สำ�นักง�นคณะกรรมก�รวจิยัแหง่ช�ติ ผนวก 5

แบบฟอรม์สรุปผลงานวจิยั/โครงการวจิยั 1 หน้ากระดาษ A4 (สำ�หรบันักวจิยั)

1. ชื่อผลง�น/โครงก�ร ฤทธิย์บัยัง้ก�รเจรญิของจุลินทรยีแ์ละองค์ประกอบท�งเคมขีองนำ้�มนัหอมระเหยจ�กผลมะสงั ( Feroniella lucida (Scheff.) Swingle.)2. ชื่อผลง�น/โครงก�ร Antimicrobial activity and chemical composition of essential oil from Ma Sang ( Feroniella lucida (Scheff.) Swingle.) fruit 3. ชื่อ น�มสกลุ นักวจิยั ตะวนั นพนิตย์4. ชื่อ น�มสกลุ นักวจิยั Tawan Nopanitaya5. ท่ีอยูท่ี่ติดต่อได้ ส�ข�ปรคีลินิก สำ�นักวชิ�วทิย�ศ�สตร ์มห�วทิย�ลัยเทคโนโลยสีรุน�ร ี 111 ถ . มห�วทิย�ลัย ต . สรุน�ร ีอ . เมอืง จ . นครร�ชสมี� 30000 เบอรโ์ทร 087-35750-18 อีเมล์ tawan.nopanitaya@gmail.com6. ชื่อหน่วยง�น ส�ข�วชิ�ปรคีลินิก สำ�นักวชิ�วทิย�ศ�สตร์7. ปี พ.ศ. ท่ีดำ�เนินก�รเสรจ็ 25638. คำ�ค้น keyword Feroniella lucida , Essential oil, Antimicrobial activity, Mode of action9. อ้�งอิง....................................(ใส่ URL ท่ีส�ม�รถเข้�ถึงเอกส�รได้กรณีเผยแพรผ่ลง�นฉบับเต็มท�งอินเตอรเ์น็ต ถ้�ไม่มีใหเ้วน้ว�่งไว้)10. รูปภ�พ หรอืภ�พเคล่ือนไหว (ส�ม�รถแยกไฟล์ หรอืใสร่วมไวใ้นเน้ือห�ได้)

(อยูใ่นหน้�ท่ี 2 ของเอกส�รน้ี)11. คำ�อธบิ�ย 1 หน้�กระด�ษ A4 (font Tahoma ขน�ด 10 แบบ Regular)

(สรุปร�ยละเอียดผลง�นวจิยั/โครงก�รวจิยั มคีว�มย�ว 1 หน้�กระด�ษ A4 เนื้อห�ครอบคลมุถึง คว�มสำ�คัญของง�นวจิยัชิน้น้ี วตัถปุระสงค์ วธิกี�รดำ�เนินง�น ผลก�รดำ�เนินง�น และประโยชน์ของผลง�นวจิยั)มะสงั Feroniella lucida (Scheff.) Swingle เป็นพชืพื้นบ�้นท่ี

