TEYXOS 97 TELIKO

(1911 - 2011)100 χρόνιαΘωρηκτό

«Γ. Αβέρωφ»Ο θρύλος του

Πολεμικού Ναυτικούκαι του Αιγαίου

ΔΙΕΥ

ΘΥΝΣ

Η ΕΠ

ΙΣΤΡ

ΟΦΗΣ

: KTIP

ION

ΣXOΛ

HΣ EΘ

NIKH

Σ AM

YNHΣ

ΠEΔ

ION

APEΩ

Σ • 11

3 62 A

ΘHNA

I

Λαϊκή αφίσα του καλοκαιριού του 1920 που εικονίζει τα ελληνικά εδαφικά κέρδη μετά τις συνθήκες Νεϊγύ και Σεβρών. Σ’ αυτήν εικονίζεται ως εδαφικό κέρδος της Ελλάδος και η Βόρεια Ήπειρος, εφόσον η παραχώρησή της στην Ελλάδα συμπεριλαμβανόταν στους όρους της συμφωνίας Βενιζέλου-Τιττόνι, η οποία όμως τελικά καταγγέλθηκε από τους Ιταλούς (Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη).

Πηγή: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τομ. ΙΕ΄ της Εκδοτικής Αθηνών, 1978, σελ. 139

Λένε ότι στον άνθρωπο η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Γι αυτό ελπίζουμε. Αυτό που κα-θημερινά βιώνουμε, αυτήν την περίοδο της οικονομικής δυσπραγίας είναι ότι δεν υπάρ-

χει ή τουλάχιστον αργεί να ξημερώσει μια καλύτερη ημέρα. Κάθε ημέρα που περνά είναι χειρότερη από την προηγούμενη. Υπάρχει μια γενι-κή απαξίωση των πάντων. Το χαμόγελο έχει χαθεί σχεδόν από όλους και μια επι-κίνδυνη αδιαφορία μας έχει κυριεύσει για όλους και για όλα.

Δεν δεχόμαστε ότι αυτός είναι ο στό-χος κάποιου σατανικού σχεδίου. Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι μια κάποια δικαιολογία, ότι για όλα φταίνε κάποιοι άλλοι και σε καμιά περί-πτωση εμείς οι ίδιοι. Στην πραγματικότητα για όλα φταίνε οι διοικούντες, αλλά φταίμε και εμείς, διότι με την νοοτροπία μας όπως διαμορφώθηκε τις τελευ-ταίες δεκαετίες αφενός με τη “βοήθεια” των ΜΜΕ και αφ’ ετέρου των ηγεσιών μας που ενώ γνώριζαν που οδηγούμαστε, αυτοί δεν έλαβαν έγκαιρα τα απαραί-τητα αποτρεπτικά μέτρα και εμείς δεν πιέσαμε, δεν αξιώσαμε γι’ αυτό, προσθέτως φταίμε και εμείς, που εκλέγουμε αυτούς μας διοικούν.

Βλέποντας και νιώθοντας καθημερινά την οικονο-μική εξαθλίωση που επιχειρείται συστηματικά, ειδι-κά στην μέση και κατώτερη τάξη της κοινωνίας και τις υποτονικές αντιδράσεις, που εκδηλώνονται κυ-ρίως από ομάδες (συντεχνίες) για τους δικούς τους και μόνο σκοπούς, που συνοψίζονται σε μια και μόνη

απαίτηση,να εξαιρεθούν αυτοί και μόνον αυτοί από τις γενικότερες μειώσεις των εισοδημάτων τους. Ανα-ρωτιέται κανείς γιατί άραγε υποβιβάστηκε και ταπει-νώθηκε τόσο εκείνος ο περήφανος λαός, που αντιμε-τώπισε με δυναμισμό τόσες και τόσες δυσκολίες, που

έκανε τόσες και τόσες θυσίες για το καλό της πα-τρίδας και των πολιτών της, πάντα με θάρ-

ρος και με το χαμόγελο στα χείλη.Προφανώς ο λαός μας, όπως τον ξέ-

ρουμε, όπως τον σπουδάσαμε εμείς, ως Επιτελείς Εθνικής Αμύνης και όπως η

Ιστορία τον αναδεικνύει ανά τους αιώνες, δεν παραιτήθηκε. Θλίβεται, προβληματίζε-

ται, βράζει -χωρίς να επιτρέπει την αυτο-έκρη-ξη- καταγράφει και εν καιρώ θα καταλογίσει ευ-

θύνες, μέσω των σελίδων της Ιστορίας, τουλάχιστον.Τόσα χρόνια όλες οι ηγεσίες με τον τρόπο τους τον

οδήγησαν στην άρνηση όλων των αξιών με τις οποίες γαλουχήθηκαν τόσες και τόσες γενιές και οι οποίες αποτελούν βάσεις πολιτισμένων κοινωνιών.

Εμείς ξέρουμε, ότι υπάρχει Ελπίδα να ανακάμψει η πατρίδα μας και να ξεφύγει από αυτόν τον ασφυ-κτικό οικονομικό κλοιό και να αναστηθεί. Αρκεί να το πιστέψουμε όλοι, ιδίως να πιστέψουν και οι ηγεσίες μας στις δυνατότητές μας, απαλλαγμένοι από τα μι-κροσυμφέροντα.

Γρηγορούμεν... “ΈΘΝΟΣ ΠΑΝΤΩΝ ΜΕΛΗΜΑ” (κατά το έμβλημα του Συνδέσμου μας).

Το Διοικητικό Συμβούλιο

ΤΡΙMHNIAIA ENHMEPΩTIKH EKΔOΣH ΣYNΔEΣMOY EΠITEΛΩN EΘNIKHΣ AMYNHΣ • ETOΣ 18ο • AP. TEYX. 97 • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Υπάρχει ελπίδα;ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

Στη διεύθυνση www.seetha.gr υπάρχει ανανεωμένος ιστότοπος του συνδέσμουστον οποίο και υπάρχουν παλαιότερα τεύχη των Εθνικών Επάλξεων σε μορφή PDF

4

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΓPAΦEIA:

KTIPION ΣXOΛHΣEΘNIKHΣ AMYNHΣ

ΠEΔION APEΩΣ113 62 AΘHNAI

THΛ./FAX: 210-88.11.853. E-mail: [email protected]

http://www.seetha.gr.

IΔIOKTHTHΣ:Σ.E.EΘ.A.

Εκδότης:Λάμπρος Καζάκος,Αντιστράτηγος ε.α.

Πρόεδρος Δ.Σ. του Συνδέσμου

Διευθυντήςκαι Πρόεδρος

της ΣυντακτικήςEπιτροπής:

Εμμανουήλ Καναβάκης,Αντιστράτηγος ε.α.

Mέλη τηςΣυντακτικής Eπιτροπής:

Δημήτριος Φράγκου, Υποστράτηγος ε.α.

Kωνσταντίνος Zαχαράκης,Yποστράτηγος Xωρ. ε.α.

Νικόλαος Τσίγκας,Γεν. Δ/ντής

Υπ. Δικαιοσύνης ε.τ.

Συνδρομές:Προαιρετικές

προς τον Σ.E.EΘ.A. δια τις«ΕΘΝΙΚΕΣ EΠAΛΞEIΣ»

Eπιμέλεια: «Ηλιαία» Yψηλάντου 25 - 106 75 Aθήνα

Τηλ./Fax.: 210-72.18.223E-mail: [email protected]

Tο δημοσιευόμενα κείμενα εκφράζουν απόψεις των συγγραφέων.

H χρησιμοποιούμενη γλώσσα είναι της επιλογής των συγγραφέων, ενώ η εν γένει εικονογράφηση γίνεται με

μέριμνα του περιοδικού.

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση άρθρων των «Εθνικών Επάλξεων»

με την προϋπόθεση αναγραφής της πηγής

Στο εξώφυλλο:

Το θωρηκτό «Αβέρωφ», Ναυαρχίς των Βαλκανικών Πολέμων, επικεφαλής Ελλη-νικής Μοίρας αγκυροβόλησε στην Πόλη. Στον Πίνακα του Λ. Κογιεβίνα, η υποδοχή του «Αβέρωφ» από τους Έλληνες στα α-νοιχτά της Κων/πόλεως. Στο βάθος η Αγία Σοφία (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)Πηγή: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τομ. ΙΕ΄ της Εκδοτικής Αθηνών, 1978, σελ. 93

Κύριο ΆρΘρο:

Υπάρχει ελπίδα; ............................... 3Εμείς ξέρουμε, ότι υπάρ-χει Ελπίδα να ανακάμψει η πατρίδα μας και να ξεφύ-γει από αυτόν τον ασφυκτι-κό οικονομικό κλοιό και να αναστηθεί.

Σχολή Εθνικής Αμύνης. Τελετή Ενάρξε-ως Μαθημάτων 64ης Σειράς .............. 6

Τη Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2011, στις 12.00 πραγματοποιήθηκε στην έδρα της Σχολής Εθνικής Άμυνας η τελετή ενάρξε-ως των μαθημάτων.

Σχολή Ευελπίδων. Ορκωμοσία Ανθυ-πολοχαγών Τάξεως 2011 (Λοχαγού Πε-ζικού Αναστάσιου Γιώτη) ................... 8

Την 21 Ιουλίου 2011 πραγματοποιήθηκε η ορκωμοσία των Ανθυπολοχαγών Τάξε-ως 2011, παρουσία του Προέδρου της Ελ-ληνικής Δημοκρατίας.

ΔιΠΛΩμΆτιΚο ΠΕριΣΚοΠιο:

Ο «ΝΕΟ-ΟΘΩΜΑΝΙΣΜΟΣ» στην Ανατολική Μεσόγειο ...............10

Υπό κ. Γεωργίου Σέκερη, πρέσβεως ε.τ.Η εντεινόμενη κινητικότητα της τουρκι-κής διπλωματίας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και ειδικότερα στην Ανατολική Μεσόγειο προσελκύει, όπως είναι φυσικό, το αύξον ενδιαφέρον των μεγάλων δυνά-μεων, των κρατών της περιοχής και των διεθνών παρατηρητών.

Γιατί η Μόσχα λέγει «Όχι»Ζήτημα Ρωσσικών συμφερόντων, όχι ψυχολογίας. Β΄ Μέρος ....................................14Άρθρο των Andrei Shleifer & Daniel Treisman

Απόδοση στην ελληνική υπό κ. Γεωργίου Παρασκευά, Υποστρατήγου ε.α., πρώην μέλους ΔΣ ΣΕΕΘΑ

Η εξάρτηση της Ευρώπης από το αέριο της Ρωσσίας σε συνδυασμό με την ένταξη στο ΝΑΤΟ χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης έχει δημιουργήσει προβλήματα στην εξωτερική πολιτική της Μόσχας και της Ουάσινγκτον.

ΠοΛιτιΚο ΚΆι ΣτρΆτΗΓιΚο ΠΕριΣΚοΠιο:

Η ιδεολογική σφραγίδα και τα γεωστρατηγικά αδιέξοδα της «Νέας» Τουρκίας ....................19

Yπό κ. Χρήστου Μηνάγια, Ταξιάρχου ε.α.

Η περιφερειακή πολιτική της Τουρκίας έχει τον προκαλέσει έντονο προβλημα-τισμό όλων των γειτονικών της κρατών.

Το Στρατηγικό Περιβάλλον της Μεσογείου (Γ) Στρατηγική αξιολόγηση της μεσογειακής περιοχής .............25

Υπό Δρ. Ιωάννου Παρίση, Υποστρατήγου ε.α., Διδάκτορος Πολιτικής Επιστήμης Παν. Κρήτης

Η στρατηγική αξία της Μεσογείου και της ευρύτερης περιοχής που την περιβάλλει εξακολουθεί να υφίσταται σήμερα σε πολύ υψηλό βαθμό.

5


Λιβύη, Συνθήκες εθνικής ενότητος μεταξύ φυλετικών ανταγωνισμών και δυτικής παρεμβάσεως ................................. 35Άρθρο του κ. Patrik Haimzadeh.

Απόδοσις υπό κ. Γεωρ. Παρασκευά, Υπτγου ε.α.

Εάν το τέλος του Μουαμάρ Καντάφι ενδυναμώνει την έξαρση των επαναστάσεων μέσα στον αραβικό κόσμο, ιδιαιτέρως στην Συρία, χρειάζονται πολλά ακόμη να γίνουν για την επίτευξη της ειρήνης.

Επιχείρηση Υποστηρίξεως της Ενταξιακής Πορείας και Νεο-οθωμανικής Πολιτικής της Τουρκίας ........ 38

Υπό κ. Καναβάκη Εμμανουήλ, Αντιστρατήγου ε.α. και μέλους του ΔΣ του ΣΕΕΘΑΦιλοτουρκική κίνηση για την υποστήριξη της ενταξι-ακής πορείας της Τουρκίας, από ομάδα πέντε χωρών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, εκδηλώθηκε τις παραμονές της κοινοποιήσεως της ετήσιας εκθέσεως της Ευρω-παϊκής Επιτροπής.

Γιατί έπεσε το καθεστώς του Καντάφι; ................. 40Υπό κ. Γιαννακόπουλου Βασίλη, Ταξιάρχου Πολεμικής Αερο-πορίας ε.α., Γεωστρατηγικού Αναλυτή

Το Λιβυκό καθεστώς ήταν αυταρχικό και η διαφθορά ήταν διάχυτη τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον κρατι-κό τομέα.

H πρώτη απογραφή του Ελληνισμού της Βορείου Ηπείρου μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος, διεξάγεται σε κλίμα τρομοκρατίας και διώξεων. ................... 42

Υπό κ. Καναβάκη Εμμανουήλ, Αντιστρατήγου ε.α. και μέλους του Δ Σ του ΣΕΕΘΑ

Η απογραφή πραγματοποιείται μέσα σε κλίμα τρομο-κρατίας και απαράδεκτων μεθοδεύσεων για τις μει-ονότητες, με αντικειμενικό σκοπό να εμφανισθεί ο πληθυσμός τους, όσο το δυνατό μικρότερος από τον πραγματικό.

Το «έμψυχον» και η ετοιμότης των Ε.Δ. ................ 45Υπό κ. Ιωάννη Ασλανίδη, Αντιστρατήγου ε.α., Επίτιμου Διοικητή της Σ.Σ.Ε.

Η Αποστολή του Στρατού είναι, να εξασφαλίζει την άμυνα της χώρας, να υπερασπίζει την Εθνική Ανεξαρ-τησία και την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδος και να συνδράμει ουσιαστικά στην εξωτερική πολιτική της Πατρίδος μας.

Η Μάχη στις ΗΠΑ Ξεκίνησε ................................. 48Υπό κ. Κώστα Μαυρίδη Νομοσχέδιο στις ΗΠΑ (βρίσκεται στο στάδιο προώ-θησης του) αφορά την Κύπρο και θα έπρεπε να προ-καλέσει τεράστια κινητοποίηση για τις σοβαρές του συνέπειες.

100 χρόνια από τον θάνατό του Αλ. Παπαδιαμάντη. Διαχρονικοί με ελληνορθόδοξη πνοή ................... 49

Υπό κ. Δημ. Ιω. Αικατερίνη, Αντιστρατηγού ε.α.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης υπήρξε ο μεγαλύτερος νεοέλληνας διηγηματογράφος.

Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία: EUROPOL ........ 50Υπό κ. Τρύφωνα Χαρ. Κοροντζή, Αντιπλοιάρχου Λ.Σ

Η ίδρυση Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας (Ευρω-πόλ) συμφωνήθηκε στο πλαίσιο της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση της 7ης Φεβρουαρίου 1992 και έχει ως αποστολή να συνδράμει τις αρμόδιες αρχές επιβο-λής νόμου των Κρατών Μελών.

Η Ιατρική στην Κλασική Ελλάδα .......................... 52Υπό Dr. Ιωάννη Κ. Μανιού (D.D.S.), Χειρουργού Οδοντιάτρου - Στοματολόγου, Υποπτέραρχου (ΥΟ) ε.α.

Η Αρχαία Ελλάδα εκτός πολλών άλλων, είναι μάννα- γενέτειρα και της σημερινής Ιατρικής Επιστήμης.

ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ο γνησιότερος των Ελλήνων το γένος, τη γλώσσα και τη συνείδηση .............................. 58

Υπό κ. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ Π. ΚΑΖΑΝΑ, Επικ. Μέλους του ΣΕΕΘΑ

Ο Μέγας Αλέξανδρος υπήρξε ο μεγαλύτερος στρα-τηλάτης - εκπολιτιστής όλων των εποχών και ο πιo γνήσιος Έλληνας το γένος, τη γλώσσα και τη συ-νείδηση.

Ελλάδα μου, πώς σκυθρώπιασες έτσι; .................. 61Υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγου ε.α ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

Η σύγχρονη άποψη.

τΆ ΝΕΆ τού ΣύΝΔΕΣμού .................................. 62

6


Σχολή Εθνικής ΑμύνηςΤελετή Ενάρξεως Μαθημάτων 64ης Σειράς

Τ η Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2011, στις 12.00

πραγματοποιήθηκε στην έδρα της Σχο-λής Εθνικής Άμυνας η τελετή ενάρξεως των μαθημάτων της 64ης Εκπαιδευτικής σειράς, παρουσία του κ. Υ/ΓΕΕΘΑ Αντι-στράτηγου Γεωργίου Νακόπουλου.

Ο διοικητής της Σχολής Αντιπτέραρ-χος (Ι) κ. Ηλίας Βενέ-της στην ομιλία του αναφέρθηκε στο έργο και τους στόχους της Σχολής και απηύθηνε παραινέσεις στους σπου-δαστές να επιδείξουν θέληση, επιμο-νή και να καταβάλλουν προσπάθειες, προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εκπαιδεύσεως, αλλά και να επωφεληθούν από αυτήν.

Παρέστησαν επίσης ο Πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας κ.Ι ωσήφ Ιω-

Άξιωματικούς ΈλληνεςΣτρατού Ξηράς ......................................49Πολεμικού Ναυτικού ............................ 5Πολεμικής Αεροπορίας ........................ 2Πυροσβεστικού Σώματος ................... 1Μόνιμοι Υπάλληλοι................................ 6Αξιωματικούς Κυπρίους ...................... 3

Άλλοδαπούς ΆξιωματικούςΑλβανίας .................................................... 1

σήφ, ο ΑΚΑΜ Αλβανίας, εκπρόσωποι των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, καθώς και καθηγητές της Σχολής.

Το Σύνδεσμό Επιτελών Εθνικής Αμύνης εκπροσώπησε ο Πρόεδρός του Αντιστράτηγος ε.α. κ. Λάμπρος Καζά-κος και μέλη του Δ.Σ./ΣΕΕΘΑ.

Συνολικά θα φοιτήσουν 67 ανώτε-ροι Αξιωματικοί. ■

Η 64η Σειρά αποτελείται από:

Oμιλία Διοικητού Σχολής Αντιπτεράρχου (Ι) κ. Ηλία Βενέτηκατά την τελετή ενάρξεως των μαθημάτων της 64ης Σειράς (19 Σεπτ. 2011)

Κύριε Υπαρχηγέ του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας

Η σημερινή τελε-τή σηματοδο-τεί την έναρξη

του νέου ακαδημαϊ-κού έτους 2011-2012 στην ιστορία της Σχολής Εθνικής Άμυ-νας και με την ευκαι-ρία αυτή καλοσωρί-

ζουμε τους νέους σπουδαστές της 64ης Εκπαιδευτικής Σειράς.

Σύμφωνα με το Νόμο περί «Οργά-

νωσης και Λειτουργίας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας «Η Εθνική Άμυνα περι-λαμβάνει το σύνολο των λειτουργιών και δραστηριοτήτων που αναπτύσσο-νται από το Κράτος με σκοπό την προ-στασία της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας, καθώς και της ασφάλειας των πολιτών εναντίον οποιασδήποτε εξωτερικής επί-θεσης ή απειλής, καθώς και την υποστή-ριξη των εθνικών συμφερόντων (άρθρο 1, Ν.2292/95 – Ν.3883/10)».

Μέσα στο ανωτέρω πλαίσιο η Σχολή Εθνικής Άμυνας, ως το Ανώτατο επίπε-

δο παροχής επιμόρφωσης στις αμυντι-κές σπουδές επιλεγμένων στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, Σωμάτων Ασφαλεί-ας, αλλά και του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα καλείται να φέρει σε πέρας την αποστολή της αποδίδοντας, στη διοίκη-ση ικανούς επιτελείς, οι οποίοι θα χειρί-ζονται με αποτελεσματικότητα θέματα Εθνικής Άμυνας στα πλαίσια των αρμο-διοτήτων τους.

Κατά ένα ορισμό μάθηση και επι-μόρφωση θεωρείται η αλλαγή συμπε-ριφοράς και νοοτροπίας.

Σύμφωνα με το σύστημα εκπαίδευ-

7


σης των Ενόπλων Δυνάμεων, τα στελέχη που εντάσσονται στη ΣΕΘΑ, είναι από-φοιτοι όλων των προβλεπομένων Κλαδι-κών και Διακλαδικών Σχολών, οι οποίες παρέχουν εκπαίδευση, τόσο σε τακτικό, αλλά και σε επιχειρησιακό και στρατηγι-κό επίπεδο.

Στα ήδη εκπαιδευμένα αυτά στελέ-χη, η ΣΕΘΑ καλείται να προσφέρει μέσω των προγραμμάτων της, την απαραίτη-τη επιμόρφωση και εδώ εμφανίζεται η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο όρων (Επιμόρφωση – Εκπαίδευση), καθώς και η πρόκληση να επιμορφώσουμε τα στελέχη πάνω στα σύγχρονα θέματα και τους προβληματισμούς που έχουν σχέ-ση με την τρέχουσα Πολιτική Εθνικής Άμυνας και την Εθνική Στρατηγική.

Η χερσαία, ναυτική και αεροπορική εκπαίδευση κατά κύριο λόγο αποτελεί αντικείμενο των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, ενώ στο επίπεδο του ΓΕΕΘΑ η Ανώτατη Διακλαδική Σχολή πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) παρέχει διακλαδική εκπαίδευ-ση επιχειρησιακού και στρατηγικού επι-πέδου με επιμόρφωση σε επιλεγμένους τομείς της Εθνικής Άμυνας.

Μέσα στο προηγούμενο πλαίσιο η Σχολή Εθνικής Άμυνας συνεχίζει και ολο-κληρώνει το έργο της επιμόρφωσης στο ανώτατο δυνατό επίπεδο, με κύριο στό-χο τη διαμόρφωση κοινής αντίληψης και κατανόησης των σύγχρονων θεμά-των άμυνας και ασφάλειας έτσι ώστε τα στελέχη να καθίστανται ικανά να ερμη-νεύουν και να αναλύουν τα τρέχοντα δι-πλωματικά, οικονομικά, γεωπολιτικά και κοινωνικά δεδομένα και να προωθούν ανάλογες εισηγήσεις προς την Ιεραρχία.

Παράλληλα με τα παραπάνω, η Σχο-λή λειτουργεί και ως επιστημονικός φο-ρέας εκπόνησης αναλόγων μελετών και ερευνών προς υποστήριξη των ευρύτε-ρων στόχων που θέτουν τα αρμόδια με την Εθνική Άμυνα Υπουργεία, Γενικά Επι-τελεία και Οργανισμοί.

Η ΣΕΘΑ ως στρατιωτικός οργανι-σμός και σχολή αποτελεί ένα μικρό σε αριθμητική δύναμη σχήμα, με υψηλή όμως αποστολή και μεγάλη ιστορία και παράδοση. Το κύριο δυναμικό της Σχολής, συνίσταται στα προγράμματα επιμόρφωσης καθώς και στο δυναμικό των καθηγητών από τον ακαδημαϊκό τομέα και τους ομιλητές των Επιτελείων

τους οποίους συμπληρώνουν και όλοι οι υψηλοί ομιλητές του δημόσιου βίου, της χώρας και εδώ βρίσκεται το μεγάλο της πλεονέκτημα.

Ο σπουδαστής μετά από μακρόχρο-νη επιχειρησιακή εμπειρία σε μονάδες πρώτης γραμμής, επιλέγεται και καλείται να προσέλθει στη ΣΕΘΑ για να παρακο-λουθήσει αναλύσεις πάνω στα σύγχρο-να πολιτικοστρατιωτικά και κοινωνικά θέματα, να αναζητήσει, προτάσεις πάνω σε προβληματισμούς, αλλά και να δια-μορφώσει, μέσω της συζήτησης, ανάλο-γες εισηγήσεις προς τα υψηλά πρόσωπα του δημόσιου βίου, που τιμούν το βήμα της Σχολής.

Αυτή την κληρονομιά και υψηλή αποστολή της Σχολής καλούμεθα όλοι εμείς, που υπηρετούμε σήμερα, να τη δι-αφυλάξουμε και να την προωθήσουμε περαιτέρω, έτσι ώστε να ανταποκριθού-με στις προσδοκίες των προϊσταμένων κλιμακίων και να αποδώσουμε άξιους και ικανούς Επιτελείς.

Όλα όσα ανέφερα προηγουμένως αποτελούν τμήμα του χαιρετισμού που βρίσκεται ήδη δημοσιευμένος στην ιστοσελίδα της Σχολής και με την ανα-φορά μου σ΄ αυτά, θα ήθελα και πάλι να καλωσορίσω τους νέους σπουδαστές της 64ης Εκπαιδευτικής Σειράς, οι οποίοι σήμερα εντάσσονται στην Σχολή Εθνι-κής Άμυνας με προβλεπόμενο πέρας την 8η Ιουνίου 2012.

Η νέα εκπαιδευτική σειρά περιλαμ-βάνει στελέχη όλων των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας καθώς και στελέχη των Υπουργείων Προστασίας του πολίτη, Εσωτερικών, Οικονομικών, Πολιτισμού και τέλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επίσης έχουμε Αξκούς από την Εθνική Φρουρά της Κύπρου και έναν αξιωμα-τικό των Ενόπλων Δυνάμεων της Αλβα-νίας.

Η πολύπλευρη αυτή συμμετοχή στε-λεχών, δείχνει το ενδιαφέρον όλων των φορέων για τα θέματα της Εθνικής Άμυ-νας, μας γεμίζει χαρά και ενθουσιασμό γιατί έμμεσα αναγνωρίζεται η προσφο-ρά και η σπουδαιότητα της Σχολής, πα-ράλληλα όμως ενισχύει το αίσθημα της ευθύνης μας έτσι ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες της υπηρεσίας και των σπουδαστών με

τον καλύτερο δυνατό τρόπο και αποτέ-λεσμα.

Αγαπητοί ΣπουδαστέςΗ προσέλευσή σας για φοίτηση στη

Σχολή Εθνικής Άμυνας γίνεται σε μια πε-ρίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για την πατρίδα μας.

Η υφιστάμενη οικονομική συγκυρία σε συνδυασμό με τις ραγδαίες διεθνείς εξελίξεις και τις εξελίξεις στα εθνικά μας θέματα, δημιουργούν ένα ιδιαίτερο πε-ριβάλλον. Ο σύγχρονος σπουδαστής θα πρέπει να αναπτύξει την ικανότητα να κατανοεί όλες αυτές τις εξελίξεις και να διαμορφώνει προτάσεις με διακλαδικό πνεύμα,κοινή αντίληψη και πάνω απ΄ όλα με πνεύμα οικονομίας έτσι ώστε να μην δημιουργούνται οικονομικά ελλείμ-ματα, ενώ παράλληλα θα διατηρείται η αμυντική ισχύς και το ηθικό του προσω-πικού.

Οι βασικοί τομείς του προγράμματος της Σχολής οι οποίοι αφορούν στις:

- Διεθνείς σχέσεις- Θέματα γεωπολιτικής- Οικονομικά θέματα- Θέματα στρατηγικής και εξοπλι-

σμών, και τέλος θέματα διοίκησης και ηγεσίας θα βοηθήσουν στη συστημα-τική και μεθοδική επιμόρφωσής σας, έτσι ώστε με την αποφοίτησή να είστε έτοιμοι να προσφέρετε τις υπηρεσίες σας στην Εθνική Άμυνα από τις θέσεις των επιτελείων και της ιεραρχίας, που θα κληθείτε να στελεχώσετε.

Συγχαρητήρια για την επιλογή σας ως σπουδαστών της 64ης Εκπαιδευτι-κής Σειράς και εύχομαι σε όλους υγεία, γόνιμες και εποικοδομητικές σπουδές.

Κύριε ΥπαρχηγέΤελειώνοντας επιτρέψτε μου να

σας ευχαριστήσω για την τιμή προς τη Σχολή να παραβρεθείτε στην τελετή έναρξης της εκπαίδευσης για το τρέ-χον ακαδημαϊκό έτος και στο πρόσω-πό σας καθώς επίσης και των εκπρο-σώπων των Επιτελείων και φορέων, να εκφράσουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ για την αμέριστη συμπαράσταση στο έργο της Σχολής και να υποσχεθού-με, ότι θα καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες σας.

8


Ημερήσια Διαταγή Σχολής21 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011

Εξοχότατε κ. Πρόεδρε της Ελληνι-κής Δημοκρατίας επιτρέψτε μου να σας υποβάλλω θερμές ευχαρι-στίες για την τιμή που μας κάνετε

να παρευρίσκεσθε στη σημερινή απο-φοίτηση των Ανθυπολοχαγών Τάξεως 2011. Με την άδειά σας θα απευθύνω ορισμένες παραινέσεις προς τις νέες και τους νέους Ανθυπολοχαγούς και τους ευέλπιδες.

Νέες και Νέοι Ανθυπολοχαγοί,

Η διαδρομή σας στη Σχολή μέ-χρι και σήμερα, σε ένα περιβάλ-λον υψηλών προδιαγραφών και

απαιτήσεων, με έντονο και συνεχές πρόγραμμα στρατιωτικής και ακαδη-μαϊκής εκπαίδευσης αποδεικνύει την αντοχή και την προσαρμογή σας σε δύ-σκολες συνθήκες, αποδεικνύει την πί-στη και αφοσίωσή σας σε ανώτερους σκοπούς, αποδεικνύει την αγάπη σας

για τα Ιερά και τα Ιδανικά του Έθνους.Δοκιμάσατε τις αντοχές σας, διδα-

χθήκατε και διδάξατε, προβληματιστή-κατε από τις ευθύνες και τις απαιτήσεις της στρατιωτικής ζωής, αντιμετωπίσα-τε τις δυσκολίες και εν τέλει, αποβάλ-λατε το εγώ και υποταχθήκατε στο εμείς.

Με το σημερινό σας όρκο ενώπι-ον των ιερών μας συμβόλων και των αρχών του Κράτους και των Ενόπλων Δυνάμεων, εντάσσεσθε στο Σώμα των Ελλήνων Αξιωματικών ως η Τάξη του 2011 και θα έχετε την τιμή και περη-φάνια να φέρετε το όνομα του ήρωα Λοχαγού Πεζικού Αναστάσιου Γιώτη.

Ο όρκος σας σε λίγο θα συμπλη-ρωθεί με την παραλαβή του ξίφους με το οποίο η Ελληνική Πολιτεία σας ανα-γνωρίζει ως φορείς υψηλού ιπποτικού πνεύματος και εκφραστές της τιμής του δικαίου.

Νέες και Νέοι Αξιωματικοί,

Να αισθάνεστε υπερήφανοι διό-τι αποφοιτήσατε από το Αρχαιό-τερο Ανώτατο Εκπαιδευτικό και

Πνευματικό Ίδρυμα της Χώρας, όπου η αρετή, η ευπρέπεια, η σεμνότητα και η κοινωνική αλληλεγγύη συνδυάζονται με το θάρρος, την πειθαρχία, το αίσθη-μα χρέους και το καθήκον.

Το αξίωμα, το οποίο σήμερα κατα-κτήσατε επάξια, φέρει βαριά κληρονο-μιά. Εισέρχεστε στις τάξεις του ενδό-ξου Ελληνικού Στρατού.

Δουλέψτε με κέφι, καλλιεργήστε το Στρατιωτικό Πνεύμα, τηρήστε απαρέ-γκλιτα τους κανόνες της Πειθαρχίας και δημιουργείστε όραμα.

Πορευτείτε με τον Κώδικα Τιμής των Ευελπίδων στη στρατιωτική αλλά και στην προσωπική σας ζωή. Να θυ-μάστε «Μια φορά Εύελπις για πάντα

Την Πέμπτη 21 Ιουλίου 2011, πραγματοποιήθηκε στην έδρα της Σχολής Ευελπίδων, η τελετή ορκωμοσίας των Ανθυ-πολοχαγών Τάξεως 2011, παρουσία της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Καρόλου Παπούλια.

Σχολή Ευελπίδων

Ορκωμοσία Ανθυπολοχαγών Τάξεως 2011 (Λοχαγού Πεζικού Αναστάσιου Γιώτη)

ΦΩ

ΤΟΓΡ

ΑΦ

ΙΕΣ

ΝΙΚ

ΗΤΑ

Σ ΣΠ

ΙΝΟ

Σ.

9


Εύελπις».Η μόρφωσή σας δεν ολοκληρώθη-

κε στη Σχολή. Η γνώση και η παιδεία εξελίσσονται συνεχώς με στόχο το συν-δυασμό του πνεύματος και του σώμα-τος ώστε να δημιουργήσουν τον άξιο μαχητή, τον ηγέτη, τον ικανό διοικητή και όλα μαζί τον ολοκληρωμένο άν-θρωπο.

Μην ξεχνάτε ότι είστε οι εκλεκτοί που καλείστε να εκπαιδεύσετε, να προ-ετοιμάσετε και να οδηγήσετε αν απαι-τηθεί στη νίκη και τη δόξα τον ανθό της ελληνικής κοινωνίας. Θα σας ακο-λουθήσουν, εφόσον είστε το παράδειγ-μά τους.

Έτσι σας θέλουν οι Έλληνες, για να σας δίνουν απλόχερα την εμπιστοσύνη τους. Και εσείς να επαληθεύετε πάντα τη λαϊκή ρήση ότι καμιά θυσία για την πατρίδα δεν πάει χαμένη.

Νέες και Νέοι Ανθυπολοχαγοί,

Με αυτές τις σκέψεις, υπό τη σκέ-πη του Αγίου Γεωργίου και τη σκιά της γαλανόλευκης, καθώς

και την παρουσία της πολιτειακής, πο-λιτικής και στρατιωτικής Ηγεσίας, των Αξιωματικών, των καθηγητών, του στρατιωτικού και πολιτικού προσωπι-κού της Σχολής και των γονιών και συγ-γενών σας, σας αποχαιρετώ επίσημα και σας εύχομαι λαμπρή σταδιοδρομία.

Στους ονομαζόμενους σήμερα Αν-θυπολοχαγούς από την Κύπρο εύχομαι πραγμάτωση των προσδοκιών σας και μη ξεχνάτε ότι θα είμαστε πάντα δίπλα σας.

Στους απόφοιτους Ανθυπολοχα-γούς των φίλων χωρών Αλβανίας, Αρ-μενίας, Ιορδανίας, Καμερούν, Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, Μπουρου-ντί, Νιγηρίας, Σενεγάλης και Σερβίας, εύχομαι να διατηρήσετε στις ψυχές σας την Ελλάδα σαν δεύτερη πατρίδα και να θυμάστε πάντα τους φίλους και τους συμμαθητές σας.

Ευέλπιδες IVης Τάξεως,

Η παραλαβή της ιερής Σημαίας μας από τον Αρχηγό σας και Αρχη-γό πλέον της Σχολής σηματοδο-

τεί την επίσημη ανάληψη των ηγετικών σας καθηκόντων, ως Διοικούσης Τάξεως.

Διοικήστε τη Σχολή με το παρά-δειγμά σας, με σύνεση και αμερολη-ψία, με αυστηρότητα και αγάπη, με ψυ-χραιμία και ευπρέπεια, με σεβασμό και προσήλωση στις παραδόσεις της Σχο-λής. Kάνετε πράξη το ρητό του Σόλωνα «Άρχεσθαι Μαθών Άρχειν Επιστήσει».

Κύριε Πρόεδρε επιτρέψτε μου τε-λειώνοντας να ευχαριστήσω θερμά τους γονείς των ορκισθέντων που μας παρέδωσαν τα παιδιά τους με τις αρχές της οικογένειας, και τώρα μοιράζονται μαζί μας τη χαρά να τους καμαρώνουν ως Αξιωματικούς, εφοδιασμένους με τις στρατιωτικές αρετές.

Αγαπητοί Ανθυπολοχαγοί και Ευ-έλπιδες

Όταν ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας ίδρυ-

σε το πρώτο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα το 1828, τη Στρατιωτική Σχο-λή Ευελπίδων, ονόμασε τους μαθητές Ευέλπιδες, δηλαδή καλή ελπίδα για το έθνος. Με την παρουσία του επί-σης αποφοίτησαν και οι πρώτοι 8 Αξι-ωματικοί στην πόλη του Ναυπλίου. Η εξαιρετική τιμή για τη Σχολή, της πα-ρουσίας της Α.Ε. του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας στη λαμπρή αυτή τελετή αποδεικνύει ότι και εσείς αποτελείτε την καλή ελπίδα για το μέλ-λον της πατρίδας μας.

Η υπόσχεση που δόθηκε με τον όρκο του Αξιωματικού ας ακουστεί σε όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες που δεν είναι σήμερα εδώ.

Προς τούτο σας καλώ να αναφω-νήσετε.

Ζήτω το Έθνος.Ζήτω ο Στρατός.

