizua festimi i1-vjetorit te Pavarësisë së Kosovës ishinmbushur plot e përplot me bashkatdhetarëqë kishin ardhur jo vetëm nga zonat e Lon-drës por edhe nga Ëells dhe Irlanda e Veriut.

Zoti Petrit Kuçana Drejtor i “TheAlbanian” në fjalën e tij përshëndeti tëpranishmit dhe uroj 1-vjetorin e pavarësisësë Kosovës.Ndër të tjera ai theksoj edhe rëndësinë ekësaj dite si një akt historik i arritur mesakrifica dhe një mund i shpërblyer më sëmiri më 17 Shkurt 2008.

Pastaj shtoi edhe nevojën endërgjegjësimit mbarë shqiptarë , se - “sotkemi më shumë se kurrë të drejtë të jemikrenarë ,dhe për të treguar një moral tëvërtetë kombëtar mbi shqiptarizmin tonë.Gjithsecili prej nesh ndihet krenar edhe përvet faktin se tani shqiptarët përfaqësohennga dy përfaqësi diplomatike, ndërkohë qëKosova është njohur nga 54 shtete anekëndbotes. Priten që të kemi akoma njohje tëtjera në kohët në vazhdim. Vetëm pak ditëna ndajnë nga ngjarja e madhe kurShqipëria do bëhet anëtare me drejte tëplota e NATO-s dhe pastaj aderimin e sajnë Bashkimin Evropian.”

Më pas Kuçana shtoi se

“Por ne duhet të ndërgjegjësohemi se gjith-secili prej nesh është ambasador i vleravemë të shkëlqyera që trashëgojmë si kombdhe ne si mërgimtarë duhet të kryejmëobligimin tonë kombëtar për të përfaqësuardenjësisht këto vlera” . Zoti Kuçana i përshëndeti dhe falënderoibashkëpunëtorët dhe sponsorët e këtij man-ifestimi.

Ambasadori i Kosovës Zoti Hamiti dukeuruar festën e Pavarësisë, shprehu gëzimine madh që ndodhet në mesin e bashkatd-hetarëve .

Zoti Hamiti elaburoj realitetethistorike që kanë ndodhur në Kosovë.“Luftërat e bëra për të qenë e lirë e pavarur,kanë qene politike dhe e armatosur dukekulmuar më 1999 dhe pavarësia e saj. Egjithë kjo është arrit me pune, dije dhedurim” – tha Ambasadori HamitiAi, gjithashtu premtoi dhe devotshmërinë etij si Ambasador i parë i Republikës sëKosovës në Britani që të punoj dhe forcojsa më tepër rolin diplomatik dhe në tënjëjtën kohe të krijohen lehtësira sa më tëvolitshme me shërbime konsullore përShtetasit e Kosovës.

Pastaj edhe Zv/AmbasadorjaStarova uroj festën dhe organizuesit e këtijspektakli festiv.

Deputeti i Parlamentit BritanikZoti Grogan në fjalën e tij përcollimesazhet e House of Commons; dukeuruar festën e Pavarësisë së Kosovës, dheshprehu dëshirën e madhe qe Kosova si dheShqipëria të zhvillohen sa më shpejt dhe tëintegrohet ne strukturat perëndimore.

***

Në fakt kjo atmosfere e ngrohte , gazmoredhe plot gjallëri krijoj një ndjesi të fortëmbi atë çka ne shqiptarët kemi pse të kreno-hemi

Shqiptarizmi dhe jo elokuencate panevojshme duhen te forcohen çdo ditee me tepër dhe një moment i tille e tregon seburon nga dejet e çdo shqiptari.

Interpretimet Koreografike te Valltarit temrekullueshëm Shkelzen Mustafa , Pran-vera Smith dhe Claire Flatcher i shtuan at-mosferës kuptimësinë festive. Po ashtu grupet e valleve nga Shoqatat“Bashkësia shqiptare Faik Konica” dhe“Shpresa Programme” interpretuanshkëlqyeshëm valle me motive nga trevatshqiptare.

Imitimet e shkëlqyera te IlirBardhit i dhanë mbrëmjes një hijeshivërtetë për tu pasur zili.Gjithashtu edhe interpretimet me këngë eAtdhe Berishës me “Jeta ime” dhe e rap-sodit Bardhok Lucaj i dhanë publikut njëkënaqësi të veçantë.

SURPRIZA ....

Por ajo çka e shtoj akoma më shumë haredhe entuziazmin e festes ishte dhe një sur-prize e këndshme: Miss Shqiptarja 2007Shpresa Vitia e kishte përgatitur me inicia-tivën dhe idenë e saj një sfilate bukurie mevajza shqiptare ku në mesin e tyre do tëkurorëzohet njëra si më e mira nga një jurie zgjedhur si “Miss Pavarësia 2009”Në fakt kjo ishte një nga surprizat me të

Festime masive nga shqiptarët e Britanisë së Madhe me rastin e 1 – Vjetorit

të Pavarësisë së Kosovës.

Albaiancontacts2009

Albanian Yellow Pages in the UK

Rezervo vendin tënd [email protected]

Tel/fax:02082169527

LONDON MARCH 2009 5

vërtetë e këndshme. Në fund juria vendosi që kurorën eMiss Pavarësia 2009 do ta marrë bukuroshja LizaneSekiraqa.Me tej u vazhdua me valle dhe kënge nga gjithë publikui pranishëm.Ndërkohë në fund kompani shqiptare me aktivitet nëLondër gjithashtu si sponsorizuese te spektaklit, merastin e 1-Vjetorit te Pavarësisë iu ndanë disa dhuratapublikut te pranishmit me ane të shortit të hedhur, kështu: EU Furniture, dyqani shqiptarë për mobilimin e shtëpisësuaj, dha katër dhurata falas Alba – Media një shërbim falas për raste festash dhe gëz-imesh familjare me kamerat e studios së sajMoney Gram mbeshtetes i perhershem i aktiviteteve te“The Albanian”, dhuroi disa canta alpinisti.Elisana Flowers me shërbimet tuaj për ditët më të bukuradhuroi një tufë fantastike për fituesen.

AKTIVITETE TË TJERA ME RASTIN E 1- VJE-TORIT TË PAVARËSISË SË KOSOVËS

Por aktivitete të ndryshme janë zhvilluar edhe nga Am-basada e Kosovës ,duke organizuar një koktej në ambi-ente e Hotelit The May Fair,Bashkimi i shoqatave shqiptare në Britani , organizuan“Festa e madhe e Pavarësisë së Kosovës”Albanian Kosovar Council, në bordin e anijes HMS Pres-ident në lumin Tamiz organizoi një pritje për këtë rast.

Studentë të e London Shchool of economics organizuanmbrëmje festive nëpër ambiente të ndryshme.MEAF në Birmingham organizoj po ashtu një aktivitetefestiv për shqiptarët e këtij rajoniGrupi Parlamentar i miqve të Kosovë i kryesuar nga JohnGrogan, organizoj një pritje në ambientet e Parlamentit,në respekt te Pavarësisë së Kosovës.Kosovar Albanian Comunity ne Derbi gjithashtu orga-nizoi një pasdite festive me rastin e 1-vjetorit te Pavarë-sisë së Kosovës.Asllan Qerimaj si organizator i kësaj feste ne Qytetin ve-rior të Anglisë mblodhi bashkatdhetarët për të festuarkëtë ditë të shënuar të kombit shqiptarë.

KOSOVA U RINGJALL SI NJË FENIKS KËSHTUDHE PAVARËSIA E SAJ !

Shteti më i ri i botës megjithëse i njohur nga rreth 54shtete të botës ndodhet ne kushte optimale për zhvillimindhe integrimin e vendit.Përvjetorë të tjera e presin Kosovën , me të tjera sfidadhe punë .Shqiptarët tashmë po bëhen faktor i rëndësishëm jovetëm në rajon por dhe më gjerë .Dy shtete shqiptare ia kanë shtuar akoma më tepër këtërëndësi ndaj nuk lipset asgjë më shumë sesa të zhvillohetnjë shoqëri e edukuar dhe integruar.Gëzuar Ditëlindjen Kosovë!

Filloi...

LONDON MARCH 2009 6

Ishte e Shtuna e 28 shkurtit dita qëmblodhi familje të shumta shqiptare, tëcilat banojnë në Derby dhe zonat përreth

në një pasdite të mrekullueshme ku vallja,hareja, argëtimi dhe të qeshurat s’ndaluan.

Sidoqoftë, fillimi i kësaj feste të madhe u bëme hapjen e programit në të cilën shqiptarëtu bashkuan në këndimin e Himnit të Flamu-rit, kënduar dhe drejtuar me shumë dashuringa anglezja shumë e talentuar zonjushaClaire Fletcher.

Më pas, publiku u ftua për të mbajtur 1 min-utë heshtje për martirët e lirisë së Kosovës,për të gjithë ata që shkruan emrin “Kosova elirë” me gjakun e tyre, për të gjithë ata djemdhe vajza që vendosën themelet e një Kosovetë pavarur dhe sovrane me jetët e tyre.

Asnjëherë më parë nuk është ndjerë një hes-htje e tillë në Derby: Të gjithë të pranishmit,madje edhe fëmijët e vegjël qëndruan nëkrahët e nënave të tyre shumë të qetë, dukendjerë edhe ata respektin për dëshmorët elirisë së Kosovës.

Ky festim u zhvillua tek Derbyshire GolfClub dhe pjesëmarrësit kishin ardhur ngaDerby, Burton On Trent, Birmingham,Leeds, Loughborough etj.

Fjalën e hapjes e mbajti kryetari i shoqatësKosovar Albanian Community in Derby, zAsllan Qerimi i cili ndër të tjera theksoirëndësinë dhe domosdoshmërinë e përjetimittë kësaj dite për të gjithë shqiptarët jo vetëmnë Angli por në shkallë botërore. Tek flistepër luftëtarët e lirisë dhe gatishmërinë e tyrepër t’ia dedikuar jetët e tyre Kosovës së lirë, në mënyrë që brezat e rinj të trashëgoninnjë atdhe i cili do të merrte frymë lirisht, zërii dridhej. Dhe s’kishte si të ndodhte ndryshepasi janë me mijëra jetë të humbura barbar-isht për të ngritur një Kosovë që sot triumfondhe njihet jo vetëm në Europë, por në shkallëbotërore.

Në këtë festim ishte edhe grupi nga Londra,i udhëhequr nga Drejtori i gazetës The Al-banian, zoti Petrit Kuçana, si dhe zoti LandiOmi nga AlbaMedia. Programi ishte tejet ipasur me valle folklorike, recitime, humorinterpretuar me shumë mjeshtëri nga zoti IlirBardhi, i cili njihet dhe pëlqehet shumë ngashqiptarët në Britaninë e Madhe, veçanërishtpër imitimin e kryeministrit Sali Berisha.

Gjithashtu, përfaqësuesi i IOM në Londër,zoti Daut Dauti përshëndeti pjesëmarrësit

dhe i uroi të gjithëve ditëlindjen e shtetit mëtë ri, i cili pasqyron dhe mbart vlerat, traditatdhe të ardhmen e të gjithë brezave shqiptarë.

Në këtë pasdite të paharrueshme mori pjesëedhe kryetari i shoqatës MEAF – MidlandsEthnic Albanian Foundation me qendër nëBirmingham, zoti Dritan Dema, i cili ubashkua me pjesëmarrësit në vallet shqiptare,në festim të ditës më të madhe të Kosovësdhe shqiptarisë.

Nuk kishte rëndësi së të çfarë moshe ishinpjesëmarrësit: të moshuar, të rinj a fëmijë: tëgjithë lidhën duart dhe kërcyen me gëzim përkëtë ditë që të jep arsye për të gëzuar dhengazëllyer.

Ishte “Vallja e Nuses”, interpretuar meshumë talent nga 6 vjeçarja Emiliana Smithdhe 9 vjeçari Anton Qerimi si dhe grupi ivalltarëve ajo që solli kujtime dhe nostalgji tëkulturës shumëshekullore shqiptare tek tëpranishmit. Tek shihnin “nusen” që qën-dronte në këmbë, me një buqetë lulesh nëdorë, me tualet të vënë me shumë kujdes, ecila gjithashtu mbante kokën poshtë,ndonëse publiku shihte një vogëlushe 6

vjeçare, ata shihnin përtej saj botën e gjerëdhe të pakufi të traditave shqiptare, mo-mentet e fëmijërisë për të rriturit, kur shih-nim nuse që mbanin atë qëndrim kurmartoheshin dhe gjithashtu ndjekin të njëjtattradita, veçanërisht në zonat e thella të tre-vave shqiptare.

Diçka interesante ishte gjithashtu edhe“Vallja e gotave”, interpretuar me shumë tal-ent nga zoti Shefki Qerimi, i cili kërcentendërkohë që mbante një gotë në gojë dhe njënë ballë, të dyja të mbushura me ujë. Ështëkjo një traditë që ndiqet dhe pëlqehet shumëveçanërisht në Kosovë.

Në fund të festës, të pranishmit u larguanduke shprehur kënaqësinë dhe gëzimin qëpërjetuan gjatë kësaj pasditeje, dhe njëkohë-sisht duke shfaqur interesim dhe gatishmëripër të marrë pjesë dhe për t’u angazhuar nëorganizime dhe festime të ngjashme në tëardhmen e afërt.

(NE FOTO PAMJE NGA MANIFESTIMET NE KETE

AKTIVITET)

DERBY FESTON DITËLINDJEN E

PARË TË KOSOVËSSË PAVARUR

Kosovar Albanian Communityin Derby mbledh shqiptarët

në përkujtimin e përvjetorit të shpalljes së Pavarësisë

së Kosovës

www.thealbanian.co.uk

LONDON MARCH 2009 7

NGA PETRIT KUÇANA

Më pak se 1 përqind e fëmijëve shqiptarënë Britaninë e Madhe mësojnë gjuhënshqipe.

Ky fakt i përsëritur edhe herë të tjera në gazetëntonë, duket se vazhdon të jetë kokëfortë edhe për-ballë deklarimeve pompoze të disa krye(pa)tarëvetë shoqatave shqiptare, të cilët nuk ngurojnë tëdeklamojnë suksesin e tyre, por që vizioni i tyreështë kaq lokalist, saqë edhe një kryeplak katundido t’ua kishte zili. Pikërisht në këtë muaj këta (pa)krye-tarë po për-piqen të organizojnë ndonjë aktivitet, ku mundë-sisht të vendoset ndonjë biletë e majme për tëpranishmit, pasi erdhi dita e tyre, erdhi 7 Marsi.

Askush prej tyre nuk e mohon nëpërtribuna se nuk profesion më fisnik sesa ai i më-suesit.Edhe në Mbretërinë e Bashkuar ka akoma mësuesqë kryejnë misionin e tyre fisnik, për të mësuargjuhën e paraardhësve atyre fëmijëve që lindënnë emigracion, por që mosndërgjegjësimi nëshkallën e duhur të prindërve të tyre, ka bërë qëata të mos jenë në gjendje të komunikojnë megjyshërit e tyre në Shqipëri, Kosovë etj etj.

Shifra prej 1% u konkludua në njëtakim (që mbeti i vetëm) që u bë në ambasadën

shqiptare në lidhje me këtë problem. (Nësemblidhen shifrat e deklaruara në atë takim, përt’ua bërë qejfin edhe disa kryetarëve, po e prano-jmë shifrën 1% pasi realisht besohet se janë mëpak).

Në numrat e kaluar të gazetës kemipublikuar shifrat e parave që këto shoqata marrin,pra 1 milion paund në vit, për t’u shërbyer shqip-tarëve në MB , por duke përjashtuar një apo dyshoqata që kanë prioritet fëmijët, të tjerat as që evënë ujin në zjarr për të bërë diçka që kjo shifërtë rritet.Është vërtet e mrekullueshme kur shikon fëmijëshqiptarë të veshur me rroba kombëtare apo qëvalëvitin flamurin kuq e zi, nëpër festa tëndryshme. Po sa përqind e tyre e dinë himnin kombëtar?

Në disa festime që morëm pjesë, kurhimni kombëtar u tha të këndohej nga pjesëmar-rësit, vetëm një pjesë e vogël lëviznin buzët...ndërsa të tjerët vetëm prisnin se kur do tëmbaronte. Këta nuk ishin vetëm fëmijë por edhetë rritur që morën rrugën e emigracionit akomapa mësuar as himnin kombëtar dhe as ndonjë gjëtjetër.

Çdo qytetar i ndershëm do ta kon-sideronte të papranueshme, të turpshme dhe tejetabuzive “punën” e këtyre shoqatave që marrin 1milion paund në vit, por që “u shërbejnë” vetëm

1% e fëmijëve shqiptarë , për të më-suar gjuhën shqipe.

Problemi komplikohetedhe më shumë nëse pyetet se derine çfarë niveli arrijnë këta fëmijë tëpërvetësojnë gjuhën shqipe, prambarojnë vetëm abetaren. Po ç’ndodh me më të rriturit?Është për të ardhur keq dhe pa frikëmund të konsiderohet e turpshmedhe tepër fyese, që shoqatat abuzo-jnë në emër të këtyre fëmijëve, dheabuzimi i parë është abuzimi finan-ciar. Me keqardhje mësuam se shumë prej më-suesve dhe vullnetarëve janë tërhequr paspublikimit në “The Albanian” të shumave që këtoshoqata marrin.

Shpresojmë se nuk do të na akuzojnëneve që publikuam këto fakte, pra partë që atamarrin, pasi është detyrim i tyre që t’ua bëjnë medije të gjithëve se sa para kanë marrë nga shtetianglez.

E megjithatë shifra prej 1% e fëmijëveshqiptarë që mësojnë gjuhën shqipe, është njëprej treguesve të këtyre patriotëve. (ka ndonjë fla-mur për të shitur?)Në vend që kjo shifër të shërbejë si një alarm, sinjë kambanë në kokat e tyre “atdhetare”, dhe këtapatriotë të paparë të fillojnë së pari një fushatëndërgjegjësuese në mënyrë që kjo shifër të rritet

ndjeshëm, apo së paku të jetë në përpjesëtim tëdrejtë me paratë që ata marrin në emër të këtyrefëmijëve, ata shikojnë mundësinë e organizimittë ndonjë aktiviteti për 7Marsin, ditën e madhe tëmësuesit, dhe ja ku “u kry” misioni i tyre.

Por kjo shifër po të konsiderohet sialarm, vetëm prej atyre që kanë vendosur tëmbeten shqiptarë, pavarësisht rrethanave ku atagjenden, pavarësisht nëse janë mërgimtarë dhenuk i janë nënshtruar tëhuajsimit. Është koha për një fushatë sensibilizuese zotërinjkryetarë.Së paku kështu do të mund të justifikoni më

mirë, paratë e marra në emër të shqiptarëve.Së paku mbase nuk do të neveritej

kush, kur ju të kakarisni maje tribunave dukedhënë leksione atdhe-dashurie.

FUSHATA EEMMUUNNGGUUAARR E MARSIT

imo & arc car wash

Site Operatorsrequired for all

UK Regions

Would you like to be a member of a growing team of approximately 320 successful, self-employed conveyor car wash operators?

Would you like to be your own boss, running and developing your own business, backed by the support and training offered by the world’s largest independent dedicated car wash com-

pany?

We are currently looking for English speaking, hard working, motivated, self-employed operators, dedicated to building a successful business. You will receive a generous commission paid daily for each

wash and will have the opportunity to enhance your earnings by offering additional valeting services.

There is no ceiling on your earnings, startup costs are low and a full training and support package is pro-vided.

If you would like to join our winning team please call 01494 897 450 for information or visit our website on www.arc-carwash.co.uk

Opportunities are available to both male and female candidates

LONDON MARCH 2009 8

NGA NAIM HASANI

Para pak kohesh ne nje artikullper gazeten, une paraqita nje sh-pjegim per politiken e re te

Home Office ne dosjet e vjetra apo tetrasheguara(Legacy Cases Policy). Kjopolitike e Home Office eshte bere pub-like qe ne Korrik te vitit 2006 dhe tanieshte vene ne zbatim ne shkalle tegjere. Ajo qe eshte e sigurte, eshte sete gjithe ato kerkesa per azil qe janebere para dates 5 Mars 2007, do terishqyrtohen edhe nje here. Ketu behetfjale per ata azil kerkues qe, edhe psekane ardhur ne Britani disa vite mepare, nuk kane rezultuar te suksesshemme kerkesat e tyre per azil.

Keto dosje po rishikohennga drejtoria per dosjet e trasheguara.Perpara Home Office kishteparashikuar qe jane rreth 450,000 -500,000 azil kerkues qe presin njevendim. Ne fakt, nje pjese e mire janedosje te rregjistruara gabimisht, ose qejane rregjistruar disa here ne kom-pjuterat e Home Office.

Aplikimet qe do te rishiko-hen, perfshijne dosjet ku nje aplikimper azil eshte bere dhe dosja akomanuk eshte mbyllur perfundimisht, perarsye se disa informacione nuk janeregjistruar ne menyre korrekte ne ketodosje, apo per disa aspekte te te drej-tave te njeriut nuk jane konsideruar mepare dhe nje vendim perfundimtareshte I nevojshem.

Home Office ka ngritur 40skuadra ne qytete te ndryshme te Bri-tanise, per te rishikuar dosjet e vjetrame nje qellim qe te mbyllen pergjith-mone dhe te merret nje vendim per-fundimtar. Keto quhen skuadrat ezgjidhjes se dosjeve te trasheguara. Njenumer I konsiderueshem dosjesh janezgjillur deri tani qe ka rrezultuar medhenjen e lejes se perhershme te qen-drimit ne Britani.

Home Office parashikon qete gjitha keto dosje te zgjidhen paraveres se vitit 2011 dhe jane te gjithamundesite qe ky synim te permbushet.Kjo nuk eshte amnesti per ata personadosjet e te cileve nuk jane zgjidhur per-fundimisht. Por kush ne te vertete perfshihet neketo dosjet e trashguara dhe a do tikonsideroje Home Office ato dosje kurazil kerkuesit kane aplikuar per azil, eketo u jane refuzuar dhe apelimet nuku jane pranuar?

Pergjigja eshte se Home Of-fice do te shqyrtoje te gjitha dosjet perazil kerkuesit qe jane tani duke qen-druar ilegalisht, pasi cdo apelim negjykate u eshte refuzuar. Para nje vitiishte e pa imagjinueshme qe te men-doje se emigrantet ilegale do ta kenenje mundesi te re per te fituar lejen eqendrimit. Si per mrekulli tani mund tethuhet se enderra e mireja emigranteveshqiptare qe po qendrojne ilegalishtper te fituar lejen e perhereshme teqendrimit mund behet realitet.

Mund te them nga pervoja epunes sime si avokat, se nje numer Ikonsiderueshem I shqiptareve qe janeparaqitur ne zyren time para disa mua-jsh, tani kane marre lejen e perhershmete qendrimit. Ne dosje te tilla HomeOffice ka marre parasysh kohen e gjatete qendrimit te tyre ne Brtiani edhe psepas gjyqeve nuk kishin pasur te drejteqendrimi, per ne fakt ata nuk jane de-buar me force nga autoritetet e emigra-cionit ne Britani. Nepermjet ketijartikulli do te doja t’u beja thirrje te

gjithe shqiptareve qofshin keta famil-jare apo beqare qe edhe pse e kon-siderojne vehten ne te “zeze” ose ethene ne menyre ligjore si ilegale, same shpejt qe te jete e mundur te ven-dosin kontakte me Home Office,nepermjet avokateve te tyre.

Puna e pare qe ata duhet tebejne eshte t’u paraqesin Home Officenje adrese ku ata mund te kontaktohennga drejtoria e dosjeve te trasheguara.Pastaj nepermjet avokatit te tyre ataduhet te paraqesin argumentet, se pseduhet te lejohen te qendrojne ne Bri-tani edhe pse deri tani kane qene dukejetuar ilegalisht.

Ne rast se aplikuesi ka berenje veper kriminale, edhe ata do tekonsiderohen nen Legacy Cases Pol-icy, por mundesia eshte shume emadhe qe ata te deportohen nga Brita-nia. Ata qe kane pasur sjellje te miredhe kane bere progres gjate qendrimitte tyre ne kete vend, kane shanseshume te medha per te fituar te drejtene perhershme te qendrimit. Ne ketepolitike te re mund te thuhet me plotegoje, se ata qe kane besuar se nje ditee tille nuk do te arrije, tani ajo ka mber-ritur dhe nuk duhet te hezitojne te kon-taktojne avokatin e tyre, nepermjet tecilit do te vendosin kontakte me HomeOffice.

Edhe njehere do te keshillojaata persona qe nga deshira e madhe perte marre leje qendrimi, te mos bien pree disa personave qe pretendojne se janeavokate dhe nuk kane asnje gje te per-

bashket me profesionin e avokatit.Avokatet e vertete e dine se ne asnjemenyre politika e re e Home Officenuk kerkon qe aplikuesit te plotesojnepyetesore, para se ata te jene kontak-tuar vete nga departamenti I dosjeve tetrashguara.

Avokatet nuk kane dhe nukduhet te kene pyetesore bosh ne zyrat etyre, qe t’ua japin ose te ndihmojneklientet per ti plotesuar. Home Officee konsideron dosjen me kujdes dhenese eshte e nevojshme qe aplikanti teplotesoje nje pyetesore, punonjesi Idergon pyetesorin ose direkt tek adresae tij, apo e saj ose tek avokati dhevetem ne kete moment avokati ka tedrejte ta ndihmoje klientin per te plote-suar pyetesorin.

Ne te kundert ky eshte njeveprim I jashteligjshem dhe fallsifikimqe mund te coje vete avokatin ose kli-entin ne burg dhe denimin e klientit permarrje leje te perhershme qendriminepermjet fallsifikimit. Kjo dote contene humbjen e lejes se perhershme teqendrimit. Perkthyesit shqiptrae te disaavokateve e kane kuptuar se kjo mundte ndodhe dhe eshte fakt se tani ata ukerkojne £150 -£300 azil kerkuesveper te plotesuar format e lartpermen-dura.

Azilantet jane te lumtur qe tijapin keto para nga deshira per te rreg-ulluar statusin, pa e ditur se nje ditemund te shprehin keqardhje per njeveprim te tille. Ne keto raste perkthyesinuk e vendos as emrin e tij dhe as te

avokatit ne forma dhe aplikuesi nukmundet ta provoje se kush e ka ndih-muar ta beje nje gje te tille. Prandaj jubejme thirrje te evitoni situata te tilleqe nuk sjellin perfitim real.

Une do te keshilloja qe tekontaktoni Home Office sa me parevetem nepermjet avokatit dhe te benikerkese me shkrim qe dosja juaj terishqyrtohet dhe avokati te paraqese nemeenyre sa me te detajuar arsyet psedeshironi qe dosja juaj te konsiderohetsidomos bazuar ne te drejtat e njeriutdhe kohen e gjate te qendrimit ne Bri-tani. Home Office e ka kuptuar qe pje-serisht ky numur I madh dosjesh tepazgjidhura, eshte akumuluar edhe perfajin e tyre se nuk kane mundur ti de-portojne azil kerkuesit, pasi ju kambaruar e drejta per te qendruar.

Pas shume vjeteve eshte mese e drejte te thuhet se Home Officenuk mundet te deboje nga Britania mbi500,000 azil kerkues te deshtuar. Sirrezultat politika e dosjeve te vjetraeshte zgjidhja me inteligjente e HomeOffice per te rregulluar statusin e njepjese te aplikuesve dhe per te permire-suar statistikat ne lidhje me numrin epersonave qe jane ilegale ne kete vend.

Ne fund do tju keshillojaemigranteve qe do te aplikojne osekane aplikuar per tu konsideruar nenLegacy Cases Policy dhe deri tanimund te kene mashtruar autoritetet pershtetesine e tyre te vertete, duke pre-tenduar se jane nga Kosova kur ne tevertete jane nga Shqiperia, te paraqesin

identitetin e tyre te vertete, pasi HomeOffice ketu nuk po konsideron arsyet etyre pse kane kerkuar azil, por a eshtee drejte qe ata te kthehen ne vendet etyre pas shume vitesh qendrimi ne Bri-tani.

Vendimi I Home Office perti dhene lejen e perhershme te qedrimitaplikuesit varet nga respektimi I tedrejtave te njeriut dhe jo nga situatapolitike ne vendin e origjines. Gjithsesinese Home Office e rikonsideron dos-jen e nje aplikuesi dhe I kerkon infor-macion ne adresen e fundit qe ata kanene kompjuterat e tyre dhe aplikuesinuk ka dijeni per kete kerkese, pasi qeka nderruar adresen, atehere Home Of-fice do te jete I detyruar te mbylle dos-jen nje here e pergjithmone.

Ne fund do te doja te terhe-qja vemendjen se edhe pse dosja kon-siderohet bazuar ne politiken e dosjevete vjetra, kjo nuk I jep te drejte automa-tive aplikantit per te fituar leje te per-hershme qendrimi, pasi sic e kemithene me lart Legacy Cases Policy nukeshte Amnesti dhe vetem Home Officevendose kush do te perfitoje nga kjopolitke favorizuese per emigrantet ile-gale.

Nese keni deshire per tediskutar me shume ne detaje per keteceshtje ose per tu perfaqesuar ligjerishtne nje ceshtje te tille, kontaktoniavokatin Naim Hasani nga JR JonesSolicitors ne numrin 02082310440 osee-mail [email protected]

Të gjitha kërkesat për azil, që janë bërë para datës

5 Mars 2007, do të rishqyrtohen edhe një herë“Do tju keshilloja

emigranteve qe do teaplikojne ose kane

aplikuar per tu konsideruar nen Legacy

Cases Policy dhe deritani mund te kene

mashtruar autoritetetper shtetesine e tyre te

vertete, duke pretenduarse jane nga Kosova kurne te vertete jane nga

Shqiperia, te paraqesinidentitetin e tyre tevertete, pasi Home Office ketu nuk po

konsideron arsyet e tyrepse kane kerkuar azil,por a eshte e drejte qe

ata te kthehen ne vendete tyre pas shume vitesh

qendrimi ne Britani” Avokati Shqiptar Naim Hasani

LONDON MARCH 2009 9

NGA ELDA MEMIAJ

Kosova e lire u bë një vjeçe

Muajin që kaloi festuam një vjetorin edeklarimit të pavarësisë së Kosovës.Gjithandej në komunitetin shqiptar nëBritani u ndje atmosfera festive rrethdatës së 17 shkurtit. Festa të ndryshmeishin organizuar me këtë rast në tëgjithë MB nga shqiptarët dhe koso-varët që banojnë këtu. Edhe përfaqësiadiplomatike e Kosovës në MB merastin e festimeve të ditës së pavarësisëorganizoi disa aktivitete, midis tyreedhe pritja zyrtare në një nga hoteletlluksoze të Mayfairit në Londër, kufigura të ndryshme politike, mediatikee sociale morën pjesë. Koloneli SirMike Jackson i cili ka drejtuar forcatbritanike te Natos në Kosovë merrtepjesë midis personave që kanë dhënekontributin e tyre të veçantë në arritjene kësaj çështjeje të rëndësishmembarëkombëtare.Ky vit, ka qenë i mbushur me punë ngaana e qeverisë së Kosovës për të arriturnjë gjendje stabël në ekonominë eshtetit më të ri në Evropë dhegjithashtu në stabilizimin e gjendjes nëpjesën veriore të Kosovës, apo nëMitrovicë ku forcat shqiptare dhe serbekanë pasur konflikte të vazhdueshmeedhe gjatë këtij viti që shkoi.Problemet që kanë lindur gjatë këtij

viti të parë të vetëqeverisjes kanë qenëtë shumta, dhe shumë sfiduese për qev-erinë e Kosovës dhe kryeministrin Fat-mir Sejdiu dhe presidentin HashimThaci, megjithatë shihet se një ngashtetet më të rinj në botë po ecën drejtnjohjes ndërkombëtare dhe stabilizimitpolitik dhe social. Këtë vit ka pasur njërritje të ndihmës sociale dhënë famil-jeve apo individëve në nevojë, dhe popunohet e po bëhen ndryshime tëndryshme në strukturat sociale dheekonomike. Megjithatë ka probleme sipapunësia, e cila ka arritur deri në40%. Tepër e lartë kjo në shkallë na-cionale. Megjithatë ka pasur edhendryshime pozitive, sidomos ne fushënpolitike ku deri tani kanë qenë tëshumta shtetet që e kanë njohurKosovën si shtet të pavarur dhe numrii tyre deri tani e ka kaluar 55ën.Gjithçka ka filluar nga fillimi që nga

krijimi i administratës shtetërore e deritek vendosja e përfaqësive diplomatikenëpër botë. Sidoqoftë sipas burimevenga Kosova akoma ndihet shumë efortë influenca e forcave të NATO-sdhe EU në vendimmarrjen e çështjeveme rëndësi si politike dhe ekonomikenga administrata e qeverisë Kosovare.Është konfirmuar nga burimet tona nëKosovë se administrata shtetërore dotë bëjë disa shkurtime të kon-siderueshme në radhët e saj. Statusi in-dipendent i Kosovës është akoma ibrishtë, shpresohet që të bëhet më tepër

në të gjitha aspektet këtë vit që vjen.

Britania e mbuluar nga bora

Për herë të parë pas shumë kohësh,muajin që kaloi , në Britani u ndje njëi ftohtë arktiku dhe shumë zona u mbu-luan nga dëbora e dendur që nukpushoi me ditë të tëra. Ishin të shumtaproblemet e transportit qe krijoi( njëmikeshë e imja ngeli në qendër të Lon-drës me orë të tëra mbasi mbaroi punësepse asnjë autobus nuk kalonte andejdhe asnjë taksi nuk ndalonte, përfundoinë shtëpi në orën 4 të mëngjesit e lod-hur dhe e ftohur). Sidomos në Londëru ndje shumë ndërprerja e shërbimeveurbane apo vonesa e trenave të cilët sh-pesh nuk e arrinin destinacionin eduhur ato ditë për shkak të ndërpre-rjeve të shumta. Shumë shkolla umbyllën për një apo dy ditë dhe shumë

qendra pune, zyra dhe dyqane nuk uhapën, sidomos në ditën më të fur-ishme të reshjeve të borës. Sigurisht qenuk ishte një mot normal për Britaninë,por përse një shtet kaq i përgatitur ngaana sociale me një transport moderndhe të organizuar zakonisht, gjithmonëështë kaq i papërgatitur për këtondryshime moti të tilla si dëbora dheçdo gjë bllokohet. Nuk është hera eparë që ndodh. Më kujtohet dëbora edimrit të vitit 2002 në Londër që zgjatirreth 10 ditë dhe i njëjti problem ishteshqetësues edhe atëherë. Të mendosh

se në shtete si Rusia, një dëborë e tillëbie gjatë gjithë dimrit dhejeta vazhdon rregullisht.Megjithatë dëbora solli njëkënaqësi të vecantë përshumë shqiptarë të Britanisëtë cilët nuk e shohin rregull-isht. Shumë familje sëbashku me fëmijët e lumturnga rënia e dëborës dhe tëlirë nga detyrimet shkollorepër atë ditë, u dëfryen dukeluajtur në natyrë.

