~ 1 ~

เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ รวมบทความ “เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ” ของ “ธเนศ วงศยานนาวา” ตพมพในนตยสารมตชนสดสปดาห ฉบบวนท 29 ต.ค. - 4 พ.ย. 2553 ถง ฉบบวนท 18 - 24 ก.พ. 2554

~ 2 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (1) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 29 ต.ค. - 4 พ.ย. 2553 ธเนศ วงศยานนาวา การเคลอนไหว การไมหยดนง การลนไหลฯลฯ สงตางๆ เหลานลวนมแตความวนวายหาความสงบไมได ในการทจะรบรส งทเคลอนไหวสายตาในฐานะแหลงทมาของการรบรนนตองกลอกกลงวงและเคลอนไหวตามสงตางๆ เหลานอยตลอดเวลา นยอมท าใหการเขาถงขอเทจจรง (fact) เปนสงทเปนไปไดยากเพราะอะไรทเคลอนทอยางเรวกยากทจะรบรไดสายตาไมสามารถรบรอะไรทเคลอนทดวยความเรวไดขนาดนนได นเปนขอจ ากดของรางกาย ถาเปนดงนนแลว ความจรงแทกย งจ าเปนตองเขาถงดวยความสงบ ความนง ฯลฯ ถาจะกลาวอกนยหนง ความนงของผศกษาดจะเปนหนทางไปสความจรงแท ไมวานนจะเปนสงทก าลงจะศกษาหรอผท ศกษา ดงนน ทงตวตนของผศกษาและวตถทก าลงจะศกษากตองการความนงทงสน ค าวา Theoria ซงมาจากรากศพทภาษากรกโบราณซงหมายถงการมองอยางตงอกตงใจ การมองจงตองการการพนจพเคราะห สายตาของผดจะกรอกกลงหรอหวจะหมนไปหมนมายอมไมได การมองเพอเขาใจความจรงจงจ าเปนทจะตองท าใหอะไรตางๆ หยดนง โลกทหยดนงและสงบไมเคลอนไหว ไมวนวายจงเปนโลกของสจธรรม การพจารณาวตถอะไรบางอยางจากสายตาของผศกษาอยางสงบนงจงเปนเสนทางของการแสวงหาความร หรออาจจะไปไกลถงการแสวงหาสจธรรม และนกยงเปนเปาหมายหลกของทศนศลป แตการจองไมไดใหผสสะอะไรแบบอนๆ ไมวาจะเปนรส กลน และเสยงซงทงหมดกลวนแลวแตเปนโลกของทศนศลป ถาจะพจารณาผลงานศลปะของ Marina Abramovic ทชอวา The Artist is Present (2010) ซงแสดงท MOMA ทไดเชอเชญใหผชมเขามามสวนรวมดวยการนงตรงกนขามกบศลปนแลว กสามารถจะยนยนความคดทกลาวมานได เพราะผลงานทงหมดไดผลตสงเดยวนนคอ การจองมองการด ารงอยของสงมชวต แตถงจะมการจองมองแบบมสวนรวมเพราะเปนสวนหนงของงานศลปะกตาม แตกยงมโตะทวางขวางกนระหวางศลปนกบผชม ถงแมวาจะเปนศลปะแบบมสวนรวม แตผชมกยงไมมสามารถเขาไปสมผสศลปนไดศลปนในฐานะแหลงก าเนดของศลปะยงเปนสงทอยหางไกล พรอมๆ กนนน ผชมกหามพดคยกบศลปน ทงคตางไมมการพดคย จนท าใหLogos (ภาษาพด) (Rationality) ในกรอบคดของกรกโบราณและกรอบคดของครสตศาสนาชวงตนๆ ไมสามารถจะใชไดอกตอไป ทงน อยางนอยๆ ศลปะจ านวนมากของสภาวะสมยใหม (modernity) พนทของทศนศลปนนกเปนโลกของภาพ เสยงจงไมสมควรทจะมพลงเหนอกวาภาพ ดงราวกบวาคนใบทงคตางมานงชมกนและกน โดยทงคตางเปน 'ศลปวตถ' ในพพธภณฑทตางฝายตางตองการสมาธในการชมศลปะ

~ 3 ~

ลงาน The Artist is Present ทท าใหผศลปนปรากฏกายในผลงานศลปะไดจรงๆประหนงผลงานศลปะนนไมไดมเพยงแคลายเซนของผวาดเทานน หรอถาจะกลาวอกนยหนง"ศลปนยงไมตาย" "ศลปนยงปรากฏตวทตรงศลปะนนๆ" เมอผวาดยงไมตาย และยงปรากฏกายใหเหนตรงหนาเสยดวยนนกคอ "ผเขยนรปนนยงไมตาย" แตกลบมตวเปนๆ ปรากฏใหเหนอยตรงหนา ถงกระนนกด ศลปะกด ารงอยภายใตความเงยบ จนไมมแมกระทงเสยงร าพง โดยความเงยบในพนทของศลปะนนกกลบกลายมาเปนพนทของปาชา ทงนเพราะทกๆ คนตองดอยางตงอกตงใจใชสมาธจองมอง 'ศลปวตถ' และจะตองจองมองอยางไรเสยงอยางมากทสดเทาทจะเปนไปได ความคดของการชมศลปะในผลงานอยางThe Artist is Present ทกลาวมาขางตนแสดงใหเหนถงการเขาถงสจธรรมของผลงานศลปะทเกดขนจากการทผชมสามารถนงเผชญหนากบศลปนหรอ "วตถแหงความเปนศลปะ"(artifact) ส าหรบในทน ท งศลปะและ "ผประพนธ" "ผสราง" ปรากฏอยในทเดยวกน ไมมการแยกกน ศลปนปรากฏกายอยทตรงนน เพยงแตวาไมไดปรากฏเฉยๆ แตยงเปน "วตถแหงความเปนศลปะ" ในขณะเดยวกน "ผประพนธ" "ผสราง"ปรากฏอยในทแหงเดยวกนในฐานะ "วตถแหงความเปนศลปะ" กท าหนาทจองมองผชมจนท าให "ผชม" สามารถทจะกลายเปน "ผประพนธ""ผสราง" ไดในเวลาเดยวกน เนองดวยวา "ผชม"เองกถกจองมองจากศลปนหรอ "ผประพนธ" "ผสราง" ตางคนตางกพรอมจะสลบต าแหนงใหกนและกน ประหนงวานเปนผลงานศลปะภาพตวเอง(portrait) ของ Abramovic และคนอนๆ แมวาผลงานทงหมดจะอยในรปของการแสดง (performance) ไมใชการบรรยายทใหรายละเอยดแบบทปรากฏอยบนผนผาใบ โดย "ผชม" กอยในฐานะทเปนผลงานศลปะไดเทาเทยมกนกบศลปนอยา งAbramovic ในทายทสดผประพนธหรอศลปนกพรอมทสญสลายกลายเปนผชมไดอยางเทาๆ กน เชนเดยวกบการทผชมกลายเปนผประพนธหรอศลปน หรอถาจะกลาวอกนยหนง "The Art that is where the viewer is absent" หรอในทางกลบกน "The Viewer is where the artist is absent" ส าหรบในกรณหลงกจะเปนสภาวะปกตของผลงานศลปะทงหลายทศลปนหรอผประพนธไมปรากฏตวในผลงานศลปะ ทงนผลตภณฑทางดานศลปะและวรรณกรรมกลวนแลวแตไมมผสรางสรรคผลงานปรากฏใหผชมหรอผอานเหนอยตรงหนา ในพนทของศลปะแบบดงเดมนน ตวตนของศลปนจะถกกลนหายไปในผลงานศลปะ สงทหลงเหลออยกอาจจะมเพยงแคลายเซนเทานน ในทายทสดแลว ไมมใครเปนประธาน(subject) แตทงศลปนและผเขามามสวนรวมในพนทของศลปะตางฝายตางกเปนซบเจกตหรอเปน "วตถแหงศลปะ" (art object) ของอกคนหนงเสยเอง โดยทตางฝายตางหยดนงใหกนและกน ตางฝายตางมองหนากนและกนพรอมๆ กนนน ทงคตางกตกเปนซบเจกตของผชมคนอนๆ ทยนรายลอมผลงานการแสดงศลปะชนนอย

~ 4 ~

เพยงแตวาผลงานศลปะชนนทกๆ คนสามารถทจะเปนสวนของการถกจองมองและถกมองไดเสมอกน ทงหมดขนอยกบความสมครใจ (voluntary) ไมมใครบงคบวาจะตองเขามาในขนตอนของการมองศลปนและใหศลปนมอง ผลงาน The Artist is Present ท าใหสายตาของผเขามามสวนรวมมสวนไดอยางจรงจงในแบบสดๆ ผชมถงข นสามารถทจะนงพนจพเคราะหใบหนา หนาตา และดวงตาของศลปนไดอยางเตมท ความสมพนธระหวางผชมและศลปนเปนไปในระดบของ 'ตามองตา' ในขณะเดยวกน ศลปนกไมไดแสดงออกอะไร ไมไดพดอะไร และผชมกไมไดพดอะไรกบศลปน เพราะศลปนเปนเพยงแคศลปวตถทมชวตเฉกเชนเดยวกนกบ "ตวแบบ"ของเธอ แต "ตวแบบ" ด ารงอยในฐานะของวตถทศลปนสงใหปรากฏในลกษณะทศลปนตองการ* ค าบรรยายส าหรบโครงการอบรมเชงปฏบตการสรางสรรคทศนศลปแกชมชน คณะศลปกรรม มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วนท 20 สงหาคม พ.ศ.2553

~ 5 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (2) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 5 - 11 พ.ย. 2553 ธเนศ วงศยานนาวา เมอผชมเขามาชมผลงานศลปะทอยตรงหนา สายสมพนธทเกดขนกคอ สายสมพนธระหวางตากบตา ดงนน ถงแมวาAbramovic จะแสดงผลงานศลปะแบบการแสดง แตกรอบคดทางศลปะของเธอเองกไมไดเปลยนแปลงไปจากโครงสรางทางความคดของศลปะทเนนความแนนงของการแสดงทวงทาตางๆ ดงทไดพบเหนกนทวๆไปในศลปะของฝรงผวขาวทตองมการจดทาทางเพอใหบนทกไวเปนภาพ ถาจะกลาวอกนยหนง ศลปะเปนการปรงแตงและจดภาพใหมแตสงทดด ศลปะจะมความ "ส-ภาพ" ไดกตอเมอทกสงทกอยางจะตองหยดนงเพอแสดงใหเหนถงสจธรรมแหงการเคลอนไหว สจธรรมของความสมพนธทไมมความตอเนองกนระหวางผชมและศลปวตถ ในท านองเดยวกนกบความสมพนธระหวางวตถกบมนษยหรอความสมพนธระหวางวตถ (object) และซบเจค(subject) (หรออตตา) ศลปะจงเปนการปรงแตงเพอใหทกอยางมอะไรเหลอใหนอยทสด แตกใชวาจะเหลออะไรกได เพราะสงทเหลอนนคอ 'แบบ' (form)โครงรางของรางกายทไมใชรางกายทมชวตแตกมรปรางทมความเปน 'แบบ' ตามความคดแบบ Platonism ดงนน รางกายทไมไหวตงกมลกษณะทเหมอนกนกบโตะทไมเคลอนไหว ทงมนษยและสงของกลายเปนอะไรทไรซงชวต มแตโครงและ 'แบบ' ทไมไดแตกตางไปจากผลงาน Nude with Skeleton (2002) ในแงของ 'แบบ' ส าหรบใน The Artist is Present อะไรทอยคกบศลปนกลบไมใชกระดก แตกเปนอะไรทไมไดแตกตางไปจากกระดกเพยงแตนเปน "โครงกระดกทมเนอมหนง"เทานน เพราะเคลอนไหวไดราวกบหนยนตของนยายวทยาศาสตร เพยงแตไมมเสยง มแตภาพ ทงๆ ทในกรอบคดของครสตศาสนาและศาสนาทมพระเจาองคเดยวเสยงพดคอสงส าคญทใกลชดกบพระผเปนเจามากทสด อยางไรกด "โครงกระดก" นกลบเคลอนไหวได เพราะมผคนมากหนาหลายตาทเดนเขามาท าหนาทเปน "โครงกระดก" ใหอยอยางไมขาดสาย รวมทงเหลาคนดงหลายตอหลายคน เชน Sharon Stone และ Isabella Rossellini เปนตนเหลา "โครงกระดก" นลวนแลวแตอยากทจะมสวนรวมดวยการเปลยนความเปนสงมชวตและชวตของตนเองใหกลายเปนเพยงแค"โครงกระดก" ศนศลปจงเปนการแสดงเพอเพมมตของทการเคลอนไหวประหนงดภาพยนตรเงยบการเคลอนไหวจงกลบเตมไปดวยความเงยบพลงแหงความเงยบจงแสดงออกถงความเคลอนไหว หรอ "Noise Music" หรอจะเปนผลงานดนตรเชน 4' 33" ของ John Cage เพราะเสยงทงหมดเปนสงทอยทอนๆ ทรายลอมวตถแหงศลปะทงหมด ครนเมอ "รปแบบของรางกาย" กลายเปนเปาหมายส าคญแลว ทกสงทกอยางกปรากฏใหเหนในฐานะทเปนแบบโดยไรซงเรองราว ไรซงเนอหา แตกดราวกบวาเกอบจะมเรองราวเพราะไมมอะไรเปนรายละเอยดเลาเรองวาคนทงสองก าลงท าอะไรกน สายตาของผชมซงเปนมนษยท งสองตางฝายตางจองหนากน นงเผชญหนากน โดยสายตาของศลปนกไมไดเปนสายตาของผชายหรอสายตาของผหญงไมมการจองมองแบบผชาย (male gaze)ตามกรอบคดในโลกทรรศนของทศนศลปในกรอบความคดแบบเฟ

~ 6 ~

มนสตอกตอไปนอกจากนน คนทรายลอมอยในฐานะผชมไมมใครเหนวาสองคนนท าอะไรอน ยกเวนแตวาสองคนนตางฝายตางจองหนาซงกนและกนประหนงปลากด ผลงานศลปะแสดงใหเหนถงความสมพนธทไมไดเปนเนอเดยวกนหรอมความเปนอนหนงอนเดยวกน ศลปะไมมเรองของความตอเนอง (continuity) ของความสมพนธระหวางศลปะและผชม แตผลงานอยาง The Artist is Present จงอยในลกษณะของการดดกลนทกสงทกอยางทอยรอบขางจนไมเหลออะไรเลดลอดออกไปได ไมมอะไรทหลงเหลออยเพราะผชมและศลปะตางฝายตางถกดดกลนเขาไปดวยกนทงสน ทงน ชองวางทเปนพนทระหวางผชมและศลปนจงเปลยนแปลงไป เนองดวยวาทกๆคนสามารถทจะเปนศลปนและผชมไดในเวลาเดยวกน เพราะศลปนเปดโอกาสให "ตนแบบ"สามารถสถาปนาตนเองเปน 'ศลปน' ได หรอถาจะกลาวอยางงายๆ กคอ 'The Artist is Present and Absent' ครนถาพจารณาผลงาน The Artist is Present ดวยการยอนกลบไปพจารณาผลงานAr t i s t D r a w i n g a Nu d e w i t h Perspective Device (1525) ของ Albrecht Durer ควบคกนไปกจะเหนไดวา สงส าคญชนหนงทหายไปจากโตะในผลงานของMarina Abramovic กคอกรอบทมตารางสเหลยมส าหรบการจดระเบยบใหกบผหญงทศลปนตองการจะวาดใหเขามาอยในกรอบนอกจากนน กยงมเสาวดระดบสายตาส าหรบในทางจตวเคราะห (psychoanalysis)ซงลวนแลวแตเปนสญลกษณของอวยวะเพศชายทด าเนนควบคไปพรอมกบหลกการของคณตศาสตรและเรขาคณตทอยทางดานขวาของภาพทเปนศลปนผชาย หรอถาจะกลาวอยางงาย นเปนพนทและเครองมอทแสดงความเปนชาย ในขณะทอกดานหนงเปนสวนเวาสวนโคงอนเปนภาพของผหญงทอยทางดานขวาของภาพ ดยท D u re r นนยงคงรกษาความโสมพนธระหวางศลปนกบ "วตถแหงศลปะ"อย ศลปนนงจองมอง "อะไร" ทตนเองก าลงจะวาดอยางเอาเปนเอาตาย ไมเพยงแตเทานนความสมพนธของ Durer ยงเปนความสมพนธระหวางศลปนชายกบ "วตถแหงศลปะทเปนเพศหญง" ในขณะทผลงานAbramovic ท าลายล าดบชนของความสมพนธดงกลาวดวยการกลบหวกลบหางสถานะของ "ผประพนธ" หรอ "ศลปน" ใหกลบกลายเปนผหญง โดย "วตถแหงศลปะ"กลบสวมเสอผาชดยาวมากกวาทจะเปลอยกาย เสอผาชดยาวของ Abramovic เปรยบเทยบไดกบลกษณะของการแตงตวแบบผหญงในยคกอนสมยใหมทสวมเสอผายาวปกปดทกอยางมดชด เชนเดยวกนกบผหญงในสมยของ Durer เพยงแตในภาพของDurer กมการเปดบางสวนเพอใหเหนถงสวนเวาสวนโคงของรางกายตามแบบทพงปรารถนาของวงการศลปะและสายตาของศลปนผชาย อยางไรกด การน าเสนอ 'ภาพนด'เปนสงทไมไดปรากฏในผลงาน The Artist is Present ทงๆ ทในอดต Abramovic จะเคยเปลอยใน Imponderabilia (1977) ดวยการยนแกผาคกบผชายขวางประตทางเขาเพอใหผชมตองสอดตวเขามาชมผลงานของเธอมาแลวกตาม แตกตองไมลมวา ผลงานการแสดงของเธอดวยการเปลอยนนกถกต ารวจหาม ศลปะจงไมไดมเสรภาพมากพอทจะทาทายสงทนยมเรยกวา 'ศลธรรมอนดงามของสงคม'

~ 7 ~

การเซนเซอรและศลปะจงเปนของคกน แมวาสงทศลปะน าเสนอจะเปนเรองของธรรมชาตทไมมมนษยผใดอยนอกพนทของธรรมชาตกตาม