ΦΩ

ΤΟΓΡ

ΑΦ

ΙΕΣ

ΝΙΚ

ΗΤΑ

Σ ΣΠ

ΙΝΟ

Σ.

ΦΩ

ΤΟΓΡ

ΑΦ

ΙΕΣ

ΝΙΚ

ΗΤΑ

Σ ΣΠ

ΙΝΟ

Σ.

10


Η ε ν τ ε ι -ν ό μ ε ν η κ ι ν η τ ι -κ ό τ η τ α

της τουρκικής δ ι π λ ω μ α τ ί α ς στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και ειδικότερα

στην Ανατολική Μεσόγειο προσελκύ-ει, όπως είναι φυσικό, το αύξον ενδι-αφέρον των μεγάλων δυνάμεων, των κρατών της περιοχής και των διεθνών παρατηρητών – δίνοντας ειδικότερα λαβή σε προβληματισμούς για τη φύση των στοχεύσεων της Άγκυρας και για τις επιπτώσεις των δραστηρι-οτήτων της στις περιφερειακές ισορ-ροπίες και σταθερότητα, καθώς και στις σχέσεις της με τον δυτικό κόσμο.

Η προβληματίζουσα τουρκική αυτή πολιτική, στην οποία συχνά απο-δίδεται, όχι χωρίς λόγο, ο χαρακτηρι-σμός «νέο-οθωμανισμός»– οι Τούρκοι ιθύνοντες, για ευνόητους λόγους, τον αμφισβητούν –δεν είναι εξ ολοκλήρου καινοφανής. Εκκολαπτόταν τουλάχι-στον από την εποχή του πρωθυπουρ-γού και εν συνεχεία προέδρου Οζάλ. Ο οποίος κόμπασε ότι «ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας των Τούρκων» –

με την επιρροή τους να επεκτείνεται «από την Αδριατική έως το Σινικό Τεί-χος». Και επιχείρησε, εν πολλοίς ανε-πιτυχώς, να θέσει στην υπηρεσία του υπερφιλόδοξου αυτού στόχου ένα κράμα Τουρκισμού και Μωαμεθανι-σμού, που αρκετοί αναλυτές είχαν αποκαλέσει «ισλαμοεθνικισμό», ή επί το ηπιότερο «τουρκο-ισλαμική σύν-θεση».

Δέκα χρόνια μετά τον θάνατο του Οζάλ, η άνοδος και η εν συνεχεία διαφαινόμενη εδραίωση στην

εξουσία του ισλαμογενούς Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚ) επέ-τρεψαν στον δυναμικό του ηγέτη Ερ-ντογάν να επαναλάβει, υπό ευνοϊκότε-ρες εσωτερικές και διεθνείς συνθήκες, το εγχείρημα της σύζευξης του κεμα-λικού εθνικισμού με τον θρησκευτικό ζήλο των μαζών της Ανατολίας, προς τον σκοπό της ανάδειξης της Τουρκί-ας σε περιφερειακό ηγεμόνα. Αξιο-ποιώντας προς τούτο, τόσο τις ισχυ-ρές ένοπλες δυνάμεις της χώρας του, όσο και την ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία της. Αλλά και τη μουσουλ-μανική της ταυτότητα. Και ειδικότερα, συσφίγγοντας, αφ’ ενός, τους επί μα-κρόν παραμεληθέντες πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς της με ομόθρη-σκα κράτη της περιοχής, και, αφ’ ετέ-

ρου, παίρνοντας σαφείς αποστάσεις από τον έως τότε στρατηγικό της εταί-ρο Ισραήλ.

Της πολιτικής δε αυτής το μέλλον θα εξαρτηθεί εν πρώτοις από την ικα-νότητα του κ. Ερντογάν να διαμορ-φώσει λειτουργικές σχέσεις με τις ένοπλες δυνάμεις – τιθασευμένες εκ πρώτης όψεως μετά τις τελευταίες αλ-λαγές στην ηγεσία τους, αλλά πάντο-τε σε θέση, εφ’ όσον οι συνθήκες το ευνοήσουν, να επηρεάσουν το πολι-τικό γίγνεσθαι της χώρας. Με κρίσιμο εν προκειμένω τον ρόλο του Κουρδι-κού. Για την αντιμετώπιση του οποίου η κυβέρνηση Ερντογάν, αφού αρχι-κά φάνηκε να επιλέγει τη συνδιαλλα-γή –χωρίς ουσιαστική ανταπόκριση ομολογουμένως από την πλευρά των Κούρδων– προσφεύγει ήδη σε σκλη-ρά στρατιωτικά μέτρα. 1 Παρέχοντας έτσι εχέγγυα και στο ιδιαιτέρως ανή-συχο για την ασφάλεια και ακεραιότη-τα της χώρας Στράτευμα.

Ενώ σημαντικές ασφαλώς επιπτώ-σεις στους εσωτερικούς πολιτικούς συσχετισμούς της γείτονος θα έχουν και οι επιδόσεις της τουρκικής οικο-νομίας. Καθώς, όπως η αλματώδης ανάπτυξη της τελευταίας αυτής της έχει συμβάλει τα μέγιστα στην άνοδο της δημοτικότητας του πρωθυπουρ-γού και του κόμματός του, έτσι και τυ-• Ο κ. Σέκερης συνεργάζεται τακτικά στον

ιστότοπο www.diplomatikoperiskopio.com

Yπό κ. Γεωργίου Ε. Σέκερη, πρέσβεως ε.τ.*

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Ο «ΝΕΟ-ΟΘΩΜΑΝΙΣΜΟΣ» ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

11


χόν κάμψη της – επί του παρόντος όχι πιθανή, παρά ορισμένες δυσοίωνες προβλέψεις – φυσικό είναι να πλήξει την εικόνα των κυβερνώντων.2

✩ ✩ ✩

Ομως, το «νεο-οθωμανικό» εγχεί-ρημα θα δοκιμασθεί πρωτίστως στο πεδίο της εξωτερικής πολι-

τικής. Σημειωτέον δε ότι η «αραβική άνοιξη», μεταβάλλοντας τα περιφε-ρειακά γεωπολιτικά δεδομένα, περιέ-πλεξε τους αρχικούς τουρκικούς υπο-λογισμούς. Προνομιακοί συνομιλητές και οικονομικοί εταίροι της Άγκυρας, όπως οι δικτάτορες της Τυνησίας, της Αιγύπτου και της Λιβύης, ανετράπη-σαν. Και ο εδώ και μερικά χρόνια άτυ-πος σύμμαχός της Σύρος πρόεδρος Ασάντ κλονίζεται επικινδύνως. Ωστό-σο, η τουρκική διπλωματία, μετά μια σύντομη αρχική φάση αμηχανίας, έσπευσε να προσαρμοσθεί στις ρα-γδαίες και απροσδόκητες καθεστω-τικές αυτές μεταβολές, αποκηρύσ-σοντας τους χθεσινούς φίλους και εναγκαλιζόμενη τους ανατροπείς ή – περίπτωση της Συρίας – τους αντιπά-λους των.3

Ενώ η πρόσφατη περιοδεία του Τούρκου πρωθυπουργού σε Αίγυπτο, Τυνησία, και Λιβύη κατέδειξε ότι, και υπό τις υπό διαμόρφωση νέες γεωπο-λιτικές συνθήκες, ο κ. Ερντογάν εξα-κολουθεί να επιδιώκει πρωταγωνιστι-κό ρόλο στον αραβομουσουλμανικό χώρο. Και κατά τινας να ηγηθεί ενός σουνιτικού μπλοκ σε αντιστάθμισμα ενός πυρηνικοποιούμενου σιιτικού Ιράν αποσκοπούντος στην περιφερει-ακή ηγεμονία – και τούτο παρά τη σύ-μπτωση συμφερόντων και ευκαιριακή συνεργασία Άγκυρας και Τεχεράνης σε σχέση με το κοινό τους κουρδικό πρόβλημα.4 Τις εκτιμήσεις δε αυτές για τις τουρκικές προθέσεις τείνει να επι-βεβαιώσει και η ενεργός συμμετοχή της Άγκυρας στο υπό κατασκευή και διαφανώς στρεφόμενο κατά ενδεχό-μενης ιρανικής πυρηνικής απειλής Σύ-στημα Πυραυλικής Άμυνας του ΝΑΤΟ.5

Μένει εν τούτοις να φανεί μέχρι

ποίου σημείου ο αραβικός κόσμος, παρά την δημοτικότητα της οποίας απολαύει αυτή τη στιγμή στους κόλ-πους του ο κ. Ερντογάν,6 θα στέρξει να στηρίξει τις τουρκικές βλέψεις. Εί-ναι άραγε διατεθειμένοι οι ανέκαθεν διεκδικούντες την ηγεσία των Αράβων και ως εκ τούτου λίαν επιφυλακτικοί έναντι της τουρκικής παρουσίας στην περιοχή Αιγύπτιοι να συναινέσουν τώρα στην πρωτοκαθεδρία της Άγκυ-ρας; 7 Ενώ ερωτηματικά περιβάλλουν και τη στάση των συντηρητικών κα-θεστώτων της αραβικής χερσονή-σου και ιδίως του σαουδαραβικού, οι επικεφαλής των οποίων, ήδη άκρως ανήσυχοι για τις αποσταθεροποιητι-κές επιπτώσεις των αραβικών εξεγέρ-σεων στους πληθυσμούς των, φυσικό είναι να απεύχονται τη διάδοση του τουρκικού πολιτειακού συστήματος – τόσω μάλλον καθόσον ο Τούρκος πρωθυπουργός, αξιοποιώντας τη συ-γκυρία, δεν παραλείπει να προβάλλει τα δημοκρατικά και κοσμικά χαρακτη-ριστικά του συστήματος αυτού ως πα-ραδείγματα προς μίμηση.8 Το πιθανό-τερο δε είναι ότι οι υφέρπουσες αυτές αντιστάσεις στις τουρκικές περιφερει-ακές φιλοδοξίες εξηγούν και τη ματαί-ωση της πανηγυρικά προαγγελθείσης

επίσκεψης του κ. Ερντογάν στη Γάζα.9

Από την άλλη, οι ρητορικές επι-θέσεις της Τουρκίας κατά του Ισρα-ήλ, πέραν του ότι απηχούν τα πηγαία αισθήματα της ισλαμογενούς τουρκι-κής ηγεσίας και μεγάλης μερίδας του τουρκικού πληθυσμού, εξακολουθούν κατ’ αρχήν να εξυπηρετούν και τις διε-θνοπολιτικές σκοπιμότητες της Άγκυ-ρας και στο μεταλλασσόμενο γεωπο-λιτικό περιβάλλον – δοθέντος μάλιστα ότι οι μετεπαναστατικές αραβικές ηγε-σίες, ως πιο ευαίσθητες στα ρεύματα του «αραβικού δρόμου» από τις ανα-τραπείσες, τείνουν να σκληρύνουν την πολιτική των χωρών τους έναντι του εβραϊκού κράτους. (Σε ποιο βαθμό, μένει φυσικά να διαπιστωθεί – με τις εξελίξεις στην Αίγυπτο, ιδίως μετά την πρόσφατη επίθεση του όχλου κατά της ισραηλινής πρεσβείας, να παρου-σιάζουν ιδιαίτερο εν προκειμένω εν-διαφέρον.)

Ωστόσο, μια ανεξέλεγκτη όξυνση των τουρκο-ισραηλινών σχέσε-ων θα συνεπαγόταν σοβαρό-

τατους κινδύνους για τους Τούρκους. Πολεμική σύρραξη με το Ισραήλ, ειδι-κότερα, θα τους εξέθετε σε απρόβλε-πτης έκτασης περιπέτειες. Το εβραϊ-

12


κό κράτος, πέραν του πυρηνικού του οπλοστασίου – μέσου εσχάτης ανά-γκης, βέβαια, μη χρησιμοποιήσιμου στο πλαίσιο των συνήθων διεθνοπο-λιτικών αντιπαραθέσεων – έχει την ισχυρότερη αεροπορία στην ευρύτε-ρη περιοχή και, σχετικά μικρές μεν, πλην όμως λίαν αξιόμαχες ναυτικές δυνάμεις. Εκτός τούτου, το Κουρδικό αποτελεί χαίνουσα πληγή στο πλευρό της Τουρκίας, που, εν ανάγκη, οι Ισρα-ηλινοί είναι σε θέση να εκμεταλλευ-θούν.10 Ενώ δεν πρέπει να υποτιμηθεί και η αξία των ισραελο-τουρκικών οι-κονομικών ανταλλαγών, τόσο για την τουρκική οικονομία, όσο και για τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Κυρίως, όμως, το Ισραήλ εξακολουθεί να δια-θέτει ισχυρότατα ερείσματα στον δυ-τικό κόσμο – και ιδιαίτατα στην Ουά-σιγκτον, η οποία, παρά τις επιφυλάξεις της για τον χειρισμό του Παλαιστινια-κού από την κυβέρνηση Νετανιάχου, θεωρεί πάντοτε την ασφάλειά του κυ-ρίαρχο μέλημά της, τόσο για στρατη-γικούς, όσο και για εσωτερικούς πολι-τικούς λόγους.11

Διό και το πιθανότερο είναι ότι οι Τούρκοι ιθύνοντες, παρά τους κομπα-σμούς των, θα αποφύγουν να τραβή-ξουν το σχοινί. Δεδομένου μάλιστα ότι

οι Ισραηλινοί από την πλευρά τους – υπό αύξουσα σημειωτέον και αυτοί γεωπολιτική πίεση διατελούντες – μο-λονότι ευνοήτως αρνούνται να ικανο-ποιήσουν το ακραίο τουρκικό αίτημα αίτησης συγγνώμης για το περσυνό επεισόδιο του Μαβί Μαρμαρά, αντιμε-τωπίζουν μέχρι στιγμής τις τουρκικές φραστικές προκλήσεις με μετριοπά-θεια και εμφανή επιθυμία βελτίωσης, και πάντως αποφυγής της επιδείνω-σης, των σχέσεων τους με τον πάλαι ποτέ κύριο στρατηγικό τους εταίρο στην περιοχή.12

✩ ✩ ✩

Κατά τα λοιπά, με τους Αμερικα-νούς και Ευρωπαίους να διερω-τώνται στο συγκεχυμένο με-

σανατολικό τοπίο «που το πάει ο Ερντογάν» και αν απώτερος στόχος του είναι η απομάκρυνση της χώρας του από τη Δύση, λογικό είναι οι σχέ-σεις της Τουρκίας με τους Δυτικούς να βρίσκονται στο επίκεντρο των προ-βληματισμών της τουρκικής ηγεσίας. Η οποία, χωρίς ποσώς να εγκαταλεί-πει τον μεγαλοϊδεατισμό της, επιχει-ρεί να διασκεδάσει τις δυτικές αυτές ανησυχίες. Βέβαια, στο μέτρο που η εισδοχή της Άγκυρας στην Ευρωπα-

ϊκή Ένωση αποδεικνύεται ανέφικτη, ο αρχικός τουρκικός ενταξιακός ζή-λος σημειώνει δραστική κάμψη. 13 (Και αντιστοίχως, ειρήσθω εν παρό-δω, αποστερούνται οι Βρυξέλλες ένα περιορισμένης μεν αποτελεσματικό-τητας, πλην όμως χρήσιμο οπωσδή-ποτε μέσο πίεσης επί των τουρκικών αποφάσεων). Χωρίς ωστόσο η Άγκυρα να παύσει να καλλιεργεί τις διμερείς της σχέσεις με τα μεγάλα ευρωπαϊκά κράτη. Όπως προκύπτει και από τη διπλωματική δραστηριοποίηση του Τούρκου Προέδρου Γκιουλ – ο οποίος αφού έγινε πρόσφατα δεκτός από τη Γερμανίδα καγκελάριο στο Βερολίνο, προβλέπεται να επισκεφθεί τον Νοέμ-βριο τη Βρετανία, όπου και θα φιλοξε-νηθεί από τη Βασίλισσα Ελισάβετ στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ.14

Όπως όμως είναι φυσικό, οι Τούρ-κοι ιθύνοντες εστιάζουν πρωτίστως την προσοχή τους στην Ουάσιγκτον – πάντοτε δεσπόζουσα στους τουρκι-κών ενδιαφερόντων χώρους. Και επι-χειρούν να εξισορροπήσουν τη θορυ-βούσα τους Αμερικανούς στάση τους έναντι του Ισραήλ, αξιοποιώντας τη σύμπλευσή τους με κρίσιμες αμερικα-νικές στρατηγικές επιλογές σε σχέση, μεταξύ άλλων, με το Αφγανιστάν, με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, 15 με τα μετεπαναστατικά καθεστώτα της Βόρειας Αφρικής και τη Συρία, 16 και με την προμνημονευθείσα νατοϊκή αντιπυραυλική ασπίδα και την ιρανική της διάσταση.

Στην έκδηλη δε αυτή επιθυμία της Άγκυρας να διατηρήσει γέφυρες με τον δυτικό κόσμο οι μεγάλες δυτικές πρωτεύουσες προθύμως ανταποκρί-νονται. Με την καγκελάριο Μέρκελ – εμμένουσα κατά άλλα στη γνωστή θέση της υπέρ μιας ευρωτουρκικής «προνομιακής σχέσης» αντί της έντα-ξης – να τονίζει προς περιφερειακή δι-άσκεψη του κόμματός της: «[δ]εν θέ-λουμε να χάσουμε τη σημαντική χώρα που είναι η Τουρκία…η Τουρκία είναι σημαντική για εμάς, χρειαζόμαστε μια στενή σχέση με αυτήν.» 17 Και με τον πρόεδρο Ομπάμα, μετά την πρόσφα-

13


τη συνάντησή του με τον Τούρκο πρωθυπουργό, να εξαίρει τη σημασία της Τουρκίας ως συμμάχου, καθώς και την προσωπική συμβολή του κ. Ερντο-γάν στη συνεργασία των δύο χωρών – συνεργασία την οποία, από την πλευ-ρά του ο συνομιλητής του αποκάλεσε «υποδειγματική».18

Επίμετρον

Η Άγκυρα αιωρείται μεταξύ των νέο-οθωμανικών φιλοδοξιών της και της διατήρησης των δεσμών

της με τη Δύση. Η οποία, από την πλευ-ρά της, εξακολουθεί να επιθυμεί διακα-ώς την παραμονή της Τουρκίας στο δυ-τικό πλέγμα. Το πιθανότερο δε είναι ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός – ο οποίος, παρά τις τολμηρές πρωτοβουλίες του και συχνά ακραίες δημόσιες δηλώσεις του, δείχνει να γνωρίζει στην πράξη τα όριά του – θα αποφύγει τη ρήξη με τις δυτικές δυνάμεις. Και συνακόλουθα και μια ένοπλη αναμέτρηση με το υπό δυ-τική προστασία Ισραήλ. 19 Τούτο όμως ουδόλως σημαίνει ότι θα επιδείξει κατ’ ανάγκην ανάλογη αυτοσυγκράτηση σε σχέση με την Κυπριακή Δημοκρατία – και την Ελλάδα. Έναντι των οποίων η παρούσα τουρκική ηγεσία συνεχίζει κατ’ ουσίαν την πολιτική των κεμαλι-στών προκατόχων της. Ειδικότερα δε σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό – μείζον εθνικό θέμα για το σύνολο των πολιτι-κών δυνάμεων της γείτονος – μας θέ-τει ανυποχώρητα το δίλημμα: εικονική ομοσπονδία αλά Ανάν ή ευθεία διχο-τόμηση με περιορισμένα εδαφικά και άλλα ανταλλάγματα. Όλα δε δείχνουν ότι επωφελείται της «κρίσης των υδρο-γονανθράκων» για να εμπεδώσει την τελευταία – άνευ ανταλλαγμάτων.

ύποσημειώσεις:1. Βλ. Mehmet Ali Birand, Erdogan: PKK talks,

over, fight to go on, “Hurriyet Daily News”, 25-9-2011

2. Βλ. Σε άρθρο του στο National Review Online http://www.nationalreview.com/ (Is Turkey going rogue?, 27-9-2011) ο Daniel Pipes – γνωστός, πρέπει να ση-

μειωθεί, για τις σκληροπυρηνικές από-ψεις του σε ό,τι αφορά στα του Ισραήλ – αναφέρεται σε απαισιόδοξες εκτιμή-σεις για τις προοπτικές της τουρκικής οικονομίας του οικονομικού αναλυτή David Goldman, ο οποίος «συγκρίνει τη σημερινή Τουρκία με το Μεξικό του 1994 ή την Αργεντινή του 2000, ‘όπου ένα σύντομο μπουμ χρηματοδοτούμενο από βραχυπρόθεσμες ροές κεφαλαίου οδήγησε σε υποτίμηση του νομίσματος και βαθειά οικονομική ύφεση».

3. Βλ. μεταξύ άλλων: Sam Dagher, Turkey Reveals Quiet Rebel Payments, «Wall Street Journal», 24-8-2011 και Anthony Shadid, Turkey Predicts Alliance With Egypt as Regional Anchors, “New York Times”, 18-9-2011

4. Βλ. σχετικώς και άρθρο του συνήθως κα-λώς πληροφορημένου Τούρκου δημο-σιογράφου Mehmet Ali Birand υπό τον τίτλο Is the Prime Minister a Candidate for Leadership in the Sunni World?, στο φύλο της 12ης Σεπτεμβρίου 2011 της “Hurriyet Daily News”

5. Βλ. Selcan Hacaoglu, Turkey joins NATO’s missile defense shield, Associated Press, 14-9-2011

6. στοιχεία

7. Βλ. Tulay Karadeniz και Yasmine Saleh, Egypt’s Islamists warn Turkish PM over regional Role, Reuters, 14-9-2011

8. Βλ. μεταξύ πολλών άλλων: Etyen Mahcupyan, Erdogan’s secular opening “Today’s Zaman” 22-9-2011 και Anna Mahjar-Barducci, Turkey: Erdogan’s New “Secular” Islamism, http://www.hudson-ny.org/2456/turkey-erdogan-secular-islamism, 28-9-2011

9. Βλ. σχετικώς ενδιαφέρον άρθρο του Ισ-ραηλινού αναλυτή Daniel Nisman, υπό τον τίτλο Erdogan means business στην “Today’s Zaman” της 10ης Οκτωβρίου 2011.

10. Βλ. ενδεικτικώς, Report: Israel may offer military aid to PKK to punish Turkey, “Today’s Zaman”, 9-9-2011

11. ΟΗΕ Παλαιστινιακό

12. Ο Αγγλο-ισραηλινός αναλυτής Jonathan Spyer αναφέρει εκτιμήσεις Ισραηλινού δημοσιογράφου ότι στο Ισραήλ υφίστα-ται διχογνωμία ως προς την αντιμετώ-πιση της Τουρκίας του Ερντογάν, με τον υπουργό εξωτερικών Avigdor Liberman να θεωρεί ότι η τουρκο-ισραηλινή ρήξη είναι οριστική και αμετάκλητη και να

τάσσεται υπέρ της σύσφιγξης των σχέ-σεων του Ισραήλ με την Κύπρο, και με στελέχη της διπλωματικής υπηρεσίας να υποστηρίζουν ότι οι τουρκο-ισραη-λινές σχέσεις είναι ανατάξιμες και ότι τυ-χόν στρατηγική συμμαχία μεταξύ Ισρα-ήλ και Κύπρου θα καθιστούσε μια τέτοια εξέλιξη αδύνατη. Βλ. Jonathan Spyer, Storm clouds over eastern Mediterranean, “The Jerusalem Post”, 29-9-2011

13. Βλ. Rate of Turks against EU membership reaches 35-40 percent, “Today’s Zaman”, 18-9-2011

14. Βλ. Promising future for British and Turkish relations, “Today’s Zaman”, 7-9-2011

15. Βλ. U.S. and Turkey launch new effort to combat global terrorism, “Haaaretz.com”, 10-9-2011

16. Βλ. Turkey readies sanctions against Syria, “Today’s Zaman”, 28-9-201

17. Βλ. Türkischer Präsident Gül zu Besuch bei Merkel. Privilegiert streiten, “Süddeutsche Zeitung”, 20-9-2011.

18. Βλ. Laura Meckler, U.S. Emphasizes Common Ground With Turkey, “Wall Street Journal”, 21-9-2011. Σύμφωνα με την ανταποκρίτρια της έγκυρης εφη-μερίδας, κατά την μακράς διάρκειας αυτή συνάντηση εξετάσθηκαν εκτός από το Αφγανικό, το Ιρακινό, την αντι-πυραυλική ασπίδα, το Παλαιστινιακό, και την μετεπαναστατική κατάσταση στη Βόρειο Αφρική, οι εξελίξεις στη Συ-ρία – ως προς τις οποίες διαπιστώθηκε ιδιαίτερη σύμπτωση απόψεων των δύο ηγετών. Ενώ έγινε αναφορά και στις σχέ-σεις της Τουρκίας με το Ισραήλ, με τον Αμερικανό πρόεδρο να προτρέπει τον συνομιλητή του να συμβάλει στην απο-κατάστασή τους. Ενδιαφέρον εν προκει-μένω παρουσιάζει και άρθρο στο φύλο της 15ης Σεπτεμβρίου 2011 της έγκυρης “Financial Times” υπό τον εύγλωττο τίτ-λο Erdogan’s brand benefits Arabs and the West, στο οποίο ο συντάκτης διε-θνών σχέσεων βρετανικής εφημερίδας David Gardner εξαίρει τη χρησιμότητα της Τουρκίας του Ερντογάν για τη Δύση.

19. Βλ. σχετικώς την πειστική σχετική επι-χειρηματολογία του Mehmet Ali Birand στο προαναφερθέν άρθρο του (σημεί-ωση τέλους 5).

14


Η εξάρτηση άλλων χωρών από το αέριο της Ρωσσίας της έχει δώσει πο-λιτικήν ισχύ επ’ αυτών; πολύ λίγες ενδείξεις υπάρχουν. Κάποιος μπορεί να περιμένει ότι οι πλέον εξαρτώμενες χώρες θα είναι και πιο ευπειθείς. Στην πραγματικότητα, είναι αυτές οι χώρες ακριβώς -Τσεχία, Εσθονία,

Πολωνία- οι οποίες επιζητούν να «μπουν» στην μύτη της αρκούδας. Εντός μόνον λίγων ετών, χώρες εξαρτώμενες από την Ρωσσία για το πλείστον ή το όλον του πετρελαίου και αερίου έχουν ενωθεί με το ΝΑΤΟ, προσκάλεσαν αντιβαλλιστικές πυροβολαρχίες των ΗΠΑ και κατέκριναν την Ρωσσική πολιτική. Έχουν αποδει-χθεί, οι λιγότερο εξαρτώμενες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, Γερμανία και Ιταλία πιο φιλικές στο Κρεμλίνο, με το να δείχνουν π.χ. ελάχιστον ενθουσιασμό για την ταχεία ένταξη στο ΝΑΤΟ της Γεωργίας και Ουκρανίας.

Μερικοί θεωρούν τις περιοδικές προσπάθειες της Γκάξπρομ ν’ αυξήσει τις τιμές που πληρώνουν η Λευκορωσ-σία, Γεωργία και Ουκρανία, καθώς και άλλες χώρες, ως πολιτικόν εκφοβισμό. Αν και έχουν υπάρξει πολιτικές απο-χρώσεις σε κάποιες από αυτές τις δι-αφωνίες, το γεγονός παραμένει ότι επί έτη η Ρωσσία έχει πωλήσει αέριο σε χώρες που θεωρούνται εχθρικές αντί κλάσματος της τιμής με την οποία χρε-ώνει χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Το 2005 η Ρωσσία επώλησε αέριο στην «Πορτοκαλί Επανάσταση» της Ουκρα-νίας αντί 52 δολ τα 1000 κ.μ. συγκρινό-μενο με τα 197 δολ. ανά 1000 κ.μ. της Γερμανίας. Η δαπάνη μεταφοράς μπο-ρεί να εξηγήσει μέρος μόνον αυτής της διαφοράς αλλά η Ρωσσία συνέχισε μέ-χρι τελευταία να εφοδιάζει τις Βαλτικές χώρες αντί πολύ λιγότερου (90-95 δολ. ανά 1000 κ.μ.) από ό,τι επιβάρυνε την γειτονική Φιλανδία (148 δολ.).

Το γιατί η Ρωσσία επώλησε αέριο με τέτοια έκπτωση στην Ανατ. Ευρώ-πη και σε πρώην χώρες της Σοβιετικής

Ένωσης δεν είναι απολύτως σαφές. Τα ελατήρια της Γκάζπρομ μπορεί να πε-ρικλείουν λογική διακρίσεως τιμών: ένα έξυπνο μονοπώλειο λαμβάνει υπ’ όψιν του τις διαφορετικές δυνατότητες πληρωμής των πελατών του. Στις αρχές του ‘90 η Γκάζπρομ ανέβασε αποτόμως τις τιμές στις Βαλτικές χώρες, έπειτα τις εμείωσε πάλι, όταν η ζήτηση έπεσε στα δύο τρίτα. Εν μέρει, η Γκάζπρομ ήλπι-ζε να ανταλλάξει χαμηλές τιμές έναντι ευνοϊκής αντιμετωπίσεώς της σε θέμα-τα αγωγών και συστημάτων διανομής, ώστε να «κλειδωθούν» υπερ αυτής σε μελλοντική ζήτηση. Οι Ρώσσοι ηγέτες μπορεί να σκέφθηκαν ότι φθηνό αέριο θα βελτίωνε τις σχέσεις με ευνοούμε-νες χώρες ή τουλάχιστον θα απέφευ-γαν εκρηκτικές ρήξεις. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν πόσο λίγα έλαβε η Ρωσσία για την υποχώρησή της στις τιμές, η ανα-θεώρηση του Κρεμλίνου σ’ αυτήν την πολιτική δεν πρέπει να εξέπληξε κανέ-να.

Στην πραγματικότητα το δίδαγμα των τελευταίων «πολέμων» αερίου εί-

ναι σχεδόν αντίθετο από ό,τι απεκόμι-σαν οι πλείστοι των σχολιαστών. Μα-κράν του να αποδεικνύουν πολιτικήν επιρροή, οι διακοπές παροχής της Μό-σχας προς την Ουκρανία έδειξαν πόσο μικρή ισχύ «επιβολής» είχε πρακτικά το Κρεμλίνο. Η διακοπή των εφοδιασμών προς τους υψηλά πληρώνοντες δυτι-κοευρωπαίους πελάτες θα μπορούσε ν’ αποτελεί πράξη απελπισίας -μετά από όλα, η συνέχιση των πωλήσεων της Μόσχας στην Ευρώπη, μίαν αγο-ρά που την χρειάζεται πολύ, εξαρτά-ται κυρίως από την εμπιστοσύνη της Ευρώπης στην ικανότητα της Ρωσσίας να πραγματοποιεί αδιατάρακτα ροές αερίου. Το ό,τι το Κρεμλίνον έπρεπε να αυτοπυροβοληθεί στο πόδι, για να αποσπάσει την προσοχή του Κιέβου, αποκαλύπτει τα όρια της δυνατότητας εκβιασμού του.

Η τρίτη κεντρική επιδίωξη της Ρωσ-σίας είναι η πρόληψη της τρομοκρα-τίας στο εσωτερικό. Δεν πρόκειται να ασχοληθούμε εδώ με την μελαγχολική ιστορία των ρωσσικών στρατιωτικών προσπαθειών στην Τσετσενία. αρκεί να πούμε ότι σήμερα η Ρωσσία αντι-μετωπίζει σοβαρή τρομοκρατική απει-λή από ισλαμιστές φονταμενταλιστές του Βορείου Καυκάσου. Το Κρεμλίνο είναι αποφασισμένο να περιορίσει την εξωτερική βοήθεια σ’ αυτές τις ομάδες, μία αντίληψη η οποία επιρρεάζει την πολιτική της σε Αφγανιστάν, Ιράν και Κεντρικήν Ασίαν.

Το ό,τι η πολιτική του Κρεμλίνου είναι σκόπιμη δεν σημαίνει ότι πάντο-

Γιατί η Μόσχα λέγει «Όχι»Ζήτημα ρωσσικών συμφερόντων, όχι ψυχολογίας

Άρθρον των Andrei Shleifer & Daniel Treisman

Απόδοση στην ελληνική υπό κ. Γεωργίου Παρασκευά, Υποστρατήγου ε.α., πρώην μέλους του Δ.Σ. του ΣΕΕΘΑ

Β΄ Μέρος

15


τε είναι ευφυώς επιλεγμένη και υλοποιημένη. Στο οικο-νομικό μέτωπο, η κυβέρ-νηση ρίχνει δισεκατομμύ-ρια δολλάρια σε σχέδια, τα οποία φαίνονται καταδικα-σμένα -προσπαθώντας να φουσκώσουν τις τιμές των μετοχών με κρατικές αγο-ρές επί παραδείγματι, ή «ξε-λασπώνοντας» την παλαιά βιομηχανία οχημάτων Auto Yaz. Μέχρι τώρα το Κρεμλί-νο έχει αποφύγει να εφαρ-μόσει μέτρα τα οποία πιθα-νώς να προωθήσουν την ταχείαν ανάπτυξη -μεταρ-ρυθμίσεις στην οικονομία, την δικαιοσύνη και πάταξη της διαφθοράς. Εν σχέσει με την Δύση, οι Ρώσσοι αξιωματούχοι φαίνονται ενίοτε αποφασισμένοι να ρίξουν λάδι στην φωτιά της Ρωσσο-φοβίας. Εάν, όπως πολλοί πιστεύουν, η δηλητηρίαση του ρώσσου επικρι-τού του Πούτιν, Αλεξάντρ Λιτβινένκο στο Λονδίνο το 2006, διετάχθη από το Κρεμλίνο, είναι δύσκολο να αντιληφθεί κάποιος, ποιό κέρδος θα μπορούσε να είχε η Μόσχα από αυτόν τον φόνον, ο οποίος εκινδύνευσε να βλάψει πολύ περισσότερο την παγκόσμια εικόνα της Ρωσσίας και τις σχέσεις της με το Ηνωμ. Βασίλειο.

Στην Ρωσσία, όπως και αλλού, η πολιτική διαμορφώνεται από προσω-πικότητες. Ο Πούτιν εντυπωσιάζει τους παρατηρητές ως άκρως ανταγωνιστι-κός αλλά κατά καιρούς υποχωρεί απο-γοητευτικά: Επί παραδείγματι, όταν το 2009 είπε ότι η Ρωσσία θα συμμετείχε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου μόνον μαζί με την Λευκορωσσία και το Καζακστάν, (αργότερα οπισθοχώρη-σε). Τέτοιες όμως περιπτώσεις είναι η εξαίρεση. Ως επί το πλείστον η Ρωσ-σική πολιτική υπήρξε σκόπιμη επιφυ-λακτική και -όταν είναι ακόμη πεπλα-νημένη- λογικώς συνεπής. Το ζήτημα, τότε, είναι αν η επιδίωξη πίσω από αυ-τήν την πολιτική προσδίδει σ’ αυτούς πρακτική συνεργασίας με τις ΗΠΑ.

Ασύμβατες Επιδιώξεις

Οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται τον ρό-λον τους ως ρόλον παγκοσμίου ηγεσίας και οι προκλήσεις από

την σκοπιά της Ουάσινγκτον θεωρού-νται τρομακτικές. Στο Αφγανιστάν, Ιράκ και Πακιστάν ισλαμικές εξεγέρ-σεις απειλούν ν’ ανέλθουν στην εξου-σία και να προσφέρουν ασφαλές κα-ταφύγιο σε τρομοκράτες. Ποτέ δεν υπήρξε δυσκολώτερη η πρόληψη της διαδόσεως πυρηνικών όπλων καθώς το Ιράν πλησιάζει ν’ αποκτήσει την δυνα-τότητα κατασκευής βόμβας και η Β. Κο-ρέα αρνείται ν’ αφοπλισθεί (γενικότερα ο Obama έχει κάνει έκκληση για έναν κόσμο χωρίς Π.Ο.). Άλλες προτεραιότη-τες των ΗΠΑ, περιλαμβάνουν την αντι-μετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την εξασφάλιση ενεργειακών αποθεμάτων και την υποστήριξη της παγκοσμίου οι-κονομικής αναρρώσεως.

Λόγω της γεωγραφικής θέσεως της Ρωσσίας, της πυρηνικής της ιδιότητος, των ιστορικών της σχέσεων με ζωτικές χώρες, της αρνησικυρίας στον ΟΗΕ και του ρόλου της ως της μεγίστης στρα-τιωτικής δυνάμεως στην Ευρώπη, η Μόσχα θα μπορούσε να βοηθήσει ή να περιπλέξει την επίτευξη σκοπών των

ΗΠΑ. Μέχρι πρότινος, για να πολεμή-σουν τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ έπρεπε να μετα-φέρουν το πλείστον των εφοδίων τους μέσω της διαβάσεως Χάϊμπερ. Αλλά αυτό το δρομολόγιο ήταν δύσκολο για την μετακίνηση τέτοιου όγκου εφοδί-ων και οι φάλαγγες έπεφταν συχνά σε ενέδρες. Η συμφωνία της Ρωσσίας το 2008, να επιτρέψει στο ΝΑΤΟ την με-ταφορά υλικών, προς Νότον με τους σιδηροδρόμους της ή μέσω του εναε-ρίου χώρου της, παρέσχε έναν άκρως αναγκαίο εναλλακτικό τρόπο.