Kjo mani qëquhet Facebook

Në këto vitet e fundit ngado që shkon,këtu në Britani, në Europë, Amerikëapo edhe në Shqipëri, vihet re senjerëzit kanë një obsesion të ri. QuhetFacebook. Kudo tek dëgjon si padashje bisedat e njerëzve nëpër trena,autobusë apo nëpër rrugë, do dëgjoshpatjetër dikë që përmend Facebookun.Madje nëpër takimet e tyre, bashkë menumrat e telefonit njerëzit shkëmbejnëedhe adresën e tyre të Facebookut,mbase edhe përpara se të shkëmbejnëadresat e tyre të e-mailit. Unë që shkruaj nuk jam dhe aq e huajme këtë koncept. Kjo sepse edhe unëjam një nga ata persona " addicted tofacebook". Dhe po të vihet re, pjesa mëe madhe e miqve tanë e kanë edhe atafacëbookun. Po përse gjithë kjokërkesë e madhe për ta përdorur këtësit ?Të paktën për ne që jemi larg atdheut,ekziston një përgjigje që na bashkonnë dëshirën tonë. Me anë të këtij siti kumund të bisedosh me njerëzit të cilëtvendos ti pranosh si miq, mund të

mbash kontaktet me njerëzit e tu tëdashur e të afërm dhe të shohësh fotote tyre më të reja. Sa e sa shokë e shoqetë gjimnazit apo qoftë edhe të filloreskemi gjetur në facebook Mjafton tëkërkosh me emër dhe mbiemër, dhemund të gjesh njerëz me të cilët jeta tëka ndarë me vite të tëra.Tashmë, unë disponoj në facebook njëlistë miqsh ku përfshihet shumica eshokëve të mi të shkollës si dhekushërinjve të mij ngado janë nëpërbotë. Para disa ditësh më bëri kërkesënjë kushëriri im që jeton në Itali. I kakaluar të 50-at. Pasi më kaloi habiafillestare dhe tek shihja fotot e familjessë tij, të cilët nuk i kam parë me vite të

tëra e kuptova se përse na ka lindur kyobsesion me Facebookun. Largësia nae sjell këtë dëshirë për një dritare ku tashohim botën tonë ideale, pa ndarjedhe largime. Vetëm kini kujdes julutem, realiteti më i bukur është ai i je-tuar larg tastierës së kompjuterit dhemë pranë njerëzve fizikisht.

Britanikët triumfojnë në

ndarjen e çmimeve Oskar

Shkurti përveç të tjerash është edhemuaji në të cilit ndahen çmimet mëprestigjioze në botën e spektaklit dhetë filmit nëpër botë. Përveç çmimeveBafta ku nderohen yjet e skenës dhespektaklit në Britani, rëndësi të veçantëzënë edhe çmimet Globi i Artë si dheceremonia më prestigjioze e botës sëfilmit për vitin, ndarja e çmimeveOskar. Edhe këtë vit tapeti i kuq umbush me yjet e spektaklit dhe ekranit,të cilët me veshjet e tyre të bukura dheelegante bënë paradën e përvitshmenën dritat e mijëra kamerave dhe nënshikimin e miliona njerëzve kudo nëbotë.

Ndër fituesit e natës u nderuan meçmimet më të shumta Britanikët, tëcilët përfaqësoheshin denjësishtnga aktorja britanike Kate Winslete cila fitoi çmimin Oskar për per-formancën e saj si aktore në njërol kryesor në filmin "ThëReader"(Lexuesi). Më pas kasti ifilmit "Slumdog millionare"( Milioneri i lagjeve të varfra) të

cilët ishin fituesit e natës, cele-bruan marrjen e 8 çmimeve nga 10nominime të bëra, midis tyre njëçmim për filmin më të mirë,një përregjinë më të mirë si dhe një për

muzikën më të mirë. Fitues tjetër i natës qe aktori Sean Pennme rolin e tij në filmin "Milk". Njëçmim i veçantë qe ai dhënë aktorit aus-tralian Heath Ledger për rolin e tij nëfilmin " Batman" gati një vit pas vdek-jes së tij nga një ovërdoseilacesh.Prindërit dhe motra e aktoritmorën çmimin në vend të tij me lot nësy duke falënderuar Akademinë dhevotuesit për këtë nder që i bëhet birit tëtyre të ndjerë. Kjo qe vetëm hera e dytëqë një çmim i tillë nderon një aktor nërolin më të mirë jo-protagonist pasvdekjes së tij.

Jeta e një shqiptari në Britani &ngjarje të tjera që na rrethojnë

Billardo-Lojra Elekronike. Parkim Falas 24 oreMe daten 8 Mars ne organizojme Festen e Gruas

(Women ONLY) live music. Vetem me rezervime, ju lutem telefononi per te rezervuar

BLUE EYESBAR RESTAURANT NIGHTCLUB

AdressaBLUE EYES BAR RESTAURANT

NIGHTCLUBSOUTH WAY WEMBLEY HA9 0HB

TEL: 02087952424 MOB: 07956179175

www.blueeyeswembley.comemail:[email protected]

OrariTe henen deri te merkuren 08-00am deri ne mesnate

Te enjten deri te shtunen lokali hapet ne oren 08-00 te mengjesit deri ne oren 03-00 te mengjesit muzika fillon ne oren 08-00pm dhe mbaron ne oren 03-00am.

Ne organizojme mbremje per te gjitha festat dhe gezimet familjare qe ju deshironi. (Fejesa-Ditelindje-Martesa etc)

Menuja jone eshte menu ballkanike dhe ushqime shqiptare.

Kapaciteti i lokalit eshte 183 veta te ulurMuzika

Grupi ANGELOS (Astrit Beqiri ne Klarinet, Organo"Dushi", Kengetar GONI I ZEQES dhe e ftuara speciale

nga Shqiperia MERITA LIKA Hyrja eshte Falas

Transporti falas kudo që të jeni në Londër

E.U. FURNITURE LTD. Unit 2, The Cromwell Centre, 24-30 Minerva Road

London NW10 6HJ Tel: 0208 961 8765 Fax: 0208 965 9651E-Mail: [email protected]

Ne kemi gjithçka çfarë i duhet shtëpisë, zyrësapo lokalit tuaj; karrige, tavolina, dollapë,

krvate etj etj, të gjitha të cilësisë së shkëlqyer.Ju mund të zgjidhni sipas preferencës suaj.

www.eufurniture.co.uk

Studio per te gjitha gezimet, tani

me sherbimin me te ri. Per te gjithe

ata qe marrin sherbimet tona nga

gazeta “The Albanian” ne japim nje

urim me foto ne numrin e

ardhshem te gazetes.

DASMAFEJESAKONCERTEDITELINDJEAKTIVITETEVIDEOKLIPEMAKINA ME QERA ETJ

KONTAKTONIVELLEZERIT OMI TEL:07538792157

LONDON MARCH 2009 12

NGA EMANUEL BAJRA

Tanimë u bënë më shumë se dyvite prej kur se të gjithë uzgjuam nga gjumi i thellë i

prosperitetit ekonomik në botënperëndimore. Për ata që arritën të i shi-jojnë rezultatet e këtij sistemi, të jenëme fat se ose janë komfor ose janë ranëpishman se çka u bë me ekonominë.

Prej se kur filloi CreditCrunch, ishte më se e ditur se ekono-mia globale po fundosej dhe viktimate para do të jenë konsumatorët e kre-dive të mëdha si edhe konsumatorët qëkishin blerë shtëpi me kredi të forta osetë buta dhe që tanimë, ose kishin hum-bur vendet e punës, ose ishin mbushurme borxhe të skajshme. Ndërkohë qëinstitucionet financiare e sidomosbankat, si rezultat i dështimeve të një-pasnjëshme në evidentimin dhe ob-servimin e këtij Cunami ekonomik –ishin shtirë se gjoja asgjë nuk po ndod-hte.

Bankat ishin stimuluar tëjepnin kredi pa masë kujtdo që përm-bushte kriteret për një kredi të tillë.Pastaj grupet e bizneseve brendabankave kishin filluar ta ndjenin thellë-sisht mungesën e fondeve si pasojë eshtjerrjes së remitancave nga kreditë eshtëpive. Bankat tani kishin filluar tëhumbnin besimin në mes tyre dhe nërastet kur një bankë e vogël kishtenevojë për kapital me anë të sistemit tëkredive nga një bankë më e madhe –kjo ishte ndalur dhe mungesa elikuiditetit sic njihet me termin zyrtarkishte bërë që sistemi bankar të vend-numërojë. Ky stagnacion akoma vazh-don sot.

Por për lexuesin do tëmundohem të sjell një perspektivëtjetër të tërë problemit bankar dheekonomik sot. Sistemi bankar , duhettë jemi të qartë është një hallkë shumëe fortë që nëse stagnon atëherë efek-tivisht i tërë sistemi ekonomik, përje-ton presion dhe mungesë të kapitalit.Për vetë faktin se sistemi bankar pajisëbizneset me kapital në formën e kre-dive të kategorive të ndryshme, bën tëpa mundur që ky sistem të funksionojëtjetërfare. Në njëfarë mënyre çka pokërkohet sot në gjurmimet ekonomikenga ekonomist të ndryshëm botërorëështë që të gjendet një formacion tjetëri ekipeve drejtuese nëpër bankatbotërore si edhe lëshimi i kapitalit dhelikuiditetit në përmasa më të mëdha qëpo fillon në formën e ( GLS ) ( Guar-anteed Liquidity Scheme ) ( Skemë eGarantuar e likuiditetit ) që iniciohetnga qeveritë e vendeve që janë në tur-bulencë.

Disa ekonomistë Britanik siKaletsky, Gapper, Prof. Buiter , Wolfe të tjerë kanë kritikuar në vazhdimësimodelin e propozuar nga vendet siçjanë Britania e Madhe , Shtetet eBashkuara të Amerikës dhe Franca.Pasi që garancionet më të mëdha nukduhet të vijnë nga injeksionetekonomike e financiare nga qeveritë (ekonomistët mendojnë ) por ato duhettë vijnë në formën e investimeve dhekapitalit që krijohet me anë të spon-sorizimeve nga qeveritë e pasura. Të ndalemi njëherë në këtë pikë.

Po mirë do të kisha sug-jeruar një negacion këtu – si është emundur që vlugu i investimeve direkteqë propozohet e që është miratuar ngaadministrata e Obamës në SHBA tëkthehet në një mekanizëm përfitimi përkompanitë që marrin pjesë në projektete ndërtimeve gjithandej Amerikës ?

Ose në rastin e Britanisësë Madhe , si është emundur që të ruhet skemamorale për kredi dhepompim parash nga qev-eria Britanike e në tënjëjtën kohë të gjitha re-mitancat e fituara në in-teres të kredive bankare tëkthehen në përfitim përkëto kompani e jo të futennë skemën e thesarit nërezerva ? Në një mënyrëa tjetër , unë mendoj sekjo do të ishte vetëm njëndërskamcë ndaj rece-sionit dhe do të krijontenjë balon tjetër kredish qënuk do të zgjaste më tepër se sa qëështë menduar të zgjaste kjo e fundit.

E them këtë për shumë arsye, por më të rëndësishmet janë këto; Epara nuk duhet që recesioni i sotëm tëperceptohet si një mundësi për kom-panitë e dështuara siç janë Bankat,Kompanitë e Investimeve brenda dhejashtë bankave, kompanitë e sig-urimeve e të tjera , të ndjehen të mbur-rura nga vjeljet që ato do të marrin prejqeverisë. Nën dy, në rregull sistemi ifurnizimit me para të bankave meprobleme ekonomike është zgjidhje evetme momentalisht, por shikuar nënjë proces më afatgjatë, recesioni do tëzgjasë shumë më gjatë se sa që ështëmenduar dhe plani afatgjatë iparashtruar nga Qeveria Brown ështëmodeli më i sigurt për parandalim tëthellimit të recesionit.

Por në të njëjtën kohë besojse zemra e problemit është që të ndër-rohet modeli i zhvillimit të biznesit –një nga sugjerimet mund të jetë qëbankat në vend se të jenë organizata qëdinë vetëm të mbledhin e ruajnë para,paguajnë interes dhe të pajisin modeletë ndryshme kreditore , ato do të kishinmundur të ofrojnë edhe mekanizma/in-strumente tjerë financiar, produkte qëdo të mund të ishin të thjeshta dhe tëkuptueshme për të gjithë konsumatorëtdhe në bashkëpunim me qeveritë tëbëjnë të mundur futjen e këtyre pro-dukteve në sistemin monetar, tregtardhe ekonomik universal.

Nën tre, Politikat fiskalejanë një ndër mekanizmat e vetëm qëose stimulojnë një cirkulim të rregulltfinanciar ose bëjnë të mundur që funk-sionimin normal të proceseveekonomike. Në Britani të Madhe kemipasur një vazhdimësi , trend jo tënatyrshëm të transformimeve në poli-tikat fiskale të ven-dit. Në kohën eMargaret Thatcherpolitikat fiskale uorientuan drejt-përsëdrejti nëmonetarizëm –Thatcher menax-hoi shumë në rreg-ull politikënfiskale duke e kon-trolluar cirkulimine parasë dhemundësojë qëbankat të kenë njëstabilitet afatgjatëpa stërngarkime të

mëdha .Për këtë ajo u quajt Mone-tariste.

Por çka e mbyti këtë varianttë eksperimentimit fiskal ishte senumri i konsumatorëve u rritë tej mase,ata ishin ndarë në kategori të ndryshmenë bazë të kërkesave dhe “Supply De-mand” lakores, që i ndante këta kon-sumatorë në kredi-marrës komercial (Bizneset, tregtarët e vegjël , disa sektorpublik që u privatizuan dhe qeveritëlokale ), në ata komercial-mesatar ( kufuteshin kredi-marrësit e shtëpive,banesave, pronave të zbrazëta përshfrytëzim përfitimi individual, disasektor të edukimit , agjencitë eshtëpive dhe pronave e tjera ), në atokomercial minimal ku bënin pjesë (kreditë që merren për nevoja individ-uale e personale familjare ).

Për një periudhë shumë tëshkurtër i tërë sistemi u “Balonizua “aq shumë saqë qeveria Britanike meardhjen e Laburistëve në pushtet pamundësojë shpërthimin e saj dhe arritiqë të mikromenaxhojë procesin më nëkrye me kancelarin Brown për gatidhjetë vite, me shumë sukses.

Bankat dhe konsumatorëtnuk e kishin problem për paranë, ajoishte e bollshme. Gjithkush mund tëaplikonte për një kredi që në bazë tëkritereve të përmbushjes i aprovohejpa asnjë hezitim. Për arsye se treguishte tejet i rritur i kapitalit dhe i liku-diteteve, bankierët kishin menduar seata janë të aftë të marrin risqe më tëmëdha pasi që kjo do të sillte edhe sh-përblime të mëdha personale në for-mën e “Bonuseve”.

Qeveritë kishin hezituar tëndërhynin pasi që nuk e shihnin këtë simodel të mirë pasi që do të konsidero-hej një Keynezianizëm i pa nevojshëm.Të gjithë jemi dëshmitarë se kjo kishte

vazhduar për një kohëshumë të gjatë, në shumëaspekte të saj ky balonizimishte vërejtur se ishte edheeksploatim i prosperitetitpor edhe ekzagjerim nu-merik që ishte bërë evidentnë forma të ndryshme nëlibrat e kompanive tëndryshme manufakturaledhe bankare.

Ndodhi ENRONnë vitin 2001, dështimi ikësaj kompanie ekspozojëshumë të pa drejta që ishinbërë gjatë gjithë punës sësaj si kompani e sig-urimeve. Ata mundo-

heshin ta justifikonin bankrotimin ekësaj kompanie si rezultat i dështimittë dotkomit por në fakt e tëra ishtezhvilluar duke u bazuar në falsifikimetë mëdha që ishin bërë në kontabilimine biznesit.

Dështimet në sistemin financiar patënfilluar të marrin një tatëpjetë për kohëshumë të gjatë e sidomos në kohën kurcikli i katërt ekonomik kishte filluar nëvendet perëndimore. E keqja e çdorënieje ekonomike është se përcilletme një mori faktorësh që e bën zvarrit-jen ekonomike më të theksueshme. Përshembull sektorët më të ekspozuarndaj këtij fenomeni janë të gjithë sek-torët prodhues në vendet post-industri-ale. Siç edhe po ndodh me gjigantëtprodhues të veturave në Japoni,SHBA, Britani te Madhe dhe Gjer-mani. Kjo shpjegohet si pasojë e varë-sisë së madhe e këtyre bizneseve ngakreditë që ata marrin nga bankat dheinstitucionet e tjera financiare.

Disa ekonomist propozojnëqë të reduktohet rroli i bankave nëdhënie kredish dhe unë besoj se kjo dotë ishte një lëvizje që do të mund tërriste potencialin për afrimin e alterna-tivave të reja në lidhje me perceptimete aktiviteteve ekonomike brenda kapi-talizmit post-modern.

Një nga propozimet qëmund të konsiderohet në këtë mesështë edhe që modeli i ndërtimit të shu-micës së këtyre bizneseve të jetë ibazuar në një model që ofron mundësitë shfrytëzimit të kapitalit të akumu-luar pa varësi në qasje te shpërhapuranëpër banka nacionale dhe ato tëjashtme.

Kjo do të ishte e vështirë për një peri-udhë të shkurtër pasi që bankat do të

ishin në gjendje më tëvështirë si pasojë e reduk-timit të kapacitetit të punës.Por, megjithatë në anën tjetërpërdorimi i kapitalit-profit tëakumuluar në ndërkohë do tëi mundësonte çdo kompanieprodhimi të jetë më e pavarursi në marrjen e vendimeveashtu edhe qasje më të efekt-shme në tregjet e gjëra nëpërbotë. Kreditimi dhe mungesae një strategjie të qartësimittë përdorimit të saj dhe qël-limit të saj si instrument fi-nanciar , po bën qëekonomitë nga më të zhvillu-

arat të vuajnë nga i njëjti sindrom siçvuajnë vendet që janë në tranzicionapo në zhvillim e sipër.

Shumë ekonomist thonë seglobalizmi po merr fund me recesionine fundit dhe proteksionizmi është ivetmi mekanizëm që duhet të futet nëfunksion për të dalë nga ky depresion.Vendet sikurse Britania e Madhe nëmuajt dhe vitet në vazhdim do të bal-lafaqohen me një presion tejmase tëmadh si pasojë e përpjekjeve të Euro-zonës që të shtyjë më shumë proceset eLisbonës për krijimin e vendeve tëpunës e që në mënyrë indirekte do tëthotë se në të shumtën e rasteve vikti-mat do të jenë punëtorët e vendeve mëtë prosperuara në botën perëndimorëpasi që vendet e tyre të punës janë tërrezikuara si pasojë e faktorit – fuqipunëtore- . Si rast më të fundit kemi nëBritani të Madhe ku protesta të shumtau organizuan nga punëtorë të Total-itku një numër i madh i këtyre punë-torëve nuk lejuan që punëtorë Portugeze Italian të zbarkojnë për të filluarpunën në njëra ndër filialet e Totali-tnë zonën e Durhamit dhe Lincolnshire-it.

Kjo frymë e tillë do të fillojëqë të paraqes edhe më shumë presionpara qeverive kombëtare të Eurozonëspasi që ata kanë ratifikuar traktatin eLisbonës dhe kjo në shuma aspekte nëvend se të lehtësojë proceset dheshkurtimin e recesionit do të rrisë dhezgjasë vuajtjen e vështirësitë.Shumë risi u krijuan që në fillim tëdështimeve bankare nëpër botë , porshumë prej kompanive financiare umunduan të mbrohen nga vala e kapjessë “Credit Crunch” duke iu afruar qev-erive për ndihmë pa marrë parasysh seato në realitet nuk kishin nevojë përndihma të tilla. Por paniku e bëri të ve-hten dhe shumë nga këto masa të prod-himit kapitalist dhe sistemit financiare shërbimeve u përkulën duke krijuarkështu një cunami të kërkesave përndihmë financiare nga qeveritë respek-tive.

Duke u munduar që të i anal-izojmë proceset me qetësi dhe me njëoptimizëm , është gati e pa mundur tëkonkludojmë në një ide optimiste pasiqë asgjë deri më tani nuk ka mbetur pau rrokullisur , sic edhe e ka thënëKryeministri Brown ditëve të fundit “...Prap se prap do të mundohemi që tëi gjejmë të gjithë gurët dhe të irrokullisim..” .Për mua kjo do të thotëse “QUANTITATIVE EASING” (Shtypja e parasë ) është e vetmja zgjid-hje si arma e fundit e kapitalizmitperëndimorë, ose mbase edhe inves-time të modelit Keynesian me kon-centrim të veçantë në GDP apo edhealokimin e investimeve kombëtare nëEurozone çka do të thoshte se thithja einvestimeve perëndimore nga vendet elindjes dhe ish – sistemit Komunist dotë krijonte konfidencë dhe sjellëripërtëritje ekonomike – këtë ma reko-mandojë një miku imi Ekonomist-kontabilist që pa ia bërë qejfin fare,besoj se është një konceptim krejttjetër por i vyeshëm i problemeve tëbollshme ekonomike. Të shohim çkado të ndodhë në ditët në vazhdim.

Çka po ndodh me bankat dhe sistemin ekonomik perëndimor ?


NGA ALBIN KURTI

Në qershorin e vitit 1999, mëparë sesa ndarja e territoritngjau territorializmi i ndarjes.

Rreth 132.000 serbë që mbetën nëKosovë u koncentruan në pjesën veri-ore dhe lindore të Kosovës. Zyrtari ilartë i UNHCR-së, Ron Redmond, nëkorrik të atij viti deklaroi se shumica eserbëve të Kosovës që e lëshuanKosovën, e bënë këtë bashkë me forcatpolicore dhe ushtarake të Serbisë.Numri i përgjithshëm i serbëve të ikurishte rreth 60.000. Sipas Entit Repub-likan të Statistikës së Serbisë, në vitin1991 në Kosovë kishte 194.000 serbë.Numri i serbëve të Kosovës realishtnuk është rritur përgjatë viteve të ’90-ta. Shtimi konsistonte në refugjatëtserbë që Serbia i solli nga Kroacia eBosnja si dhe në policët, ushtarakëtdhe familjet e tyre që regjimi i Milo-sheviqit i dërgonte për shërbim nëKosovë.

Në veçanti, pas suprimimittë autonomisë në vitin 1989, shqiptarëtdhe serbët në Kosovë jetuan pothuajsetërësisht të ndarë. Regjimi i Miloshe-viqit i dëboi shqiptarët nga fabrikat dheadministrata, nga shkollat dhe spitalet.Zbrazëtia e madhe e krijuar në institu-cionet e sistemit impononte që edhebujku serb të bëhej brenda natës zyrtari lartë komune apo komandant policie.Për t’i mbajtur të shtypur 2 milionëshqiptarë gjithsesi Serbisë i nevo-jiteshin dhjetëramijëra serbë që do t’ishtypnin ata. Përkatësia kombëtareasokohe përcaktonte brutalisht pozitën

në hierarkinë binare. Shqiptarët atëbotëishin më të barabartë se kurrë më parë,mirëpo kjo ishte barazi në pafuqinë etyre si të përjashtuar nga sistemi që isundonte ata.

Një dekadë më vonë, mehyrjen e forcave të NATO-s nëKosovë, Serbia u përpoq që sa mëshumë të jetë e mundur t’i grumbullojëserbët dhe t’ua territorializojë praninëatyre në Kosovë. Serbët që ishin tëndarë prej shqiptarëve, tash që nukkishin më mundësi ta mbanin tërëKosovën plotësisht nën kontrollin etyre, po e ravijëzonin territorin e tyretë ndarë. Pra, meqë serbët nuk mund takishin më tërë pushtetin në tërë terri-torin, Serbia deshi që ata të kenë (samë shumë) pushtet në një pjesë (sa më

të madhe) të territorit.

Ndarja ekzistuese u territori-alizua. Serbia asnjëherë nuk kishtedilema nëse donte shumë territor mepak pushtet në të apo shumë pushtet nëmë pak territor; ajo nuk kishtemëdyshje nëse shqiptarët dhe serbëtduhet ta ndanin pushtetin apo terri-torin. Ajo e zgjodhi menjëherë të dytëndhe i instaloi strukturat paralele aty kumundi. Këto struktura u kujdesën që t’imbështesin serbët lokalë materialishtpor edhe t’i kërcënojnë ata nëse lëkun-den në lojalitetin e tyre ndaj shtetit tëSerbisë. Mbi të gjitha, ato u kujdesënqë shqiptarët të mos ndjehen si nëvendin e tyre në të gjitha ato zona kushtrihej sundimi i këtyre strukturave.Dhe, mandej, aspironin që ta zgjerojnë

territorin që do të sundohet ngapushteti i Serbisë dhe ta thellojnë atëpushtet. Kosova që kësisoj nuk kishteintegritet territorial vazhdimisht bërikoncesione deri në pikën kur karakterii shtetit të Kosovës u kodifikua mePlanin e Ahtisaarit që 5% serbë i cilë-soi si komunitet shtetformues krahasshqiptarëve që janë mbi 90%.

Para se të shpallej pavarësiae Kosovës me 17 shkurt 2008, poli-tikanë e gazetarë jo vetëm serbë poredhe ndërkombëtarë, na patën bombar-duar me rrëfime se si në rast të shpall-jes së pavarësisë serbët do të ikin ngaKosova. Jo vetëm që serbët nuk ikën,por nga trysnitë e ndryshme ikën mbi11.000 shqiptarë nga Serbia, duke ibraktisur edhe shumë biznese të tyre

sidomos në Beograd e Vojvodinë. Kurkësaj i shtohen edhe rreth 30.000shqiptarë që nga Lugina e Preshevëserdhën në Kosovë që prej vitit 1999 delse numri i serbëve që e lëshuanKosovën në dekadën e fundit nuk ështëaq më i madh se sa i shqiptarëve që elëshuan Serbinë. Ndërkaq, nëse mar-rim parasysh edhe 11.364 shqiptarë qëu dëbuan nga veriu i Mitrovicës nëshkurt të vitit 2000, dhe afër 17.000serbë që u kthyen në Kosovë që prejpërfundimit të luftës, atëherë madje delse nga ky ‘shkëmbim’ i dhunshëm ipopullatës sërish shqiptarët janë hum-bës.

Si të shpjegohet heshtja efaktorëve të ndryshëm ndërkombëtarëpër tërë këtë? A kemi të bëjmë vetëmme ndërmjetësim të thjeshtë të tyre icili përfundon më afër Beogradit agre-siv që manipulon me shifra sesa Prisht-inës indolente që nuk përmend shifra?Përveç kufizimeve legale dhe juridikesikurse Rezoluta 1244 e të ngjashme,përgjatë kësaj dekadës së fundit, duketqë faktorët ndërkombëtarë kanë kon-sideruar se më e rëndë është që serbëvet’iu merren privilegjet e tyre nga ekaluara (anipse ato ishin aq të padrejta)sesa që shqiptarëve dhe joserbëve tëtjerë t’iu vonohen të drejtat që atyretradicionalisht iu ishin mohuar (anipseato gjithmonë iu kanë takuar). Pra,kanë vlerësuar që më e dhimbshmeështë të humbasësh diçka që s’është ejotja sesa të fitosh diçka për të cilën keqenë mangut ndonëse të ka takuar.

Gjithsesi shumë e padrejtë.

TerritorializimiNga trysnitë e ndryshme ikën mbi 11.000 shqiptarë nga Serbia.Rreth 30.000 shqiptarë që nga Lugina e Preshevës erdhën në

Kosovë që prej vitit 1999. Nëse marrim parasysh 11.364 shqip-tarë që u dëbuan nga veriu i Mitrovicës në shkurt të vitit 2000,

dhe afër 17.000 serbë që u kthyen në Kosovë që prej për-fundimit të luftës, atëherë madje del se nga ky ‘shkëmbim’ i

dhunshëm i popullatës sërish shqiptarët janë humbës

NGA QEMAL SAKAJEVA

Edhe ngjarjet marrin domethënien enjë përkthimi, siç tekstet shqipërohen,për t’u përcjellë, nga gjuha e krijuesitnë të tjera gjuhë, duke humbur diçka.Siç desh fuqia politiko - ushtarake, porjo njeriu shqiptar, 28 Nëntori 1912 nukmundi të bëjë bashkë të njëjtin popull.Pas gati 100 vjetësh, ajo ngjarje, his-torike e jetike, u përkthye në 17shkurtin 2008, me pavarësimin eKosovës.

Duke e ditur që, shqiptarët ikanë shpenzuar energjitë për të sigu-ruar mbijetesën (ndër ne është pyeturgjatë: “A e ke bërë bukën?”), 17shkurti 2008 i Kosovës, si një përkimrastësor datash, u përkthye në përm-bylljen, më 17 shkurt 2009, të rati-fikimit të protokollit për pranimin eShqipërisë në NATO, me votimin eparlamentit të Greqisë. Futja eShqipërisë nën “ombrellën e lirisë”,(përcaktim që e tha kryeministriBerisha), bëhet një ngjarje e jashtëza-konshme, e rrokur shpirtërisht ngashqiptarët, të strapacuar nëpër shekuj.Ajo që zyrtarisht u paratha, në fillim tëprillit 2008, pritet të përfundojë, në fil-lim të prillit 2009, në Samitin e NATO-s, në Strasburg.

Kjo histori përpjekjesh, patitri veçori gjatë ratifikimit të protokollitqë kryen parlamentet e vendeveanëtare të Aleancës së Atlantikut tëVeriut. Veçori kryesore ishte që,SHBA, vendi më i madh, më ifuqishëm dhe gjeografikisht më ilargëti me ne, veproi shpejt dhe i pari.E pa shoqe mbetet kërkesa e ish-Pres-identit Xhorxh Bush, drejtuar senatit,për ta ratifikuar sa më parë, protokollinpër antarësimin e plotë të Shqipërisëdhe Kroacisë, në NATO. Dhe, jo vetëm

kaq, por, ai tha që, edhe shtetet e tjeraanëtare, poashtu, të mos vonoheshinpër këtë zgjerim të Aleancës, me dyvende të reja nga Europa Juglindore.Nëse këtë proces e shprehim përmesalfabetit, A-ja u bë Amerika. Kjo, ng-jarja A, u përshëndet shpirtërisht ngashqiptarët. Veçori e papritur ishte që,Greqia - fqinja e parë, më e afërt,anëtare e NATO-s, e ratifikoi pro-tokollin më e fundit fare, duke ndezurndër shqiptarë hamendje e dyshime, amos ajo do të shtonte ndonjë kusht, përtë ndërlikuar pranimin në NATO?Veçori e pangjarë qe, ratifikimi shumëi shpejtë i protokollit, vetëm në rrethpesë muaj, si një ndreqje e vogël evonesës, më të hershme e nga vetvetja,të shkaktuar nga rebelimi komunist ivitit 1997.

Shqiptarët janë për NATO-n.Partitë politike shqiptare janë At-lantiste. Qeveria ndjehet krenare që ishërbeu përmbushjes së detyrave, përt’u bërë fakt i kryer, kjo kërkesë ethënë nga kryetari i PartisëDemokratike, Berisha, mënjëherë pasndryshimeve - e para kërkesë e shqip-tuar ndër të gjitha vendet e Lindjes, tësapo dala nga sistemi komunist. Nuk

janë të arsyeshëm disa zëra, ndër ne, tësë majtës, politikanësh dhe publi-cistësh, për rezervat që ata bënë medije se, futja e Shqipërisë në NATO,paska qenë një pranim më shumë nganevojat gjeostrategjike të Alenacës sëAtlantikut të Veriut, se sa për meritë tëqeverisjes. Shqipëria ka bërë rrugë tëvështirë për ndërtimin e demokracisë,

me zik-zaketë pashmang-shme, kakryer re-forma kura-joze, gjatë tëcilave janës h f a q u rp r o b l e m e ,por çdo mi-sion i madhfutet në his-tori, si i tillë,kur ai përm-b u s h e t ,ndërsa tëtjerat kthe-hen nëmësime. Merita dhe

gjeostrategjia apo gjeostrategjia dhemerita, kur bashkohen në partneritet me aleatë të mëdhenj, for-mojnë tërësinë e qëllimit të synuar.

Kjo shpejtësi ratifikimeshnxori në pah që, megjithatë, fqinjësiaballkanase, ende është e brishtë. NëseSHBA e largët shpejtoi të bëhej A-ja,Greqia pranë gjykoi të mbetej Zh-ja.

Disa shembuj të tillë, të ng-jashëm, mes vendeve të Ballkanit, ibien ndesh thënies “ëmbëlsira nëfund”. Serbia është një fqinj që, pasipërdori luftën kundër Kosovën vijonme gjuhën e moskomunikimit. Bosnjë-Hercegovina, pret çfarë t’i thotë Ser-bia. Rumania nuk ka as Zh. Greqia, përKosovën, ka qasje të drojshme, porende nuk e ka thënë Zh-në. Maqe-doninë e la jashtë NATO-s, ndërsaShkupi zyrtar nuk afrohet te kompro-misi. Sllovenia nuk e ka ratifikuar pro-tokollin për anëtarësimin e Kroacisë nëNATO, madje, lajmet bënë me dije se,për t’u marrë një vendim, mund tëshkohet në referendum.

Marrëdhëniet fqinjësoreduhet të përafrohen me kurajë për për-puthjen me fqinjësinë gjeografike, qëBallkani të flasë mes veti, duke për-dorur shkronjën A. Shtetet e Bashkuaratë Amerikës, edhe për këtë, shërbejnëmësim të vyer. Kur ish - PresidentiXhorxh Bush pati ardhur në pushtet,vizitën e parë e kreu te fqinji i parëjugor - Meksika. Kurse PresidentiBarak Obama udhëtimin e parë jashtëAmerikës e bëri te fqinji i parë verior -Kanada.

Zh-ja e fqinjësisëballkanike


Per te gjitha ceshtjet e emigracionit1-Bashkime familjare perfshire bashkeshortet, femijet dheprinderit 2- Aplikime per VISA martesore dhe VISA per te fejuarit e per-sonave me leje te perhershme qendrimi me Birtani apo meshtetesi Britanike. 3- Leje qendrimi apo hyrje si partner I pamartuar I personaveme shtetesi Birtanike apo leje te perhershme qendrimi. Lejeqendrimi si student, leje punesimi apo qendrim per experi-ence pune apo si Migrant me Kualifikim te Larte etj. 4- Processe divorcimi dhe ndarja e pasurise per ciftet qe divorcohen. Perfaqesim ne procedurat per mbrijtjen e femi-jeve. 5- Nse jeni refuzuar nga Home Office si familje per tu perf-shire ne Amnesti per arsye te ndryshme. 6- Nese keni pesuar aksidente ne pune dhe aksidente tetrafikut rrugor dhe nuk ka qene faji juaj dhe kerkoni kompen-sim. 7- Kompania operon skemen e ndihmes ligjore falas per atapersona qe nuk jane ne mardhenje pune ose kane te ardhurate vogla.

Address: 58 Uxbridge Road, Ealing London W5 2ST Tel: 02082310440 e-mail [email protected]

JR JONES SOLICITORSAvokati Naim Hasani

ne sherbim te komunitetit shqiptar ne Angli

Ne mund t’ju ndihmojme

Dërgoni lule në të gjithë botën. Mundësia më fantastikepër të kujtuar të dashurit tuaj në mëmëdhe apo në botë A ka dhuratë më të çmuar sesa një tufë me lule për të

dashurën tuaj në Tiranë apo gjetiu?