~ 8 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (3) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 12 - 18 พ.ย. 2553 ธเนศ วงศยานนาวา เสนทางศลปะของรางกายทเปลอยเปลาหรออาจจะเรยกไดวา "นด" จงเปนอะไรทอยคกบศลปนเพศหญงผนมาโดยตลอด ไมวาจะเปนศลปะทเหนรางกาย อวยวะเพศ ตลอดจนโครงกระดกอนเปน 'โครงสรางของรปรางของแบบ' (form) ของมนษยทมเนอหนงหอหมรางกายเอาไว เสมอนดงทบรรดาค าสอนทางศาสนาไดสอนใหเหนถงเนอแทของความสวยงามของรางกาย ไลไปจนถงรางกายทมเสอผาหอหม ครนถาจะท าใหขอความทกลาวมาแลวนมความหมายกวางยงขนไปอกกคงจะกลาวไดวาศลปะและรางกายทเปลอยเปลาเปนเรองทศลปนตะวนตกหลงใหลมาโดยตลอด Kenneth Clark กบผลงานคลาสสก The Nude: A Study in Ideal Form ของวงการการศกษาศลปะไดเสนอวา ศลปะนดมไวบอกกบชนชาตอนๆ ทไมใชฝรงครสเตยนผวขาวทไมไดมโอกาสสมพนธอะไรกบใครเปนลกษณะแบบ 'ชนเผาชนเกาะ' ซงเปนสงทฝร งครสเตยนผวขาวถอวาเปนสงทส าคญมากส าหรบโลกศลปะ ส าหรบ Clark แลว 'ศลปะนด' เปนกลไกทมไวเพอบอก 'คนอน' ทไมใชคนผวขาววา"ท าไมถงตองน าเสนอศลปะทเกยวกบรางกายอนไรซงเสอผาอาภรณ" เพราะสงทน าเสนอนนไมใชเรองของรางกายตามธรรมชาตทเหนไดดวยสายตา เมอใดกตาม ทใสเสอผากจะไมเหน"แบบ" (form) ดงกลาว "แบบ" ทสามารถเขาใจไดดวยตวเลขและคณตศาสตร กรอบความคดของ 'ศลปะนด' ด าเนนไปกรอบคดของการศกษาในสงคมกรกโบราณทวา"Let no one who is not a geometer enter here" ดงนน 'ศลปะนด' จงไมใชเรองทวาศลปะก าลงกลาวถงอะไร วาดอะไร แต 'ศลปะนด' เปนรปแบบ (form) หนงของศลปะ หรอถาจะกลาวอกนยหนง ผหญงทไรซงเสอผาไมใชเปาหมายหลก (subject) ทศลปนจะวาด โดยสงทศลปนตองการน าเสนอนนกคอ "แบบ" อนหนงของศลปะ เปนการสอความหมายของรางกายในกรอบของคณตศาสตรหรอเรขาคณตน แมวาส าหรบคนทวๆ ไป การน าเสนอกรอบความคดดงกลาวคอการยกระดบวา 'รางกายในอดมคต' ควรจะเปนอยางไร แตกไมใชเรองงายๆ ทจะคดวา 'ศลปะนด' นนเปนรปแบบหนงของความฝนเฟอง (fantasy)(แบบความฝนเฟองทางเพศ) ทตองการใหอะไรตออะไรในโลกนทไมไดเปนตามความตองการของศลปนนนสามารถกลบเปนไปตามแรงปรารถนา (desire) ของศลปนได นเปนแรงปรารถนาทจะ 'กาวขามพนขอจ ากดของสงคม ' (transgression) แตท าไมแรงปรารถนาของศลปนถงตองการทจะเหนรางกายแบบในลกษณะแบบนมากกวาทจะเปนแบบอน? ดวยแรงปรารถนากท าใหการน าเสนอรางกายของศลปะจงไมใชรางกายจรงๆ ตามกรอบของชววทยา แตเปนรางกายของวฒนธรรมทใหความหมายและสงสารอะไรบางอยางออกมา ความเขาใจ

~ 9 ~

เกยวกบรางกายมนษยจะตองเขาใจหรอรบรผานความเขาใจเกยวกบสงคมนนๆ รางกายทางกายภาพกบความเขาใจเกยวกบสงคมในฐานะองคาพยพ(organic) จงเปนอะไรทสงเสรมซงกนและกน การแกผาหรอการแสดงรางกายทเปลอยเปลาเปนปญหาส าคญส าหรบมนษยในสงคมโดยเฉพาะอยางยง สงคมทมศาสนาทเหนวารางกายเปนสงช วราย เชน ครสตศาสนาเปนตน ถงแมวารางกายของมนษยจะมขนหอหมตามรางกายแตกยงมไมมากเทากบสตว แมวาเชอชาต (race) บางเชอชาตจะมขนมากนอยไมเทากน เชน มองโกลอยด (Mongoloid) มขนนอยกวาคอเคเชยน (Caucasian) หรอพวกอาหรบมขนมากกวาพวกเอเชยตะวนออกเปนตน โดยนกชววทยาววฒนาการ (evolutionary biologist) กไดยนยนถงความจ าเปนในระบบววฒนาการของการมขนใหนอยทสดดวยเพอการควบคมความสะอาดและการควบคมเหบหมด โลน ทงหลาย เปนตน ถงกระนนกด ยงไมมใครถอวานเปน 'ขน' ส าหรบหอหมรางกายมนษยทม 'ขน' จงไมเหมอนสตวทมขนถงแมวามนษยจะมผมทหว แตผมทหวกยงไมใชขนของรางกาย และส าหรบผมบนหวกจะตองอยบนหวเทานน ไมใชอยในอาหาร เพราะถาอยในอาหารกจะกลายเปนสงทนาร งเกยจ รานอาหารจ านวนมากจงตองใหพอครวแมครวจดระเบยบควบคมเสนผม หรอแมกระทงวงการแพทย ผมบนหวของมนษยเองอาจจะเปนสงทนารงเกยจได ผมจ าเปนตองอยในต าแหนงแหงทของมน เพราะถาไมอยในทท ควรจะอยกจะเปนทนารงเกยจ หรอแมกระทงอยในทของมนกเปนสงทนารงเกยจไดเชนกน ถาไมนารงเกยจกไมมความจ าเปนใดๆ ทผทรงศลหลายตอหลายศาสนาจากโบราณจนถงปจจบนจะตองโกนผมทง เชน พระนกายเบเนดคทน(Benedictine) กบการโกนผมบางสวนทง ผมกบผทรงศลจงเปนของคก น การโกนผมแสดงสญลกษณของการละเวนเรองเพศหรอเปนการรกษาพรหมจรรย เปนตน ผมบนหวเปนอะไรทสมพนธกบความหมายทางเพศและการรวมเพศอนเปนสงช วรายตามหลกของศาสนาหลายตอหลายศาสนา ร นถาหนมาพจารณาผลงานศลปะกอนคสภาวะสมยใหมหรอแมกระทงในครงแรกของศตวรรษทย สบทใชรางกายเปนตนแบบกมกจะไมมใครใหรายละเอยดเกยวกบขนศลปะนดเปนศลปะทไมมขน ทงๆ ทพวกคอเคเชยนจะเปนพวกทมขนตามรางกาย ถงแมวางานศลปะสมยใหม เชน Gustave Courbert กบภาพ The Origin of the World (1866)จะแสดงใหเหนขนทอวยวะเพศอยางโดดเดนมากกวาเพยงแคทจะน าเสนอรางกายเพยงอยางเดยว อยางไรกด ถงแมวาภาพภาพนของ Courbert จะปฏวตการน าเสนอภาพรางกายในสวนส าคญของมนษย แตกตองไมลมวา ในครงหลงของศตวรรษทสบเกา ภาพภาพนกลบไมไดเปนภาพทถกน ามาแสดงในพนทสาธารณะ แตเปนภาพทมความตงใจใหเปนของสวนตว ถงกระนนกด กไมใชเรองทไดรบความนยมแตอยางใดทศลปนจะวาดภาพขนตามรางกายโดยเฉพาะอยางยงขนทอวยวะเพศ เพราะอยางนอยๆ เมอพจารณาถงผหญงในกรอบคดของฝรงครสเตยนผวขาวแลว ขนตามรางกายนนเปนอะไรทไมสมควรจะปรากฏใหเหน ดงนน การโกนขนของผหญงจงเปนจารตทมประวตศาสตรมาอยางยาวนาน อยางนอยๆกยอนกลบไปไดถงอยปตโบราณ โดยเฉพาะอยางยงในผหญงชนชนสง

~ 10 ~

วถปฏบตแบบน กเปนทยอมรบกนในหมชนชนสงของกรกโบราณดวยเชนกน และจากกรกโบราณกท าใหผหญงโรมนรบเอาความนมนวลของรางกายทปราศจากขนทอวยวะเพศไปดวย วถปฏบตแบบนกยงเปนทยอมรบในตะวนออกกลางและดนแดนแถบอนาโตเลยในปจจบน ดงนน ในอาณาจกรออตโตมน การก าจดขนทอวยวะเพศของผหญงถอวาเปนสงทส าคญมาก โดยมกจะนยมท ากนในทอาบน าสาธารณะ

~ 11 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (4) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 19 - 25 พ.ย. 2553 ธเนศ วงศยานนาวา ส าหรบในโลกยคปลายศตวรรษทย สบและตนศตวรรษทย สบเอด การโกนขนทอวยวะเพศหญงตาม 'วถปฏบตแบบบราซล' นนถอวา เปนเรองของสนทรยะหรอความงามในการสวมใสชดวายน า โดยตองไมมขนโผลออกมาใหสะเทอนสายตาผพบเหน ผหญงจ านวนมากตางกมรสนยมทหลากหลายในเรองของการโกนขน ส าหรบในประเทศบางประเทศในโลกตะวนตก ดวยสนทรยะทไมตองการใหมขนรอดออกมาจากชดบกนกท าใหธรกจการถอนขนเพอความงามกลายเปนธรกจทมมลคานบหลายรอยลานดอลลาร สวนการโกนขนทอวยวะเพศของผหญงในสงคมโบราณ เชน อยปตโบราณ กเปนเรองของความสะอาด ในสงคมกรกและโรมน การก าจดขนทอวยวะเพศกเปนเรองของสนทรยะทท าไดทงผหญงและผชาย ในขณะทสงคมบางสงคม การโกนขนทอวยวะเพศของผหญงกจะถอวาเปนการแสดงออกถงความตองการทางเพศ หญงใดทโกนขนทอวยวะเพศนน แสดงถงความเรารอนของความตองการทางเพศ เชน ในองกฤษ เปนตน เพราะการกระท าดงกลาว เปนสงทกระท ากนในหมอาชพทเกาแกทสดของโลก แตนกเปนความคดทลาสมยไปเสยแลว อยางไรกด ส าหรบสงทจะกลาวตอไปนจ ากดอยในพนทของสภาวะไรขนในอศลปะมากกวาทจะเปนรางกายทไรขน เชนนกกฬาวายน า เพราะการก าจดขนของนกกฬานนมหนาทแบบอน ส าหรบในสงคมกอนสมยใหม ( p r e modern) เชน สงคมอนเดยโบราณ รางกายทไร "ผม/ขน" แสดงใหเหนถงสภาวะทหามการประกอบกจกรรมทางเพศหรอการรกษาพรหมจรรย เพราะรางกายทไมมผมแสดงใหเหนถงสภาวะไรเพศและความตองการทางเพศนอกจากนน ผมเปนอะไรบนหวทเหนไดไกลผมจงกลายเปนอตลกษณทส าคญเพอแสดงความเปนตวตนทโดดเดน ในขณะทขนเปนอะไรทเหนไดไมไกล แตทงผมและขนตางกเปนสงทจ าเปนอยางยงทจะตองก าจดออกไปในพนทของศาสนาและศลปะ ในแงน ภาพศลปะทเรยกวา "นด" เปนภาพศลปะทไรซงความตองการทางเพศ สภาวะของภาพนดจงเปน 'Acomoclitism' หรอ 'รสนยมความชอบทไมใหมขนทอวยวะเพศ ' เมอไรซงขนทอวยวะเพศ กกลบท าใหผชายและผหญงทอยในวยเจรญพนธกลายเปนเดกอกครง เดกทไมสามารถรวมเพศเพอใหเกดผลตผลได เพราะไมไดมสงทบงบอกถงผหญงทอยในวยทจะรวมเพศได ภาพนดทไรซงขนจงเปนภาพของผชายทถก "ตอน" แลวซงในประเดนนจะกลาวถงตอไปในสวนตอๆไปขางหนา

~ 12 ~

ผหญงทไรขนกไรซงความตองการทางเพศเชนกน ในทางศลปะ ภาพนดจงเปนสงทไมมพษมภย ภาพนดจงไมใชภาพอนาจารทสามารถกระตนเราอารมณทางเพศได เพราะเปนภาพทไมมขน ไมวาจะเปนทอวยวะเพศหรอทรกแร ภาพวาดทน าเสนอรางกายภายใตแบบ"Disengo" แสดงใหเหนถงความสามารถอนยงใหญของศลปนทท าตวประหนงพระผเปนเจาผสรางสรรคโลกขนมาดวยตน 'แบบ' อะไรบางอยาง แตเมออยในฐานะของพระผเปนเจากยอมเปนอะไรทอยเหนอเรองทางเพศ เพราะพระองคกไมมความตองการทางเพศ ส าหรบสภาวะสมยใหม (modernity) ทถกก ากบดวยพลงของครสตศาสนาซงด าเนนไปพรอมกบการขยายตวของระบบอาณานคมและรฐสมยใหม (modern state) นน รฐไดถกท าใหมความเปนฆราวาส (secularization)แตกใชวาความเปนฆราวาสนจะท าใหไรซงฐานคดทพฒนาขนมาจากความคดทางศาสนา นอกจากนน นบตงแตการขยายตวของพลงทางศาสนา ไมวาจะเปนศาสนาใดกตามโดยเฉพาะอยางยงครสตศาสนาและศาสนาอสลาม เหตการณ 9/11 กเปนตวอยางทดซงสงผลใหความคดเรองทวาศาสนาหมดความส าคญในสภาวะสมยใหมกลบกลายเปนเรองทถกปฏเสธ โลกหลงยคฆราวาส (post-secular) ชใหเหนถงพลงอนเขมขนและเครงครดของศาสนาทพยายามจะท าใหศาสนามความบรสทธ (purity)ส าหรบในศาสนาหลายตอหลายศาสนาแลว รางกายเปนอะไรทสรางปญหาใหกบมนษย เชน หลอกลวง ท าใหมนษยไมสามารถเขาถงความจรงแท ผสสะนน เปนสงทเชอถอไมได รางกายเปนอะไรทควบคมไมได แตกไมใชรางกายทงหมดทเปนปญหา แตเปนเฉพาะรางกายทเปดอวยวะเพศเทานนทเปนปญหา ฉากในภาพยนตรตนเตนหกมมอยาง Body Heat (1981) ไปจนถงภาพยนตรตลกอยางThere're Something About Mary (1998)แสดงใหเหนถงภาพอวยวะเพศอนเปนสวนหนงของรางกายทจตส านกดจะควบคมไมได เชน ฉากการนงลงไปในอางอาบน าทมน าแขงเพอลดความตองการทางเพศใน Body Heat หรอจะเปนฉากตลกทตองพยายามตใหอวยวะเพศซงแขงตวใหหดลงจาก There're Some thing About Mary เปนตน อวยวะเพศนนสรางปญหาใหมากกวาทจะเปนเพยงแคจดเรมตนของโลกตามความคดของGustave Courbert กบภาพ The Origin of the World (1866) เพราะปญหาทงหมดเกดขนมาจากการเกดและการตายของมนษยทไรซงความเปนอมตะ และเมอไมมความเปนอมตะกจ าเปนทจะตองมอวยวะสบพนธ แตอวยวะเพศกลบสรางความหนกใจใหมากกวาทจะท าใหเกดความสบายใจหรอความสขสดยอด ภาพเกยวกบอวยวะเพศทไมใชภาพทางวชาการเชนทใชกนในวงการแพทยยอมมสถานะของการเปนภาพลามกอนาจาร แตกรอบคดเรองของภาพลามกอนาจารกไมใชกรอบคดของสงคมโบราณ แตเปนกรอบคดทเพงจะเกดขนในสภาวะสมยใหม

~ 13 ~

กรอบความคดเรองลามกอนาจารแสดงใหเหนถงสงตองหามอะไรบางอยางทจะตองถกกกขงอยแตในทใดทหนง นเปนความหวาดกลวและความวตกจรตทมตออวยวะเพศและขนของอวยวะเพศทปรากฏตวในอาณาเขตสาธารณะและผลกระทบทจะตามมา โดยเฉพาะอยางยงอวยวะเพศหญง ผลงาน The Origin of the World หรอ "จดเรมตน" ของCourbert กลบแสดงใหเหนถงปญหาทวา 'เพศ'น ามาซงความทกขอนเปนสงทนากลวมากกวาทจะเปนเรองนาอภรมย แตเพศกใหความรนรมยสมใจอยากกบมนษยเสมอมา ดงนน อวยวะเพศหญงทมขนปกปยจนมองไมเหนวาอะไรอยภายใตขนเหลานนกลบเปนอะไรทนากลวและนาดงดดไปในเวลาเดยวกน

~ 14 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (5) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 26 พ.ย. - 2 ธ.ค. 2553 ธเนศ วงศยานนาวา ตวละครในภาพยนตรอโรตกตนเตนเขยาขวญ (erotic thriller) อยาง Catherine Tramell ใน Basic Instincts ทก ากบโดย Paul Verhoeven ทมดาราดงอยาง Sharon Stone แสดงน าในบทของนกเขยนเรองอาชญากรรมทสามารถรวมเพศไดทงกบผชายและผหญงฉากสบบหรนงไขวหางของ Sharon Stone ไดกลายมาเปนฉากอนโดงดงของภาพยนตรเรองนและของวงการภาพยนตรของฮอลลวด เมอเธอถกเรยกมาสอบสวนในเรองฆาตกรรม เธอกลบไมไดสะทกสะทานใดๆ ในทางตรงขามเธอแสดงสถานะทเหนอกวาดวยการจดบหรสบในหองสอบสวน แลวกลาววา "คณจะจดการฉนยงไง จะแจงขอหาสบบหรฉนหรอไง?" จากนนเธอกยกขาออก เลกขาเพอนงไขวหางและเปดอะไรทอยระหวางขาใหทกคนเหน เมอนน ต ารวจผชายกตองตะลงกบอวยวะเพศทเตมไปดวยขนปกปยของเธอ ผคนทไดเหนกท าอะไรไมถกประหนงตองมนตสะกดหรอถกสาปใหกลายเปนหน อวยวะเพศจงไมเพยงมแรงดงดด แตยงผลกไสอะไรบางอยางออกไปไดดวย เพศในฐานะของการขบไลยงเปนสงทพบไดในสงคมเกษตรดงเดมอวยวะเพศท าหนาทขบไลปศาจราย ตวละครอยาง Catherine Tramell จงท าใหผชมตองมนตสะกด ไปพรอมๆ กบความตนตระหนกกบสงทไดเหน หรอถาจะกลาวอกนยหนง ทกๆ คนทเปนผชายก าลงกลายเปน"หน" (Stone) ดวยพลงของ Medusa การถกท าใหกลายเปน 'หน' เปนเรองทโดดเดนในต านานกรกโบราณเรอง Medusa (Medusa)นาน Medusa เปนการชใหเหนถงต ปญหาของการจองมองและการมองไปทการจองมองนนๆ แตส าหรบทศนศลปกเปนไปไมไดทจะไมดหรอไมใชสายตา หนทางในการแกไขอนตรายทเกดจาก 'การจองมองของMedusa' กคอการให Medusa ดตวเองผานอะไรทสะทอนตวเอง เชน กระจกเงา การจะเอาชนะ Medusa ไดกตองใชเลหกลและยงตองการอะไรอนๆ อกมากมายมาชวยดงเชน Perseus ผสามารถตดหว Medusa ไดกตองอาศยสงวเศษมากมายจากบรรดาเทพทงหลายมาชวย ส าหรบในกรณของการตอสกบMedusa ในต านานกรกโบราณ การตอสกเปนการกระท าผาน "ภาพสะทอน" หรอ "กระจก"มากกวาทจะเปนการจองมองกบ Medusa โดยตรง การเผชญหนากบ Medusa จงเปนการกระท าอยางไมตรงไปตรงมา ส าหรบผลงานศลปะภาพวาดทเกยวกบMedusa นนกเปนทไดร บความนยมมาก เชนCaravaggio กบภาพหวของ Medusa (1597)ทกลบไมไดดนากลว แตกลบเปนรปภาพหนาตาตน ดวงตาเบกโพรงของ Medusa แตความตกใจของ M e d u sa ในภาพของCaravaggio นน เกดขนจากอะไร? เกดจากการถกตดหวแลวตกใจ? หรอความตกใจของMedusa เกดจากการไดเหนหนาตนเองจากภาพของตวเองจากโลของ Perseus พรอมๆกนนน หวของเธอกไดหลดออกจากบา?