Η Μόσχα θα μπορούσε να παίξει θετικό ρόλο στην προσπάθεια χαλινα-γωγήσεως των πυρηνικών φιλοδοξιών του Ιράν. Επί χρόνια, ρώσσοι πυρηνι-κοί επιστήμονες έχουν αναπτύξει στε-νές επαφές με τους Ιρανούς ομολόγους τους. Αυτές οι σχέσεις θα βοηθούσαν στα πλαίσια των συζητήσεων συμφω-νίας. Το πλέον σημαντικό, η ρωσσική συγκατάθεση το Συμβούλιο Ασφαλεί-ας των Ηνωμ. Εθνών είναι αναγκαία για οποιεσδήποτε περαιτέρω κυρώσεις ή για την νομιμοποίηση άλλων τρόπων πιέσεως. (Τον Ιούνιο η Ρωσσία συμφώ-νησε σε νέο πακέτο κυρώσεων αλλά μόνον σ’ εκείνες οι οποίες καταφανώς προστάτευαν τα εμπορικά της συμφέ-ροντα).

16


Η ψήφος της Μόσχας στο Συμβού-λιο Ασφαλείας των ΗΕ είναι επίσης κρίσιμη για οποιαδήποτε συντονισμέ-νη δράση στον περιορισμό του πυρη-νικού προγράμματος της Β. Κορέας. Γενικότερα περαιτέρω συμφωνίες πυ-ρηνικού αποκλεισμού είναι πράγματι αδύνατες χωρίς την συμμετοχή της Ρωσσίας. Ουδέν σχέδιον κλιματικής αλλαγής μπορεί να αγνοήσει την πα-ραγόμενη μόλυνση από την Ρωσσική βιομηχανία. Τελικώς, μολονότι τούτο δεν είναι πολύ σημαντικό, τα αποθέ-ματα της Ρωσσίας σε δολλάρια και σε συγκεντρώσεις ομολόγων του θησαυ-ροφυλακείου των ΗΠΑ, δίδουν στη Μόσχα κάποια τουλάχιστον δυνατό-τητα επιδράσεως στην τιμή του δολ-λαρίου.

Όμως πράγματι χρειάζεται η Ρωσ-σία την βοήθεια της Ουάσινγκτον για να επιτύχει ζωτικές επιδιώξεις; Η βρα-χεία απάντηση είναι όχι. Ως κατανα-λωτές ρωσσικής ενεργείας, οι ΗΠΑ δεν επιρρεάζονται άμεσα. Κατά την διάρκεια των πέντε τελευταίων ετών, οι ΗΠΑ αγόρασαν μόνον το 2% ή 4% του ρωσσικού αργού πετρελαίου που εξήχθη και σχεδόν καθόλου αέριο. Στην ουσία, τα ενεργειακά συμφέ-ροντα Ρωσσίας και ΗΠΑ κυρίως συ-γκρούονται. Η εξόρυξη αερίου υφαλο-κρηπίδος στις ΗΠΑ απελευθέρωσε τις θαλάσσιες μεταφορές υγροποιημένου φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, ρί-χνοντας τις τιμές. Η Ουάσινγκτον ανυ-πόμονη να αποκόψει τους ευρωπαίους εταίρους της από την ρωσσική εξάρτη-ση ευνοεί την κατασκευή «αντιπάλων» αγωγών,όπως ο Nabucco. Μακροπρό-θεσμα δε, οι προσπάθειες των ΗΠΑ να μειώσουν την εσωτερική ζήτηση ορυ-κτών πετρελαίου θα μπορούσαν να μειώσουν τις παγκόσμιες τιμές από τις οποίες εξαρτάται η Μόσχα.

Εν γένει, Ρωσσία και ΗΠΑ έχουν λίγα κοινά συμφέροντα. Το 1995, 6% των ρωσσικών εξαγωγών πήγαν στις ΗΠΑ. Μέχρι το 2009 ο αριθμός ήταν 3% -λιγότερο από ό,τι εξήγαγε η Ρωσ-σία στην Πολωνία. Εν τω μεταξύ οι ΗΠΑ συμμετείχαν μόνο στο 5% των ρωσ-

σικών εισαγωγών. Η ροή κεφαλαίων των ΗΠΑ προς την Ρωσσία είναι επί-σης ασήμαντη. Το 1995, το 28% όλων των εισροών ξένων επενδύσεων στην Ρωσσία προήλθε από τις ΗΠΑ. Μέχρι το 2010 αυτό το μερίδιο μειώθηκε στο 2,5%. Έως τότε το απόθεμα ρωσσικών επενδύσεων στην οικονομία των ΗΠΑ ήτο μεγαλύτερο από ό,τι οι επενδύσεις των ΗΠΑ στην Ρωσσία.

Η οικονομική απεμπλοκή της Ρωσ-σίας από τις ΗΠΑ συνέπεσε με την αύ-ξηση των δεσμών της με την Ευρώπη και Κίνα. Το 2009, η Ευρώπη υπολογι-ζόταν για το 52% των εξαγωγών της Ρωσσίας και το 45% των εισαγωγών της. Ένα άλλο 14% των εισαγωγών της προήλθε από την Κίνα, επάνω από το 2% του 1995. Αν και οι ρωσσικές εξα-γωγές προς την Κίνα, προς το παρόν αποτελούν το λιγότερο από το 6% του συνόλου, ο αριθμός αυτός θα ανέλθει καθώς αυξάνει η «λαιμαργία» της Κίνας για πρώτες ύλες. Το μερίδιο της Ευρώ-πης στις εξωτερικές επενδύσεις στην Ρωσσία αυξήθηκε από 4% το 1995 στο 71% το 2010, αν και μεγάλο μέρος αυ-τών είναι ρωσσικός πλούτος επαναπα-τριζόμενος από Κύπρο, Λουξεμβούργο και Ελβετία.

Η Μόσχα βεβαίως θα καλωσόρι-ζε περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις των ΗΠΑ, ως μέρος της ωθήσεώς της προς εκσυγχρονισμό. Σε μία επίσκεψη στις ΗΠΑ το 2010, ο Μεντβέντεβ τόνισε την σημασία του ΜΙΤ και Σίλικον Βάλ-λεϋ επισκεπτόμενος αυτά. Ο συνεται-ρισμός με τα εργοστάσια (φίρμες) των ΗΠΑ ε΄ναι «εκ των ων ουκ άνευ», αλλά προς το παρόν οι επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας με την Δυτ. Ευρώπη είναι πιθανόν να ενδιαφέρουν περισσότε-ρο. Βραχυπρόθεσμα, η ρωσσική ανά-πτυξη θα εξαρτηθεί περισσότερο από αντιγραφές και εφαρμογές επινοήσε-ων των ΗΠΑ, παρά από συνεργασία με τους επιστήμονες των ΗΠΑ για την δη-μιουργία νέων τοιούτων.

Σε θέματα στα οποία οι ΗΠΑ μπο-ρούν να βοηθήσουν την Ρωσσία, τέ-τοια όπως η υποστήριξη εισόδου της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπο-

ρίου, τα ρωσσικά συμφέροντα είναι ανάμεικτα. Η συμμετοχή στον Π.Ο.Ε. θα ευνοούσε κάποιους τομείς,όπως τον τομέα μη σιδηρούχων μετάλλων, ενώ θα έβλαπτε άλλους όπως των αυ-τοκινήτων. Έτσι ενώ η Ρωσσία θα ήθελε ν’ απολαμβάνει τα γενικά κέρδη, στην Μόσχα κάποιοι παραμένουν αμφιταλα-ντευόμενοι.

Στον δεύτερο κεντρικό αντικειμε-νικό σκοπό -την προώθηση φιλικών του καθεστώτων στον περίγυρό του- το Κρεμλίνο δεν αναμένει την βοήθεια των ΗΠΑ. Θα ήθελε μόνον να σταμα-τήσουν οι ΗΠΑ να «ανακατεύονται» με τρόπους που θεωρεί μη εποικοδο-μητικούς. Εν τούτοις η Ουάσινγκτον θεωρεί τις προσπάθειες της Μόσχας να επιρρεάσει την εξωτερική και εσω-τερική πολιτική των γειτόνων της, ως παραβίαση της κυριαρχίας τους. Αντι-δρώντας οι ΗΠΑ βοήθησαν οικονομικά τις «έγχρωμες επαναστάσεις», οι οποί-ες έφεραν στην εξουσία αντιπάλους της Μόσχας στην Ουκρανία και Κιργι-σία, επίεσαν δε για την ταχεία εισδοχή στο ΝΑΤΟ της Γεωργίας και Ουκρανί-ας. Παρ’ ότι τέτοιες προσπάθειες κα-τέπαυσαν επί Obama, η Ουάσινγκτον παραμένει προσκολλημένη στην τελι-κή συμμετοχή στο ΝΑΤΟ της Τιφλίδας και του Κιέβου. Ο δε στρατός των ΗΠΑ συνεχίζει να διεξάγει κοινές ασκήσεις με καθεστώτα, που η Μόσχα θεωρεί εχθρικά, όπως της Γεωργίας.

Επομένως στο θέμα του εγγύς εξω-τερικού της Ρωσσίας, Ουάσινγκτον και Μόσχα έχουν διαμετρικώς αντίθετες απόψεις και δεν προβλέπεται συνερ-γασία.

Τελικά, δυσπιστία και διαφορετικές προσεγγίσεις περιορίζουν τα όρια συ-νεργασίας με την Ρωσσία εναντίον της ισλαμικής τρομοκρατία. Αν και ούτε η Ουάσινγκτον, ούτε η Μόσχα, επι-θυμούν να ενδυναμώνονται οι οπα-δοί του Τζιχάντ στον Βόρειο Καύκασο, ο απόψεις τους επί του υφισταμένου προβλήματος διαφέρουν τόσο πολύ, ώστε οι συζητήσεις προκαλούν κυρίως εκνευρισμόν. Εκεί όπου στην Ουάσιν-γκτον βλέπουν την αντίσταση να τρο-

17


φοδοτείται από την άγρια καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκ μέρους τοπικών αξιωματούχων, το Κρεμλίνο βλέπει «πόλεμο κατά της τρομοκρα-τίας».

Ο Πούτιν δεν αντιλαμβάνεται για-τί το Ηνωμ. βασίλειο και οι ΗΠΑ πα-ρέσχον πολιτικό άσυλο στους Αχμέτ Ζακάγιεφ και Ιλίας Αχμάντοβ, δύο Τσε-τσένους ηγέτες, τους οποίους θεωρεί ότι είναι «απόστολοι» του τρομοκρα-τικού κινήματος.

Με πολύ λίγες εξαιρέσεις, η Ρωσ-σία δεν χρειάζεται και δεν θέλει βοή-θεια από την Ουάσινγκτον για την επί-τευξη κυρίων επιδιώξεών της. Εκείνο που θα ήθελε είναι να σταματήσουν οι ΗΠΑ να παρεμβαίνουν στην γειτονιά της εφοδιάζοντας στρατιωτικά τις πα-ραμεθόριες χώρες και προσπαθώντας να υπονομεύσουν την ρωσσική θέση στις αγορές ενεργείας.

Επαμφοτερίζουσα Λογική

Παρ’ όλα ταύτα, η Ρωσσία μπορεί και να εύχεται ακόμη ότι οι ΗΠΑ θα επιτύχουν στις παγκόσμιες

προσπάθειές τους. Επί παραδείγμα-τι, το Κρεμλίνο δεν επιθυμεί να ιδεί το Αφγανιστάν ελεγχόμενο από τους Τα-λιμπάν. Μία νίκη ριζοσπαστών ισλαμι-στών εκεί θα μπορούσε να τους απο-θαρρύνει και να αναζωπυρώσει τα τρομοκρατικά δίκτυα του Βορ. Καυ-κάσου. Εν τούτοις οι ρώσοι αξιωμα-τούχοι δεν είναι βέβαιοι ότι το ΝΑΤΟ μπορεί να νικήσει τους Ταλιμπάν ή του-λάχιστον να επιβάλει μία μόνιμη διευ-θέτηση. Βλέποντας προς το μέλλον, μετά την αποχώρηση των στρατευμά-των των ΗΠΑ, το Κρεμλίνο δεν επιθυ-μεί να αποσαφηνίσει τώρα την θέση του, κάτι που θα έκανε αδύνατη μία συμφωνία με τους μελλοντικούς κυρί-αρχους της Καμπούλ. Η Μόσχα επίσης γνωρίζει ότι ένα επίπεδο εντάσεως δι-ατηρεί τους νότιους γείτονές της συ-γκρατημένους. Όταν αυτοί νοιώθουν απειλούμενοι από τους Ταλιμπάν, οι ηγέτες της Κεντρικής Ασίας γίνονται εύκολα συνεργάσιμοι με την Μόσχα

-ηγέτιδα του Οργανισμού Συμφώνου Συλλογικής Ασφαλείας- και καλωσορί-ζουν την ρωσσική στρατιωτική παρου-σία στην περιοχή. Ταυτοχρόνως η Μό-σχα ανησυχεί για την τελευταία εισροή ηρωΐνης από το Αφγανιστάν μέσω των συνόρων, η παραγωγή οπίου έχει δι-πλασιασθεί από την εισβολή του ΝΑΤΟ. Οι δε σφυγμομετρήσεις δείχνουν ότι η ρωσσική κοινή γνώμη είναι πολύ λιγό-τερο ευτυχής από ό,τι ο Πούτιν και ο Νεντβέντεβ εις το να συνδράμουν το ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν.

Ένα άλλο σύνολον πολύπλοκων υπολογισμών οφείλεται στο Ιράν. Η Μόσχα θα προτιμούσε να μην ανα-πτύξει η Τεχεράνη πυρηνικά όπλα. Εν τούτοις πολλοί ρώσσοι αξιωματού-χοι αμφιβάλλουν εάν ακόμη και οι σκληρότερες οικονομικές κυρώσεις -πλήρως υποστηριζόμενες από την Ρωσσία- θα εμπόδιζαν αυτό το αποτέ-λεσμα. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσ-σία έχει οικονομικά συμφέροντα στο Ιράν, των οποίων η απεμπόληση θα ήταν δαπανηρή. Οι εξαγωγές της προς την χώρα έχουν αυξηθεί από 250 εκατ. δολ. το 1995 στα 3,3 δισεκ. δολ. το 2008. Η Μόσχα ελπίζει σε συμβόλαια κατασκευής επιπροσθέτων πυρηνι-κών σταθμών ενεργείας, αναπτύξεως πετρελαιοπηγών και φυσικού αερίου και εφοδιασμό του Ιράν με σύγχρονα όπλα. Απεχθάνεται όμως και να παρά-σχει στους ριζοσπάστες της Τεχεράνης, οποιαδήποτε δικαιολογία δημιουργίας αναταραχής στον Βόρ. Καύκασο.

Μιά επίλυση των προβλημάτων με-ταξύ Τεχεράνης και Ουάσινγκτον θα απειλούσε τα εμπορικά και στρατηγι-κά της συμφέροντα. Δυτικές επενδύ-σεις πιθανόν να έρρεαν στους τομείς ιρανικού πετρελαίου και αερίου, αντα-γωνιζόμενες τις ρωσσικές πολυεθνικές. Η αναίρεση των κυρώσεων και η μεί-ωση των εντάσεων θα επίεζε τις τιμές του πετρελαίου. νέοι αγωγοί μπορεί να κατασκευασθούν για να μεταφέρουν ιρανικού πετρέλαιο στην Ευρώπη. Η παρούσα αποτελμάτωση εξυπηρετεί τους σκοπούς του Κρεμλίνου, ποικιλο-τρόπως. Ως προς δε το ζήτημα του πυ-

ρηνικού προγράμματος της Β. Κορέας, η Ρωσσία θα ήθελε να ιδεί την Πυον-γιάνγκ αφοπλισμένη αλλά αμφιβάλλει για το ό,τι ακόμη και η ισχυρή υποστή-ριξη κυρώσεων θα είχε κάποιο σοβαρό αποτέλεσμα. Ταυτοχρόνως ανησυχεί επειδή μία στρατιωτική κλιμάκωση ή μία πτώση του καθεστώτος στην Πυ-όνγκανγκ, θα μπορούσε να στείλει κύ-ματα προσφύγων στην ρωσσική Άπω Ανατολή.

Το νέο Σύμφωνο μειώσεως Στρατη-γικών Όπλων (START) επιδιώκει κυρί-ως περικοπές στο ρωσσικό πυρηνικό οπλοστάσιο, κάτι που θα συνέβαινε ούτως ή άλλως λόγω γηράνσεως των όπλων. Επιπλέον μειώσεις δεν είναι τόσον σαφείς στα ενδιαφέροντα της Ρωσσίας. Καθώς τα αντιβαλλιστικά συστήματα γίνονται πιο ακριβή και ισχυρά η Μόσχα θα χρειασθεί να συ-ντηρήσει αρκετά βλήματα και πολεμι-κές κεφαλές για να εξασφαλίσει μίαν ικανότητα ανταποδόσεως. Επι της κλι-ματικής αλλαγής, το Κρεμλίνο αναγνω-ρίζει ότι η παγκόσμια υπερθέρμανση θα απαιτήσει τεράστιο κόστος, προκα-λούσα πλημμύρες και καταστρέφου-σα υποδομές. Ακόμη όμως παραμένει συζητήσιμο το πώς η δαπάνη μείωσης της μολύνσεως, θα πρέπει να κατανε-μηθεί μεταξύ των μεγαλυτέρων βιομη-χανικών και εκβιομηχανοποιουμένων χωρών. Όπως και άλλες χώρες, η Ρωσ-σία διαθέτει ένα ισχυρό φιλοανθρακι-κό λόμπυ.

Περιορισμένη αλλά εποικοδομητική συνεργασία

Η Ουάσινγκτον δεν πρέπει ν’ ανα-μένει πολλή βοήθεια από την Μόσχα, όχι επειδή οι αξιωματού-

χοι του Κρεμλίνου πνίγονται από πλη-γωμένο φιλότιμο και παράνοια αλλά επειδή οι προτεραιότητες της Ουάσιν-γκτον δεν είναι δικές τους προτεραιό-τητες. Ίσως -ίσως και να μη τους ενδι-αφέρουν τελείως.

Η αντιστοιχία με τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας είναι διδακτική. Αντιμετωπίζο-ντας το Πεκίνο οι πολιτικοί των ΗΠΑ

18


αντιλαμβάνονται υπαρκτές συγκρού-σεις συμφερόντων. Δεν αισθάνονται υποχρεωμένοι να πατρονάρουν και ψυχοαναλύουν τους κινέζους ομολό-γους τους. Είναι δύσκολο να φαντασθεί κανείς έναν πρόεδρο των ΗΠΑ την πα-ραμονή μιάς συνδιασκέψεως κορυφής στο Πεκίνο να επιπλήττει τον πρόεδρο Χού για την παρωχημένη μαρξιστική του νοοτροπία και να υπόσχεται να δι-αφημίσει τον πρόεδρο Βεν Ζιαμπάο ως αντίβαρο.

Εάν αλληλοσυγκρουόμενα συμφέ-ροντα καθιστούν μία στενή σχέση μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον

απίθανη τα επόμενα χρόνια, υπάρχουν ελπίδες για μεγαλύτερη αισιοδοξία μα-κροπρόθεσμα.

Καθώς η αλληλεπίδραση με τις ΗΠΑ έχει συρρικνωθεί η Ρωσσία βαθμι-αίως ενσωματώνεται στην Ευρώπη, τό-σον οικονομικά, όσον και πολιτιστικά. Επειδή οι αλλαγές αυτές είναι βραδεί-ες και όχι ιδιαιτέρως χαρακτηριστικές έχουν προχωρήσει ως επί το πλείστον απαρατήρητες. Όσο περισσότερο θα αναπτύσσεται η Ρωσσία, τόσον θα κα-θίσταται πιο Ευρωπαία -χωρίς να χάσει την διακριτή της ταυτότητα. Το 2008 ρώσσοι πολίτες έχουν ταξιδεύσει 39 φορές στην Ευρώπη και 19 φορές στην Κίνα περισσότερο από ό,τι στις ΗΠΑ. Από 41.000 ρώσσους φοιτητές που σπούδαζαν στο εξωτερικό το 2008, οι 20.000 ευρίσκοντο σε ινστιτούτα της Ευρώπης και μόνον 5.000 στις ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ το 2009, οι Ρώσσοι ήταν πιθανότερο να αγοράσουν περιουσία στην Βουλγαρία, Μαυροβούνιο, Γερμα-νία, Ισπανία και Τσεχία παρά στις ΗΠΑ.

Αν και κατ’ ανάγκην οι Ρώσσοι δεν θεωρούν εαυτούς ως Ευρωπαίους η συμπεριφορά τους αλλάζει. Ερωτηθέ-ντες τον Απρίλιο 2010 με ποιές χώρες θα έπρεπε να συνεργάζονται περισσό-τερο στην εξωτερική πολιτική, το 50% των ερωτηθέντων Ρώσσων είπαν μ’ εκείνες της Δυτικής Ευρώπης, περισ-σότερο ακόμη και από Λευκορρωσία και Ουκρανία και τις χώρες της ΚΑΚ, (30% είπαν τις ΗΠΑ). Μία πλειοψηφία,

το 53%, είπε το 2009 ότι θα ευνοούσαν την είσοδο της Ρωσσίας στην ΕΕ, εάν εδίδετο ευκαιρία. Οι τάσεις αυτές είναι πιθανόν να συνεχισθούν. Ακόμη κι αν η μέση αύξηση της Ρωσσία είναι αργή, στο μόλις άνω του 4%, όπως προβλέπει η Παγκόσμια Τράπεζα, σε δέκα χρόνια η Ρωσσία θα έχει φθάσει στον ρυθμό εισοδήματος των πτωχοτέρων χωρών της Ευρώπης. Καθώς αναπτύσσεται η χώρα, η μεσαία τάξη της θα εξακο-λουθήσει να επεκτείνεται και να ενσω-ματώνεται στην Ευρώπη. Σε κάποιο σημείο -αν και το πότε ακριβώς είναι αδύνατο να προβλεφθεί- θα υπάρξει πολιτική ανατροπή. Μία φιλελευθερο-ποίησις των θεσμών και σοβαρή προ-σπάθεια ελέγχου της διαφθοράς. Ακό-μη καθώς το ρωσσικό εμπόριο με την Κίνα αυξάνει, η πολιτιστική της ταυτό-τητα θα κλείνει να εξευρωπαΐζεται πε-ρισσότερο. Τελικά, αν και όχι σύντομα, η ιδέα της Ρωσσίας ενσωματούμενης στην ΕΕ μπορεί να γίνει σοβαρή.

Εν τω μεταξύ οι σχέσεις με την Ευ-ρώπη -ειδικώς με την Ανατολική Ευρώπη- θα περιλαμβάνουν, τό-

σον συγκρούσεις, όσον και συνεργα-σίες. Η ενσωμάτωση της Ρωσσίας στην Ευρώπη θα δημιουργήσει αμοιβαία τρωτότητα και είναι πιθανόν να προ-καλέσει αγώνα για το ποιός θα κερδίσει περισσότερο από το εμπόριο. Η αγορά ενεργείας είναι το πιο προφανές παρά-δειγμα. Είναι πιθανόν συγκρούσεις οι-κονομικών συμφερόντων να προκα-λέσουν πολιτικές κρίσεις, οι οποίες θα επισπεύσουν τον εξευρωπαϊσμόν της Ρωσσίας. Πολύ πιθανόν τέτοιες ρήξεις να τύχουν επιτυχούς χειρισμού.

Ακόμη και αν Ρωσσία κι ΗΠΑ δεν αναπτύξουν στενή συνεργασία την ερ-χόμενη δεκαετία οι σχέσεις τους μπο-ρούν να είναι ακόμη και εποικοδομη-τικές. Μία στενή σχέση δεν πρέπει να είναι κακή σχέση και η ρωσσική ρητο-ρική κατά τα παρελθόντα έτη δείχνει ότι, τόσον ο Πούτιν, όσον και ο Μεντε-βέντεβ θα ήθελαν να βελτιώνεται ο τό-νος. Το κύριο προαπαιτούμενο, παρα-δόξως, το οποίον και οι δύο πλευρές

αναγνωρίζουν, είναι τα όρια των κοι-νών τους συμφερόντων. Εάν οι αρμόδι-οι στην Ουάσινγκτον αναμένουν πάρα πολλά, οι διαψευδόμενες ελπίδες θα οδηγήσουν, άπαξ έτι,σε καχυποψίες, ψυχοαναλύσεις και αντιπαραγωγικές υπεραντιδράσεις.

Μακράν ευκαιριακών εκρήξεων προστατευτικής ρητορικής, η διακυ-βέρνησις Obama έχει φερθεί στην Ρωσσία με ρεαλισμό τα τελευταία δύο χρόνια. Τούτο απέδωσε περιορισμένη αλλά αξιόλογη πρόοδον. Το νέο σύμ-φωνο (START) μειώσεως στρατηγικών όπλων, την συμφωνία που επιτρέπει τις μεταφορές του ΝΑΤΟ προς Αφγα-νιστάν μέσω ρωσσικού εδάφους και την ρωσσική ψήφο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για τις κυρώσεις στο Ιράν.

Αυτός ο ρεαλισμός σημαίνει ότι οι ΗΠΑ αποδέχονται πως μπορούν να κάμουν λίγα για τα περαιτέρω εκδη-μοκρατισμό της Ρωσσίας. Συνεχιζό-μενη ανάπτυξη και ενσωμάτωση στην Ευρώπη -αν και δεν είναι εγγυημένη- αντιπροσωπεύει την καλύτερη ελπίδα για πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Όσο πιο πολύ η ρωσσική «ελίτ» κλείνει προς την Ευρώπη- μέσω τουρισμού, εκπαιδεύ-σεως, κοινών επιχειρήσεων και κοινω-νικών επαφών- τόσο μεγαλώνει το με-ρίδιό της στην διατήρηση εγκαρδίων σχέσεων. Η εκ μέρους της ΕΕ κατάργη-ση της «βίζας» για τους Ρώσσους, που ταξιδεύουν στην Ευρώπη, θα επιτάχυ-νε την πρόοδον. Ρεαλισμός επίσης ση-μαίνει ότι η Ουάσιγκτον θα χρειασθεί ν’ αφήσει την Ευρώπη να αναλάβει την πρωτοπορεία στον καθορισμό των σχέσεών της με την Ρωσσία.

Τέτοια παραδοχή πρέπει να είναι ευπρόσδεκτη για μιά υπερφορτωμένη υπερδύναμη, όπως οι ΗΠΑ. Περισσότε-ρο, αντί να επιζητούν να θεραπεύσουν την Ρωσσία, οι ΗΠΑ θα πρέπει κυρίως να συμφωνήσουν με την Ρωσσία -τό-σον, όσον με την Κίνα, την Ινδία και πολλές άλλες χώρες. Τα καλά νέα εί-ναι ότι σε θέματα γνησίως αμοιβαίων συμφερόντων η Ρωσσία είναι έτοιμη να συμφωνήσει.

19


Η ιδεολογική σφραγίδα και τα γεωστρατηγικά αδιέξοδα

της «Νέας» ΤουρκίαςΥπό κ. Χρήστου μηνάγια, Ταξιάρχου ε.α.

Η περιφερειακή πολιτική της Τουρκίας στην επιδίωξή της να καλύψει το κενό ισχύος της Μέσης Ανατολής προέβαλε ιδιαίτερα τη στρατιωτική ισχύ της χώρας, με αποτέλεσμα τον έντονο προβληματισμό όλων των γειτονικών της κρατών. Αυτό, σε συνδυασμό με την πολιτιστική και οι-

κονομική διείσδυση, που επιχειρήθηκε από τουρκικής πλευράς, ενέτεινε έτι πε-ραιτέρω τις ανησυχίες, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να δημιουργούνται πόλοι αντιπαράθεσης έναντι της τουρκικής επεκτατικής πολιτικής στους οποίους η συμμετοχή, είτε φανερά είτε παρασκηνιακά, των Μεγάλων Δυνάμεων είναι ιδι-αίτερα σημαντική.

Ειδικότερα την περίοδο αυτή, το γεγονός που προκαλεί εντύπωση εί-ναι, ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός Τα-γίπ Ερντογάν αποτελεί το αντικείμενο κριτικής της τουρκικής δημοσιογραφι-κής και ακαδημαϊκής κοινότητας, προ-ερχόμενη ακόμη και από τον ίδιο του το χώρο, σε ότι αφορά τη μετουσίωση της πολιτικής των μηδενικών προβλη-μάτων σε πολλαπλά προβλήματα και τη ραγδαία κλιμάκωση της έντασης τόσο στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις, όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η ιδεολογική σφραγίδα της «Νέας» Τουρκίας

Το νέο Σύνταγμα που υποσχέθηκε ο Ταγίπ Ερντογάν στον τουρκι-κό λαό, θα αποτελέσει ταυτόχρο-

να και την ιδεολογική σφραγίδα της «Νέας» Τουρκίας. Ο Ερντογάν ήταν ο μεγάλος νικητής των εκλογών της 12-6-2011 διότι οι Τούρκοι ψηφοφό-ροι, αφενός εκτίμησαν το ζήλο, το όραμα και τη φιλοδοξία του, αφετέ-ρου στο πρόσωπό του αναζητούν τη

σταθερότητα και δεν βρίσκουν άλλη εναλλακτική πρόταση. Επίσης, όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα της έρευνας, που πραγματοποίησε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Besir Atalay, αποκαλύπτεται ότι η ιδεολογι-κή σύνθεση του εκλογικού σώματος που στήριξε τον Ερντογάν παρουσι-άζει μια ιδιάζουσα ιδιομορφία. Συγκε-κριμένα, από τα 21.466.356 ψηφοφό-ρων του ΑΚΡ το 27,1% ανήκουν στους συντηρητικούς ισλαμιστές, το 24,4% στους Τούρκους εθνικιστές, το 16,4% στους ατατουρκιστές-κεμαλιστές, το 7,2% στους σοσιαλδημοκράτες, το 5,9% στους φιλελεύθερους-δημοκρα-τικούς, το 3% στους ακραίους εθνικι-στές και το 1,4% στους Κούρδους εθνι-κιστές.

Ο βασικός προσανατολισμός του ΑΚΡ έχει άμεση σχέση με τον τουρκικό εθνικισμό. Δηλαδή, το ΑΚΡ αποτελεί ένα εθνικιστικό κόμμα που εκτρέφει στο εσωτερικό του, τον ισλαμισμό και εκπροσωπεί τον τουρκο-ισλαμισμό ή τουρκο-ισλαμική σύνθεση (Türk-İslam sentezi). Άλλωστε, είναι ευρέως γνω-στό στην Τουρκία, ότι το όραμα του τουρκο-ισλαμισμού, το 1991, άνοιξε το δρόμο για την εξουσία της χώρας στον Ερμπακάν και τώρα υπερασπίζεται και στηρίζει τον Ερντογάν. Διευκρινίζεται ότι ο τουρκο-ισλαμισμός αποτελεί μια ιδεολογία που αναπτύχθηκε το 1980 από την Εστία Διανοουμένων (Aydınlar Ocağı) και στη συνέχεια αποτέλεσε τη βάση λειτουργίας και διακυβέρνησης της χώρας κατά τη διάρκεια της δικτα-τορίας του στρατηγού Κενάν Εβρέν (9-11-1982 έως 9-11-1989). Η βασική αρχή της ιδεολογίας αυτής αναφέρεται στην ανάδειξη του τουρκισμού μέσω του ισλαμισμού. Οι υποστηρικτές της ήταν η στρατοκρατία, το εθνικιστικό κόμμα ΜΗΡ και οι ισλαμιστές συμπε-ριλαμβανομένου και του Φετουλάχ Γκιουλέν. Όταν ο Ερντογάν ανέλα-βε την εξουσία της χώρας το 2002 οι

(Ο Ταξίαρχος ε.α. Χρήστος Μηνάγιας είναι συγγραφέας του βιβλίου «Η γεωπολιτική στρατη-γική και η στρατιωτική ισχύς της Τουρκίας» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Τουρίκη. Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη μελέτη η οποία βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε πρωτογενείς τουρκικές πηγές και μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ένας χρήσιμος οδηγός για το είδος της απειλής που συνιστούν οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και τις επιδιώξεις της εξω-τερικής πολιτικής της Άγκυρας υπό το μανδύα του νεο-οθωμανισμού. Επίσης, είναι τακτικός αρθρογράφος επί θεμάτων Τουρκίας στην ιστοσελίδα www.geostrategy.gr)

20


στρατηγοί αντιλήφθησαν, ότι ο ισλα-μιστής πρωθυπουργός και το κίνημα Γκιουλέν που τον στηρίζει, αποτελεί απειλή για το κατεστημένο που υπήρ-χε και σχεδίασαν πολλές φορές να τον ανατρέψουν χωρίς κανένα αποτέλε-σμα. Επίσης, πρέπει να τονισθεί ότι ση-μαντική ήταν και η συμβολή του ΜΗΡ για να διατηρηθεί στην εξουσία ο Τα-γίπ Ερντογάν, μετά το υπόμνημα πα-ρέμβασης του στρατού στην πολιτική ζωή της χώρας στις 27-4-2007.

Αναφορικά με τη αποσαφήνιση της σχέσης και της συνεργασίας που υπάρ-χει μεταξύ του Ερντογάν και του Γκιου-λέν κρίνεται σκόπιμο να παρατεθούν τα ακόλουθα πληροφοριακά στοιχεία:

■ Στην Τουρκία υπάρχουν περίπου 20 θρησκευτικές κοινότητες (cemaat και tarikat). Μεταξύ αυτών περι-λαμβάνεται το ισλαμικό κίνημα του Γκιουλέν και η κοινότητα İskender Paşa Cemaati.

■ Ο Ταγίπ Ερντογάν δεν προέρχεται από το ισλαμικό κίνημα του Γκιου-λέν, αλλά ανήκει στην İskender Paşa Cemaati και είχε ως πνευματικούς καθοδηγητές τους Zahit Koktu και Esat Coşan. Η εν λόγω cemaat στήριξε σε όλες τις εκλογικές ανα-μετρήσεις το κόμμα του Ερντογάν, πλην των εκλογών της 12-6-2011, όπου με ανακοίνωση που δημοσί-ευσε στις 2-6-2011 κάλεσε του οπα-δούς της να μη ψηφίσουν το ΑΚΡ, αλλά το εθνικιστικό κόμμα ΜΗΡ του Ντεβλέτ Μπαχτσελί.

■ Το κίνημα Γκιουλέν στηρίζει τον Ερντογάν, διότι θεωρεί ότι με τον τρόπο αυτό, αφενός θα εδραιωθεί και θα ενδυναμωθεί και αφετέρου θα πετύχει την ολοκληρωτική δι-είσδυση και έλεγχο των στρατηγι-κών κέντρων διοίκησης και διακυ-βέρνησης της χώρας.

Τούρκοι αναλυτές θεωρούν, ότι το κόμμα του Ερντογάν αφού πέτυχε να απομονώσει τους στρατιωτικούς θέτοντας τέλος στη στρατιωτική χει-ραφέτηση, έχει αναλάβει πλέον και την αποστολή του εθνικιστικού κόμ-

ματος ΜΗΡ του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Το ΜΗΡ διεξήγαγε τον αγώνα του με συγκρούσεις στους δρόμους, ενώ το ΑΚΡ με πολύ επαγγελματικό και ευέ-λικτο τρόπο, αφού πέτυχε να διαχειρι-σθεί σωστά την οικονομία της χώρας, στη συνέχεια ανέλαβε αναίμακτα την αποστολή των εθνικιστών. Συγκεκρι-μένα, κατάφερε να συνενώσει με επι-τυχία τον ισλαμισμό με τον τουρκισμό και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την κά-λυψη του κενού, που δημιουργούσε το έλλειμμα του ΜΗΡ στην τουρκική κοινωνία.

Επομένως, το ΑΚΡ παρουσιάζεται πλέον ως ένα νέο φιλελευθεροποιη-μένο, εθνικιστικό και τουρκο-ισλαμι-κό κόμμα, το οποίο παράλληλα πέτυ-χε να θέσει στο περιθώριο τις άλλες δύο συνιστώσες της τουρκο-ισλαμι-κής σύνθεσης, το στρατό και το κόμ-μα ΜΗΡ. Επίσης, δεν είναι τυχαίο, ότι μετά τις εκλογές της 12-6-2011 ο Ερ-ντογάν προώθησε στη θέση του προ-έδρου της Εθνοσυνέλευσης τον Cemil Çiçek, ο οποίος εκπροσωπεί το τουρ-κο-ισλαμισμό στο κυβερνόν κόμμα ΑΚΡ. Επισημαίνεται, ότι ο Çiçek πριν το 1980 ανήκε στο εθνικιστικό κόμ-μα ΜΗΡ και κατόπιν μεταπήδησε στο κόμμα Anavatan Partisi του Τουργκούτ Οζάλ. Στη συνέχεια, όταν ο Ταγίπ Ερ-ντογάν και ο Αμπντουλάχ Γκιούλ ίδρυ-σαν το κόμμα ΑΚΡ και ανέλαβαν την εξουσία της χώρας το 2002, ο Çiçek έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στον κα-θορισμό των σχέσεων της συντηρητι-κής εθνικιστικής βάσης του κόμματος με το κράτος.