TELEFONO: 07788406825

Albaiancontacts 2009Albanian Yellow Pages

in the UKNeëse ke një shërbim

për të ofruarRezervo vendin tënd [email protected]

Tel/fax:02082169527 ose:

07947177160MCLEE SOLICITORS

02075693085

Per çdo

problem

emigracioni

qe mund te

keni

MC

Lee&Co

Solicitors

eshte

zgjidhja me

e mire


NGA BUJAR LESKAJ

Racionaliteti ekonomik dheracionaliteti politik në njëkahje të përbashkët për inte-

grime shqiptare, për mirëkuptim ndër-shqiptar e prosperitet mbarëkombëtar,përmes dhënies në përdorim të Portittë Shëngjinit, Qeverisë së Kosovës, nëfunksion të ekonomisë dhe biznesitkosovar

Në raportin vjetor të Punëssë Qeverisë Thaçi, (Prishtinë dhjetor2008), theksohet se: “Prioritet parësori Qverisë së Kosovës vazhdon të jetëintesifikimi i zhvillimit ekonomik.Rritja ekonomike do të realizohetpërmes intesifikimit të investimeve,privatizimit të mëtejshëm dhe ristruk-turimit të ndërmarrjeve publike,shtimit të aftësisë konkuruese tëekonomisë dhe rritjes së eksportit.Qeveria e Kosovës ka aplikuar poli-tika që synojnë: rritje ekonomike, uljene shkallës së papunësisë, përmirësimine kushteve sociale dhe zvogëlimin evarfërisë. Në mënyrë që të jetë konku-ruese me vendet e rajonit për tërheqjene investimeve të huaja direkt”.

Ministrat e Kosovës, nëemër të Kryeministrit Thaçi shprehën,ditë më parë, tek Qeveria jonë, njëkërkesë strategjikisht sinjifikative, se:“Në emër të Qeverisë së Kosovës do tëkërkonim që të na krijohej hapesira përtë pasur një pjesë në këtë Portë (Portine Shëngjinit) dhe për të bërë investimesi Qeveri, me qëllim rritjen e qarkul-limit të mallrave dhe qytetarëve ngaporti i Shëngjinit, pra mundësive tëreja që do të krijohen me inagurimin errugës Durrës-Kukës-Prishtinë”.Në cilësinë e deputetit të Vlorës, men-doj që kjo kërkesë e paraorientuar, emirëpritur dhe e mbështetur ngaKryeministri i Qeverisë së Shqipërisë,Z. Sali Berisha, vjen në kohën e duhursi një pjesë thelbësore e Platformës sëVeprimit Ndërshqiptar, ndërmjet dyshteteve shqiptare, të pavarura nëRajon, Kosovës dhe Shqipërisë e mëgjerë.

Aorta e kombit, rruga Dur-rës-Kukës-Prishtinë dhe Porti iShëngjinit, për biznesin Kosovar dheQeverinë e Kosovës janë dy trasetë ehekurudhës së përbashkët integruesenë ekonomi, politikë dhe kulturë.Këto investime madhore kombëtareekonomike e politike do të dhe poshoqërohen me veprime të tjera që sin-ergjizojnë përpjekjet integruese të dyvendeve tona në të gjitha fushat ezhvillimit ekonomik e shoqëror: nëarsim, (me kurikula të përbashkëta nëprogram, jo vetëm në letërsi shqipe ehistori Shqipërie, por edhe në mar-rëveshje universitetesh shqipfolëse nërajon, këmbime pedagogësh dhe stu-dentësh, konferenca shkencore të për-bashkëta etj), kulturë [(projektet epërbashkëta duhet të shtrihen jo më nëdy , tre muaj por në vit të plotë, siç dhekemi deklaruar që do kryenim për2008), le ta kryejmë që këtë vit], infra-strukturë

[(Rruga e Kombit Durrës-Prishtinë do të shoqërohet në një tëardhme të afërt nga rruga e Arbërit, ajoPrishtinë-Pukë-Shkodër, hekurudhaPrizren-Kukës-Tiranë-Durrës (shpre-suar kjo për optimistët në dekadën qëvjen), aeroporti i Kukësit etj], energji-tikë (duhet të shfrytëzojmë dhe të al-ternojmë burimet hidrike dhe termiketë të dy vendeve), politika të për-bashkëta tregtare, tregje difuzive turis-tike apo shprehur thjeshtë e saktë,

Konsolidimit të Hapësirës KulturoreShqiptare, Ekonomike e pse jo PolitikëKombëtare konkrete.

Shqipëria është vendi i parëqë ka nënshkruar Marrëveshjen përTregti të Lirë me Kosovën (tetor2003), duke eleminuar taksat e dy-fishta, ashtu sic ka nënshkruar edhe mevendet e tjera të Rajonit. Por 6 vjetmbas nënshkrimit të marrëveshjes,ende shkëmbimet tregtare mesKosovës dhe Shqipërisë janë të ulta nëvolum, (shkëmbimet tregtare meKosovën sipas të dhënave të INSTAT-it dhe Entit të Statistikave të Kosovës,vitin e kaluar arritën 9.97 miliard lekë,eksportet nga Shqipëria janë tepërmodeste, vetëm 2% të totalit të im-porteve kosovare, në një kohë kur atoserbe arrijnë 15% dhe maqedonase 20%), edhe pse potencialet për këmbimine mallrave dhe shërbimeve Shqipëri –Kosovë janë të larta, por qartas të pashrytëzuara mirë. Problemi më i madhvjen nga infrastruktura e keqe e cila nëveçanti gjatë muajve të dimrit ështëpengesë e plotë. Perfundimi i rrugësDurrës-Kukës dhe angazhimi i Qev-erisë Kosovare për ta vazhduar deri nëPrishtinë është eleminimi përfundimtari kësaj pengese infrastrukture, mbi tëgjitha, duke krijuar një mundësi shumëtë mirë për shkëmbime me një fluksshumë të shtuar dhe përfitime të dyan-shme në një treg me 7 milion kon-sumatorë.

Zgjerimi i aftësisë për-punuese të Portit të Shëngjinit dhe ven-dosja në funksion të ekonomisëKosovare, qeverisë së Kosovës dhebiznesit kosovar do të krijonte,hipotekonte, një portë shumë të mirë

gjeoekonomike ndërmjet Kosovës dhePerëndimit, Europës. Kjo do të sjellëpërfitime ekonomike dhe poltike tëdyanëshme si për Kosovën dheShqipërinë. Kosova do të ulte varësinëtregtare me vendet fqinje sidomosSerbinë dhe Maqedoninë dhe do ta ori-entonte Kosovën në volumet tregtaredrejt vendeve të BE-së.

Këtu nuk është fjala për tëdëmtuar ekonomikisht Serbinë apo përmë tepër Maqedoninë (fqinjë ky që kanjohur pavarësinë e Kosovës ashtu sidhe Mali i Zi), por për t’i krijuar opor-tunitet Kosovës të konkurojë direkt nëtregjet ndërkombëtare dhe biznesikosovar të mos jetë dorë e dytë apo etretë në blerjen e mallrave e për mëtepër në kushtet të ardhshme kur edhekostoja e lartë e transportit do të reduk-tohet ndjeshëm.Sa i përket fitimeve politike, përpos tëtjerash, Kosova do të ishte më pak ekërcënuar nga presionet ekonomike sh-pesh absurde të shtetit Serb. Kujtojkëtu “bllokadën” që Serbia i shpalliKosovës pas shpalljes së Pavarësisë.Kjo bllokadë edhe pse në nonsensekonomikë për Serbinë më shumë, sesa për Kosovën, përsëri ishte dhe ështënjë formë presioni ekonomik dhe poli-tik ndaj shtetit kosovar.

Porti i Shëngjinit, i admin-istruar si port i Kosovës dhe përekonominë kosovare, do ta pavarë-sonte më shumë ekonomikisht shtetine ri, Republikën e Kosovës, duke idhënë një liri të dimesionitekonomiko-politik, një dalje të ëndër-ruar në Adriatik.Përsa i përket Shqipërisë, porti i ri dotë rriste investimet në vend të

inkuadruara si investime të huaja apovëndase. Për më shumë këto do të real-izoheshin në një zonë deri tani mezhvillim mesatar duke i dhënë një im-puls të fuqishëm zhvillimit ekonomiktë zonës. Pra, ky port nën një admin-istrim të ri, të një vendi fqinjë siKosova, jo vetëm do të sillte përfitimeekonomike për të, por do të ishte njëmundësi e mirë për zhvillimin e pjesësveriperëndimore e verilindore tëShqipërisë.

Përveç ekonomikisht dhëniae portit nën administrimin e drejtpër-drejt Qeverisë Kosovare do ta kthenteShqipërinë jo thjesht në burim eman-cipimi, por ç’ka është më thelbësore nënjë burim stabiliteti dhe zhvillimi nëBallkanin Perëndimor e më gjerë, dukeu bërë një faktor potent stabilizuesekonomik e politik. Në këtë rastracionaliteti ekonomik dheracionaliteti politik shkojnë në kahje tëpërbashkëta pozitive për të dy vendetveçmas e së bashku. Anëtarësimi së sh-pejti i Shqipërisë në NATO dhe aspi-rata e Kosovës për anëtarësim në tëardhmen në këtë organizatë, ashtu siambicia e njëjtë e të dy vendeve për t’uintegruar në Bashkimin Europian, ebëjnë edhe më të dobishme e kuptim-plotë këtë veprim, sa ekonomikë aqdhe politikë, sa kombëtarë aq dhe eu-ropian.

Objektivat e njëjtë që nekemi (si dy vende të pavarura) kanënevojë për vështrim të përbashkët, përçështje të interesit të ndërsjelltë. Ashtusi investimi madhor Durrës-Kukës-Prishtinë dhe dhënia në administrim ePortit të Shëngjinit, Qeverisë sëKosovës, dëshmon për një sinergjizim

të politikave ekonomike të Qev-erisë së Republikës së Shqipërisëdhe Qeverisë së Kosovës, si de-tyrime politike ndaj interesavetë përbashkëta të kombit si njëtërësi dhe të komplementaritetit(plotësimit) në fushatekonomike.

Sot marrëdheniet ekonomikendërmjet Shqipërisë dheKosovës zhvillohen nëpërmjet35 marrëveshjeve dhe memoran-dumeve të bashkëpunimitekonomik, por theksoj me bindjeqë ajo për dhënien në dispozi-cion të Portit të Shëngjinit, përKosovën, do të jetë një nga më tërëndësishmet politikisht e meefiçencë të plotë ekonomikisht.Përvec se mazhorancës sëdjathtë që do ta votojë në Prla-ment projekt-ligjin që konfirmonkëtë marrëveshje,jam i bindur se,dhe një pjesë e së majtës do t’ibashkohen kësaj nisme të ideuarnga Kryeministrat Berisha dheThaçi. Shqipëri-Kosovë drejt njëTregu të Përbashkët, drejt njëtregu unik, realizohet dhe do tërealizohet vetëm me nisma tëpërbashkëta politike dheekonomike te ketij rangu.

Në mbyllje të këtij shkrimimodest, në përkrahje të kësajnisme të madhe, për dhënien në

përdorim, në administrim Qeverisë sëKosovës, të Portit të Shëngjinit, dëshi-roj të kujtoj një deklaratë, të 1 shtatorittë 1995, të Presidentit Rugova, nëTiranë në bisedën me PresidentinBerisha për fillimin e projektit përndërtimin e Autostradës në rrugën evjetër Lezhë-Prizren-Prishtinë:

“Kjo është një arterie krye-sore që tradicionalisht ka lidhurKosovën me bregdetin. Realizimi ikëtij projekti kërkon kohë, por duhet tëmendojmë për të tashmen dhe tëardhmen”. Lidhja e Kosovës mebregdetin, një ëndërr e kahershmeshqiptare bëhet realitet me rrugën emadhe Duurrës-Kukës-Prishtinë dheme Portin e Shëngjinit në dispoziciontë ekonomisë kosovare tërësisht.

Mbi të gjitha është detyrë epolitikës moderne që aktivitetinekonomik e drejtimet politike t’i orien-tojë drejt objektivave të gjykuara tëligjshme nga qytetarët, të objektivavekombëtarë, të inkurajimit të fqinjësisësë mirë, e stabilitetit në vend dheRajon. E pikërisht këtë detyrë QeveriaBerisha ( e cila e ka inspiruar) dhe ne sideputet, pavarësisht kahjeve politikeduhet dhe do të plotësojmë, me një qël-lim të vetëm: Për integrime shqiptare,për mirëkuptim mbarëshqiptarë endërnjerëzor.

(Shprehja-Për integrime shqiptare, përmirëkuptim mbarëshqiptarë e ndërn-jerëzor është deklamuar nga PresidentiRugova në Tiranë 2004 kur u shpallDoktor Honoris Causa i Universitetittë Tiranës).

Porti i Shëngjinit - Portii integrimeve shqiptare


Historia e një gjuhe fillon e nji-het mirë që nga koha kur ajodokumentohet si e shkruar e

në vazhdim. Gjuha shqipe bën pjesë nëfamiljen e gjuhëve indoevropiane, kufuten gjuhët indoiranike, greqishtja,gjuhët romane, sllave, gjermane, etj.Shqipja formon një degë të veçantë nëkëtë familje gjuhësore dhe nuk ka lid-hje prejardhjeje me asnjërën prejgjuhëve të sotme indoevropiane.Karakteri indoevropian i shqipes,përkatësia e saj në familjen gjuhësoreindoevropiane, u arrit të përcaktohej etë vërtetohej nga mesi i shekullit XIX,në sajë të studimeve të gjuhësisë his-torike krahasuese.

ORIGJINA E SHQIPES

Shqipja e ka burimin prej njërës ngagjuhët e lashta të Gadishullit të Ballka-nit, ilirishtes ose trakishtes. Në liter-aturën gjuhësore qarkullojnë dy tezathemelore për origjinën e shqipes: tezae origjinës ilire dhe teza e origjinëstrake. Teza ilire ka gjetur mbështetjemë të gjerë historike dhe gjuhësore.Ajo është formuar që në shekullinXVIII në rrethet e historianëve.

Territori shqiptar ka qenë ibanuar që nga paleolitiku i mesëm(100000 - 40000 vjet p.e.s). Gjurmët epara të rëndësishme të qytetërimit ipërkasin neolitit (6000-2000 vjetp.e.s). Në fillimet e kohës së bronzitfiset ilire shfaqen në një territor tëgjerë që shtrihej nga gadishulli i Istriasnë veri deri në gjirin e Artës në jug. Nëlindje, kufiri i tyre shtrihej afërsishtderi te lumenjtë Vardari e Morava.Popullsia ilire është formuar nga pop-ullsi autoktone e epokës së neolitit, pasardhjes së popullsive indoevropianeaty nga fundi i mijëvjeçarit të tretë paraerës sonë. Pra, Ilirët përbënin një pop-ullsi shumë të vjetër të vendosur nëperëndim të Ballkanit. Emrat e dy fi-seve ilire, Pajonëve dhe Thesprotëve(Çamëria e sotme), i gjejmë tek "Ili-ada" dhe "Odiseja" e Homerit.

Kjo popullsi del me ketëemër në shekullin e pestë p.e.s. Nërrethinat e Durrachium-it (Durrësi isotëm) u formua nyja e Shtetit të parëIlir. Gjuha e kësaj popullsie ishteilirishtja. Shqiptarët janë pasardhës tëilirëve dhe gjuha shqipe pasardhëse eilirishtes.Nga kjo gjuhë nuk kanë mbetur veçsepak fjalë të cilat mund të shpjegohenme gjuhën shqipe dhe konkretisht sika-thika, peli-pleq, aspetos-i shpejtë.Edhe disa emra gjeografikë dhe emrapersonash ilirë mund të shpjegohen mefjalë të shqipes. Kështu p.sh. Dardaniaështë shpjeguar me shqipen, dardhë,Dalmatia me shqipen del me, dele,Ulkin me shqipen ulk, ujk, Dimalumme shqipen del, mal dy male, Bardhulme shqipen del, i bardhë, Daz meshqipen dash.

Në vitin 168 p.e.s, Iliria upushtua nga romakët. Filloi kështu njëperiudhë pushtimi që zgjati për mëshumë se pesë shekuj. Në shekullin e VII Iliria u pushtua ngasllavët, më pas nga bizanti, bullgarët,e serbët, kurse në shekullin XV, këtoterritore u pushtuan nga turqitotomanë. Pushtimi otoman vazhdoipesë shekuj deri më 28 nëntor 1912. Në Mesjetë, popullsia e territoreve tëpopulluara nga fiset ilire, quhej Al-banoi dhe vendi Albanon, prej nga kadalë forma popullore Arbënesh ose Ar-bëresh.

Emrat e sotëm Shqipëri,shqiptar, shqip, janë përmendur që nëshekullin XII, nga Anna Komnena,

1083-1153, vajza e Imperatorit tëBizantit Alexios I Komneni dhe IrenëDoukakis, e para historiane femër, nëlibrin e saj “Alexiad”.

Gjatë periudhës së gjatë tëpushtimeve, gjuha dhe kulturashqiptare kanë qenë nën ndikimin egjuhës e të kulturës latine, greko-

bizantine, sllave e turke. Gjenden nëshqipe fjalë me origjinë nga greqishtjae vjetër, latinishtja, greqishtja bizan-tine, sllavishtja, turqishtja etj.Është e vërtetë që shqipja ka pësuarndikime nga gjuhët e huaja, sidomosnë leksik, po është po kaq e vërtetë qëajo ka shfaqur aftësi për t'i asimiluardhe ndryshuar sipas modelit të vethuazimet, duke treguar forcën dhegjallërinë e saj. Kështu fjalët e gre-qishtes së vjetër drapanon, kerasia,spileon në shqip dalin drapër, qershi,shpellë,- në latinisht arvum, vicinium,impertorem në shqip dalin arë, fqinj,mbret,- në sllavisht glob, opanak,ravnica në shqip dalin gjobë, opingë,rrafshë.

Gjithsesi gjatë periudhës qëvendi, kultura dhe gjuha shqipe ishinnën influencën e kulturës e të gjuhëslatine, greko-bizantine, sllave e turke,gjuha shqipe ka ruajtur origjinalitetine saj si gjuhë indoevropiane me struk-turë fonetike, gramatikore e leksikoretë veçantë.

Përpjekjen e parë shkencorepër të shpjeguar origjinën e shqip-tarëve dhe të gjuhës së tyre, e bëri his-

toriani suedez Hans Erich Thunmannnë veprën e tij “Undersuchunger liberdi Geschichte der Östlichen europäis-chen Völker” Leipzig 1774. Ai, duke umbështetur në burime historike latinee bizantine dhe në të dhëna gjuhësore eonomastike, arriti në përfundimin seshqiptarët janë vazhduesit autoktonë të

popullsisë së lashtë ilire, e cila nuk uromanizua siç ndodhi me popullsinëtrako-dake, paraardhëse të rumunëve. Teze e origjinës ilire të shqiptarëveështë mbështetur edhe nga albanolugui mirënjohur austriak JohannasGeorges von Hahn në veprën e tij “Al-banesische Stidien”, publikuar më1854. Që nga ajo kohë deri në ditëttona, një varg dijetarësh të shquar his-torianë, arkeologë e gjuhëtarë, kanësjellë duke plotësuar njeri tjetrin, njësërë argumentesh historike dhe gjuhë-sore, që mbështesin tezën e origjinësdhe të shqiptarëve dhe të gjuhës sëtyre. Disa nga këto argumentethemelore, janë:

1. Shqiptarët banojnë sot nënjë pjesë të trojeve, ku në periudhënantike kanë banuar fise ilire; nga anatjetër në burimet historike nuk njihetndonjë emigrim i shqiptarëve nga visetë tjera për t’u vendosur në trojet esotme.

2. Një pjesë e elementevegjuhësore: emra sendesh, fisesh, emranjerëzish, glosa, etj., që janë njohur siilire, gjejnë shpjegim me anë të gjuhësshqipe.

3. Format e toponimeve tëlashta të trojeve iliro-shqiptare, të kra-hasuara me format përgjegjëse tësotme, provojnë se ato janë zhvilluarsipas rregullave të fonetikës historiketë shqipes, d.m.th kanë kaluar pa ndër-prerje nëpër gojën e një popullsieshqipfolëse.

4. Marrëdhëniet e shqipesme greqishten e vjetër dhe me latin-ishten, tregojnë se shqipja është for-muar dhe është zhvilluar në fqinjësime këto dy gjuhë, në brigjet e Adri-atikut dhe të Jonit.

5. Të dhënat arkeologjikedhe ato të kulturës materiale e sh-pirtërore, dëshmojnë se ka vijimësikulturore nga ilirët antikë te shqiptarëte sotëm.Nga të gjithë këto argumente, rezultonse teza e origjinës ilire e gjuhës shqipe,është teza më e mbështetur nga anahistorike dhe gjuhësore.

DOKUMENTET E PARË TË SHQIPES SË SHKRUAR

Edhe pse është një nga gjuhët e lashtatë Evropës, shqipja, ashtu si ruman-ishtja, është një gjuhë e dokumentuarvonë në shkrim. Shkrimet e para tëshqipes, të gjetura deri tani, datojnë nëshekullin e 14-të-15-të. Argumente të shumtë shkencorë dhelogjikë, të çojnë në përfundimin seshqipja ka qenë e shkruar edhe para kë-tyre dokumenteve, të gjetur tepër vonë.

Të gjithë dokumentet e hershme të gje-tura deri tani, sjellin para nesh njëshqipe të shkruar me alfabet latin apogrek, ku janë përdorur dhe shkronja tëveçanta për t’i përshtatur me tingujt eshqipes. Këtu shtrohet pyetja: A kapatur shqipja një alfabet të sajin? Nësepo, cili ka qenë alfabeti i saj? A është emundur që të mos asimilohet e të ruhetaq mirë gramatikisht dhe fonetikishtnjë gjuhë për shekuj e shekuj meradhë, pa qenë e shkruar? Alfabetetlatin, grek e më vonë arab, janë alfa-bete të përdorura për t’ia përshtaturgjuhën kulturës së sunduesit aktual nëvend, apo janë përdorur si nevojë e do-mosdoshme, në mungesë të një alfabetitë mirëfilltë shqip?? Të gjitha këtopyetje janë akoma pa një përgjigje tëargumentuar shkencore dhe janë njësfidë e hapur për studiuesit dhe al-banologët shqiptarë dhe të huaj.Dokumenti i parë i gjetur në shqipen eshkruar është “Formula e pagëzimit”,që gjendet në një qarkore të shkruar nëlatinisht nga Kryepeshkop i Durrësit,Pal Engjëlli, më 1462. Në të gjendetnjë frazë e shkruar shqip “Unte pagh-esont premenit Atit et birit et spertitsenit”. .

Formula është shkruar në di-alektin e veriut (gegërisht). “Formulae pagëzimit” është gjetur në Bib-liotekën Laurentiana të Milanos ngahistoriani i njohur rumun Nikolla Jorgodhe është botuar prej tij në vitin 1915në “Notes et extraits pour servir l’his-toire des croisades au XV siecle IV,1915”. Më pas, një botim filologjik tëkëtij dokumenti, bashkë me riprod-himin fotografik të tij, e bëri filologufrancez Mario Roques në “Recherchessur les anciens textes albanais”, Paris1932.

Dokumenti i dytë, i shkruarnë gjuhën shqipe është “Fjalorthi iArnold von Harfit”, i vitit 1496. Udhë-tari gjerman Arnold von Harf, ngafshati i Këlnit, në vjeshtë të vitit 1496,ndërmori një udhëtim pelegrinazhi përnë “Vendet e Shenjta”. Gjatë udhëtimitkaloi edhe nëpër Shqipëri, gjatëbregdetit, duke u ndalur në Ulqin, Dur-rës e Sazan dhe për nevoja praktike tërrugës shënoi 26 fjalë, 8 shprehje dhenumërorët 1 deri më 10 dhe 100 e1000, duke i shoqëruar me përkthimingjermanisht. Ky Fjalorth u botua përherë të parë më 1860 në Këln, ngaE.von Grote. Edhe pse të rregjistruaranga një i huaj që nuk e njihte shqipen,fjalorthi ka vlera gjuhësore sepse zbu-lon disa forma gramatikore, që ishin nëpërdorimin e shqipes.

Në fund të shekullit XV osefillim të shekullit XVI është edhe njëtekst tjetër i shkruar në gjuhën shqipedhe i gjendur brenda një dorëshkrimigrek të shekullit XIV në BibliotekënAmbrosiana të Milanos. Teksti përm-ban pjesë të përkthyera nga Ungjilli iShën Mateut, etj. Ai është shkruar nëdialektin e jugut dhe me alfabet grek,gjë që tregon se gjuha shqipe duhet tëjetë shkruar në Shqipërinë Veriore dheatë Jugore. Ky tekst i shqipes sëshkruar, njihet në literaturën shqiptare

Historiku


me emrin “Ungjilli i Pashkëve”.Këto dokumente nuk kanë ndonjëvlerë letrare, por paraqesin interespër historinë e gjuhës së shkruarshqipe. Shqipja, që në fillimet eshkrimit të saj, dëshmohet e shkruarnë të dy dialektet, në dialektin everiut (gegërisht) dhe në dialektin ejugut (toskërisht), si dhe me dy alfa-bete, me alfabetin latin dhe me alfa-betin grek, gjë që tregon se kulturashqiptare ishte njëkohësisht nënndikimin e kulturës latine dhe të kul-turës greko-bizantine. Në shek.XVIII- XIX shqipen e gjejmë tëshkruar edhe me alfabet arab.

Libri i parë i shkruar nëgjuhën shqipe, që njohim deri mësot, është “Meshari” i Gjon Buzukutdhe daton më 1555. Ky libër kishte220 faqe të shkruara në dy shtylla.Disa prej këtyre fletëve janë dëm-tuar, me kalimin e kohës dhe sot aika 196 faqe. Libri është shkruar nëdialektin geg, me një gegërishteperëndimore e me disa elemente tëgegërishtes lindore, me alfabet latin,të plotësuar me disa shkronja tëveçanta. “Meshari” i Gjon Buzukutështë përkthimi në shqip i pjesëvekryesore të liturgjisë katolike, aipërmban meshat e të kremteve krye-sore të vitit, komente të librit të lut-jeve, copa nga Ungjilli dhe pjesë tëritualit dhe të katekizmit. Pra, aipërmban pjesët që i duheshinmeshtarit në praktikën e përditshmetë shërbimeve fetare.

Duket se kemi të bëjmëme një nismë të autorit, me një përp-jekje të tij, për të futur gjuhën shqipenë shërbimet fetare katolike. Libri u zbulua për herë të parë ngaGjon Nikollë Kazazi, nga Gjakova, nëvitin 1740, në Romë. Për një periudhëkohe ra në harresë dhe u rizbulua më1909 nga studiuesi Pal Skiroi. Librindodhet në bibliotekën e Vatikanit-Romë. Më 1930, Justin Rrota bëri trekopje të librit dhe i solli në Shqipëri. Teksti i Buzukut u transkriptua ngaNamik Resuli në librin me titull “Ilmessale di Giovanni Buzuku, ripro-duzione e transkrizione” dhe u botuanë Studi e Testi 199. Cita di Vatikano,më 1958. Në vitin 1968 libri u botua itransliteruar dhe i transkriptuar, i pa-jisur me shënime kritike dhe me njëstudim të gjerë hyrës edhe nga Prof.Eqerem Çabej.

Libri, përveç se tërhoqi vë-mendjen e studiuesve, hapi një epokëtë re, epokën e fillimit të letërsisë sëvjetër shqipe. Libri ka një fjalor rela-tivisht të pasur dhe ortografi e formagramatikore përgjithësisht të stabi-lizuara, çka dëshmon për ekzistencëne një tradite të mëparshme të të shkru-arit të shqipes. Për një traditë të shkrimit të shqipespara shekullit XV, flasin edhe disadëshmi të tjera të tërthorta.

Kleriku francez GurllaumeAdae (1270-1341), i cili shërbeu përshumë kohë (1324-1341), siKryepeshkop i Tivarit dhe patimundësi t’i njihte mirë shqiptarët, në

një relacion me titull “Directorium adpassagium faciendum ad terrom sanc-tam”, dërguar mbretit të Francës FilipitVI, Valua, shkruan ndër të tjera: “Sadoqë shqiptarët kanë një gjuhë tëndryshme nga latinishtja,prapëseprapë, ata kanë në përdorimdhe në të gjithë librat e tyre shkronjatlatine”. Pra, ky autor flet për libra nëgjuhën e shqiptarëve, duke dhënëkështu një dëshmi se shqipja ka qenëshkruar para shekullit XV.

Edhe humanisti i shquarMarin Barleti, në veprën e tij “De obsidione scodrensi” (Mbi rrethimin shko-dran), botuar në Venedik, më 1504,duke folur për qytetin e Shkodrës, bënfjalë për fragmente të shkruara in ver-nacula lingua, d.m.th në gjuhën e ven-dit, të cilat flasin për rindërtimin eqytetit të Shkodrës.

Këto dëshmi të G.Adae dhetë M.Barletit, dy njohës të mirë tëshqiptarëve dhe të vendit të tyre, janënë pajtim edhe me të dhënat historikepër këtë periudhë, të cilat flasin për njënivel ekonomik e kulturor të zhvilluartë viseve shqiptare në shekullin XIVdhe në fillim të shekullit XV. Në atëperiudhë, në veri dhe në jug tëShqipërisë, lulëzuan ekonomikishtDurrësi, Kruja, Berati, Vlora, të cilat ubënë qendra të rëndësishme tregtare,zejtare dhe kulturore.

Këto janë dëshmi që e bëjnëtë besueshme ekzistencën e një traditemë të hershme shkrimi të shqipes,megjithatë, deri sa kërkimet të moskenë nxjerrë në dritë ndonjë libër tjetër,

“Meshari” i Gjon Buzukut do të vijojëtë mbetet libri i parë i shkruar nëgjuhën shqipe dhe vepra e parë e letër-sisë shqiptare. Në shekullin XVI i ka fillimet edheletërsia në gjuhën shqipe te arbëreshëte Italisë. Vepra e parë e letërsisë ar-bëreshe në gjuhën shqipe dhe vepra edytë për nga vjetërsia, pas asaj tëBuzukut, është ajo e priftit arbëreshLekë Matrenga “E mbesuame e kr-ishterë….”, e botuar në vitin 1592.Është një libër i vogël me 28 faqe,përkthim i një katekizmi. Libri ështëshkruar në dialektin e jugut, me alfabetlatin, plotësuar me disa shkronja tëveçanta për të paraqitur ato tinguj tëshqipes, që nuk i ka latinishtja.Një zhvillim më të madh njohu lëvrimii gjuhës shqipe në shekullin XVII, nënpenën e një vargu autorësh, si PjetërBudi, Frang Bardhi dhe Pjetër Bog-dani, të cilët nuk bënë vetëm përk-thime, por shkruan edhe vepraorigjinale. Frang Bardhi, në vitin 1635,hartoi të parin fjalor, “Fjalorin latin-isht-shqip”, me të cilin mund të thuhet,se zë fill shkenca gjuhësore shqiptare.Gjatë Rilindjes Kombëtare, nëshekullin XIX, në kushte të reja his-torike, lëvrimi dhe përparimi i gjuhësshqipe hyri në një etapë të re. Në këtëperiudhë u bënë përpjekje të vetëdi-jshme për të ndërtuar një gjuhë letrarekombëtare, standartizimi i së cilës uarrit në shekullin XX.

DIALEKTET

Gjuha shqipe ka dy dialekte kryesore,dialektin e veriut ose gegërishten dhedialektin e jugut ose toskërishten. Ku-firi natyror që i ndan në vija tëpërgjithshme këto dialekte, është lumii Shkumbinit, që kalon nëpër Elbasan,në Shqipërinë e mesme. Në anën edjathtë të Shkumbinit shtrihet dialektiverior (gegërishtja), në anën e majtë tëtij, dialekti jugor (toskërishtja). Dallimet midis dialekteve të shqipesnuk janë të mëdha, folësit e tyre kupto-hen pa vështirësi njëri me tjetrin.Megjithatë, ekzistojnë disa dallime nësistemin fonetik dhe në strukturën gra-matikore e në leksik, nga të cilët mëkryesorët janë: dialekti i veriut kazanore gojore dhe hundore, kurse di-alekti i i jugut, vetëm zanore gojore;togut ua të toskërishtes, gegërishtja ipërgjigjet me togun ue (grua-grue);togut nistor va të toskërishtes, gegër-ishtja i përgjigjet me vo (vatër-votër);â-së hundore të theksuar të gegërishtes,toskërishtja i përgjigjet me ë të thek-suar (nânë-nënë). Dialekti i jugut ka dukurinë e rota-cizmit-kthimin e n-së ndërzanore në r(ranë-rërë), që në gegërisht mungon;në toskërisht, grupet e bashkëtingël-loreve mb, nd, etj. ruhen të plota, kursenë gegërisht, janë asimiluar në m, n,(mbush-mush, vend-ven). Në sisteminmorfologjik, dialekti i veriut ka formëne paskajores së tipit me punue, kursetoskërishtja në vend të saj, përdor lid-horen të punoj. Forma e pjesores nëtoskërisht, del me mbaresë, kurse nëgegërisht, pa mbaresë (kapur-kapë),

etj. Dialekti i jugut ka format e sëardhmes: do të punoj dhe kam për tëpunuar, ndërsa dialekti i veriut përveçformave të mësipërme ka formën kamme punue. Shqipja ka vazhduar të shkruhet në dydialekte deri më 1972, kur toskërishtjaletrare u shpall gjuhë letrare kombëtareose gjuhë letrare e njësuar.

PËRHAPJA E GJUHËS SHQIPE

Gjuha shqipe sot flitet në Shqipëri,Kosovë, në viset shqiptare të Maqe-donisë, të Malit të Zi, të Serbisë ju-gore; në Preshevë, Bujanovc dhe nëMedvegjë, si dhe në viset e Çamërisënë Greqi. Shqipja, pra, flitet në visetperëndimore të Ballkanit, aty kukryqëzohen rrugët që lidhin lindjen meperëndimin, pikërisht në atë rajon qëka qenë djepi i qytetërimit antikevropian.

Gjithashtu, shqipja flitetedhe në diasporë në Itali, Greqi, Bull-gari, në Ukrainë dhe në shumë vendetë tjera të kontinentit Evropian dhe mëgjerë, në Amerikë, Azi dhe në Australinga shqiptarë të vendosur atje në kohëmë të hershme ose tani sw fundi. Gjuha shqipe mësohet dhe studiohet nëdisa universitete dhe qendra al-banologjike në botë, si në Paris, Romë,Napoli, Kozencë, Palermo, Leningrad,Pekin, München, Bukuresht, Selanik,Sofie, Beograd, etj.

Përgatiti: Jeni MYFTARI

I GJUHËS SHQIPE


NGA SAMI ISLAMI

Gjuha si një organizëm i gjallëduhet të ecën bashkë me zhvil-limin shoqëror, ekonomik e

kulturor të një vendi, të një kombi. Ponuk eci me të njëjtin ritëm ajo do tëmbetet shumë e mangët, prandaj nukdo të mund t’i përcjellë të arrituratshkencore , kulturore etj. Në këtondryshimet e mëdha, si në Kosovë, poashtu edhe në Shqipëri nevoja për tëpunuar në këtë fushë, siç dihet, ështëtepër e madhe. Po sa është bërë dhe sa po bëhet nëfushën e leksikografisë sot?