~ 15 ~

ถงแมวา Medusa จะเหลอแตหว ไมมรางกาย แตเพยงแคหวและผมทเปนงของMedusa กยงคงทรงพลง ฤทธเดชของการมองของ Medusa ทท าใหทกคนตองกลายเปนหนยงคงอยเหมอนเดม สายตาอนทรงพลงของ Medusa ยงสามารถท าลายสตวรายPoseidon ขนาดมหมาจากใตทะเลไดของเทพTitan ได ในต านานของอนเดยโบราณ ผหญงทมความตองการทางเพศหรอมกจกรรมทางเพศมากกจะตองกลายเปนหน ลงาน The Artist is Present ของผMarina Abramovic ทกลาวมาแลวกอนหนาน กท าใหผชมตองนงนงประหนงผชมตองเผชญหนากบ Medusa ทท าใหผชมตองนงตวแขงประหนงวาเปนหน แตผลงานศลปะของ Abramovic กลบไรซงพลงทางเพศแมวาชดของเธอทใสในผลงานชดนจะเปนสแดงเพลงยาวคลมพน สแดงทบงบอกถงความเรารอนทไมตองมการกลาววา "ใครกลวสแดง?" หรอ "มใครกลวสเลอด?" แตกกลบไมมใครกลวนอกจากนน ชดของเธอเปรยบประหนงสวนตวและสวนหางของ Medusa ภาพในจนตนาการของ Medusa ในภาพยนตร Clash of the Titan ไมวาจะเปนภาคป ค.ศ.1981 หรอจะเปน ค.ศ.2010 ตางกตองท าใหรางกายของ Medusa มลกษณะเปนหางยาว เพยงแตสแดงและการแสดงของเธอกลบไมไดใหความเรารอนทางเพศแตอยางใด ทงหมดมแตความนากลวและความโหดราย แตนกอาจจะไมใชเรองแปลกอะไรนก ทงน จากจารตและกรอบคดของครสตศาสนาทด าเนนตอเนองมาจากกรกโบราณทรบเอาบางสวนของศลปะมา แตไดละทงศลปะจากภาพจตรกรรมฝาผนงและเครองป นแจกนทถายเรองราวของการรวมเพศนานารปแบบ การละทงเรองทางเพศของศลปะครสตศาสนานนกท าใหผลงานศลปะไมไดมเปาหมายทจะกระตนเราทางเพศ นอกจากนน ผลงานศลปะทกระตนเราพลงทางเพศยอมเปนสงทไมพงปรารถนาเพราะท าใหศลปะกลายเปนสงทมเปาหมายเพอการตอบสนองความตองการของสงต าๆอยางรางกาย และยงเปนการตอบสนองผลประโยชนอนเปนสงสามานยเกนไปกวาทจะเปนสงทศลปะตองการจะไปใหถง แมวานจะเปนเปาหมายในอดมคตของศาสนากตาม พนทของศลปะทปลอดเรองเพศเปนเปา หมายหลกของศลปะกระแสหลกมาตลอดระยะเวลาทครสตศาสนาเรองอ านาจ แตถงกระนนกดกยงมขอยกเวนซงจะกลาวถงตอไปขางหนา และส าหรบตนแบบของศลปะสวนมากกมกจะเปนผหญง ซงภายใตกรอบคดของศาสนาจ านวนมากแลว ผหญงทสามารถก าหนดพลงทางเพศของตวเองไดยอมเปนอะไรทนากลวส าหรบผชาย ความหวาดกลวทมตอ Medusa ปรากฏในการนงทาไขวหางพรอมๆ กบการเหนอวยวะเพศของ Catherine Tramell เปนสภาวะทางจตทหวาดกลวชองคลอด (gynephobia) เชนความคดเรอง "ทนตะโยน" หรอ 'Vagina Dentata' หรออวยวะเพศหญงทมฟนทจะกดอวยวะเพศชายขาด ความคดเรอง 'ทนตะโยน'เปนความคดทถก Sigmund Freud เอามาใชเพออธบายความกลวการถกตอนของผชาย

~ 16 ~

ความนากลวของอวยวะเพศหญงท าใหFreud กลาววา "เมอเราอาน Rabelais กจะเหนไดวาปศาจจะหนไปเลยเมอผหญงอวดชองคลอดใหเหน" ต านานเรองอวยวะเพศผหญงเปนฟนทจะกดทกอยางใหขาดสะบนนน ปรากฏใหเหนไดทงในยโรปและอนเดย โดยพระนางปารวตหรอพระอมาเทวเอง ถาดรายกจะปรากฏกายในรปทมอวยวะเพศซงมฟน ในชวงสงครามเวยดนามความหวาดกลวตอผหญงฝายเวยดกงระบาดไปถงข นมขาววา มการใชมดโกนใสไวในชองคลอดเพอท าลายอวยวะเพศของทหารฝายตรงกนขาม ส าหรบในความคดของศาสนาฮนดพลงของจกรวาลเปนพลงของผหญงเชน ศกต เปนตน ในสงคมโบราณโดยเฉพาะอยางยงในสงคมเกษตรกรรมพลงทส าคญของผชายและผหญงกคอพลงทางเพศทแสดงใหเหนถงสภาวะเจรญพนธ

~ 17 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (6) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 3 - 9 ธ.ค. 2553 ธเนศ วงศยานนาวา กรอบคดเรอง 'ทนตะโยน' ในฐานะพลงท าลายลางหรอปกปองตนเองนน เปนความคดของต านานโบราณและความคดของสงคมกอนสภาวะสมยใหม แตกรอบความคดในเรองความนากลวของอวยวะเพศหญงกมกจะถกน ามาใชในผลงานศลปะและวรรณกรรมในสภาวะสมยใหมอยเสมอๆ เชน ผลงาน Documentary Study: The Head of Medusa ของ Orlan ศลปนผหญงชาวฝรงเศส ซงผลงานชนนกเปนงานในแบบนาฏศลป (performing art) ทท าใหผชมตองชมอวยวะเพศของ ผหญงทก าลงมประจ าเดอนผานแวนขยาย การมองผลงานของ Orlan กจะตองมองผานรแบบผลงาน tant don ของ Marcel ษDuchamp ในการดผลงานชนนกไมไดแตกตางกบการแอบมองทไมตองเผชญหนากบMedusa เพราะนเปนการแอบด ผลงานชนนเมอผชมมองผานรในแบบลกษณะของ 'พวกถ ามอง' หรอ 'แอบด'(voyeuristic) แลว กจะเหนรางกายผหญงเปลอยทไมเหนหว แตยงเหนอวยวะเพศทไมมขน อวยวะเพศของ tant don หมดจดษเกลยงเกลา ไมมอะไรทรกรงรง ผลงานของDuchamp จงยงด าเนนไปตามกรอบคดของศลปะเรองความเปน "ศลปะนด" อนเปนประเดนทจะกลาวถงตอไปขางหนา ผลงาน tant don ของ Duchamp เปนษภาพทผชมจะตองแอบด ซงผชมกจะไดดอะไรทเปนสงลกลบไมสามารถจะเปดเผยได เพราะไมมหว ไมมหนา ดงราวกบวา นเปนศพถกทงไวในปา หรอวานเปนรางทไรหวของ Medusa ทไมมใครตองการเหนหวเหนหนา? ถาจะตองการเหนรางของผหญงคนนกตองแอบด และจะสงเสยงเอะอะใหใครอนรไมได เธอนนนอนนงอยในความมด ผชมจะเหนเธอไดกจะตองมตะเกยง ประหนงวาเธอนนเปนDiogenes ผซงถอตะเกยงในเวลากลางวนเดนหาผซอสตยในเมองแตกควาน าเหลว เพราะไมสามารถทจะหาคนซอสตยได เพยงแตการแสวงหารางกายทสมบรณท เกดขนจากการสรางของศลปะกดจะลมเหลวไมแตกตางกน ส าหรบภาพ tant don นน ถงจะมแสงษสวางขนาดไหนกยงไมสามารถทจะเหนหนาตาของผหญงได ไมมใครไดเคยสบสายตากบเธอไมมใครรวาเธอเปนใคร หรอบางทกคงไมมใครทจะกลาพอทจะเหนหนาเธอหรอสบตาเธอ ประหนงเธอเปน Medusa ทเมอใครจองมองสายตาของเธอกจะตองตาย ดงนน หวหรอใบหนาของเธอจงหายไปประหนงหวของเธอถกตดขาดแบบ Medusa การแอบมองของผชม (voyeuristic) จงเปนหนทางส าคญทจะหลกหนความตายทมาจากการเปนถ ามอง นจงเปนการมองของผชมแตเพยงฝายเดยว และยงเปนการมองอวยวะเพศทไรซงขนในท านองแบบเดยวกนกบ "ภาพนด"ในแงนภาพของ Duchamp จงไมไดเผชญกบการมองของ Medusa

~ 18 ~

นขณะทการเหนผลงานศลปะของ Orlan ใกลบแสดงใหเหนถงคณสมบตทตรงกนขามกบศลปะเรอนรางของผหญงทไมเปนพษเปนภย ผลงานศลปะของ Orlan เปนการน าเสนอศลปะของ Medusa ทท าใหทกสงทกอยางไมเปนไปตามกรอบความคดเรองของความงามแตกเปนอะไรทดงดดใหผชมตดตามเขาไปชมสงทนากลวหรอเลวราย แถมยงนาขยะแขยงดวยภาพอวยวะเพศหญงพรอมกบระดสแดงเมอกช าเลอดช าหนอง ผลงาน Documentary Study: The Head of Medusa ของ Orlan ใชเลอดและเนอจรงๆทไดจากการผาตดของตวเธอเองมาใช เลอดและเนอทใหชวตมากเทากบการสนสดชวตของMedusa ผเปนหนงในกอรกอน (Gorgones)ทงสาม อนไดแก Sthenno และ Euryale โดยมแต Medusa เทานนทไมเปนอมตะ ซง Medusa ผมความงามอนเลอเลศตองถกค าสาปจากเทพเจาเพศหญงอยาง Athena ใหกลายเปนผท มหนาตาหนาเกลยด แตการหลงเลอดและเสยเนอเสยชวตของMedusa กลบน ามาซงชวต เชน มามปกPegasus ทเกดมาจากเลอดของ Medusa และKhrysaor อนเปนหมปามปกซงเกดมาจากสวนคอของ Medusa ความตายจงน ามาซงชวตใหม ในขณะเดยวกน งานชนนในดานหนงกตองท าใหผชมถงกบคลนเหยนและรสกปฏเสธกบภาพอวยวะเพศหรอ 'Medusa' ของเธอ โดยผชมจะมความสขไดกตอเมอ 'Medusa' คนรางเปนสาวสวยอนเปนทหมายตาของผชาย เมอใดกตามท Medusa ไมมงบนหว ผชมกจะมความสข ดงทไดกลาวมาแลววา ส าหรบในกรอบคดทางศาสนาแลว การโกนหวหรอไรผมนนแสดงใหเหนถงสถานะของการรกษาพรหมจรรยไรซงความตองการทางเพศ ทงน ถาพจารณาตอบกรอบคดของครสตศาสนาท 'ง' เปนสญลกษณแหงความชวราย 'งและผม' ตางกเปนสญลกษณของความตองการทงสน โดยเฉพาะอยางยงความตองการทางเพศากการได 'มอง' เหนหวของ Medusa จหลดออกจากบา ความตายของ Medusa จงเทากบการรกษาชวตของ 'ผอน' หรอ 'ผชม'พรอมกนกบการใหก าเนดทายาทถงสองคนเพยงแต 'การตดคอ' ทงหมดนมไดเกดขนจากฝมอของ Perseus แตเปนฝมอของศลปนอยางOrlan ทใชเลอดและรางกายของตนเองประหนงผสละชพใหกบศาสนา (martyr) หรอใหกบรฐประชาชาต (nation-state) แตนกกลบน าไปสการเกดผลงานศลปะทเธอเปนผใหก าเนดและเปนผสรางตวตนของตวเองแบบใหมทถกก ากบดวยเจตจ านงของมนษยมากกวาทจะเปนธรรมชาตหรอพระผเปนเจา เพราะเธอไดใชรางกายของเธอและการศลยกรรมใบหนาของเธอเองใหกลายเปนการแสดงงานศลปะ หองผาตดจงกลายเปนโรงละคร แตทกอยางลวนแลวแตเปนของจรง เนอจรงและเลอดจรง เจบจรงเสยยงกวาภาพยนตร ศลปะกบความจรงในชวตประจ าวนจงกลายเปนสงทแยกจากกนไมออก หรอถาจะกลาวอกนยหนงกคอ ภาพลวงตา(illusion) และภาพตวแทน (representation)กบ ของจรง (real) และภาพจนตนาการ(imaginary) ส าหรบในปจจบน การกลาวถงความนากลวของอวยวะเพศหญงในฐานะ "ทนตะโยน"จะมปรากฏใหเหนในภาพยนตรตลกขบขนมากกวาจะเปนเรองสยองขวญ เชน Teeth (2007) หรอจะถก

~ 19 ~

น ามาลอเลนกบเนอรองโดยนกประพนธเพลงชอดงชาวองกฤษ Tim Rice ในละครเพลงอยาง The Lion King ในฐานะของการปรชญาของความคดแบบทกอยางไมมปญหา เพราะไมมอะไรทจะตองนากลวอกตอไป"It's our problem-free philosophy. Vagina Dentata" ส าหรบตนศตวรรษทย สบเอด ความคดเรองอวยวะเพศของผหญงเปนเหมอนฟนหรอจกรกลอะไรบางอยางทสามารถตดอวยวะเพศชายใหขาดไดนนกกลบกลายเปนเรองตลกข าขนเสยมากกวา

~ 20 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (7) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 10 - 16 ธ.ค. 2553 ธเนศ วงศยานนาวา ถงแมวาการน าเอาเรองราวทางเพศมาท าเปนตลกในท านอง "ตลกสกปรก" หรอ"ตลกลามก" เพอท าใหเรองเพศลดความรนแรงลงไป ในท านองเดยวกนกบความรนแรงทเกดขนในตลกจนท าใหความรนแรงเปนเรองทยอมรบได การแสดงออกถงอะไรบางอยางทเปนขอหามดวยหนทางอนๆ เชน ค าผวน สญลกษณ ฯลฯ กเปนกลไกส าคญของศลปะ โดยถาจะพจารณาจากค าวา "ศลปะ"อยางงายๆ กจะเหนไดวา ไมมอะไรทตรงไปตรงมา หรอเปนอะไรทอๆ แตอยางใด การน าเสนอเรองราวทางเพศโดยเฉพาะอวยวะเพศจงจ าเปนทจะตองไมตรงไปตรงมา ผลงานศลปะ เชน Two Fried Eggs and a Kebab (1992) ของ Sarah Lucas กยงไมมขนใหเหนไดชดเจน แมวาภายในแผนแปงเปตา (peta) จะมอะไรทแสดงใหเหนวาเปนเนอแตอาหารอยางคบบ (kebab) กใชวาจะมแตเนอลวนๆ ไรซง 'ผก' ในท านองเดยวกนผลงาน Bunny (1997)ของเธอทมหนครงตวใสถงนองครงตว กไมมอะไรเพยงพอทจะบงชไดวาเปนหววางอยบนเกาอ ระหวางขาของหนนกไมไดแตกตางไปจากภาพนดนนกคอ ไรซงอะไรทบงบอกวาเปนสญลกษณของขน ในขณะทผลงาน The Dinner Party (1979)อนโดงดงของศลปนเฟมนสต Judy Chicago กเปนตวอยางของการใชสญลกษณ เชน โตะจดเปนรปสามเหลยม เนองดวยวาสามเหลยมเปนสญลกษณของผหญง แตงานของ Chicago กไมไดแสดงใหเหนวาผลงานศลปะชนนมขนแตอยางใด ถงแมวาจานจ านวนมากจะใหลวดลายทแสดงถงสญลกษณของอวยวะเพศหญงทมขน นอกจากนน เธอกยงอางถง Medusa ทเปนภมหลงใหกบผลงานชนน ถาเปนเชนนน พลงของ Medusa จงไมไดปรากฏใหเหนในรปของความนากลวอกตอไปเพราะส าหรบผลงานศลปะกลบใหความรสกแบบอนๆ ไดมากกวาทจะเปนเครองเพศ เชนจงหวะ การเคลอนไหว เปนตน ลวดลายบนจานของ Chicago นนกลบมความใกลเคยงกบผลงานศลปะของ Georgia O'Keefe มากกวาอวยวะเพศหญงทมขนของ Courbet ขนทอวยวะเพศเปนอาณาบรเวณทตองหามเพศเปนพนทหวงหาม /ลบ/สวนตว เมอขนบนรางกายเปนพนทของการควบคม ศลปะกจ าเปนทจะตองถกควบคม ดงนน จงไมเหมาะทอวยวะเพศ หรอขนทอวยวะเพศจะถกน ามาเปดเผยในทสาธารณะ ผลงานศลปะหรอภาพถายทปรากฏมาถงขนกแสดงใหเหนวา ก าลงจะเขาถงอาณาเขตตองหามของรางกายสวนกลาง ภาพทปรากฏขนทอวยวะเพศสามารถเปนดชนชวดความลามกอนาจารได เชน สงคมญปนในตนศตวรรษทย สบเคยใชขนทอวยวะเพศเปนเกณฑส าหรบการกระท าแบบลามกทไมเหมาะสม