Από τα μηδενικά προβλήματα στα πολλαπλά προβλήματα

Η Τουρκία προέβαλε ιδιαίτερα την πολιτική των μηδενικών προβλη-μάτων, ωστόσο η μετουσίωση

της σε πολιτική απόκτησης μεγίστου οφέλους από τους γείτονες κατέδει-ξε σε όλους ότι, αφενός ο τουρκικός τρόπος σκέψης έχει παραμείνει αναλ-λοίωτος, αφετέρου ο τουρκο-ισλαμι-κός εθνικισμός έχει προσανατολισμό

προς όλες τις κατευθύνσεις. Ιδιαίτερα αποκαλυπτικό εν προκειμένου είναι το άρθρο του Τούρκου δημοσιογρά-φου Dogan Heper στην εφημερίδα Milliyet/29-9-2011 όπου αναγράφο-νται τα εξής:

«Πώς ήταν ο Ερντογάν πριν ένα χρό-νο και πώς είναι τώρα; Με μια ήπια έκ-φραση έχει αλλάξει 180 μοίρες…. Η αναθέρμανση των τουρκο-συριακών σχέσεων με τις αποφάσεις για άρση της βίζας, κατασκευή φραγμάτων και αγω-γών νερού δημιούργησε την εντύπωση ότι τα δύο κράτη σχεδόν αποφάσισαν να γίνουν ένα. Οι σχέσεις με τον Καντάφι βρισκόταν στην ίδια κατάσταση. Ο Ερ-ντογάν έλεγε ότι η Λιβύη ανήκει στους Λίβυους και αντιτάχθηκε στους νατο-ϊκούς βομβαρδισμούς. Όμως αμέσως μετά άλλαξε ρότα. Φθάσαμε στα πρό-θυρα του πολέμου με την Κύπρο. Αιτία ήταν η έρευνα πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Γίνα-με θανάσιμοι εχθροί με το Ισραήλ. Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών υποστη-ρίζει το δικαίωμα της Κυπριακής Δημο-κρατίας, να αξιοποιήσει τα υποθαλάσσια αποθέματα φυσικού αερίου στην Ανατο-λική Μεσόγειο. Οι σχέσεις με την Αρμε-νία όχι μόνο δεν διορθώθηκαν, αλλά έγι-νε ακριβώς το αντίθετο. Η σχέση με το Αζερμπαϊτζάν για “ένα έθνος δύο κράτη” παραμερίσθηκε. Το Ιράν είναι ιδιαίτερα ενοχλημένο με την Τουρκία για την εγκα-τάσταση του (νατοϊκού) ραντάρ. Η Ελλά-δα προκαλεί την Τουρκία. Αυτό έκανε στο παρελθόν, αυτό κάνει και τώρα. Το ΡΚΚ επιδεικνύει ότι θα λάβει βοήθεια και υποστήριξη από το εξωτερικό.»

Εάν σε όλα αυτά προστεθεί και η εγκατάσταση από το Ισραήλ στο βό-ρειο Ιράκ 6 μη επανδρωμένων αερο-σκαφών Heron υπό τον έλεγχο της Κουρδικής Περιφερειακής Διοίκησης του Βορείου Ιράκ, τότε διαπιστώνεται, ότι τα πολλαπλά προβλήματα λαμβά-νουν ιδιαίτερα σημαντικές διαστάσεις για την τουρκική πλευρά. Τονίζεται, ότι σύμφωνα με πληροφορίες, που δεν έχουν διαψευσθεί, ο Mesud Barzani υπέγραψε συμφωνία με το Ισραήλ για την εγκατάσταση 4 Heron στην αερο-

21


πορική βάση Ηalidiye και 2 στο αερο-δρόμιο της Μοσούλης, ενώ Ισραηλινοί στρατιωτικοί σύμβουλοι και επιτελείς πληροφοριών θα εκπαιδεύσουν τους Κούρδους ομολόγους τους στη Μο-σούλη. Ο Τούρκος δημοσιογράφος Kadri Gürsel σε άρθρο του στην εφη-μερίδα Milliyet/3-10-2011 αναφέρει, ότι τα Heron αφενός αποτελούν την απάντηση των Ισραηλινών στην πολι-τική που εφάρμοσε ο Ερντογάν αναφο-ρικά με τους Παλαιστινίους, αφετέρου θα δημιουργήσουν μια σοβαρή απειλή για την Τουρκία δεδομένου ότι, πέραν του Ιράν, θα παρακολουθούνται οι κι-νήσεις των τουρκικών ενόπλων δυνά-μεων και πιθανόν οι πληροφορίες αυ-τές να προωθούνται στο ΡΚΚ, πριν τη διεξαγωγή οποιασδήποτε επιχείρησης των κουρδικών ανταρτικών τμημάτων.

Σε αντιστάθμισμα όλων των παρα-πάνω και προκειμένου οι Ηνωμένες Πολιτείες να μετριάσουν την αντίδρα-ση της Άγκυρας, αποφάσισαν να δια-θέσουν στην Τουρκία 3 επιθετικά ελι-κόπτερα Super Cobra των Αμερικανών πεζοναυτών, που βρίσκονται στο Αφ-γανιστάν. Συνακόλουθα δε, συζητείται η περίπτωση διάθεσης στην Τουρκία ενός ή δύο επιθετικών μη επανδρω-μένων αεροσκαφών Predator. Επειδή όμως η τελική απόφαση για διάθεση έγκειται στη δικαιοδοσία του αμερι-κανικού κογκρέσου, προτάθηκε και η

εναλλακτική περίπτωση 5ετούς υπε-νοικίασης και εγκατάστασής τους, υπό τον αμερικανικό έλεγχο, στην αεροπο-ρική βάση του Ιντσιρλίκ της Τουρκίας. Άλλωστε, η περίπτωση μιας ενδεχόμε-νης εγκατάστασης των Predator στην Τουρκία πιθανόν να σχετίζεται και με την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Ιράκ στο τέλος του 2011, για τον έλεγχο των περιοχών εν-διαφέροντος των ΗΠΑ.

Ραγδαία κλιμάκωση της έντασης στις Τουρ-κο-Ισραηλινές σχέσεις

Μετά τη δημοσιοποίηση της έκ-θεσης του ΟΗΕ για το Mavi Marmara, η οποία δεν ικανο-

ποιεί τις απαιτήσεις της Άγκυρας, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών στις 2-9-2011 εξέδωσε ανακοίνωση, η οποία αναφέρει τα εξής: «Το Ισραήλ πριν από 15 μήνες περίπου, στις 31 Μαΐου 2010 πραγματοποίησε μια ένοπλη επίθεση στα διεθνή ύδατα της Μεσογείου σε ένα στολίσκο που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα και στο οποίο επέβαι-ναν εκατοντάδες άτομα από 32 χώρες. Κατά την επίθεση αυτή, στρατιωτικοί του Ισραήλ σκότωσαν 9 πολίτες, 8 Τούρ-κους και 1 Αμερικανό, τραυμάτισαν αρ-κετούς και οδήγησαν με τη βία το πλοίο με τους επιβάτες του στο Ισραήλ…….

Κανένα κράτος δεν βρίσκεται υπερά-νω των νόμων. Ο κόσμος πλέον αλλάζει. Από την πρώτη στιγμή προδιαγράψαμε τη στάση μας έναντι αυτής της παράνο-μης ενέργειας του Ισραήλ. Τα μέτρα που αποφάσισε να λάβει η κυβέρνησή μας εί-ναι τα εξής:

■ Οι διμερείς σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ θα υποβαθμισθούν σε επίπεδο Γραμ-ματέα Β΄. Όλο το προσωπικό που έχει βαθμό μεγαλύτερο του Γραμματέα Β΄ το αργότερο μέχρι την Τετάρτη (7-9-2011) θα επιστρέψει στις χώρες του.

■ Αναστάλθηκαν όλες οι στρατιωτικές συμφωνίες μεταξύ Τουρκίας και Ισ-ραήλ.

■ Η Τουρκία ως μια χώρα που διαθέτει τις μεγαλύτερες ακτές στη Μεσόγειο, θα λάβει κάθε είδους μέτρο που θε-ωρεί αναγκαίο/επιβεβλημένο για την ελευθερία ναυσιπλοΐας στην Ανατολι-κή Μεσόγειο.

■ Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τον απο-κλεισμό, που εφαρμόζει το Ισραήλ στη Γάζα. Θα εξασφαλίσουμε να εξετασθεί στο Διεθνές Δικαστήριο ο αποκλεισμός, που εφαρμόζει το Ισρα-ήλ στη Γάζα από την 31-5-2010. Για το θέμα αυτό αναλαμβάνουμε πρωτο-βουλίες για να κινητοποιηθεί ο ΟΗΕ.

■ Θα παρέχουμε κάθε αναγκαία υπο-στήριξη για να δικαιωθούν όλα τα θύματα, Τούρκοι και αλλοδαποί, της επίθεσης του Ισραήλ.

22


Εμείς ως Τουρκία κάθε φορά εκπρο-σωπούμε την έννοια της ειρήνης και όχι του πολέμου. Την έννοια της δικαιοσύ-νης και όχι της καταπίεσης και του κατα-ναγκασμού. Η εξωτερική μας πολιτική στηρίζεται σε αυτή τη βασική αρχή.

Στα πλαίσια αυτά, όπως υψώσαμε τη φωνή μας έναντι των σφαγών/γενοκτο-νιών στη Βοσνία και στο Κόσσοβο, έτσι αντιδράσαμε εναντίον των απάνθρω-πων επιθέσεων του Ισραήλ που γίνονται στη Γάζα. Η Τουρκία κάθε φορά επέδει-ξε μια ειλικρινή και εποικοδομητική συ-μπεριφορά, προκειμένου να αποτρέψει τις εξελίξεις που επηρεάζουν αρνητικά την περιφερειακή και παγκόσμια ειρήνη και σταθερότητα. Στο σημείο που φθά-σαμε, υπεύθυνη είναι η κυβέρνηση του Ισραήλ. Εφόσον η κυβέρνηση του Ισρα-ήλ δεν προβεί στα απαιτούμενα βήματα, δεν υπάρχει περίπτωση επιστροφής από την παρούσα κατάσταση.»

Υπόψη, ότι η παραπάνω ανακοί-νωση έγινε από το υπουργείο Εξωτε-ρικών μιας χώρας, που κατηγορείται για τις γενοκτονίες των Ποντίων, των Αρμενίων και του κουρδικού λαού. Υπόψη, ότι η παραπάνω ανακοίνω-ση έγινε από τη χώρα των ομαδικών τάφων και τη χώρα που χρησιμοποι-εί χημικά όπλα εναντίον των ανταρ-τών της κουρδικής εξέγερσης, που διεκδικούν τα ατομικά τους δικαιώ-ματα, των οποίων η καταπάτηση εί-ναι γνωστή σε όλο το δυτικό κόσμο. Υπόψη, ότι η παραπάνω ανακοίνωση έγινε από τη χώρα που βομβαρδίζει χωρίς άδεια τις περιοχές του βορείου Ιράκ, σκοτώνοντας μέσα σε 15 ημέ-ρες 160-180 Κούρδους αντάρτες και καταστρέφοντας εσκεμμένα νεκρο-ταφεία Κούρδων ανταρτών στις πε-ριοχές Haftanin και Zap του βορείου Ιράκ, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι των περιοχών αυτών να δηλώνουν, ότι η ανικανότητα του τουρκικού στρατού δεν σέβεται ούτε τον νεκρό Κούρδο. Τέλος, η παραπάνω ανακοίνωση έγινε από τη χώρα, που κατέχει παράνομα το βόρειο τμήμα της Κύπρου, χωρίς να σέβεται τις αποφάσεις των διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών.

Κλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο

Κατά την τουρκική κυβέρνηση, η Κυπριακή Δημοκρατία κατηγο-ρείται, διότι η ενεργειακή της πο-

λιτική και η γεώτρηση που πραγματο-ποιεί είναι ασύμβατες με το διεθνές δίκαιο, αποτελούν μια πολιτική προ-βοκάτσια και έχουν ως στόχο να ενδυ-ναμώσουν και να ισχυροποιήσουν το status της ελληνοκυπριακής πλευράς. Στα πλαίσια αυτά, η τουρκική στρατη-γική, σύμφωνα με έγκριτους Τούρκους δημοσιογράφους, βασίζεται στους ακόλουθους άξονες:

1Ος ΑξΟΝΑς Τα τουρκικά πολεμι-κά πλοία θα συνοδεύουν τα πλοία που μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα με απώτερο σκο-πό, να αρθεί ο ισραηλινός αποκλει-σμός: Επικριτική απάντηση στον εν λόγω άξονα που επιδιώκει τη απομό-νωση του Ισραήλ, δίδει ο Τούρκος δη-μοσιογράφος Κadri Gursel σε άρθρο του στην εφημερίδα Milliyet/15-9-2011 με τίτλο «Η αναφορά για πόλεμο απο-τελεί μια δυσβάστακτη επιπολαιότη-τα», όπου αναγράφει τα εξής: «Η Τουρ-κία δεν αναγνωρίζει τον αποκλεισμό της Γάζας και θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την ελευθερία της ναυσιπλοΐας στην Ανατολική Μεσόγειο. Όμως, εάν υπάρξει μια θερμή συγκρουσιακή κατάσταση με-ταξύ Ισραήλ και Τουρκίας τότε είναι σί-γουρο, ότι θα υπάρχει ο αποκλεισμός. Εάν το Ισραήλ δεν αντιδράσει σε μια προκλητική ενέργεια της Τουρκίας και αρθεί ο αποκλεισμός της Γάζας τότε θα ανατραπούν οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο σε βάρος του Ισραήλ.»

2Ος ΑξΟΝΑς Να παρεμποδισθεί και να αποτραπεί η Κυπριακή Δημοκρατία από τη γεώτρηση: Ο Τούρκος δημο-σιογράφος Sami Kohen σε άρθρο του στην εφημερίδα Milliyet/4-10-2011 με τίτλο «Γιατί η διεθνής κοινότητα στη-ρίζει του Ελληνοκυπρίους» αναγράφει

τα εξής: «Οι Ελληνοκύπριοι προετοίμα-σαν και έθεσαν σε εφαρμογή το σχέδιό τους αρκετό καιρό πριν. Η στρατηγική της Τουρκίας στηρίχθηκε κατά βάση στα αντίποινα και στις παρακωλύσεις και δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα. Εάν συνεχισθεί αυτό, τότε θα ενδυναμωθεί ακόμη περισσότερο η θέση της διακυ-βέρνησης Χριστόφια.». Επίσης, για το θέμα αυτό ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι απόψεις του Τούρκου καθηγητή διεθνούς δικαίου και δικαίου των θα-λασσών Yücel Acer σε άρθρο του στο περιοδικό Aksiyon/26-9-2011, όπου αναγράφονται τα εξής: «Η νομική διά-σταση της κρίσεως που δημιουργήθηκε λόγω της γεώτρησης συνοψίζεται στα εξής ερωτήματα:

■ Η περιοχή γεωτρήσεων των Ελληνο-κυπρίων ευρίσκεται εντός της Απο-κλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Τουρκίας; Η Ελληνοκυπριακή πλευρά δεν πραγματοποιεί γεώτρη-ση στην υπάρχουσα ή στην πιθανή ΑΟΖ της Τουρκίας. (σ.σ. ως πιθανή τουρκική ΑΟΖ οι Τούρκοι θεωρούν την περιοχή μεταξύ Κύπρου-Ρόδου-Κρήτης). Απλώς έδωσε την άδεια διε-ξαγωγής γεωτρήσεως στην περιοχή, που ισχυρίζεται, ότι της ανήκει και η οποία δημιουργήθηκε με συμφωνίες, που υπέγραψε με το Ισραήλ και την Αί-γυπτο. Η Τουρκία δεν βρίσκει νόμιμες τις μονομερείς συμφωνίες διότι αυτές δεν έλαβαν υπόψη την “TΔΒΚ” (σ.σ. εννοεί το ψευδοκράτος).

■ Το ελληνοκυπριακό τμήμα μπορεί να ανακηρύξει από μόνο του την ΑΟΖ; Αυτό είναι νόμιμο; Οι χώρες έχουν το δικαίωμα να ανακηρύξουν μονομε-ρώς την ΑΟΖ. Ωστόσο, σε περίπτωση που η ΑΟΖ τέμνεται με άλλες χώρες, θα πρέπει να υπάρξουν συμφωνίες οριοθέτησής της. Οι Ελληνοκύπριοι έδωσαν την άδεια ερευνών φυσικού αερίου στην εταιρεία Noble, στηρι-ζόμενοι στις συμφωνίες οριοθέτησης της ΑΟΖ, που υπέγραψαν το 2003 με την Αίγυπτο και στο τέλος του 2010 με το Ισραήλ.

■ Σε ποια βήματα μπορεί να προβεί η

23


Τουρκία στηριζόμενη στο διεθνές δίκαιο; Δυστυχώς η Τουρκία δεν έχει τη δυνατότητα για επιβολή αποτελε-σματικών διεθνών νομικών κυρώσε-ων. Η λήψη μέτρων από την Τουρκία εναντίον των Ελληνοκυπρίων φαίνε-ται δύσκολη. Ωστόσο, στο όνομα της “ΤΔΒΚ” (σ.σ. εννοεί το ψευδοκράτος) και στηριζόμενη στην ιδιότητα της εγγυήτριας χώρας, μπορεί να κινητο-ποιηθεί και να προσπαθήσει να εμπο-δίσει τέτοιου είδους δραστηριότητες. Όμως αυτό θα αυξήσει τον κίνδυνο δημιουργίας σύγκρουσης στην Ανα-τολική Μεσόγειο. Τέλος, το πιο ισχυρό χαρτί που έχει στα χέρια της η Άγκυρα αφορά στην πραγματοποίηση ερευ-νών φυσικού αερίου με την άδεια που θα λάβει από την “ΤΔΒΚ” για έρευνες στις περιοχές της ΑΟΖ, που ανακηρύ-χθηκε από τους Ελληνοκυπρίους.»

3Ος ΑξΟΝΑς Πραγματοποίηση πολύ συχνών και εμφανών περιπολιών στην Ανατολική Μεσόγειο εφαρμό-ζοντας την τακτική των προκλήσε-ων που πραγματοποιούν τα τουρκι-κά πλοία, τα μαχητικά αεροσκάφη και τα πλοία επιστημονικών ερευ-νών στο Αιγαίο: Ο Τούρκος αρθρο-γράφος İhsan Dağı σε άρθρα του στην εφημερίδα Zaman στις 23 και 27-9-2011 επικρίνει την κυβέρνηση Ερντο-γάν αναγράφοντας τα εξής: «Η Κύπρος αποτελεί το πιο επιτυχημένο πεδίο δρά-σης της Εργκένεκον (σ.σ. οργάνωση ανα-τροπής του Ερντογάν). Οι αναφορές για αποτροπή των ερευνών φυσικού αερίου των Ελληνοκυπρίων, με χρησιμοποίηση, εφόσον χρειασθεί, του τουρκικού στόλου και έξοδός του στην Ανατολική Μεσόγειο μου θύμισε, χωρίς παρεξήγηση, την πα-λιά Τουρκία. Κατ’ εμέ, μια τέτοια Τουρκία που επιθυμεί να επιδεικνύει τη στρατιω-τική της ισχύ πέφτει σε αντιφάσεις με το όραμα και την πρακτική της εξωτερικής πολιτικής που καλλιέργησε τα τελευταία χρόνια. Η νέα Τουρκία έχει ανάγκη από ειρήνη και αυτό πρέπει να εξασφαλισθεί από τους πολιτικούς. Εάν εσείς στην πε-ριφερειακή πολιτική παρουσιάσετε ως προτεραιότητα τη στρατιωτική ισχύ, τότε

αυτό θα φοβίσει τους γύρω σας και θα τους ενώσει εναντίον σας. Στην πολιτική ιστορία υπάρχουν πολλά παραδείγματα με περιφερειακές και παγκόσμιες συμ-μαχίες, που έγιναν εναντίον ανερχόμε-νων δυνάμεων. Τέτοιες πολώσεις γενικά έχουν ως επακόλουθο μια θερμή σύ-γκρουση. Η κυβέρνηση πήρε το 50% για να οδηγήσει τα πολεμικά πλοία στη Με-σόγειο και να βουλιάξει την ανερχόμενη Τουρκία; Κατά τη γνώμη σας η χούντα του 2004 (σ.σ. εννοεί το στρατιωτικό κα-τεστημένο) γιατί ήθελε τον (ελληνοτουρ-κικό) πόλεμο; Σήμερα εάν γίνει πόλεμος, ποίου συμφέροντα θα εξυπηρετηθούν; Είστε σίγουροι ότι αυτοί, που συνέταξαν τα σχέδια του παρελθόντος, δεν συντάσ-σουν σήμερα παρόμοια σχέδια και δεν τα εφαρμόζουν έχοντας υπό τον έλεγχό τους τον (τουρκικό) στόλο, όπου και εάν ευρίσκεται; Μην παίξουμε το παιχνίδι αυ-τών που επιθυμούν να εμποδίσουν την εξέλιξη, την ομαλοποίηση και τον εκδη-μοκρατισμό της Τουρκίας.» Τονίζεται ιδιαίτερα, ότι ο εν λόγω αρθρογράφος:

■ Σε προηγούμενο άρθρο του, προέ-τρεψε τον πρωθυπουργό Ερντογάν να συνέλθει από τη «μέθη της εξου-σίας» και να μη βάλει τη χώρα σε μια «θερμή συγκρουσιακή» κατάσταση με το Ισραήλ.

■ Συγκαταλέγεται μεταξύ των ση-μαντικών στελεχών του Φετουλάχ Γκιουλέν που αποτέλεσε τον αθέατο συντελεστή στήριξης της προεκλο-γικής εκστρατείας του Ταγίπ Ερντο-γάν και θεωρείται ως μέντορας του Τούρκου πρωθυπουργού. Επίσης, ο Γκιουλέν, με το ισλαμικό θρησκευτι-κό κίνημα, του οποίου ηγείται μπό-ρεσε να διεισδύσει στον τουρκικό κρατικό μηχανισμό (αστυνομία, στρατό, ΜΙΤ, δικαιοσύνη κ.λπ.) και να αποτελεί το «βαθύ κράτος» της ισλαμικής διακυβέρνησης της χώ-ρας.

■ Συμπερασματικά, η κατάσταση που διαμορφώνεται από την ανάλυση των παραπάνω δεδομένων έχει ως ακολούθως:

■ H Τουρκία, προσπαθώντας να επι-φορτισθεί έναν περιφερειακό και

εν μέρει διεθνή ρόλο, ώστε να έχει λόγο στο σχεδιασμό του νέου διε-θνούς σκηνικού, ενσωμάτωσε στον ήδη βεβαρημένο τομέα εθνικής ασφάλειας, τους κινδύνους και απει-λές που αντιμετωπίζουν τρίτες χώ-ρες. Τούτο αποτυπώνεται πλήρως στη μεταστροφή των μηδενικών προβλημάτων του Νταβούτογλου, σε πολλαπλά προβλήματα με τη Συ-ρία, το Ιράν, το Ιράκ, την Αρμενία, την Ελλάδα, την Κύπρο ακόμη και το Αζερμπαϊτζάν.

■ Μετά την έναρξη των εξεγέρσεων της «Αραβικής Άνοιξης» στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική εντατικοποιήθηκαν οι συζητήσεις, για το εάν η Τουρκία αποτελεί τη «χώρα πρότυπο» για την ανασυ-γκρότηση των χωρών του εν λόγω γεωγραφικού χώρου. Όμως, επειδή αυτό αντιμετωπίσθηκε με επιφύ-λαξη από τις ηγεσίες των Αδελφών Μουσουλμάνων, η τουρκική στρα-τηγική άλλαξε κατεύθυνση και πλέ-ον επικεντρώνεται στον άξονα να αναδειχθεί ο Ερντογάν ως ο «ηγέτης πρότυπο», προβάλλοντας ιδιαίτερα την ανοικτή αντιπαράθεση του με το Ισραήλ.

■ Η στρατηγική της ισλαμικής κυ-βέρνησης του ΑΚΡ, προσπάθησε να εκμεταλλευθεί το περιστατικό του Mavi Marmara με σκοπό, αυτό να μετατραπεί σ’ ένα πολυδιάστατο πρόβλημα με δικαίωμα παρέμβα-σης τρίτων και εξωτερικών παρα-γόντων όπως, η Χαμάς, η Αίγυπτος, η Χεζμπολάχ, το Ιράν, ακόμη και η Συρία, και ενώ οι εξεγέρσεις της «Αραβικής Άνοιξης» ευρίσκονται σε εξέλιξη. Άλλωστε, οι επισκέψεις του Ερντογάν στην Αίγυπτο (12 και 13-9-2011), στην Τυνησία (14-9-2011) και στη Λιβύη (15-9-2011), συνοδευ-όμενος από 80 επιχειρηματίες, μόνο τυχαίες δεν ήταν και επιβεβαιώνουν την παραπάνω εκτίμηση.

■ Σε ότι αφορά στα τεκταινόμενα στην Ανατολική Μεσόγειο, η Άγκυρα δεν μπορεί ούτε να σηκώσει το ανά-στημα της, ούτε να συναγωνισθεί σε

24


ισχύ το Ισραήλ. Απλώς, επιδεικνύει μια αποτρεπτική στάση ενόψει των ενεργειακών εξελίξεων της Ανατο-λικής Μεσογείου και του άξονα συν-εργασίας Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδος.

■ Η κυβέρνηση του Ερντογάν βλέ-ποντας, ότι δεν μπορεί να αποτρέ-ψει την Κύπρο από τις γεωτρήσεις για εντοπισμό υδρογονανθράκων στον κυπριακό θαλάσσιο χώρο, στις αρχές Ιουλίου προέβαλε την άρση του αποκλεισμού της Γάζας, ως κύ-ρια απαίτηση για την ομαλοποίη-ση των σχέσεων της με το Ισραήλ, γνωρίζοντας φυσικά ότι αυτό δεν επρόκειτο να γίνει αποδεκτό. Στη συνέχεια, βλέποντας ότι η Κύπρος και το Ισραήλ δεν υπαναχωρούν από τις θέσεις τους, οι Τούρκοι έθεσαν σε εφαρμογή τη στρατη-γική των προκλήσεων, ειδικά σε ότι αφορά στην πραγματοποίηση ερευνών στην κυπριακή και ελλη-νική ΑΟΖ. Άλλωστε, μια από τις βα-σικές επιδιώξεις της Άγκυρας είναι η δημιουργία γκρίζων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως έγινε και στο Αιγαίο. Τούτο θα πρέπει να τύ-χει ιδιαίτερης προσοχής δεδομένου ότι, όσο συνεχίζεται η κρίση τόσο θα επιδεινώνεται η κατάσταση και θα μειώνονται οι πιθανότητες για εκτόνωσή της.

■ Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι, η ενέργεια της Κυπριακής Δημοκρα-τίας για εξόρυξη υδρογονανθρά-κων στην Ανατολική Μεσόγειο, πέραν των οικονομικών και πολιτι-κών διαστάσεων που έχει, ανατρέ-πει τους τουρκικούς σχεδιασμούς αναφορικά με το κυπριακό και το Αιγαίο. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία που αποκαλύφθηκαν από τη δικαστική διαδικασία της υπό-θεσης Εργκένεκον και των σχεδίων επιθετικής ενεργείας εναντίον της Ελλάδος στη Θράκη και στο Αιγαίο, οι Τούρκοι επιτελείς εκτιμούσαν, ότι η Ελλάδα αρχικά θα επιζητούσε την επίλυση του κυπριακού προβλήμα-τος και μετά θα προέβαινε στην επέ-κταση των χωρικών της υδάτων. Για

το λόγο αυτό η τουρκική στρατηγι-κή στηρίχθηκε στην άποψη, ότι η μη επίλυση του κυπριακού θα ισχυρο-ποιούσε τη θέση της Άγκυρας δεδο-μένου, ότι η Κύπρος θα παρέμενε ως «ενέχυρο» στα χέρια της Τουρκίας.

■ Για τους Τούρκους η έννοια της άμυ-νας και ασφάλειας δεν έχουν μόνο στρατιωτική διάσταση, αλλά ταυτό-χρονα περιλαμβάνουν ένα πλαίσιο πολιτικών, οικονομικών, νομικών, κοινωνικών, ψυχολογικών, τεχνο-λογικών και γεωγραφικών παραγό-ντων, οι οποίοι συνεχώς αξιολογού-νται και επιδιώκεται η αναβάθμισή τους. Η Τουρκία, με την ποιοτική αναβάθμιση και αύξηση του πληθυ-σμού, την αναπτυσσόμενη οικονο-μική δύναμη, η οποία διαθέτει ένα σημαντικό, διεθνώς, πυρήνα αντα-γωνιστικών επιχειρήσεων, την νέα πολιτική και διοικητική δομή, που βρίσκεται σε εξέλιξη και την αύξη-ση της μαχητικής ισχύος της χώρας, με σύγχρονα οπλικά συστήματα, δι-αμορφώνει μια πολυδιάστατη απει-λή η οποία επιβαρύνει έτι περαιτέ-ρω το ήδη δυσμενές για την Ελλάδα ισοζύγιο ισχύος. Συνακόλουθα δε, επισημαίνεται ότι, όταν οι Τούρκοι αξιολογούν τα στοιχεία εθνικής ισχύος του αντιπάλου, δίδουν μεγα-λύτερη βαρύτητα στην οικονομική ισχύ, ενώ κατά την αξιολόγηση της στρατιωτικής ισχύος δεν λαμβά-νουν υπόψη μόνο τον αριθμό των οπλικών συστημάτων, αλλά την ποιότητά τους, τον εκσυγχρονισμό τους, τους πιθανούς στόχους που θα πλήξουν και τη χρησιμοποίησή τους, από μια ηγεσία με επιρροή και αποφασιστικότητα. Ωστόσο, τα αδιέξοδα της πολιτικής του «στρατηγικού βάθους» του υπουρ-γού Εξωτερικών Νταβούτογλου, η αναθεώρηση του Συντάγματος χωρίς να υπάρχει η εμπειρία για τη λειτουργία μιας τόσο σοβαρής δη-μοκρατικής διαδικασίας, η ρήξη του Ερντογάν με τους στρατηγούς και οι αδυναμίες των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων να αντιμετωπίσουν τους

αντάρτες του ΡΚΚ και εν γένει της κουρδικής εξέγερσης αποτελούν παράγοντες, οι οποίοι μειώνουν αισθητά την τουρκική εθνική ισχύ, επηρεάζοντας άμεσα το ισοζύγιό της με την Ελλάδα και την Κύπρο. Φυσικά, αυτό δεν θα πρέπει να στερεί από την ελληνική πλευρά το αίσθημα της εγρήγορσης, διότι δυστυχώς οι γείτονές μας έχουν αποδείξει στο παρελθόν ότι, παρά τα εσωτερικά τους προβλήματα, το εθνικιστικό τουρκο-ισλαμικό τους πνεύμα παραμένει αμετάβλητο και σταθερό.

■ Πρέπει να τύχει ιδιαίτερης αξιο-λόγησης η ιδεολογική κατανομή των ψηφοφόρων του κυβερνόντος κόμματος στην Τουρκία, διότι όπως προκύπτει το μεγαλύτερο τμήμα αυτών είναι εθνικιστές και κεμα-λιστές-ατατουρκιστές. Ίσως αυτή να είναι και η βασική αιτία, που ο Τούρκος πρωθυπουργός έχει ανε-βάσει κατά πολύ τους εθνικιστικούς τόνους τόσο με το κουρδικό, όσο και με τα λοιπά περιφερειακά προ-βλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα.

■ Αφενός τα αδιέξοδα της πολιτικής του Νταβούτογλου είναι πασιφα-νή, αφετέρου ο μηχανισμός του «βαθέος ισλαμικού κράτους» του Φετουλάχ Γκιουλέν προτρέπει τον πρωθυπουργό Ερντογάν να συνέλ-θει από τη «μέθη της εξουσίας» και να μη βάλει τη χώρα σε μια «θερ-μή συγκρουσιακή» κατάσταση με το Ισραήλ. Ειδικά σε μια περίοδο, όπου, οι απειλές που δημιουργού-νται είναι πολυδιάστατες και πιθα-νόν μη αντιμετωπίσιμες. Άλλωστε, για κάθε αποτυχία που θα παρουσι-ασθεί στην πολιτική του Ερντογάν, αναφορικά με τα κύρια θέματα της πολιτικής επικαιρότητας, όπως το κουρδικό και το κυπριακό, θα υπάρ-ξει σοβαρή αντίδραση από το σύ-νολο της τουρκικής κοινής γνώμης με αποτέλεσμα μέχρι και την πιθανή δρομολόγηση μη αναμενόμενων πολιτικών εξελίξεων.

25


Το Στρατηγικό Περιβάλλον της Μεσογείου(Γ) Στρατηγική αξιολόγηση της μεσογειακής περιοχής

Υπό Δρ. ιωάννου Παρίση, Υποστρατήγου ε.α., Διδάκτορος Πολιτικής Επιστήμης Παν. Κρήτης

Γενικά

Για τη συστηματικότερη ανάλυση και την κα-λύτερη κατανόηση της στρατηγικής σημασίας της λεκάνης της Μεσογείου, θα εξετασθούν κυ-ρίως η αξία των κύριων στρατηγικών σημείων

– όπως στενών και νήσων – καθώς και οι διαμορφού-μενοι άξονες γεωστρατηγικής επιρροής. Σημαντικό παράγοντα εν προκειμένω αποτελούν οι στρατηγικές πρώτες ύλες – κυρίως πετρέλαιο και φυσικό αέριο – τα κοιτάσματα των οποίων στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική είναι σημαντικά. Ωστόσο, αυτά

εξετάζονται με πλήρη ανάπτυξη στο επόμενο άρθρο.Ήδη, στις αρχές του 19ου αιώνα, ο αγώνας για τον έλεγχο της Μεσογείου και

των οδών προς την Ανατολή, μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας, είχε αρχίσει με ένταση για να καταλήξει σε βρετανική κυριαρχία ενός αιώνα μέχρις ότου απειλήθηκε από την Ιταλία στη δεκαετία του 1930. Τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών δυνά-μεων και η ιδιαίτερη στρατηγική αξία της Μεσογείου, κατέστησαν την περιοχή θέατρο επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων του 20ου αιώνα. Ειδικώς κατά τον Β’ΠΠ, η Μεσόγειος αποτέλεσε το στρατηγικό μοχλό των Συμμάχων, πρώτα εναντίον της εισβολής του Άξονα στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια για την αντεπίθεση προς ανακατάληψη της Ευρώπης. Η Βόρεια Αφρική προσέφερε το αναγκαίο στρατηγικό βάθος στις επιχειρήσεις των Συμ-μάχων και τον χώρο στρατηγικής συγκέντρωσης δυνάμεων και υποστήριξης των αποβατικών επιχειρήσεων στη Σικελία και την ιταλική χερσόνησο.

Η στρατηγική αξία της Μεσογείου και της ευρύτερης περιοχής που την περιβάλλει εξακολουθεί να υφίσταται σήμερα σε πολύ υψηλό βαθμό, γεγο-νός που αποδεικνύεται από το έντονο ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων, του ΝΑΤΟ, και της ΕΕ και την παρουσία τους, κυρίως με αεροναυτικές δυνά-μεις και στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη μεσογειακή λεκάνη. Γεγονός εί-ναι ότι η Μεσόγειος παραμένει πεδίο έντονων αντιπαραθέσεων, σύγκρου-σης συμφερόντων και γεωστρατηγι-κών επιδιώξεων.

Μια ματιά στο χάρτη της Μεσο-

γείου μας οδηγεί σε κάποιες πρώτες διαπιστώσεις:

1ον Η βόρεια αφρικανική ακτή αποτελείται σχεδόν από ευθείες γραμ-μές –με εξαίρεση τον κόλπο της Σύρ-της και την έναντι της Σικελίας ακτή της Τυνησίας– χωρίς κύριες νήσους. Αντίθετα, η ευρωπαϊκή ακτή παρου-σιάζει έντονο οριζόντιο διαμελισμό με δύο μεγάλες χερσονήσους –την ιταλι-κή και την ελληνική– να «εισέρχονται» στο κέντρο της Μεσογείου, καθώς και με μεγάλο αριθμό νήσων.

2ον Όλες οι κύριες νήσοι, που βρίσκονται στον οριζόντιο άξονα

της Μεσογείου, ανήκουν στο Βορρά –Σικελία, Μάλτα, Κρήτη, Κύπρος– και σχηματίζουν έναν οριζόντιο γεωπο-λιτικό άξονα που επηρεάζει τη γεω-στρατηγική κατάσταση της περιοχής.

ύποδομές – Φυσικοί πόροι

Από άποψη στρατηγικής υπο-δομής, η Βόρεια Αφρική δι-αθέτει ικανοποιητικό οδικό δίκτυο που γενικά αναπτύσ-

σεται κατά τον άξονα δύση-ανατολή, κατά μήκος της μεσογειακής ακτής. Στα πλαίσια της αξιοποίησης της Σα-χάρας, αναπτύχθηκε επίσης οδικό δίκτυο, κυρίως στην Αίγυπτο, τη Λι-βύη και την Αλγερία, κατά την έννοια βορράς-νότος, το οποίο εξυπηρετεί μεταξύ των άλλων, και τις ανάγκες των ενεργειακών εγκαταστάσεων και αγωγών που προμηθεύουν με πετρέ-λαιο και φυσικό αέριο τα λιμάνια και τις εγκαταστάσεις επί της μεσογειακής ακτής. Το σιδηροδρομικό δίκτυο των χωρών αυτών είναι σχετικά φτωχό και περιορίζεται στις περιοχές εγγύς της Μεσογείου, όπου βέβαια κατοικεί η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού. Ωστόσο κατά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία προσπάθεια βελτίω-σης και επέκτασης του σιδηροδρομι-κού δικτύου και των συρμών, κυρίως με ξένες επενδύσεις.