Fatkeqësisht, duhet ta pra-nojmë se, duke e pasur parasysh këtëdinamikë të zhvillimeve që po ndodhintek ne dhe rreth nesh, kemi bërë pak,thuaja aspak në fushën e grumbullimittë thesarit të gjuhës sonë shumë tëpasur, sidomos në këto dy-tri dekadate fundit Në këtë kontekst barra krye-sore duhet të bie mbi Institutet eGjuhësisë dhe të Letërsisë të Tiranësdhe të Prishtinës, të cilat prej botimittë fjalorit të gjuhës shqipe të vitit 1980e deri me botimin e fundit më 2002,kanë futur aq pak fjalë të reja , sa po tëkihen parasysh zhvillimet shoqërore qëjanë bërë brenda kësaj kohe, ështëdiçka që nuk mund të krahasohet. Dhenëse bëhet pyetja: pse ndodhi kështu?

Nuk di se dikush mund të najapë një përgjigje që do të na mbushtemendjen, ose që do të “justifikonte”këtë gjendje. Çështja pse jemi në këtësituatë mund të shpjegohet më së mirime papunësinë tonë, e në rend të parëme papunësinë e instituteve tona tëgjuhësisë, si atij të Tiranës, po ashtuedhe atij të Prishtinës. Shtëpitë botuese“Toena”, “Rilindja” , “Gjergj Fishta“etj. botojnë here pas here, edhefjalorë, por ato më tepër “kujdesen” sesi do të duket fjalori ( kështu ngapamja e jashtme), se sa çfarë kabrenda. Preokupimet e tyre janë mëshumë se si të bëjnë para, prandaj mëshumë kujdes i kushtojnë, siç thamë,pamjes së jashtme! Duke u nisur ngaky “parim” botohen fjalorë, ribotohenata, por pak ose aspak të pasurohenme fjalë të reja. Fjalori i vitit 1981 qëu botua në Prishtinë (prej dy vël-limesh), ishte ai që u botua në Tiranëmë 1980. Më 1984 u ribotua por prapëme ose pak ndryshime. Shtëpiabotuese “Toena” e riboton prapë më2002, prapë i njëjti fjalor pa fjalë tëreja në të. Mjafton që fjalori po shitej!Mund të bëhet pyetja: ku janë institu-cionet tona që duhet të merren me këtëpunë? A mos po mendojnë ato se,përsa i takon çështjes së thesarit tëgjuhës shqipe (leksikografisë), ështëpunë e kryer? Çfarë është bërë nësferën e mbledhjes së thesarit të gjuhëssonë?

A duhet të rrimë e të vëzhgo-jmë se si fjalët e ndryshme ( sidomosato më të vjetra) një ditë të humbasinfare, ose këto të rejat ( të huajat) tënguliten në gjuhë e të mos kemi ç’tëbëjmë? Në këtë kontekst mund tëbëjmë një varg pyetjesh, por a na ndih-mojnë këto për të dalë nga gjendja kujemi? S’do koment se jo. Atëherëçfarë të bëhet në mënyrë që të dilet ngakjo situatë?

Mendoj se dy janë rrugët qëduhet ndjekur për të ecur përpara: a) epara, të organizohen njerëz, (studentë,punëtorë shkencorë etj.), nën udhëheq-jen e Institutit të Gjuhësisë (por edhenë baza vullnetare, pse jo?) për mbled-hjen sa më të shpejtë të thesarit

ekzistues të gjuhës shqipe (sepse ponuk u ndërmor diçka e tillë shumë sh-pejt një pjesë e madhe e fjalëve do tëzhduken), dhe b)e dyta, të mblidhenme kujdes fjalët e reja që tashmë janëfutur në gjuhën shqipe, natyrisht dukeu bërë një seleksionim (zgjedhje) eduhur.

Po t’i referohemi p.sh.fjalorit më të ri të vitit 2002 (ribotim iplotësuar me fjalë të reja!?) del segjuha jonë paska diku rreth 41000fjalë! Kaq. Përafërsisht të njëjtat fjalëkishte edhe fjalori i 1980-ës, po të njëj-tat i kishte edhe ai i 1981-ës (ribotimnë Prishtinë), pastaj ai i1984-ës etj.

Në parathënien e botimit tëdytë (2002) gjejmë këtë fjali: “Korpusii fjalorit është pasuruar me fjalë dhekuptime të reja…sidomos ato qëpasqyrojnë zhvillimet e ndryshimet eshoqërisë shqiptare pas vitit 1990”.Mirë fort. Ashtu do të duhej të ishte qëfjalori të ecte me kohën dhe të “pasqy-ronte zhvillimet e shoqërisë shqiptare”,po atëherë një varg fjalësh të reja që ufuten në gjuhë, bile edhe para vitit1990, dhe që nuk u mblodhën kurrë, ahyjnë edhe këto në “zhvillimet” apojanë fjalë që nuk duhet t’i pranojmëdhe duhet t’i nxjerrim nga gjuha?

Fjalë të tilla sot kemi plot,por sa për ilustrim po i përmend disa,si: implemetim , menaxhim, hezitim,interference etj. etj., që prej ’90-ës edisa edhe më herët, janë përdorur , ponë fjalor nuk janë. Përdoruesi më kot

do të hap fjalorin për t’i kërkuar këto eshume fjalë të tilla. Gjë tepër intere-sante është fakti se botimi i fjalorit tëfundit (2002) sigurisht se është bërëme kompjuter, po as fjala kompjuternuk është në fjalor!. “O tempora omores”,do të thotë një fjalë latine (Okohëra të çuditshme, o njerëz të çudit-shëm!). Po ashtu mungojnë pothuaj tëgjitha fjalët e reja që lidhen me kom-pjuterin, i cili sot është bërë pjesë epandashme e jetës dhe e punës sonë.Të tilla fjalë janë: internet, chat. (për“bisedë” por te ne ka marrë kuptiminkryesisht për bisedë në internet) CD(nga ang. Compact Disc), DVD, klik-oj (fjalë onomatopeike) etj.

Janë bërë disa përpjekje qëtë përkthehen disa fjalë të sferës kom-pjuterike, si dritare (për angl. window),disketë (për floppy disc), fjalëkalimose parullë (për password) , lajmëtar(për messenger), etj. , por versionianglisht ka mbetur më dominues,kështu që edhe në këtë formë kanëhyrë në gjuhën e shkruar dhe të folur.Këto fjalë edhe para botimit të fjalorittë 2002-ës kanë qenë në përdorim por,deri sot as nuk është bërë përpjekje nëmënyrë institucionale për të gjetur ko-rrespondenten e tyre në shqip( të përk-thehen), as nuk janë përfshirë ashtusiç janë në ribotim.

Shtrohet pyetja: çfarë tëbëhet me këto fjalë që e kanë vërshuargjuhën e sotme shqipe? T’i hedhimjashtë përdorimit nuk mundemi se janë

futur thellë në përdorimin e përdit-shëm. Çfarë të bëjmë atëherë? T’ifusim brenda në fjalorë? E mira do të ishte, mendoj unë, sikurtë kishim pasur mundësi të ndjekim njërrugë siç e pat ndjekur gjuha kroatedisa dekada më pare, e cila pothuajpër çdo term të huaj krijoi një fjalë tëveten, madje atje gjuha letrare u patsanksionuar me ligj. Pra kush nuk dota zbatonte gjuhën letrare në shkolla,në media etj. do të gjobitej. Bile mëkujtohet se një gazetë shumë pres-tigjioze kroate (“Vjesnik”) pat shpallurnjë shpërblim për atë lexues, i cili dotë gjente ndonjë fjalë të huaj apondonjë gabim gjuhësor a drejtshkri-mor. Të potencojmë, kjo ishte se kushgjen gabime në gazetë, se përsa i takonteksteve shkollore ose librave të tjerëtë mos flasim. Atje kriteri i përdorimittë gjuhës duhet të ketë qenë edheshumë më i ashpër.

Por situata tek ne ështëndryshe. Fjalët e huaja (por jo vetëmfjalët) tashmë e kanë vërshuar gjuhënshqipe, pothuaj në tërë shtrirjen terri-toriale. Dhe pyetja tjetër që mund tështrohet është kjo: a është më lehtë t’ifusim fjalët në fjalor (sepse njerëzit,shumicën e këtyre fjalëve, siç thamëtashmë i kanë në përdorim të përdit-shëm), apo gjuhëtarët të marrin tanirolin e arbitrit duke dalë me shkrime ame emisione të ndryshme në mjetet einformimit për t’i ndaluar njerëzit tëmos e përdorin këtë apo atë fjalë?

Mendoj se edhe ky problemka zgjidhje. Nuk është në asnjë mënyrëdobiprurëse, as gjë e mençur, nëse për-piqemi sot t’i heqim këto fjalë ngapërdorimi. Sepse edhe në të kaluarën,fjalët kanë qarkulluar kështu gjatëgjithë historisë. Kanë hyrë fjalët prejnjë gjuhe në një gjuhë tjetër, varësishtse cila ka qenë më dominante përkohën dhe kanë mbetur. Shembuj tëtillë ka shumë si në gjuhë të tjera, praedhe në gjuhën shqipe. Një herë u qua-jtën fjalë të huaja, por kur dikushngriti zërin për t’i larguar dhe u pa senuk mund të largoheshin u quajtënhuazime!Gjuha shqipe (por edhegjuhët e tjera) p.sh. gjatë zhvillimit tësaj historik kishte “huazuar” fjalë ngalatinishtja, greqishtja, turqishtja etj.Huazime që nuk ua kthyem kurrëgjuhëve prej nga i kishim marrë! Ashtusikundër që gjuhët fqinje p.sh. edhepse jo në numër aq të madh fjalëtshqipe i përvetësuan dhe i bënë si tëvetat.

Dua të jap vetëm një shem-bull : Nëse një fjalë e huaj përdoret nëgjuhën angleze për një vit, anglezëtvitin tjetër e futin në fjalor. Kjo përarsye se tendenca për t’i larguar fjalëte huaja në të kaluarën kishte dalë padobi, siç ishte rasti i një gjuhëtari an-glez i shekullit të kaluar. Ai kishtedashur që t’i “përjashtonte” të gjithafjalët e huaja, kur e kishte parë qëgjuha angleze kishte mbetur gati e pafjalë për komunikim, i kthen të gjithaato fjalë që më parë i kishte hequr! Pse

të mos zbatohet kjo praktikë edhe nëgjuhën tonë?

Disa fjalë edhe nuk kamundësi “të përkthehen” si p.sh“kompjuter” , “internet” etj. Unë jampër atë që, fjalët e reja të trajtohen mekujdes. Të përpiqemi t’ua gjejmë kor-respondenten në gjuhën tonë dhe t’ilëmë të qëndrojnë bashkë, e njerëzit leta përdorin cilën të duan. Dhe me kohëdo të shihet se cila do të jetë më e suk-sesshme, fjala jonë apo ajo e huaja?Sepse nganjëherë, siç e dimë nga histo-ria, fjala e huaj ngulitet dhe e “përjash-ton” fjalën autoktone.

Le të përmendim, me këtërast vetëm fjalën “jo” qe vjen ngaturqishtja “jok”, por që sot është fjalëshqipe, bile disa njerëz që nuk merrenme probleme gjuhësore do të çu-diteshin kur të kuptonin se kjo ështëfjalë e huaj. Fjala shqipe e vërtetë për“jo” është “nuk”, e cila thuaja se uzhduk fare nga përdorimi (përdoretvetëm në disa të folme). Pra kjo punëështë dashur të bëhet nga Instituti iGjuhësisë që “korpusi i fjalorit të pa-surohej me fjalë të reja”, siç edhe kon-statohej në parathënien e botimit tëdytë të 2002-ës.

***

Në vitin 2007, më njoftojnëdisa miq të mi se ka dalë në shitje njëfjalor tjetër i gjuhës shqipe edhe ky merreth 41000 fjalë, por që nuk janë nëFjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe,botuar nga Enti botues “GjergjFishta”, Tiranë 2006. U gëzova që mënë fund, deri diku, atë boshllëk tëfjalëve që nuk i kishte FGJSSH t’igjeja në këtë të riun. E gjeta dhe ebleva. Autori: Mehmet Elezi. Titulli:Fjalor i Gjuhës Shqipe. I bukur. Mjaftvoluminoz. E shfletova. Dukej se au-tori ka shpenzuar shumë kohë për tabërë një fjalor të tillë. Dhe vërtetë ishtenjë punë e madhe të mblidheshin dhetë sistemoheshin aq fjalë, me të gjithashprehjet frazeologjike, idiomat, fjalëte urta që e shoqëronin fjalorin. Por,posa ta hapësh fjalorin, ajo që të bienë sy është fakti se fjalori i kapërcenkriteret për të qenë fjalor si duhet tëjetë. Nuk di, po kam përshtypjen se au-tori, pa hyrë në analizën e fjalëve, kabërë një përzierje të atillë të materi-aleve të tjera të botuara në fjalor, sanuk dihet a është fjalor apo përmbled-hje poezish, tregimesh, studimesh açka jo, që vërtetë ia zbehin vlerën efjalorit!

E para, në vend se t’i kush-tohet vetëm problemeve për hartimin efjalorit, natyrisht me një parathënie osepasthënie, ku do të theksoheshinburimet (të cilat edhe i përmend dhe tëcilat vërtetë janë të shumta),bashkëpunëtorët, vështirësitë etj.etj.,autori e hap fjalorin me një shkrim tëtitulluar “ç’është KY FJALOR? nëvend të ç’përmban KY FJALOR? Unënuk e kuptoj se çfarë ka dashur të thotëautori me atë titull, kur edhe teksti fil-lon me:”Ky fjalor përmban rreth 41000

DISA FJALË PËR FJALORËT E GJUHËS SËSOTME SHQIPE (2002) DHE FJALORINE GJUHËS SHQIPE TË M. ELEZIT (2006)


fjalë…” etj.. Pse kjo lojë fjalësh? Nëkëtë parahyrje më tutje autori thotë:“Përkrah numrit të fjalëve – tituj,bashkë me Fjalorin e Gjuhës së Sotmeshqipe (FGJSSH, 1980), i cili edhe aipërmban rreth 41000 fjalë, ky ështëfjalori shqip-shqip (jo zotëri shqip-shqip, por fjalor i gjuhës shqipe!) më imadhi i hartuar deri më sot?! Ec emerre vesh tash se cili është më imadh, Fjalori i Gjuhës së SotmeShqipe i botuar nga Akademia eShkencave të Republikës së Shqipërisëme 41000 fjalë, apo Fjalori i z. Elezime poashtu 41000 fjalë? Këtë mund tëna e shpjegojë vetë autori. Z. Elezipastaj vazhdon me konstatimin:“Është poashtu i vetmi fjalor shqip-shqip (!?) që ilustrohet me mijëravargje e shprehje të marruna (!) drejt-përdrejt: nga…(Sipas këtij pohimi delse fjalorët e tjerë këto vargje e shprehjeqë Z Elezi i paska marrë dretpërdrejtë,ata i paskan marrë tërthorazi, prandajndoshta edhe nuk vlejnë!

Pas kësaj hyrjeje shumë in-teresante kemi : “Në vend tëparathënies 1”, një poezi të tij me tit-ull: NATEN E MBEMSHME ESHTEKRYER KRIMI , pastaj një poezitjetër të shoqëruar me një foto bashkëe zonjën e tij (një panoramë e bukur,ndoshta nga Zvicëra , ku autori ështëambassador i Shqipërisë atje!), pastajshtojca tjetër “Në vend të parathënies2” (tregim nga romani i tij), pastaj njëstudim tjetër prej 106 faqesh: “Gjuhashqipe në bunker”! etj. Mirëpo autorinuk e përfundon me kaq. Ai do t’ibotojë edhe disa poezi e proza të tjera,po tash në PASTHËNIE (se nëparathënie u bënë vërtetë shumë!)! .Në

pasthënien 1, ështënjë poezi “Sonte dotë shkoj në takimme erën”, pastaj nëpasthënien 2,tregimin “Dëshmiae Priftit”, kurse nëpasthënien 3 autorie përfundon me njëpoezi “Van Gogu”!Dhe gjithnjë duhettë kemi parasysh sekëto u botuan nëfjalor!

E dyta.Duket qartë se au-tori është ngutur,duke mos “pasurkohe” t’i analizojëdisa çështje që janëshumë të ndijshmepër fjalorin. Sadoqë prurje ka mjaft,siç thamë edhe mëlart, fjalori nukështë funksional,për arsye se në shu-micën e rasteve Z.Elezi fjalët i lë pashpjeguar deri nëfund. Raste të tilla ka tepër shumë, porsa për ilustrim po i përmendi vetëmdisa: p.sh. për fjalën PULË ( që rastë-sisht e hapa fjalorin tek kjo faqe) autorijep shpjegimin kështu: përveçFGJSSH “gjysma e plotë e thelbit tëarrës” Kaq . Pra kuptimin tjetër shko egjeje tek FGJSSH nëse e ke, nëse nuke ke shko e bleje! Ose foljen FLLA-DIT kal. – a me flladitë (prej fllad)përveç FGJSSH euf. Shkoj me njëfemër për seks; shih edhe kalaroj. E ka

flladit shefi.(?!) Vërtëtë shpjegimeshumë interesante! ose fjala FOLËR-RA f. sh. –ra, -rat (khs. forbëlFGJSSH) dromca gjalpi ….etj. etj. Menjë fjalë fjalori nuk mund të përdoretmë vete. Për ta përdorur fjalorin e Z.Elezi ti duhet ta kesh përpara Fjalorine Gjuhës së Sotme Shqipe, Fjalorin eFjalëve dhe te Shprehjeve Popullore endonjë fjalor tjetër, përndryshe vetëmme fjalorin e tij kuptimi i tërësishëm ifjalës mbetet gjysmak!

E treta: Autori në hyrje thotë

se në fjalorjanë përfshifjalë që nukjanë për-dorë nëF G J S S H ,ose që janëme kup-time tëndryshme.Po t’is h i k o s hkëto fjalëmund tëbindesh seedhe janënë FGJSSHedhe kanëpo atë kup-t i m ,domethënënga fjalori iz. Elezi,vetëm përkëto pakqaste, samë ra në sytë shfletoj,vërejta se3-4 fjalë që

i ka pra edhe FGJSSH, prandaj duhettë llogariten se janë më pak se 41000fjalë, që ai thotë se janë te reja vetëmnë fjalorin e tij!. Fjalë të tilla janë si.p.sh. e folme, e folur, foltore, fort etj.( Mehmet Elezi :Fjalor i gjuhës Shqipe, f. 445, 446)

E katra: fjalët e reja, të cilatjanë futur në përdorim të madh kudondër shqiptarë, ashtu sikur Fjalori iGjuhës së Sotme Shqipe, i cili nuk ikishte, nuk i ka as ky, fjalor që është

botuar 4 vjet më vonë (ky fjalor ubotua më 2006). Pra s’i ka fjalët: im-plementim ,hezitim , interferencë,menaxhim etj. etj. Autori si duket ështëpërqendruar në tekstet e vjetra dhe i kalënë anash këto të rejat. Edhe z. Elezikrejt fjalorin e ka përgatitur me kom-pjuter , bile fjalën kompjuter e për-mend dy herë diku në parathënie, pornë fjalor nuk është. Unë s’kam ko-ment! Duke e përfunduar këtë artikull, dua tëtheksoj se çështja e leksikografisë,edhe pse fjalori i z. Elezi ka bërë njëhap (përsa i takon nismës për një punëtejet të madhe në në këtë fushë)prapëseprapë, tek ne ka mbetur njëproblem që duhet zgjidhur shpejt dhemirë. Nuk mund të themi se nuk kemipotencial për t’iu përveshur kësajpune. Rast konkret kemi punën e z.Elezi.

Megjithatë përpilimi ifjalorit nuk është punë që mund tëbëhet dosido. Kjo është punë, krahasmbledhjes së materialit, që do njëangazhim të madh, edhe sistemimi ,përpunimi dhe përgatitja finale duhettë jetë poashtu punë shumë serioze.Fjalori edhe mund të përgatitet vetëmprej një autori, por para se të botohetduhet të shikohet nga një apo disa re-censentë (gjuhëtarë) që, përveçtjerash, kanë përvojë në hartimin efjalorëve, dhe që duke i marrë vërejtjetdhe sugjerimet e tyre, nuk do tëbëheshin gabime të tilla që më vonë dotë ishte vështirë të evitoheshin, siçështë rasti me fjalorët që i morëm nëshqyrtim.

A Class Motors

Na kontaktoniAgim Halili

tel;02084530008mob;07932024665

[email protected]

34c Park Royal RoadPark Royal

London, NW107LNJU MIRËPRESIM

Mos harroni! Nese thoni se keni shkuar nga Gazeta“The Albanian” përfitoni; *10% ZBRITJE

Me eksperiencë 11vjeçare në AngliBëjmë Servisimin, riparimin e të gjitha llojeve dhe modeleve të automjeteve si sherbime tjera -Skanimin e problemeveelekronike si dhe rregullimin e tyre,-Goma-Regjistrimin e gomave-Saldime,-Modifikime,-e shumë shërbime tjera

BEJMË GJITHASHTUEDHE KONTROLLIN

TEKNIK (MOT)Garazhi ynë është

i liçensuar për lëshimin eçertifikatës së emotisë

AUTO LARJE PROFESIONALE SEKIRAQA

-BEJMË LARJEN E AUTOMJETEVE -LARJE DHE THARJEN E SENDILEVE

-BEJMË POLISH TE MAKINAVE NE MENYRË PROFESIONALE

-LARJE TE MOTORITEDHE SHUMË SHËRBIME TJERA.NESE JU BENI MOT TEK NE NE

JU OFROJM LARJEN FALASTEK NE GJENI EDHE GAZETEN FALAS

“THE ALBANIAN”

NA KONTAKTONI Mus Sekiraqa

Tel:07946863310

Ju Mirpresim34c Park Royal Road

Park RoyalLondon, NW107LN

JU MIRËPRESIM

P B S Plumbing & Building

Services Ltd136 Falkland Road

London N8 0NPTel: 02088092092

& 02083476451MOB: 07833991824

& 07949596854

E-mail: [email protected]

All plumbing and central heating All domestic gas workAll kind of servicing on gas plumbing All gas and plumbing appliances

installationsBathroom installation and fitting

TilingLandlord safety check and certificates from £75,00And interior work

Skip hireAll sizesSame day servicesService delivery guarantiedGrab hireAll areasSame day servicesBest prices is givenMaterials supply, Crushed Concrete, Topsoil, Type one, Sharp sand, Ballast, Shingle, Supplied, at great pricesMobil: 079 6636 9988

Zbukurojeni makinen tuajNe mund t’ua mundesojme

qe te vendosni logon e kompanise suaj

ne makinen tuaj, si dhe cdo llojsherbimi tjeter

www.albaniancontacts.comTel/fax:02082169527

2009


By: Emanuel BAJRA

Po të lexosh nga letërsia Anglezeromane novela që kapin ele-mente të ndryshme të shoqërisë

dhe jetës në përgjithësi dhe ta vesh këtëlexim me pak krahasim nga letërsiajonë kombëtare, do të vëresh se jogjithçka shkon sikurse e do mendja dhegjuha.

Është më se normale nëseballafaqohemi me të kuptuarit e kupti-mit, pa marrë parasysh se sa e vështirëështë të bësh krahasime , të dy letërsitëdallojnë për nga konteksti I kuptimë-sisë. Po mirë, shumë letrarë do tëthonë, kjo është më se normale – sepseletërsi unike nuk mund të ketë e sido-mos në aspektin e kuptimit , botës që errethon shkrimtarin si edhe rrethanavekomplekse a jo komplekse që e rrethonatë shoqëri në veçanti.

Një gjë të lë përshtypje nëkëtë mes, e që është se kuptimësia ngatë dy letërsitë ka strategji. Në romaninShqip ka edhe qëllim, ose të ndoturartistikisht ose edhe romantik që ështëI pështjellur mirë në arkivën tonë kom-bëtare kulturore , ndërsa në aspektin eletërsisë Angleze më shumë ka kuptimsi strategji për të manipuluar me fjalëtçka që e bën temën më pak të përfolurdhe në shumë aspekte e rritë nivelin elexueshmërisë jo pse tema është fan-tastike a tërheqëse , por sepse për-dorimi I gjuhës ka domethënien më tëmadhe dhe eksesit të karaktereve sisinonim i një letërsie të mirëfilltë.

Një fakt i rëndësishëm qëduhet të merret parasysh është edhezhvillimi në ndërkohë i të dy letërsiveqë historikisht u përjetua ndryshe ngatë dy popujt dhe krijuesit në veçanti.Përderisa letërsia Angleze u formua nësaje të zhvillimit të klasës borgjeze dhearistokratike si dinasti e vazhduesh-mërisë së Monarkisë , ajo Shqiptare uzhvillua si pasojë e të qenit të okupuardhe nën thundrën e përbuzur tëokupimeve të ndryshme, diktaturës emonizmit komunist në shekuj.

Këto dy karakteristika janëmëse të rëndësishme pasi që kanëndikuar domosdoshmërisht në for-mësimin e karaktereve përkatëse le-trare. Nëse në krijimtarinë eBejtexhinjëve gjejmë fenë dhe pro-gresin si dy rryma të njëpasnjëshme,në romantikën Viktoriane ne gjejmëevoluimin romantik si pjesë përbërësee individualizmit shoqërorë. WilliamBarnes , poet Anglez i shekullit XIXështë një ndër përfaqësuesit më tëspikatur të epokës së tillë ( Viktoriane) pasi që arriti me anë të më shumë setetëqind poemave të stilit DorsetianDialektik, të transformojë metodën e tëinterpretuarit poetik. Barnes ishte edhekrijues i mirëfilltë i dialektit të veçantëtë Anglisë Perëndimore si edhe për-pilues i gramatikës Angleze të periud-hës Viktoriane. Por çka ështëintriguese për këtë autor është poliglo-tizmi i tij që kapte shumë sfera të jetës.Ai interpretonte poetikën si stil artistiki mishëruar thellë në injorancën dhendodhitë shoqërore.

Poeti Barnes ishte mik ingushtë i poetit më të madh të popujveAnglo-folës Thomas Hardy. Këta të dyishin shumë të afërt me njëri tjetrin.Ekziston një legjendë në popull kuthuhet se Barnes dhe Hardy ishinshumë frytdhënës kur nuk e shihninnjëri-tjetrin pasi që në takime nukgjenin kohë dhe kurajo të qesin tëgjitha idetë dhe mendimet në letër, dhe

kështu që ata vendosinqë në kohën kur tatakojnë njëri-tjetrin atatë shmangen prejtakimeve nëse ndjejnëse duhet medoemos tëshkruajnë në ato mo-mente.

Hardy ishtepoet i kompletuar që ijepte shumë kuptimësipoezisë me anë të sh-prehjes së thjeshtëshumë-rrokëshe që sh-peshherë poezia e tijbinte të bëhej osepoem ose prozë. Ai (Hardy ) shprehte nëpoezinë e tijfrymëzimet që vininnga Rrafshnaltat eWessex, nga dështimete grupit të njerëzve nëshoqërinë Angleze përtu dashuruar ose rënënë dashni.

Në librin etij “ Dy palë sy blu “ aikishte vënë themelet enjë gjenerate krejttjetër për ti dhënë kup-tim tjetër letërsisë An-gleze dhe karakterin espikatur të këtij romanii quajtur Knight ai ekishte konkluduarduke e lënë të varur nëmajën e një bjeshkegurërore, të vjerrur përpjetëz nga qafame sy të ngulitur në një shkëmb ( fosil) të një kafshe që kishte vdekur mëshumë se tre milion vite – me këtë sim-bolikë të kuptimësisë ai frymëzojë njëgjeneratë të madhe poetësh të cilëtedhe kishin shpikur thënien “ I varuri iprozës Viktoriane “.

Hardy është një ndër për-faqësuesit më të mirë të periudhëspost-rilindëse të letërsisë Angleze pasiqë konteksti i krijimtarisë së tij ishte ipërqendruar në ruralitetin Anglez porpa anashkaluar edhe transformimetViktoriane të kohës siç ishin zhvillimii madh i rrugëve kombëtare, industrisësë automobilave më vonë, trenit dhendërtimit të porteve dhe anijeve gji-gande. Hardy i dha krejt kuptimësitjetër poezisë dhe novelës Angleze nëshumë raste ai ndjehej i depresionuarpasi që tematikat e tij edhe nuk kupto-heshin nga publikues të ndryshëmandaj ata edhe refuzonin botimin e li-brave të tij.

Pasuan më vonë gjeneratattjera më të reja dhe kohanik të tij që mëtë spikaturit ishin John Betjeman,William Blake , Elizabeth Browningdhe shumë të tjerë. Kjo periudhë nëletërsinë Angleze solli frymën më ori-entale të krijimtarisë , natyrisht nukduhet të harrojmë të përmendim këtuedhe Bayronin dhe udhëtimet e tijnëpër botën Ballkanike dhe përshtypjete tija për popujt Ballkanik.

Letërsia Shqiptare që ngafillet e saj si letërsi që u ri-përtëri nëfund të shekullit XIX dhe fillim

shekullin XX, u ballafaqua me prob-lematikën e kuptimësisë jo me arsyense nuk kishte se çka të shkruhej porpërkundrazi me atë se asaj po imungonte uniteti romantik. Naimi per-sonifikonte një rrymë krejt ndryshe porqë ishte shumë e pasur me alegori dhemetafora religjioze që në shumë as-pekte në vend se të ngjallte optimizëmkrijojë huti dhe frymëzim artificial.

Pastaj më vonë futet nërrjedha gjenerata e Migjenit dhe poeziae tij sociale – kjo besoj unë se ishtepërfaqësuesja më e mirë gati e poezisëShqiptare për gjysmën e parë tëshekullit të kaluar. Temat e Migjenitakoma sot e asaj dite janë edhe reale.Shumë interesant është fakti se ai nuke ka gjetur vehten në dilemë , ka kri-juar atë çka ka parë, duke e parë pop-ullin e tij të varfër e të mjeruar ai gjetifuqinë e penës dhe krijojë vepra qëduhet të mbeten në letërsinë kombëtaretë shenjta.

Sot në shekullin XXI dheduke marrë parasysh zhvillimet rrethshoqërisë, mund të themi me plot kup-timin e fjalës se frymëzimi që mund tëtërhiqet nga poezia dhe krijimtaria eMigjenit është një mjet shumë ifuqishëm edhe i të shprehurit por edhei kuptimit.

Kuptimësia e krijimtarisësociale që u zhvillua në fillet e para tëshekullit të kaluar përmban epitetet enjë krijimtarie të thellë filozofike poredhe preokupuese për letërsinë kom-bëtare Shqiptare. Ky fenomen i të sh-prehurit edhe me nuanca patriotike,epike dhe tradicionale lirike u ndoq me

shumë zellë nga Fishta si për shembullnë biblën e kuranin Shqiptar Lahuta eMalësisë. Kjo vepër e ushtrimit tëdrejtpërdrejt të ndjenjave tëracionalitetit kohor, e mbështjellurmirë në një gjuhë të bukur të dialektitGegë , ka ndryshuar epokën e interpre-timit poetik vetëm në poezi dhe elançojë atë në një sistem tjetër – atë tëinterpretimit poetik në vargje ritmiketë lira me fuqi tejmase të madhe patri-otike-epike.

Shumë poetë dhe krijues tëmëdhenj u frymëzuan nga origjina epoetikës Shqiptare në Shqipëri dhe fil-luan e vendosën themele të fuqishmenë Kosovë menjëherë pas LIIB-së.Poet si Esat Mekuli, Ali Podrimja, DinMehmeti, Azem Shkreli,MazllummSaneja etj. Kur për një poet themi senuk është konvencional, pra ështëmodern, këtë duhet ta kuptojmëkështu.

Figura ndër më të shquarattë letërsisë përmbajtëse dhe tematikëssë lirë është poeti i madh kombëtarëAli Podrimja. Ali Podrimja e çlironpoezinë shqipe nga disa rregullametrike, siç është: vargu i thurur, aponga përmbajtjet si fryma apologjike,brohoritëse e poezisë së pasluftës etj.Por, ai vendos parime të tjera krijuese,siç është vargu i lirë, shqiptimimetaforik, gjuha e ironisë, efikase përtë shprehur zona më të errëta apo mëtë fshehta të natyrës së njeriut. Synimii poetit për t'u fshehur përmes reflek-sionit të pa zakonshëm e fabuloz dhepër t'i përcjellë ato, duke shmangurndalesat e jashtme, e nxjerrin në plan

të parë mesazhin dhe në plan të dytëatë pjesë të vlerës artistike që arrihetpërmes ritmit dhe euforisë. Me rëndësiështë të kuptohet, nëse këto parime po-etike të Ali Podrimjes, janë parime tënjë brezi dhe të një kohe dhe duhet tënjihen si përvojë. Pa to nuk mund tëkuptohet dhe të zbulohet arti poetiknëpër kohë, sidomos për krijuesit erinj, poetët e mëdhenj janë shkollë, ngae cila mund të mësojnë; janë përvojat,nga të cilat do të nisin ata të krijojnëparimet e tyre poetike.

Poezia e Ali Podrimjes, epërkthyer në shumë gjuhë të huaja,është pranuar e vlerësuar pikërisht përarsye se në thesarin universal të vler-ave, hyn bindshëm përmes koloritit tëveçantë, përmes botës shpirtërore meindividualitetin e vet të formuar, tëndryshëm nga të tjerët.

Poet të tjerë që mbeten sub-jekt i trajtimeve të tjera në seri tjerastudimesh janë ; Din Mehmeti,. Mazl-lum Saneja si edhe Gani Bobi – tëgjithë këta përfaqësojnë një frymë krejttjetër që i dhanë letërsisë kombëtarenjë kahje tjetër. Sikurse që e kemi për-mendur edhe më lart me poetët siHardy, Barnes e të tjerë – kuptimësia etë trajtuarit të temave varion në bazë tëasaj se cka përjetohet momentalisht nënjë kohë të tashme. Krejt tjetër ndërto-het tematika e krijimtarisë së Kadaresëku vlerat e shkuara historike kanë mëshumë përmbajtje dhe prioritet se atotë tashmet. Kadareja e përmbyll tëshkruarit poetik me anë të valëzimit tëvlerave letrare duke u bazuar në gër-shetime shtigjesh kohore. Ndërsa metë shkruarit modern te krijuesit modernpërmbajtja vjen në formën e poezisëapo të shkruarit prozaik – ka filluar tëdiferencohet, shkurtohet dhe material-izohet më shumë.

Në veprat e Stephen Fry , njëpoet e shkrimtar i madh Anglez, vëre-het një prerje tjetër e tematikës letrare.Në romanet Genjeshtari, Hipopota-musi, Bërja e Historisë e të tjera, kyautor i veçantë shtjellon tema të çudit-shme si karaktere trajtimi por për të merëndësi nuk është vetëm stili i të shkru-arit apo përmbajtja, por eksesi, aksi-denti, papritshmëria, surpriza dheepika e të kaluarës së afërt. StephenFry bën pyetjen se çka na udhëheqneve si njerëz, si krijues e si misionartë kësaj jete boshe ??? dhe me anë tëkuptimësisë së shumë-anshme ai arrinqë të na jep disa përgjigje. Për letërsinëkombëtare Shqiptare , akoma mbetetshumë për tu bërë – besoj se duhet tëkemi më shumë stile të njëpasnjëshmeqë do të garantonin ndryshueshmërime bazë. Por natyrisht pa harruar tem-atikën historike dhe atë që e bënletërsinë tonë kombëtare të veçantënga letërsitë tjera është përmbajtja efortë tragjiko-komike. Letërsia jonëkombëtare duhet të çlirohet ngaparagjykimet individuale që kanë përbazë destruktivitetin e subjektives dheorientimi më i shpejtë për kah objek-tivja dhe pragmatizmi krijues ështëmëse i domosdoshëm.