~ 21 ~

แตส าหรบสงคมญปน ความลามกเปนสงทแปรเปลยนไปตามยค เพราะในชวงยคกอนสงครามโลกครงทสองจนกระทงญปนแพสงคราม สงทเรยกวา ลามกอนาจารนนเปนเพยงภาพและขอเขยนอะไรกตามทไมสอดคลองกบความตองการของรฐประชาชาต แตไมใชประเดนเรองเพศซงกลบถอวาเปนเรองรองๆ ขนในรางกายทโดดเดนทสดกคอ ผมบนหวการโกนผมบนหวแสดงอะไรหลายตอหลายเชน การปฏเสธชวตทางโลก การไวผมยาวและการโกนผมกจะเปนการแสดงอตลกษณใหเหนไดแตไกล นอกจากนน ในสงคมโบราณ การโกนหวของนกรบชายกเปนหนทางในการปองกนตนเองจากการดงทงของศตรทหมายจะตดหว การโกนผมทงจงไมใชเปนเพยงแคการแสดงสถานะของการมระเบยบวนย แตยงเปนเทคนคทางการทหารส าหรบนกรบอกดวย ดงทไดกลาวมาแลวกอนหนานวา การโกนผมแสดงใหเหนถงการปฏเสธการรวมเพศ แตกใชวาการโกนผมบนหวจะเปนสญลกษณของการไมรวมเพศแตเพยงอยางเดยว การไวผมเปนขอๆ ปลองๆ กเปนการปฏเสธการรวมเพศไดดวยเชนกน เชน พวกสาธในอนเดย เปนตน ส าหรบในสวนของการโกนขนกมลกษณะทไมไดแตกตางกนนก สวนสญลกษณของการโกนขนกแปรผนไปตามแตละสงคม ส าหรบในบางสงคม เชน องกฤษ กอนศตวรรษทย สบการโกนขนทอวยวะเพศกลบแสดงใหเหนถงความเรารอนของผหญง เพราะเปนสงทนยมปฏบตกนในหมโสเภณ สวนรสนยมในการโกนขนเปนทนยมกนอยางมากเมอเสอผาแขนสนกลายมาเปนทนยมในชวงหลงสงครามโลกครงทหนง ดงนนการโกนขนรกแรจงกลายเปนอะไรทไดรบความนยม ดงทไดกลาวมาแลววา การโกนขนทอวยวะเพศซงนยมปฏบตกนมาตงแตยคโบราณนนเปนเรองของการรกษาความสะอาดทดเหมอนวาดวยระยะเวลาทด าเนนมากยงถกก ากบดวยสนทรยะ เพยงแตจะไดรบการปฏบตกนในหมเพศหญงเปนหลก ในสงคมกรกโบราณและอยปตโบราณตางกถอวาการโกนขนทอวยวะเพศเปนการแสดงสถานะทสงสงกวาของสงคมดวย "ขน" ทอยบนรางกายไปจนถงผมบนหวจงเปนธรรมชาตทไมเปนธรรมชาตไปในเวลาเดยวกน การควบคมผมจงเปนอะไรทหลกเลยงไมได การควบคม "ขน" กเทากบเปนการควบคมรางกาย แตการควบคมรางกายในฐานะทเปนวถปฏบตทางสงคมกตองการสรางความโดดเดนใหเปนทประจกษถงความสามารถในการควบคม ส าหรบความโดดเดนนจะปรากฏใหเหนจากการควบคมผมบนหว "ผม" บนหวจงเปนอตลกษณส าคญทส อสารอะไรบางอยางออกมาใหคนอนๆ รบร เชน จนกบราชวงศแมนจทตองโกนผม แตยงไวผมเปย เปนตน ส าหรบ "ขน" สวนอนๆ ทไมมความชดเจนกลดลนกนลงไป ขน/ผมจงมสถานะทางจรยธรรมแหงวถชวต ถงแมวา "ขน" จะเปนธรรมชาต แตขนกเชนเดยวกบอะไรอนๆ ทเปนธรรมชาตทยงตองถก

~ 22 ~

ก ากบดวยการจดระเบยบทางวฒนธรรม เพราะถาไมไดอยในต าแหนงแหงทของมนแลว "ขน" กจะเปนสงทไมพงปรารถนา เชน "ขน" ในอาหาร ดงนน "ขน/ผม" จงเปนสงทนารงเกยจ แมวาส าหรบบางสงคมจะถอวาหวเปนอะไรทศกดสทธก ตาม และส าหรบบางสงคม เชน พวกสกขในแควนปญจาบประเทศอนเดย ค าวา "ผม"เองกเปนค าทถกกลาวถงนอยมาก เพราะค าวา"ผม" สามารถใชสอความหมายวาเปน "ขน" ทอวยวะเพศได ผม/ขนจงไมมการแยกออกจากกน ค าวา "ผม" จงมนยทส มพนธกบเพศ ดงนนเมอกลาวถง "ผม" กจะมค าทหมายความถง "หว"มาใชแทน เปนตน ส าหรบในสงคมอนเดย ผมบนหวตองการควบคม หว มด ใหดเรยบรอย หญงใดทไมมดผม ปลอยผมใหดรงรงยอมแสดงใหเหนถงชวตทไรระเบยบแบบแผนซงกยอมรวมไปถงเรองทางเพศดวย เสนผมกบเรองเพศเปนประเดนทนกจตวเคราะหและนกมานษยวทยาพยายามทจะชใหเหนถงความสมพนธกนมาตลอดเสนผมจงเปนอะไรทจะตองปดบง

~ 23 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (8) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 17 - 23 ธ.ค. 2553 ธเนศ วงศยานนาวา การเปดผมใหใครเหน เปนการแสดงความไมส ารวม การไมสามารถควบคมความตองการทางเพศ ผหญงจงจ าเปนทจะตองโพกผาหรอมผาคลมผมอยตลอดเวลา เชนแมชในครสตศาสนากจะไมมเสนผมปรากฏใหเหน เปนตน ส าหรบในสงคมปญจาบ หญงมายใชผาคลมสขาว หญงทแตงงานแลวใชผาคลมผมสๆ เพราะนนหมายถง "การมผชายอยบนหวแลว" หญงผใดปลอยผมใหสยายปลวไสว ยอมบงบอกถงความชวรายของผหญงทผชายเองกไมสามารถทจะควบคมได ความหมายของผมทปลอยไมรวบกคอ "อยายงกบขา เพราะขานนอนตราย (ทางเพศ)" ดงนน การ "อยายง"จงแตกตางไปจากการ "ไมยง" ในแบบของการโกนหวอนเปนการบงบอกถงการแยกตวเองออกจากสงคม ในขณะทการโกนผมหรอขนทถงแมวาจะบงบอกถงการแยกตวเองดวยนน กยงแสดงใหเหนถงสภาวะของการเปนเดกหรอสภาวะแรกเกดอกดวย การโกนขนจงแสดงใหเหนถงสภาวะทปราศจากความตองการทางเพศ ดงนน ไมวาจะเปนการโกนผม การท าผมใหเปนปลองๆ ทงหมดตางกแสดงใหเหนวา เสนผมเชอมโยงกบเพศ ผมบนหวและขนทอวยวะเพศจงถกท าใหมความสมพนธกน การควบคมผม แสดงใหเหนถงความสามารถในการควบคมรางกายทเปนบอเกดแหงโลกย ส าหรบการรกษาพรหมจรรยของนกพรตนกบวชตามกรอบฮนดกแตกตางไปจากการรกษาพรหมจรรยของกรอบพทธทแสดงออกดวยการโกนผมซงหมายถงการปฏเสธเรองเพศอยางสมบรณแบบ ในกรอบคดแบบฮนด การบ าเพญตบะรกษาพรหมจรรย (asceticism) ไมไดหมายถงการปฏเสธเรองเพศอยางสนเชง แตการบ าเพญตบะและรกษาพรหมจรรยทางเพศกพรอมกบการเพมพลงทางเพศ (erotic ascetic)ไดดวยเชนกน เชน พระศวะทมอวยวะเพศทแขงตว แตกไมมอะไรทมากไปกวาน หรอจะเปนกรอบคดเรองการรวมเพศแบบทไมตองการสญเสยพลงไปกบการรวมเพศ เชนกรอบคดทใหมการรวมเพศ แตไมหลงน าอสจเพราะการไมสญเสยพลงแหงชวตจะท าใหมชวตทยนยาว เปนตน การจดระเบยบผมในฐานะทเปนสญลกษณของการบ าเพญตบะและพรหมจรรย ไมวาจะอยในรปของการไวผมยาวมดเปนกอนคลายคลงกบงเตมหวแบบ "งเกงกอง"ภาพยนตรโดงดงจากประเทศกมพชา (ทละครโทรทศนไทยกเอามาเปนแบบ เชน "มายาพศวาส") หรอจะเปนการโกนผมใหหมดสน กลวนแลวแตเชอมโยงไวกบเรองการควบคมพลงทางเพศ แตดงทไดกลาวมาแลววา การมดเปนพวงๆเปนขอนน กลบเปนการรกษาพลงทางเพศเอาไวโดยไมใชไปใหเสยพลง ในขณะเดยวกน กเปนสญลกษณแสดงการปฏเสธการรวมเพศ ในท านองเดยวกนกบการโกนผมจนหมดสนกเปนสญลกษณแหงการตอน (castration)

~ 24 ~

นกมานษยวทยาชาวศรลงกา Gananath Obeyesekere ไดศกษาพบวา ผหญงทเชอมโยงตนเองเขากบสงศกดสทธเหนอธรรมชาตไดในสงคมศรลงกานน จะมทรงผมทเปนขอๆยาวเหมอนมงอยบนหว เมอผหญงเหลานเรมไวผมกจะเรมปฏเสธการมเพศสมพนธกบผวตวเอง ดงนน การไวผมเปนขอๆ ปลองๆแสดงใหเหนถงการปฏเสธการรวมเพศ สถานะของทรงผมทเปนขอๆ ปลองๆเปรยบเสมอน "ง" ทแสดง 'สญลกษณของลงค'ทกลบไมตองการการรวมเพศไดเชนกน แตกใชวาพลงทางเพศจาก 'หวง' จะหมดไป ผมทมดกนเปนปลองๆ กอนๆ ดคลายคลงกบ 'หวง'นนกเปนรปแบบหนงของพวกทบ าเพญตบะ เชนการรกษาพรหมจรรยของฮนด เปนตน การจดระเบยบผม/ขน แสดงนยของการจดระเบยบทางเพศ นเปนความหมายทถกตความวาเปนอะไรทมความสมพนธกนในหลายตอหลายสงคม เชน การหามหญงมายสระผมระหวางชวงการไวทกขในบางสงคมของอนเดยเปนตน อยางไรกด ภายใตระเบยบของสงคมทผชายเปนใหญ (patriarchy) ผมของผหญงกจะกลายเปนประเดนในทางเพศมากกวาของผชาย เพราะเมอเปรยบเทยบกบผชายแลว ผหญงถกมองวาไมบรสทธ มากกวา ส าหรบสงคมหลายตอหลายสงคมกไมใชมเพยงแคผมเทานนทจะตองจดระเบยบแตยงรวมไปถงการจดระเบยบขนทอวยวะเพศอกดวย อวยวะเพศทไมมขนจงแสดงใหเหนถงสถานะของการเปนเดกทยงไมพรอมตอการประกอบกจกรรมทางเพศ กรอบคดเรองความเปนสาธารณะ (public) มความสมพนธกบเนนอวยวะเพศทมขนซงแสดงใหเหนถงการเปนผใหญหรอมนษยทมขนทอวยวะเพศแลวทงน Pubic/Public/Pubes ตางกเปนศพททมรากเดยวกน ดงนน งานศลปะทไรซงขนจงแสดงใหเหนถงการลดถอนความหมายทางเพศของอวยวะเพศ รางกายของผหญงในงานศลปะกรกโบราณจนถงการวาด 'ภาพนด' ทงหลาย จงเปนการท าลายความเปนเพศของอวยวะเพศผหญง อดมคตของรางกายผหญงทไรซงขนในสงคมกรกโบราณ ยอมเปนตนแบบทส าคญเฉกเชนเดยวกนกบอดมคตอนๆ ทกรกโบราณไดกลายมาเปนเปาหมายส าคญ โดยเฉพาะอยางยงในแงของศลปะในสงคมพวกครสเตยนผวขาว ผลงานศลปะทเกยวกบเรอนรางโดยเฉพาะอยางยงเรอนรางของผหญง จงตองไมมขนแมวาผชายอยาง David ของ Michelangelo จะมขนกตาม แตผลงานศลปะทเหนเรอนรางของผหญงสวนใหญแลวกจะไมมขน หรอถาจะมกจะเปนสวนนอย เชน The Nude Maya ของ Francisco Goya (แตกใชวาจะมมากมายแบบผลงานศลปะของ Courbet)เปนตน ส าหรบจรยธรรมและสนทรยะของสงคมครสเตยน การเหนขนเปนสงทบงบอกถงจดเรมตนของความเปนเพศทก าลงจะกาวขามพนอาณาเขตของศลปะไปสเรองของกามตณหาแตมาตรฐานของการเปนสงลามกอนาจาร เปนสงทยากทจะก าหนด และเปนอะไรทแปรผนไปตามแตละสงคม อยางไรกด ความหวาดวตกทมตอภาพลามกอนาจารนน ไมไดอยทตวภาพหรอวตถทางเพศนนเอง แตสงทหวาดกลวกนนนกคอ ผลกระทบทสบเนองจากภาพาหรบผลกระทบของภาพทถกจดให

~ 25 ~

เปนสภ าพลามกอนาจารนน ประเดนกไมไดอยทตวภาพเอง แตสงส าคญอยท 'ผล' ของภาพนนๆ มากกวาทจะเปนตววตถหรอสอทถอวาเปนตน 'เหต' การเซนเซอรสอลามกอนาจารจงเปนไปตามแบบทผพพากษาสหรฐ Stewart Potter ผเปนหนงในคณะกรรมการ Messe (Messe Commision) ทไดท าการศกษาหาขอบเขตของสอลามกอนาจาร (pornography) ไดกลาวค ากลาวอนโดงดงไววา "ผมรทนท เมอผมเหนมน" อนเปนความเหนทเขาใหกบคด Jacobelis v.Ohio (1964) (อนเปนเรองของการฟองรองวาภาพยนตรเรอง The Lover (Les Amants)ทก ากบฯ โดย Louis Malle โดยม Jeanne Moreau เปนผแสดง วาเปนภาพยนตรลามกอนาจาร แตในทายทสด ศาลสงสหรฐกกลบค าพพากษา) กไมมค าอธบายหรอบรรยายตอไปวารไดอยางไรวาไมใช และ 'ผล' ทเกดขนตามมามลกษณะอยางไร เมอได 'เหน' มนแลว อยางไรกด ประโยคของ Stewart Potter กหาไดมความชดเจนไม เพราะ "เมอเหนมนแลวรทนทวาเปนภาพโป" นนใชอะไรเปนตวตดสน? อะไรในตวของทานผพพากษาผนทเหนแลวรไดวาเปนภาพโป? จากค ากลาวน จะเหนไดวา การตดสนวางอยบนการตดสนอยางทนททนควนมากกวาจะเปนการไตรตรองใหรอบคอบ แตถงกระนนกดค าอธบายทใชประโยคอนนกดเหมอนวาจะถกหยบยมมาใชกนในวงการตลาการของบางประเทศทใชเพออธบายวาอะไรเปนภาพโปดวยเชนกน ส าหรบการตดสนแบบน เปนการตดสนดวยอารมณความรสก แตความรสกดงกลาวนนจะปรากฏใหเหนไดเฉพาะผท รสกเทานนเพราะความรสกเรองดงกลาว เปนความรสกทางเพศ หรอถาจะกลาวอกนยหนงกคอ ถาภาพดงกลาวกอใหเกดอารมณความตองการทางเพศ กถอวาเปนภาพโป ดงนน ถาจะกลาวอยางงายๆ ส าหรบผชาย ถาเหนแลวอวยวะเพศแขงตว กถอวาเปนภาพโป แตถาเปนผหญงแลวจะกลาวไดไหมวา "เมอเหนมนแลวร"

~ 26 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (9) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 24 - 30 ธ.ค. 2553 ธเนศ วงศยานนาวา การจะปลอยใหอวยวะเพศและสญลกษณของอวยวะเพศชายแสดงพลงออกมาอยางโจงแจงในสงคมทเนนการควบคมและกดความตองการทางเพศนน ยอมเทากบเปนการปลอยพลงแหงความชวรายออกมาในพนทสาธารณะ พลงทางเพศจะด ารงอยไดกเฉพาะแตในพนทของความเปนสวนตวเทานน พนทของเพศจงถกขบใหเขาไปอยในพนทของความลบ เพศจงเปนของลบ ถงกระนนกด การเปนของลบกยงไมสามารถทจะปลอยใหด ารงอยอยางไรระเบยบไดการจดระเบยบของลบและเพศจงเปรยบไดกบการจดระเบยบชนความลบของรฐประชาชาต(nation-state) การจดระเบยบเพศจงท าใหเพศไมสามารถทจะมเสรภาพไดงายๆ เพราะการมเสรภาพทางเพศบงบอกถงความลมสลายของสงคม เชน เมอง Sodom ในพระคมภรไบเบล เปนตน ถงแมวาเสรภาพในการพมพและน าเสนอความคดจะเปนอะไรในทสภาวะสมยใหมจะไดรบการค าประกน แตเสรภาพนนกใชวาจะมพลงเหนอการเซนเซอรแตอยางใด ถงแมวาการเซนเซอรจะออนตวลงอยางมากในพนทของศลปะ วรรณกรรม และการบนเทงซงเปนปรากฏการณใหมของฝรงครสเตยนผวขาว แตการตอสระหวางการเซนเซอรและการเปดเสรกด าเนนมาเปนเวลายาวนาน ความชดเจนของการมเสรภาพในการตพมพกเปนสงทเกดขนในทศวรรษท 1960 เพราะอยางนอยๆ ในประเทศทมกจะอางกนวามเสรภาพของระบอบเสรประชาธปไตย เชนองกฤษ ในยคทศวรรษท 1930 กยงไมสามารถขายนยาย Lady Chatterley Lover ของ D.H.Lawrence ได เฉกเชนเดยวกนกบนยายคลาสสคของวงการวรรณกรรมฝรงผวขาวครสเตยน เชนนยายของ Marquis de Sade กเปนนยายตองหามจนกระทงหลงสงครามโลกครงทสองเปนตน ส าหรบปญหาของสอลามกอนาจารอยางLady Chatterley Lover กไมไดมจ ากดอยเพยงแคในประเทศตนก าเนดของนยายเลมนเทานน แตพลงของกรอบคดแบบครสตศาสนายงลกลามไปถงประเทศญปนดวย ในป ค.ศ.1957 ศาลญปนตดสนนยายแปลเรองนวาเปนหนงสอทกระตนเราอารมณทางเพศ และถอวานยายเลมนเปนการท าลายศลธรรมทางเพศอนดงามของสงคมญปน แมวางานศลปะในยคกอนหนาครสตศาสนาจะเรองอ านาจ เชน กรกและโรมนนนกไมไดมความเครงครดเขมงวดในเรองเพศแตอยางใด ภาพจากผลงานเครองป น ตลอดจนจตรกรรมฝาผนงของกรกและโรมน เชนจากโบราณสถานท P o mp ei i และHerculaneum กมความชดเจนอยางมากในเรองของการประกอบกามกจ ไมวาจะทงการใชปาก หรอการรวมเพศทางเวจมรรค ฯลฯ ส าหรบทงในกรกและโรมนโบราณ ภาพการประกอบกามกจกไมไดจ ากดอยเฉพาะเพศตรงกนขาม ภาพการรวมเพศระหวางผชายกบผชายดวยกนกไดรบความนยมมาก