พบเจรญิทัว่ไปในประเทศไทย โดยเฉพ�ะอย�่งยิง่ในภ�คตะวนัออกเฉียงเหนือ ใบ ดอก และผลของมะสงัมรีสเปรีย้วมกัใชป้รุงอ�ห�รของคนท้องถิ่น ก�รศึกษ�ก�รใชป้ระโยชน์จ�กผลมะสงัยงัมจีำ�กัดโดยเฉพ�ะอย�่งยิง่ในรูปของนำ้�มนัหอมระเหย ก�รศึกษ�โดยสงัเขปพบว�่ต้นมะสงัในพื้นท่ีอำ�เภอสตึก จงัหวดับุรรีมัย ์ใหผ้ลผลิตจำ�นวนม�กต่อปีเฉล่ียถึง 700 กิโลกรมัต่อต้น ผลสดเต็มวยัของมะสงัที่ศึกษ�มเีสน้ผ่�ศูนยก์ล�งโดยเฉล่ีย 5.73 ถึง 7.00 เซนติเมตร มชีัน้เปลือกนอก เปลือกแขง็ และเน้ือในติดกับเมล็ด เป็นสดัสว่นรอ้ยละ 9.0 64.0 และ 27.0 ของนำ้�หนักผลสดทัง้หมด และมีคว�มชื้นรอ้ยละ 51.21 57.15 และ 78.00 ต�มลำ�ดับ ชัน้เปลือกนอกมีก�รสะสมของต่อมนำ้�มนัหอมระเหย จ�กก�รศึกษ�ฤทธิก์�รยบัยัง้ก�รเจรญิจุลินทรยี ์และองค์ประกอบท�งเคมขีองนำ้�มนัหอมระเหยจ�กผลมะสงัสดจ�กต้นท่ีพบเจรญิต�มธรรมช�ติในจงัหวดับุรรีมัย ์ประเทศไทย พบว่�ผลผลิตนำ้�มนัหอมระเหยที่สกัดด้วยนำ้�จ�กผิวของผลมะสงัสดท่ีเก็บจ�กต้นและผลรว่งโดยธรรมช�ติ ซึ่งเก็บรวบรวมในเดือนกมุภ�พนัธ ์มนี�คม และกันย�ยน ไมแ่ตกต่�งกันอย�่งมนัียสำ�คัญท�งสถิติ (p>0.05) โดยให้ผลผลิตนำ้�มนัหอมระเหยในชว่งรอ้ยละ 0.59 ถึง 0.77 องค์ประกอบท�งเคมขีองนำ้�มนัหอมระเหยที่พบในทกุชุดของก�รสกัด มสี�รหลักคือ ดีซลิอะซเิตท (รอ้ยละ 58.61 ถึง 66.73) และเดคค�น�ล (รอ้ยละ 7.79 ถึง 22.49) และยงัพบส�รอ่ืน ได้แก่ โดดีซลิอะซเิตท (รอ้ยละ 6.81 ถึง 12.93) เดค�นอล (รอ้ยละ 3.95 ถึง 7.68) ออคต�นอล (รอ้ยละ 0.10 ถึง 0.46) และอัลฟ� ค�รโิอไฟลีน (รอ้ยละ 0.7 ถึง 5.7) นำ้�มนัหอมระเหยจ�กผลมะสงัท่ีเก็บในเดือนกันย�ยนมฤีทธิก์�รยบัยัง้จุลินทรยี์ทดสอบได้ดีท่ีสดุ โดยเฉพ�ะอย�่งยิง่แบคทีเรยีแกรมบวก และยสีต์ เมื่อใช้นำ้�มนัหอมระเหย 8 มลิลิกรมัต่อแผ่นดิสก์ ทดสอบด้วยวธิแีพรผ่่�นเน้ือวุน้ พบบรเิวณยบัยัง้ Bacillus cereus TISTR 687 Staphylococcus aureus ATCC 1466 Staphylococcus aureus ATCC 29213

Staphylococcus aureus TISTR 517 Staphylococcus epidermidis TIRTS 518 Staphylococcus xylosus JCM 2418 และ Saccharomyces cerevisiae TISTR 5343 ท่ีมเีสน้ผ่�นศูนยก์ล�ง 7.25 14.25 11.22 12.20 18.45 25.93 และ 10.75 มลิลิเมตร ต�มลำ�ดับ และพบว�่มคีว�มเขม้ขน้ของนำ้�มนัหอมระเหยระดับตำ่�สดุที่ส�ม�รถยบัยัง้ก�รเจรญิของจุลินทรยีท์ดสอบ และค่�คว�มเขม้ขน้ตำ่�สดุของนำ้�มนัหอมระเหยที่ส�ม�รถฆ�่จุลินทรยีท์ดสอบกลุ่มดังกล่�วข�้งต้น ในชว่ง 0.125 ถึง 2.0 และ 2.0 ถึง 16.0 มลิลิกรมัต่อมลิลิลิตร ต�มลำ�ดับ คว�มเขม้ขน้ตำ่�สดุของนำ้�มนัหอมระเหยที่ยบัยัง้ก�รเจรญิของแบคทีเรยีทดสอบชนิด B. cereus TISTR 687 และ S. aureus ATCC 29213 ท่ีเท่�กับ 0.5 และ 0.125 มลิลิกรมัต่อมลิลิลิตร ต�มลำ�ดับ และคว�มเขม้ขน้ตำ่�สดุท่ีฆ�่ก�รเจรญิของจุลินทรยี์ทดสอบดังกล่�วข�้งต้นท่ี 4.0 และ 2.0 มลิลิกรมัต่อมลิลิตร ต�มลำ�ดับ ที่คว�มเขม้ขน้ดังกล่�วนำ้�มนัหอมระเหยจ�กผลมะสงัแสดงก�รยบัยัง้ก�รเจรญิ และฆ�่แบคทีเรยีทดสอบทัง้สองชนิดภ�ยในเวล� 2 ชัว่โมง และสง่ผลก่อใหเ้กิดก�รรัว่ไหลของโปรตีน และโพแทสเซยีมไอออน ซึ่งแสดงให้เหน็ถึงว�่นำ้�มนัหอมระเหยส�ม�รถแทรกซมึเข้�สูเ่ซลล์ และรบกวนคว�มส�ม�รถในก�รซมึผ่�นได้ของเยื่อหุม้เซลล์แบคทีเรยีทัง้สองชนิดได้ อย�่งไรก็ดีนำ้�มนัหอมระเหยน้ีไมม่ผีลต่อก�รก่อใหเ้กิดก�รรัว่ไหลของส�รโมเลกลุใหญ่ เชน่กรดนิวคลีอิก และเอทีพ ีผลก�รเปล่ียนแปลงรูปร�่งของเซลล์แบคทีเรยีทดสอบชนิด S. aureus ATCC 29213 จ�กก�รศึกษ�ด้วยกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนแบบสอ่งกร�ด เป็นลักษณะรอยยน่ และหลมุบนผิวเซลล์ ยนืยนัฤทธิข์องนำ้�มนัหอมระเหยจ�กผลมะสงัท่ีรบกวนก�รเจรญิของเซลล์ และสง่ผลใหเ้กิดก�รต�ยของเซลล์ในที่สดุ จ�กผลก�รศึกษ�ดังกล่�วแสดงถึงก�รใชป้ระโยชน์ผลมะสงัเป็นแหล่งของนำ้�มนัหอมระเหย และเป็นแนวท�งในก�รใชป้ระโยชน์พชืชนิดน้ีต่อไป