“Përmbajtja” në letërsitëShqiptare dhe Anglo-folëse


* NGA ULRICH WILLENBERG

Për shumë dekada me radhë,Shqipëria komuniste ishte po aqe izoluar nga bota e jashtme sa

Koreja e Veriut. Edhe pas rrëzimit tëdiktaturës, vendi që shtrihet në brigjete Mesdheut, për shumicën e turistëvegjermanë, është edhe sot e kësaj dite,akoma një “terra incognita“ dhe cilë-sohet si një destinacion turistik i rrezik-shëm dhe vend i prapambetur. Por nëfakt, këto frikëra janë të pamotivuara.„Shqiëpria prej disa vitesh tashmëështë e sigurtë“, na thotë Klajd Kruja,ndërsa na shpërfaq mendimet e tij. “NëTiranë mund t’ a lesh makinën pambylluyr e s’ e gjen gjë. Hajdutë rrallëgjen tashmë“, na thotë udhërrëfyesiynë, i cili prej vitesh shoqëron turistëtgjermanë në udhëtimet e tyre. Bujariaështë edhe njëra ndër virtytet më tëmëdha të shqiptarëve. “Ne jemi tëpërzemërt e miqësorë “, thotë djaloshiqë ka studiuar pedagogjikë në Hajdel-berg .

Me gjasa janë pasardhës tëgrupimit të popujve indoeuropianë tëIlirëve, të cilët u vendosën në trojet kundodhet Shqipëria e sotme, rreth 700vjet para Krishtit. “Ne jemi aborigjenëte Europës, me një kulturë të moçmemijëravjeçare“, na thotë tërë krenariKlajdi. Përveç thesareve të panumërthistorikë, atdheu i tij na ofron njënatyrë spektakolare me një vijë të gjatëplazhesh ranorë, gjire të rrallë, liqeneplot peshq dhe pyje të dendur halorë,ku gjejnë parajsën arinjtë, ujqërit dheriqebujt . Livadhe të gjera e hone tëthella me fshatra të ndara nga njëri-tjetri, popullojnë malet e pjerrët qëkapin majat në lartësi deri në 2800metra.

I madh është kontrasti mekëtë rajon të rrallë e të mahnitshëmmalor, kur e krahason me kryeqytetinplot gjallëri e lëvizje, Tiranën, e cilanga Mynihu është vetëm një orë egjysëm me avion larg. Deri në kohën errëzimit të diktaturës, në fillim tëviteve nëntëdhjetë, këtu jetonin vetëm200 mij banorë, e tashmë numri i tyrekap të paktën 800 mij. Dhe kështuqyteti duket sikur shpërthen nga tëgjitha anët. Para së gjithash, në rrethi-nat e qytetit shihet një kantier i vërtetëndërtimi që zgjat pa mbarim. Aty kumë parë kishte vetëm pemë frutore,tashmë kanë mbirë fabrika, autosal-lone, ndërtesa për zyra hipermoderne,apartamente banimi dhe hotele.

Por megjithatë, shumëbanorë akoma dhe sot jetojnë në shtëpie apartamente parafabrikate beton-armeje të trashëguara nga koha e ko-munizmit. Për të sjellë pak ngjyra nëatë trishtim, kryebashkiaku Edi Rama ika lyer me ngjyra të shumëllojshmefasadat e tyre. Qarkullimi në kryeqytetështë kaotik, e kalimi në rrugët e gjërakërkon gjithsesi edhe një dozë guximi.“Në kohën e diktatorit Enver Hoxha,kishte vetëm dy makina private“,rrëfen Klajdi.

Por qysh prej disa viteve,bllokimi i rrugëve tashmë është bërëpjesë e jetës së përditshme. Para sëgjithash veturat “Mercedes” janë atoqë mbushin rrugët e Tiranës, por edhekamionë transporti të markave gjer-mane. Në mbrëmje vonë, në qendër tëqytetit ka shumë gjallëri. Automjeteluksoze të “të pasurve të rinj” rreshto-hen ngadalë tërë qesëndi drejt lagjes sëshumëlakuar të Bllokut me baret ,kafenetë dhe butikët e saj. Më parë, nëkëtë lagje jetonin vetëm anëtarë të By-rosë Politike, të veçuar nga populli, në

vila të rehatshme. Gjatë regjimit tëHoxhës, i cili vdiq në vitin 1985, memijëra shqiptarë gjetën vdekjen nëekzekutime. “Vetëm Pol Poti ishte mëkeq“, na thotë Klajdi. Xhaxhai i tij udënua në vitin 1980 me njëzet vjetburg, pasi ai donte të arratisej ngavendi i tij i lindjes. Hoxha e ktheuvendin - me sipërfaqe pak a shumë saBelgjika - në një burg të madh. Ngaana tjetër, regjimi ua mohonte turistëvehyrjen në “parajsën e punëtorëve dhefshatarëve“. Sot, të huajt në Shqipërijanë sërish miq të mirëpritur e të re-spektuar.

Në fshatin turistik Dhërmi,në brigjet e Jonit, një grua e moçmerreh duart me kënaqësi ndërsa turistëtgjermanë kalojnë para shtëpisë së sajdhe na ofron tej gardhit të saj, njëbuqetë me lule të sajuar nxitimthi.Fshati, në dukje i mirëmbajtur, shtrihetteposhtë qafës 1000 metra të lartë tëLlogarasë, në njërin nga segmentet mëtë bukura të “rivierës shqiptare“. Kadisa pensione (bujtina) të vogla dhehotele modeste të ndërtuar aty mes

pishave. Një dhomë dopio mund ta shi-josh për rreth 20 Euro në ditë, dheushqimi është i lirë, si kudo nëShqipëri.

Turizmi, ekonomikisht luannjë rol gjithnjë e më të madh, qëkursegjendja politike dhe ekonomike ështëstabilizuar në vitet e fundit. Në gjys-mën e parë të vitit 2008, erdhën rreth13 mijë gjermanë në vend. Tendencavjen duke u rritur. “Por ne nuk keminjë turizëm masiv“, na thotë Klajdi.Por përgjatë brigjeve, shihen edhe disa“mëkate” ndërtimore, si ato që keminjohur në disa raste në Turqi apoSpanjë. Në qytetet si Durrësi, Vloradhe Saranda, po ndërtohet hotel pashoteli. Dhe ata po bëhen gjithnjë e mëshumë. Edhe shumë pallate banimi pondërtohen vetëm pak metra nga njëri-tjetri, duke ngritur kokën lart drejt qiel-lit.

Por, megjithatë bregdeti menjë shtrirje prej 400 km, mund tëthuhet se akoma është i virgjër. Përsa ipërket bunkerëve të kohës së EnverHoxhës, ato ishin rreth 700 mijë kër-

pudha betoni në formë gjysëmrrethoreqë ai i ndërtoi pas daljes së Shqipërisënga “Pakti i Varshavës”, në vitin 1968,për të mbrojtur vendin e tij nga in-vadorët e mundshëm. Në kohët shëmëpuritane të komunizmit, çiftet e rinj ishfrytëzonin bunkerët si strehadashurore. “Make love not ëar” nëshqip.

Tashmë ato i shërbejnëfshatarëve si magazina për të ruajturushqimin e bagëtive dhe veglat epunës. Për të prishur ndërtimet eshumta, tashmë të përfunduara, kjo dotë ishte një ndërmarrje shumë e shtren-jtë nga ana financiare. Për turistët ehuaj, bunkerët, përkrah monumenteveantike, tashmë janë bërë motivet më tëfotografuara në Shqipëri. Deri tashmë,në vend janë zbuluar vetëm një pjesë evogël e rrënojave antike. “Qytete tëtëra, ende qëndrojnë nën rrënoja.Vetëm 15-20 % e tyre kanë dalë derimë tani në dritë”- rrëfen Klajdi.Ndër sitet më të rëndësishme antike tëzbuluara në vend, është Apolonia, nëtë cilën dikur jepnin mësim filozofë të

shquar; aty ku studioi më pas edhePerandori romak Augustus. Në këtëlistë renditet edhe Butrinti, i cili ështëshndërruar në një park kombëtar, ven-dosur në një mjedis përrallor mesliqeneve shumë pranë ngushticës që tëlidh me ishullin e Korfuzit. Në njëgadishull mes një liqeni plot kthjelltësi,i cili nëpërmjet një kanali lidhet medetin, gjenden rrënoja të epokës he-lenike, romake, veneciane dheotomane. Butrinti është shpallur ngaUnesco “Trashëgimi KulturoreBotërore”, dhe po ashtu, edhe qyteti irrethuar nga malet e larta, Gjirokastra,pranë kufirit me Greqinë. Shumë ngashtëpitë disakatëshe, krenare të epokësotomane, tashmë gjenden në njëgjendje të mjerueshme. Por ndërkohëpo bëhet shumë, për të restauruarndërtesat me trarët dhe zbukurimet etyre në dru.

Në mënyrë perfekte ështëruajtur edhe qendra historike e qytetittë Beratit, me shtëpitë e tij piktoreskedhe ballkonet e varura. Qyteti më ibukur i Shqipërisë, u themelua 500 vjetpara Krishtit nga ilirët dhe gjatë his-torisë së tij të trazuar, ai është shkatër-ruar e rindërtuar disa herë. Në sokaqete shtruara me rrasa e guri, një burrë imoshuar shihet të kullosë tufën egjelave të tij të detit, ndërsa një fqinjëe tij shihet të vijë nga nga pas me njëtufë pula. Gjermanisht pensionisti sig-urisht se nuk di të flasë, por nga anatjetër, ai duket se njeh mirë disa emrafutbollistësh gjermanë nga kohët eshkuara. “Bekenbauer, Necer, Myler”,përmend ai. Edhe ndeshjen legjendareShqipëri-Gjermani, e cila përfundoidikur me rezultatin 0:0 në vitin 1967,ai mund ta kujtojë fare mirë. Nëkërkim të punës ndërkohë, rreth njëmilionë shqiptarë kanë braktisurvendin e tyre. Në rajonet malore,lokalitete të ndryshme po lihen gjithnjëe më shumë në fatin e tyre. “Disa fsha-tra mund t’i blesh madje për 15 mijëEuro “, na thotë Klajdi. Në shtëpitë ebraktisura, ndonjëherë madje hyjnëedhe ujqërit.

Në dimër ata zbresin madjederi poshtë në qytete si Gjirokastra, tëndjellur nga era e plehrave, që lihenashtu zbuluar, të shtrira ngado. Nëfshatin malor Shtpcke, më parë jetonin200 familje me prejardhje nga Ruma-nia. Tashmë aty gjenden vetëm katër:ndër ta fshatari Mika, bashkëshortja etij, Shene dhe e bija, Marinela. Ata gë-zohen kur udhëtarë e turistë gjermanëkalojnë në fshatin e tyre. Më pasfamilja na servir nga kazanet që vlojnëtortelini të mbushura, e për tashoqëruar na serviret raki e bërë vetë.Mika na thotë se është bërë merak përnumrin në rritje të arinjve. “Ka shumë.Ata hanë çdo gjë që gjejnë”, ankohetai. Në hotelin që shtrohet disa kilome-tra larg e që mban emrin “Akademia”,në mbrëmje dëgjohen qentë roje.Ndoshta ato kanë ndjerë aromën e njëariu që vërtitet i vetmuar në pyll. Nëhotel rryma elektrike bie sërish. Kjogjë ndodh shpesh edhe në kryeqytetinTiranë madje. Edhe ngrohja nuk funk-sionon. Turistët e marrin çdo gjështruar. Të mbështjellë mirë, ata grum-bullohen një e nga një rreth oxhakut tërestorantit. Edhe udhërrëfyesi ynë,Klajdi, mund të nxjerrë diçka pozitivenga kjo situatë e përftuar: “Kjo forconndjenjën e solidaritetit”.

Marrë nga: “Echo Online” - Gjermani, 20 shkurt 2009Përktheu: Armand Plaka

SHQIPËRIA- PAMJET SPEKTAKOLARE & THESARET KULTURORE QË PRESIN TË ZBULOHEN


Shënimi i Enver Hoxhës në raportin e Sigurimit

Hoxha: “Diktatori komunistshënonte vetë rrugët nga duhet tëkalonte persekutimi i klerikëve”

Në një shkresë ai i ka shënuarme shkrim dore masat qëduheshin marrë. Dhe jo pa qël-

lim, ai ishte shefi i partisë dhe njëher-azi i Sigurimit. Jemi në vitin 1958, disavite larg persekutimit të madh të kleritkatolik (viteve të para të komunizmit)dhe disa vjet para se të mbyllen institu-cionet fetare në mbarë vendin.

SHËNIMET E ENVERIT MBIFAQEN E PARË

Ka qenë një ves i keq e shkruara eshënimeve gjatësore mbi një doku-ment zyrtar. Këtë ves nga sa kamvërejtur nëpër dokumente, e kanëpasur Enver Hoxha, Mehmet Shehudhe Hysni Kapo. Këtë rast, për Hox-hën, këto rreshta thonë shumë. Sipastyre e ashtuquajtura drejtësi komu-niste nuk ishte gjë tjetër veçse njëcelulë e verbër e partisë që noteri-zonte vendimet që merrte partia dheEnveri.

Pas raportit tepër sekret tëministrit të Punëve të Brendshme,Kadri Hazbiu për sekretarin e parë tëKomitetit Qendror të Partisë sëPunës së Shqipërisë, Enver Hoxha,ky i fundit lë këtë shënim mbi letërpa pasur asnjë lloj kujdesi për vendinse ku shkruante:“Shoku Kadri! Këta të hidhen nëgjyq. Në rethin e Shkodrës dhe Re-thet e tjera katolike, të bëhen çështjepropagande (shif dhe shënimet qëkam vënë unë në propozimet tuaja)por nacionale dhe në shtyp nuk ështëoportune. Në shtyp mund të vemënjë njoftim të shkurtër që u bë gjyqii filanit, i cili vrau brenda në kishë fi-lanin (për ngjarjet por jo gjatë). Enver.21 tetor”.

PIKAT E RAPORTIT

Më 23 tetor 1958 ministri Hazbiu dër-gon relacionin mbi procesin e DomEnjgëll Kovaçit me shokë dhe për njëçështje tjetër të viteve të kaluara.Fillimisht informohej se më 1 korrik1958 ishte bërë arrestimi i Nuk gjonPepës nga Çelëza ish anëtar partie, pasinga të dhënat e grumbulluara kishte di-jeni dhe sipas tyre lidhje me njerëzit qëkishin vrarë agjentin e SigurimitM.Gj., i vrarë ky më 29 tetor 1951.

Qëllimet e realizimit të këtijplani për të cilën kërkohej miratimi

nga Enver Hoxha, pasoheshin faqe përfaqe nga shënimet e diktatorit. Tëndara përmbledhtas, ato kishin këtëpërmbajtje:1-“Dilte aktiviteti kriminal kundërshtetit”.2-“Procesi ekspozon sheklje të zakon-eve e normave fetare”.3-“Në proces ekspozohet morali i ulëtdhe korrupsioni”.4-“Të kërkohej ngas prokurori arres-timi i menjëhershëm i dy priftërinjvetë tjerë, Marjena Prela dhe LeonardShajaku”.5-“Të bëhej një ndërhyrje tjetër brendakomunitetit katolik”.6-“Të udhëhiqej agjenti “Shupelina”(Gj.J.)në përpunimet e tij”.7-“Të shihej mundësia e zëvendësimit

të klerit katolik”.8-“Për popullarizimin e këtij procesikomitetet ekzekutive të bënin propa-gandë masive”.10-“Nga ana e Sigurimit të bëheshinrekrutime në radhët e priftërinjve”.Pika e 9-të nuk ka gjetur miratimin eEnver Hoxhës. Në këtë pikë kërkohejqë kisha e Qelzës të mos përdorej më sifaltore për si muze demaskues përklerin katolik. Si duket Hoxha nuk eshihte të duhur gjetjen e këtij momenti.

NJË NGA DËNIMET E SHUMTATË KLERIT KATOLIK

Më 27 nëntor 1945 komu-nistët arrestuan një grup që ato thoninse e kishte emrin “Bashkimi Shqiptar”.

Në bazë të akuzave të 28 janarit 1946,dhe materialit të përgatitur nga Sek-sioni i Mbrojtjes së Popullit, më 31janar 1946, Gjykata Ushtarake e Shko-drës me kryetar Mustafa Iljazin dheanëtarë Namik Qemalin, ToninMilotin, duke pasur prokurur AranitÇelën nxori në gjyq 39 anëtarë të orga-nizatës, si një goditje që i jepej kleritkatolik në Shqipëri. Gjatë përmendjessë akuzave, turma në sallë bërtiste:“Rroftë Partia Komuniste eShqipërisë” (“Koha e re”, 1 shkurt1946).

Të pandehurit akuzoheshinse ishin pjesëmarrës në “organizata ter-roriste”, në marrëveshje “me krim-inelët e luftës”, se kishin bërë planenëpërmjet “atentave” për terror në pop-

ull me synimin për përmbysjen e“pushtetit popullor”.

U dënuan me vdekje: PadërGiovani Fausti, Daniel Dajani, PadërGjon Shllaku, Gjergj Bici, Gjelash Lu-lashi, Qerim Sadiku, Mark Çuni, FranoMirakaj. U ekzekutuan më 4 mars1946. Me burg të përjetshëm dhe punë tërëndë u dënuan: Gjelosh Luli, PjetërBeniti, Ndoc Vata, Gjon Shllaku,Preng Lezaj, Zef Mirdita.

Me 30 vjet burg të rëndë dhepunë të rëndë u dënuan: GjovalinZezaj, Mark Lulashi, Mark Shllaku,M. Kurti, Andro Petroviç, Pjetër Delia.Me 20 vjet burg dhe punë të rëndë udënuan: Luigj Shoshi, Paulin Pali.Me 15 vjet burg dhe punë të rëndë u

dënuan: Luigj Kçira, Rrok Martinidhe Çesk Gjeloshi.

Me 10 vjet burg dhe punë tërëndë u dënuan: Pjetër Gjoka, MyfitBushati, Nik Delia.Me 5 vjet burg dhe punë të rëndë udënuan: Ernesto Dema, Pjetër Kokrri,Jak Vasa.Me 2 vjet burg dhe punë të rëndë udënuan: Dedë Mëhilli, Osman Plaku,Hysen Sali, Pashuk Kola, Ndoc Roku

(me kusht).U liruan për mungesë provash: ToninBianku, Lazer Kodheli, Ndue Biba (poaty, 23 shkurt 1946).Në këtë gjyq deputeti Kolë Prela dësh-moi pro Padër Gjon Shllakut dukesjellë, për pasojë, edhe heqjen emëvonshme të mandatit të tij sipas“kërkesës së zgjedhësve të tij

KATOLIKËT, PËR HERË TË PARË ME “STATUT”

Si një rast i veçantë, kleri më i goditur,ai katolik, në kundërshtim me çdonormë kanonike u pajis me statut tëveçantë dhe iu ndalua lidhja me Papën

e Romës. Më 30 korrik 1951, Presidi-umi i Kuvendit Popullor, dekretoistatutin në fjalë, në bazë të“propozimit” të paraqitur më 26 qer-shor 1951.

Për këtë ishte bërë një punëparapërgatitore në Shkodër duke ven-dosur pranë kishës edhe një aparatburokratik që nuk kishte qenë më parë.Vite më vonë, më 22 tetor 1966,Ipeshkvi e kryetari i Kishës Katolike tëShqipërisë i shkruante kryeministrit separa 15 vjetësh, imzot BernardinShllaku, ish-kryetar i KKSH-së, kishtendërhyrë në emër të Mehmet Shehutnë bazë të ligjit mbi komunitet fetare,për formimin e një statuti të kishës nëmënyrë që kjo të njihej si ent.

Sipas statutit, kisha kishte“karakter nacional”, ishte person ju-ridik që përfshinte gjithë besimtarëtkatolikë në Shqipëri. Kisha drejtohejprej Episkopatit Katolik Shqiptar, (icili përbëhej prej ordinarëve të dio-qezave), në krye të së cilës qëndronteordinari i Arqipeshkvnisë MetropoliteShkodër. Kisha katolike përbëhej ngaArqidioqeza e Shkodrës, e Durrësit, eLezhës, e Sapës, e Pultit dhe AbaciaNullis e Mirditës.

ENVER HOXHA

Të hidhen nëgjyq priftërinjtë


Personazhi i kësaj fotoje është një de-putet i legjislativit shqiptar. I vrarë metop në vitin 1963 ai është një rast i ska-jshëm i demonstrimit të vrasjes poli-tike. I lënë në këtë mënyrë që tëshikohej nga popullata e zonës, vrasjae tij i shërbente forcimit të frikës. Kjoështë njëra nga fletët e këtij libri qëhedh dritë në tunelin e gjatë të përgjak-jes së politikës shqiptare.

PRAKTIKA E FUNDIT QËÇONTE NË MARRJEN E JETËS

SË PERSONIT

Vitet e para të regjimit komunist janëtë mbushura me ekzekutime të shumtame gjyq e pa gjyq. Jeta e njeriut nukkishte asnjë lloj rëndësie. Ajo kon-siderohej asgjë nëse nuk ishte në kon-sideratë të partisë e në vijimësi tëinteresave të saj. Ekzekutimet mevdekje deri në fillim të vitit 1947, nukishin të rregulluara ligjërisht, por ve-prohej sipas një sistemi të marrë memend, e më së shumti spontan. Për këtëarsye shumë ekzekutime të periudhësqë i përkasin periudhës deri më 1947nuk përmbajnë asgjë nga fjalët e fundittë personit.Pushkatimi makabër i procesit tëMaliqit në nëntor 1946, u bë pa pasurparasysh fjalët e fundit të të dënuarve,por vetëm tregimin e shfaqjes së rad-hës e të forcës ndaj të tjerëve.

DEKRETI I 1947-S

Më 10 janar 1947, doli dekreti nr.264 iPresidiumit të Kuvendit Popullor, qëshpalli ligjin nr.390, datë 10 janar 1947“Mbi ekzekutimet e dënimeve”. Kyligj ngarkonte Ministrinë e Punëve tëBrendshme të mbante evidencën mbiekzekutimet në të gjithë Shqipërinë,evidencë e cila nuk pati vijimësi në ru-ajtjen e arkivin e saj. E drejta e kon-trollit mbi këto ekzekutime i jepejprokurorit të çështjes.

Në kapitullin e dytë, përcak-tohej se dënimi me vdekje nga gjykatamund të jepej me pushkatim ose mevarje. Ekzekutimi shtyhej në rast seishte paraqitur kërkesë për ekzeku-timin, pikë kjo krejt e pazbatueshme nërealitet.

Në nenin 7 të ligjit përcakto-hej se dënimi me vdekje ekzekutohejnga MPB-ja në një lokal ose vend tëmbyllur ku nuk mund të hynte publiku.Sipas kësaj pike ekzekutimet mund tëbëheshin në dhoma të mbyllura. Idënuari lajmërohej një ditë më parë sedo ekzekutohej.

Të pranishëm në vendin eekzekutimin përveç togës së pushka-timit ishin prokurori, i deleguari ipunëve të brendshme, mjeku dhe njësekretar. Një kopje e procesverbalit tëekzekutimit i bashkohej akteve gjyqë-sore, gjë që nuk është bërë për të gjitharastet.Sipas nenit 9, kufoma e të ekzekutuaritmund t’u dorëzohej familjes, ndërsa nërast refuzimi varrosej nga shtetit “me

shpenzimet e tij”. Në fakt kjo ishte iro-nia më e madhe pasi as që mund tëmendohej ky “humanizëm” në raste tëtilla.

URDHRI I DËNIMEVEME VDEKJE I 1950-S

Më 9 shkurt 1950 ministri i Punëve tëBrendshme Mehmet Shehu lëshon ur-dhrin mbi vendimet ekzekutim mevdekje që jepeshin nga organet gjyqë-sore. Sipas këtij urdhri, dënimi jepej:1-Pasi ishte dhënë vendimi i formës sëprerë si dhe dekreti i Presidiumit tëKuvendit Popullor.2-Pasi të dilte urdhri i ministri meshkrim.3-Urdhri përpilohej nga Dega e 7-të eSigurimit të Shtetit kur kishte karakterpolitik dhe nga ana policia kur kishtekarakter ordiner.4-Urdhri duhet të përmbante:a) Gjeneralitetet e personit.b) Numrin e vendimit dhe datën egjykatësc) Datën, orën dhe vendin e ekzeku-timit, si dhe kush ngarkohet përekzekutim, me emër mbiemër, gradëndhe detyrën.5-Për çdo ekzekutim bëhej procesver-bali ku shkruhej edhe fjala e fundit e tëdënuarit. Procesverbali i dërgohejdegës nga ishte përpiluar urdhri, e cilaia dërgonte ministrit.

PRAKTIKA E EKZEKUTIMEVE

Në fakt kjo ngeli në vija tëpërgjithshme dhe praktika kryesore eekzekutive gjatë regjimit komunist, përrastet kur ishte marrë nga gjykatavendimi i formës së prerë dhe kur njëdekret i Presidiumit të Kuvendit Popul-lor, kishte refuzuar faljen e jetës.Pasi dilte dekreti, ministri i Punëve tëBrendshme, ngarkonte degën e rrethitpërkatës ku ishte dhënë dënimi i for-mës së prerë të hartonte planin emasave i cili përfshinte grupin që dongarkohej për ekzekutim, mjekun,vendin bashkë me skicën, rrugën ngado kalohej, orën, datën, etj.

Zëvendëskryetari i degës sëbashku me sektorin përkatës hartontekëtë plan masash i cili miratohej ngakryetari i degës së punëve të brend-shme të rrethit përkatës. Në grupin ecaktuar kishte persona aktivë dhe pa-sivë. Grupi pasiv sillej për të marrëzemër në pushkatime të tjera kur do tëbënte të njëjtën gjë vetë.I dënuari mbahej 24 orë në izolim nëmënyrë që të mos kryente vetëvrasje.Ditën e zbatimit të ekzekutimit mevdekje, merrej në dorëzim nga grupipërkatës. I dënuari çohej në vendin ecaktuar. Atje i lexohej për herë të fun-dit vendimi i formës së prerë ngaprokurori dhe ftohej i dënuari të po-honte fjalën e fundit. Pasi mbarontekjo, hartohej procesverbali përkatës kuishte dhe nënshkrimi i mjekut që vërte-tonte vdekjen. Njoftimi i posaçëm idërgohej gjykatës dhe Presidiumit të

Kuvendit Popullor. Praktika e ekzekutimit kon-

siderohej nga degët e punëve të brend-shme si dokumentacion i përkohshëmme vlerë ruajtje deri në 5 vjet. Për këtëshkak, pothuaj të gjitha ekzekutimetnuk kanë skica apo vende varrimi,ndërsa në rastin më të mirë të tyre,mund të gjesh praktikën e ekzekutimittë lidhur me dosjen hetimore – gjyqë-sore.

FJALA E FUNDIT

Nga një lexim i përgjithshëm që u kambërë fjalëve të fundit të të dënuarve,kam vënë re një ndarje të thellë midisdënimeve politike dhe atyre ordinere. Përgjithësisht të dënuarit politikë nëfjalët e fundit kanë shprehje të tilla:“Rroftë Shqipëria”, “Rroftë Shqipëriaetnike”, “Mos u hakmerrni mbi fëmi-jët”, etj.

Përgjithësisht të dënuarit or-dinerë (që kishin kryer vrasje) në fjalëne fundit shprehen pro regjimit. Kështufjala e fundit e tyre është në formën:“Të rrojë Partia”. Sidomos në ekzeku-timet e viteve 80, kjo është shumë etheksuar. Madje, një i dënuar për njëkrim të rëndë në Durrës më 1987, sh-prehej në fjalën e fundit me fjalët: “duatë këndoj një këngë për partinë dheshokun Ramiz”.

Por interesante është edhefjala e fundit e komunistëve të përjash-tuar e të dënuar. Duke filluar nga KoçiXoxe e deri te pushkatimi i fundit mefjalë që i takon vitit 1977. Këto fjalë tëfundit në esencë kanë fjalët: “Të rrojëpartia”, e në ndonjë rast edhe fjalët sht-esë “Të rrojë populli”.

Dekret, nr.3584, datë 12.11.1962

Mbi ekzekutimin e vendimeve Pe-nale,

Në mbështetje të nenit 58, pika 6, tëKushtetutës së Republikës Popul-

lore të Shqipërisë;Me propozimin e qeverisë;

Presidiumi i Kuvendit PopullorNxjerr këtë dekret:

Dekret mbi ekzekutimin evendimeve penale

Kapitulli IDispozita të përgjithshme

NENI 1Gjykata, me të marrë vendimin penaltë formës së prerë, ua dërgon për tavënë në ekzekutim, organeve tëngarkuar me ekzekutimin e tij.Këto organe, kur fillon ekzekutimi,duhet të njoftojnë gjykatën që ka dhënëvendimin.

NENI 2Organet e ngarkuar për ekzekutimin evendimeve mbajnë evidencë mbiekzekutimin e tyre

Neni 3Kontrolli për ekzekutimin e vendimeveushtrohet nga prokurori.

Kapitulli IIMënyra e ekzekutimit të vendimevepenalea)Dënimi me vdekje

NENI 4Vendimi që përmban dënim me vdekje,ekzekutohet nga organet e punëve tëbrendshme me pushkatimin e të

dënuarit, përveç kur në vendimin egjykatës caktohet ekzekutimi me varjenë litar.

NENI 5Në rast se paraqitet kërkesë për falje,sipas rregullave të caktuara në nenin349 të Kodit të procedurës penale,ekzekutimi i vendimit pezullohet gjernë përfundimin e shqyrtimit të kësajkërkese.

NENI 6Në ekzekutimin e vendimit me vdekjemarrin pjesë, sipas rastit, prokuroricivil ose ushtarak, mjeku dhe njësekretar. Për ekzekutimin mbahet njëprocesverbal që nënshkruhet prej per-sonave të sipërm. Një kopje e pro-cesverbalit i dërgohet gjykatës që kadhënë vendimin përfundimtar për tabashkuara me aktet.Gjykata duhet të njoftojë, jo më vonëse 24 orë nga marrja e kopjes së pro-cesverbalit të përmendur më lart,nëpunësin e gjendjes civile që të bëjëregjistrimin në regjistrin e vdekjes.

NENI 7Kufoma e personit të ekzekutuar var-roset nga ana e organeve të punëve tëbrendshme, me shpenzimet e shtetit.

Njoftimi i Presidiumit të KuvenditPopullor mbi refuzimin e faljes së jetëspër të dënuarit me vdekje.

Urdhri i ministrit të Punëve të Brend-shme mbi ekzekutimin e dënimit mevdekjeProcesverbali i ekzekutimit

Si kryheshin ekzekutimet me vdekje në komunizëm?


PERGATITI PRANVERA SMITH

Nga Shqipëria në Turqi, nga Turqianë Suedi, prej aty në Japoni, dhe mëpas në Australi për t’u kthyer sërishnë Suedi. Ky është itinerari i rrugë-timeve të artistes, e cila që në fillimete saj bëri bujë jo vetëm për zërin ebrishtë por edhe talentin që shfaqinë kinematografi.

Është kthyer në vendlindjevetëm për pak ditë. Krah për krahme bijat Sarën dhe Anin e shoqëronedhe e motra. Ndërsa, i shoqi,Sokoli, na përshëndet nxitimthi dheme shumë mirësjellje largohet. “Timshoqi nuk i pëlqen të duket – thotëme të qeshur dhe si dikur ne filmin“Duaje emrin tënd” i jep krejtpavetëdijshëm një lëvizje kokës përtë larguar flokët nga sytë. Kush e kanjohur dikur, këtu e 20 vjet më parënuk do ta kishte të vështirë ta njihteedhe tani, sepse koha kishte ndaluarpër të. Ka mbetur po ajo, vajza emirë, e brishtë dhe po qa e bukur siatëherë kur çonte peshë sallat e fes-tivaleve. Megjithëse prej vitesh ështëshkëputur nga karriera, nuk i ështëzbehur aspak dëshira për t’i kujtuarato çaste të magjishme të sëshkuarës.

Madje, në bisedën me tëkapet tinëz edhe ndonjë “peng” iskutur në nënvetëdijen e saj, pavarë-sisht se insiston duke përsëritur mezë të lartë - “ka qenë zgjedhja ime”.Sigurisht që i është dashur të marrënjë vendim: ose të vraponte pas tëshoqit, profesorit të nderuar dheburrit të mençur që ajo ka dashu-ruar, ose të vazhdonte karrierën nërrugën e saj të artit. Nëse dikushtjetër në atë stad do ta kishte pasurtë vështirë të hidhte pas krahëvesuksesin e arritur, ajo nuk ka hezi-tuar aspak të bënte gati valixhet dheta linte këtu gjithë famën, për tërrugëtuar bashkë me të shoqin dhepër të ndërtuar një jetë të re largshkëlqimit të skenës.

“U larguam për një jetëmë të mirë” – thotë ajo e ndërgjegjë-suar tashmë, dhe me një altruizëmtë dukshëm kuptohet se këtu e kafjalën sidomos për të ardhmen e va-jzave të saj, për rritjen profesionaletë të shoqit, e më pas për vete.Megjithëse fillimi për të ishte tepërpremtues dhe më shumë shpërblyesnga çka pritur, asaj i është dashurshpesh të nisë nga e para. Sot punonsi edukatore në një nga kopshtetshtetërore në qytetin e Dysenburgut.Ka kryer kurse studimore dhe ështëspecializuar për të investuar në njëtjetër fushë, dhe ndihet e realizuarme jetën që ka zgjedhur.

Si gruaja e përkushtuar,nuk ka hezituar për asnjë çast të nd-jekë pas udhët e të shoqit, si mama ededikuar, nuk ka reshtur të jetëgjithnjë pranë vajzave dhe kjo duketse i jep një kënaqësi të pakraha-sueshme asaj. Kur ndalet tani, tëshohë udhën që ka bërë ndihet e“shëruar” nga pengjet që la passepse ka ruajtur të fortë familjen,atë që ajo ka gjënë më të shenjtë nëjetë.

Vini shpesh në Shqipëri? Çfarë jutërheq këndej?

-Janë prindërit e mi që jetojnë këtu. Ky

është vendi im dhe duavazhdimisht t’i ruaj kon-taktet me të, për më tepërfëmijët kam dëshirë t’isjell sa më shpesh që tëmos e harrojnë prejard-hjen e tyre. Ne vijmë çdovit që të jemi më në ko-rent me Shqipërinë dhegjërat që ndodhin këtu.Nuk duam t’i shkëpusimkontaktet. Duam tëmbetemi të lidhur meorigjinën. Për vajzën evogël kjo ndoshta ështëpak më e vështirë pasi ajoka lindur andej por për-piqem sa mundem që ajota ndiejë këtë.