~ 27 ~

อยางไรกตาม การน าเสนอภาพความสมพนธระหวางชายกบชายดวยกนกจะมรปแบบทผถกกระท าจะไมมการแสดงออกถงความตนเตนเราใจ แตกมบางภาพทมลกษณะพเศษเพราะมภาพทอวยวะเพศชายของเดกผถกสอดใสแขงตวดวยเชนกน ภาพดงกลาวแสดงใหเหนถงอารมณของผทถกสอดใส เชน ภาพทเกบไวทพพธภณฑเมอง Leiden ประเทศเนเธอรแลนด ทการประมาณการกนวานาจะมอายประมาณสองรอยถงหนงรอยปกอนครสตกาล การน าเสนอภาพสงวาสปรากฏใหเหนอยไดทวไปนอกอารยธรรมครสตศาสนา ผลงานเครองป นดนเผากอนสมยยคอนคา (Inca) ในอเมรกาใตกจะอยในลกษณะแบบเดยวกนกบผลงานเครองป นในดนแดนอนๆ ไมวาจะเปนรปแบบ เชน การใชปากอมอวยวะเพศ ส าหรบเครองป นดนเผาเหลานกมกจะมอวยวะเพศชายทป นใหใหญเกนกวาขนาดของตว(macrophallic) โดยการมอวยวะเพศทใหญโตเกนขนาดเชนนกเปนแบบทปรากฏใหเหนไดจากจารตของศลปะทไดรบอทธพลมาจากการสรางศวลงค เชนภาพพมพของญปน ซงศลปะภาพพมพการรวมเพศของญปนจะมอวยวะเพศของทงชายและหญงทมขนาดใหญ แตภาพพมพเชงสงวาสของญปนสามารถน าเสนออวยวะเพศแบบมขนมากกวาทจะไรขนตามแบบ "ภาพนด" ของศลปะตะวนตก ขนในภาพสงวาสของญปนมความชดเจนและโดดเดนอยางมาก เปาหมายของศลปะภาพสงวาสของญปนหรอ'Shunga' ทเปนผลตในชวงศตวรรษทสบหกถงศตวรรษทสบเกานนกมความชดเจนมากในเรองทใชเพอการตอบสนองความตองการทางโลกย เชน ส าเรจความใครดวยตนเอง แตนนกเปนกามกจทเหมาะส าหรบเดกเพราะถาเปนผใหญการส าเรจความใครนนกถอวาเปนการแสดงความออนแอ ถงแมวาการส าเรจความใครดวยตนเองอาจจะไมเหมาะสมส าหรบผใหญ แตภาพศลปะเชงสงวาสของญปนในประมาณป ค.ศ.1810 กยงวาดภาพผหญงทเอาภาพเชงสงวาสวางไวใตหมอน แลวนอนหลบฝนถงการสงวาส โดยไมรตววามคนแอบดรางกายสวนลางทผาผอนกระจดกระจายจนเปดทกอยางใหเหนอยางโจงแจงอย อยางไรกด ภาพงานสงวาสแบบนใชไดส าหรบผชายและผหญงในการสรางจนตนาการทางเพศหรอไมนนเปนขอถกเถยงทอาจจะหาขอสรปไดยาก แตภาพสงวาสเหลานกไมใชคมอส าหรบการประกอบกามกจ เพราะมการกลาวถงวาใครทพยายามเลยนแบบทาสงวาสใน 'Shunga' กจะประสบกบปญหาเสนพลก เคลดขดยอก ผลงานสงวาสแบบนจงมเปาหมายและประโยชนทชดเจนวาใชเพอเปาหมายในการกระตนเราอารมณทางเพศ แตกใชวาภาพเชงสงวาสเหลานจะสามารถน ามาแสดงใหเหนกนไดอยางโจงแจง เพราะไมใชอะไรทจะสามารถเอาตงแสดงหรออวดกนไดอยางเปดเผย ไมเพยงแตเทานน ภาพพมพเชงสงวาสนนมการผลตเปนจ านวนมากและมราคาถก ภาพพมพเหลานเปนกจกรรมของการใชสายตาผานตวอกษรเพอน าพาผอานเขาสโลกของโลกยและการสงวาสก

~ 28 ~

ยงเปนเรองทโดดเดนของวรรณกรรมญปนทเหมาะสมส าหรบผใชชวตในเมอง รปแบบของวรรณกรรมซงบรรยายในลกษณะแบบเดยวกนกบภาพพมพทน าเสนอเรองราวโลกยทเรยกวา "ukiyo-e" หรอ "โลกเบาหวว" (floating world) หรอวถแหงโลกยทใหความบนเทงดานกามารมณ โลกแบบนกคอของนางโลม หญงเตนกนร ากน อกทงวถชวตแบบนกหาความแนนอนมนคงไมได อยางไรกด ภาพสงวาสของญปนกดหรอจนกด กไมไดถกจดระเบยบใหอยในฐานะของ 'Pornography' ในยคกอนทพลงของครสตศาสนาจะเขามาพรอมกบความตองการปฏรปประเทศใหทนสมยตามประเทศครสเตยนยโรป การท าใหประเทศมความเปนตะวนตกทด าเนนการไปพรอมกบจรยธรรมทางเพศแบบครสเตยนกยอมท าใหสภาวะสมยใหมในประเทศทไมใชครสตศาสนากลบตองรบเอาคานยมแบบครสตศาสนาไปโดยปรยาย

~ 29 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (10) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 31 ธ.ค. 2553 - 6 ม.ค. 2554 ธเนศ วงศยานนาวา ส าหรบกรอบคดเรอง 'Pornography' นนถงแมวาครสตศาสนาจะหามเรองทางเพศอยางหนก แตอยางนอยๆ ค าวา'Pornography' กเปนศพทใหมทสรางขนมาโดยนกโบราณคดชาวเยอรมน C. O. Muller ในป ค.ศ. 1850 โดยค าค านนนมรากศพทมาจากภาษากรกPornographein อนหมายถง 'การเขยนถงโสเภณ' ค าวา Pornai หมายถงผหญงทมความสามารถในการใหความบนเทงกบผชายในงานเลยง เตนร าและการรวมเพศ พลงทางเพศทครบครนครบเครองของผหญงเหลานจงทรงพลงอยางมาก ผหญงกลมนจงมเพศ ศลปะ และมรางกายเปนทนส าคญ ส าหรบวงการศลปะ ภาพอวยวะเพศกเปนภาพทสรางปญหา หรอการแสดงรางกายทเปลอยเปลาแตเพยงอยางเดยวกยอมเปนปญหา เชน ผลงานของ Abr am o vi c ชดImponderabilia (1977) ทไดกลาวมาแลวขางตน หรอจะเปนภาพงานแสดงของ Robert Mapplethorpe ทแสดงอวยวะเพศกไดสรางปญหาใหกบผชมชาวอเมรกน ดวยผลงาน 'Man in a Polyester Suit' กบอวยวะเพศของคนผวด าทหอยออกมาในลกษณะทดเหมอนวาพรอมทจะรวมเพศได แนนอนวาผลงานศลปะจ านวนหนงกสรางความตนเตนและทาทายดวยการใชเลอดหรอกรดเลอด การใชซากสตว การทาทายศาสนาหรอแมกระทงการใชรางกายของตนเองเปนการแสดงผานการศลยกรรมเปลยนแปลงใบหนาตนเอง เชน ผลงานของ Orlan แตเฟมนสตจ านวนหนงยอมรบไมได เพราะเหนวาเธอตกอยภายใตการครอบง าศลยกรรมพลาสตกเปนตน การกระท าดงกลาวแสดงใหเหนถงอจฉรยภาพของศลปนหรอจะเปนเพยงแคความตองการมชอเสยงอยางรวดเรวผานสอนนกเปนเรองทน าไปสขอถกเถยงกนไดเสมอ แตการจะโจมตใครวาเปนคนโงนนกคงจะตองกลบไปพจารณาบคคลทสละชวตเพอความเชอทางศาสนาและอะไรอนๆ อกเปนจ านวนมาก โดยนบตงแตโรมนโบราณกบการไลฆาผหนมานบถอครสตศาสนา หรอแมกระทงครสตศาสนากบการไลลาแมมดทท าใหผหญงตองตายไปนบลานคน ไลไปจนถงการตอสกนระหวางวทยาศาสตรและศาสนาจากการปฏเสธความเชอเรองโลกในฐานะศนยกลางของจกรวาลไปจนถงกรอบความคดเรองววฒนาการในศตวรรษทสบเกา จากประวตศาสตรทมหนาทส าคญในการประเมนคนตางๆ เหลานกจดใหคนพวกนคอ 'คนทมอดมคต' ดงนน จงไมใชเรองแปลกอะไรทผกอการรายสามารถทจะกลายเปนนกตอสเพอเสรภาพ (freedom fighter) ไดในเวลาเดยวกน

~ 30 ~

ดงจะเหนไดจากบรรดานกตอสและตอตานระบบอาณานคมเพอเปนเอกราชของเวยดนามเชน Nguyen Ai Quoc เปนตน การตอสของศลปะสามารถทจะพจารณาไดตามกรอบของเสรภาพ โดยการตอสดงกลาวปรากฏใหเหนไดจากการตอสของศลปะในฐานะของสทธเสรภาพทจะใชกฎหมายอนๆ มาปดกนไมได เชน ความพยายามของนายกเทศมนตรนครนวยอรก Rudolph Giuliani กบการโจมตงานแสดงชดสะสมของ Charles Saatchi ทถกน ามาแสดงท Brooklyn Museum ในปค.ศ.1999 หลงจากสรางความสนสะเทอนมาแลวในประเทศองกฤษในป ค.ศ.1997 หรอจะเปนป ค.ศ.2007 จากกรณของMaqbool Fida Husain ศลปนชอดงของอนเดย (บดนตองหนไปถอสญชาตกาตาร) กบการวาดรปเทพเจาผหญง พระสรสวด ของศาสนาฮนด ทเปลอยกาย ผลงานของเขาและชวตของเขาจงตองตกอยในอนตราย เพราะมการท าลายผลงานศลปะของเขาโดยพวกยดมนฐานคตของศาสนา(fundamentalists) ทงๆ ทกอนหนานสองทศวรรษ การวาดรปเทพเจาผหญงของฮนดในแบบเปลอยกายกไมไดเปนปญหาอะไร ในชวงกอนหนาทพลงทางศาสนาจะถกสภาวะสมยใหมท าใหมความเขมขน ภาพเทพเจาเปลอยกายกไมใชเรองแปลกอะไรส าหรบสงคมอนเดย ส าหรบประเทศเสรประชาธปไตย หนทางส าคญในการตอสของฝายอนรกษนยมกคอการตดงบประมาณของรฐทตอศลปะ การตอสเพอเสรภาพของการแสดงออกยงคงเปนสงส าคญส าหรบวงการศลปะ ส าหรบโลกยคปลายศตวรรษทย สบและตนศตวรรษทย สบเอด การตอสของศลปะจงเปนการตอสดวยการสรางความสนสะเทอนทางความคด อารมณและความรสก ทงน กเพอการยนหยดในความคดเรองเสรภาพและความคดสรางสรรค นจงไมใชการตอสแบบใหมของศลปะเพราะเปนการตอสท ศลปะตองท ามาตลอดเพอรกษาความเปนเอกเทศ เพยงแตความเปนเอกเทศของศลปะกลบไปทาทายพนทอนๆ เชน ศาสนา ศลธรรม และการเมองเปนตน อยางไรกด ความสนสะเทอนทางความรสกของศลปะทมตอสาธารณชนทยงคงด าเนนไปอยางตอเนองตลอดระยะเวลาทางประวตศาสตรกคอ เรองของเพศ การทาทายมาตรฐานและจตส านกแหงความเหมาะสมแมวาในครงหลงของศตวรรษทย ส บจะมศลปะอะไรอนๆ อกมากมายทสรางความสนสะเทอนนอกเหนอไปจากเรองเพศ แตเมอเพศนนเปนปญหาทไมสามารถน ามาแสดงใหเหนไดอยางตรงไปตรงมา การแสดงรางกายทประหนงไรซงอวยวะเพศซงไมเปนปญหาตอสงทเรยกวา ศลธรรมอนดงามของสงคมกคอ การแสดงภาพศลปะในชนดของแนวทางศลปะทเรยกกนวา "นด" ทไดกลายมาเปนแนวทางส าคญของวงการศลปะของกรกโบราณในชวงสามรอยปกอนครสตกาลไลมาจนถงปจจบน แตอะไรคอสงทเรยกวา "นด" กนละ?อะไรคอ "นด"? ค าวา Nude เปนค าทมาจากรากศพทภาษาละตน Nudus หมายถงเปลอย ไมมอะไรปกปด ไมมอะไรปองกน วางเปลา ไมพอ เปนตน

~ 31 ~

ในศตวรรษทสบเจด ความหมายของค าวาNude ในฐานะค าวเศษณหรอค าขยายนนหมายถง "เรยบๆ" "ชดแจง" "เปด" นอกจากนน ถาเปนค ากรยากยงหมายถงการท าใหใครบางคนสญเสยอะไรบางอยางไป แตในราวศตวรรษทสบแปดค าๆ นกเรมถกใชในเชงสนทรยะ (aesthetics) อยางไรกดๆ ค าค านถกน ามาใชกบมนษยในราวกลางศตวรรษทสบเกา นอกจากนน กยงเปนค าทสามารถใชกบอะไรทไมใชมนษยไดดวย เมอค าวา Nude สามารถใชกบวตถกไดดวยจงท าใหค าค านเชอมโยงกบค าวา "Naked"หรอเปลอย ค าวา "Nude" กบ "Naked" ถกท าใหกลายมาเปนอะไรทอยตรงขามกนหรอเปนขวตรงกนขาม ความชดเจนของความคดของการแบงข วระหวาง "Nude" กบ "Naked" ปรากฏใหเหนไดในศตวรรษทสบเการะหวางผลงาน "Nude"ของศลปะและการคา ในราวทศวรรษท 1860 ความแตกตางดงกลาวยงแสดงใหเหนถงเรองทางศลธรรมเพราะเมอกลาวถง "Nude" กแสดงใหเหนถงความบรสทธ ไมมความคดอะไรทเกยวของกบการสงวาส ในขณะท "Naked" นนกมความหมายในทางตรงกนขามคอเกยวของกบการสงวาส ดงนน ข วของความขดแยง (binary opposition) ระหวางศลปะนดซงตรงกนขามกบการคาและการเปลอยจงไดกลายมาเปนมาตรฐานส าคญทยอมรบกน

~ 32 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (11) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 7 - 13 ม.ค. 2554 ธเนศ วงศยานนาวา การเปลอยบงบอกถงความไมมอารยธรรมส าหรบความเปนอารยธรรม การใสเสอผาบงบอกถงการมชวตทสงสงกวา ในขณะทบางอารยธรรม การไมใสเสอยงแสดงใหเหนถงสถานะของการเปนคนชนชนต าหรอแมกระทงการเปนทาส จากอารยธรรมเมสโสโปเตเมยจนถงอารยธรรมจนไลมาสอารยธรรมตะวนตกการไมใสเสอผาบงบอกถงสถานะอนต าตอย การเปลอยยงถกน าไปเชอมโยงกบอะไรทนากลว เชน ในสงคมยโรปกอนสมยใหม การเปลอยถกน าไปเชอมโยงกบแมมด ส าหรบในสงคมบางสงคมในแอฟรกา เชนทางตะวนตกของประเทศเคนยา การเปลอยกยงเปนเรองของแมมด สงคมบางสงคมของอาหรบกยงคงเชอในท านองเดยวกน การเปลอยกายกบการใสเสอผาจงเปนอะไรทอยตรงกนขาม การมเสอผาแสดงใหเหนถงล าดบชน(hierarchy) ทสงสงกวา แตถาการใสเสอผาเปนอะไรทสงสงและมอารยธรรมมากกวาการเปลอยกแสดงใหเหนวา รางกายตามสภาวะตามธรรมชาตยอมเปนสงทไมพงปรารถนา จนกระทงการขยายตวของอตสาหกรรมท าใหส านกของชนชนสงในเมองหนกลบไปใหความส าคญกบชวตในทงหญาและชนบทซงกไดกลายเปนสงทพงปรารถนา ดงทปรากฏออกมาในรปของความนยมในการเดนในชนบท ภาพวาดทงหญา พนนาและชวตชนบท เปนตน ส าหรบในพนทของสงคมอารยธรรมแลวการปกปดยอมเปนอะไรทนาพสมยมากกวาอะไรทเปดเผยหรอเปลอยอยางลอนจอนเพราะอยางนอยๆ กมอะไรทท าใหมนษยรสกวาปลอดภยและมอะไรปกปอง ในแงนอารยธรรมและวฒนธรรมแสดงใหเหนถงสภาวะของความไมมนคงในชวตไมนอยไปกวาการแสดงออกถงความยงใหญทสามารถบงชไดวา ตนเองนนแตกตางไปจากคนอนๆ อยางไร เสอผาจงกลายมาเปนอตลกษณส าคญภายนอกทบอกวาใครเปนใคร ในขณะเดยวกน ความแตกตางทเหนไดอยางเดนชดนกไดรบการตอกย าจากรสนยมและสนทรยะทแสดงออกและสงสญญาณถงความเหนอ/ความแตกตางระหวางคนในอารยธรรมและวฒนธรรมนน ดวยเสอผานนไดกลายมาเปนสวนส าคญของอารยธรรมและวฒนธรรมทบงบอกวาใครเปนใคร ใครเปนคนในหรอเปนพวกเดยวกนและใครเปนคนนอกหรอใครเปนคนละพวกดวยแลว กยอมท าใหใครทไมมเสอผานนกลายเปนคนบาปคนผดทไมประพฤตปฏบตตามวถของคนหมมาก เสอผาจงสรางส านกแหงความไมแปลกแยกและไมรสกผดตอวถปฏบตของสงคม

~ 33 ~

แมวาเสอผาจะท าใหมนษยหมดสภาวะตามธรรมชาตไปกตาม เพราะธรรมชาตของมนษยไมมเสอผา ถงกระนนกด เสอผากถกอธบายและสรางความสมเหตสมผลวาจ าเปนตองมเพอรกษาระดบอณหภมของรางกายใหอยในระดบทมความอบอน ดวยขอหามมากมายอนมตอรางกายทถกจดระเบยบใหเปนอะไรทช วราย การเปดเผยรางกายโดยเฉพาะอยางยงอวยวะจะเปนไปไดกตอเมอเปนอะไรอนๆ ทไมไดบงบอกถงการสงวาส ศลปะเปนพนทพเศษทแสดงความเปนสงแปลกปลอมไปจากธรรมชาต เพราะเปนพนทซงอนญาตใหมภาพของการเสพสงวาสและรางกายทเปลอยเปลา ถงกระนนกด ศลปะกไมไดรบอนญาตเสมอไป อยางนอยๆ กนบตงแตพลงของทางศลธรรมของครสตศาสนาขนมามอ านาจและสามารถแพรกระจายพลงอ านาจดงกลาวไปพรอมกบจกรวรรดนยมและระบบอาณานคมโดยเฉพาะอยางยงตงแตศตวรรษทสบเกาเปนตนมา อยางไรกด ถาจะพจารณากลบไปสยคกอนการเกดครสตศาสนา แนวทางศลปะทแสดงรางกายทเปลอยเปลานนกไมไดเปนปญหาทางศลธรรมแตอยางใด ถงแมวาในสงคมกรกโบราณทผชายเปนใหญและเปนสงคมทหาร(militarism) เรองความชดเจนของการครอบง าทางเพศระหวางผกระท ากบผถกกระท านนกเปนเรองทถกเถยงกนมากกวาทจะยอมรบตามภาพและความเชอ เชน เฟมนสต ดงนน คนอยาง Praxiteles กไมเคยมปญหาในการป นรางกายผหญงทเปลอยเปลาเพยงแตการป นรปของผหญงกจะไมมขนทอวยวะเพศ ไมมแมกระทงรองทแสดงใหสถานะของความเปนอวยวะเพศหญง สภาพของรางกายในภาพศลปะทแสดงถงสภาวะอดมคตจะเปนเพยงผหญงทไมใชแคเปนคอเคเชยน (Caucasian) ผวขาว แตยงเปนสายพนธของพวกเมดเตอรเรเนยน (ดงนนถาจะยอมรบเรองการครอบง าของสงคมกรกโบราณกมอะไรทนอกเหนอไปจากการครอบง าระหวางกนในสงคมกรกโบราณเอง) ส าหรบผชายกจะตองยงไมมหนวดหรอไมกเปนชายหนม ในขณะทผหญงกจะตองโตเตมทแลว แตกยงไมมลก ส าหรบในสงคมโบราณทสรางรากฐานใหกบศลปะของรางกายทเปลอยเปลายงมการน าเสนอศลปะเรองเพศในลกษณะแบบอนๆศลปะนอกกรอบอดมคตทแสดงความเปน 'พวกอน' กจะน าเสนอลกษณะทางกายภาพทเปนพวกเตย หวไมไดสดสวน อวยวะเพศชายจะใหญเกนกวารปราง สวนผหญงกจะนมใหญ ส าหรบวฒนธรรมอนๆ กลบมองวฒนธรรมทางเพศระหวางชายกบชาย หรอจะเปนเกมกฬาทจะตองแกผาเลนของกรกโบราณในฐานะสงทนารงเกยจ ถงแมวาปราชญของกรกโบราณเองจะไมไดชนชมการรวมเพศมากมายนกกตาม รากฐานของอคตทมตอการรวมเพศไดกลายมาเปนฐานคดในการปฏเสธเรองเพศของครสตศาสนา อยางไรกด ความคดของกรกโบราณกลบยอมรบการประกอบกจระหวางผชายดวยกนในฐานะการสรางมตรภาพและกอใหเกดจตวญญาณอนยงใหญ