Επί της Μεσογείου υπάρχουν αρ-κετά σημαντικά λιμάνια, κυρίως στην ευρωπαϊκή ακτή, τα περισσότερα από τα οποία διαθέτουν υψηλού επιπέ-δου εγκαταστάσεις που μπορούν να εξυπηρετήσουν όλες τις ναυτιλιακές απαιτήσεις. Στη νότια ακτή έχουν κα-

26


τασκευαστεί κατά τα τελευταία χρόνια σημαντικές λιμενικές εγκαταστάσεις κυρίως για την εξυπηρέτηση των ανα-γκών μεταφοράς της ενέργειας. Εδώ και αρκετά χρόνια ευρωπαϊκές επιχει-ρήσεις επενδύουν μαζικά στις χώρες της νότιας ακτής της Μεσογείου. Σε Μαρόκο, Αλγερία, Αίγυπτο και Τυνη-σία, καθώς και στη Μάλτα κατασκευ-άζονται σύγχρονα λιμάνια.

Οι εγκαταστάσεις άντλησης και διακίνησης των ενεργειακών πόρων, πετρελαίου και φυσικού αερίου, των χωρών της Βόρειας Αφρικής είναι ση-μαντικές και εξετάζονται στο επόμενο κεφάλαιο. Επίσης, θα πρέπει να επιση-μανθεί ότι στις ακτές της ανατολικής Μεσογείου καταλήγουν σημαντικοί αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αε-ρίου που προέρχονται τόσο από την περιοχή της Κασπίας όσο και το Ιράκ, μέσω της Τουρκίας, της Συρίας και του Λιβάνου.

Κύριο πρόβλημα αποτελεί το νερό, η έλλειψη ή η διανομή του οποίου δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις αρκετών κρατών της Με-σογείου, ώστε σήμερα να μιλάμε για «γεωπολιτική των υδάτων». Οι εντά-σεις στην περιοχή του Ευφράτη και του Τίγρη, στην περιοχή του Ιορδάνη και στην περιοχή του Νείλου καταδει-κνύουν το μέγεθος του προβλήματος. Οι ανάγκες κάποιων χωρών για νερό, όπως η Αίγυπτος και η Συρία, εξαρτώ-νται σε μεγάλο βαθμό από άλλες χώ-ρες (Σουδάν και Τουρκία αντιστοίχως) και από τις πολιτικές για το νερό που αυτές εφαρμόζουν.

Θαλάσσια στενά και προσβάσεις

Οταν αναφερόμαστε σε «καθε-στώς των στενών» εννοούμε συνήθως δύο διαφορετικού τύπου αντιλήψεις καθεστώ-

των: το «νομικό» καθεστώς και το «πολιτικό» καθεστώς. Η πρώτη περί-πτωση αναφέρεται στο εάν τα στενά είναι ανοικτά στη διεθνή ναυσιπλοΐα ή όχι, και κάτω από ποιες προϋποθέ-

σεις στην κάθε περίπτωση. Η δεύτε-ρη περίπτωση αναφέρεται, πάνω απ’ όλα, στην ασφάλεια του παράκτιων κρατών. Στην πραγματικότητα, οι δύο μορφές καθεστώτων, στη διάρκεια της ιστορίας, ρυθμίστηκαν ανεξάρ-τητα η μία από την άλλη και επίσης παράλληλα μεταξύ τους.

Η επικοινωνία της Μεσογειακής Λεκάνης με τις γειτονικές της θάλασ-σες γίνεται μέσω τριών σημαντικών, από στρατηγικής άποψης, προσβά-σεων – το Στενό του Γιβραλτάρ στη δύση, τη Διώρυγα του Σουέζ στα νοτιοανατολικά και τα Στενά Βοσπό-ρου-Δαρδανελίων στα βορειοανα-τολικά. Πέραν αυτών υπάρχουν εντός της Μεσογειακής Λεκάνης στενά και προσβάσεις (περάσματα) δια των οποίων διέρχεται η ναυσιπλοΐα, τα οποία σχηματίζονται μεταξύ νησιών ή κυρίως μεταξύ νησιών και ηπει-ρωτικών ακτών. Τέτοιες προσβάσεις είναι το Στενό της Μεσσίνας, μεταξύ Σικελίας και ιταλικής χερσονήσου, το Στενό της Σικελίας, μεταξύ Σικελίας και Τυνησίας, το Στενό της Μάλτας, μεταξύ Σικελίας και Μάλτας, το Στενό του Οτράντο, μεταξύ Ιταλίας και Αλ-βανίας, το Στενό της Κορσικής, μετα-ξύ Κορσικής και Ιταλίας, το Στενό του Μπονιφάτσιο, μεταξύ Σαρδηνίας και Κορσικής, καθώς και οι δίαυλοι που δημιουργούνται κυρίως μεταξύ των ελληνικών νησιών του Αιγαίου. Από τις προσβάσεις αυτές διέρχονται οι ενεργειακοί πόροι και το εμπόριο, αλλά και τρομοκρατικές ομάδες κα-θώς και διακινητές ανθρώπων, όπλων και ναρκωτικών. Γίνεται εύκολα αντι-ληπτό ότι ο έλεγχος των στενών αυ-τών αποτελεί σημαντικό παράγοντα ισχύος και επηρεάζει τις ισορροπίες στο ευρύτερο γεωστρατηγικό περι-βάλλον.

(1) Στενά Βοσπόρου και Δαρδανελλίων

Το Στενό του Βοσπόρου έχει μή-κος περίπου 16,7 ναυτικά μίλια, και μέσο εύρος 0,81 ενώ στο στε-

νότερο σημείο το εύρος φτάνει μόνο

στα 0,378 ναυτικά μίλια. Το Στενό πα-ρουσιάζει διάφορες κλειστές στρο-φές, με συνέπεια τα πλοία που τα δι-ασχίζουν να είναι υποχρεωμένα να τροποποιούν την πορεία τους τουλά-χιστον 12 φορές. Επίσης υπάρχει πολύ βαριά κυκλοφορία πορθμείων στο στενό, τα οποία συνδέουν την ευρω-παϊκή με την ασιατική ακτή.

Το Στενό των Δαρδανελλίων πα-ρουσιάζει διαφορετική εδαφική δια-μόρφωση. Οι βόρειες ακτές του πορ-θμού – στη χερσόνησο της Καλλίπο-λης – είναι βραχώδεις και απόκρημνες και σχεδόν ακάλυπτες από βλάστηση, ενώ οι όχθες επί της ασιατικής ακτής είναι επίπεδες, πεδινές και με πλούσια βλάστηση. Αμφότερες οι ακτές πα-ρουσιάζουν πτυχώσεις με ακρωτήρια και όρμους.

Tα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων δέχονται τη μεγαλύτε-ρη κυκλοφορία πλοίων παγκοσμίως (διέρχονται ετησίως 50.000 πλοία, από τα οποία 5.500 πετρελαιοφόρα) τα οποία έχουν κατά βάση προορισμό τη νότια και τη δυτική Ευρώπη. Τα με-γαλύτερα πλοία που μπορούν να διέλ-θουν είναι τα πετρελαιοφόρα κλάσης Suezmax (120.000-200.000 τόνων). Η Τουρκία έχει επιβάλλει κατά την τε-λευταία δεκαετία περιορισμούς στη διέλευση των πετρελαιοφόρων από το στενό του Βοσπόρου, οι οποίες έχουν ως συνέπεια την απαγόρευση διέλευσης τη νύκτα σε πλοία με μήκος μεγαλύτερο των 200μ. που στην πρά-ξη σημαίνει απαγόρευση σε όλα σχε-δόν τα πλοία που μεταφέρουν αργό πετρέλαιο και πολλά που μεταφέρουν διάφορα προϊόντα πετρελαίου. Τα προβλήματα συσσώρευσης μεγάλου αριθμού πλοίων, που έχει ως αποτέλε-σμα μεγάλες καθυστερήσεις αλλά και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθώς επίσης και οι μεγάλοι ναύλοι που έχει επιβάλλει η Τουρκία, οδήγησαν στην κατασκευή αγωγών μεταφοράς ενερ-γειακών πρώτων υλών που παρακά-μπτουν τα Στενά.

Τα Στενά αυτά συνιστούν τον ση-μαντικότερο ζωτικό χώρο της Βαλκα-

27


νικής χερσονήσου, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι δι’ αυτών διέρχονται (και ελέγχονται) δύο στρατηγικές αρ-τηρίες, επί των οποίων στοιχίζονται άξονες γεωστρατηγικής επιρροής:

α) Η χερσαία αρτηρία, που φέρει άμεσα σε επικοινωνία την Ευρώπη με τη Μικρά Ασία και τη Μέση Ανατολή, και

β) Η θαλάσσια αρτηρία, που συν-δέει τον Εύξεινο Πόντο με το Αιγαίο και τη Μεσόγειο θάλασσα.

(2) Στενό Γιβραλτάρ

Η βρετανική αποικία του Γιβραλ-τάρ, στο νότιο άκρο της Ιβηρι-κής χερσονήσου αποτελεί εδώ

και τρεις αιώνες ένα αγκάθι στις σχέ-σεις της Ισπανίας με το Ηνωμένο Βα-σίλειο. Την αποικία αυτή, που στην ουσία πρόκειται για ένα βράχο με υψόμετρο 425μ, με μια πόλη 20.000 κατοίκων, ένα μικρό αεροδρόμιο και λιμάνι, χρησιμοποιούσαν πάντοτε οι Βρετανοί ως πολεμική βάση, κυρίως ναυτική και επικοινωνιών αλλά και ελέγχου του Στενού του Γιβραλτάρ. Με την πάροδο των ετών, τις αλλα-γές στη στρατηγική, την τεχνολογία των νέων οπλικών συστημάτων αλλά και τις μεταβολές στις συμμαχίες, η στρατιωτική αξία του Βράχου μειώθη-κε σημαντικά. Στην πράξη παραμένει ως βάση επικοινωνιών και ανεφοδια-σμού πλοίων..

Πέρα από το αρχικό βρετανικό εν-διαφέρον για την κατάληψη του συ-γκεκριμένου γεωγραφικού σημείου, οι ανάγκες της ναυσιπλοΐας, η διώρυγα του Σουέζ και η εξάπλωση της βρε-τανικής αυτοκρατορίας έως την Ινδία αύξησαν την σημασία του Γιβραλτάρ, μετατρέποντάς το σε ένα αναντικατά-στατο κρίκο της αλυσίδας των βάσε-ων που ένωναν την μητρόπολη με τις αποικίες. Το ότι στους επόμενους αιώ-νες η βρετανική αυτοκρατορία έπαψε να υφίσταται δεν μείωσε τη σημασία του Γιβραλτάρ ως σημαντικού στρα-τηγικού σημείου, σε σχέση με την ναυ-τική κυκλοφορία.

Σήμερα διαπλέουν το Στενό περί-

που διακόσια πλοία την ημέρα. Υπο-λογίζεται ότι ετησίως διέρχεται από το στενό το ένα τέταρτο της παγκό-σμιας θαλάσσιας κυκλοφορίας, που βρίσκεται μέσα στο βεληνεκές των όπλων, των ραντάρ και των λοιπών ηλεκτρονικών συστημάτων που έχουν εγκατασταθεί στο Βράχο. Οι Βρετανοί εγκατέστησαν το 1989, ένα σύγχρο-νο σύστημα διοίκησης και ελέγχου που βασίζεται σε υπολογιστές και δορυφορικά συστήματα επικοινω-νίας. Κατά την ίδρυση του ΝΑΤΟ, το Γιβραλτάρ ήταν πολύ σημαντικό γιατί του επέτρεπε να έχει μια βάση 5,86 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην βό-ρεια ακτή του στενού. Σε αντάλλαγμα των διευκολύνσεων, το ΝΑΤΟ χρημα-τοδοτούσε μερικώς το κόστος που η κάποτε δυνατή βρετανική αυτοκρα-τορία δεν είχε πια τη δυνατότητα να αναλάβει, ώστε να διατηρεί συνεχώς τη στρατιωτική της δύναμη στην πε-ριοχή.

Από το Γιβραλτάρ, η Μεγάλη Βρε-τανία προβάλλει τη ναυτική της ισχύ στην περιοχή της Μεσογείου αν και δεν είναι χώρα μεσογειακή. Από εκεί παρέχει υποστήριξη διοικητικής μέρι-μνας στα πλοία της, ενώ επίσης πρό-κειται για μια εθνική βρετανική βάση στην οποία υπάρχουν συγκεκριμένες εγκαταστάσεις οι οποίες κάτω από ει-δικές συνθήκες μπορούν να προσφέ-ρουν υπηρεσίες στο ΝΑΤΟ.

(3) Διώρυγα του Σουέζ

Η Διώρυγα του Σουέζ είναι ένα με-γάλου μήκους κανάλι στην Αί-γυπτο, δυτικά της Χερσονήσου

Σινά. Έχει μήκος 163 χιλιόμετρα και εύ-ρος 60μ. και κινείται μεταξύ των πόλε-ων Πορτ Σάιντ επί της Μεσογείου και του Σουέζ επί της Ερυθράς θαλάσσης. Η διώρυγα επιτρέπει τη ναυσιπλοΐα μεταξύ Ευρώπης και Ασίας χωρίς να απαιτείται ο περίπλους της Αφρικής. Πριν από τη διάνοιξή της, τα αγαθά, πολλές φορές, ξεφορτώνονταν από τα πλοία και μεταφέρονταν διά ξηράς με-ταξύ Μεσογείου και Ερυθράς θάλασ-σας. Με τη διάνοιξη της διώρυγας του

Σουέζ το 1869, η Μεσόγειος συνδέθη-κε με την Ερυθρά θάλασσα και εκεί-θεν με τον Ινδικό ωκεανό. Το άμεσο αποτέλεσμα ήταν να συντομευτούν μεγάλες θαλάσσιες διαδρομές, ιδιαί-τερα εκείνες μεταξύ των λιμανιών της Μεσογείου και της Άπω Ανατολής.

Η κατασκευή της διώρυγας κατέ-στησε την Αίγυπτο σημαντικό παγκό-σμιο μεταφορικό κόμβο. Ωστόσο η χώρα αντιμετώπιζε βαρύ εξωτερικό χρέος. Οι Βρετανοί απέκτησαν τον έλεγχο της κυβέρνησης της Αιγύπτου το 1882, με την επίφαση της προστα-σίας των επενδύσεών τους, αλλά στην πραγματικότητα για να διαφυλάξουν τη διώρυγα του Σουέζ και τη διαδρο-μή προς την Ινδία. Ύστερα από μια εξέγερση στο νότο της Αιγύπτου, με αρχηγό ένα θρησκευτικό ηγέτη, τον Μάντι, η Βρετανία εισέβαλε και στο Σουδάν το 1898.

Στις 20 Ιουλίου 1956, ο Νάσσερ εθνικοποίησε τη διώρυγα του Σουέζ με συνέπεια τη στρατιωτική επίθεση του Ισραήλ στο Σινά (29 Οκτωβρίου 1956) και την επέμβαση των Άγγλων και Γάλλων, στις 5 Νοεμβρίου 1956, που όμως, με την παρέμβαση των Σο-βιετικών και την άρνηση των ΗΠΑ να τη στηρίξουν, αναγκάσθηκαν να απο-συρθούν στις 22 Δεκεμβρίου 1956. Το αποτέλεσμα ήταν να παραμείνει η δι-ώρυγα κλειστή για ένα έτος. Επίσης η διώρυγα έκλεισε το 1967 εξαιτίας της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης και επαναλειτούργησε το 1975.

Νήσοι στρατηγικής σημασίας

Θα αναφερθούμε αναλυτικά σε κάποιες κύριες, από πλευράς στρατηγικής θέσης και σημα-σίας νήσους, οι οποίες κείνται

επί του επιμήκη άξονα της Μεσογεί-ου και σχετίζονται άμεσα με τη νότια ακτή της, ή/και έχουν στο έδαφός τους κύριες στρατιωτικές εγκατα-στάσεις του ΝΑΤΟ ή ισχυρών χωρών. Εκτός από τις νήσους αυτές, βέβαια, υπάρχει το συγκρότημα των Βαλεαρί-

28


δων, η Κορσική, η Σαρδηνία και η Σικε-λία στη δυτική Μεσόγειο, και το ελλη-νικό αρχιπέλαγος στην ανατολική, το οποίο ιστορικά αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ της ελλη-νικής χερσονήσου και της ασιατικής ακτής, ενώ σήμερα αποτελεί κύριο δίαυλο για τη ναυσιπλοΐα, στον άξονα Εύξεινος Πόντος – Μεσόγειος.

(1) μάλτα

Η Μάλτα είναι το μεγαλύτερο από μια συστάδα περίπου δέκα νή-σων που σήμερα αποτελούν το

κράτος της Μάλτας. Τα τρία από τα νη-σιά αυτά κατοικούνται (Μάλτα, Γκόζο και Κομίνο), ενώ τα μικρότερα, όπως η Φίλφια, το Κομινότο και τα νησιά του Αγ. Παύλου, είναι ακατοίκητα. Η νή-σος Μάλτα ήταν από το 1814 υπό την κατοχή της Αγγλίας. Κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων, υπο-στήριξε πιστά το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ παρέμεινε μέλος της Κοινοπολι-τείας, όταν ανεξαρτητοποιήθηκε, το 1964. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, έχει μετατραπεί σε εμπορικό δι-αμετακομιστικό και οικονομικό κέ-ντρο, καθώς και σε τουριστικό προ-ορισμό.

Ήδη, από το 2004, η Μάλτα, απο-τελεί μέλος της ΕΕ. Οι ένοπλες δυνά-μεις της χώρας είναι ασήμαντες και περιλαμβάνουν μικρή δύναμη πεζι-κού και μηχανικού, ελαφρό οπλισμό και αριθμό αντιαεροπορικών όπλων. Το ναυτικό είναι επιπέδου ακτοφυ-λακής χωρίς δυνατότητα πολεμικών αποστολών, η δε αεροπορία ανύπαρ-κτη. Σημαντικής σημασίας είναι το φυσικό λιμάνι της στη βόρεια ακτή, όπου είναι κτισμένη η πρωτεύουσα Βαλέτα. Στο λιμάνι αυτό υπάρχουν εγκαταστάσεις μεγάλων δεξαμενών, ναυπηγείων, μηχανουργείων πλοίων, εργοστασίων κλπ. Η θέση της Μάλτας μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής, στο ση-μείο ακριβώς όπου ενώνονται η δυτι-κή και η ανατολική λεκάνες της Μεσο-γείου, δεσπόζοντας επί των μεγάλων θαλασσίων οδών της Μεσογείου, είναι μοναδική.

Στο παρελθόν, μέχρι και τον Β’ Πα-γκόσμιο Πόλεμο, αποτέλεσε το ορμη-τήριο του Αγγλικού στόλου προς οι-ανδήποτε κατεύθυνση στη Μεσόγειο. Αργότερα, με την ίδρυση ου ΝΑΤΟ, στη Μάλτα εγκαταστάθηκε η Ναυτι-κή Διοίκηση Μεσογείου, με διοικητή Βρετανό ναύαρχο. Το 1971, λόγω αλ-λαγής της εξωτερικής πολιτικής της, η κυβέρνηση της Μάλτας ζήτησε την αποχώρηση της νατοϊκής διοίκησης η οποία έκτοτε είναι εγκατεστημένη στη Νάπολη.

(2) Παντελαρία και Λαμπεντούσα

Οι δύο αυτές ιταλικές νήσοι, παρά το μικρό τους μέγεθος, έχουν σημαντική αξία εξαιτίας της θέ-

σης τους επί του επιμήκη άξονα της Μεσογείου από όπου διέρχεται η ναυ-σιπλοΐα κατά την έννοια ανατολή-δύ-ση και αντιστρόφως.

Η νήσος Παντελαρία (Pantellaria) είναι ηφαιστιογενής, με έκταση 83 τετρ. χλμ. και πληθυσμό περισσότε-ρους από 7.500 κατοίκους. Διαθέτει και αεροδρόμιο. Απέχει 85 χιλιόμετρα από τη Σικελία, 120 από τη Μάλτα και 70 από την αφρικανική ακτή (Τυνη-σία). Βρίσκεται στο μέσο του Στενού της Σικελίας το οποίο έχει εύρος 160 χιλιομέτρων.

Η νήσος Λαμπεντούσα (Lampe-dusa) - 120 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Παντελαρία - είναι η μεγαλύτερη από μια συστάδα τριών νησίδων (Λα-μπεντούσα, Λινόσα και Λαμπιόνε) που είναι γνωστή ως Pelagie Islands. Έχει έκταση 25,5 τετραγ. χιλιομέτρων και υψόμετρο 16 μέτρων. Οι δύο πρώτες νησίδες κατοικούνται (συνολικά 6.000 κάτοικοι) ενώ η τρίτη έχει μόνο ένα φάρο αυτόματης λειτουργίας. Απέ-χουν 205 χιλιόμετρα από τη Σικελία και 113 από την Τυνησία. Δεν υπάρ-χουν υδάτινες πηγές, οι δε χλωρίδα και πανίδα τους είναι ίδιες με της Βό-ρειας Αφρικής. Η Λαμπεντούσα έχει γίνει διεθνώς γνωστή ως κύριο σημείο άφιξης λαθρομεταναστών προερχο-μένων από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

(3) Κρήτη

Η νήσος Κρήτη κατέχει κεντρική θέση στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου απέχουσα 120

χλμ. από το ακρωτήριο Μαλέας της Πελοποννήσου, περί τα 200 χλμ. από τις μικρασιατικές ακτές και περί τα 300 χλμ. από τις ακτές της Βόρειας Αφρι-κής. Αποτελεί το νοτιότερο σημείο της Ευρώπης (συγκεκριμένα η νησίδα Γαύ-δος).

Η θέση, η έκταση, το πλουτοπα-ραγωγικό δυναμικό, τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της, καθιστούν τη νήσο εξαίρετη περιοχή συγκέντρωσης χερ-σαίων, ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων, με δυνατότητα να αναπτύ-ξουν ή να υποστηρίξουν επιχειρήσεις στη Βαλκανική, τα Στενά, τον Εύξεινο και τον Καύκασο, τη Μέση Ανατολή και φυσικά τη Βόρεια Αφρική. Επίσης, αεροναυτικές δυνάμεις που έχουν ως βάση την Κρήτη, μπορούν να αποκτή-σουν την κυριαρχία στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής και Ανατολι-κής Μεσογείου, ενώ αεροπορικές και πυραυλικές δυνάμεις, χρησιμοποιώ-ντας βάσεις στην Κρήτη, μπορούν να προσβάλλουν στρατηγικούς στόχους βάθους, εντός της Ευρώπης, την περι-οχή του Καυκάσου, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια και Υποσαχάρια Αφρική. Επιπλέον, ως περιοχή συγκοινωνιών, μπορεί να αποτελέσει τη ζώνη θαλασ-σίων και εναερίων συγκοινωνιών για την υποστήριξη επιχειρήσεων που διεξάγονται προς τις περιοχές που προαναφέρθηκαν. Παράλληλα, συνι-στά τη βάση ανεφοδιασμού ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων οι οποίες ενεργούν στο μεσογειακό χώρο, κα-θώς επίσης και το βάθρο μιας αερο-γέφυρας για τη διακίνηση δυνάμεων, εφοδίων και μέσων από τη Βαλκανι-κή προς τη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική ή και αντιστρόφως.

Λόγω της στρατηγικής σπουδαιό-τητάς της, η Κρήτη αποτελεί ένα από τα σημεία επί των οποίων στοιχίζο-νται οι κύριοι άξονες γεωστρατηγι-κής επιρροής στη μεσογειακή περιο-

29


χή, όπως περιγράφεται στη συνέχεια. Σήμερα στη νήσο υπάρχουν τρεις κύριες συμμαχικές εγκαταστάσεις: η αεροναυτική βάση της Σούδας, το Πεδίο Βολής Πυραύλων (NAFTI), και το Κέντρο Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής (NΑΤΟ Maritime Interdiction Operational Training Cen-ter – NMIOTC).

Ειδικότερα, σε ότι αφορά τη βάση της Σούδας, η στρατηγική της σημα-σία είναι τεράστια. Ευρισκόμενη στο κέντρο σχεδόν της μεσογειακής λεκά-νης και σε σχετική εγγύτητα προς την περιοχή της Μέσης Ανατολής και τη Βόρειας Αφρικής, αποτελεί τη σημα-ντικότερη βάση του ΝΑΤΟ και ιδιαίτε-ρα των ΗΠΑ. Συνδυαζόμενη μάλιστα με τις δυνατότητες που προσφέρουν οι βάσεις στην Κύπρο παρέχει σημα-ντικά πλεονεκτήματα στις δυνάμεις που τη χρησιμοποιούν.

(4) Κύπρος

Η γεωπολιτική και στρατηγική ση-μασία της Κύπρου είναι τερά-στια. Ευρισκόμενη στο κέντρο

της Ανατολικής Μεσογείου, επηρεά-ζεται από τις εντάσεις και συρράξεις που συμβαίνουν στο περιβάλλον αυ-τό.1 Επίσης, ευρισκόμενη εγγύς του σημείου συνάντησης δύο κύριων θα-λασσίων αρτηριών (Ατλαντικός-Με-σόγειος-Ινδικός και Εύξεινος-Μεσό-γειος-Ινδικός) με την ευρεία εδαφική της έκταση και τα αξιόλογα αεροδρό-μια και λιμάνια, μπορεί να αποτελέσει εξαίρετη βάση επιχειρήσεων χερσαί-ων, ναυτικών και αεροπορικών δυνά-μεων, οι οποίες μπορούν να ενεργή-σουν είτε προς Βορρά (Τουρκία), είτε

1 «Εσείς, βυθίζοντας το στόλο μας στη Ναύ-πακτο, καψαλίσατε τα γένια μας. Εμείς, παίρνοντας την Κύπρο, κόψαμε το ένα χέρι σας. Τα γένια μας θα ξαναφυτρώσουν, όχι όμως και το χέρι σας». Με τα λόγια αυτά απάντησε ο Καπουδάν Πασάς στους ηγε-μόνες των τριών Μεγάλων Δυνάμεων που καταβύθισαν τον στόλο των Οθωμανών στη Ναύπακτο, το 1571, ένα χρόνο μετά την κα-τάληψη της Κύπρου, που ήταν υπό ενετική κατοχή, από τους Οθωμανούς. Ι. Λουκάς, «Η Κύπρος και η γεωπολιτική», Γεωπολιτική, τ. 9, σ. 13.

προς Ανατολάς (Μέση Ανατολή) είτε προς Νότο (Σουέζ και Βόρεια Αφρική) είτε προς Δυσμάς (Κρήτη και Δυτική Μεσόγειος). Έτσι η Κύπρος προσφέρε-ται για την άσκηση ουσιαστικού ελέγ-χου επί της Ανατολικής Μεσογείου.

Για τους ίδιους λόγους η Κύπρος συνιστά ζώνη θαλασσίων και εναερί-ων συγκοινωνιών, δυνάμεων που διε-ξάγουν επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την Κεντρική Μεσόγειο. Παράλλη-λα συνιστά βάση ανεφοδιασμού ναυ-τικών και αεροπορικών δυνάμεων οι οποίες ενεργούν στην Ανατολική Με-σόγειο, ως και ενδιάμεσο σταθμό μιας αερογέφυρας διακίνησης δυνάμεων, εφοδίων και μέσων από την Ευρώπη προς τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Δυνατόν επίσης να αποτελέ-σει χώρο υποδοχής δυνάμεων ή και απωλειών υγείας, που συμπτύσσονται από τη Μικρά Ασία, τη Μέση Ανατολή και την ευρύτερη περιοχή του Ινδικού προς αναδιοργάνωση και επιστροφή ή αποχώρηση προς Δυσμάς. Από την άλλη, η Κύπρος μπορεί να αποτελέσει το απαραίτητο «στρατηγικό βάθος» για τις αεροπορικές δυνάμεις του Ισ-ραήλ, σε περίπτωση που αυτό δεχθεί επίθεση.

Από την Κύπρο διέρχεται ο κύριος οριζόντιος γεωστρατηγικός άξονας που τέμνει τη Μεσόγειο. Η ύπαρξη των δύο μεγάλων βρετανικών βάσε-ων (Δεκέλειας και Ακρωτηρίου), συ-νιστούν σημεία στρατηγικής ισχύος, τα οποία στηρίζουν τον άξονα αυτό. Επίσης, ως εκ της θέσης της η Κύπρος ελέγχει το πλέον κρίσιμο τμήμα της Μεσογείου, το οποίο:1) Είναι το πέρας όλων των αγωγών

πετρελαίου που ξεκινούν από το βόρειο Ιράκ, και φθάνουν στο Τσε-ϊχάν (Cheyhan) και το λιμάνι της Αλεξανδρέττας,

2) Είναι το πέρας του αγωγού πετρε-λαίου Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν (BTC),

3) Είναι το πέρας των αγωγών πετρε-λαίου επί της ακτογραμμής της Συ-ρίας και του Λιβάνου,

4) Είναι το σημείο πέρατος των εμπο-ρικών οδών στις οποίες διακινείται το πετρέλαιο του Περσικού Κόλ-που, το οποίο κατευθύνεται προς τις Δυτικές αγορές.Η στρατηγική αξία της Κύπρου ενι-

σχύεται ακόμη περισσότερο από την ανακάλυψη κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη θαλάσσια πε-ριοχή νοτίως της νήσου.

Το περιβάλλον ασφάλειας της Κύπρου έχει διαφοροποιηθεί κατά τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα των αντιπαραθέσεων που συμβαί-νουν στο εγγύς περιβάλλον της για τον έλεγχο των ενεργειακών πρώτων υλών, καθώς επίσης και της δημογρα-φικής έκρηξης στις γειτονικές χώρες. Η Μέση Ανατολή συνεχίζει να αποτε-λεί περιοχή αστάθειας και πολεμικών συρράξεων. Με εξαίρεση το Ισραήλ, η Κύπρος περιβάλλεται από μουσουλ-μανικά κράτη τα οποία εμφανίζουν υψηλούς ρυθμούς δημογραφικής ανόδου αλλά και χαμηλούς δείκτες πολιτικών, κοινωνικών και οικονομι-κών μετασχηματισμών.2

(5) ισπανικές Νήσοι στην Άφρική

Μετά την απόσυρση της Ισπα-νίας από την κατοχή του προ-τεκτοράτου της στο βόρειο

Μαρόκο (1956), παρέμειναν στην κυ-ριαρχία της δύο παράκτιες πόλεις, η Θέουτα (Ceuta) στην αφρικανική ακτή του Στενού του Γιβλαρτάρ και η Μελί-για (Melilla) ανατολικότερα, καθώς και οι νησίδες Περεχίλ (Perejil), Μπελέθ ντε λα Γκομέρα (Velez de la Gomera), Αλουθέμας (Alhucemas) και Τσαφαρί-νας (Chafarinas), όλες σε απόσταση μι-κρότερη του ενός μιλίου από τις ακτές του Μαρόκου επί της Μεσογείου. Οι δύο πόλεις, Θέουτα και Μελίγια κατοι-κούνται από Ισπανούς, είναι δε εγκα-τεστημένες σ’ αυτές σημαντικές στρα-τιωτικές δυνάμεις ενώ διαθέτουν και ναυτικές βάσεις. Στις νησίδες (ουσια-στικά βραχονησίδες) υπάρχουν ισπα-

2 Christos Iacovou, “Cyprus and the chang-ing security environment of the Near East”, Europe;s World, Summer 2007, 6, σ. 52.

30


νικές φρουρές 30-50 ανδρών σε κάθε μία, εκτός της νήσου Περεχίλ.

Σημαντική είναι επίσης η νησίδα Αλμποράν (Alboran) που βρίσκεται στο κέντρο της θαλάσσιας περιοχής, σε απόσταση 50 χιλιομέτρων βόρεια της ακτής του Μαρόκου και 90 χιλιό-μετρα νότια της ισπανικής ακτής. Κα-τέχεται από την Ισπανία από το 1540 όταν κερδήθηκε, ύστερα από μάχη, από τον Τυνήσιο πειρατή Αλ Μπορά-νι. Είναι μια επίπεδη βραχονησίδα με έκταση 71 τετραγωνικών χιλιομέτρων και υψόμετρο 15 μέτρων, επί της οποί-ας λειτουργεί φάρος, και ελικοδρόμιο. Η νησίδα βρίσκεται στη γραμμή πλεύ-σης των πλοίων που διέρχονται το Στενό του Γιβραλτάρ. Λόγω της στρα-τηγικής της αξίας, γύρω στο 1960 κά-ποια πλοία που φαινόντουσαν ως αλι-ευτικά, από την τότε Σοβιετική Ένωση, προσπάθησαν να εγκαταστήσουν μό-νιμη βάση. Για το λόγο αυτό οι ισπα-νικές ένοπλες δυνάμεις τοποθέτησαν

μια μικρή φρουρά 12 πεζοναυτών.

Άξονες γεωστρατη-γικής επιρροής

Σύμφωνα με όσα ήδη αναλύθη-καν, στη μεσογειακή περιοχή μπορούμε να διακρίνουμε άξονες (ή ζώνες) με σημαντική

γεωστρατηγική αξία, υπό την έννοια ότι αυτοί, στηριζόμενοι σε σημεία στρατηγικής σημασίας, μπορούν να χρησιμεύσουν για τον έλεγχο και την άσκηση επιρροής σε συγκεκριμένες περιοχές. Η εκτίμηση της σημασίας των αξόνων αυτών γίνεται με βάση το ρόλο τους ως κόμβων μεταφορών και επικοινωνιών, ως χώρων ενεργειακών αποθεμάτων και φυσικών πόρων, ως σημείων συγκέντρωσης στρατιωτι-κών δυνάμεων, καθώς επίσης και ως σημείων άσκησης πολιτικής ισχύος.

Ως τέτοιους άξονες μπορούμε να αναφέρουμε:

■ Τον οριζόντιο άξονα που τέμνει στο μέσον τη μεσογειακή λεκάνη και ορίζεται από σημεία σημαντικής στρατηγικής ισχύος, κατά βάση αγγλο-αμερικανικού ελέγχου, από τον Ατλαντικό έως τη Μέση Ανατο-λή, και συγκεκριμένα τη βρετανική βάση του Γιβραλτάρ, τη νήσο Μάλ-τα, τις βάσεις του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ στη νήσο Κρήτη, τις βρετανικές βά-σεις στη νήσο Κύπρο. Ο άξονας αυ-τός μπορεί να ασκήσει στρατηγικό έλεγχο σε ολόκληρη τη μεσογειακή περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Βορείου Αφρικής. Επί του άξο-να αυτού αναπτύσσεται ένα σύνο-λο γεωστρατηγικών ερεισμάτων για τις ευρω-ατλαντικές δυνάμεις, οι οποίες μέσω αυτού ελέγχουν το σύνολο της νότιας Μεσογείου και των χωρών του Μαγκρέμπ.3

■ Τους άξονες που κινούνται κατά την έννοια βορράς-νότος και αντι-στρόφως, και τέμνουν τον προη-γούμενο, ήτοι:

■ Τον άξονα που συνδέει τη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη με τη βορει-οδυτική Αφρική διερχόμενος δια της Ιβηρικής χερσονήσου και του Στενού του Γιβραλτάρ.

■ Τον άξονα που συνδέει τη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη με τη Βόρεια Αφρική διερχόμενος δια της Ιταλι-κής χερσονήσου, της νήσου Σικελί-ας και της Τυνησίας.

■ Τον άξονα που συνδέει την Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, διέρχεται από το νησιωτικό σύμπλεγμα του Αιγαί-ου και καταλήγει στη νήσο Κρήτη και εκείθεν είτε προς Βόρεια Αφρι-κή (Λιβύη-Τσαντ) είτε προς Σουέζ και εκείθεν προς Ινδικό ωκεανό.

■ Τον άξονα που συνδέει τον Εύξεινο Πόντο, δια των Στενών του Βοσπό-ρου και των Δαρδανελίων, και του νησιωτικού συμπλέγματος του Αι-γαίου, με την Κρήτη.

3 Βλέπε επίσης στο Ι. Μάζης, «Γεωστρατη-γική ανάλυση της παρούσας συγκυρίας στη Ν.Α. Μεσόγειο», Γεωστρατηγική.

129

Στη νότια ακτή της Μεσογείου υπάρχουν περισσότερα από δέκα σημεία κατάληξης αγωγών, με ανάλογες εγκαταστάσεις, από τα

οποία το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο μεταφέρονται στην Ευ‐ρώπη και τη Βόρεια Αμερική.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η πετρελαϊκή βιομηχανία της Ρωσικής Ομοσπονδίας και τα νέα

Οι 5 αγωγοί φυσικού αερίου από την Αλγερία και τη Λιβύη προς την Ισπανία και την Ι‐ταλία. Ένας ακόμη αγωγός ευρωπαϊκών συμφερόντων, ο NIGAL, θα συνδέσει τον νότο της Νιγηρίας με την ακτή της Αλγερίας

Α

Ε

Β

Δ

Γ

Magreb ‐ Europe

Medgaz

Greenstream

Galsi

Transmed

Υποθαλάσσιο τμήμα αγωγού

Χερσαίο τμήμα αγωγού

ΙΣΠΑΝΙΑ

ΜΑΡΟΚΟ ΤΥΝΗΣΙΑ

ΛΙΒΥΗ

Wafa

HassiR´MelΑΛΓΕΡΙΑ

Σαρδηνία

Σικελία

ΙΤΑΛΙΑ

Α Β Γ Δ

Ε

Δημιουργία του συγγραφέα. (Από το βιβλίο του «Παράγοντες Ισχύος στο Διεθνές Σύστημα»).