Ju u larguat ngaShqipëria në një kohëkur ishit në kulmin ekarrierës. Çfarë jushtyu drejt kësaj zgjed-hjeje?-Duke qenë fillimet edemokracisë të gjithëkishin kureshtje për tëkapërcyer kufijtë. Për një jetë më tëmirë kuptohet. Jo se kemi qenë tëizoluar, pasi edhe unë edhe im shoqkishim dalë edhe më parë (unë me kon-certe, Sokoli, im shoq, pra, mestudime) por ndoshta pasi e njohëm atëbotë na tërhoqi edhe më shumë për tëkërkuar diçka ndryshe, ta provonimjetën në një dimension tjetër.

Megjithatë a nuk iu erdhi keq që polinit një tjetër dimension, siç ishte aii këngës, të cilin e kishit ngriturbukur në Shqipëri?-Sigurisht që e kam lënë me keqardhje.Për më tepër që fillimi ka qenë jo paki vështirë në një vend të huaj. Por nekemi qenë jo thjesht me statusin e em-igrantit pasi im shoq gjithnjë në çdovend ku shkonim ishte i ftuar nga uni-versitetet përkatëse. Ai ishte profesorshumë i zoti dhe për këtë ka qene gjith-një i kërkuar. Pra, jeta jonë ekonomikedhe sociale nuk ka qenë fort e vështirëpër t’u përshtatur, pavarësisht se naështë dashur shpesh t’ia nisim nga epara.

Dhe nuk më thatë se sa të lehtë epatët të lini karrierën tuaj për t’ianisur gjithnjë nga e para në këtovende?-Tani po të kthej kokën pas shoh qëkam marrë vendimin e duhur. Ka qenëzgjedhja më e mirë të ndiqja pas timshoq dhe familjen time, pasi për muakjo është gjëja më e shenjtë. Po thoni se keni sakrifikuar karrierëntuaj për karrierën e bashkëshortit?-Jo, nuk mund të them se ka qenësakrificë. Këtë zgjedhje e kemi bërë nëmënyrë shumë paqësore. Mund tëkisha zgjedhur si shumë shqiptarë tëtjerë, të rrija vetë me dy vajzat këtu dheai të vazhdonte të punonte jashtë,mirëpo për mua nuk kishte kuptim kjomënyrë jetese. Unë e kam shumë tërëndësishme jetën në familje. Ka qenë

një vendim i dhimbshëm e megjithatëpër mua familja ishte para karrierës. Ikam kushtuar shkollë, energji dheshumë pasion karrierës sime, por amaasnjëherë nuk pata hezitim për të zg-jedhur familjen.

Nuk kishit një mënyrë për t’i pasurtë dyja?-Bëra një përpjekje në fillim. Provovatë vij herë mbas herë por më pas fillovatë kuptoj se ishte e pamundur. Kurnjeriu dëshiron të bëjë karrierë duhett’i kushtohet asaj totalisht. Gjithsesi,jam përpjekur të mos i shkëpus farekontaktet me artin. Në Turqi isha ped-agoge drame, dhe në një fare mënyrendihesha në profilin tim. Edhe kurishim në Japoni m’u dha një mundësishumë e mirë për të realizuar një kon-cert në Tokio, gjë që po të isha këtunuk do ta kisha pasur atë shans. Ja,këto gjera, të vogla në dukje ndoshta ekanë mbushur jetën time, dhe më kanëplotësuar boshllëqet e artit. Këto ak-tivitete më bënë të mos e ndjeja shumëshkëputjen.

Pak e veçantë zgjedhja juaj. Nësenjë vajzë artiste do të prirej të lidhejmë një djalë që i përket kësaj fushe,ju zgjodhët një profesor, akademik.Çfarë ju tërhoqi tek ai?-Nuk e di…(qesh). Kur rashë nëdashuri nuk e dija se çfarë më tërhiqte.Madje ai ishte fare i paintersuar përartin. Ai më deshi mua siç isha, jo përfaktin se isha artiste. Ishte shumë burrëi mençur, dhe më bëri menjëherë përvete. Ka cilësi aq të mira saqë edhe taniqë kanë kaluar 20 vjet nga njohja jonëdi ta mbajë lidhjen aq të bukur si në fil-lim.

Thatë se atë nuk e tërhoqi këngë-tarja tek ju: çfarë atëherë?-Nuk di ta them, ndoshta duhet pyeturai…(qesh). Mbaj mend se ka qenë

dashuri me shikim të parë(qesh). Jemi njohur nëPogradec. Unë isha me kon-cert ndërsa ai ishte mepushime me miqtë e vet.Njëri nga shokët e tij ishtenjë miku ynë i përbashkët(punonim bashkë në radio)dhe aty u njohëm. Mjaftoinjë prezantim dhe që atëherënuk jemi ndarë më.

Martesa solli ndryshime nëkarrierën tuaj?-Jo, absolutisht jo. Vazhdoiçdo gjë si më përpara. Porkur lindi Sara sigurisht qëjeta ime nuk mund të ishtepo aq aktive, sepse kur vjennjë fëmijë në jetë kërkonpërkushtimin e nënës.Megjithatë nuk është se utërhoqa nga karriera, porshumë shpejt ndodhënndryshimet politike dherrjedhimisht edhe jeta jonëmori udhë tjetër. Tani u bë kohë që keni ndër-tuar jetën në një vend tjetër.

Jeni e realizuar, ndiheni e kënaqur meçfarë keni arritur?-Nuk mund ta them plotësisht, pasi jamnatyrë që kam shumë ambicie. Jam ekënaqur me çfarë kam arritur sepsegjithnjë kërkoj më të mirën dhe sa mëshumë ndaj vetes. Kam arritur gjithëçfarë kam dashur, shkollën, zgjedhjene profesionit dhe kjo më ka kërkuarshumë punë. Megjithatë sërish mendojse kam gjëra të tjera që mund të reali-zoj.

Çfarë përshembull?-Ah, kënga, sigurisht. Do të doja të ri-vazhdoja këngën. Por pa lënë mënjanëedhe profesionin e ri që kam, atë të më-sueses. Sepse çdo vit shtohen kërkesat,ashtu siç edhe unë vetë kam kërkesandaj vetes: Të kem përmirësime, zhvil-lim, sepse nuk mjafton thjesht tëmbarosh shkollën, por të evoluoshbashkë me kohën, ndryshe mbeteshmediokër. Për mua ende nuk kambaruar shkolla, përkundrazi vazhdojtë hap librat dhe të lexoj si të isha endeme studime. Puna kërkon shumë vull-net, gjithmonë eksperienca dhe sfida tëreja me fëmijët.

Ku ndryshon mësimdhënia atje nëkrahasim me atë në Shqipëri?-Shumë do të thoja. Në shkollat tonamësimdhënia jepet në mënyrë shumëshabllone. Ndërsa aty ku unë japmësim je vazhdimisht në koherencëme të rejat dhe çdo gjë është në zhvil-lim. Në Suedi i referohen shumëstudimeve më të fundit, dhe gjithmonëzgjidhet çfarë është më e mira përfëmijët. Edhe në kopësht edhe nëshkollë ku kam punuar si mësuese nekemi një bibliotekë të madhe ku shko-jmë të gjithë dhe studiojmë sistematik-isht për të dhënë më të mirën përfëmijët.

Si janë marrëdhëniet tuaja me

nxënësit dhe prindërit?-Më duket sikur do mburrem por fëmi-jët mua më duan shumë. Madje, vetëprindërit e ndiejnë këtë dhe ma shpre-hin. Janë shumë të kënaqur që fëmijëtndihen mirë me mua. Të gjithë mëthonë se e kam këtë aftësi t’i bëj fëmi-jët për vete.

Vetëm fëmijët? Po të rriturit?-…( qesh), e njëjta gjë. Kam marrëd-hënie shumë të mira edhe me kolegët emi, edhe me prindërit të cilët sa herëvijnë më bëjnë komplimenta dhe mëshprehin falenderime për mënyrën sesi i trajtoj fëmijët e tyre. Përpiqem tëjem e dashur dhe e sjellshme më tëgjithë.

Pavarësisht moshës, dukeni shumë ere. Po për pamjen tuaj merrni kom-plimente?-(qesh…) edhe marr. Por jo gjithmonëndihen të lirshëm t’i shprehin njerëzitme të cilët nuk kam afrimitet.Megjithatë unë e ndiej kur ata kanësimpati për mua. I kuptoj nga mënyrase si më shikojnë, apo flasin.

Kjo falë pamjes tuaj?-S’mund të them. Ajo që unë shohështë se si fëmijët më presin me entuzi-azëm dhe sapo shkoj në mëngjes mëthonë “oh sa e bukur je…”. Kjo ështëgjëja më e bukur për mua, pasi ngafëmijët vjen aq e pastër kjo shprehje.Megjithatë mendoj se ata nuk tërhiqennga unë thjesht sepse jam e bukur pore ndiejnë mirësinë time për ta. I dua aqshumë dhe ata e ndiejnë. Më vjen mirëqë marr pjesë në rritjen e tyre sepse ijap edhe nga kultura jonë. Shumëfëmijë ma thonë pa drojë fare “oh sa tëdua ty…, sa e mirë je” sepse edhe unëu flas atyre pa rezerva “ua sa bukur qëje veshur, sa bukur i ke rregulluarflokët, apo sa shkëlqim i jep grupitsot…” dhe ata kënaqen.

Për këtë arsye janë edhe prindërit tëkënaqur me ju?-Ata janë shumë të interesuar se kushvjen e kush ikën nga kopshti. Dhe kurjanë të kënaqur ata marrin në telefonshefen dhe ia shprehin vlerësimin qëkanë për edukatoret që rrisin fëmijët etyre.

Po me kolektivin si është marrëdhë-nia juaj?-Po, kam një marrëdhënie shumë tëmirë. Nuk e ndiej fare veten të huaj.Shoqëria shqiptare është ndryshe mesuedezët, këta janë shumë të mirë,shumë të dashur, por ama e gjej vetenndryshe në miqësitë shqiptare.

Keni shumë miq atje?-Po kemi. Sokoli, im shoq, ka mëshumë miq, që pastaj janë bërë miq tëpërbashkët.

I keni ruajtur kontaktet me miqësitëe vjetra?-Po, mundohem. Më së shumti përmestelefonatave. I kujtoj për ditëlindje apofesta të ndryshme. Por, shumica e

NNeerrttiillaa KKookkaaDashuria ime me profesorin

LONDON MARCH 2009 27shoqeve të mia janë jashtë, dhe ndon-jëherë rrallë na bie të takohemi. PshëMerita Halili erdhi më takoi para pakkohësh në Suedi.

****

Si është dita juaj në përgjithësi?-Oh dita ime nis me shume stres e rrë-mujë pasi më duhet të zgjohem shumëherët. Vajza e vogël nuk zgjohet dot pamua. Ajo do që patjetër të jem unë nështëpi kur zgjohet, e ka shumë të do-mosdoshme që ta zgjojë mami (qesh).Është pak stresant mëngjesi sepseduhet të bëhemi gati në një kohëshumë të shpejtë dhe korrektësia atjeështë shumë e rëndësishme. Vajza(Ani) duhet të jetë në tetë pa pesë sepsei nis mësimi, puna ime fillon në 8.30ndaj dhe gjithnjë jemi me ngut.Ndërkohë që puna merr pjesën më tëmadhe të ditës. Dhe atje është ndryshe:gjatë 8-orëshit duhet të jesh e fokusuartotalisht në punë. Pra, këto orë duhet tëjenë orë të vërteta pune dhe s’mund t’ishmangesh dot. Nëse ndodh që nukjemi në gjendje të mirë apo kemi njëmërzi a shqetësim mund të marrim lejedhe të ikim por ama s’mund të bëjmësikur po punojmë.

Po kur keni ndonjë problem kushështë personi që i hapeni më lehtë?-Absolutisht që është familja ime.Është Sokoli, im shoq, është vajza emadhe, ajo është e rritur tashmë dhe ekam si shoqe atë, i kërkoj shumëmendim. Sepse kështu është ndërtuarmarrëdhënia jonë, edhe ata më hapenmua për çdo gjë. Kam gjithashtumotrën time, të cilën kam kontakte tëshpeshta, flasim çdo ditë në telefon.

Duket sikur familja ka krijuarvarësi ndaj jush? -Jo, nuk varemi nga njëri-tjetri porthemi sa mirë që kemi njëri-tjetrin. Mevajzat jam shumë e lidhur dhe mua mëvjen mirë për këtë. Gjithmonë them“oh sa mirë që kam dikë që t’i hapem”.Sara është aq e zgjuar dhe e mençur satë jep mend, dhe mua më ndodh gjith-monë t’i them “sa mirë që të kam ty”.E ke për një këshillë, për një fjalëngushëlluese, është një vajzë e mrekul-lueshme, një dhuratë e madhe marrëd-hënie ime me të.

Pra, ju jeni mama tolerante dhe ebutë me të?-Jam shumë e butë, por ama tolerancaime ka një kufi nëse është e nevo-jshme. Nuk jam liberale por jamshumë fleksibël dhe përpiqem sa mun-dem që t’i përshtatem. Pra, ne kemimarrëdhënie si nënë e bijë por edhe sishoqe. Nuk është aspak e lehtë për muapasi kam dy vajza që kanë diferencëmoshe nga njëra-tjetra, është Sara qëështë e rritur dhe Ani që është ende evogël. Pra, më duhet të sillem në dymënyra krejtësisht të ndryshme. Njëramë kupton shumë mirë dhe tjetra që kanevojë për kufij sepse ajo ende nuk diakoma se çfarë duhet dhe çfarë nukduhet: kështu dua sepse kështu mëpëlqen-thotë, por s’mund të jetë kështu(qesh). Dhe kufijtë që përpiqem t’i vëjanë që t’i tregoj se duhet respekt dheedukatë.

Po yt shoq çfarë roli ka në marrëd-hënie me fëmijët?-Ka marrëdhënie normale. Ai vërtetëkontribuon në rritjen e tyre por mamajaështë ajo që ka rolin kryesor. Ndoshtaka të bëjë edhe profesioni im i tan-ishëm. Më ka bërë të jem më e nd-

jeshme por edhe më e vëmendshmendaj nevojave të fëmijëve.

Po në marrëdhënie me tënd shoq? -Jemi të pandarë. Nuk ka kufij mesnesh. Gjithmonë biem dakord kurështë fjala për të ndërhyrë te fëmijët.Nuk ka: unë mendoj kështu apo timendon ashtu. Japim dhe marrim…bëjmë shumë për njëri-tjetrin.

Ju është dashur gjithnjë të merrnivalixhet në krahë e të ndiqni nga pasbashkëshortin sa herë që ai ka nd-jekur karrierën e tij. Ndërkohë qëkarriera juaj mbeti në mes; keni ke-qardhje për këtë?-Jo, sepse ka qenë zgjedhja ime dheunë e kam bërë me vetëdije këtë.

Por ju është dashur disa herë të fil-loni nga fillimi. Kaq e madhe ështëdashuria juaj për të?-Po, shumë e madhe. Por e di që po kaqtë madhe e ka edhe ai për mua.

Duket si një dashuri në përrallakështu siç e shprehni ju?-Është vërtetë shumë e bukur marrëd-hënia jonë, dhe unë them sa herë“Faleminderit Zot”.

Besoni në Zot?-Besoj në një qenie të mbinatyrshmepor s’mund të them se jam besimtare emadhe. Ne jemi rritur në një epokë qëishte kundër këtij besimi. Tani në këtëmoshë e kam shumë të vështirë tëshkoj në kishë apo të ndjek rite fetare.

Po vajzat?-Jo. Nuk ua kemi ushqyer këtë. Sara,vajza e madhe beson më shumë nëshkencë, ndërsa e vogla nuk është e in-teresuar.

Vajzat për çfarë kanë më shumëprirje: Nga arti apo nga shkencatekzakte?-Sara është 20 vjeçe tani dhe studionpër ekonomik në një nga universitetetmë të mira në Suedi. Ajo studion nëshkollë private, jo në sajë të pagesëssonë por në sajë të aftësisë së saj dhe

pikëve qëmblodhi. Ajombaroi shkollëne mesme merezultate tëshkëlqyera dhekur mbaroi eftuan të mbantenjë fjalim parashkollës si njënxënëse shem-bullore. Aq tëentuziazmuar undanë të gjithënga ky fjalim,saqë edhe kurshkoi në univer-sitet e ftuan sër-ish vitin tjetërqë të fliste paratë gjithëprindërve. Kjoka qenë njëmrekulli përmua, sepse ishtee zgjedhurandër të gjithavitet në këtëpërvjetor të shkollës.

Po Sara iu hapet për problemet e sajsentimentale dhe intime?-Sigurisht që po. Por më shumë hapetme motrën time. Me atë është shumëshoqe.

Mund të flasë ajo me ju për dashur-inë psh? Ka një të dashur?

-Këtë nuk mund ta them sepse duhet tëpyes atë. Ne jemi të hapura me njëra-tjetrën. Unë e mbështes atë për çdo gjë.Ajo ka krijuar besim tek unë, dhe ikam thënë “Mami është këtu sa herëajo të ketë nevojë, për të folur jo vetëmrreth shkollës por edhe problemeve tësaj shpirtërore”. Dhe ajo më kërkonvazhdimisht mendim. Nuk ka sekretemes nesh. Është krejt një mentalitettjetër mes mamës dhe fëmijës, jo sidikur në brezin tonë.

Me sa di ajo merret me muzikëgjithashtu?

-Po. Sara merret me muzikë, i bie ki-tarës dhe me miqtë e rinj të univer-sitetit po krijojnë një bandë tjetër.Është shumë optimiste dhe ka shumëplane lidhur me muzikën. Ne e kemilënë të lirë në zgjedhjen e saj. Tëshohim.

***Përveçse punës, a keni ndonjë çastargëtimi pas saj?-Puna që bëjmë edhe unë edhe im shoqështë vërtetë e lodhshme. Është shumëe bukur por nga ana tjetër të konsumondhe ti kur kthehesh në shtëpi nuk kemë fuqi për të harxhuar por veçse tëpërgatitesh për ditën tjetër. Pra, jeta juaj është vetëm punë-shtëpi?-Jo, s’po them këtë… Nuk e di si ështëjeta këtu, në fakt, por atje prioritet përne është puna. Kemi herë mbas hereedhe aktivitete që ne i ndjekim: shko-jmë në teatër, në opera apo veprimtariartistike që zhvillohen në qytet porvaret, jo gjithmonë.

Kujdeseni për veten? Për brendësinëapo për pamjen tuaj?-Jo nuk bëj shumë kujdes për veten.Më shumë kujdesem për detajet e va-jzave (qesh), dhe ndonjëherë ndihemnë faj që nuk i lë pak më të lira. “Këto

pantallona nuk të shkojnë, zgjidh njëfustan më të bukur...”.

Por, ju pyeta për veten. Me sa shohpër ju është më i rëndësishëm ku-jdesi për të tjerët?-Vetja imë është gjithmonë nëfund...(qesh).

Nga vjen e gjithë kjo shtysë? Ka njëdomethënie?-Ndoshta unë kam marrë shumë ngajeta, dhe jam mjaftuar me këtë. Unë qëe vogël kam marrë shumë vëmendjenga prindërit e mi, motra ime... dhefalë tyre arrita shumë gjëra në jetë.Tani është radha ime që të jap.

Si e mbani mend daljen e parë nëfestival?-Mbaj mend që kisha bërë grim, kishavënë make-up në fytyrë dhe më dukejvetja shumë e bukur (qesh). Se në fakt,nuk është se mua më dukej vetja ebukur pavarësisht se ma thonin shpesh(qesh). Madje fama që mora,ndryshimi që ndodhi menjëherë në

jetën time më çudisnin, sepse në faktisha po e njëjta, por papritur u kthevanë fokus.

Po atje jeni në fokus? Bie në sypamja juaj e bukur?-...qesh...pse ta fsheh... edhe po...

Yt shoq bëhet xheloz ndonjëherë përkëtë?-Joooo.... Në fillim ndoshta, por mëvonë u përshtatëm me njëri-tjetrin...

Po në veshje jeni e kujdesshme? Jupëlqen të visheni bukur?-Më pëlqen të vishem bukur, por nukjam ekstravagante. Kam shumë shijedhe përpiqem të përdor veshje që mëshkojnë. Të tillë shije përdor edhe përtë blerë veshjet e vajzave apo tëSokolit. Më shumë kënaqem kur blejdiçka për ta sesa për veten. Sepse jame mbingopur. Nuk më ka munguar gjëasnjëherë. Gjithmonë kam marrëshumë dashuri nga prindërit.

Po bashkëshorti jua shpreh dashur-inë hapur?-Sigurisht. Gjithmonë e gjen mënyrënpër të ma shprehur. Por në përgjithësiunë jam ajo që i shpreh më hapur nd-jenjat, qoftë kur jam e lumtur apo emërzitur.

Si e shprehni mërzinë? Kuptohenilehtë kur keni një shqetësim?-Po. Çdokush e vë re kur unë jam emërzitur. Nuk di ta fsheh. Jam shumë endjeshme si natyrë. Dje kalova te urae bllokut dhe pashë dikë që i bintegajdes e m’u mbushën sytë me lot,fillova të qaj. I binte aq bukur, kishtetepër talent dhe kishte dalë që të tjerëtt’i hidhnin lek. Thashë me vete: siështë puna e fatit. Ai shumë mirë mundtë ishte bërë dikush në jetë sepse kishteshumë talent, por kishte përfunduar atynë urë në mëshirë të të tjerëve.

Mendoni se kjo ndjeshmëria juajështë pak jashtë mode në këtë botëku jetojmë? -S’e di. Unë mendoj se të gjithënjerëzit kanë ndjeshmëri por nuk e për-dorin atë pikërisht prej frikës së këtijrealiteti.

Duke qenë kështu, ju ka ndodhurndonjëherë që të tjerët të abuzojnëme ndjeshmërinë dhe mirësinë tuaj?-Edhe më ka ndodhur. Por që të jesh emirë nuk do të thotë të mos i kuptoshsituatat. Prandaj kam filluar të punojedhe unë me veten. Unë përpiqemshumë që të mos i lëndoj të tjerët.Mundohem vetëm të bëj mirë, porështë shumë e hidhur kur kjo mirësi tëkthehet me të keq, ndaj në këtë moshëkam mësuar se si të përballem me tëgjitha. Ju kanë bërë ndonjëherë keq tëtjerët aq sa ju kanë lënduar?

-Ndonjëherë, ndonjë thashethem...Cili është thashethemi më i keq qëkeni dëgjuar për veten?-Nertila ka rënë nga motori, ka pësuaraksident... Nertila vdiq... (qesh) ështëkaq e tmerrshme. Dhe kur më shihninreagonin: “uaaa qenke gjallë...”. Çfarësikleti. (qesh).Po atje ekzistojnë thashethemet?-Sigurisht. Thjesht atje janë më të ka-mufluar. Por kam vënë re që në gjithëbotën ku kam udhëtuar kathashetheme, në mënyra të ndryshmepor ama të gjithë flasin për të gjithë.Është e pamundur t’u shpëtosh.


Këtë sentencë me qellim e për-dora për ta shpjeguar bukurinëjo vetëm të këngës shqipe, por

edhe të një interpretueseje te e cilabukuria e këngës shqipe vezullonte sikristal në qiellin e lartë në interpre-timin e këngëtares e mirënjohur Xhe-jlane Broqi, sepse interpretimi dhe lojae këngës së saj si narracion ndërthuretnë disa elemente qenësore si janë in-tuita,refleksionet e timbritmelodik,baza ritmike e këngës,mistikae ëndrrës si prosede artistik dhe sëfundi shikuar nga këndvështrimet ekoncepteve të shumta estetike si janëndijimet,imagjinata, përjetimet dhe tëtjera, e që janë pjesë e paradigmave tëkodit të metaforave të bukura siç dihetdhe siç thotë Kandinski se “Arti ështëpërjetësisht i lirë”.

Disa herë kemi theksuar senë fushën e arteve në mbarë trojetshqiptare kemi artistë të cilët me tëdrejtë me veprimtarinë e tyre të madheartistike zënë vend nderi dhe të mer-ituar në Panteonin e skenës muzikorembarëkombëtare artistike.

Kjo vlen natyrisht edhe përsolisten Xhejlane Broqi,ajo ka qenësoliste e zhanrit të muzikës populloreqytetare e cila këngën e ka pasurvokacion dhe dashuri e që shprehejartistikisht me anë të vokalit të saj qëe kishte ideal të një bote të saj të brend-shme shpirtërore dhe e cila tërë jetën esaj ishte lidhur ngushtë me të,pra mekëngën si sublim i të jetuarit artistik.

Ajo me talentin që kishtedhe zërin e saj si mezosoprane e cilamë shumë anonte kah alti, ka kënduarme zë natyral ku ka pasur një vokal tëshkëlqyer,një zë “pushkë”por të nuan-cuar dhe të definuar me një kulturë tëlartë me një diksion të qartë dhe tëpastër ku bukuria e timbrit delte nëshesh si shprehja e vokalit natyror,sidomos në zërat e ulëta të saj dhekështu për bukuri shkrihej në botën esaj shpirtëro e artistike ,këtë e ka ar-ritur falë talentin dhe shkollimit tëzërit të saj te pedagogu i njohur pranFakultetit të Arteve në Prishtinë Profe-sori Trpkov .

Ndoshta shembullin që ekam citur them mund mos të jetë i qël-luar, por unë e kam përjetuar si tëatillë,sepse në repertorin e saj ka pasurmjaft këngë të shumë autorëve tanëdhe të huaj,ka pasur mjaft koncertegjatë karrierës së saj jo të vogël, pormua që më ka ngel si kujtim i pa shlyernjë interpretim i bukur i saj mu nëkompozimit tim që paraqet edhe iden-titetin tim krijues që shtreson një se-mantikë të strukturës artistike timen kupoetika muzikore e diskursit ndërlidhetnë mënyrë funksionale me tërë krijim-tarinë time të më vonshme.

Pra, fjala është për këngën“Zambaku i Prizrenit” ,kompozuarenkas për solistin tonë po ashtu tëshkëlqyer dhe të mirë njohur IsmetPeja i cili e realizoi në mënyrë mrekul-lueshme bashkë me Zef Tupecin (vetëm si incizim) në duet e që ështëprezantuar dinitetshem në një festivalprestigjioz të ish Jugosllavisë në vitet egjashtëdhjeta .

Këndoi për mrekulli në vitin1962 në një festival,i veshur me veshjekombëtare ngriti në këmbë mbi dyzetmi shikues në Kalemegdan për mjedistë Beogradit,që ishte rast i veçantë qënjë këngëtarë shqiptarë të pritet aqmirë në një rreth ku nacionalizmi kul-monte në pikat më të larta të urrejtjesndaj nesh dhe kombit tonë. Pra,me këtëkëngë edhe u afirmuar jashtë Kosovësdhe krijoj një reputacion të madh si

solistë i shkëlqyer.Po këtë këngë e futën në repertorin e

tyre edhe shumë këngëtar të njohur tëKosovës Esat Bicurri,Lilijana Çavollidhe të Shqipërisë ParasqeviSimaku,por edhe kjo soliste për të cilënbëjmë fjalë e cila pos shumë këngëvenga repertori i Anita Takes,PaulinaNikaj,Vaçe Zela,Bik Ndoja,dhe këngëtë shumë të tjerëve Xhejlane Broqikëtë këndoi shumë e shumë herë nëkoncerte dhe manifestime të ndryshmee sidomos në turneu e Ansamblit kom-bëtarë “Shota” në Çekosllovaki,1964,Francë,Belgjike,Zvicër në vitin 1965 eqë ajo turne zgjati plotë tre muaj.

Ky ansambël me renomembahet në mend se është i pari dhe ivetmi ansambël i folklorit deri tani qëi është lejuar ta shfaq programin e vetënë Teatrin e njohur Maria Antoaneta nëVersaj të Parisit me të gjitha ato cere-moni paraprake që zhvillohen para çdoshfaqjeje në këtë teatër. Mu këtu, kjosoliste e këndoj këtë këngë ,por ajo eprezantoi disi ndryshe,bukur,qetë,shikuar nga observimet e interpretimitmuzikor të ngrohtë,me ca ndërrime tëveçanta të destinuara për ndërtimin etërësisë së saj ku dimensioni lirik ikëngës i nënshtrohej një poetike plotëfiguracionesh, ku demonstronte tërëatë artin e saj interpretues si shprehje ebotës së saj intime siç thotë Frojdi

“Bota e artit është si bota elojërave fëmijërore një botë e lindurnga fantazia.. ..kurse i rrituri nuk luan,

por fantazon”.Kështu edhe teXhejlanja kemihasur dhe përjetuarnë një fantazi silojë,por jo si kathar-sis,por bukuri uni-versale poetikemuzikore që krijonnjë kënaqësi dhe sahere e dëgjoja unëkëtë këngë në inter-pretimin e saj kishadëshirë që tapërsëriste si perpe-tum mobile,edhepse këtë këngë ekanë interpretuar

shumë këngëtarë Kosovarë dhe ngaShqipëria,mirëpo interpretimi i sajkishte diçka hyjnore,na silltefreski,kurse në temperamentin e sajgufonte një elegancë ku më kon-sekuencën dhe koherencë lartësonteatë bukuri të këngës pa ia dëmtuar lin-jën melodike dhe këngën në tërësi.

Ti kthehemi këngëtares tonëdhe të shohim se si ajo me artin e saj tëmadh çfarë dha kontribut dha për njo-hjen e këngës tonë të mrekullueshmeshqipe bazuar në tabanin e folklorittonë të begatshëm nga të gjitha as-pekte,melodike,ritmike,estetike dheartistike jo vetëm në trevat mbarë shqiptare por edhe në ato interna-cionale.

Kjo këngëtare e mirënjohuru rrit dhe u zhvillua në kushtet e vitevetë 60 dhjeta si nxënëse e Gjimnazit tëPejës dhe në rrethanat e atëhershme nëdukje të mira, por në fakt mjaft tëvështira, jo për vetëm për te, por për tëgjithë ata që merreshin me aktiviteteshoqërore,shkencore dhe artistike,megjithë atë si shume shkencëtar,artistëedhe atë s’ mundë të ia ndalin hovin nëaktivitetet e saja artistike, edhe pse,askush s’ mund të dilte jashtë atyre ko-rnizave të zymta,megjithatë, fal talen-tit,punës së madhe,guximit ia doli qëtë arrij optimalen-kulmin e artit inter-pretues e që bashkë me si motrat dhevëllezërit solistë të tjerë po ashtu tënjohur si janë Negjmje Pagarusha

,Ismet Peja, Liliana Çavolli, GongjeGashi, Ismet Koshutova, Shyqri Ni-mani, Muhamet Shala, Adem Ejupidhe shumë të tjerë ishin jo vetëm sh-presat tona të këngës shqipe ,por edhenovator të interpretimeve moderne tëmuzikës sonë popullore dhe argëtuesesi kohezion i koncepteve dhe bartës tënjë sfondi historik të sublimeve narra-tive të këngës sonë të bukur shqipe.

Pse i thamë të gjitha këtomendime të cilat i përkasin më shumëestetikës,artistikes si dhe shumë kon-cepteve filozofike,sepse mu interpre-timi i saj dhe të këngëtarëve të tjerë tëbrezit të saj bazoheshin në këto ele-mente dhe kjo e tëre ka të bëjë mekëngën shqipe dhe interpretimin e sajdhe mu për këtë dhe shumë elementetë tjera interpretuese,ketë këngëtaredëgjuesit e kanë quajtur, postjerash,soliste e shkëlqyer dhe shpresae këngës shqipe . Në garat “Mikrofoniështë i Juaji”, 1960 në Pejë ajo me in-terpretimin e saj të bukur tëkëngës”Mora sot një letër”,zuri vendine parë e ku Rexhai Surroi bashkë meekipin e Radio Prishtinës ishinideator,realizues dhe udhëheqës i këtijmanifestimit të popullarizuar për atëkohë shumë i rëndësishëm.

Pra, nuk janë vetëm këto tëthënë miradije për këtë soliste të mirënjohur, por ka edhe shumë të tjera, qëdo të i përmendim më vonë. Do tëflasim për një moment krejt tjetër përbukurinë e qëllimtë që prapë sipasKantit “....përbën gjykimin e shijes sëestetikes në art”.

Para se flasim për këtë mo-ment të rëndësishëm te shpalosim Cv( Curriculum vitae)e saj mjaft te pasure që më së miri na flet për rrugën zhvil-limore të kësaj artisteje. Te rrallë janëata kompozitor,solistë dhe muziktar nëpërgjithësi që janë të lidhur aq ngushtëdhe shpirtërisht jo vetëm me vendlind-jen, por edhe me trevën e Kosovës siçështë Xhejlane Broqi.

Talenti si dhe personaliteti isaj artistik prej një këngëtare të suk-sesshme filloi që nga fëmijëria sipërqasje jo e një botë fëmijërore, poredhe si dukje me realen e talentit të saj

që premtonte shumë të cilën ajo mesukses e tregoi në periudhat eardhshme të jetës së saj. Ajo me pasionjo vetëm këndonte por edhe lunte mekitarë që e kishte me vete jo vetëmgjatë shkollimit të mesëm në Gjim-nazin e Pejës ,por edhe gjatëstudimeve në Shkollën e Lartë Peda-gogjike-grupi i muzikës, shok të pandarë jo vetëm nëpër koncerte poredhe nëpër ahengje me shok dhe shoqetë studimeve, sepse ajo e përcilltekëngën e saj dhe tingëllonte si njëorkestër kamere. Ajo ka qenë e lindurpër të u bërë këngëtare ,sepse qyshherët u fut në botën magjike të tingujvemuzikor,këtu,natyrisht,nuk kemi ndër-mend të krijojmë aluzione të pa nevo-jshme,por duhet përkujtuar passhkuarjes së saj në amshim kritikumuzikor

Sami Pirraj,në gazetën“Rilindja” të datës 7 prill 1994 shkruannë vend të përkujtimit ”Soliste që endei duhej këngës sonë dhe duke lënë njëzbrazësi në muzikën shqiptare”.Kjo soliste është ndër të parat që zëri isë cilës dëgjohej në valët e Radio Pr-ishtinës,por edhe në koncerte anë embanë Kosovës.

Ka lindur në Pejë në vitin1943. Dëgjuesit e pasionuar të këngëssonë e njohin qysh herët si dueti Gashi-Broqi. Ka të incizuar shumë këngëpopullore. Si soliste hapi rrugën me sh-përblimin e parë në manifestiminmuzikor “Mikrofoni është i juaji” qyshnë vitin 1960 që u mbajt në Pejë dhenë qendra të ndryshme të Kosovës.Mori pjesë edhe në festivalin e”Ako-rdet muzikore të Kosovës”si dhe nëshumë,manifestime të ish Jugosllavisëe më e rëndësishme ka qenë pjesë-marrja e saj në duet Gashi –Broqi,nëfestivalin e njohur të Folklorit në Sara-jevë,1964, pastaj pesë vjet ishte solistee ansamblit të këngëve dhe valleve“Shota”,ku pati rastin të prezantohejme shumë këngë shqipe në disa qendratë shteteve evropiane si Belgjikë,Çekosllovaki, Francë ,Gjermani,Shqipëri etj. U prezantuar edhe në disaqendra të ish –Jugosllavisë kurse nëbaletin “Kënga e Rexhës”, >>>

Bukuria e këngës shqipevezullonte në interpretimin

e artistes Xhejlane Broqit

Portrete të artistëve tanë

“Gjykimi estetik mbi të bukurën,sipas Kantit u shkakton kënaqësi estetike të gjithëve,pavarësishtjanë apo s janë artistë,janë të arsimuar apo s janë,kanë njohuri shkencore apo s kanë,sepse soditja e

bukurisë nuk e nënkupton të domosdoshme argumentin logjik,ajo paraqitet si shprehje e një ndjesie mbi pamjen,figurën,formën objektive

të soditjes estetike te gjithsecili”.