~ 34 ~

ส าหรบภาพทเกยวของกบรกรวมเพศระหวางชายกบชายเปนภาพทปรากฏใหเหนไดอยางดาษดน ภาพวาดบนแจกนหรอคนโทน าของกรกโบราณกจะสามารถเหนภาพอวยวะเพศชายทแขงตวสอดใสเขาไประหวางตนขาหรอจะเปนภาพผชายยนมอมาจบอวยวะเพศของเดกผชายวยรน ภาพบนเครองถวยโถโอชามของกรกและโรมนโบราณมความชดเจนมากในการน าเสนอเรองราวของการประกอบกามกจระหวางเพศเดยวกนและตางเพศ ในขณะเดยวกน ภาพของอวยวะเพศในสงคมเกษตรอยางกรกโบราณกแสดงใหเหนถงพลงการสรางสรรคและความอดมสมบรณ เชนHermes และ Priapus ทมกจะมอวยวะเพศชายขนาดใหญ แตส าหรบวฒนธรรมกรกโรมนโบราณการมอวยวะเพศทอยในสภาพแขงตว (ithyphallic)กแสดงถงการเปนเครองปองกนความชวรายเพราะจะท าใหเกดเสยงหวเราะจากอวยวะเพศขนาดใหญ ทงน การมอวยวะเพศขนาดใหญเปนเรองทเรศนารงเกยจและยงเปนเรองอนนาตลกขบขนอกดวย

~ 35 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (12) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 14 - 20 ม.ค. 2554 ธเนศ วงศยานนาวา ส าหรบกรกโรมนโบราณ อวยวะเพศชายทดตองมขนาดเลก ส านกเรองการมอวยวะเพศชายใหญไมใชสงทพงปรารถนาของสงคมกรกโบราณ เพราะในความเหนของ Aristotle อวยวะเพศใหญยาวจะมประสทธภาพนอยในการใหภาวะเจรญพนธ เนองดวยวาจะท าใหเกดความเยนลงตวอสจสงกวาอวยวะเพศสน ดงนน ภาพอวยวะเพศชายของกรกโบราณทใหญโตอลงการกไมไดแสดงพลงของสงคมผชายเปนใหญ ในทางตรงกนขาม อวยวะเพศกลบแสดงใหเหนถงสภาวะของความไรระเบยบมากกวา โดยเฉพาะอยางยงถาเปรยบเทยบกบรางกายของผชายทมกลามมอก มนองทแขงแกรง ส าหรบกรกโบราณ รปรางของรางกายผชายเปนอะไรทมความส าคญมาก อยางไรกด ศลปะของกรกโรมนโบราณแบบอดมคตไมใชผหญงเทานนทเปลอย แตผชายกเปลอยเปนแบบไดเชนกน เพราะกายวภาคของรางกายสวนตางๆ ของผชายแสดงใหเหนถง ความเขมแขงดวยเชนกน ในสายตาของปราชญกรกโบราณ การประกอบกามกจกบโสเภณจะเปนสญลกษณของความมกมากในกาม ตลอดจนแสดงใหเหนถงความฟมเฟอยและความเสอม ทงน ส งคมกรกโบราณกพยายามใหคณคากบความสมดลทเกดขนจากการจดระเบยบความสมพนธระหวางพลเมองและ Polis ของกรกโบราณวาจะตองไมปฏบตอะไรเสอมๆ แตถงแมวาความสามารถในการควบคมตนเองจะเปนมาตรฐานส าคญของการเปนชนชนน าของกรกโบราณ เชน กรอบคดเรองการเปนผปกครองโดยการจะเปนผปกครองทดไดกจะตองรจกควบคมตนเองใหได และจากการควบคมตนเองกจะน าไปสการปกครองคนในครอบครว เมย ลกจากนนถงจะไปปกครองเมองหรอประเทศได ถาผปกครองปกครองขนตอนตางๆ เหลานในระดบหนวยยอยไมไดกยอมปกครองเมองไมไดแตกใชวาความสามารถในการรจกควบคมตนเองจะเปนสงทไดรบการปฏบตอยางจรงจงและกใชวาทกๆ คนจะสามารถท าได ส าหรบในสงคมกรกโบราณ สายสมพนธกบนางคณกาชนสงกยงเปนอะไรททรงพลงนางคณกาอยาง Phyrne ผโดงดงและผเปนตนแบบเองกไมไดกลายเปนปญหาทางศลธรรมแตอยางใด ส าหรบการเอาโสเภณมาเปนตนแบบของรปป นกรกโบราณทมชอเสยงอยาง Aphrodite of Knidos (นาจะป นในราว 360-330 B.C.) อนงดงามจนเปนทปรารถนาของกษตรยจากดนแดนตะวนออกส าหรบราคากไมมใครทราบราคาวารปป นเปลอยขายกนในราคาเทาใด และรปป นทไมเปลอยขายกนในราคาเทาใด เพราะจากปากค าของ Pliny รปป นมสองแบบคอแบบเปลอยและไมเปลอย

~ 36 ~

แตผลงานศลปะทมราคาคางวดเปนสงทพงปรารถนามากกวาทจะเปนผหญงหรอโสเภณทมชวตจรงๆ แมวาในสงคมกรกโบราณผหญงและโสเภณอาจจะไมสงทนาพงประสงคอยางออกหนาออกตา แตโสเภณกไดรบการยอมรบและไดรบการสนบสนนจากสงคม ถงกระนนกด ชวตของโสเภณกเชนเดยวกนกบโสเภณทอนๆ นนคอไมจ าเปนทจะตองไดรบการปฏบตทด เชน ถกทารณ เปนตน โสเภณในกรกโบราณเองกมท งผชายและผหญงและโสเภณเองกเปนผมบทบาทส าคญตอการสรางสรรคงานศลปะทย งใหญ ความยงใหญของศลปะจะมไมไดถาไรซงโสเภณ ถงแมวาสถานะภาพของผหญงจะต าตอยและถกกดกนออกไปใหพนหพนตาในสงคมกรกโบราณ ทงน ผหญงโดยทวๆไปกถอวาเปนอนตรายตอการด ารงอยของผชายอยแลว ดงเชนทปรากฏในต านาน Medusa และPandora เปนตน แตกใชวาผหญงจะถกจ ากดในทกพนท งานประเพณบางอยาง เชน งานศพนนกเปนพนทส าคญของผหญงในกรกโบราณ ศลปะจากรางกายอนเปลอยเปลาทใชนางแบบจากบรรดานางโลมซงไมไดมภาพการรวมเพศชดเจนยงเปนทกลาวขวญถงจากกวผชายไมวาจะเปนPhilodemos มาจนถงกวละตนอยาง Catullus และPropertius ทจะกลาวถงผหญงในฝนของตนเหลานเชน Lesbia ในฐานะของเทพเจาผหญง ไลรวมไปจนถงกวอยาง Ovid เปนตน เพยงแตบรรดากวเหลานลวนแลวแตแสดงออกถงความอจฉาตารอนทศลปนผป นไดมโอกาสเหนสาวงามเมองเหลานเปลอย ถาเปนเชนนนแลว คนเหลานหลงใหลในอะไรกนแน? การสรางจนตนาการทมตอศลปะทผานบทกวนนมเปาหมายอะไรกนแน? ผลงานศลปะหรอผหญงจรงๆ? ส าหรบกรอบของศลปะทถกตความจากคนในวงการศลปะและผสนใจในศลปะโดยไดพยายามสรางใหเหนวา 'ศลปะนด' นนตองการยกระดบใหไปถงสงทสมบรณ (absolute)กระบวนการยกระดบหรอ 'anabasis' ท าใหเกด'ภาพนด' ทไมไดเปนเรองของจรงหรออะไรทเกยวของกบความจรงในโลก 'ภาพนด' ไมไดเกยวของอะไรกบโลกเชงประจกษ (empirical) แตเปนอะไรทแสดง "ความเหนอกวา-อดมคต-รปแบบทเปนแบบของความสมบรณและเปนแบบรากฐาน(archetype) โลกของ "นด" จงเปนโลกของอภปรชญา(metaphysical) เพราะ "ภาพนด" สามารถทจะชวยใหเขาถงความใกลชดกบสตตะ (being) ในขณะทนกวชาการผเชยวชาญปรชญาจนชาวฝรงเศสอยาง Francois Jullien ไดเสนอถงความพเศษของ "ศลปะนด" วา เปนอะไรทมเฉพาะโลกตะวนตกเทานน ทงนศลปะจนไมไดมกรอบความคดแบบน โดย Jullien ไดเสนอไวในหนงสอ The Impossible Nude Chinese Art and Western Aesthetics วา สภาวะของสตตะเองกสามารถทจะเขาใจไดดวยคณตศาสตร เพราะฉะนน " 'ตวเลขของตวเลขทงหลาย' จงเปนสงทด ารงอยใน 'ภาพนด'"สวน "ภาพ Vitruvian ของ Leonardo Da Vinci ทท าใหรางกายมนษยตกอยในกรอบของวงกลมและสเหลยมอนเปนสญลกษณของคณตศาสตรซงสอดคลองกบโครงสรางใหญทมโครงสรางยอย(macrocosm) และโครงสรางยอย (microcosm)"

~ 37 ~

ถาจะกลาวอกนยหนง กายวภาคของสงมชวตทางชววทยาถกจดระเบยบดวยคณตศาสตร ในท านองเดยวกนกบดนตรทถกจดระเบยบดวยคณตศาสตร รางกายของ "ภาพนด" เปนการท าใหรางกายกลายเปนทรงเรขาคณต เพราะการท าใหเปนเรองเรขาคณตนนวางอยบนฐานของกายวภาค(anatomy) ทจะน าไปใชกบเสนเคาโครง (contour)ของกลามเนอและเนอหนงมงสาทท งหมดกอปรขนเปน "ภาพนด" การเปลยนสถานะของศลปะ ใหกลายเปนเร องคณตศาสตรปรากฏชดในกรอบคดอยาง'Perspective' อนเปนศาสตรทเกยวกบการมองเหนส าหรบกรอบความคดของนกปราชญในสมยกลางสายตาหรอการมองเหนเปนอะไรทอยในฐานะของการกระท า หรอถาจะกลาวอยางงายๆ กคอเปนฝายรก เปนฝายสงอะไรออกไปมากกวาทจะเปนฝายรบ (แสง) รากฐานทางความคดของคณตศาสตรกบศลปะจงแยกจากกนไมได นอกจากนนกรอบความคดเรอง 'สตตะหรอ Being'กบคณตศาสตรเองกเปนรากฐานความคดส าคญของปรชญาตะวนตก อยางนอยๆ กนบตงแตกรกโบราณเปนตนมา

~ 38 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (13) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 21 - 27 ม.ค. 2554 ธเนศ วงศยานนาวา กรอบความคดดงกลาวเชอมโยงกบปญหาส าคญของคณตศาสตรเองวา คณตศาสตรเปนอะไรบางอยางทถกคนพบ (discovery) ขนมาเหมอนกบการคนพบทางวทยาศาสตรหรอหลกของจกรวาล เชน กรอบความคดแบบ Platonist ทใหความส าคญกบคณตศาสตรในฐานะทเปนฐานของจกรวาล คณตศาสตรจงเปนอะไรทเปนอมตะ ไมมวนทจะเปลยนแปลง และไมขนอยกบความเปนอตวสยของมนษย เปนตน หรอคณตศาสตรเปนผลผลตของนกคณตศาสตรผชาญฉลาดสรางคณตศาสตรขนมาในท านองเดยวกนกบศลปนสราง (invent)ผลงานศลปะขนมา ภายใตกรอบของ Platonism กไดท าใหรางกายของมนษยทเปลอยโดยไมมอวยวะเพศทโดดเดนนน แสดงใหเหนถงฐานคตแหงจกรวาล แตดงทไดกลาวมาแลววา กวโบราณจ านวนมาก หรอกระทงในสงคมโบราณเองกไมไดกลาวถงคณลกษณะเชงอภปรชญาของ "ภาพนด" ทงกวในกรกโบราณเองกไมไดแสวงหา "โลกของแบบ" (paradigm) ตามกรอบคดแบบPlatonism กวกลบชนชมในรางกายทมเนอหนงมงสา ทงน กรอบคดของกวและปรชญาตางกเลอกเดนกนคนละเสนทาง จนเรยกไดวาตางฝายตางกเปนปฏปกษตอกนจนถงมการตอสกนทางความคดในโลกปลายศตวรรษทย สบ โลกอดมคตยอมไมใชโลกทด าเนนไปตามธรรมชาต แตเปนโลกทถกสรางขน ประเดนของความไมเปนธรรมชาตยอมถกซกถามเพอไขขอของใจ แตใครสกกคนทจะรวาผหญงตองมขนทอวยวะเพศ ตราบใดกตามท "ภาพนด" ในวงการศลปะทงหลายเปนภาพของผหญงทไรซงขนทอวยวะเพศ การไรซงขนทอวยวะเพศสรางความเขาใจผดใหเกดขนแกผชายในท านองเดยวกนกบสอในปจจบนทถกโจมตวาหลอกใหผคนเขาใจความจรงในโลกผดแผกไป เชน ความผอมกบความสวยของผหญง เปนตน ซงภาพทเปนศลปะนดยอมไมมใครกลาวหาวาหลอกลวงแบบผลงานของบรษทโฆษณา แตภาพทไมไดเปนไปตามธรรมชาตนกลบไดรบการประเมนคาในเชงสนทรยะดงทไดกลาวมาแลวกอนหนาน สนทรยะแบบไรขนทอวยวะเพศกลายเปนมาตรฐานส าคญส าหรบวงการศลปะ จารตของศลปะไรขนทรงอทธพลตอการน าเสนอผลงานศลปะ เชน ประเทศไทย เปนตน ดงทไดกลาวมาแลวถงความส าคญของเสนเวาเสนโคงวาเปนสงทแสดงใหเหนถงความงามดงนน เนนอวยวะเพศของผหญงจงถกประเมนจาก 'ความนนโหนกของเสน' มากกวาความยงเหยง หรออะไรทดรกรงรง เสนเวาบดไปมาเหมอนกบง

~ 39 ~

การประเมนคาเชงสนทรยะของเนนทอวยวะเพศหญงปรากฏใหเหนไดจากขอเสนอของ Denis Diderot นกปรชญาและนกวจารณศลปะในสมยศตวรรษทสบแปดชาวฝรงเศส ของยคภมธรรม (Enlightenment)เนนอวยวะเพศหญงในฐานะทแสดง "เสน" เปนประเดนส าคญเชงสนทรยะ ในศตวรรษทสบแปด ความคดของศลปนชาวองกฤษ William Hogarth ใหความส าคญกบเสนทคดไปเคยวมาวาเปนการแสดงออกถงความงามและความยงใหญทพระผเปนเจาไดแสดงใหเหน รางกายของมนษยแสดงใหเหนถงความสลบซบซอน การเคลอนไหว ความเปนทงหมด เสนทไมตรงเหลาน บงบอกถงการเปลยนผานจากสงหนงไปเปนอกสงหนง การเปลยนแปลง ในขณะท Friedrich Schiller กวและนกปรชญาชาวเยอรมนในศตวรรษทสบแปดกยงเหนวา เสนเวาเสนโคงทเหมอนงนนแสดงใหเหนถงความเปนเอกภาพ การเปลยนแปลงและเสรภาพ แตส าหรบขนทอวยวะเพศอนปกปย กลบแสดงใหเหนสภาวะทไมพอดและเปนอะไรทมากเกนไป หรอถาจะกลาวอกนยหนง การมขนแสดงใหเหนถง 'ความฟมเฟอย' มากกวาการแสดงความสงบเสงยมเจยมตนหรอพอเพยง นอกจากนน ขนทอวยวะเพศจะท าใหผชมไมสามารถเขาใจ 'เสน' แตขนทอวยวะเพศกลบท าใหเกดความสบสนและเขาใจอะไรตางๆ 'ผด'ไป อยางไรกด ขนทวานกรวมไปถงขนตามรางกายดวย ขนตามรางกายจงเปนอะไรทหอหมรางกายของมนษยจนท าใหมนษยไมสามารถเขาถง 'แบบ' แหงรางกายได ความยงเหยงของขน ท าใหมนษยไมสามารถทจะเขาถงความจรงแททพฒนาการไปดวยเสนของแสงทเดนทางเปนเสนตรง (unilinear) ตามส านกของกรอบคดแบบภมธรรม ดวยเสนตรงของแสงกท าใหทกสงทกอยางจะตองสามารถมองเหนไดอยางทะลปรโปรงเขาไปจนถงแกนกลาง สวนทลกลบทสดกจ าเปนทจะตองไดรบการสอดสอง พรอมๆ กนนน เมอส านกและความเขาใจตวตนแบบยคภมธรรมทเนนการจดการดแลตนเองมากกวาทจะพงหมอกลายมาเปนกรอบคดส าคญ การจดการดแลรางกายตนเองกเปนสงส าคญทมนษยจะตองจดการดแลตนเอง อวยวะเพศในฐานะสวนของลบทหมกหมมดวยสงสกปรก เชน ประจ าเดอน จงจ าเปนทจะตองไดรบการตรวจตราอยางละเอยดถถวน ซงตราบใดกตาม ทยงมขนอยกยอมไมท าให"แสงสวางแหงยคภมธรรม" สาดสองเขาไปถงได ดงนน ภาพ The Origin of the Earth ของCourbert จงปดกนแสงไมใหสาดสองทะลเขาไปผานอาณาเขตของสด าของขนไปได แสง ท าใหบรรดาความมดทงหลายจบสนลงการทะลทะลวงของแสงเขาไปถงเพอจะได 'เหน'ขางในกจ าเปนทจะตองท าใหอะไรทเปนขวากหนามถกขจดออกไปใหหมด กรอบความคดของการเขาถงแกนแทภายในทไมมอะไรปดบงยงถกอางองกบความคดของกรกโบราณทตองการเปดทกอยางออกมาใหหมด ทกอยางจงตองโปรงใส การใสเสอผาจงงดงามไมเทากบเนอหนงมงสา เพราะ 'เสน' ทกอยางไดเปดใหเหนหมด