Τορπιλισμός της «Έλλης»15 Αυγούστου 1940

Μικρασιατική Εκστρατεία 1919-1922

Επάνω: Η Σμύρνη (1919), η μητρόπολη του ελληνισμού. Δεξιά: Παρέλαση του Ελληνικού Στρατού στο Δορύλαιο (Εσκί

Σεχίρ), Ιούλιος 1921. Κάτω: O εμπρησμός της Σμύρνης από τους Τούρκους, στις 31

Αυγούστου 1922, και ο μαρτυρικός θάνατος του μητρο-πολίτη Χρυσοστόμου προκάλεσαν τη γενική συγκίνηση του Ελληνισμού. Επάνω: σκηνή της καταστροφής της Σμύρνης και προσωπογραφία του Χρυσοστόμου σε λα-ϊκή εικόνα της εποχής (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μου-σείο). Πηγή: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τομ. ΙΕ΄ της Εκδοτικής Αθηνών, 1978, σελ. 233

Επάνω: Η Μάχη του Σαγγαρίου, από 1-23 Αυγ. 21, υπήρξε η σημαντικότερη πολεμική σύγκρουσις κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία και το αποκορύφωμα της ελληνικής προσπαθείας να συντριβεί ο Κεμαλισμός. Κάτω: Σκηνή της Μάχης του Σαγγαρίου σε λαϊκή εικόνα της εποχής. (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο). Πηγή: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τομ. ΙΕ΄

Ιούλιος 1919. Το ελληνικό στρατιωτικό τμήμα παρελαύνει με την πολεμική του σημαία κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου. Η Ελλάδα είναι μεγάλη δύναμη και ως τέτοια συμμετέχει στην εκστρατεία της Ουκρανίας μετά από σχετικό αίτημα στης Γαλλίας. (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο). Πηγή: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τομ. ΙΕ΄ της Εκδοτικής Αθηνών, 1978, σελ. 89

Η Εκστρατεία στην Ουκρανία

Η νίκη των Ελλήνων ήταν αποφασιστική στη μεγάλη ναυμαχία των Σπετσών, 8 Σεπτεμβρίου 1822, και έσωσε από την καταστροφή την ΄Ύδρα και τις Σπέτσες, σώζωντας έτσι ολόκληρο τον Αγώνα. Πέρα από αυτό, ανάγκασε τους πολιορκημένους στο Ναύπλιο Τούρκους να παραδοθούν αφού ο στόλος τους δεν κατόρθωσε να τους ανεφοδιάσει. «Ναυμαχία στο στενό Ύδρας-Σπετσών». Εθν. Ιστορ. Μουσείο.(Έγχρωμη λιθογραφία, σε μαλακό χαρτόνι, διαστ. 43x59 εκ. Συλλογή ΙΕΕΕ)

35


Λιβύη, Συνθήκες εθνικής ενότητος μεταξύ φυλετικών ανταγωνισμών και δυτικής παρεμβάσεως

του κ. Patrik Haimzadeh

Απόδοσις υπό κ. Γεωρ. Παρασκευά, Υπτγου ε.α.

Εις το τεύχος μηνός Σεπτεμβρίου 2011 της μηνιαίας γαλλικής εφη-μερίδος «Monde Diplomatique», δημοσιεύεται άρθρον* του κ.

Patrik Haimzadeh, παλαιού γάλλου δι-πλωμάτου στην Τρίπολη (2001-2004), συγγραφέως του έργου «Στην καρδιά της Λιβύης του Καντάφι».

Εάν το τέλος του Μουαμάρ Καντάφι ενδυναμώνει την έξαρση των επανα-στάσεων μέσα στον αραβικό κόσμο, ιδιαιτέρως στην Συρία, χρειάζονται πολλά ακόμη να γίνουν για την επίτευ-ξη της ειρήνης. Το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, που υπόσχεται εκλογές, θα χρειασθεί να αποσυναρμολογήσει έναν προς έναν τους πυλώνες του κα-θεστώτος και να μάθει να συνεργάζε-ται με τις φυλές -ιδιαιτέρως εκείνες της Δυτικής Λιβύης που έχουν διαδραμα-τίσει αποφασιστικόν ρόλο στην μάχη.

Μετά τις επαναστάσεις σε Τύνι-δα και Αίγυπτον, οι οποίες προκάλε-σαν εντός ολίγων ημερών την απομά-κρυνση των δύο απολυταρχών, πολλοί παρατηρητές πίστεψαν ότι το ίδιο θα συνέβαινε γρήγορα και στην Λιβυκή εξέγερση της 17 Φεβ. 2011.

Εμπρός στην εικόνα των επαναστα-τών της Κυρηναϊκής, που εφώρμησαν μέσα στην έρημο με τα ημιφορτηγά τους κατευθυνόμενοι δυτικά, δεν μπο-ρεί κανείς παρά να συγκινείται, πράγμα-τι, από τον ενθουσιασμό και το θάρρος αυτών των νέων μαχητών, που διαβε-βαίωναν ότι μπορούσαν να «ελευθερώ-

σουν» την Τρίπολη σε δύο ημέρες.Εν τούτοις όμως μετά από πλέον

των εξ μηνών εμφυλίου πολέμου και των 8000 εξόδων βομβαρδισμού του ΝΑΤΟ, η κατάσταση εις τα μέτωπα της Μπρίγκα και Μισράτα δεν είχε παρά ελάχιστα βελτιωθεί. Οι αποφασιστι-κές ενέργειες στο στρατιωτικό πεδίον, που οδήγησαν σε μερικές ημέρες στην πτώση της Τρίπολης, δεν διεξήχθησαν από τους πληθυσμούς της Ανατ. Λιβύ-ης αλλά κατ’ αρχήν από εκείνους με-ρικών πόλεων της Δυτικής Λιβύης, οι οποίοι καθοδηγούντο από μίαν μεγάλη φυλή των ορέων στα δυτικά της χώρας (Ντζεμπέλ Νεφούσα): τους Ζιντάν.

Για να κατανοηθούν, τόσον αυτός ο εμφύλιος πόλεμος, όσον και οι τερά-στιες πολεμικές προκλήσεις της μετά-Καντάφι εποχής, χρειάζεται να υπενθυ-μίσουμε τις κυριότερες εξειδικευμένες παραμέτρους του επί 42 έτη ισχύοντος καθεστώτος. Το σύστημα ισχύος της Τζαμαχιρίας (Jamahiriyia), «Κράτος των μαζών», βασιζόταν σε τρείς πυ-λώνες νομιμότητος: Επαναστατικόν, στρατιωτικόν και φυλετικόν. Αυτοί οι τρείς πυλώνες, που επέτρεψαν να εξα-σφαλισθεί η μακροβιότητα του συστή-ματος, συνέχισαν να λειτουργούν και στην διάρκεια των εξ μηνών, καίτοι υποβαθμισμένα.

τρείς πηγές νομιμότητος

Πρώτος από τους τρείς πυλώνες: Οι επανατατικές επιτροπές, που θα μπορούσαν να εμφα-νισθούν όπως τα κόμματα

Μπάαθ στο Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν και της Συρίας του Άσσαντ. Εμφανι-ζόμενες ως η ψυχή όλων των δομών του κράτους και των μεγάλων επιχει-ρήσεων, έπρεπε να είναι ο εγγυητής του δόγματος της Τζαμαχιρίας και της κινητοποιήσεως των μαζών, επάνω στο υπόδειγμα των κινέζων ερυθροφρου-ρών ή των φρουρών της Ιρανικής επα-ναστάσεως.

Ανερχόμενοι σε τριάντα χιλιάδες, με τα μέλη τους επιλεγμένα, ευνοούντο σε προαγωγές και υλικές απολαβές. Τούτοι είναι που παρενέβησαν κατά της κατα-στολής της πρώτης διαμαρτυρίας στην Βεγγάζη, την 15 Φεβρουαρίου 2011, αυ-τοί είναι που ηγήθηκαν δύο ημέρες αρ-γότερα στην αρχή της επαναστάσεως. Οι επαναστατικές επιτροπές υπεστη-ρίζοντο από διάφορες πολιτοφυλακές που υπάρχουν σε όλη τη χώρα, επανο-μαδοποιημένες υπό το ιδρυτικό προ-σωνύμιο των «επαναστατικών φρου-ρών». Ένοπλοι και δρώντες με πολιτικήν περιβολή, αυτοί οι άνδρες έπαιξαν έναν αποτρεπτικό ρόλο κατ’ αρχάς, μέχρι την επιτυχία της επαναστάσεως.

Εν συνεχεία, οι πραιτωριανοί φρου-ροί ανέλαβαν την προστασία του Μου-αμάρ Καντάφι και της οικογενείας του. Αυτοί είχαν εκτιμηθεί προ της επανα-στάσεως σε 15.000 άτομα, αναδιορ-γανώθηκαν σε τρία μεγάλα συγκροτή-ματα «ασφαλείας», (μεταξύ των οποίων εκείνο της Βεγγάζης, που διαλύθηκε από τις πρώτε ημέρες αλλά του οποί-ου ένας ικανός αριθμός στελεχών και οπλιτών υποχώρησαν εν τάξει στην Τρίπολη) και τρείς διακλαδικές ταξιαρ-

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε πριν από την εξό-ντωση του Μουαμάρ Καντάφι.

36


χίες. Τα μέλη αυτών των μονάδων είχαν επιστρατευθεί κυρίως από τον κορμό των δύο μεγάλων φυλών της Κεντρι-κής και Νότιας Λιβύης, που εφημίζοντο για την πίστη τους στο καθεστώς, τις φυλές Καντάφα και Μαγκαρίχα. Απο-λάμβαναν πολλά οικονομικά οφέλη (οχήματα, ταξίδια στο εξωτερικό κ.ά.). Αυτές οι μονάδες δέχθηκαν επίθεση κατά την διάρκεια των πρώτων έξι μηνών επί τριών μετώπων (Μπρέγκα, Μισράτακαι Ντζεμπέλ Ναφούσα) και είχαν επακριβώς παρεμβληθεί μέσα στις πόλεις της Τριπολίτιδος, Ζαουΐα, Σαμπράδα και Ζουάρα, για να αναχαι-τίσουν τα πρώτα κύματα της επανα-στάσεως τον Φεβρουάριο και Μάρτιο. Ο τελευταίος γυιός του Συν/χου Κα-ντάφι,ο Χαμίς, διοικούσε την μία από τις τρείς ταξιαρχίες στο μέτωπο της Μισράτα. ο πρεσβύτερος αδελφός του Μουατασίμ είχε τεθεί επι κεφαλής μιάς άλλης.

Τελικώς το αίσθημα της φυλετικής συμμετοχής θα παραμείνει ένα μείζον θέμα. Στην διάρκεια των πρώτων ετών της Λιβυκής επαναστάσεως, από το 1969 ως το 1975, η εξουσία δεν έκανε αναφορά στις φυλές. Το 1975 όμως, η «Πράσινη Βί-βλος» τις επανατοποθέτησε τιμητικά και αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο.

Θα αποτελέσουν ένα πελατειακό ενδοκοινωνικό στοιχείο στην καρδιά του καθεστώτος. Επρόκειτο να δια-νείμουν τις πετρελαϊκές προσόδους επαγρυπνώντας για τον σεβασμό των ισορροπιών μεταξύ φυλών και περιο-χών προς αποφυγήν κινδύνου ν’ απει-ληθεί η κοινωνική ειρήνη, δηλ. η ενό-τητα της χώρας.

Μακράν του να είναι μια δομή μο-νολιθική ή πυραμιδοειδής η Λιβυκή φυλή εμφανίζεται εν καιρώ ειρήνης ως ένα δίκτυο εύκαμπτης αλληλεγγύ-ης, που επιτρέπει την πρόσβαση στους πόρους ή τα «πόστα» και επιτρέπει τις προσωπικές ή συλλογικές στρατηγι-κές. Αναλόγως προς την συμπάθεια ή την αντιπάθεια ενός των μελλών της με τον αρχηγό της φυλής η εξάρτηση απο αυτήν παρέχει πλεονεκτήματα ή δημι-ουργεί μίαν «αναπηρία». Έτσι οι κάτοι-

κοι της Μισράτα -οι μεγάλες οικογένειες της πόλεως, ιδίως όσες δεν σχηματί-ζουν μίαν φυλή με την αυστηρή έννοια του όρου- υπήρξαν ευνοούμενοι του Καντάφι μέχρι το 1975. Έπειτα εξαιτίας προσωπικών και ιδεολογικών διαφω-νιών με τον συνταγματάρχη Ομαρ αλ Μοχίκι, έναν από τους πρώτους συντρό-φους του, ο οποίος ήταν γνήσιας φυλε-τικής καταγωγής, ο κυβερνήτης διέλυσε την συμμαχία με αυτούς για να στρα-φεί προς τους ιστορικούς αντιπάλους τους, τους Κουαρφάλα καταγόμενους από την φυλή Μπαλί-Ουαλίντ. Έκτοτε οι κάτοικοι της Μισράτα απομακρύνθη-καν από ευαίσθητες κρατικές λειτουρ-γίες (πραιτωριανοί φρουροί, υπηρεσίες ασφαλείας) και παραμερίσθηκαν σε θέ-σεις τεχνοκρατικές.

Σε περίπτωση πολέμου οι φυλές μπορούν ν’ αποτελέσουν ένα όρ-γανο κινητοποιήσεως ιδιαιτέρως

αποτελεσματικό, τόσον σε αγροτικές, όσον και σε αστικές περιοχές, όπου οι γνήσιοι φυλετικώς πληθυσμοί ενός και του αυτού διαμερίσματος, ανασυγκρο-τούνται κατά συνοικίες. Εκεί επίσης κα-τατέμνονται σε περισσότερες δεκάδες υποσύνολα υπαγόμενα σε έναν σεΐ-χη. Γι’ αυτό μπορούσε να ιδεί κάποιος, στην αρχή της συγκρούσεως τα δύο στρατόπεδα να επικαλούνται όρκους πίστεως προς τους σεΐχες της ίδιας φυ-λής. Τα μέλη της φυλής Καδάφα, που διαβιούν στην Βεγγάζη, επί παραδείγ-ματι, έχουν κάνει κάποιους όρκους πί-στεως εις το Μεταβατικό Εθνικό Συμ-βούλιο, αποφεύγοντας εν τούτοις να εμπλακούν στρατιωτικώς υπέρ αυτού. Οι κατάλογοι των φυλών, που υποστη-ρίζουν το Μεταβατικό Εθνικό Συμβού-λιο ή τον Καντάφι, που παρουσιάζονται στον Τύπο, δεν έχουν λοιπόν μεγάλη σημασία.

Στο κέντρον, στα δυτικά και στα νό-τια της χώρας, οι αγροτικές ζώνες και οι πόλεις, που κατά πλειοψηφίαν κα-τοικούνται από μέλη μεγάλων φυλών στενά εμπλεκομένων στο Κανταφικό σύστημα, έχουν εξεγερθεί ολίγον. Με-ρικές παρέσχον στο καθεστώς μαχητές

και πολιτοφύλακες. Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση των περιοχών Μπαλί-Ου-αλίντ, φέουδου της Κουαρφάλα. Της Ταρχουάνα, φέουδου της φυλετικής ομοσπονδίας των Ταρχούνα: Της Σύρ-τεως, φέουδου των Καδάφα: του Φε-ζάν φέουδου των πληθυσμών Καδάφα, Μαχαρίζα, Χασσάονα και Τουαρέγκ, (μισθοδοτουμένων και επιστρατευμέ-νων από μακρόν υπό του καθεστώτος). Της Ταούργα, της οποίας οι κάτοικοι εκδηλώνουν μίαν δυσπιστία παλαιά εναντίον των κατοίκων της Μισράτα. ή ακόμη του Γαδαμές, στα Αλγερινά σύνορα, του οποίου ο σημαντικός πλη-θυσμός Ζαράμμα έχει παραμείνει μέχρι τώρα πιστός στην εξουσία.

Άλλες περιοχές, αν και συμπαθώς διακείμενες προς το Κανταφικό κα-θεστώς, επέλεξαν να μείνουν ουδέ-τερες αναμένοντας να ιδούν σε ποίαν πλευρά θα γύρει η πλάστιγγα. Όπως η πόλη Μίζντα φέουδο των Μασσαχίγια και των Αουλάντ Μπού Σαΐφ, οι βά-σεις της Αουζίλα, Ουαντάν Χούν, Σού-κνα και Ζλίτεν, των οποίων οι κάτοικοι Αουλάντ Σαΐχ δυσπιστούν προς εκεί-νους της Μισράτα.

Από το ένα χωριό στο άλλο ευρί-σκει κανείς διαφοροποιημένες στρατηγικές, που εξηγούνται από

ανταγωνισμούς αναγόμενους στην ιταλική αποικιοκρατία. Εκείνη π.χ. που φέρνει αντιμέτωπους τους Ζιντάν προς τους ιστορικούς ανταγωνιστές τους, τους Μασαχίγια. Μέλη αυτών των δύο φυλών συνυπήρχαν ειρηνικά προ της επαναστάσεως μέσα στην πόλη Μίζ-ντα. Οι γάμοι μεταξύ μελών των δύο φυλών παρέμεναν απαγορευμένοι. Όταν η πόλη της Μίζντα επανεστάτη-σε, οι Ζιντάν της Μίζντα ενώθηκαν με τους συντρόφους τους επαναστάτες, επαγρυπνούντες πλήρως να μην επι-τεθούν ποτέ στην Μίζντα, όπου οι Μα-χαρίγια παρέμειναν ουδέτεροι… σε αντίθεση εκείνων άλλων χωριών, που είχαν συνενωθεί στις τάξεις των κα-ταφιστών. Υπάρχει πληθώρα τέτοιων παραδειγμάτων. Εκείνο που πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν είναι ότι οι παραδοσι-

37


ακοί μηχανισμοί διαπραγματεύ-σεων επέτρεψαν να περιορισθεί η βία και ν’ αποφευχθούν ανε-πίτρεπτες καταστάσεις, που θα είχαν καταστήσει πιο δύσκολη την αναδιοργάνωση μιάς εθνι-κής κοινωνίας στο τέλος των συ-γκρούσεων.

Σχετικά με την πρωτεύουσα Τρίπολη η απουσία γενικευμέ-νης εξεγέρσεως μέχρι την άφιξη προελαυνόντων τμημάτων των πόλε-ων «ελευθερωτών» της Τριπολίτιδος εξηγείται από δύο παράγοντες. Από το ένα μέρος η πυκνότητα μέσων ασφαλεί-ας και καταπίεσης, από το άλλο η ίδια η κοινωνιολογία της πόλεως. Αντίθετα από την Βεγγάζη, όπου η συνοχή των μεγάλων φυλών της Κυρηναϊκής ενω-μένων όλων στην απόρριψη της εξου-σίας, επέτρεψε την ενότητα δράσεως, η Τρίπολις αποτελείται κατά το ήμισυ από πληθυσμούς μεγάλων φυλών, προερχο-μένων από τις περιοχές Μπανί Ουαλίντ της Ταρχούμα και του Φεζάν, των οποί-ων η τύχη ήταν στενά συνδεδεμένη μ’ εκείνην του καθεστώτος Καντάφι και το άλλο ήμισυ αποτελείται από μέλη μι-κρών φυλών ή αστούς, ομάδες ολίγον επιδεκτικές κινητοποιήσεων και μάχης.

Ένα συμβούλιο ολίγον αντιπροσωπευτικό

Η «τακτική διάσπαση» προαναγ-γελλόμενη κατά την διάρκεια πέντε μηνών ως άμεση στα μέ-τωπα της Μπρέγκα και Μισρά-

τα, από τους εκπροσώπους τύπου του Μεταβατικού Εθνικού Συμβουλίου και του ΝΑΤΟ, τελικώς επιτεύχθηκε από τις ισχυρές φυλές των Ζιντάν, που μό-λις υπολογίζονταν στις τρείς χιλιάδες μαχητών στις αρχές Μαΐου.

Ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας τους, υπήρξε η ικανότητα τους να εν-σωματώνουν στην λιβυκή παράδοση την προτεραιότητα του τοπικού επί του περιφερειακού και του περιφερει-ακού επί του εθνικού, κατά την οποίαν αναζωογονείται στους παραδοσιακούς πληθυσμούς κάθε περιοχής ή πόλεως

η επιθυμία να διεξάγουν την μάχην για την απελευθέρωση.

Οι επικοινωνιακοί του ΝΑΤΟ και οι υπεύθυνοι γάλλοι και βρετανοί πολιτι-κοί μπορεί να έχουν διαφημίσει αρκε-τά τον αποφασιστικό ρόλο των βομ-βαρδισμών τους. Όμως το αποτέλεσμα δεν προήλθε, ούτε από την αναγγελο-μένη πάντοτε προέλαση στα μέτωπα της Μπρέγκα και Μισράτα, ούτε με την διακηρυχθείσα κατάρρευση του καθεστώτος χάρις στους βομβαρδι-σμούς στρατηγικών σημείων της Τρι-πόλεως ή των διαμονών του Συν/χου Καντάφι, διότι τάχα αυτοί είχαν τόσο αποφασιστική επίπτωση στην πορεία του πολέμου.

Αυτή η επαναφορά ισορροπίας της στρατιωτικής πραγματικότητας προς την Δυτική Λιβύη μιάς επαναστάσεως, η οποία είχεν ευθύς εξ αρχής ξεκινήσει στην Ανατολική Λιβύη, θέτει του λοι-πού το ερώτημα της αντιπροσωπευ-τικότητος του Μεταβατικού Εθνικού Συμβουλίου. Πρακτικώς το συμβούλιο τούτο δεν περιλαμβάνεται μέσα στις δομές τις υπεύθυνες γι’ αυτήν την νι-κηφόρα επανάσταση. Εάν επιθυμεί να είναι εις θέσιν να συνεχίσει να καυχά-ται για τον τίτλο του «νομίμου αντιπρο-σώπου του Λιβυκού λαού», τον οποίον του έχουν προώρως απονείμει η Γαλ-λία και το Ηνωμένων Βασίλειο, το Με-ταβατικό Εθνικό Συμβούλιο θα πρέπει γρήγορα να συμφωνήσει με τους ατά-κτους της Δυτικής Λιβύης σε μίαν θέση ανάλογη του στρατιωτικού ρόλου που υπήρξε βασικός για την τελική στρατι-ωτική νίκη, άλλως απειλείται να τεθεί στην θέση αυτόνομων οργανισμών.

Το άλλο πρόβλημα θα αποτελέσει

η αποδοχή και ανταπόκρι-ση σε μελλοντικές επίμο-νες αιτήσεις αντιπροσωπει-ών των περιοχών και φυλών που έχουν επί μακρόν υπο-στηρίξει το καθεστώς, (πε-ριοχές Σύρτεως, Ταρχούμα, Μπαλί-Ουαλίντ, Σέμπχα, Γκάτ και Γκανταμές). Το Με-ταβατικό Εθνικό Συμβούλιο θα πρέπει να δώσει εγγυή-

σεις σ’ αυτούς τους πληθυσμούς, έτσι ώστε οι υπεύθυνοι στρατιωτικοί και τα μέλη των επαναστατικών επιτρο-πών τουλάχιστον να συμφωνήσουν. Αντιθέτως, αν οι επαναστάτες, ισχυροί λόγω της στρατιωτικής νίκης τους, επι-ζητούν να επιβάλουν την θέλησή τους δια των όπλων στις φυλές που εξουσι-άζουν εδαφικά ερείσματα, ο πόλεμος θα μπορούσε να συνεχισθεί.

Τελικώς οι μηχανισμοί της μεσο-λαβήσεως και των διαπραγματεύσε-ων των Βεδουΐνων θα πρέπει να παί-ξουν βασικό ρόλο. Διότι εάν κάποιες φυλές έχουν επί μακρόν υποστηρίξει τον Μουαμάρ Καντάφι τίποτε δεν εί-ναι παγιωμένο στην παράδοση των Βεδουίνων, όπου ο πραγματισμός και το συμφέρον της ομάδος υπερτερούν συχνά της λογικής της εντιμότητας και η οποία εκ προοιμίου είναι ιδιαιτέρως γελοιοποιημένη σ’ αυτές τις κοινωνίες της Δυτικής Λιβύης. Είναι προς το γε-νικό συμφέρον το ότι οι πετρελαϊκές εξαγωγές αναλαμβάνουν ταχέως και τα εισοδήματα εκ τούτων επανέρχο-νται κατά τρόπον διαφανή και ισόρ-ροπον μεταξύ των περιοχών - πράγμα που μπορεί να παίξει σταθεροποιητι-κό ρόλο, υπό τον όρον ότι το νέο κα-θεστώς θα είναι προσεκτικό, ώστε να επιτρέπει στις περιοχές και τις πόλεις μίαν σημαντική αυτονομία στον χειρι-σμό των υποθέσεών τους.

Η έξοδος από τον εμφύλιο πόλεμο θα αποτελέσει ένα σοβαρό πρόβλημα μέσα σε μία χώρα, όπου τα όπλα θα εί-ναι στο εξής σε κυκλοφορία, η οποία δεν διαθέτει καμμία πολιτική κουλτού-ρα και όπου το τοπικόν υπερτερεί ακό-μη του εθνικού συμφέροντος.

38


Επιχείρηση Υποστηρίξεως της Ενταξιακής Πορείας και Νεο-οθωμανικής Πολιτικής της Τουρκίας

Υπό κ. Καναβάκη Εμμανουήλ, Αντιστρατήγου ε.α. και μέλους του ΔΣ του ΣΕΕΘΑ

Φιλοτουρκική κίνηση για την υποστήριξη της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας, από ομάδα πέντε χωρών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, εκδη-λώθηκε τις παραμονές της κοινοποιήσεως της ετήσιας εκθέσεως της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στη διάσκεψη, που πραγματοποιήθηκε στη

Σουηδία με πρωτοβουλία της Βρετανίας και της Σουηδίας, συμμετείχαν η Ιταλία, η Ισπανία, η Φιλανδία και ο Επίτροπος Διευρύνσεως της Ε.Ε. Τσέχος Στέφαν Φούλε. Η συμμετοχή του Επιτρόπου της Ε.Ε. προσέδωσε επίσημο χαρακτήρα στην άτυπη αρχικά πενταμερή συνάντηση, μακριά από την έδρα της Ε.Ε. και του Ευρωκοινοβουλίου.

Το θέμα της υποστηρίξεως-ανα-ζωογονήσεως της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Το θέμα παρουσιάσθηκε στην Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώ-πων, με πρωτοβουλία και πάλιν της Βρετανίας και της Σουηδίας και έγινε αποδεκτό από την πλειοψηφία των κρατών. Η Γαλλία και η Κύπρος μόνο εξέφρασαν επιφυλάξεις και δήλωσαν, ότι δεν αποδέχονται την τροποποίηση του διαπραγματευτικού πλαισίου της Τουρκίας, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει δοθεί απάντηση. Κατόπιν αυτού τίθε-ται ένα εύλογο ερώτημα, ποια ήταν η σκοπιμότητα αυτής της κινήσεως. Μέ-χρι τώρα το ερώτημα παραμένει ανα-πάντητο, διότι ουδεμία ανακοίνωση εκδόθηκε για το σκοπό και τα αποτε-λέσματα της διασκέψεως. Διπλωματι-κές πηγές εκτιμούν, ότι η πρωτοβου-λία αυτή είχε σχέση με το συντονισμό

και την υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδίου, για την ενίσχυση και επιτά-χυνση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας.

Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής, σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, περιλαμβάνει διαπιστώσεις για στασι-μότητα από πλευράς Τουρκίας σε θε-μελιώδη δικαιώματα, όπως της ελευ-θερίας εκφράσεως, των δικαιωμάτων των γυναικών και των θρησκευτικών ελευθεριών, ενώ καταγράφει την επι-θετικότητα εις βάρος της Κύπρου και τη συνέχιση του αρνητικού κλίματος στις Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις. Επι-πλέον για το Κυπριακό επισημαίνει την ανάγκη επιταχύνσεως και ολο-κληρώσεως των διαπραγματεύσεων των δύο κοινοτήτων, εάν είναι δυνα-τόν, πριν την ανάληψη της προεδρί-ας της Ε. Ε. από την Κύπρο το δεύτερο εξάμηνο του 2012.

Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής είναι όντως αρνητική, αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που η

Τουρκία αντιμετωπίζει μια τέτοια έκ-θεση. Η κίνηση των πέντε χωρών, σύμ-φωνα με πολιτικούς παρατηρητές, δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί, ότι έχει μονοδιάστατη σκοπιμότητα και αφο-ρά μόνο την ενταξιακή πορεία, αλλά αποβλέπει στη συνολική υποστήριξη της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Η άποψη αυτή είναι αληθοφανής και αποδεκτή αν ληφθεί υπόψη, ότι κατά την παρούσα περίοδο η Άγκυρα ευρίσκεται στο επίκεντρο σημαντικών γεωπολιτικών εξελίξεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ειδικότε-ρα η Τουρκία ευρίσκεται σε δυσχερή διπλωματική θέση, λόγω της δραματι-κής επιδεινώσεως των διμερών σχέσε-ων Τουρκίας-Ισραήλ και της “κρίσεως των υδρογονανθράκων”. Η προσφιλής Τουρκική στρατηγική των απειλών και της επιδείξεως στρατιωτικής ισχύος, απέτυχε παταγωδώς να αποτρέψει τη διενέργεια γεωτρήσεων στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Παράλληλα οι ΗΠΑ έχουν εκδηλώσει επίσημα τη δυσαρέσκεια τους, αφενός για την επιδείνωση των Τουρκο-Ισραηλινών σχέσεων και αφετέρου για την επιδί-ωξη της Άγκυρας να παρεμποδίσει τις

ΠOΛITIKO & ΣTPATHΓIKO Π E P I Σ K O Π I O

39


έρευνες-εξόρυξη των υδρογονανθρά-κων, με αποτέλεσμα να απειλούνται άμεσα τα συμφέροντα των Αμερικα-νικών εταιρειών.

Οι ανωτέρω εξελίξεις, σε συνδυ-ασμό και με την «Αραβική Άνοι-ξη» στις χώρες της Β. Αφρικής

(Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτο) και τη Συ-ρία, έχουν δημιουργήσει απρόβλε-πτες ανατροπές και ριζικές διαφορο-ποιήσεις στα γεωπολιτικά δεδομένα της Ανατολικής Μεσογείου. Παράλ-ληλα οι μεταβολές αυτές έχουν περι-πλέξει τις αρχικές εκτιμήσεις, έχουν ανατρέψει τους στόχους της εξωτε-ρικής πολιτικής και έχουν οδηγήσει τον Τουρκικό ηγεμονισμό σε δύσκο-λες ατραπούς. Η Τουρκία ως «Χώρα Πρότυπο» για τον Αραβικό και ισλα-μικό κόσμο κατέρρευσε, λόγω της κα-χυποψίας και των επιφυλάξεων των σι-ιτών μουσουλμάνων. Σήμερα το νέο σύμβολο της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής είναι ο «Ηγέτης Πρότυπο» Ερντογάν, ο οποίος για να ταυτισθεί με τις πρόσφατες εξελίξεις στον Αραβι-κό κόσμο, πραγματοποίησε επίσημες επισκέψεις στην Αίγυπτο, τη Λιβύη και την Τυνησία, πριν ακόμη ολοκληρωθεί ο αγώνας των αντικαθεστωτικών και δημιουργηθεί το νέο πολίτευμα.

Το γεωπολιτικό δυναμικό των υπο-θαλάσσιων κοιτασμάτων υδρογοναν-θράκων και η συνεργασία Ισραήλ, Κύ-πρου και Ελλάδας, δημιούργησε ένα απρόβλεπτο άξονα ισχύος, ο οποίος με τη σύμπραξη των ΗΠΑ διαμορφώ-θηκε σε σημαντικό γεωπολιτικό παρά-γοντα και επηρεάζει πλέον καταλυτικά την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Η ομαλή και αισιόδοξη προοπτι-κή των γεωτρήσεων, καθώς και οι επικείμενες νέες αδειοδοτή-

σεις για έρευνες υδρογονανθράκων πριν από το τέλος του 2011 στην Κυ-πριακή ΑΟΖ, εκτιμάται ότι θα επηρε-άσουν σημαντικά την εξέλιξη του Κυ-πριακού και θα προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις στην εξωτερική πολιτική

της Τουρκίας. Επίσης ανάλογες θα εί-ναι και οι επιπτώσεις στην Ευρωπαϊκή της προοπτική, η οποία σύμφωνα με διπλωματικούς παρατηρητές θα οδη-γηθεί σε στασιμότητα αν όχι σε παρα-τεταμένο αδιέξοδο.

Εντύπωση όμως προκαλεί η απου-σία της Βρετανίας από τις πρόσφατες γεωπολιτικές ανακατατάξεις της Ανατ. Μεσογείου παρά το γεγονός, ότι έχει στρατηγικά συμφέροντα στην πε-ριοχή και διατηρεί δύο σημαντικές στρατιωτικές βάσεις στην Κύπρο. Το γεγονός αυτό φορτίζει το γεωπολιτικό περιβάλλον της περιοχής και προκαλεί περαιτέρω παρεμβάσεις και εξελίξεις. Ο ρόλος της εγγυήτριας δυνάμεως της παρέχει ένα ισχυρό πλεονέκτημα να παρεμβαίνει και να επηρεάζει δυναμι-κά την πορεία επιλύσεως του Κυπρι-ακού, αλλά και την Ευρωπαϊκή προο-πτική της Τουρκίας, με την οποία είναι συνδεδεμένο το Κυπριακό.

Τα δεδομένα αυτά σε συνδυα-σμό με την αρνητική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την

ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, δη-μιούργησαν μια άριστη ευκαιρία και έδωσαν την αφορμή για την εκδή-λωση διπλωματικής πρωτοβουλίας της Βρετανίας, με στόχο την αναζω-ογόνηση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας. Είναι εξ άλλου γνωστό, ότι η Βρετανία και η Τουρκία διατηρούν προνομιακές σχέσεις, διότι τα συμφέ-ροντα τους συγκλίνουν, αν δεν ταυ-τίζονται τόσο στο Κυπριακό, όσο και στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανα-τολής. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από τη συνεργασία και τη σύμπτωση απόψεων των δύο χωρών στο σχέδιο Ανάν, το οποίο δεν πρέπει να μας δι-αφεύγει, ότι διατηρείται σε κατάστα-ση αναμονής και είναι ενδεχόμενο να επανέλθει στην επικαιρότητα στο εγ-γύς μέλλον. Επίσης προς επιβεβαίω-ση των ανωτέρω κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί, ότι το Νοέμβριο 2011 έχει προγραμματισθεί η επίσημη επίσκε-ψη του Τούρκου προέδρου Γκιούλ στο Λονδίνο, ο οποίος θα φιλοξενηθεί στα

ανάκτορα του Μπάκιγχαμ.

Η γενική εντύπωση είναι, ότι η Τουρκία επέτυχε με την «Κίνη-σης της Σουηδίας», να ενεργο-

ποιήσει και να επαναφέρει στο πολι-τικό προσκήνιο της Ε.Ε. το ενταξιακό της πρόβλημα. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν, ότι έχει αρχίσει να συ-ζητείται στις Βρυξέλλες, η άποψη για είσοδο της Τουρκίας στη ενωμένη Ευρώπη με ειδικό καθεστώς, προκει-μένου να παρακαμφθούν τα υφιστά-μενα προβλήματα και κυρίως η ανα-γνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι γνωστό, ότι η Τουρκία επιδιώκει την είσοδο της στην Ε.Ε. με γεωπολι-τικούς όρους και με την στρατιωτι-κή της ισχύ. Ενδεικτικές και πλήρως αποκαλυπτικές είναι οι δηλώσεις του Τούρκου πρωθυπουργού κατά την επίσημη επίσκεψη του στην κατεχό-μενη Κύπρο στις 20/7/2011, για τον εορτασμό της εισβολής:

■ «Η Τουρκία δεν θα καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τους Ελληνο-Κυπρίους, αν αναλάβουν την προεδρία της Ε. Ε. πριν επιτευχθεί συμφωνία ενο-ποίησης του διχασμένου νησιού».

■ «Η Τουρκία παγώνει τις σχέσεις με την Ε. Ε. για ένα εξάμηνο», εάν δεν λυθεί το Κυπριακό.

■ «Θεωρούμε ντροπή και το ότι βρι-σκόμαστε στο ίδιο τραπέζι με την Κύπρο στον ΟΗΕ».

Από τα προαναφερθέντα συνάγε-ται, ότι η «Κίνηση της Σουηδίας» εξυ-πηρετεί ένα σύνθετο και πολυδιάστα-το σκοπό προς όφελος πρωτίστως της Τουρκίας, των πέντε συμμετεχουσών χωρών και κυρίως της Βρετανίας. Με αυτόν τον τρόπο η Βρετανία αφενός υποστηρίζει τα γεωστρατηγικά της συμφέροντα στην Ανατ. Μεσόγειο και αφετέρου επιδιώκει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στο Ευρωπαϊ-κό γίγνεσθαι, όπου κατά την παρούσα περίοδο, λόγω της οικονομικής κρίσε-ως, κυριαρχούν η Γαλλία η Γερμανία, με αποτέλεσμα να μονοπωλούν και το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας.