NGA AKIL KOCI

Është kënaqësi të bisedosh meartistët jo vetëm për artin tëcilin e krijon, por në

përgjithësi,sepse ai flet me gjuhën evet,gjuhën artistike për të cilën gjuhëshpesh edhe s’ mund ta kuptojmë pa hythellë në imagjinatën e botës së tijartistike,nga se arti si thonë filozofëtështë” mjeshtri dhe një ndër format endërgjegjes jo vetëm individuale ,poredhe shoqërore,mjet i fuqishëm përnjohur drejt jetën dhe për të shpënëpërpara “kurse ne kishim për të shtuarduke prezantuar realitetin se si e shefartisti me anë të formash dhe figurashartistike botën “reale” të tij.

Për shkak të drejtë për drejtëshemërisë ,qartësisë themi në mënyrëtë kushtëzuara dhe hapësirës së saj,artisti me veprat e tija krijon struk-turën e vet estetike,subjektinartistik,imazhin,pse jo edhe enigmën esubstancës figurative,prandaj gjykimii një vepre arti qoftë nga artetpamore,muzikore letrare e ven kritikunnë dilema të shumta si janë bie fjalakëndvështrimi ,cilësia organike e kri-jimit dhe shumë elemente të tjera es-tetike dhe artistike.

Kështu edhe unë e kam tëvështirë të gjykoj për një ekspozite tëshfaqur në East London para ca kohenga shumë piktor,jo vetëm pse nukkam qenë prezent dhe nuk jam kritik iartit pamor, por dashamir dhe pasion-ant,megjithatë do të i them ca

fjalë,sepse në atë ekspozitë kolektiveka marrë pjesë edhe një bashkë vendaspiktor i yni Visar Hyseni ,prandaj përne është interesant se po ky piktor ugjind në mesin e tyre për të cilin nukkam ditur asgjë se çfarë dhe si pik-turon. Në takimet tona të përhershmeku vend takimin jonë standard shpeshështë në kafen Zukatto në O2 që gjen-det në Finchley Road me miqtë dheshokët e mi ,Husamedinin, Fatonin,Avdushin dhe një mik tonin të ri, Be-hxhetin na u afrua një djalosh i veshurme tesha ala Lordat anglez meBostonin dhe kapelën karakteristike tëtyre, gjithnjë i qeshur dhe mu në mesbisedës tonë mu drejtuar me këto fjalë,”pse profesor nuk erdhe në ekspozitëntime?”

Dhe pa një pa dy më tha“edhe pikturën tënde e kam realizuar”.U habita për dy çështje ,nuk ma murmendja se ky mik i yni ka realizuardhe ka marrë pjesë me penelat e tijanë një ekspozitë me emrat të njohur tëpiktorëve anglez,dhe së dyti si kamundur ta realizojë portretin tim paqenë prezent ose së paku pa ia dhënënjë fotos?.Për të parën më bindi se maofroi broshurën e vogël News LetterHeadway,kurse për të dytën, prapë sote atë ditë nuk më kujtohet se i kamdhënë ndonjë fotografi time?.

Por pavarësisht nga kjo poi qasëm përshtypjeve të mija për atose çka pash në programin që madhuroi. Duke lexuar kuptova se ajoekspozitë kolektive ishte shfaqur me 3tetor 2008 në prezencën e më së 150

shikuesve dhe se ky pramiku i jonë ka marrë pjesëme disa punime ku ka qenëprezent edhe nëna e tij ecila ka ardhur enkas ngaKosova për të qenë pjesë-marrëse në ekspozitën ebirit të saj Visarit.

Në atë broshurëgjendet edhe biseda e tij kuflet në përgjithësi përshkollimin e tij dhe pjesë-marrjen në shumë ek-spozita,por unë do të flaspër ato piktura nga galeriapersonale e tij të cilat edheishin të botuara në atëbroshurë.

Pra, me sa vërejtapikturat e tija përbënin njëvizion të tij ku krijimi dhekrijimtaria e tij bazohetdhe konsiston në vizionedhe imagjinatën e qartë

dhe koherentë me një komunikimintim ,sepse arti nuk konsiston vetëmnë rregullim, por edhe në cashmangie,por që inkorporohen bukurnë tërësinë e saj. Nëpërmjet të këtyreekzemplarëve të paraqitura nga galeriapersonale në këtë broshurë vetvetiunjeriu vjen të një konkluzion se VisarHyseni është një piktor me talent dukena prezantuar botën e vet artistike e qësubstanca e tyre emocionale ështëmjaft e qartë dhe jo hermetike e sub-limuar në botën e tij fantastike si struk-

turë-pra tërësi e pjesëve si zhvillim nëunitetin e veprës me përmbajtje thellë-sisht subjektive që japin gjendjen ebrendshme të autorit.

Pikturat e tija kanëformë,ngjyrat e qëlluara me dritë menjë subjekt artistik mbi suporte reale tënatyrës siç e shef, sepse gjithmonëduhet të kemi parasysh se artistikërkon në fluksin e krijimtarisë së tijnjë paraqitje origjinale “piktori pik-turon objektin dhe botën e tij jo siështë, por si do ta shoh” të cilën këtë e

ka arritur edhe Visari Hyseni meshumë sukses.

Gjatë shikimit të atyre piktu-rave të prezantuara në atë broshurë nukna habiti aspak se kjo më së miri na fletpse ky artist merr pjesë me penelatat eveta me piktorët e njohur anglez siçështë John Alderton e kjo më së miriflet për integrimin e njerëzve tanë nërreth ku jetojnë. Pra,në fund i dëshiro-jmë Visarit suksese të mëtejme në ek-spozitat kolektive dhe individuale.

Piktura si formë e ndërgjegjes individuale

Visar Hyseni është një piktor me talent duke na prezan-tuar botën e vet artistike e që substanca e tyre emo-cionale është mjaft e qartë dhe jo hermetike e sublimuarnë botën e tij fantastike si strukturë-pra tërësi e pjesëvesi zhvillim në unitetin e veprës me përmbajtje thellësishtsubjektive që japin gjendjen e brendshme të autorit.

>>>interpretoi si soliste-këngën e njo-hur shqiptare “Çou,more Rexho”edhenë Garat internacionale në Bienalen eBaletit ku morri pjesë ansambli ibaletit të Kosovës në Ljubjanë.

Ka realizuar edhe disqe mekëngë shqiptare,kurse para se të dëbo-hej nga puna nga shovenistëtSerbe,punoi në Redaksinë e fëmijëvenë televizionin e Prishtinës ku realizoishumë emisione të suksesshme.

Me këtë shkrim nuk kemipër qëllim të qesim në gjerësisht ak-tivitetin e saj të madh artistik,por të ipërmendim ca më të rëndësishmet.Kontributi i saj në fillim ishte në Gjim-nazin e Pejës, si soliste e Shoqërisëkulturo artistike “Ramiz Sadiku” nëPejë, soliste e Radio Prishtinës,

këngëtare e grupit të këngëtarëve dhekorit të Radio Prishtinës,soliste krye-sore vite me radhë në Ansamblin ekëngëve dhe të valleve “Shota”, dhepjesëmarrëse në shumë festivale kom-bëtare dhe ndërkombëtare këtu ajoqite n në pah talentin,kurse shprehja esaj plotësisht përputhet me atë thënietë Pitagorës ”Nëse njeriu është vetëmasë e dhuntive dhe cilësive etike” s’ka sesi mos të pleksej talenti i saj sireminishencat e saja anteike dhe kupti-more si figuracione estetike” e kur sesisi prirje merkantiliste (fitim pruese dheafariste),por si proces i investigimit tështigjeve të reja artistike,të trans-formimit,të ruajtjes dhe të prezantimittë vlerave të saja artistike.

Ishte edhe anëtare korit të

njohur Collegium Cantorum”,e që aiaktivitet për te ishte si ndërthurej sishtrirje artistike që ishin shtyse e njëaktiviteti dhe bashkëpunimi të madhme shumë ansamble dhe soliste të njo-hur,pra një zhvillim i tillë i mundësoiqë ajo te jetë artiste me potencë tëmadhe deri ne kulm, sepse e kishte tëqartë se tingulli muzikor hyn drejt nëshpirt, si thote Kandinski “”e ka pasurmuzikën brenda vetes”.

Nëse pretendojmë qe tëflasim me objektiviteti edhe pse ai nukështë pa anësi,lirisht mund të themi semagjia e saj në interpretimin e këngëspopullore qëndron dhe fshihet në sh-pirtin e saj,shpirtit që si thotë estetikamoderne “talenti lind si domosdosh-mëri i cili vegjeton mbi një terren të

zbrazet.....ku artisti e plotëson meshtysën e talentit te vet”.

Këtu pra qëndron talenti i sajdhe ajo si patëm thënë krye të artikullit,zbuluam “bukurinë e qëllimt”, sepsekur e dëgjojmë këngën e interpretuarnga Gjejlande Broqi na zgjon emo-cione,të befason duke krijuar njëunivers te ri që vetëm artisti mund tabëjë. Nuk duhet ne bazë të këtyrethënieve të nxjerrim përfundime atovinë vetvetiu,sepse bukuria e interpre-timit artistikisht shkëlqen, reflektohetsi art,pa iluzione, por shfaq një botereale gjithë dritë me ngjyra vezulluesesi produkt i një përsosmëriemelodike,harmonike dhe ritmike.

S’duhet pritur nga asnjëartist; që të na sjelli përjetime estetike

po nuk patëm edhe ne imagjinatë përtë i vërejtur dukuritë ato ,por gjithsesiduhet pritur nga artistët e vërtet që tëna sjelli me interpretimin ose meveprën e vet bukurin dhe vlerat tyreestetike dhe artistike dhe mu këtu qën-dron edhe forca e artit si dhe forca e sajinterpretuese e këngëve shqipe.

Nga aksepti aksiologjik qëna sillte Xheki e që shumica edhe enjihnin me këtë nofke nga dashura ndajsaj, sikur ka krijuar me vokacionin esaj prej soliste te kultivuar një botë tëveten artistike si përcaktimi i artit in-terpretues duke sublimuar tërë po-tencën me te cilën e shprehte pasurinëe pashtershme të un-it të vet artistik.

Sukseset e krijuesve tanë


Në kohë rekord dhe menjë përkushtim të pa-parë u bë e mundur që

Vajzat Shqiptare të sfilojnë për-ballë publikut për tu kurorëzuarsi Miss Pavarsia 09.

Shpresa Vitia mori këtëiniciativë duke e konsideruarketë moment si një dhuratë e

çmuar që bëhet në raste ditëlindjesh.Skena u zbukuruadhe gjallërua nga pjesëmarrjaplot hire e vajzave konkurruese.Kjo falë dhe përkushtimit dhepunës së Shpresës. Menjëherëpas kurorëzimit si Miss Shqiptarja 2007 në MB arritëmtë zbulojmë edhe disa “sekrete” dhe dëshira artistike të tjera tësaj.Një ndër to ishte edhe të qenitnjë prezantuese në skenë...dhe kjo dëshirë ishte “për te dhëne, përcjellë ndonjë mesazh te mire para publikut”Dhe në sinkron të dëshirës së sajdhe kohës në të cilën rrodhën ng-jarjet ajo arriti të ketë nëzotërim skenën për afro pesë orë, me rastin e 1-vjetorit të Pavarësisë së Kosovës.

Si dhe të shpaloste atë çka ajo ekishte menduar në mënyrën mëspontane të mundshme:“Ideja lindi që në atë moment kurmë ftuan që të jem njëra ngaprezantueset e spektaklit festiv të or-ganizuar me rastin e pavarësisë sëKosovës...”Pra Shpresa kishte ideuar një sur-prizë të këndshme për publikun dhepër të gjithë artdashësit:Të nxjerrë në sfilatë bukurie përkonkurrim, vajzat shqiptare dhe t’ipagëzoj si Miss Pavarësia.Një ide kjo e shkëlqyer!“Normalisht që ka qenë një ditë eveçantë për mua, Kjo ditë ka qenë embushur plot hare plot lumturi,buzëqeshje por gjithashtu dhe dhim-bje me kujtimin e atyre që nuk janësot më afër nesh, ata që dhanë jetënpër Kosovën.Jam e lumtur që unë isha pjesë ekësaj eksperience me të gjithë atashqiptarë/e që u mblodhën në sallë.Jam e lumtur që mu dha mundësiapër ta prezantuar një spektakël kaqte rëndësishëm. Për ketë e falënderojZotin Petrit Kuçana dhe të tjerë qëqëndrova në të njëjtën skenë bashkëme ata njerëz qe prezantuan kul-turën tonë shqiptare, vlerat tona,identitetin tone, dhe ajo qe me bej tendjehem dhe me mire është qe kykoncert dhe gjithashtu pjesëmarrjae shumë te rinjve në publik me nëfund tregoj që në nuk jemi të asim-iluar po jemi gjallë dhe të fort siShqiptarë në diasporë” Në fundjuria e spektakli zgjodhi LizanaSekiraqa si Miss Pavarësia 09

Për të na dhënë disa për-shtypje dhe konkluzionemë të qarta mbi atë ckaShpresa po synon të ar-rijë në jetë u munduamqë të zbulojmë prej sajpërsëri dheja disa impresione tëtjera të Shpresës:

“The Albanian”:- A men-doni se ia dolët mbanë ?

Për mua ka qenë një privi-legj, që të prezantoj njëkoncert te tillë, për sa ipërket suksesit a e kamarrit apo jo, përgjigjen ekësaj pyetje mendoj që mëmirë e japin të tjerët se saunë. Sa i përket anës sime,mund të them se jammunduar jashtëzakonishtshumë që të jap më tëmirën time.....

“The Albanian”:-Diçkatë veçantë në atë spek-takël?

Gjithçka ka qenë e veçantenë atë spektakël, por njëgjë që më ka lenë shumëpërshtypje është pjesëmar-rja e shumtë e riniseshqiptare. Kjo më ka befa-suar. Gjithashtu i falën-deroj Claire edhe Dianënpër respektin qe ma bënë,me kanë lënë një për-shtypje të madhe janë tëmrekullueshme. I falën-deroj të gjithë stafin, tëgjithë ata që dhanë sadopak kohë për ta realizuarprogramin.

“The Albanian”:-A men-doni se ka ndryshuarmënyra e juaj sjelljes paskurorëzimit të MissShqiptarja 07 në MB?

Sinqerisht do t’u themthem se kam ndryshuarpor jo nga mendjemad-hësia dhe jo paskurorëzimit të Miss Shqip-tarja 07 në MB, por vetëmnga edukata familjare dhepjekuria.

Ne atë kohe kurmora pjesë tek MissShqiptarja 07, kam qenë19 vjeçare tani jam 21vjeçare haha … dmth sekam qenë më e re, porgjithmonë e kam pas një qëndrim tërëndë dhe ashtu jam dhe sot dhe besojqë gjithmonë kam me qenë kështu,sepse kjo është natyra ime. Ka pasurraste kur më kanë thënë “Shpresa mëduket se nuk je ti 100% vetvetja gjith-monë”, dhe përgjigja ime ka qenë se

nuk dmth që nuk jam vetvetja nëse nuki përshtatem gjithfarë rrethi.

Unë e di se jam vetvetja dheaty ku nuk më mban ndërgjegjja do teveproj ashtu siç e ndjej. Mendoj se sidomos kur je femër,njerëzit munden shumë lehtë t’i keq-perceptojnë sjelljet e tua, dmth gjith-

monë njeriu duhet të jetë i stabilizuardhe të jetë jo i varur nga një kurorë aponjë status, se këto gjëra vijnë dhe shko-jnë. Me rëndësi është të njohëshvetveten, për mua lumturia më emadhe është që e njoh vetveten dhejam e lumtur me këto veti që i kam.

“The Albanian”:-A ka ndikuarsadopak ky çmim (Miss Shqiptarjanë MB) në shoqëri , familje...?

Jo aspak. Jam një person që nuk jubesoj shumë njerëzve dhe e kamshoqërinë e zgjedhur, dhe shoqërinëtime e konsideroj si familjen time. Ata

MISS PAVARËSIA ‘09Miss Shqiptarja 2007 Shpresa Vitia

Nga Bashkim Metalia


gjithmonë janë afër meje si familjaretsi shoqëria. (Do të kisha dëshirë tafalënderoja familjen time pormegjithatë Sofinë dhe Bardhin qëgjithmonë kanë qenë afër meje, men-doj që i kam krahë të djathtë).

“The Albanian”:-Kush mendoni seështë çelësi i suksesit në art?

Zemra e bardhë, qëllimi i mirë, ekspe-rienca.

“The Albanian”:- Si e perceptonitermin" celebrity"?Sa për mendimin tim, ky term nukpërmban shumë vlera.

“The Albanian”:-Cila ka më shumërëndësi të jesh e bukur apo e pasur?

Zemrën e pasur.Kjo jete nuk varet tek gjërat materiale.Kjo jetë varet nga perceptimi i njeriut,nëse i lejon parat të fitojnë terren ndajteje, atëherë je fajtor vetë, sepse paratëvijnë dhe shkojnë, dhe prapë se prapëmbetesh vetëm me vetveten, dhevdekja nuk ta merr as trupin as rrobatdhe as shtëpinë e paratë që i ke, porvetëm shpirtin; dmth se vetëm shpirtine pasur ta kesh dhe asgjë nuk është epaarritshme.

“The Albanian”:-Çfarë do t’ukëshilloni vajzave që do të marrinpjesë në Miss Shqiptarja 09 në MB?

Gjithmonë duhet të jesh vetvetja, kjoështë me rëndësi. Në asnjë mënyrëmos u mundo te jesh një njeri që men-don se mund ta fitoj këtë kurorë. Sa malarg vetvetes që largohesh aq më largkurorës do të jesh. Duhesh që të jeshinteligjente , ta dish se kush je dhe përçfarë ti qëndron ne këmbë.

Dhe mos harroni sepërderisa që e keni një arsye të plotmorale mbrapa argumenteve tuaj,gjithmonë qëndroni krenare për atomendime qe i keni dhe mënyra se si jue perceptoni botën.

Miss Shqiptarja në MB, nukështë një lojë, por është një or-ganizatë me plot seriozitet nësenuk jeni seriozë atëherë vetëmhumbni kohe. Normalisht që

bukuria është një gjë që merretparasysh, por vlerat tjera janëdhe më të rëndësishme. Mbi tëgjitha duhet ta dini që Stafi iMiss Shqiptarja në MB ofron

ngrohtësi, respekt ndaj të gjithëanëtarëve të saj, dhe ofrojnë një

vend ku shqiptarët krijojnëafërmitet, ruajnë traditat, dhe

vlerat shqiptare.Ju garantoj që pjesëmarrjajuaj është një eksperiencë e

paharruar!

“The Albanian”:-Cila është punajuaj e parë vullnetare që do të bejenë këtë moment?

Mendoj që, fillimisht duhesh taedukosh vetveten për t’iu ndihmuar tëtjerëve. Unë jam në përfundimin eedukimi tim. Tashmë jam anëtare e njëorganizate që merret me kujdesin dhendihmesën e njerëzve të moshuar, porgjithashtu dhe njerëzve që janë aftësitë kufizuara. Është kënaqësia më emadhe kur mundesh të hapësh zemrëndhe t’u ofrosh ndihmë njerëzve qëkanë nevojë.

Mesazhi im për tëgjitha femrat

shqiptare ështëqë kur mendonqë nuk ke rrugë-dalje shikon por

nuk sheh, atëherëkur çdo shpresë

të venitet, as-njëherë mos udorëzo se çdo

femër shqiptareështë Miss

Pavarësia; ti je ebukur, ti ke vlerë

….”.

Kurora e MissPavarsia iu

dorëzuabukuroshes

nga PrishtinaLizana Sekiraqa

Të mbaj një kurorë me status tëtilla Miss Pavarësia 2009 është

një mrekulli për mua, për vetë faktinqë Pavarësia ka një kuptim shumë tërëndësishëm për në shqiptarët, sim-bolizon një fund te tragjedive që nejemi mësuar ta shohim të demonstruarvit pas viti.

Dhe simbolizon një fillim tëri. Jam gjithashtu krenare që jam MissPavarësia e parë në Globin Tokësor.Nuk ka organizuar askush një spek-takël të tillë, kështu që unë jam e paradhe me mesazhin që reflekton ky sta-tus jam normalisht shumë krenare, pormendoj që gjitha femrat shqiptare tëreja apo të vjetra, janë “MissPavarësia”.

Kemi një popull me plothistori me plot tregime, jam krenare qëkemi arritur deri këtu ku jemi dhe meketë rasti uroj të gjitha femraveshqiptare fat në çdo aspekt jetësore

u shpreh pas kurorëzimit MissPavarësia 09 Lizana Sekiraqa.

Me rastin e Festimit të 1-Vjetorit tëPavarësisë së Kosovës ,Shpresa Vitia me iniciativën e saj dhe mbështetjen e

“The Albanian” & Alba-Media organizoi konkursin e Bukurisë

Miss Pavarësia 09 në Londër

“

”

Miss Pavarësia 09 Lizana Sekiraqa & Miss Shqiptarja 2007 Shpresa Vitia

Miss Shqiptarja 2007 Shpresa Vitia


Pas premierës së dyfishtë nëkinema “Milenium” në Tiranëdhe në kinema “ABC” në Prisht-

inë, për regjisorin Saimir Kumbaroduket se janë rikthyer ditët e qetësisë.Filmi i fundit i tij “Ne dhe Lenini”, njëfilm që ktheu në ekranin madh moshëne tretë, i kushtoi jo vetëm një impenjimartistik, por edhe kokëçarje të tjera,deri tek ato më të fundit, si pjesëmar-rjet nëpër festivalet ndërkombëtare. Qënga ideja, realizimi artistik, distribu-cioni dhe të tjera probleme duket sikure kanë lodhur regjisorin, që, para se tënisë një ]tjetër aventurë artistike, do tëmendohet mirë, sepse kishte vite qënuk bënte film, që nga viti 1991 dhefilmi i fundit tregoi se shumë gjërakanë ndryshuar dhe se nuk është elehtë që sot të bësh film. Për më tepërnjë pyetje shqetësuese ngihet për të“Për kë ta bësh filmin?”Kjo është akoma edhe më shqetësuese,kur kemi parasysh se si funksionin nëShqipëri distribucioni. Nëbashkëbisedimin e mëposhtëm meregjisorin, i cili sapo është kthyer ngaPrishtina, ndihet shqetësimi dhe re-volta e tij prej artisti, ndihet dëshira emirë që gjërat të mos mbeten kështu sijanë dhe që e nesërmja të jetë më emirë për të gjithë kineasët dhe filminshqiptar.

- Z. Kumbaro, një pyetje epërgjithshme, ç’po ndodh sot mefilmin shqiptar?

- Ajo që më shqetëson më shumë ështëdistribucioni i filmit dhe problemi ikinemasë në vend. Nga QKK subven-cionohen çdo vit afro 1 milion euro përfilmin shqiptar dhe asnjë lek për dis-tribucionin. Atëherë në të gjithë botën ka një poli-tikë kulturore për kinemanë, që njerëzittë frekuentojnë sallën e kinemasë dhejo diskotekat dhe kazinotë e bixhozit.Shteti bën një politikë të vërtetë përkëtë, nëpërmjet subvencionit.Një familje shqiptare, prej katërvetësh, që të shkojë sot në kinema iduhen 20000 lekë, kur bileta kushton 5mijë lekë. Dhe, për fat të keq, epaimagjinueshme, por sot në Shqipërika vetëm 5 kinema!!!

Në 1990, vetëm Tiranakishte 12 kinema. Një biletë kushton nga 3000 – 5000lekë, shteti, për hir të thithjes së pub-likut, në adresë të filmit shqiptar, sub-vencionon edhe për distribucion, pramund të shtojë 2000 lekë, që sallat ekinemasë të mos falimentojnë dhe tëmbushen me art shqiptar.Shteti ka mundësi ta bëjë këtë gjë se,më lejoni të kujtoj një fakt, që në vitete komunizmit, pavarësisht se prodhimiartistik ishte në shërbim të ideologjisë,një biletë në kinema kushtonte 160lekë të vjetra dhe ai e shiste biletën 20lekë, që spektatori të shkonte nëkinema.

- Sot kinematë janë private dhe simendon se shteti mund të financojënë këtë drejtim?

- Nga bisedat që kam bërë unë me drej-torët e kinemave në vend, ka disavështirësi të mëdha në këtë drejtim. Epara, filmi duhet të lirohet nga dogana.Për çdo film që shfaqet në kinemapaguhen 2000 euro doganë, plusTVSH, paguhen 700 - 800 euro sub-titrim në Greqi apo Kroaci, pra kostojae një filmi përveç blerjes me 5000

euro, rritet shumë. Le të bëjmë njëllogari të thjeshtë. 2000 euro doganë,plus 400 euro tvsh, 800 euro titrat,5000 euro blerja, 8200 euro, të paktën.Po, a ka film që të fitojë 8000 euro përdy javë në një kinema shqiptare?! Nënjë kohë që në botën e qytetëruarndiqet një tjetër politikë në këtë drej-tim.

P.sh, në Itali filmi shfaqetedhe për një spektator të vetëm, edhebashkia, nga taksapaguesit e saj, sub-vencionon kinemanë që ajo të mosmbyllet, të mos falimentojë, prandajduhet që edhe bashkitë që adimistrojnërrjetin e kinemave në qytete, si nëTiranë, në Durrës, në Shkodër, nëKorçë etj, duhet të luajnë rolin e tyretë drejtpërdrejtë mbi politikat nëfushën e kinemasë. Nëse shteti nuk bëndiçka, nuk ndërhyn menjëherë, qoftëedhe baskitë, atëherë ne do të jemi ivetmi vend pa asnjë kinema.

- Duke mbetur përsëri tek kjo pikë enxehtë, si mendoni se dilet ngaskriza?

-Mendoj se nëpërmjet QKK, e cila,ashtu siç jep për prodhimin e ri 1 mil-ion euro, të japë para edhe për distribu-cionin, sepse kështu e kanë vendet emëdha të Evropës. Kështu ndodh nëFrancë, në Itali, në Gjermani e gjetkë. Filmi në Shqipëri nuk është fitim-prurës. Për të prodhuar një film shqip-tar duhen nga 600 – 1 milion euro, dheasnjëherë, kurrë do të thosha, në njërrjet me 5 kinema, ku numri i spekta-torëve është shumë i ulët, të arrihetqoftë edhe 10% e shumës së harxhuarpër një film. Le të flasim konkretisht. Filmi i PiroMilkanit “Trishtimi i zonjës Shnajder”,i cili kushtoi thuajse 1 milion euro, kanxjerrë si fitim, vetëm 5000 euro.Filmi i Anagnostit “Gjoleka, djali iAbazit”, 4000 mijë euro në kinema.Po kështu edhe filmi “Koha ekometës” i Fatmir Koçit, dhe filmi im“Ne dhe Lenini”, apo Mao ce Dun”kanë nxjerrë nga kinemaja jo mëshumë se 4000 euro! Madje edhe fil-mat hollivudianë, të cilët shfaqen në

gjithë kinematë e botës,nuk kanë një shikueshmëritë lartë, madje nga më tëulëtat në botë. Imagjinonjë film që ka kushtuar 50milion euro, nxjerr nëkinematë shqiptare, mak-simalisht 10 mijë euro.Është koha që kambanat ealarmit të bihen fort, nëseduam që ta shpëtojmëartin e shtatë.

- Mendoni se mungesa ekinemasë ështëe keqja evetme, apo ka edhe ak-torë të tjerë?

- Jo, por kjo është thelbsore. Por, men-doj se një faktor i fortë që i nxjerrjashtë loje gjithë autorët shqiptarë,është edhe konkurrenca e pandershme.Forumi për Mbrojtjen e të DrejtaveAudiovizuale të Autorit, si dhe Albau-tor, janë ende në stadin foshnjor, pa au-torit. Ndërsa ZSHDA, po arrin kulmine paaftësisë së saj, saqë autorët men-dojnë pse duhet të ekzistojë kjo zyrë,ku tetë juristë paguhen kot dhe mepagat që marrin ata, mund të bëhet njëfilm ose të paguhet distribucioni. Po ashtu në dyqanet e shtëpive filmo-grafike, vihet re se nuk respektohet edrejta e shitjes me pullë, në mënyrë qëky treg të kontrollohet dhe paratë tëshkojnë tek autorët dhe tek shteti. Kjole shkas për abuzim në kurriz të au-torëve dhe në këtë pikë vëmendja e au-toriteteve nuk është në nivelin e duhur.

- Meqenëse filmi ka kosto tëmadhe, a mund të ulet kjo kosto, jonë kurriz të cilësisë së veprës?

- Një tjetër përvojë për prodhimin efilmit shqiptar është se shumë zëra qëbëhen jashtë mund të realizohenbrenda vendit, me kosto shumë më tëulët. Post-produksioni i një flimi artis-tik apo dokumentar e të animuar, mudtë realizohet në vend, duke bërë tëmundur që paratë e taksa paguesveshqiptarë të shërbejnë për pagesat eteknikëve që jetojnë e punojnë nëShqipëri dhe që janë jo më pak të aftësesa të huajt që paguajmë.Vetëm në territorin e Albafilm Studios

janë 4 salla tëmëdha postproduksioni,por që për mospasje idesh,apo mungesëvëmendje nukvihen në shër-bim të kineast-ëve, vetëm menjë investimmodest, nëmënyrë qëfilmi shqiptartë realizohetbrenda venditme një buxhetsa më të ulët.

- Z. Kum-baro, ka zëraqë thonë senjë film ponuk pati njëkosto mbi 1milionë dol-larë, nuk futet

në festivalet e rëndësishmendërkombëtare?

- Kjo nuk është e vërtetë aspak dhe nukka pse filmi shqiptar të ketë një kostoaq të lartë. Ata që i thonë kanë qëllimetë tjera spekulative. Sjell vetëm një shembull nga kinemajarumune, filmi rumun, “4 javë...” ka njëkosto vetëm prej 150 mijë euro dhe fi-tuar në Kanë “Palmën e Artë” dhe sotpo shfaqet me shumë sukses në SHBA,në mëse 6800 kinema. Me 150 mijëdollarë. Sot në modë shumë autorët me emër siFrensis Ford Coppola, e shumë të tjerëpo I rikthen filmit autor me buxhet tëvogël. Njerëzit kanë nevojë të shohinveten, dhe jo përralla ku elementet ari-tistikë janë të përzier me animacion, kunjeriu bie nga avioni dhe nuk vdes.

BISEDOI FLORI SLATINA

ËSHTË KOHA QË KAMBANAT EALARMIT TË BIHEN FORT, NËSE DUAM

QË TA SHPËTOJMË ARTIN E SHTATËINTERVISTË ME

REGJISORIN SAIMIR KUMBARO

“Sot në modë shumë autorët me emër

si Frensis Ford Coppola, e shumë të

tjerë po I rikthen filmit autor me buxhet

të vogël. Njerëzit kanë nevojë të shohin

veten, dhe jo përralla ku elementet

aritistikë janë të përzier me animacion,

ku njeriu bie nga avioni dhe nuk vdes.”


T O N YT O N Y

Supë speciale me karkaleca deti

Përbërsit e recetës500 gr karkaleca me gusk të freskët

1 lugë gjelle vaj ulliri1 qepë e prerë imët

1 karrot e prerë në rrathë1 selary e prerë në copa të vogla

1.5 l ujë1 limon i vogël lëngu

1 lugë gjelle salcë e koncentruardomate

Bukë ganie(bouquet garni) erzaaromatike të përziera

30 gr miell30 gr gjalpë

2 lug gjelle konjak 100 ml krem qumështi i hollë

(single cream)

MËNYRA E PREGADITIES SËRECETËS

Në fillim qërojmë karkalecat me ku-jdes dhe guaskat i vendosim në njëtenxhere të thellë dhe në të shtojmëvajin dhe i kaverdisim mirë deri sa tëmarrin ngjyrën karakteristike rozë.Shtojmë konjakun dhe lëngun elimonit dhe i përziejmë dhe për 3 min-uta .

Shtojmë perimet qepët karo-tat selaryn dhe ujin pasi të valojnëngadalsojmë zjarrin në minimum dheshtojmë qesen me erzat aromatike ,bukë e garnie dhe masën e supës elëmë të ziejnë për 25 minuta . 15 min-uta pas zierjes i shtojmë karkalecat eqëruar të zihen së bashku me guaskat .Pasi ka përfunduar zierja lëngun e kul-lojmë në kulluse dhe e lëmë mënjanëdhe karkalecat i ndajmë mënjanë dhenë të njëjtën tenxhere kaverdisimgjalpin . Shtojmë miellin dhe e kaver-disim për 2 minuta deri sa të marrëngjyrën e kuqërreme .

Shtojmë gjysmën e lëngut tëguaskave nga karkalecat dhe epërziejmë mirë që mos të bëhet dramcapastaj shtojmë të gjithë masën e lëngut

dhe supën e ziejmë për 5 minuta dukee përzier vazhdimisht pastaj shtojmëkarkalecat dhe pak kripë dhe piper dhekremin e qumështit pastaj e provojmëpër shije dhe ja shtojmë dhe pak lënglimoni e shërbejmë me bukë të gatuarshtëpie

PICA E THJESHTË

Përbërsit e recetes për 2 picaBaza picës

300 gr miell self raising 60 gr gjalpë

120 ml qumësht

Mbushja e picës200 gr domate të vogla të prera

përgjysëm300 gr djathë i freskët mocarella i

prerë në thela1 tufë borzilok

200 gr proshutë (Parma ham)Piper kripë

Mënyra e pregadities së recetës

Ngrohim furrën në temperaturën 200gradë dhe i lyejmë me vaj dy tepsi pi-cash . Përgatisim bazën e picës duke epërzier miellin me gjalpin dhe epërziejmë me të dyja duart me majat egishtërinjve deri sa të bëhet një masë engjitur pastaj shtojmë qumështin dhe epërziejmë deri sa të përfitohet brumi ingjeshur dhe elastik.

Pastaj në sipërfaqe tëtavolinës të spërkatur me miell ndajmëbrumin përgjysmë dhe e hollojmë nëformë rrumbullake . Të dyja petat dalintë holla , jo të trasha si për picat nor-male . Të 2 petat i shtrojmë në tepsiadhe i mbushim me mbushjen e prega-ditur duke i rreshtuar domatet me pre-rje poshtë pastaj në boshllëkun mesdomateve vendosim proshutën parmaham , pastaj shtrojmë gjethet jeshile tëborzilokut dhe sipër gjetheve ven-dosim djathin mocarella të rreshtuar

përgjatë gjithë sipërfaqes .Futim picatnë furrë dhe i gatuajmë për 15 minutaderi sa të marrin ngjyrën e theksuar tëkuqërreme .