~ 40 ~

ศลปะทแสดงใหเหน 'เสน' กคอประตมากรรมในศตวรรษทสบแปด นกวจารณศลปะและโบราณคดชาวเยอรมน Johann Joachim Winckelmann ผบกเบกการศกษาเรองกรกโบราณกเปนผหนงทหลงใหลในเรองของ 'เสนทงดงาม' เพราะ 'เสนทงดงาม' จะเปนอะไรทเชอมโยงความทรงจ าจากสงคมโบราณเขากบสภาวะสมยใหม 'เสนแหงความทรงจ า' ทเกดขนจากการวาดภาพเงาหวของหญงครกของลกสาวบนก าแพงแลว Butades of Sicycon ซงไดน ามาป นนน ยอมกอใหเกดสนทรยะแหงความงามของเสนเชอมโยงเขากบผหญง แตเมอความงามของ 'เสน' จากใบหนาสามารถเชอมโยงเขากบสนทรยะแหงการไรขนทอวยวะเพศ กท าใหใบหนากบอวยวะเพศเปนอะไรทสลบต าแหนงกนได เหมอนกนกบสวนอนๆ ของรางกายทแสดงถง 'เสน'? ถาจะกลาวอกนยหนงสถานะของอวยวะเพศไมไดมอะไรพเศษมากมายไปกวาการเปน'เสน' เฉกเชนเดยวกนกบสวนอนๆ ของรางกายไมไดตองการกฎหมายพเศษแตกตางไปจากรางกายสวนอนๆ กระบวนการของศลปะจงเปนกระบวนการของการท าลายความเปนเพศ (desexualization)

~ 41 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (14) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 28 ม.ค. - 3 ก.พ. 2554 ธเนศ วงศยานนาวา อาหรบ 'เสน' ทสามารถจะสลบต าแหนงกนไดกหมายความวา ความแตกตางเปนสงทไมมความจ าเปน การแสวงหาความเหมอนกน (identical) เปนอะไรทพงปรารถนาครนเมออวยวะเพศหญงถกท าใหสะอาดจนเหลอแตความเปน 'เสน' เวาและโคงกท าใหอวยวะเพศหญงมลกษณะทเปนเพยงอวยวะทไมไดบงบอกถงสถานะของการรวมเพศหรออะไรทสามารถรวมเพศได สภาวะไรขนทอวยวะเพศแสดงถงความไรเดยงสา เดกๆ ทไรเดยงสา หรอสภาวะทปราศจากส านกผดในบาปหรอความไรเดยงสากอนทมนษยจะสญเสยความเปนอมตะตามกรอบคดของครสตศาสนาทเหนวา การรวมเพศของมนษยเปนสญลกษณของการขบถตอพระผเปนเจา เมอปศาจรายในคราบของ "ง" มาลอลวงใหกนผลไมตองหาม มนษยกละเมดขอหามของพระผเปนเจา จนตองถกขบไลออกจากสวนสวรรค ดงนน สภาพของการไรขนกเปนสภาวะทบงบอกถงความสะอาด สภาวะทบรสทธของผหญงในฐานะตนเหตแหงปญหาในกรอบคดของครสตศาสนาทสามารถเกดขนไดอกครงดวยพลงของศลปะ ครนถาสนทรยะแบบไรขนมการสลบต าแหนงกนไดแลวกท าใหอวยวะเพศหญงทไรขนกสามารถทดแทนบนทายของมนษยได โดยถาจะกลาวตามกรอบคดของศตวรรษทสบแปดการโกนขนทอวยวะเพศหญงแสดงใหเหนถงสายสมพนธและวถทางเพศของสงคมกรกโบราณทผชายมความสมพนธกบเดกผชาย ส าหรบการสลบต าแหนงท าใหสภาวะของความเปนชายและเปนหญงไมมการแบงแยกทชดเจนในกรอบคดแบบชายจรงหญงแท เพยงแตทกๆ คนเปนมนษยเทาๆ กน การเปลยนแปลงสถานะของความเปนหญงไปสความเปนชายแสดงใหเหนถงกลไกส าคญของการควบคมผหญงทถกจดระเบยบใหเขามาอยในพนทของความเปนชายทบงบอกถงการมRationality ซงแสดงออกผานความเปนคณตศาสตรและเรขาคณต การควบคมรางกายผหญงจงกระท าผานกลไกของสนทรยะทด าเนนควบคไปกบกลไกทางการแพทยทย าถงการรกษาความสะอาด ดงนน การรกษาความสะอาดกจะเปนกลไกส าคญและเปนดชนชวดการมจรยธรรมทางเพศ ส าหรบในศตวรรษทสบแปด การไมมขนแสดงใหเหนถงสภาวะแหงจรยธรรมทางเพศดงนน การมขนทอวยวะเพศจงเปนการแสดงใหเหนถงสงช วรายของเพศ ประหนงการมองและถกมองจาก Medusa พนทของศลปะจงเปนพนทของผหญงทตองไมมขนทอวยวะเพศ แตถาผหญงมขนเมอใดแลว ขนทอวยวะเพศของผหญงทปรากฏในทสาธารณะกจะท าใหงานศลปะกลายเปนภาพโป (pornography) อนเปนสงช วชาและจะท าลายศลธรรมอนดงามของสงคมไป ในแงนสนทรยะแหง 'ศลปะนด' นนเปนกลไกส าคญส าหรบการควบคม สนทรยะหรอความงามจงไดกลายเปนกลไกทางอ านาจทส าคญ

~ 42 ~

อาจกลาวไดวา อวยวะเพศจะแสดงใหเหนไดภายใตเงอนไขของการควบคมทเกดขนจากสนทรยะเทานน โดยสภาวะของการเปนสนทรยะจะมไดกตอเมอมการจดระเบยบอวยวะเพศดวย 'ระบบความร' ถงแมวาครสตศาสนาจะหามในเรองเพศขนาดไหน แตอวยวะเพศของพระบตรของพระผเปนเจากเปนอะไรทปรากฏใหเหนอยเสมอในผลงานศลปะ เชน ยคฟนฟศลปะวทยาการ (Renaissance) อวยวะเพศของพระเยซกยงเปนองคประกอบส าคญของผลงานศลปะ แตท าไมครสตศาสนาทเหนวาเพศเปนสงช วรายเฉกเชนเดยวกนกบศาสนาอนๆ อกหลายตอหลายศาสนา จงยอมใหมอวยวะเพศของพระเยซปรากฏใหเหน แมวาจะเปนในวยเดกกตาม? ถาจะกลาวอกนยหนง ท าไมถงไมมการเซนเซอร (censor) ภาพตางๆ เหลาน? ส าหรบกรอบความคดเรองการ 'เซนเซอร'เรองเพศนนกสามารถทจะเหนไดจากนกปราชญหลากหลายนาม เชน Eramus ทอางองยอนกลบไปถง Aristotle หรอจะเปนนกเทววทยาในศตวรรษทสบหกอยางJohannes Molanus (1533-1585) ผโจมตศลปนทวาดรปพระเยซไมมเสอผา ค าอธบายเรองการไมอะไรปกปดอวยวะเพศของพระเยซนนกเปนปญหาส าคญเชงเทววทยา (theology) ในผลงานศลปะ จากหนงสอ The Sexuality of Christ in Renaissance Art and in Modern Oblivion ของนกประวตศาสตรศลปะ Leo Steinberg ผโดงดง ซงมาพรอมกบผลงานอนทาทายจนไดรบการปฏเสธจากนกประวตศาสตรศลปะดวยกนเองมากมาย ในขณะทนกการศาสนากลบยอมรบผลงานชนนไดมากกวา Steinberg ไดพยายามใหค าอธบายการวาดอวยวะเพศของพระเยซในผลงานศลปะโดยเขาชใหเหนวา อวยวะเพศชายของพระเยซเปนสงส าคญมากส าหรบวงการศลปะตะวนตกในสมยยคฟนฟศลปะวทยาการ เนองจากความตองการค าอธบายเกยวกบเรองการลงมาจต (Incarnation) ในรางของมนษยและความเปนมนษยของพระเยซ(humanation) กท าใหอวยวะเพศชายกลายเปนเรองส าคญ เพราะอวยวะเพศจะเปนเครองบงชความเปนมนษย ภาพการขรบอวยวะเพศ 'Circumcision'ของ Andrea Mantegna (1470) หรอจะเปนภาพการจองมองอวยวะเพศของพระเยซโดยคนอนๆ ตลอดจนภาพอวยวะเพศของพระเยซแขงตวภายใตรมผาใน 'Man of Sorrows' (1550) ของ Maerten van Heemskerck ลวนแลวแตบงชถงความเปนมนษยของพระเยซทงสน ส าหรบการขรบอวยวะเพศนนถอวาเปนรปแบบของการลาง 'อะไรทแปดเปอนจากการทมนษยตองตาย' อยางไรกด นบตงแตกลางศตวรรษทสบหกเปนตนมา ประเดนดงกลาวกเรมกลายเปนเร องตองหาม ภาพของพระเยซบนไมกางเขนพรอมกบผาไดกลายมาเปนแนวทางของศลปะยโรปตอนเหนอ การน าเสนอเรองอวยวะเพศชายของพระเยซกลบเปนเรองของความบดสและดหมนเหยยดหยามศาสนาจนไมสามารถยอมกนได

~ 43 ~

ถงแมวาจากมมมองในยคตนศตวรรษทย สบประเดนเรองอวยวะเพศของพระเยซอาจจะไมใชเรองส าคญอกตอไป แตนเปนปญหาของเทววทยาและศลปะ นอกจากนน สถานะของภาพอวยวะเพศเหลานกมไดอยในฐานะทถกจดใหเปน "กาก" แบบในจตรกรรมฝาผนงตามการจดระเบยบตามล าดบชน (hierarchy) จนท าใหภาพเหลานสามารถด าเนนไปดวยกนกบส านกแบบ "อดขาวชวาวาย ไมตายดอกอดเสนหา" หรอการลดถอนความส าคญลงจนสามารถทจะละเลยได เชน มองภาพดงกลาวดวยอารมณขนประหนงเปน 'ตลกสกปรก' (dirty joke) เปนตน อยางไรกด ส าหรบในกรอบคดของศลปะแบบครสตศาสนาแลว การปรากฏตวของอวยวะเพศเปนปญหาหลก ดงนน จงจ าเปนทจะตองมการควบคมภาพหรอการเซนเซอรทด าเนนมาจากฐานคดทจดใหเพศเปนสงช วรายของศาสนาใหญๆ จ านวนมาก ไมใชเฉพาะเพยงแตครสตศาสนาเทานน โดยปญหาเรองเพศนจะตองพจารณาควบคไปกบฐานคดของกรอบคดของยว-ครสเตยน(Judeo-Christian) ในเรองของการตอตานและท าลายรปภาพ (iconoclasm) โดยเฉพาะอยางยงภายใตวล "ศลธรรมอนดงามของสงคม"

~ 44 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (15) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 4 - 10 ก.พ. 2554 ธเนศ วงศยานนาวา ภายใตกรอบคดของการหลงใหลในภาพรปเคารพ (idol) นน กเปนเรองทกรอบคดของศาสนาแบบเอกเทวนยม (monotheism) โดยเฉพาะอยางจารตของยวไลมาจนถงอสลาม ถอวาเปนขอหามส าคญ เพราะการมรปเคารพจะท าใหผคนหลงบชาพระผเปนเจาผดพระองค ค าอธบายเพอปองกนมใหผคนหลงใหลในรปเคารพหรอการสรางรปเคารพปรากฏออกมาดวยในรปทวา ในกรอบคดจากพระคมภรไบเบล การหลงใหลในรปเคารพเปนจดเรมตนของการรวมเพศนอกสถาบนการแตงงาน (fornication) และเปนหนทางไปสความฉบหายของชวต ดงนนถารปเคารพยงเหมอนจรงกยงเปนอนตรายเพราะฉะนน 'ภาพนด' ทแสดงรางกายทเปลอยเปลายงเหมอนเทาใดกยงเปนอนตรายมากขนเทานน ดงนน การควบคมหรอการท าลายภาพเลวรายแบบนจงเปนสงทเกดขนตลอดระยะเวลาทางประวตศาสตรศลปะของยโรป ประเดนเรอง "นดมากเกนไป" (troppo nude)เปนขอโตส าคญของศาสนจกรทไมยอมรบภาพทเปดโอกาสให "ศลธรรมอนดงามของสงคม" เสอมลงไป เชน พระสนตะปาปา Innocent X (1644-1655) เหนวา ภาพพระเยซวยเดก "นดมากเกนไป"พระองคจงส งใหศลปนดงของกรงโรม Pietro de Cotona (1596-1669) มาจดการใหมอะไรมาปดเสย ความหวาดกลวภาพของพระองคยงรวมไปถงภาพทดเหมอนจรงมากเกนไป (troppo vero) ของศลปนสเปน Diego Velazquez ดงถาคนเหลานหลงใหลในรปภาพ กแสดงใหเหนถงสภาวะของการเปนพวกหลงใหลในวตถ(fetishism) อนเปนปญหาทนกปรชญาโบราณหวาดกลวตอสถานะของภาพตวแทน (representa tion) ภาพเหมอน รปเคารพ เพราะไมไดมความสนใจอะไรทเปนจรง อยางไรกด นไมใชแคเรองของความหวาดกลวทมตอภาพรางกายทเปลอยเปลาของผหญงเทานนแตยงครอบคลมไปถงรปเคารพทกรปแบบททาทายใหคนหลงใหลสงอะไรอนนอกจากพระผเปนเจาซงไมมวนมาปรากฏตวในรางมนษย แตหลงจาก Council of Trent (1545-1563)แลว ภาพกไมไดถกมองวาจะน าไปสความเชอผดๆอกตอไป บรรดาผน าทางศาสนาไลมาจนถงพระสนตะปาปา Alexander VIII ในป ค.ศ.1690 รวมไปจนถง Cardinal Richelieu ตางมความเหนวาแมแตในพระคมภรพระผเปนเจากปรากฏมาใหเหนในรปแบบใดรปแบบหนงแลว ดงนน จงไมผดอะไรทจะวาดรปพระองคในลกษณะอปลกษณ เชน พระจตเปนนกพราบเปนตน เมอภาพของสงศกดสทธทางศาสนากลบสรางปญหา ภาพทช วรายในสายตาของครสตศาสนากยงสรางปญหากนมากยงขนไปอก

~ 45 ~

ครนถาภาพของผหญงเปลอยกลายเปนสงทนากลวแลว ผหญงทเปนตนแบบนน ควรจะภาคภมใจตออ านาจของผหญงคนนนๆ เพราะภาพของเธอ ท าใหผคนหวาดกลว หรอเธอควรจะรสกหดหหรอรสกผดตออ านาจของเธอ? นเปนอ านาจของเทพเจาผหญงหรออ านาจของมนษยผหญง อ านาจอนนากลวของศลปะหรออ านาจของพลงทางเพศ? เพราะเพศอนเปนอะไรทดงดดนน เปนทนส าคญของมนษยทท าใหศาสนาจ าเปนอยางยงทจะตองตอรองดวย อยางไรกด สงคมกรกโบราณเองยงไมไดตกอยภายใตพลงอ านาจของครสตศาสนา ท าไมในกรอบคดแบบกรกโบราณ รปป นอนงดงามของเทพเจาในรางของหญงจงไมสามารถทจะเปดเผยใหเหนถงอวยวะเพศได เชน ทอวยวะเพศหญงจะไมมรองปรากฏ? แมวารปป นของอาณาจกรเมสโสโปเตเมยจะแสดง 'รองของอวยวะเพศหญง' ใหเหน โดยค าตอบของการอธบายดวยสงคมผชายเปนใหญ(patriarchy) แตเพยงอยางเดยวดจะเปนค าตอบทส าคญ แตนนกยงไมเพยงพอ นอกจากนน ทวงทาของการปกปดอวยวะเพศดวยมอขวาและมอซายถอผาอยเหนอแจกน กไดกลายเปนตนแบบทางศลปะทส าคญของศลปะแหงการเปลอยกาย ในขณะเดยวกน นกประวตศาสตรศลปะเองกใหความส าคญกบทวงทา เชน Contrapposto ทท าใหรางกายมลกษณะทเคลอนไหวมากกวาจะเปนรางกายทยนแขงทอ หรอถาจะกลาวอกนยหนง ความรทางศลปะเปนเรองของรปแบบ สวนเวา สวนโคง เปนตนทาทางตางๆ เหลาน จะตองแสดงออกมาในลกษณะทสงบเสงยมเจยมเนอเจยมตวเกบความรสกทางเพศเอาไวดวยการกดทบ ภายใตพลงของศาสนาทปฏเสธเรองเพศอยางครสตศาสนาและศาสนาอนๆ กท าใหความส าคญของเพศในชวตมศลปะเปนสงทดแทนแมวาจะมอะไรอนๆ มาเปนสงททดแทนไดกตาม เชนความหมายของการแสวงหาปญญาดวยความรวชาการสมยใหม แตนนกเปนอะไรทแขงทอไมนอยไปกวาโลกแหงจตวทยาศาสตรททกสงทกอยางมเหตและมผลมากกวาทจะเปนเพยงแคความเชอ ศรทธาเปนตน ส าหรบการด ารงชวตในสงคมทมวลสมาชกตองมความสมเหตสมผลกจะตองปฏบตตามกฎเกณฑหรอส านกความเขาใจแบบสามญ (common senses) ททกๆ คนมรวมกน (sensus communis)ดงราวกบวาก าลงอยในสงคมคอมมวนสตทใครๆกคดและท าอะไรทเหมอนๆ กน เชน การสวมเสอผาเปนตน โดยค าอธบายของครสตศาสนาเรองเสอผากไมสามารถใชการไดอกตอไป เพราะเสอผาไมใชเรองของการปกปดยางอายของมนษยทเรมตนมาจากการกระท าของอดมและอฟ แตการใสเสอผากลบถกอธบายใหเปนเรองของความจ าเปนของรางกายทตองการความอบอน ไมเพยงแตค าอธบายของศาสนาจะหมดความส าคญลงภายใตกรอบคดของวทยาศาสตร ลทธดารวน (Darwinism) และความมเหตมผลเทานน