40


Γιατί έπεσε το καθεστώς του Καντάφι;Υπό κ. Γιαννακόπουλου Βασίλη, Ταξιάρχου Πολεμικής Αεροπορίας ε.α., Γεωστρατηγικού Αναλυτή

(www.geostrategy.gr, [email protected])

Την Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου 2011, εκατοντάδες Λίβυοι πολίτες κατέβηκαν στους δρόμους της Βεγγάζης ζητώντας την παραίτηση του πρωθυπουρ-γού Baghdadi Ali al-Mahmudi, μετά τη σύλληψη ενός δικηγόρου, γνω-στού επικριτή της κυβέρνησης. Την επομένη πραγματοποιήθηκε η πρώτη

«ημέρα οργής» κατά του λιβυκού καθεστώτος, με αποτέλεσμα οι ανθρώπινες απώλειες να ξεπεράσουν τους 24 νεκρούς. Έκτοτε, ξεκίνησε η λιβυκή εξέγερση που πήρε τη μορφή εμφύλιου πολέμου. Μετά από οκτώ και πλέον μήνες, οι αντι-καθεστωτικοί με την υποστήριξη του ΝΑΤΟ και άλλων δυνάμεων κατάφεραν να ανατρέψουν τον Καντάφι και το καθεστώς του.

Γιατί όμως εξεγέρθηκε ο λιβυκός λαός; Ποια κατάσταση επικρατούσε πριν την έναρξη των εξεγέρσεων; Ποια ήταν τα πολιτικά δικαιώματα και οι πο-λιτικές ελευθερίες των Λίβυων πολιτών;

τα πολιτικά δικαιώματα

Το λιβυκό καθεστώς ήταν αυταρχι-κό και η διαφθορά ήταν διάχυτη τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στον

κρατικό τομέα. Πρακτικά, ο συνταγμα-τάρχης Μουαμάρ Αλ Καντάφι, χωρίς να φέρει κάποιο επίσημο τίτλο, κατεί-χε την απόλυτη εξουσία. Οποιαδήποτε εναντίωση με τις αρχές της επανάστα-σης του 1969, που καθορίζονται στην «Πράσινη Βίβλο», θεωρούνταν παρά-

νομη πράξη. Η σύσταση και η λειτουρ-γία πολιτικών κομμάτων απαγορευό-ταν.[1[Η κυβέρνηση έλεγχε στενά κάθε είδους πολιτική δραστηριότητα. Η ορ-γάνωση ή συμμετοχή σε ομάδες με πο-λιτική δραστηριότητα επέφερε ποινές φυλάκισης και σε κάποιες περιπτώσεις τη θανατική ποινή. Για το λόγο αυτό, η αντιπολιτευτική δραστηριότητα πε-ριοριζόταν στο εξωτερικό. Η πολιτική πολυφωνία αποδοκιμαζόταν και από τη λιβυκή ελίτ. Βέβαια, πριν την έναρξη της εξέγερσης, όταν δηλαδή άρχισε να διαφαίνεται, ότι μετά την Τυνησία και την Αίγυπτο το ντόμινο των αραβικών εξεγέρσεων θα διερχόταν και από τη Λιβύη, υψηλόβαθμα κυβερνητικά στε-

λέχη παρότρυναν τον Καντάφι να διευ-ρύνει τη λαϊκή συμμετοχή στις υφιστά-μενες κυβερνητικές θέσεις.

Η δικαστική εξουσία στο σύνολό της υπάκουε στα κελεύσματα του κα-θεστώτος. Το Λαϊκό Δικαστήριο, γνω-στό για τις καταδίκες των πολιτικά δια-φωνούντων, καταργήθηκε το 2005, αλλά αντικαταστάθηκε από το Δικα-στήριο Κρατικής Ασφαλείας, το οποίο συνέχισε να λειτουργεί με τον ίδιο τρό-πο.[2] Οι μυστικές συλλήψεις, φυλακί-σεις και εξαφανίσεις πολιτικών αντι-φρονούντων ήταν συχνό φαινόμενο και η τύχη χιλιάδων κρατουμένων τα τελευταία 30 χρόνια παραμένει άγνω-στη ακόμη και σήμερα.[3]

Κοινωνικά, οικονομικά, στρατιωτι-κά και πολιτικά, οι περίπου 140 λιβυκές φυλές και μεγάλες οικογένειες έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Ειδικά, οι προερχό-μενοι από τη φυλή Καντάφι, από την οποία κατάγεται και ο ίδιος ο Καντάφι, κατείχαν υψηλόβαθμες κυβερνητικές θέσεις. Κάποια μέλη μεγάλων φυλών, όπως οι φυλές Magariha, Misurata και Warfalla, επεδίωξαν να προωθήσουν περαιτέρω τα συμφέροντά τους, μέσα από αυτές τις υψηλόβαθμες κυβερνη-τικές θέσεις, ενώ κάποια μέλη άλλων φυλών αντιτάχθηκαν στο καθεστώς εξαιτίας των φυλετικών διακρίσεων. Σ’ αυτές τις φυλετικές διακρίσεις και αντιπαλότητες στηρίχθηκαν μερικοί υψηλόβαθμοι αξιωματικοί των Ενό-πλων Δυνάμεων και των Δυνάμεων Ασφάλειας και προχώρησαν σε ανεπι-τυχή πραξικοπήματα κατά του Καντά-φι (1993 και 1996), με αποτέλεσμα να καταδικασθούν σε θάνατο.

Πριν την έναρξη του εμφύλιου πο-λέμου, ο Καντάφι είχε πραγματοποιή-

41


σει αποσπάσεις και εκκαθαρίσεις των ανώτερων και ανώτατων αξιωματικών, προκειμένου να περιορίσει τον κίνδυ-νο πραξικοπήματος ή την εμφάνιση κάποιου είδους αντιπολίτευσης μέσα από τις τάξεις των ενόπλων δυνάμεων. Ωστόσο, αυτές οι κινήσεις, που βασί-ζονταν σε πολιτικά κριτήρια, προκάλε-σαν περαιτέρω μείωση της ήδη χαμη-λής επιχειρησιακής δυνατότητας των Ενόπλων Δυνάμεων, έριξαν την ετοιμό-τητα του στρατού και τελικά δεν απέ-τρεψαν τη φυγή αρκετών αξιωματικών και την ένταξή τους στη δύναμη των αντικαθεστωτικών.

οι πολιτικές ελευθερίες

Ο τύπος δεν ήταν ανεξάρτητος. Η ελευθερία στους κόλπους της ακαδημαϊκής κοινότητας ήταν

αυστηρά περιορισμένη. Το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ήταν επίσης απαγο-ρευμένο, εκτός των περιπτώσεων που είχαν σαν στόχο την υποστήριξη του καθεστώτος.[4] Η νομοθεσία επέτρε-πε τη σύσταση και τη λειτουργία των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), αλλά όσες από αυτές λειτουργούσαν είχαν στενές σχέσεις με το καθεστώς. Παρόμοια κατάσταση επικρατούσε και στα εργατικά συνδικάτα.

Τα κρατικά ΜΜΕ λειτουργούσαν ως φερέφωνα του καθεστώτος, ενώ οι δημοσιογράφοι εργάζονταν σε ένα κλί-μα φόβου και αυτολογοκρισίας. Όσοι δυσαρεστούσαν το καθεστώς φυλακί-ζονταν. Το 2010, δημιουργήθηκε μια νέα υπηρεσία στο υπουργείο Τύπου, που ήταν επιφορτισμένη με την πα-ρακολούθηση των δημοσιογράφων, οι οποίοι δημοσίευαν πληροφορίες για τη διαφθορά.[5] Το καθεστώς έλεγ-χε και το διαδίκτυο. Ειδικά το 2010, οι ιστοσελίδες με ανεξάρτητη ειδησεο-γραφία αντιμετώπισαν μια συστημα-τική δίωξη. Ακόμη και οι αντιπολιτευ-όμενες ιστοσελίδες του εξωτερικού συχνά δέχονταν κυβερνοεπιθέσεις, προκειμένου οι Λίβυοι πολίτες να μην έχουν πρόσβαση σ’ αυτές.

Ένας μεγάλος αριθμός μεταναστών από την υποσαχάρια Αφρική, που ερ-

γάζονταν στη Λιβύη ή διέρχονταν προ-κειμένου να περάσουν στην Ευρώπη, συχνά αντιμετώπιζαν αναγκαστικό επαναπατρισμό, παρότι στις χώρες τους υπήρχε υψηλός κίνδυνος να φυ-λακισθούν και να βασανισθούν.[6]

Επίσημα, οι γυναίκες έχουν ίσα δι-καιώματα με τους άνδρες. Ωστόσο, ορισμένοι νόμοι και κοινωνικά πρό-τυπα διαιωνίζουν τις εις βάρος τους διακρίσεις, ιδίως σε θέματα γάμου, δι-αζυγίου και κληρονομικότητας. Αρκε-τές γυναίκες εκδιώκονται από τις εστίες και τις οικογένειές τους, με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε ιδιαίτερα ευάλω-τα άτομα. Το καθεστώς θεωρούσε τις γυναίκες αυτές ως «παραστρατημένες» και τις οδηγούσε σε εγκαταστάσεις κοινωνικής αποκατάστασης, οι οποί-ες όμως δεν διαφέρουν από φυλακές.

Οι λιγοστοί μη Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Λιβύης επιτρέπεται να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκο-ντα σχεδόν ελεύθερα, παρότι το Ισλάμ είναι η επίσημη θρησκεία και το Κο-ράνι συνιστά τη βάση για τον ισλαμι-κό χαρακτήρα τόσο της νομοθεσίας όσο και της κοινωνίας. Οι αρχές ανη-συχώντας για τη δράση της “Islamic Fighting Group” (IFG) και της “al-Qaeda in Maghreb” (AQIM), που τα τελευταία χρόνια αύξανε συνεχώς τη δύναμή της στη βόρεια Αφρική, παρακολουθού-σαν τα τεμένη καθώς υπήρχαν ανα-φορές για δραστηριότητα φανατικών Μουσουλμάνων που ήσαν μέλη της εν λόγω οργάνωσης.[7]

Άπό το καθεστώς στη δημοκρατία

Σήμερα, και αφού φυσικά εξαλει-φθούν και οι τελευταίοι πυρήνες των ένοπλων φιλοκαθεστωτικών,

το μείζον ερώτημα είναι αν ο λιβυκός λαός θα μπορέσει να βαδίσει προς τη δημοκρατία, χωρίς την ανάδυση επι-πρόσθετων απειλών, όπως για πα-ράδειγμα οι επιμέρους εμφύλιες συ-γκρούσεις, η έξαρση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, κτλ, που θα επιδεινώ-σουν και πάλι την εσωτερική και περι-

φερειακή κατάσταση ασφάλειας,Ο δρόμος είναι μακρύς και ο λι-

βυκός λαός γνωρίζει, ότι οι εν δυνά-μει εξωτερικοί κρατικοί ή μη κρατικοί δρώντες καραδοκούν, καθώς τα συμ-φέροντά τους σχετικά με τους λιβυκούς υδρογονάνθρακες είναι σημαντικά.

Σημειώσεις

[1] Η σύσταση και η λειτουργία πολιτικών κομμάτων και πολιτικών οργανώσεων απαγορευόταν βάσει του Νόμου 71 του 1972.

[2] Το 2009, το «Παρατηρητήριο Ανθρω-πίνων Δικαιωμάτων» ανέφερε ότι 500 πολιτικοί κρατούμενοι παρέμεναν υπό κράτηση, παρά το γεγονός ότι είχαν αθωωθεί.

[3] Το 1996, στις φυλακές Abu Salim, πε-ρίπου 1.200 φυλακισμένοι δολοφο-νήθηκαν από τους φρουρούς, όταν προσπάθησαν να εξεγερθούν. Παρά τις εκκλήσεις για επίσημη έρευνα της υπόθεσης, η κυβέρνηση τήρησε σιγή ιχθύος και φυσικά δεν ασκήθηκε καμία ποινική δίωξη.

[4] Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, οι συγγενείς των κρατουμένων, που κάθε εβδομάδα συνήθιζαν να συγκεντρώνο-νται στη Βεγγάζη, παρενοχλούνταν, εκ-φοβίζονταν και σε κάποιες περιπτώσεις συλλαμβάνονταν.

[5] Τον Ιανουάριο του 2010, τέσσερις δη-μοσιογράφοι συνελήφθησαν επειδή πραγματοποίησαν έρευνα και δημοσί-ευσαν μια περίπτωση διαφθοράς στη Βεγγάζη.

[6] Το 2009, υπογράφηκε διμερής συμφω-νία μεταξύ Ιταλίας και Λιβύης, που προ-έβλεπε τη διεξαγωγή κοινών ναυτικών επιχειρήσεων, προκειμένου να περιορι-σθεί η παράνομη μετανάστευση προς την Ευρώπη. Σύμφωνα με αναφορές οργανισμών ανθρωπίνων δικαιωμά-των, στις εν λόγω επιχειρήσεις υπήρ-ξαν περιπτώσεις που οι λιβυκές ναυ-τικές δυνάμεις έβαλαν με πραγματικά πυρά κατά των πλοίων, που πιθανόν μετέφεραν παράνομους μετανάστες. Η δραστηριότητα των ανθρωπιστικών οργανώσεων ενοχλούσε το καθεστώς. Για το λόγο αυτό, τον Ιούνιο του 2010, η κυβέρνηση της Λιβύης εκδίωξε από τη χώρα τους εκπροσώπους της «Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυ-γες», χωρίς καμία επίσημη δήλωση.

[7] Το 2007, είχε δημοσιευθεί ότι η λιβυκή οργάνωση «Ισλαμική Μαχόμενη Ομάδα» (Islamic Fighting Group – IFG) είχε εντα-χθεί στο διεθνές δίκτυο της Al-Qaeda.

42


H πρώτη απογραφή του Ελληνισμού της Βορείου Ηπείρου μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος,

διεξάγεται σε κλίμα τρομοκρατίας και διώξεων Υπό κ. Καναβάκη Εμμανουήλ, Αντιστρατήγου ε.α. και μέλους του Δ Σ του ΣΕΕΘΑ

Η Βόρειος Ήπειρος είναι τμήμα της νότιας Αλβανίας στην οποία ακόμη και σήμερο κυριαρχεί ο Ελληνικός πληθυσμός. Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο, ότι η Β. Ήπειρος από το 2.000 π.Χ. κατοικείται από Έλληνες (Ηπειρωτικά φύλα) με επικρατέστερους τους Θεσπρωτούς, τους Χάονες και τους Μο-

λοσσούς. Ο πληθυσμός της Β. Ηπείρου ανέκαθεν αποτελούσε ομοιογενή πληθυ-σμιακή οντότητα με κοινή καταγωγή, γλώσσα και θρησκεία. Επιπλέον διατήρησε δια μέσου των αιώνων και κυρίως κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, την εθνι-κή του ταυτότητα, ενώ ανέπτυξε αξιόλογη οικονομική, πνευματική και πολιτι-σμική δραστηριότητα. Tο Αργυρόκαστρο, η Κορυτσά, η Χειμάρα κλπ. υπήρξαν αξιόλογα οικονομικά και πνευματικά κέντρα του Ελληνισμού της Ηπείρου. Η χρήση του όρου Β. Ήπειρος αποφεύγεται από την Αλβανία, διότι θεωρείται ότι εμπεριέχει εδαφικές βλέψεις της Ελλάδας.

Μετά το Βαλκανικό Πόλεμο, κατό-πιν αποφάσεως των Μεγάλων Δυνά-μεων, η Β. Ήπειρος χαρακτηρίσθηκε αυτόνομο κράτος και επιδικάσθηκε με το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17/12/1913) στο νεοσύστατο Αλβα-νικό κράτος, προκειμένου αυτό να κα-ταστεί βιώσιμο. Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί, ότι ο πληθυσμός της Β. Ήπείρου αρνήθηκε την προσάρτι-σή του στην Αλβανία και στις 28 Φε-βρουαρίου 1914 επαναστάτησε και συγκρότησε προσωρινή κυβέρνηση με πρωτεύουσα το Αργυρόκαστρο και πρόεδρο τον Γεώργιο Χριστάκη-Ζω-γράφο. Στις 17/5/1914 υπεγράφη το πρωτόκολλο της Κέρκυρας από την Αλβανική κυβέρνηση με επικεφαλής τον πρίγκιπα Βηντ και τον πρόεδρο της κυβερνήσεως της “Αυτόνομης Δημο-κρατίας της Β. Ηπείρου” Γεώργιο Ζω-γράφο, με το οποίο τερματίσθηκαν οι εχθροπραξίες μεταξύ της Αλβανικής Χωροφυλακής και των ανταρτών-Βο-ρειοηπειρωτών (Ιερών Λόχων). Παράλ-ληλα αναγνωρίσθηκε η αυτονομία της Β. Ηπείρου και μια σειρά δικαιωμάτων για τον τοπικό πληθυσμό.

Σύμφωνα με στοιχεία, που κατα-τέθηκαν στη διάσκεψη των Παρισί-

ων (1919) η Ελληνική μειονότητα της Β. Ηπείρου αριθμούσε 120.000 κατοί-κους, ενώ η τελευταία απογραφή το 1988 επί κομμουνιστικού καθεστώτος αναφέρει, ότι υπήρχαν 58.785 κάτοικοι. Η “Ελληνική μειονοτική ζώνη”, όπως χα-ρακτηρίσθηκε η περιοχή, όπου κατοι-κούσαν Έλλληνες, συρρικνώθηκε για ευνόητους λόγους και περιορίσθηκε σε 99 χωριά, αποκλείοντας σημαντικό τμήμα της μειονότητας εκτός της ζώ-νης, όπως Χειμάρα, Κορυτσά, Αυλώνα κλπ. Πηγές της Ελληνικής μειονότητας υποστηρίζουν, ότι κατοικούν στην Αλ-βανία 500.000 Έλληνες, ποσοστό ίσο με το 12% του πληθυσμού της χώρας, ενώ σε εθνολογική μελέτη του 1994 υπολογίσθηκε ο αριθμός των Ελλήνων της Β. Ηπείρου σε 40.000 και στην υπό-λοιπη Αλβανία 20.000.

Κατά την περίοδο διακυβερνήσεως της Αλβανίας από το κομμουνιστικό κα-θεστώς (Εμβέρ Χότζα, Ραμίζ Αλία), την Ελληνική εθνικότητα είχαν μόνο οι ομο-γενείς μας, που κατοικούσαν στη συρ-ρικνωμένη “Ελληνική Μειονοτική Ζώνη”. Αντίθετα οι υπόλοιποι που κατοικούσαν στις πόλεις Χειμάρα, Κορυτσά, Αυλώνα κλπ, καθώς και στην υπόλοιπη Αλβανία, δια νόμου επιβλήθηκε να καταγραφούν

στα μητρώα ως Αλβανοί.Η πρώτη απογραφή του πληθυσμού

της Αλβανίας μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος (1991), άρχισε στις 3 Οκτωβρίου 2011 και θα ολοκληρωθεί στις 21 Οκτωβρίου 2011, με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Παρά το γεγονός, ότι η Αλβα-νία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και διεκδικεί την ένταξη της στην ενωμένη Ευρώπη. Η απογραφή πραγματοποιείται μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας και απαράδεκτων μεθοδεύσεων για τις μειονότητες, με αντικειμενικό σκοπό να εμφανισθεί ο πληθυσμός τους, όσο το δυνατό μικρό-τερος από τον πραγματικό.

Η παρούσα απογραφή παρέχει μια άριστη ευκαιρία στο Αλ-βανικό κράτος, να συμπλη-ρώσει το σχέδιο αποκλεισμού

και συρρικνώσεως της Ελληνικής μει-ονότητας. Αυτό αποκαλύπτεται από τις έκτακτες νομοθετικές ρυθμίσεις, καθώς και από τις πρωτοφανείς με-θοδεύσεις, στρεβλώσεις και παρεμ-βάσεις, στην απογραφική διαδικασία.

Στα πλαίσια της πολιτικής αυτής, η Αλβανική κυβέρνηση τον περασμένο Ιούλιο ψήφησε στη βουλή νόμο με τον οποίο, όχι μόνο νομιμοποιεί τις αυθαί-ρετες ρυθμίσεις του κομμουνιστικού καθεστώτος σχετικά με την εθνικότη-τα της Ελληνικής μειονότητας, αλλά επιπλέον απαγορεύει και ποινικοποιεί τον αυτοπροσδιορισμό των μειονοτή-των. Αυτό σημαίνει, ότι όποιος Έλλη-νας επί κομμουνιστικού καθεστώτος είχε απογραφεί ή καταγραφεί ως Αλ-βανός, παραμένει Αλβανός και δεν έχει δικαίωμα να δηλώσει στην διεξα-γόμενη απογραφή την Ελληνική εθνι-κότητα. Παράλληλα καθορίζεται, ότι

43


όποιος παραβιάσει τον νόμο, τιμωρεί-ται με πρόστιμο 1.000 δολλαρίων και σε περίπτωση αδυναμίας πληρωμής φυλακίζεται.

Επίσης στο ερωτηματολόγιο της απογραφής η ερώτηση για την εθνι-κότητα διατυπώνεται ως εξής: “Σε ποια εθνικο-πολιτιστική ομάδα ανήκετε;”. Αντίθετα στο δελτίο απογραφής στην Αγγλική γλώσσα το ίδιο ερώτημα δι-ατυπώνεται: “ Σε ποιά εθνική ομάδα ανήκετε”. Ο λόγος της διαφοροποί-ησης είναι προφανής και αποσκοπεί στην παραπλάνηση της διεθνούς κοι-νής γνώμης και των διεθνών οργανι-σμών-παρατηρητών.

Επιπλέον ο επικεφαλής-αρχηγός της Αλβανικής οικογένειας, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, έχει τη δυ-νατότητα να απογράψει τα μέλη της οι-κογενείας του, αλλά δεν έχει το δικαί-ωμα να δηλώσει την εθνικότητα τους. Η ρύθμιση αυτή αποσκοπεί στον απο-κλεισμό κυρίως των ομογενών, που εργάζονται στην Ελλάδα, προκειμένου να μη προσμετρηθούν στον συνολικό αριθμό της Ελληνικής μειονότητας.

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο, ότι με τις μεθοδεύσεις αυτές η Αλβανική κυβέρνηση παραβιά-ζει βάναυσα στοιχειώδη δικαιώ-

ματα των μειονοτήτων και αναιρεί τις δεσμεύσεις, που έχει αναλάβει πρωτί-στως έναντι της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, η οποία όπως προαναφέρθηκε χρη-ματοδοτεί την απογραφή. Κατά συνέ-πεια εύλογες είναι οι επιφυλάξεις και αμφιβολίες, που διατυπώνονται από διεθνείς οργανώσεις και παρατηρητές, εάν και κατά πόσο θα είναι αδιάβλητη η διεξαγωγή και αξιόπιστα τα αποτε-λέσματα της απογραφής. Ο πρόεδρος του κόμματος της Ελληνικής μειονό-τητας Ευάγγελος Ντουλές εδήλωσε: “Μετά από είκοσι χρόνια περιμέναμε η Αλβανική κυβέρνηση να κάνει, ότι αρμόζει σε ένα σοβαρό κράτος δικαί-ου, με σεβασμό στο δικαίωμα του αυ-τοπροσδιορισμού”.

Οι παρεμβάσεις στη διεξαγωγή της απογραφής, σύμφωνα με αξιόπι-στες πηγές, αποσκοπούν στην αλλοί-ωση των δημογραφικών στοιχείων της περιοχής και εντάσσονται στο γε-

νικότερο σχέδιο αφελληνισμού της Β. Ηπείρου κατά το Τουρκικό πρότυπο, παρά το γεγονός ότι η Ελληνική μει-ονότητα κατοχυρώνεται με διεθνείς συμφωνίες από συστάσεως του Αλβα-νικού κράτους. Επιπροσθέτως οι Αλβα-νικές κυβερνήσεις επιστρατεύουν τις τελευταίες δεκαετίες ακραίους εθνικι-στικούς κύκλους (Τσάμηδες), οι οποίοι ως γνωστόν κατοικούν στη νότιο Αλ-βανία, για επιταχύνουν την περαιτέρω συρρίκνωση και εκπατρισμό της Ελλη-νικής μειονότητας, με κίνητρο και απώ-τερο στόχο την οικειοποίηση των Ελ-ληνικών περιουσιών. Χαρακτηριστική αλλά και προκλητική είναι η δήλωση του προέδρου της εθνικιστικής συμμα-χίας “Κόκκινο - Μαύρο” και προέδρου του Ανωτάτου Συμβουλίου Δικαιοσύ-νης Κρέσνικ Σπαχίου, ότι η διαδικασία απογραφής, όπως διεξάγεται, παραβι-άζει τα δικαιώματα των Τσάμηδων.

Ήδη από τις πρώτες ημέρες της απογραφής, σημειώθηκαν έντονες αντιδράσεις και καταγγελίες από την Ελληνική μειονότητα, καθώς και προ-βλήματα στην απογραφική διαδικασία. Ενδεικτικά θα αναφερθούν ορισμέ-να από τα πολλά περιστατικά - προ-βλήματα που συνέβησαν στις πρώτες ημέρες της απογραφής. Απoγραφέ-ας αναγκάσθηκε να παραιτηθεί, διότι αρνήθηκε να απογράψει ως Έλληνες κατοίκους του χωριού Shengjergj της Κορυτσάς. Επίσης ο απογραφέας του χωριού Πόγιανης Κορυτσάς, αναγκά-σθηκε να παραιτηθεί έπειτα από τις έντονες αντιδράσεις των κατοίκων. Αι-τία αποτέλεσε η άρνηση του να απο-γράψει ως Έλληνες τους κατοίκους του συγκεκριμένου χωριού. Τέλος είναι ανεξήγητο μέχρι τώρα το γεγονός, ότι ογδόντα (80) μουσουλμανικές οικογέ-νειες του χωριού Shengjergj ζήτησαν να απογραφούν ως Έλληνες.

Η εφημερίδα Gazeta Shqip δημο-σιεύει δήλωση του Sami Mecollari, ανωτάτου κρατικού υπαλλήλου υπευ-θύνου της απογραφής, ότι η καταγρα-φή της εθνικότητας και της θρησκείας δεν αναγνωρίζονται ως επίσημη απο-γραφή και ως εκ τούτου δεν έχει κα-μία αξία. Με αυτά δεδομένα εύλογο είναι το ερώτημα σε κάθε καλόπιστο παρατηρητή, ποιά είναι σκοπιμότητα

και η αξιοπιστία της απογραφής, όταν ακολουθούνται μεθοδεύσεις, που πα-ραπέμπουν σε πρακτικές ολοκληρω-τικών καθεστώτων της περιόδου του ψυχρού πολέμου.

Η έλλειψη διαφάνειας και εγγυή-σεων στην απογραφική διαδικασία έχει προβληματίσει έντονα την Ελλη-νική μειονότητα. Η εθνική οργάνωση της Ελληνικής μειονότητας “Ομόνοια” αποφάσισε τα μέλη της να απέχουν από την απογραφή και με ανακοίνω-ση της, κατήγγειλε τις μεθοδεύσεις της Αλβανικής κυβερνήσεως, ενώ πα-ράλληλα επεσήμανε, ότι η απογραφή “δεν έχει στόχο τον προσδιορισμό των πραγματικών μελών των μειονο-τήτων, αλλά την τεχνητή στατιστική συρρίκνωσης τους”. Επιπλέον η “Ομό-νοια” άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο να αναλάβει πρωτοβουλία για διεξαγωγή δικής της απογραφής την άνοιξη του 2012. Τέλος την ίδια τακτική ακολού-θησαν και οι άλλες μειονοτικές ομάδες της Αλβανίας, Βλάχοι, Μαυροβούνιοι και Σλαβομακεδόνες.

Αξιόπιστες πηγές αναφέρουν, ότι τα μέτρα αποκλεισμού και συρ-ρίκνωσης των μειονοτήτων και κυρίως της Ελληνικής, τα οποία

εφαρμόζει η κυβέρνηση Μπερίσα δεν αποτελούν κομματική, αλλά εθνική πολιτική. Ο εκδημοκρατισμός του πο-λιτικού συστήματος της Αλβανίας έχει να διανύσει ακόμη μεγάλη απόσταση, διότι είκοσι χρόνια μετά την κατάρρευ-ση του κομμουνιστικού καθεστώτος ο κρατικός μηχανισμός και το πολιτικό σύστημα ακολουθούν απαράδεκτες και αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις και πρακτικές.

Η εξωτερική πολιτική των Τιράνων τις τελευταίες δεκαετίες, σύμφωνα με πολιτικούς παρατηρητές, εμφανίζεται με το μανδύα ενός ακραίου εθνικισμού, ο οποίος υποδαυλίζεται και ενθαρρύ-νεται από την νεο-οθωμανική πολιτική της Τουρκίας. Η ανάπτυξη των διμερών σχέσεων, όπως είναι γνωστό, έχει εξα-σφαλίσει στην Τουρκία προνομιακή θέση στους τομείς της πολιτικής, της οικονομίας και των Ενόπλων Δυνάμεων της Αλβανίας. Χωρίς υπερβολή η χώρα έχει καταστεί προτεκτοράτο της Τουρ-

44


κίας και το όραμα για την αναβίωση του οθωμανικού Τουρκο-Αλβανισμού είναι μια αδιάψευτη πραγματικότητα.

Η Τουρκο-Αλβανική συμμαχία δια-μορφώθηκε και εξελίσσεται σε μια χρο-νική περίοδο, κατά την οποία πραγμα-τοποιούνται σημαντικές γεωπολιτικές ανακατάξεις στην ΝΑ Ευρώπη, κυρίως λόγω της διελεύσεως των αγωγών πε-τρελαίου και φυσικού αερίου. Επίσης ο θαλάσσιος άξονας της Αδριατικής, ο οποίος χρησιμοποιείται και από την Ελ-λάδα σε σημαντικό βαθμό για την επι-κοινωνία με την κεντρική και βόρεια Ευρώπη, μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, έχει αναβαθμίσει ση-μαντικά τη στρατηγική αξία των στενών του Οτράντο. Η Αλβανία κατέχουσα την ανατολική ακτή των στενών οραματίζε-ται να εμφανισθεί ως η γέφυρα της Βαλ-κανικής με την Ιταλία και κατ΄ επέκταση την Ευρώπη.

Τα μέτρα καταπιέσεως της Ελλη-νικής μειονότητας, καθώς και η δημι-ουργία του ζητήματος της Τσαμουριάς, από Αλβανικής πλευράς, αποτελούν μο-χλούς πιέσεως και απειλές για τον Ελλη-νισμό και την εθνική μας ακεραιότητα. Επίσης η εγκατάσταση Αλβανών στην ευαίσθητη περιοχή της Ηπείρου δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως ανώδυνη και προσωρινή, διότι δεν αποκλείεται να εξελιχθεί σε οργανωμένο εποικισμό με ολέθριες συνέπειες, για τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Το ερώτημα που προ-κύπτει, είναι μήπως εξυφαίνεται μια επι-κίνδυνη απειλή στα βόρεια σύνορα μας.

Επίσης η εγκληματική δραστηριότη-τα των Αλβανών στη χώρα μας, όπως είναι γνωστό, έχει λάβει επικίνδυνες διαστάσεις και σύμφωνα με καλά πλη-ροφορημένες πηγές, δίδει την εντύπω-ση, ότι είναι κατευθυνόμενη και πραγ-ματοποιείται με οργανωμένα δίκτυα. Η συμμετοχή των Αλβανών σε παράνομα δίκτυα, που δρουν στη χώρα μας είναι μεγάλη και ασφαλώς προβληματίζει τις αρχές ασφαλείας. Οι συνέπειες είναι σοβαρές όχι μόνο για την εθνική μας ασφάλεια, αλλά επιπλέον για την αν-θρώπινη αξιοπρέπεια και την επιβίωση της κοινωνίας μας.

Είναι σκόπιμο να αναφερθεί, προ-κειμένου να δοθεί μια ολοκληρωμένη άποψη, ότι ο Αλβανικός εθνικισμός και

το όραμα της μεγάλης Αλβανίας συ-ναντούν σοβαρά εμπόδια, τόσο στο Κοσσυφοπέδιο, όσο και στα Σκόπια. Οι Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου παρά τη φυλετική συγγένεια, θεωρούν κα-τώτερους τους ομογενείς τους των Τι-ράνων, γεγονός που δημιουργεί ψυ-χρότητα και αναστολές στη διμερείς τους σχέσεις. Επίσης οι εμφανιζόμενες αδελφικές σχέσεις Αλβανίας-Σκοπίων, δυναμιτίζονται από την αντιπαλότη-τα της Αλβανικής μειονότητας και της “Σλαβο-Μακεδονικής” πλειοψηφίας, η οποία αντιτίθεται στην πλαστογράφιση της ιστορίας της χώρας. Η πρόσφατη ακύρωση της προγραμματισμένης επί-σκεψεως του Αλβανού πρωθυπουργού Μπερίσα στα Σκόπια, επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές.

Ο Αλβανικός εθνικισμός στρέ-φεται άμεσα εναντίον της Ελ-λάδας, λόγω της υφιστάμενης αντιπαλότητας και καχυποψίας

μεταξύ της Ελληνικής μειονότητας της Β. Ηπείρου και του Αλβανικού κράτους, αλλά και της μακρόχρονης έχθρας, που πηγάζει από το εγγύς και απώτερο ιστο-ρικό παρελθόν των δύο λαών. Η κατα-πίεση της Ελληνικής μειονότητας της Β. Ηπείρου και οι εμφανιζόμενες εδαφικές διεκδικήσεις εις βάρος της χώρας μας και κυρίως σε περιοχές της Ηπείρου (Τσαμουριά), αποτελούν σαφή δείγματα σκληρού εθνικισμού. Δυστυχώς η πα-ρουσία της Ορθοδόξου Εκκλησίας και ιδιαίτερα του μετριοπαθούς Έλληνα αρχιεπισκόπου Αναστασίου στην Αλ-βανία, η παροχή σοβαρής οικονομικής βοήθειας από την Ελλάδα, η μετανά-στευση χιλιάδων Αλβανών στη χώρα μας και η υποστήριξη της Ευρωπαϊκής προοπτικής της Αλβανίας, απέτυχαν να αναχαιτίσουν ή να εκτονώσουν τον Αλ-βανικό εθνικισμό.

Οι διμερείς σχέσεις Ελλάδας-Αλβα-νίας τις τελευταίες δεκαετίες, αν και επι-διώκεται να διατηρούνται σε καλό επί-πεδο, δοκιμάζονται κατά περιόδους από παραβιάσεις των ανθρωπίνων δι-καιωμάτων της Ελληνικής μειονότητας της Β. Ηπείρου, όπως συμβαίνει κατά την παρούσα περίοδο με την απογρα-φή. Η Ελληνική μειονότητα, όπως προ-αναφέρθηκε, διατήρησε με αιματηρούς

αγώνες και θυσίες δια μέσου των αιώ-νων, αλώβητη την εθνική και θρησκευ-τική της ταυτότητα. Η στυγνή κομμου-νιστική δικτατορία και ο ισοπεδωτικός αθεϊσμός του καθεστώτος των Εμβέρ Χότζα και Ραμίζ Αλία, δεν κατόρθωσαν να εξουθενώσουν την αγέρωχη Ελληνι-κή ψυχή των Βορειο-Ηπειρωτών.

Κρίνεται σκόπιμο να επισημαν-θεί, ότι στο σύγχρονο αγώνα των Βορειο-Ηπειρωτών έδωσε το παρόν η Ελληνική Εκκλησία,

με εξέχουσα μορφή τον αείμνηστο μητροπολίτη Κονίτσης Σεβαστιανό. Ο θαραλλέος και ακάματος αυτός ιε-ράρχης αγωνίσθηκε σθεναρά υπέρ των δικαίων και των δικαιωμάτων του Βορειο-Ηπειρωτικού Ελληνισμού. Με τον αγώνα του ζωογονούσε επί δε-καετίες τη δοκιμαζόμενη ελπίδα των Βορειο-Ηπειρωτών, σε ιδιαίτερα δύ-σκολους καιρούς. “Η ασυμβίβαστη φωνή του φλογερού ιεράρχη προ-σπαθούσε να ταράξει τα λιμνάζονται νερά, μιας προκλητικής νωθρότητας και να σπάσει το φράγμα της ένοχης σιωπής των υπευθύνων ταγών”. Η δράση του δεν είχε σύνορα και περι-ορισμούς. Η εκστρατεία του επεκτά-θηκε και στο εξωτερικό με σκοπό την αφύπνιση των διεθνών οργανισμών και του απόδημου Ελληνισμού, για το δράμα των Βορειο-Ηπειρωτών. Με αυ-τόν τον τρόπο αναδείχθηκε και πάλιν «η Εκκλησία στύλος και εδραίωμα του έθνους μας».

Η Ελληνική πολιτική τοποθετεί τις παραβιάσεις-παρεμβάσεις, που ση-μειώνονται στην απογραφή όχι σε δι-μερές, αλλά σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου αναμένεται να εκδηλώσει σχε-τικές πρωτοβουλίες. Είναι όμως ανα-γκαίο να επισημανθεί, ότι δεν πρέπει να επιτρέψομε στην Αλβανική πλευρά να σχηματίσει την εντύπωση, ότι αδι-αφορούμε ή απεμπολούμε το εθνικό μας καθήκον να στηρίξομε την Ελλη-νική μειονότητα της Β. Ηπείρου. Τους αγώνες για τη διατήρηση του Ελληνι-σμού της πολύπαθης Β. Ηπείρου, δεν δικαιούμεθα εμείς οι νεότεροι να τους αγνοήσομε ή να τους θυσιάσομε στο βωμό πρόσκαιρων σκοπιμοτήτων και ξένων συμφερόντων.