PICA FRANCEZE

Përbërësit e recetës225 gr miell me përqindje të lartë

gluteni1 vezë

100 ml ujë i vakët½ lug kafeje krip

30 gr gjalpë 1 lug kafeje maja e thatë e imët

Mbushja60 ml vaj ulliri

4 qep mesatare të prera në thela tëholla

1 lug gjelle mustardë francez 6 domate të qëruara dhe prera imët1 tufë borzilok jeshil vetëm gjethet

12 sardele të kripura në vaja ul-liri(anchovies)

20 ullinj të zinj të prerë përgjysmëPiper i zi i bluar imët

Mënyra e pregatites së recetës

Përziejmë kripën dhe ma-janë me miellin e situr pastaj shtojmëgjalpin e prerë në copa kubike të vogladhe e përziejmë me majat e gishtrin-jëve deri sa gjalpi të thërrmohet plotë-sisht në miell . Shtojmë vezën e rrahur, dhe ujin e vakët . Përziejmë mirë bru-min për 5 minuta deri sa të formohetnjë brumë elastik dhe i lidhur mirë . Embulojmë brumin me napë të pastërdhe e lëmë në një vend të ngrohtë që tëfermentohet për 1 orë . Pregadisimmbushjen në tigan të madh të kromuar. Kaverdisim qepët në vaj ulliri deri satë zbuten jo të marrin ngjyrë dhe i lëmëmënjanë .

Lyejmë tepsinë e rrumbul-lakët të picës me vaj . Pasi brumi kapërfunduar fermentimin e rrahim dhenjëherë dhe e hollojmë petën metrashësi të njëjtë sa për masë të tepsisë. E shtrojmë në tepsi dhe e tërheqimnga të gjitha anët që ta mbulojnëtepsinë plotësisht . Pjesët e tepërta ipresim në qoshe , pastaj lyejmë sipërpetën me mustardën franceze përgjatëgjithë sipërfaqes . Shtrojmë domatetsipër mustardës dhe borzilokun efreskët sipër .

Shtrojmë qepët e gatuarapastaj rreshtojmë në formën e diellitsardelet ose anchovies dhe ullinjtë e zi. E spërkatim fare pak me vaj ulliri dhee lëmë dhe 15 minuta të fermentohetprapë në vend të ngrohtë .E pjekim nëfurrë në temperaturën 200 gradë për40 minuta .E shërbejmë të ngrohtë mesallatë të përzierë

TART ME DJATHË KAÇKAVALL

ASPIRA-GUS DHE

PRESH

Përbërësite recetësPër petën

250 grmiell i

bardhë izakon-shëm(plainflour)160 grgjalpë

1 vezë errahur

5 gr krip1 lug gjellequmësht iftohtë ngafrigoriferi

Mbushja 100 gr djathë kaçkavall i grirë

trashë në rende2 lugë gjelle majdanoz i freskët i

prerë imët2 presh të prerë rrumbullak të

hollë12 asparagos jeshil

2 vezë200 ml krem qumësht i holluar(sin-

gle cream)Kripë dhe piper

Mënyra e pregadities së recetësMiellin e përziejmë me kripën . Shto-jmë gjalpin e prerë në kubike të voglae thërrmojmë plotësisht në miell derisa mielli të bëhet si përshesh i ngjitur .Përziejmë vezën me qumështin mirëdhe e shtojmë tek masa e përsheshitdhe e rrahim mirë deri sa të kemi njëbrumë të lidhur dhe pa dramca dheelastik . E futim të mbështjellë meplasmas kulinarie në frigorifer dhevazhdojmë pregaditien e mbushjes .

Ziejmë asparagost në ujë tëvaluar me kripë për 4 min pastaj i kul-lojmë dhe i lëmë mënjanë . Preshtë eprerë imët i kaverdisim në gjalpë jo tëmarrin ngjyrë pasi do të piqen prapë nëfurrë .Lyejmë me gjalpë një tepsi përtartë e cila quhet tepsi me fundin elëvizshëm(flan tin) dhe e hollojmë bru-min që e kemi në frigorifer duke espërkatur sipërfaqen e tavolinës memiell.

Pasi peta është holluar uni-formë e shtrojmë në tepsi dhe e shpo-jmë për gjatë gjithë sipërfaqes me pirudhe e futim të piqet në furrë për 15 minnë temperaturë 180 gradë . Gjatë pjek-jes pregadisim përzierjen e vezëve dhetë kremit duke i përzierë të dyja dherrahur për 5 min. Pas pjekjes , petën eheqim nga furra dhe e mbushim membushjen e pregaditur .

Në fillim shtrojmë djathin

pastaj sipër majdanozin dhe preshtë tëhapur për gjatë gjithë sipërfaqes ven-dosim aspiragust të rreshtuar në formëdielli dhe në fund sipër hedhim nëmënyrë rrethore përzierjen e vezëvedhe të kremit . Tepsinë e përfunduarme mbushjen e kthejmë në furrë dhe epjekim dhe për 20 minuta deri sa nësipërfaqëe të marrin ngjyrën e kuqër-reme . E servirim të ngrohët dhe të fto-hët me sallatën tuaj të preferuar .

Përbërësit e recetës1 litër ujë

1 lug kafeje krip10 ml uthull

4 vezëAkull me ujë në enë qelqi

Mënyra e pregadities së recetësE valojmë ujin në një tenxhere mesa-tare . Hedhim kripën dhe uthullën .Ngadalësojmë zjarrin që valimi i ujit tëmos dallohet . Thyejmë vezët një nganjë në një enë të vogël njëra pas tjetrësdhe i hedhim avash në ujin dhe epërziejmë anash shumë lehtë me lugëme vrima në mënyrë që të mos ndahetdhe e ziejmë për 4-5 minuta . Forma evezës pas zierjes duhet të jetë ovaledhe është e gatuar mirë kur e verdha evezës është e mpiksur komplet . Nëmes i zhvendosim vezët njëra pastjetrës nga uji me ndihmën e lugës mevrima dhe i fusim në lëngun me akulldhe i nxjerrim menjëherë . Ky procesështë shumë i rëndësishëm pasi ndalonnë sekondë gatimin më tej të vezës pasigatimi vazhdon dhe pas heqies ngazjarri .I shërbejmë menjëherë të ngro-hta ose dhe i ri-shërbejmë sipër bukëssë thekur .

Kuzhina shqiptareNë këtë numër shijoni kënaqësinë e menusë time më të përzgjedhur

Supë speciale me karkaleca detiPica e thjeshtPica franceze

Tartë me djathë kaçkavall asparagus dhe preshVezë poched

Vezë benedikt me salcë holandezeRisotto me fileto pule dhe hudhër

Kek me djathë dhe gingërTortë me dardha dhe mjaltë

07798808635


by H.E. Mr. Zef MAZI

Ambassador of Albania to the UKof Great Britain and Northern

Ireland and the Republic of Ireland

Ladies and Gentlemen, Let me start by saying how pleased Iam to have been invited by the LSE Al-banian Students Union to give a talkthis evening on a topic so important forevery country. I am very proud forsuch a vibrant and energetic LSE Al-banian Students Union. I wish to con-gratulate you for the excellentinitiative to organize an Albanian weekthis week. I wish to thank also MrGabriel Partosh for his moderation ofthis lecture and the kind words he saidabout me. Before I start, let me alsosay that, in my capacity as Ambassa-dor, my “freedom of speech” on a topiclike this is limited. So I would be ma-noeuvring within what a former Sovietpolitician used to call, “limited sover-eignty”. I therefore wish to say fromthe outset that this contribution repre-sents only my personal views and notnecessarily those of my government.

As one would guess fromthe title of my topic, this presentationwould normally cover a very broadpicture. As you may know, securityand security building is a multidimen-sional process. It ranges from purelypolitico-military issues, to democraticinstitution building, human dimensionissues, to economic and environmentalissues, etc. It seems unlikely that onecould embrace all these dimensions ofsecurity in one presentation. I would,therefore, try to deal succinctly withcertain main aspects of the securityperceptions and perspectives of smallstates, specifically in the Balkans, theirdecisions thereof, and some of their re-lationships to the current European en-vironment, the way I see it, inparticular only less than two monthsbefore Albanian becomes a full mem-ber of NATO at the NATO Summitearly next April.

Let me first say that the se-curity risks facing today’s Europe aredifferent from wars that threatened na-tional integrity and sovereignty in thepast. Hence, the question arises: wouldbelonging to a military alliancestrengthen security? What this mayrefer to could be a number of issues, asI briefly mentioned earlier, in additionto those that are purely military, rang-ing from civil or ethnic conflict, envi-ronmental degradation, resourcescarcity, uncontrolled and illicit migra-tion, organized crime, economic un-derdevelopment, money laundering,drug trafficking, transnational terror-ism, etc. The search for security in anycountry, in particular small ones, is,therefore, primarily a matter of deter-ring and, if necessary, defending notonly against foreign coercion, attackand invasion through the maintenanceof adequate military defenses, but alsoreducing the risk of, and managing andeliminating, exactly these issues I justmentioned.

A general view of the secu-rity environment in Europe todaypoints to a number of considerations.The first and, perhaps, somewhatunder-appreciated advantage, of thecurrent situation in Europe today isthat the European environment offers

small states a setting in which their tra-ditional security fears and anxieties aresignificantly reduced. There is a wide-spread absence of a direct militarythreat to almost all the small states onthe continent. Lack of states with op-posing regimes and lack of a system-wide threat is a source of great reliefand enhances the physical security ofthe small state.

Secondly, the norms thatnow prevail in the European setting arein opposition to any notion of the ap-plication of military force to settle dis-putes between and/or among countries.This setting is not confrontational innature. It is now safer and easier forsmall states to act in a milieu whereconfrontation and traditional militarymeasures of power are not prominentcomponents in the conduct of relationsbetween states. It would however beonly ideal to suggest that there are nostrains to this institutional setting, orthat this reduction in threat is uniform.

Thirdly, multilateral institu-tions that continue to exercise gover-nance over political and security affairsin Europe offer small states multipleopportunities for membership and par-ticipation in a wide variety of forums.They offer a wide range of outlets forforeign policy activism in a multilat-eral setting and the exertion of so-called traditional small-state roles.

Participation in these forums enablessmall states to pursue a key foreignpolicy goal: the proverbial “seat at thetable”, or “voice at the table”, in re-gional affairs as a formal equal with at-tendant expectations of some degree ofinfluence. In addition, membership en-ables them to concentrate their limitedforeign policy assets in a few nodes ofregional decision-making importance.(Some small states have been more,some less fortunate in this respect.Some have been given full or almostfull access, some others continue tohave no access, into defence/securityinstitutions that have been available tosmall states in the West long ago.)

Fourthly, while the positiveaspects of the security environment arenotable, there is still reason for smallstates in Europe, and not only smallstates for that matter, not to feel en-tirely comfortable or content with theirsecurity environment. Small statesacross the continent do not hold thesame judgments or perceptions of theirnew security environment. In differentregions of the continent there are vary-ing security anxieties and priorities. Toillustrate this, suffice to have a look atthe concerns and priorities of the Balticstates and those of the Balkan states,before the Baltic states joined NATOand, indeed, after joining NATO. How-ever, it is possible to identify generalinterests small states share with respect

to the security environment in Europe.

Some small states, generallythose in Europe’s southeast, have beenled to feel and believe for years thatthey are less secure than some others.Following the decisions of NATO 10years ago to include a group of newmember states, and a group a few yearslater, has actually changed the equa-tion, hence the security perception andperspective. But the ones “left out” inthe same region, cannot but feel sort ofalienated, despite arguments to thecontrary. They would feel caught in aform of “strategic limbo”, continuingto rely on “negative security” in the ab-sence of NATO and EU membership.

It is a fact that for smallcountries, regional or local foreign pol-icy activity has some advantages. It en-sures examination of issues of sharedimportance that organisations withbroader membership are unable or un-willing to do. It can assist in the man-agement of immediate and pressingregional or local problems. Examplesare the Nordic Council, the four plusfive initiative – Italy, Spain, Portugaland France joining in a forum withArab Magreb Union, the Barcelonaprocess, now the Mediterranean Sum-mit, to manage political, economic andimmigration issues, the Alpen-AdriaCommunity, the Central European Ini-tiative, etc. Their impact, however,

should not be overestimated nor under-estimated. Important as these forumsmay truly be, for small countries, theycannot, by and large, satisfy the centralsecurity concerns of small states.

Initially, Western Europehad hoped that membership in whatwas then the CSCE (now OSCE), andlater in the NACC, the PfP Program,the “associate partnership” with theWEU, and other regional forums,would be a sufficient level of engage-ment in lieu of full NATO and EUmembership. These mechanismsclearly have not proven satisfactory formany states. The OSCE, for example,provides a very important diplomaticforum for political and security consul-tations and negotiations on a dailybasis. It sees the USA sitting at thesame table with its European allies andthe Russian Federation, the Trans-Cau-casus, Central Asia, etc., ,so the biggestand the smallest of nations. This beingthe case, it is not and seemingly it willnot be able to provide an adequate se-curity assurance to states in jeopardy,if that would be the case, as has beenthe case. OSCE’s stocks have thereforefallen somewhat despite efforts a fewyears ago, or now, to invigorate it byembarking on an institutional develop-ment and reform process that was be-lieved would strengthen itsorganization, as it actually did in someways, and establish new opportunitiesfor risk identification, reduction andavoidance, crisis management and,eventually, some sort of peacekeeping.It did a lot in these directions, but didfully meet all expectations. On theother hand, efforts to expand the EUhave been successful but have also en-countered no small political and otherobstacles. We are witness today thatthis is a reality in concrete terms. But,as it has been demonstrated, these ob-stacles have not been insurmountableif and when there has been politicalwill.

It is important to recall atthis juncture last year’s NATO deci-sion, after so many years of hard workto secure it, to invite, Albania andCroatia to join. This demonstrated inactual fact the major progress in thesecountries coupled with the politicalwill of the NATO members to invitethem to join.

Some other countries, where“neutrality” is still a constitutionalmatter, may think differently and ask:is the security situation today differentor more threatening that in the past,say, 60 years? Is a nuclear shield

“Security of Small Countriesin Western Balkans

– Perceptions and Perspectives”

LONDON MARCH 2009 37needed for protection in the present sit-uation? How would joining NATO af-fect neutrality and/or our neighbours?Does being grouped with those long-ing for external security guaranteessound good or not, etc.? To me, the endof blocs has clearly long since liftedconfrontation with regard to which acountry needed to be neutral. The les-sons learned from our history teach, forexample, the Albanians not to askthese questions. The policy to joinNATO in Albania has enjoyed an un-wavering political and popular supportacross the board, in a way that mayhave not been seen among other aspi-rants, sometimes not even amongNATO member states themselves.NATO has witnessed that the effortsand the hope for inclusion have notrisen and fallen with the political cli-mate in the countries of the region.They have been and, for the foresee-able future, will continue to be uni-formly supportive.

Given that a small state onthe periphery may find itself con-fronting traditional and new securityconcerns, it goes without saying, there-fore, that small states find an integra-tive environment indeed appealing. Ifthe position of a small state would besafe and protected by (any) institu-tion(s), why are most small states seek-ing membership, or shelter, primarilyunder the shield of NATO?

NATO has changed since theCold War and it seems the process ofchange is still going on. Membershiphas expanded through inclusion of newstates rather than enlargement. I under-line here the importance of semantics!Special relations have been establishedwith the Russian Federation throughthe NATO-Russia Council. Nucleardeterrence, as a public good, does notseem to define any more the basic na-ture of NATO, but it still is a vitallyimportant element. This remarkablycohesive alliance and collective de-fense organization has gradually devel-oped into a tool for broad securityco-operation and stability. Having saidthat, let us be frank about it - all coun-tries that have yearned and/or areyearning to join NATO do so primarilybecause of the military security guar-antees, i.e., in other simplistic cold warmentality rhetoric, because of the guar-antees given under Article V of theWashington Treaty. I do not knowtherefore whether they realise they aregoing to join the new not the oldNATO!

In addition, they apply formembership in both NATO and the EUas, essentially, a guarantee against in-ternal instability and against reversalto undemocratic rule. Their internalsystems will, once in NATO, be defi-nitely anchored in a solid group ofdemocratic nations that share the samecharacteristic values: very similar orthe same consolidated democratic plu-ralism and political stabilities, a grow-ing free market economy, similar oridentical economic ties and stabilities,the same integrated military doctrinesand structures, and the same militarytechnologies. Therefore, small statesknow only well that most traditionalsmall-state security concerns would bepresent and dealt with in a defence sys-tem such as that of NATO.

They also know that an insti-tution, like NATO, with its inclusivemembership, would permit small statesto be involved in defense and securitydecision–making, including about

these countries them-selves. A collective de-fense and securityfuture provides, in prin-ciple and practice, alsoa measure of physicalsecurity. It ultimatelylocks the small coun-tries into a multilateralarrangement togetherwith the big powers. Itallows for small-stateinput and participationin the system and re-duces certain concernsthat may attend an inte-grative Europe.

So that timeis gone when potentialnew member statesfrom the East believedthat even a politicallink with NATO wouldbe enough to underpintheir security! NATOmembership for many,including Albania, isnot only a desired goalbut a real fundamentalpolitical orientation.

Small states take reassur-ance from the continued presence ofthe US in the European Security equa-tion. The US shows few or no signs ofterminating its participation in the se-curity affairs of Europe. This is a verypositive development for all and inparticular for small states, although itseems that there are certain other prior-ities now which give the impressionthat there seem to be reduced intereston the part of the USA. Not only doesthe US anchor the NATO, which con-tinues to be the key security institutionin Europe, but the presence of the US,as an outside force, adds an additionaldimension of stability to the Europeanenvironment. With NATO pre-emi-nent, though sometimes not untrou-bled, the small states are likely to feelmuch more secure in it and with a con-tinued US presence, as long as it willbe seen to greatly contribute to existingstability in Europe. The fact is thatsmall member states, old or new, havenever seriously hampered NATOand/or US security interests, nor willthey ever likely do so in the future.

In order to understand theconditions under which some smallEuropean states in the East, throughthe evolutionary development of thePfP and MAP, have already been in-vited to join NATO, one has to con-sider both political and economicfactors. Politically, the democratic in-stitutional and maturity of these coun-tries, their economic system andperformance, the nature of US com-mitment to Europe, the future of de-fense co-operation within the EU, therole of nuclear weapons in Europe andthe relations between the West andRussia have basically been fully clari-fied and underpinned in completelynew foundations. Economically, to be-come members of NATO, states intransition have theoretically to be inte-grated or locked in an integrationprocess with the EU. Progress of can-didates or potential candidates towardsthis end has not been uniform, thoughnot dramatically different, betweenthose already invited to join and thoseleft out.

Although meeting the stan-

dards seems to have been the outspo-ken principal criterion, essentially ithas been the political criterion that hascounted more in the decision-makingprocess in that regard. The previousmantra that in the evolving pattern ofsecurity integration in the West, NATOmembership was practically impossi-ble without prior membership to theWEU, which was not possible withouta membership in the EU, is no longervalid today. Candidate states that arestill on the “waiting list” would simplyask: why are we left out? Why a “blackhole” in a new NATO enlarged envi-ronment? If a neighboring state is notregarded as a partner in co-operation,and as “one of us”, the outcome wouldbe distancing ourselves from theneighbour(s).

Overall, a new political in-frastructure of institutions, rules andcommitments has emerged that isclearly in the interests in particular ofsmall states. In it, NATO has clearlybeen the most tangible element in thecontinent-wide institutional infrastruc-ture underpinning decisions and ac-tions to avoid and manage crisis inEurope, backed by full political legiti-macy and military muscle while avoid-ing escalation of certain underlyingpolitical and military frictions. NATOremains a permanent fixture on thepost Cold War political landscape, re-taining an efficacy and capability thatthe other international institutions haveproved woefully incapable of emulat-ing. It has become a much morepolitico-defence-security body, engag-ing in dispute resolution, peace-keep-ing. NATO will be Europe’strouble-shooter a long way well intothis century.

We Albanians, like probablyothers in the region, have feelings ofrespect and gratitude towards NATOthat seems to be much more profoundthan among some NATO membersthemselves with regard to what thisOrganization is all about and what itcan do. Lasting security can ultimatelybe created only with common struc-tures that cover all participants, builtupon inclusion and ever closer co-op-eration.

To conclude this part, let me

say that it is es-sentially for allthe reasons men-tioned above andothers that thosestates outsideNATO are prin-cipally smallstates, but notonly, that wantto leap to NATOmembership. Inorder to promotetheir security in-terests most ef-fectively, ourcountries seek toaggregate theirvoice and to in-tegrate politieswith those ofNATO allies andEU partners.NATO wouldrarely find sucha homogenoussupport and en-thusiasm acrossthe board of thepolitical spec-trum and the

wide public opinion, such as, for ex-ample, in Albania and Kosova, for itsactions, capabilities and achievements.

* * *Having said all the above, it seems ap-propriate to deal succinctly with a cou-ple of aspects, from an Albanianperspective, of what seems to havebeen haunting politicians and somecapitals for quite some time until 17February 2008, and some other eventoday. Some have considered the Al-banian question, and still continue todo so, as a potential source of fear andeventually one that may generate inse-curity and instability.

The crux of the matter hasbeen, in actual fact, not an approach tothe pan-Albanian question in theBalkans, in general, but to the solutionof the Kosova question, in particular.It is clear that it has not been nor is it inthe interests of the majority of Albani-ans to have all the pieces together intoone single unified ethnic Albanianstate. What is more important is that itis impractical, unrealistic, unachiev-able and has to be dropped by others,just as it has been dropped by the Alba-nians themselves. A pan-Albanian ap-proach leading to insecurity andinstability is only a myth. This seemsto have held power in the minds of na-tionalist idealists as myth rather than areality or a viable political agenda.

Similarly, Albanians havenever used violence to gain territory intheir history. The opposite has been thecase. In Kosova, which celebrated itsfirst independent anniversary only twodays ago, people want improvementand consolidation of the rule of law,democracy, harmonious coexistence ina multiethnic society, improvement oftheir living standards and opportunitiesand tangible progress towards their po-litical future in NATO and the EU.

The uncertainty overKosova’s independence continues tomake some neighbouring states un-comfortable. They have not yet recog-nized it. The internationalcommunity’s problem or concern hasbeen to manage the process of dealingwith Kosova’s final status without

destabilizing its neighbours. That iswhat has exactly happened!

Many critics predictedgloomily that the independence ofKosova would inevitable trigger freshoutbreaks of violence and ethniccleansing, uncontrolled immigration,drug and people smuggling, a nastyupsurge of Serb nationalism in Serbiaand perhaps a renewal of war and vio-lence in the Balkans, etc. Happily noneof this happened. The advocates ofthese scenarios were proven utterlywrong. Today Kosova is largely peace-ful though poor. As for the dire warn-ings that Kosova’s independencewould set a dangerous precedent forother restive regions, it was entirelypredictable that Russians, e.g., wouldcite it as an example in their war withGeorgia last August after which theyhastily recognized the independence oftwo break-away regions of Abkhaziaand South Osetia in Georgia. Nobodyseriously believes that had Kosova notgone independent and recognized assuch, Russia would not have gone towar with Georgia.

Yet, Kosova’s position is in-comparably stronger and better thanbefore, it still is weak. It would get abig boost if the five EU members thathave not yet recognized it changedtheir minds, as a recent European Par-liament resolution strongly recom-mends. These countries have their ownmisgivings about their own border re-gions or disputes. They know that theywill have to recognize Kosova one day.Unclarity about it and ideas of a long-term protectorate under UN, or ofKosova’s return under Serb rule again,or further negotiations about the statusissue that is closed, done with and canno longer be negotiated, would onlykeep alive hopes in Serbia that the sit-uation may be reversed, that all or partof Kosova may go again under Serbrule! This is not going to happen. How-ever, the idea that it may also wouldbring about a sense of insecurity, insta-bility, tension, and so forth. The longerthey postpone their decision to recog-nize Kosova, the more they help alsoto foster an impression of Europeandisunity that is not good for Kosovaand the rest of the Western Balkancountries, and Europe itself.

The best solution would beto put all the western Balkan countriessecurely on the path to EU member-ship. Only then can it be sure of apeaceful and happy future for all theBalkans and Europe itself. All ourcountries in the region identified asWestern Balkans, have a declared com-mon vision to European and trans-At-lantic integration. Indeed, there isgrowing and effective co-operationamong our countries at all levels to thateffect. We all aspire and are working toconsolidate security, stability andpeace in our respective countries andbeyond our individual borders. A clearcommitment and decision by all onKosova’s independence recognitionwould be the only way to translate intolife this common vision of our coun-tries. Actually speeding up the Euro-pean integration processes with thesecountries, as the glue to their future inlasting peace and prosperity will defi-nitely make a major difference inbringing these countries to where theyactually belong – the European institu-tions.


www.albaniancontacts.comTel/fax:02082169527

2009

LONDON MARCH 2009 39P u b l i c L e c t u r e

byH.E Muhamet Hamiti

Ambassador of Kosovo to the UK

Ladies and Gentlemen,

The people of Kosovo werespared outright genocide in1999, ten years ago, when the

78-day U.S.-led NATO operationbrought an end to the Serbian on-slaught in Kosovo, which had left12,000 Kosovar Albanians dead andthousands missing, half of the popula-tion violently deported, and close to130,000 homes burned or leveled.After Slovenia, Croatia and Bosnia,this was the fourth war of aggressionwaged by Slobodan Milosevic's Serbiaduring the 1990s against its fellow fed-eral units of the former Yugoslavia.A Serbian nationalist, Gavrilo Princip,triggered World War I in 1914. AnotherSerbian nationalist, Mr. Milosevic, theButcher of the Balkan, as he has beendubbed, concluded the past centurywith wars aimed at creating a GreaterSerbia.

Kosovo and Serbia had forcenturies been under Ottoman rule.Kosovo was briefly liberated from Ot-toman rule, before being conquestedby Serbia, which had won its inde-pendence a few decades earlier.Decades of Serbian and Yugoslav rulefollowed, with varying degrees of au-tonomy for Kosovo. The 1974 Consti-tution of Yugoslavia saw Kosovobecoming a federal entity, with vetorights at the federal level. Milosevic il-legally stripped Kosovo of its federalentity status, before submittingKosovo, during the nineties, the lastdecade of the last century, to outrightoccupation.

The political struggle of theKosovars for freedom and independ-ence, led by the independence leader,President Ibrahim Rugova, and theKosovo Liberation Army’s armedstruggle, gave birth to Kosovo’s free-dom in June 1999. Almost a decade ofinternational administration followed,before Kosovo declared independencea year ago yesterday, after a long inter-national process to determine the statusof Kosovo was concluded, under thechairmanship of UN Special Envoy forthe Status of Kosovo, and the steward-ship of the Contact Group, comprisedof the United States, the United King-dom, France, Italy, Germany, and Rus-sia.

One year ago, the democrat-ically-elected leaders of the people ofKosovo declared Kosovo an independ-ent and sovereign state. As proclaimedin our Declaration of Independence,the act of independence, “reflects thewill of our people and it is in full ac-cordance with the recommendations ofUN Special Envoy Martti Ahtisaariand his Comprehensive Proposal forthe Kosovo Status Settlement.” Boththe recommendations and the compre-hensive proposal of the UN SpecialEnvoy, and laureate of the Nobel PeacePrize for 2008, Mr. Ahtisaari, werefully supported by the UN Secretary-General. Let me briefly share some thoughtswith you on Kosovo’s recent achieve-ments.

Firstly on the institutional set-up.

Kosovo has all the attributes of nation-hood. A flag and an anthem. A Presi-dent, a Parliament, a Government,democratically elected; a clear separa-

tion of labour and powers between thelegislative, the executive and the judi-ciary. A vibrant democratic system.Kosovo has adopted its Constitution,

which defines the Republic as “an in-dependent, sovereign, democratic,unique and indivisible state”. The con-stitution enshrines the key provisionsof the Ahtisaari package, which grantthe minority Serb community unprece-dented rights and privileges. The lan-guage of half a dozen percent of thepopulation of Kosovo, Serbia that is, isofficial throughout the country, justlike Albanian, the language of over 90percent of the population. Serbs andother minorities are guaranteed over-representation in the local and nationalinstitutions.

Scores of laws have beenpassed by the Parliament, pursuant tothe Constitution and the AhtisaariPackage, thus legislating all areas ofvital importance for a functioning stateand society. Most of the Kosovo legis-lation is in full conformity with the EUlaws, which will make the job of oureventual adherence to the EuropeanUnion easier and faster.

The security architecture ofthe Republic of Kosovo is all but com-pletely built. We have an excellent po-lice force, arguably the best in theregion, and are in the process of build-ing up the Kosovo Security Force(KSF), a lightly armed force, beingtrained by NATO. We have created theKosovo Intelligence Agency, as well asthe National Security Council.The President of Kosovo has set up

the Consultative Council for Commu-nities, which provides a mechanism forregular exchange between the Com-munities and the Government ofKosovo.

In terms of legislation, ourConstitution provides for the so-calleddouble majority voting governing vitalinterests for the communities. The ma-jority of the parliament’s deputies pres-ent and voting holding seats reservedor guaranteed for the non-Albaniancommunities should vote before lawsin areas of vital interest can be passedand enacted. (See Article 81, page 29).The 17-member strong Government

of Kosovo has three ministers comingfrom minority representatives, two ofwhom are Serbs.We have a very modern legislation

governing the economy of Kosovo,largely in compliance with EU stan-dards.

Kosovo has got a lot to offerto foreign investors: mining, energy, aswell as agriculture, are the main areas,with a lot of potential. Last but notleast, a young and entrepreneurial pop-ulation.There are a lot of challenges ahead forour country, as it embarks upon its sec-ond year of existence as an independ-ent state.

Out economy has beengrowing around 5% annually, but thishas happened from a low base, after a

long period of disinvestment duringthe Serbian occupation, in the wake ofthe devastation caused by the war, aswell as in light of the uncertainty ofstatus in the run-up to independencedeclaration last year. The unemploy-ment rate is around 40%.The Government of Kosovo has in-

vested considerably in the school androad infrastructures. A lot remains tobe done, though.We have an overstretched health-caresystem, which needs reforming and alot of investment.The social fabric of society as such –

badly damaged by the conflict and thewar -- needs time to be re-established.The international community has beengenerous with the people of Kosovo inthe past decade. Last July around 1.2billion Euros were pledged to Kosovoby the EU, the USA, as well as indi-vidual countries in Europe and else-where around the globe.Kosovo is an independent country.

But ours is a supervised independenceinitially, in accordance with the Ahti-saari Package. There is still a consid-erable international presence, bothcivilian and military in Kosovo. Theyhave got roles to play to, and duties todischarge, especially in the areas ofrule of law and security. These are en-shrined in our Constitution.

The transition of Kosovo to independ-ence was by and large smooth. Wehave encountered some problems withthe international civilian presences. Isay presence (in plural), because wehave still remnants of UNMIK, a mis-sion that is winding down, and an EU-led mission (EULEX) which iswinding up. UNMIK’s mission is longoverdue. The UN Mission has no placein our Constitution, but EULEX has.Serbia has sponsored parallel Serb

structures in parts of Kosovo, espe-cially in the north. The aim is to chal-lenge the very existence of Kosovo’sindependent nationhood.The Serbian leadership in Belgrade

has renewed lately calls for Serbs to setfire to border and customs posts alongthe Kosovo-Serbia border. The SerbianGovernment is thus demonstrating thatit is encouraging and even sponsoringviolence in its dispute with us, contraryto their earlier pledges that they woulduse only diplomatic and politicalmeans to challenge Kosovo’s inde-pendence.

Serbia has in addition,through the UN, referred the issue ofKosovo’s declaration of independenceto the International Court of Justice. Serbia is trying to portray itself as an

aggrieved party in the dispute. As if itwas Kosovo, Slovenia, Croatia, andBosnia who initiated wars of aggres-sion against Serbia, and not the otherway round.

Kosovo has declared its in-dependence, and been recognized assuch by 54 countries. Kosovo is a suigeneris, a position that is widely ac-

cepted in the international community.The United Kingdom recognized us

less than 24 hours after our Independ-ence Declaration. So did France, theUnited States of America, Albania,Afghanistan, Turkey, and Costa Rica.47 other recognitions followed. The process of recognitions will con-tinue. We need this so as to be able toengage fully with the internationalcommunity. We have fully acceptedthe duty of responsible membership inthe international community. Meanwhile, we continue with our ef-

forts to consolidate the independenceof our country, both internally and ex-ternally.

We have declared our com-mitment to abide by the internationallegal obligations and principles of in-ternational community that mark therelations among states. Kosovo has al-ready applied for membership in theInternational Monetary Fund and theWorld Bank and intends to apply, indue course, to join the United Nationsand other international organizations.We have assumed our international

obligations, including those concludedon our behalf by the United NationsMission in Kosovo, and treaty andother obligations of the former Yu-goslavia to which we are bound as aformer constituent part.

For reasons of culture, ge-ography and history, Kosovo’s futurelies within the European family ofdemocracies. Therefore, we are com-mitted to implement the reforms re-quired and pursue the goal of fullmembership in the European Union assoon as feasible. Similarly, we are fullycommitted to joining NATO and willtake all steps necessary to this end. In terms of security, Kosovo is com-

mitted to peace and stability in South-east Europe. Kosovo’s nationhood isan indispensable factor of peace andstability in the region.

In order to strengthenfriendly relations and cooperation withother states, the first ten embassies ofthe Republic of Kosovo were estab-lished during 2008, including our Em-bassy here in London. (By the way, ourEmbassy is located in Mayfair, at 15Stratton Street, W1) A dozen Kosovoembassies will be established duringthis year, in Europe and elsewherearound the globe.

In an independent Kosovothere is room and opportunity for all,

the Albanian majority and the minori-ties, including the Serbs. Independencehas brought peace of mind to the over-whelming majority of Kosovars, sta-bility to the southeast Europe, andprospects for European integration forall of us in the region.

Kosovo celebrated its firstbirthday as an independent countryyesterday. We, here in London, cele-brated too. Our Embassy to the UK,whose head I have the honour of being,organized a party at the May FairHotel. The room was packed withmore than 300 attendees, from coun-tries that have recognized as well asfrom those that have not yet recog-nized us, as well as representatives ofthe UK government and society, andthe Kosovar and Albanian diasporas. Leaders from around the world sent

messages of congratulations to ourPresident and Prime Minister and thepeople of Kosovo. Queen Elizabeth II and Foreign Scer-

tary Miliband did this, too. They, aswell as other leaders, inlcuding USPresident Obama, stressed the achieve-ments of Kosovo, and pledged theircontinued support for our country.

“Kosovo’s declaration of independ-ence one year ago today opened a newchapter in its history. The last year hasseen huge progress. Kosovo’s leadershave established lasting democratic in-stitutions”, Foreign Secretary Milibandsaid yesterday. “Kosovo is consolidat-ing its place as a sovereign interna-tional actor”, he went on to say.Let me conclude by saying that the

people of Kosovo are proud of theirhistoric achievements, resilient as weconfront the present and the futurechallenges, but also hopeful of a brightfuture for Kosovo and indeed the entireregion.The wars I referred to at the beginningof this talk , that notorious legacy thathas caused so much suffering to thepeople of the Balkans, should go downin history as something nthat shouldnever happen again.Kosovo and Serbia, and indeed other

newly emerged nations in our part ofthe world, shoudl be able to live inpeace and prosperity as part of theunited Europe, on a par with one an-other, and in no other way.

The speech of H.E MuhametHamiti, at LSE (LONDON

SCHOOL OF ECONOMICS)

Kosovo’s Independence:One Year On

Documents

The Albanian March 2009