~ 46 ~

ชวตทไรซงศาสนากลบท าใหนกสงคมวทยาคลาสสกอยาง Max Weber บรรยายวา 'โลกไรซงเสนหแหงความลกลบอกตอไป' (disenchant ment) อยางไรกด ชวตทตองการความหมายนนจ าเปนทใครผนนจะตองแสวงหาเอง การออกแสวงหาความหมายในชวตจงเปนสงส าคญส าหรบชวตของปจเจกชนในโลกสมยใหมทตองการความหมายพเศษของตนเอง เพอตนเอง ส าหรบในยโรปนบตงแตศตวรรษทสบแปดเปนตนมา กรอบความคดวทยาศาสตรท าใหสภาวะทางธรรมชาตและชววทยาของมนษยไดกลายมาเปนประเดนส าคญในการศกษา หนงในนนกคอประเดนเรองเพศ จนกระทงถงศตวรรษทสบเกา ศาสตรเกยวกบเพศกไดขยายตวอยางมากเรองเพศไมไดถกก ากบดวยพลงของศาสนาแตเพยงอยางเดยวเทานน แตยงถกก าหนดดวยความรทางวทยาศาสตร ตวอยางเชน เมอประเดนเรองเชอชาต (race)สผวของคนบงบอกถงระดบข นของการววฒนาการทแตกตางกน อนเปนความคดทตกอยภายใตกรอบคดแบบววฒนาการไดรบความนยมเพมมากขนนบตงแตครงหลงของศตวรรษทสบเกาเปนตนมาและดวยระดบทแตกตางกน เมอนน การรวมเพศขามเชอชาตจงกลายเปนสงตองหาม เพราะจ าเปนจะตองรกษาระดบของความบรสทธทางสายพนธเอาไว เชน ความบรสทธของชนชาตอารยน (Aryan)เปนตน ดงนน ในตนศตวรรษทย สบจกรวรรดนยมจงไมตองการใหผชายผวขาวในดนแดนอาณานคมแตงงานมลกกบหญงพนเมองอกตอไป บรรดาลกครงทงหลายจงมสถานะทต าตอยและถกทงไวในระบบอาณานคม เปนตน

~ 47 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (16) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 11 - 17 ก.พ. 2554 ธเนศ วงศยานนาวา อยางไรกดภายใตอทธพลของ Sigmund Freud เรองเพศนนไดมความส าคญเพมมากยงขน นอกจากนน กรอบความคดของ Freud กยงท าใหกรอบคดแบบยคภมธรรมถกสนคลอนเพราะมนษยไมสามารถทจะควบคมจตไรส านกและจตใตส านกได โดยทงหมดทถกกดและบงคบเอาไวนนเปนอะไรทสมพนธกบเรองเพศ ธรรมชาตเปนเรองทจะตองเกบกดเอาไวเพอเสรมสรางความยงใหญของอารยธรรม การกลาวถงความส าคญของการควบคมทางเพศกบการมอารยธรรมกยงตอกย าความส าคญของการควบคมทางเพศ ศลปะกลายเปนพนทส าคญของการแสดงออกถงการเกบกดดงกลาว เพศจงเปนประเดนส าคญทอยในกรอบคดของนกคดในปลายศตวรรษทสบเกาและศตวรรษทย สบจนกลายเปนเรองททกคนหมกมน จนกระทงอาจจะกลาวไดวาภายใตกรอบคดแบบ Freudian กไมมใครทไมหมกหมนกบเรองเพศ เพยงแตแสดงออกในรปแบบทแตกตางกนออกไป อยางไรกด ประเดนเรองเพศจงไมไดจ ากดอยแตในเรองเพศ แตกลบเปน 'ยาด า' ปรากฏแทรกซมอยในสวนตางๆ ของชวตและความร เรองเพศจงไมใชแคสงทอยกบรางกายและกจกรรมทเกดขนมาจากรางกายเทานน ความหมายของค าวา "Erotic" จงเปนอะไรทครอบคลมมากกวาความหมายของค าวาเพศ ในความเหนของนกสงคมวทยาคลาสสคMax Weber วถทางของอโรตคเปนปฏกรยาของความตงเครยดทมตอสภาวะสมยใหมทอดมไปดวยความเขมงวด เพยงแตปฏกรยานไมไดยอนกลบไปสสภาวะตามธรรมชาตและสญชาตญาณตามธรรมชาตของมนษยแบบดบๆ อยางไรกด ภาพอโรตกเปนสงทมากอนสภาวะสมยใหม ถงแมวาอโรตกในสภาวะสมยใหมจะสามารถตอบสนองตอความตองการการหลดออกจากความเครงครดและกดดนของโลกยคใหมกตาม แตนนกสามารถเปนค าตอบทมใหกบภาพเปลอยไดวา อะไรคอจดเรมตนของภาพเปลอย? อโรตก (Eroticism) เชอมตอเขากบวฒนธรรมทเปนตวปรงแตงสภาวะธรรมชาตซงถาจะพจารณาจากครสตศาสนาอนเปนศาสนาทมความเขมงวดเรองเพศเอง กท าใหการรวมเพศและพลงทางเพศกลายเปนอะไรทถกจ ากดใหอยแตเพยงในสถาบนการแตงงานแบบผวเดยวเมยเดยว โดยการแตงงานจะตอง (1) เปนการแตงงานตอหนาพระผเปนเจาเพราะการแตงงานระหวางชายและหญงเปนพนธสญญาทมตอพระผเปนเจา (2) เปนไปเพอตอบสนองการมบตร(procreation) โดยการรวมเพศแตในสถาบนการแตงงานเทานน

~ 48 ~

(3) ยงเปนการรกษาสขอนามยการจ ากดพนทใหพลงทางเพศอยแตในสถาบนการแตงงานแบบผวเดยวเมยเดยว(monogamy) ตามหลกของครสตศาสนาเปนการกกขงพลงแหงธรรมชาตเอาไว หรอถาจะกลาวอกนยหนง ส าหรบครสตศาสนาภายใตพลงของ St. Paul ผสรางครสตศาสนาแลว พลงทางเพศจะตองถกท าใหแพรกระจายออกมานอยทสด ถงกระนนกด พลงแหงเพศกยงหลดรอดออกมาอยในพนทตางๆ เสมอ อโรตกเองกเปนเสนทางของการเลดลอดออกนอกกรอบศาสนา พลงของเพศทไมไดถกน าไปใชตามหลกศาสนาและธรรมชาต (เพอการมลก) กลบถกน าไปใชอยางไรเปาหมายหรอถกน าไปใชอยางฟมเฟอยใน เชนพธกรรมของสงคมโบราณ การสงคราม หรอแมกระทงพธกรรมทางเพศรวมหมของสงคมโบราณเปนตน แตครสตศาสนากลบตองการควบคมการใชพลงงานทางเพศเปนอยางมาก เชน การฝกฝนควบคมรางกายดวยการบ าเพญ ตบะทใชเพอท าลายพลงทางเพศเปนตน ส าหรบในครสตศาสนา ทปฏเสธเรองการรวมเพศ พระนางมารจงตองทองโดยปราศจากการรวมเพศ กรอบคดทางศาสนาอนๆ ทปฎเสธเรองเพศกอาจจะกระท าเพยงแคใหผใหก าเนดแลวกตองตาย เพราะจะใหมทองอกไมได หรอถาจะกลาวอกนยหนงจะรวมเพศตอไปอกไมได แตการจะไมใหมการรวมเพศเลยอยางเดดขาดนนกท าใหศาสนาเองคงตองจบสนลงเพราะไมมการสบเผาพนธ อาณาจกรของพระผเปนเจากจะลมสลายลงไปดวย ครสตศาสนาจงยอมใหมการรวมเพศภายในสถาบนการแตงงานเทานน การรวมเพศในสถาบนการแตงงานจงตอบสนองตอการมพนธสญญาตอกนระหวางชายและหญงทกระท าตอหนาพระผเปนเจา อกทงยงเปนการรกษาสขอนามยของการรวมเพศกนระหวางผวและเมยเทานน โดยมเปาหมายทการสบสายพนธ ดงนน น าอสจจงตองหลงเฉพาะในชองคลอด เปาหมายในการรวมเพศของครสตศาสนาจงอยท การผลต ครนถาพจารณาจากมมมองของระบบทนนยมทตองการใหทกๆ คนผลต โดยตองมชวตทมระเบยบวนย ขยนขนแขง อทศเวลาใหกบการท างาน กจะท าใหการมกจกรรมทางเพศเปนการเสยพลงงานและเวลา ความคดเรองการใชพลงทางเพศไปเพอประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจหรอเพอการผลตปรากฏใหเหนไดจากความคดของสงคมวกตอเรยน การหลงใหลในเพศหรออทศเวลาใหกบการรวมเพศมากเกนไปจงเปนภย ความจ าเปนในการควบคมพลงทางเพศกปรากฏใหเหนจากการใหความส าคญกบการเลนกฬาอนเปนยาวเศษในการจดระเบยบความตองการทางเพศ กรอบคดแบบเวเบอรเรยน (Weberian) ยงชเหนไดวา 'พลงงาน' (energy) จะตองถกน าไปใชเพอการท างานมากกวาทจะน าไปใชในกจกรรมทางเพศ ตวอยางทดกคอ คนอยาง Max Weber เอง

~ 49 ~

ในขณะทกรอบคดแบบเวเบอรเรยนวางการกระท าทางสงคมของมนษยอยบนฐานคดของปจเจกชน กรอบคดของ George Bataille ซงด าเนนตามรอยความคดแบบ Emile Durkheim นกสงคมวทยาทเนนถงความส าคญของความเปนสงคมหรอสวนรวม (collective) กท าใหพลงแหงความเปนอโรตกเชอมโยงมนษยเขากบสวนอนๆ ของจกรวาล หรอถาจะกลาวอยางงายๆ พลงทางเพศท าใหปจเจกชนมความสมพนธกบความเปนองครวม (totality) พลงทางเพศไมไดเปนกจกรรมของปจเจกชนเทานน เพศในกรอบของความเปนอโรตกแสดง ออกถงความเปนองครวม โดยเฉพาะอยางยงเมอครกและคนรกประสานเปนหนงเดยวกน ในกรอบคดแบบโรแมนตกศลปะจงเปนพลงทแสดงออกถงความเปนองครวมและธรรมชาตศลปะเปนอะไรทสามารถน าพามนษยไปสโลกแหงความสมบรณ (absolute) ได ศลปะท าใหโลกแหงความคดกลายเปนอะไรทเปนรปธรรมจบตองได ส าหรบในกรอบคดแบบโรแมนตกสารตถะของสตตะ(being) กคอ เสรภาพ

~ 50 ~

คอลมน: บทความพเศษ: เมอฉนไมมขน ฉนจงเปนศลปะ (จบ) มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 18 - 24 ก.พ. 2554 ธเนศ วงศยานนาวา ครนเมอเพศเปนสงทถกควบคมโดยศาสนาแลวกท าใหการรวมเพศกลบกลายเปนการแสดงถงสารตถะแหงความเปนสตตะนนกคอ เสรภาพ ดงนนในสภาวะสมยใหมเพศจงเปนเรองของเสรภาพ พรอมกนนนเสรภาพกเปนองคประกอบส าคญส าหรบการมความคดสรางสรรค(creativity) ในขณะเดยวกนการรวมเพศในฐานะทเปนการแสดงออกถงเสรภาพกยงเปนกจกรรมทางรางกายทเชอมโยงพลงงานทางเพศเขากบจกรวาลผานอารมณแหงความผกพนระหวางครก การเชอมโยงดงกลาวกจะท าใหเกดความสมบรณในความเปนองครวม ถาจะกลาวอกนยหนงนกคอ กระบวนการโหยหาสวนทขาดหายไป และส าหรบแนวความคดเรองการโหยหาสวนทหายไป หรอ "อกซกหนง" กเปนความคดทปรากฏใหเหนไดจากกรอบคดท Plato เสนอไววา สงนเปนความคดของนกเขยนบทละครกรกโบราณอยางAristophanes เมอเพศเชอมโยงกบจกรวาลอนไมใชแคเพยงการเชอมโยงกนทางจตวญญาณเทานนเพศจงมความเปนอนนต (infinity) ไมวานนจะเปนเพราะการแสวงหา "อกฝายทหายไป" เพอการเชอมตอกบ "อกซก" อยางสนทใจ หรอเปนสงทด าเนนไปจนกวาจะพบกบ "คนทใชเลย"โดยทผลจากการเชอมตอกบสวนทหายไปกคอผลตผลทมาจากการประสานกนของ "สองสวน" นเปนการแสดงออกถงความเปนตวตนทปรากฏอยในการมบตรหรอการถายถอดพนธกรรม ดงจะเหนไดจากกรอบความคดของอนเดยโบราณทชใหเหนถงความเปนอมตะของตวตนทปรากฏอยใน "ลก" แตส าหรบ Bataille การเชอมโยงตวตนของมนษยเขากบจกรวาล หรอจะเปนการเชอมโยงตนเองเขากบพระผเปนเจาหรอถาคดแบบฮนดกคออาตมน ทงหมดนนยงไมสามารถทจะประสานความไมตอเนองของมนษยทถกตดขาดมาตงแตมนษยหลดออกจากความเปนธรรมชาตเมอสายรกถกตดขาดไปได สภาวะของความไมตอเนองและไมเชอมตอของมนษยผานรกกบแมตามแบบทตอนมชวตอยในครรภกลบสรางใหมแตความเปนตวตนของตนเอง โดยเฉพาะอยางยงถาเปนกรณของผชาย นเปนความรนแรงของธรรมชาตทปฏเสธสายสมพนธ โดยพรอมๆ กนนนการปฏเสธกเปนการยนยนความเปนตวตนของตนเอง มนษยจงไดสญหายอะไรบางอยางไปตงแตก าเนด ภายใตโลกทศาสนาออนก าลงลง Bataille และ Weber ตางเหนวา อโรตกจะเปนพลงส าคญในการเชอมโยงมนษยทโดดเดยวและความนาเบอของชวตประจ าวนทซ าซากเขากบอะไรทอยนอกเหนอระเบยบอนเครงครดของสภาวะสมยใหม พลงของอโรตกจงน ามนษยไปสโลกทอยนอกเหนอความเขาใจและค าอธบาย เชน พลงทางเพศของพระศวะ แตเมอไมมการใชพลงทางเพศ

~ 51 ~

ดงนน อโรตกจงเปนทงการตอบรบและการปฏเสธในเวลาเดยวกน อโรตกสามารถเปนอะไรทเกยวของชวตและความตาย ดวยความสมพนธของอโรตกทเกยวของกบชวตและความตายกท าใหอโรตกนนเกยวของกบศาสนาอยางหลกเลยงไมได และเมออโรตกเปนเรองของชวตและความตายกท าใหอโรตกเปนเรองทมเสนหและนากลวไปในเวลาเดยวกน ส าหรบ Bataille พลงของอโรตกภายใตกลไกของผชายเปนใหญนจะกระท าตอผหญงเปนหลก พลงของอโรตกจงท าใหผหญงตกเปนผถกกระท า ผถกบชายญ โดยมรางกายผหญงเปนพาหะทจะน าพาความอโรตกไปสจดหมายใหกบผชาย ถาจะกลาวอยางงายๆ ในการบรรลถงเปาหมายสดยอดทอยเหนอขอจ ากดทางเวลาและสถานทนน ผชายใชรางกายและแรงงานผหญงเพอความส าเรจ ผหญงจงมสถานะเปน "ของบชายญ" หรอ"ตองเสยสละ" เพอใหผชายไดบรรลเปาหมายทสงสด ส าหรบในการทจะท าใหผหญงตองเสยสละกท าใหการกดขผหญงเปนสงทหลกเลยงไดยากในกรอบคดทางศาสนาลกษณะนพรอมๆ กนนนกจะตองท าใหผหญงอยในฐานะตนตอแหงความชวราย โดยเฉพาะอยางยงพลงทางเพศของผหญง ส าหรบในศาสนาแบบเอกเทวนยม(monotheism) ทแสดงใหเหนถงอ านาจของพระบดาหรอพระผเปนเจาทเปนเพศชาย หรออ านาจของผชายและการนบญาตสายผชาย(patrilineal) กไดท าลายสายสมพนธทางอ านาจของผหญงกบธรรมชาตลงดวยการสรางระบบศาสนาทมผชายเปนศนยกลางซงสามารถแพรกระจายอ านาจไปทวทกสารทศและปรากฏอยทกหนแหง เปนอ านาจทางศาสนาทไมมขอจ ากดทางเวลาและพนท(transcendental) พลงของศาสนาแบบผชายทตอกย าพลงของความเปนสากลเปนอ านาจทปรากฏอยทกหนแหงนนไดท าลายพลงอ านาจทางศาสนาหรอความเชอทมพนฐานอยทผหญง เชน ความเชอทผหญงเชอมโยงกบธรรมชาตและสภาวะเจรญพนธ กรอบความคดของเฟมนสตฝร งเศสรนสอง(หลง Simone de Beauvoir) ทไดรบอทธพลแนวทางจตวเคราะหของ Jacques Lacan เชน Julia Kristeva, Luce Irigaray,Helene Cixous และ Catherine Clement เปนตน ตางกไดชใหเหนถงความส าคญของพลงอโรตกอนเปนสวนทมความส าคญอยางมากในศาสนาซงผหญงมสถานะอนศกดสทธท เชอมโยงกบธรรมชาต ในแงนพลงของอโรตกจงเปนพลงส าคญในการทะลทะลวงกาวขามพนขอจ ากดและการควบคมของศาสนาแบบผชายและอ านาจของผชาย โดยเฉพาะอยางยง พลงอโรตกของผหญงทแสดงคณลกษณะดานศาสนากอนหนาทศาสนาของผชายจะเรองอ านาจ ดวยพลงอโรตกของผหญงนเองทจะท าใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและความสมพนธในระดบชวตประจ าวน นบตงแตทศวรรษท 1970 เปนตนมา กรอบคดของเฟมนสตฝร งเศสกไดหนมาใหความส าคญกบพลงของอโรตก โดยย าถงความคดเรอง Jouissance อนเปนค าทมความหมายทางเพศทกวาง เพราะยงหมายถงการถงจดสดยอดทางเพศ โดยพลงทางเพศไดถกกลบหวกลบหางจากกรอบความคดทางศาสนาผชายแบบเดมทตอตานพลงทางเพศ เพศและความสขทางเพศเปนอะไรทกลบไดรบการยกยองไมแตกตางไปจากสงคมเกษตรดกด าบรรพ

~ 52 ~

ความพยายามทจะรอฟนสถานะของเพศใหกลายเปนพลงในทางบวกหรออะไรทดมากกวาทจะเปนสงช วรายปรากฏใหเหนไดจากผลงานศลปะของผหญงจ านวนมากททาทายอ านาจทางศาสนาทก ากบศลปะอย อยางไรกตาม ไมใชแตเพยงเฟมนสตแบบใหมๆ เทานนทตอกย าถงความส าคญของเพศศลปนรกรวมเพศทงหลายตางกมบทบาทส าคญในการทาทายพลงอ านาจของศาสนาทตองการจะใหอะไรทกอยางมลกษณะทเปนหนงเดยวและมอนเดยว มาตรฐานเดยวดวยกนทงสน ดงนน มาตรฐานทวางอยโลกแหงนามธรรมอยางคณตศาสตรจงไมใชมาตรฐานทเปนหนงเดยวในโลกเฉกเชนเดยวกนกบครสตศาสนาหรอศาสนาใดๆ กยอมไมใชมาตรฐานทจะก าหนดความเปนศลปะไดอกตอไป การจะมขนหรอไมมขนกไมไดท าใหอะไรเปนศลปะมากขนหรอนอยลงอกตอไป.