(ได้รบัทนุอุดหนุนก�รวจิยัประจำ�ปี 2562)

รูปท่ี 1 แผนผังระเบยีบวจิยัในโครงก�ร

Peel

Collection of Feroniella lucida fruits

From natural habitat in Buriram province, Thailand

Extraction of essential oil

(Hydro-distillation)

Essential oil

Chemical compositionGC-MS using a

GC/MS (Bruker® Series

3XD, USA) Antimicrobial activity and Mode of action

Antimicrobial activity Inhibitory zone: Disc

diffusion method (CLSI, 2006)Tested against various microorganism species

Minimum inhibitory concentration (MIC) and Minimum bactericidal concentration (MBC):Broth microdilution method

(CLSI, 2012)

Mode of antibacterial action:

Detection of membrane disruption Detection of cellular

material releases(Chimnoi et al., 2018)

Extermination of protein leakage(Lowry et al., 1951)

Determination of potassium ion efflux(Paul et al., 2011)Measurement of extracellular ATP concentration (Paul et al., 2011)

Morphological changes of

Measurement of inhibition zone

Essential oil of F. lucida

10 µl per disc

Antibiotic disc

Checking survival cells

for MBC

Measurement the

bacteria growth

รูปท่ี 2 ลักษณะผลมะสงัสด และผลรว่ง (ลกูศรชี)้

(B)(A)

(C)

(C)

(A) (B)

รูปท่ี 3 ตัวอย�่งฤทธิก์�รยบัยัง้ของนำ้�มนัหอมระเหยจ�หผลมะสงัต่อ: Staphylococcus aureus ATCC 1466 (A), Staphylococcus aureus TISTR 517 (B), Staphylococcus aureus ATCC 29213 (C), Staphylococcus xylosus JCM 2418 (D), Saccharomyces cerevisiae TISTR 5343 (E), and Candida albicans TISTR 5744 (F).

รูปท่ี 4

(C)

Dodecyl acet

Decyl ac

DecanD

รูปท่ี 4 ตัวอย�่งโครม�โตแกรมขององค์ประกอบท�งเคมท่ีีพบในนำ้�มนัหอมระเหยจ�กผลมะสงั

Decyl ac

DecanD

(B)

(A)

รูปที่ 5 ลักษณะเซลล์ของ Staphylococcus aureus ATCC 29213 หลังจ�กที่ไมไ่ด้เล้ียงกับนำ้�มนัหอมระเหยจ�กผลมะสงั (A), หลังจ�กเลี้ยงกับนำ้�มนัหอมระเหยจ�กผลมะสงัที่คว�มเขม้ขน้เป็น 0.125 mg/mL (B), และที่คว�มเขม้ขน้ 2 mg/mL เป็นเวล� 4 ชัว่โมง (C).