45


Το «έμψυχον» και η ετοιμότηςτων Ενόπλων Δυνάμεων

ύπό κ. ιωάννη Άσλανίδη, Αντιστρατήγου ε.α., Επίτιμου Διοικητή της Σ.Σ.Ε.

«Σε συνετούς άνδρες, ανήκει να προνοήσουν επικείμενες δυσχέρειες πριν γίνουν.Σε ανδρείους δε αφού γίνουν να τις διευθετήσουν». (ΠΙΤΤΑΚΟΣ)

Είναι αλήθεια, ότι ο Ελληνικός λαός που δεν ζει μέσα σε γυάλινη κλούβα και βλέπει πολλές φορές καλύτερα την πραγματικότητα,

αποδέχεται πάντοτε την αναγκαιότητα ύπαρξης για την Ελλάδα ενός ισχυρού Στρατού, ετοίμου ν’ αντιμετωπίσει αφ’ ενός κάθε επιβουλέα της πατρίδος του και αφ’ ετέρου να είναι σε θέση να συνδράμει στην εξωτερική πολιτική της χώρας του.

Ας αναλύσουμε λίαν συνοπτικά, την υποχρέωση της εξουσίας στην βασική αυτή ανάγκη της πατρίδος, στην οποία ίσως είναι και η μοναδική που έχει την συμπαράσταση όλου του Ελληνικού λαού, οποιασδήποτε πολιτικής τοπο-θετήσεως.

Η Αποστολή του Στρατού είναι, να εξασφαλίζει την άμυνα της χώρας, να υπερασπίζει την Εθνική Ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της πα-τρίδος και να συνδράμει ουσιαστικά στην εξωτερική πολιτική της Πατρί-δος μας.

Για να φθάσουν οι Ένοπλες Δυνά-μεις, στην ανά πάσα στιγμή εκπλήρω-ση της αποστολής αυτής, θα πρέπει συνεχώς, χωρίς καμία παρέκκλιση και παρέμβαση ν’ ασχολούνται με την κυ-ρία των αποστολή που είναι ένας φά-ρος που στηρίζεται σε τρεις πυλώνες:

- Έμψυχο υλικό- Μέσα – Υλικά- Εκπαίδευση – Πειθαρχία – ΗθικόΑυτοί που γνωρίζουν, το πόσο δύ-

σκολο είναι να επιτευχθεί το τρίπτυχο της επιτυχίας, προβληματίζονται, ανη-συχούν και επισημαίνουν: ΠΡΩΤΟΝ: Από αυτά που αντιλαμβάνο-νται γύρω τους βλέποντας ακόμη και τηλεοπτικά «σποτς» του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, δια των οποίων επι-διώκεται η προσέλκυση επαγγελμα-τιών οπλιτών, διαπιστώνουν ότι λείπει το στοιχείο του μεγαλείου, της λεβε-ντιάς και της υπερηφάνειας που πρέ-πει να χαρακτηρίζει ένα Στρατό, που τον βαραίνει η κληρονομιά των Βαλ-κανικών απελευθερωτικών πολέμων και του έπους του 1940, και στη θέση του υπάρχει κάτι ψυχρό και απρόσωπο, απλά βιοποριστικό.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Γνωρίζουν ότι τα ΕΠΗ δεν γράφονται μόνο με εξοπλιστικά προ-γράμματα, αλλά από ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ με ιδανικά, από ΕΝΑ ΛΑΟ που πιστεύει στην αποστολή των Ενόπλων Δυνάμε-ων, ως ενόπλου τμήματος του έθνους και δεν πρέπει να προσπαθεί η πολι-τική Ηγεσία του να δικαιολογήσει την ύπαρξή του, προβάλλοντας πάρεργα συμμετοχή σε ειρηνιστικές αποστολές, κοινωνικής προσφοράς κ.λπ. πράγμα που υπήρχε ανέκαθεν μέσα στις δευ-τερευούσης σημασίας αποστολές των Ενόπλων Δυνάμεων.

ΤΡΙΤΟΝ: Ποιος ήταν ο συσχετισμός δυ-νάμεων στο Αιγαίο το 1982 και ποιος σήμερα; Πόσο προσαρμοσμένοι εί-

ναι οι αμυντικοί και εξοπλιστικοί μας σχεδιασμοί, στην γεωστρατηγική ιδιο-μορφία της εποχής μας; Ποια η αναδι-οργάνωση του Ελληνικού Στρατού για την αντιμετώπιση εκ Σχεδιασμού νέων Στρατηγικών και τακτικών Στόχων με τα σημερινά δεδομένα;

ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Νιώθουν τον κομματικό εναγκαλισμό των Ενόπλων Δυνάμεων, που αποσκοπεί αποκλειστικά σε κομ-ματικά συμφέροντα. Φθάσαμε στο ση-μείο η Πολιτική Ηγεσία να επεμβαίνει ακόμη και στις προαγωγές, που είναι καθαρά έργο της Στρατιωτικής Ηγεσί-ας. Αναφέρομαι στην τελευταία 20ετία και όχι μόνον τώρα. Όταν υπάρχει μια γενική παρακμιακή κατάσταση με κυ-ρίαρχο στοιχείο τον αμοραλισμό και το μικρονοϊκό συμφέρον πώς; είναι δυ-νατόν να πείσεις τον Ελληνικό Λαό, ότι υπάρχει ανθρώπινη και ηθική ποιότητα στελεχών που εργάζονται και σήμερα ακόμη άοκνα, εμπνέουν και προσπα-θούν να κρατήσουν υψηλό το επιχει-ρησιακό επίπεδο των Μονάδων των;

ΠΕΜΠΤΟΝ: Ο Έλλην σκεπτόμενος πολί-της έχει πολλές αμφιβολίες για τις προ-μήθειες των Ενόπλων Δυνάμεων, ποιος τις προτείνει και πως αποφασίζονται, όταν διαπιστώνει ότι στις Ένοπλες Δυ-νάμεις όλες οι διευθύνσεις έχουν προ-ϊσταμένους Στρατιωτικούς (Υποστρά-τηγους, Ταξίαρχους), η μόνη διεύθυνση που έχει προϊστάμενο πολίτη είναι η

46


διεύθυνση προμηθειών των Ενόπλων Δυνάμεων, λες και δεν υπάρχει κατάλ-ληλος αξιωματικός. Μάλιστα ο προϊ-στάμενος αυτός αλλάζει κάθε φορά, που αλλάζει και ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας.

ΕΚΤΟΝ: Ο Έλλην πολίτης, με τα μέχρι πρότινος δεδομένα, δεν εμπιστεύεται πλέον την πολιτική ηγεσία Ενόπλων Δυνάμεων, διότι όταν υπάρχει από την μια πλευρά επιτακτική ανάγκη υπάρξε-ως ικανού αριθμού, σε έμψυχο υλικό, των Ενόπλων Δυνάμεων και από την άλλη γίνεται μείωση της θητείας σε επικίνδυνα σημεία επιβίωσης, των Ενό-πλων Δυνάμεων, παρά τις αντιρρήσεις της Στρατ. ηγεσίας, με μοναδικό σκοπό την ψηφοθηρία και με «Δούρειο Ίππο» τα κοινωνικά δήθεν προβλήματα της χώρας τι να περιμένει κανείς.

Και! επίσης προβληματίζεται, από το γεγονός ότι στο Υπουργείο Εθνι-κής Άμυνας μέσα στα τελευταία 20 χρόνια είχαν τοποθετηθεί, πέραν των απαραίτητων Στρατιωτικών, διάφο-ροι Σύμβουλοι και Παρασύμβουλοι (δεν γνωρίζω ακριβώς τον αριθμό), οι οποίοι είχαν στην ουσία δημιουργήσει ένα κομματικό μηχανισμό, που περιέ-βαλε σε ασφυκτικό κλοιό τον εκάστο-

τε Υπουργό Εθνικής Άμυνας και στην ουσία τον απομόνωνε από τους πραγ-ματικούς συνεργάτες και συμβούλους του, που ήταν η Στρατιωτική Ηγεσία.

ΕΒΔΟΜΟΝ: Ο Έλλην φορολογούμενος προβληματίζεται και ανησυχεί από την ομαδική είσοδο του μεγάλου κε-φαλαίου στον Στρατό υπό τύπον ΚΕΤ-ΤΕΡΙΝΓΚ, ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΙ, ΠΡΟΜΗ-ΘΕΥΤΕΣ κ.λπ. για την κατασπάραξη των πόρων Διοικητικής Μέριμνας των Ενόπλων Δυνάμεων και κατ’ επέκταση του Ελληνικού Λαού. Η πολιτεία δεν έλαβε υπ’ όψιν της δυο σοβαρά μειο-νεκτήματα από την εφαρμογή του μέ-τρου αυτού, τα οποία είναι βασικά στην εκτέλεση της αποστολής των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας μας, βάσει της Γεωγραφικής θέσης και των ιστορικών δεδομένων αυτής.

Αφενός μεν αυτοί που παίρνουν τέ-τοιες αποφάσεις έπρεπε να γνωρίζουν ότι, ένας Στρατός θεωρείται ΑΞΙΟΜΑ-ΧΟΣ όταν, μάχεται ένας και τον υπο-στηρίζουν τουλάχιστον τρεις. Σ’ αυτό το συμπέρασμα κατέληξε η μακραίω-νη εμπειρία των Στρατών που θέλουν να είναι ΕΤΟΙΜΟΠΟΛΕΜΟΙ. Γι’ αυτό και μέχρι σήμερα η Διοικητική Μέριμνα, εγένετο υπό τύπον εξασκήσεως από

του καιρού της ειρήνης εξ’ επιτοπίων πόρων και η ποιότητα εξασφαλίζετο από την εκάστοτε δραστηριότητα και το ενδιαφέρον των οργάνων Δ.Μ. των Μονάδων. Τι θα γίνει σε περίπτωση επιχειρήσεων, ουδόλως μας απασχο-λεί, αφού και αυτό καλύπτεται υπό το πρίσμα της προόδου, «πόλεμος δεν γί-νεται».

Και! Αφ’ ετέρου, η μέθοδος αυτή, έδωσε την χαριστική βολή στον πα-ραγωγό ή στους μικρομεσαίους εμπό-ρους της περιφέρειας, οι οποίοι στα μέτρα των δυνατοτήτων των, ήσαν εις θέσιν να τροφοδοτούν σε ορισμένα είδη τις Μονάδες της επαρχίας.

Έτσι, με την κατανομή των πόρων Δ.Μ. των Μονάδων στην περιφέρεια, οι Ένοπλες Δυνάμεις επιδρούσαν θετικά στην παραγωγή και στην οικονομία της τοπικής κοινωνίας. Τώρα η Στρατιωτι-κή Μονάδα, εάν συνεχίζει να εφαρμό-ζεται το μέτρο αυτό, θα είναι ξένη οι-κονομικά για την τοπική κοινωνία και αποκλειστικό όργανο του κεφαλαίου.

ΟΓΔΟΟ: Ο Σκεπτόμενος Έλλην πολίτης ανησυχεί, διότι σταδιακά αυξάνονται και πληθύνονται στην κοινωνία, πρό-σφατες και νωπές μαρτυρίες πολιτών από την στρατιωτική των θητεία, για έλλειψη ουσιαστικής εκπαίδευσης, για δημοσιοϋπαλληλοποίηση Αξιωματι-κών και για προκλητική αδιαφορία με-ρίδας αξιωματικών για την κυρία των αποστολή, που δεν είναι τίποτε άλλο από την Εκπαίδευση και την ηθική προπαρασκευή των νέων.

Για να μπορέσουμε να φθάσουμε και να διατηρήσουμε το «ΑΞΙΟΜΑΧΟ» και «ΕΤΟΙΜΟΠΟΛΕΜΟ» των Ενόπλων Δυνάμεων, θα πρέπει να περάσουμε από καίριες και ουσιώδεις κοινωνικές διεργασίες και προτεραιότητες. Ομι-λούμε και σκεπτόμαστε για τον σχεδι-ασμό της Εθνικής Ασφαλείας της Ελ-λάδας. Για ένα ζήτημα στο οποίο δεν υπάρχουν περιθώρια συμβιβασμών, καθυστερήσεων, παρανοήσεων ή σφαλμάτων. Ενδεχόμενη δυσμενής εξέλιξη θα είναι οδυνηρή για όλους μας. Και, μοιραίως κάποιοι θα κληθούν

47


να λογοδοτήσουν. Σταχυολογώντας επισημαίνω:

- Η αλόγιστη πολιτική επέμβαση στις Ένοπλες Δυνάμεις, μεταξύ πολ-λών άλλων δεινών, εδημιούργησε και την κατηγορία των με δημοσιοϋπαλλι-κή νοοτροπία Στρατιωτικών.

- Η κομματική εκμετάλλευση, λόγω των καθεστωτικών περιπετειών της πατρίδας μας συνετέλεσε, ώστε η πε-ρίοδος της μεταπολίτευσης να μην έχει ακόμη τελειώσει, σκόπιμα από κά-ποιους κύκλους, για τις Ένοπλες Δυνά-μεις. Οι Αξιωματικοί και πολύ περισσό-τερο οι απόστρατοι, αντιμετωπίζονται κοινωνικά σαν επαγγελματική τάξη, απροσδιόριστα «ύποπτη» για πολιτι-κή εκτροπή. Αποτέλεσμα η πολιτική εξουσία, την εμπειρία των αποστρά-των σκόπιμα απέφυγε από τον δημό-σιο βίο και συστηματικά υποβάθμισε το αξίωμά των.

- Στα Σχολεία μας τα τελευταία χρό-νια, δεν ετοιμάζουμε πολίτες που, αν κληθούν, θα υπερασπιστούν την πατρί-δα των, αλλά υποψήφιους αντιστασι-ακούς σε μια φανταστική ενδεχόμενη «Χούντα».

- Ο «πατριωτισμός» δεν μπορεί εύ-κολα να συνταιριάξει με τις προτεραι-ότητες της άνεσης και της μεγιστοποι-ημένης κατανάλωσης, που κυριαρχούν στη σημερινή μας κοινωνία. Αποβάλλε-ται σαν «Εθνικισμός» ή «Σωβινισμός», ταυτίζεται με αυταρχικές εξουσίες.

- Μεγιστοποιούνται στην σημερινή μας κοινωνία πρότυπα, διαβρωτικά και καταστροφικά για την κοινωνία, την οι-κογένεια, την πολιτισμική μας κληρο-νομιά και τις ανθρώπινες αρχές και αξί-ες. Δεν τροφοδοτούμε την νεολαία μας με υγιή πρότυπα. Δεν υπάρχουν στην εξουσία πρότυπα.

- Ο καλλιεργημένος και σκεπτόμε-νος πολίτης μιας ανεπτυγμένης Δημο-κρατικής χώρας, για να διακινδυνεύσει τη ζωή του, πρέπει να έχει πεισθεί ότι υπερασπίζεται αγαθά χωρίς τα οποία η επιβίωση δεν έχει νόημα, ούτε ποιοτι-κή αξία. Τέτοιες αξιολογήσεις απουσι-άζουν ολοκληρωτικά από τον δημόσιο λόγο στην Ελλάδα σήμερα.

- Τέλος, για να μπορέσουν οι Αρχη-γοί των Ενόπλων Δυνάμεων και οι Αρ-χηγοί των Επιτελείων ΓΕΣ-ΓΕΝ-ΓΕΑ ν’ ασχοληθούν σοβαρά, με το καίριο και πρωταρχικό πρόβλημα των Ενόπλων Δυνάμεων, που είναι το τρίπτυχο του φάρου της αποστολής των ΕΜΨΥ-ΧΟ–ΥΛΙΚΟ, ΜΕΣΑ-ΥΛΙΚΑ & ΕΚΠΑΙΔΕΥ-ΣΗ-ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ-ΗΘΙΚΟ, έχουν ανάγκη από την δημιουργική απομόνωση του ερευνητή. Πρέπει ν’ αγνοήσουν και δια νομοθετικών διατάξεων και δια-ταγών ν’ αποβάλλουν τον όγκο των φακέλων σε καθημερινή βάση από το τραπέζι των που περιμένουν εγκρίσεις

και υπογραφές. Πρέπει ν’ ακυρώσουν πλήθος εθιμοτυπικών συναντήσεων, και ν’ αποφεύγουν τις ατελείωτες προ-σκλήσεις σε δεξιώσεις και επίσημες πα-ραστάσεις. Και γιατί αυτό; Διότι έχουν ευθύνη να κατανοήσουν άμεσα την απειλητική προτεραιότητα της διατή-ρησης πάσει θυσία της επιχειρησιακής ετοιμότητας των Ενόπλων Δυνάμεων.

- Εάν η πολιτική εξουσία, δείχνο-ντας «εμπράκτως» την πίστη της, στην ανάγκη υπάρξεως ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων, που έχει και εξασφαλισμέ-νη την συμπαράσταση των Ελληνικού Λαού, δεν ενσκήψει επάνω στα ου-σιαστικά προβλήματα των Ενόπλων Δυνάμεων με πρώτιστο το ΦΡΟΝΗ-ΜΑ αυτών, και αφ’ ετέρου εάν όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας μας δεν συνειδητοποιήσουν ότι· Οι Ένοπλες Δυνάμεις ανήκουν αποκλειστικά στον Ελληνικό λαό, διότι από αυτόν και από τον μόχθο του συγκροτούνται σε έμ-ψυχο και άψυχο υλικό και προπαντός δεν ανήκουν σε κανένα κόμμα και δεν είναι όργανο εκμετάλλευσης κανενός κόμματος, είτε για να παραμείνει στην κυβέρνηση, είτε για να αναρριχηθεί σ’ αυτήν. Άλλως οι κορώνες για το «ΑΞΙ-ΟΜΑΧΟ», και το «ΕΤΟΙΜΟΠΟΛΕΜΟ» απηχούν ως φθηνή ρητορεία ή φενά-κη.

“«Ποτέ μια Δημοκρατία δε σταθεροποιήθηκε όταν εναντι-ώθηκε στους πόθους του λαού. Οι Δημοκρατίες που διατηρήθη-καν και ακμάσανε είχαν πάντο-τε δύο Κύρια Βάθρα, την Δικαι-οσύνη για να διοικούν το λαό και τον Ισχυρό Στρατό για την απο-τροπή των επιβουλέων της Πα-τρίδος» (ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ).. ”

48


Η Μάχη στις ΗΠΑ Ξεκίνησεύπό κ. Κώστα μαυρίδη, ([email protected])

Νομοσχέδιο στις ΗΠΑ (βρίσκε-ται στο στάδιο προώθησης του) αφορά την Κύπρο και θα έπρεπε να προκαλέσει τερά-

στια κινητοποίηση για τις σοβαρές του συνέπειες. Το Νομοσχέδιο θεωρεί μεν την Τουρκία υπεύθυνο για την κατοχή μέρους της Κύπρου και δεν αναγνωρί-ζει το ψευδοκράτος ως ξεχωριστό κρά-τος. Το πρόβλημα όμως έγκειται αλλού. Το ψευδοκράτος λειτουργεί στις ΗΠΑ συγκαλυμμένα μέσω μιας «εταιρείας» («unincorporated association») με το όνομα «Τουρκική Δημοκρατία Βόρει-ας Κύπρου», πράγμα έκδηλα παράνο-μο. Το Νομοσχέδιο νομιμοποιεί αυτή την «εταιρεία» και την καθιστά νόμιμο αντιπρόσωπο της Τουρκίας στις ΗΠΑ. Το πρόβλημα λοιπόν είναι ότι αφενός νομιμοποιείται η παράνομη παρουσία του ψευδοκράτους και επιπλέον, του παρέχεται κρατική προστασία με προ-νόμια που έχουν αναγνωρισμένα κρά-τη (δηλαδή η Τουρκία). Τα πιο πάνω δεν είναι υποκειμενική ερμηνεία. Έτσι ορί-ζεται στο συγκεκριμένο Νομοσχέδιο (SEC. 802) όπου ο «οργανισμός» με το όνομα «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου» γίνεται νόμιμος αντιπρόσω-πος του Τουρκικού κράτους στις ΗΠΑ.

Στην αρχή η παγίδα δεν ήταν αντι-ληπτή. Τώρα ελάχιστοι δεν αντιλαμ-βάνονται την παγίδα και τις αρνητικές προεκτάσεις. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ αναγνωρισμένα κράτη έχουν ασυλία. Η παράνομη παρουσία του ψευδο-κράτους στις ΗΠΑ μέσω «εταιρείας» το εκθέτει σε αγωγές επειδή δεν είναι αναγνωρισμένο κράτος και δεν έχει ασυλία. Νομιμοποίηση της παρουσίας του ψευδοκράτους ως αντιπροσώπου της Τουρκίας εξυπηρετεί τα τουρκικά συμφέροντα που επιζητούν τρόπο για

να αμυνθούν σε μελλοντικές αγωγές από οποιονδήποτε (Ε/κ, Αμερικανούς, Βρετανούς και άλλους). Η αγωγή που υποβλήθηκε στις ΗΠΑ από 1000 Ε/κ πρόσφυγες κανονικά δεν επηρεάζεται από το Νομοσχέδιο. Η αγωγή ανάμεσα σ΄ άλλα στοχεύει την αποκάλυψη του ψευδοκράτους με καταδίκη και εξάλει-ψη της «εταιρείας» που πίσω της κρύ-βεται και έχει ήδη προκαλέσει αναστά-τωση στους Τούρκους.

Το να θεωρείται η Τουρκία υπεύθυ-νη για την υποτελή της διοίκηση στα κατεχόμενα υπηρετεί τα συμφέροντα μας, ΕΝΟΣΩ τα παράγωγά τους (όργα-να της Τουρκίας μαζί με τις ενέργειές τους) θεωρούνται παράνομα επειδή πηγάζουν από τη συνεχιζόμενη πα-ράνομη κατοχή στην επικράτεια της Κύπρου. Στην περίπτωση της «Επιτρο-πής» αποζημιώσεων, η Τουρκία απέ-κτησε ένδικο μέσο πάνω στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, πράγμα αρνητικό. Παρομοίως, τυχόν νομιμο-ποίηση της παράνομης εταιρείας που πίσω της κρύβεται το ψευδοκράτος σε μια χώρα όπως τις ΗΠΑ θα έχει αρνη-τικές συνέπειες. Δυστυχώς, οι αρμόδι-ες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, δείχνουν να το αποδέχονται ή και στη-ρίζουν.

Μετά τη νομιμοποίηση της «Επι-τροπής» αποζημιώσεων (αναγνώρι-ση της από το ΕΔΑΔ ως οργάνου της Τουρκίας, χωρίς αναγνώριση του ψευ-δοκράτους ως ξεχωριστού κράτους), η ηγεσία και ο κόσμος της Κύπρου πρέ-πει να αντιληφθούν τη νέα παγίδα. Η «Επιτροπή» του ψευδοκράτους (μαζί και το «Ανώτατο Δικαστήριο» του κα-θεστώτος!) ως όργανα της Τουρκίας απέκτησαν νόμιμη υπόσταση πάνω στην επικράτεια (έδαφος) της Κυπρια-

κής Δημοκρατίας. Έγκριση του Νομο-σχεδίου με τη συγκεκριμένη πρόνοια, θα καταλήξει στο εξής πράγμα στις ΗΠΑ: Το ψευδοκράτος θα αποκτήσει στις ΗΠΑ νόμιμη και κρατικά προστα-τευόμενη παρουσία αναγνωρισμένου κράτους (όπως η Τουρκία) με σοβαρές αρνητικές προεκτάσεις πολύ πέραν της όποιας αγωγής.

Ενημερωτικά, συνεχώς νέες αγω-γές κατατίθενται στα αμερικανικά δι-καστήρια από ιδιώτες (που δεν είναι πρόσφυγες και δεν έχουν καν Ε/κ κα-ταγωγή) οι οποίες στρέφονται ενα-ντίον τουρκικών συμφερόντων στη βάση της απάτης του ψευδοκράτους στις ΗΠΑ. Μια τέτοια αγωγή με δικη-γόρο τον ελληνοαμερικανό Α.Τσι-μπίδη ξεκίνησε η εταιρεία ICTA που εδρεύει στις ΗΠΑ και αντιπροσωπεύ-ει τον τραγουδιστή Χούλιο Ιγκλέσιας. Η αγωγή στρέφεται εναντίον της πα-ράνομης εταιρείας («unincorporated association») που λειτουργεί στις ΗΠΑ με το όνομα «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου» και των τουρκικών συμφερόντων εταιρειών (Voyager και Net Holdings). Οι εταιρείες αυτές σε συνεργασία με το κατοχικό καθεστώς, εκμεταλλεύονται παράνομα Ε/κ περι-ουσίες και επιδίωξαν με ψευδείς παρα-στάσεις να δεσμεύσουν τον τραγουδι-στή για παραστάσεις στην Κερύνεια στο Ε/κ Ξενοδοχείο Ζέφυρος, το οποίο σφετερίζονται παράνομα με το όνομα Merit όπου λειτουργούν καζίνο. Άλλες τέτοιες αγωγές έπονται σύντομα και ο καθένας αντιλαμβάνεται την διαφορά που δημιουργείται από τυχόν αναγνώ-ριση της «εταιρείας» αυτής ως αντιπρο-σώπου της Τουρκίας.Σημείωση: Αναζητούνται οι ιδιοκτήτες (ή κληρο-νόμοι τους) του Ξενοδοχείου Ζέφυρος.

49


100 χρΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔρΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Διαχρονικά με ελληνορθόδοξη πνοήΥπό κ. Δημ. ιω. Άικατερίνη, Αντιστρατηγού ε.α.

Συμπληρώνονται εφέτος 100 έτη από την ημέρα (2 Ιανουαρίου 1911) που ο άγιος των Ελληνικών γραμμάτων, ο Αλ. Παπαδιαμάντης, ο εκλεκτός γόνος της Σκιάθου - « της ωραίας καταπρασίνου νήσου, η οποία ώς παράδεισος είναι φυτευμένη ανάμεσα εις τα τέσσαρα πέλαγα, τα οποία την έβρεχον,

ώς οι τέσσαρες ποταμοί τό πάλαι τον κήπον της Εδέμ» έγειρε, έπεσε και εκοιμήθη τον χρόνιον ύπνον και ανεπαύθη εις την άνω καλιά των αγγέλων.

Υπήρξε ο μεγαλύτερος νεοέλλη-νας διηγηματογράφος. Ο κορυφαίος τεχνίτης της νεοελληνικής πεζογρα-φίας. Ένα μετέωρο εις το πνευματικό στερέωμα που σπάνια εμφανίζεται. Κατ’ εξοχήν εκφραστής και ζωγράφος των ταπεινών. Ο Μ. Μαλακάσης γρά-φει « πνεύμα Θεού φυσούσε και γεν-νούσε και ανάσταινε μέσα του», αυτό το πνεύμα που ενσάρκωνε τη ζωή και το έργο του.

Έδωσε ένα δύσκολο και σκληρό αγώνα για να μορφωθή και να κερδί-ση το ψωμί το δικό του και των ανύ-πανδρων αδελφών του. Γράφει σε επι-στολή του « Ό λιχανός της δεξιάς μου έχει δαρμούς και πόνους και τα δύο μου άλλα δάκτυλα πάσχουσι σκλήρυν-σιν του δέρματος. Η μέση μου πονεί.» Μαρτύρησε μέσα σε αφόρητη φτώ-χεια. Δοκίμασε τη σκληρότητα και την αναλγησία των συγχρόνων του. Γράφει «κατά κόρον εγεύθην όλην την τρύγα και την πικρίαν». Δεν υπάρχει άλλος, που να άσκησε το συγγραφικό του έργο με μεγαλύτερη καρτερία, αρετή και ηθική» Γράφει για ήρωα διηγήμα-τος του, αναφερόμενος όμως εις τον εαυτόν του «και αυτός οδοιπόρος ήτο εις την ματαιότητα αυτού του κόσμου. Καί δ’ αυτόν η ζωή ήτο ανήφορος ατε-λείωτος και οδός τραχεία και μακρά τεσσαρακοστή». Πέθανε κυριολεκτι-κά εις τη ψάθα ένα από τα μεγαλύτε-ρα πνευματικά αναστήματα του τόπου μας. Γράφει για ήρωα διηγήματος του, ομοίως προομιλών για τον εαυτόν του «έζησε εν ιδρώτι του προσώπου του. Απέθανεν ο πτωχός και εύρεν ανά-παυσιν των κόπων του. Το σώμα του,

το αποκαμωμένον και βασανισμένον, το κυρτωθέν από τό σκύψιμο και το φόρτωμα, ίσαξε και έγινε ευθύ επί της νεκρικής κλίνης».

Μέσα εις το τεράστιο έργο του, που είναι γεμάτο από Βυζαντινή παράδοση και φως του Αιγαίου συναντάμε ήμε-ρες ακρογιαλιές «τα ρόδινα ακρογιά-λια» του γενέθλιου νησιού και ανθρώ-πους λαϊκούς και αγνούς με τα πάθη τους και τις μικρότητες τους. Εις τα διηγήματα του βλέπουμε υπέροχα το-πία του νησιού μας, ακούμε ήχους από σήμαντρα μικρών εξωκκλησιών και αι-σθανόμεθα τη μυρωδιά του λιβανιού και τις ευωδιές των Ανοιξιάτικων λου-λουδιών, που στολίζουν τον Επιτάφιο, « Στάζουν μέλι και γλύκα» και βασίζονται σε αναμνήσεις και εντυπώσεις της παι-δικής του ηλικίας και σε ωραίες παρα-δόσεις του νησιού μας. «Ο πρώτος και ο μόνος πού έδωσε Ελληνικό διήγημα» γράφει ο Σπ. Μελάς. Μας ιστορεί για ναυτικούς, που κοιμήθηκαν για πάντα στη παγωμένη αγκαλιά του Αιγαίου, για ιερείς και ψαλτάδες, για ευλαβικές μαυρομαντηλούσες, για ξωμάχους και καλόκαρδους θαλασσινούς, για σταχο-μαζώχτρες και σεμνές κόρες.

Έργο αληθινό και ανθρώπινο στο οποίο παρουσιάζονται οι ωραίες στιγ-μές της χαράς, αλλά και οι σκληρές της λύπης. Όλα τοποθεσίες εξωκκλήσια, πρόσωπα και πράγματα είναι αληθινά, τίποτε δεν είναι ψεύτικο. Όμως τα πά-ντα αποπνέουν ρεμβασμό και αναμνή-σεις και ο Καρκαβίτσας γράφει « ωραία η Σκιάθος του Θεοί αλλά η Σκιάθος του Παπαδιαμάντη είναι ωραιότερη».

Η αγάπη και η νοσταλγία για το

νησί του το εξαγνίζει, το ανυψώνει σε παγκόσμιο σύμβολο και μας το προ-σφέρει ως ποίημα και τραγούδι και ο Μαλακάσης γράφει «ό κάθε στοχασμός σου ασμάτων άσμα στο κόσμο τό δικό σου κόσμος τό κάθε πλάσμα», στίχος που είναι γραμμένος σε κιβωτίδιο εντός του οποίου φυλάσσεται η κάρα του, που έχει εναποτεθεί στο νάρθηκα του ναού της Παναγίας της Λιμνιάς στη Σκιάθο.

Υπήρξε ο ανεπανάληπτος ζωγρά-φος των ηθών και εθίμων της Πατρί-δος μας, που αποπνέουν όλο το άρω-μα της Ελληνικής φύσης, ο κατ’ εξοχήν Ελληνολάτρης. Πολύ σωστά γράφει ο Κακλαμάνος «δικαιότερον παντός άλ-λου δύναται να του αποδοθή ο τίτλος συγγραφέως Έλληνος».

Το έργο του αποδεικνύει μεγάλη θρησκευτική πίστη, που είναι η πίστη των πατέρων μας και πίστη για την εθνική ζωή και κληρονομιά. Ιδανικά του η Πατρίδα και η Θρησκεία. Έρω-τας του η Ελλάδα και η Ορθοδοξία. Γράφει «όταν λέγη Ανάσταση ο Ελληνι-κός λαός υπενθυμίζει εις αυτόν και του Γένους την Ανάστασιν και ο Χριστός και η Πατρίς συναντώνται εν αυτώ ισοπα-θείς και ισόθεοι».

Σ’ ευχαριστούμε κυρ- Αλέξανδρε για την ηρεμία, τη γαλήνη και τη ψυ-χική ανάταση, που μας χαρίζεις με τα τραγούδια σου για τους ταπεινούς, τους ύμνους σου εις την Ορθοδοξία και με τις θεσπέσιες ομορφιές της φύσης, που μας προσφέρεις. Και όλα αυτά γιατί η ζωή σου, το πιστεύω, η πνοή σου είναι συμπυκνωμένα εις τα λόγια που μας άφησες υποθήκη εις τον Λαμπριάτικο Ψάλτη «Το επ’ εμοί ενόσω ζώ και αναπνέω και σωφρονώ δεν θα παύσω πάντοτε νά υμνώ μετά λατρεί-ας τον Χριστόν μου» να περιγράφω μετ’ έρωτος την φύσιν και να ζωγρα-φώ μετά στοργής τα γνήσια Ελληνικά έθη».

50


Ευρωπαϊκή Αστυνομική ΥπηρεσίαΥπό κ. τρύφωνα Χαρ. Κοροντζή, Αντιπλοιάρχου Λ.Σ.

Η ίδρυση Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας (Ευρωπόλ) συμφωνήθηκε στο πλαίσιο της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση της 7ης Φεβρουαρίου 1992, ενώ οι σχετικές ρυθμίσεις περιλαμβάνονταν στη σύμβαση για την ίδρυση Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας («σύμβαση Ευρωπόλ»),[ΕΕ C 316/27-

11-1995] δυνάμει του άρθρου Κ.3 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με την Απόφαση του Συμβουλίου της 6ης Απριλίου 2009 [ΕΕL 121/15-05-2009], η οποία τέθηκε σε εφαρμογή από την 01-01-2010, αντικαταστάθηκαν οι διατάξεις της σύμβασης που αναφέρθη-καν προηγούμενα και η Ευρωπόλ βάσει της συγκεκριμένης απόφασης, λογίζεται ως διάδοχος της Ευρωπόλ, όπως αυτή ιδρύθηκε με τη Σύμβαση Ευρωπόλ.

Βασικά επιχειρήματα των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε., που οδήγησαν στην κατάρτιση και έκδοση της Απόφασης του Συμβουλίου της 6ης Απριλίου 2009 ήταν τα ακόλουθα:

■ Η ίδρυση της Ευρωπόλ ως φορέα της Ένωσης που θα χρηματοδοτείται από τον γενικό προϋπολογισμό της Ε.Ε., θα ενίσχυε τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε σχέση με τον έλεγ-χο της Ευρωπόλ.

■ Η υπαγωγή της Ευρωπόλ στους γε-νικούς κανόνες και διαδικασίες, που ισχύουν για τους παρόμοιους φο-ρείς της Ένωσης, θα διασφάλιζε την απλούστευση σε διοικητικό επίπεδο, οπότε η Ευρωπόλ θα είχε τη δυνατό-τητα να αφιερώνει μεγαλύτερο μέρος των μέσων που διαθέτει στην εκπλή-ρωση των κύριων καθηκόντων της.

■ Περαιτέρω απλούστευση και βελτί-ωση της λειτουργίας της Ευρωπόλ μπορούσε να επιτευχθεί με την εφαρ-μογή μέτρων, που θα κατέτειναν στη διεύρυνση των δυνατοτήτων της, ώστε να επικουρεί και να στηρίζει τις αρμόδιες αρχές επιβολής του νόμου των κρατών μελών (Κ-Μ), χωρίς την παραχώρηση εκτελεστικών εξουσι-ών στο προσωπικό της και

■ Μια από τις βελτιώσεις αυτές, ήταν να διασφαλιστεί η δυνατότητα της Ευρωπόλ να υποβοηθά τις αρμόδιες αρχές των Κ-Μ για την καταπολέμηση

συγκεκριμένων μορφών αξιόποινων πράξεων, χωρίς τον περιορισμό που ίσχυε σύμφωνα με τον οποίο έπρε-πε να υπάρχουν πραγματικές ενδεί-ξεις για την εμπλοκή οργανωμένου εγκληματικού κυκλώματος.Η έδρα της EUROPOL, η οποία δια-

θέτει νομική προσωπικότητα, βρίσκεται στη Χάγη της Ολλανδίας. Διαθέτει προ-σωπικό περίπου 700 αξιωματούχων οι οποίοι προέρχονται από τα 27 Κ-Μ της Ε.Ε.. Το προσωπικό της προσλαμβάνεται από διαφορετικές υπηρεσίες εφαρμογής του νόμου, στις οποίες περιλαμβάνονται η αστυνομία, τα τελωνεία, η συνοριακή αστυνομία και οι υπηρεσίες ασφαλείας.

Η Ευρωπόλ συνδέεται σε κάθε Κ-Μ με μία μόνο εθνική μονάδα (βλ. αναλυ-τικά άρθρο 8 Απόφασης του Συμβουλί-ου). Σε ότι αφορά την Ελλάδα σύμφω-να με το άρθρο 1 παραγρ. 4 του π.δ. 189/2006 (Α΄ 194), στο Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας στη Διεύθυνση Διεθνούς Αστυνομικής Συνεργασίας (Δ.Δ.Α.Σ.) έχει συσταθεί τμήμα Εθνικής Μονάδας EUROPOL, το οποίο είναι η αρμόδια Υπηρεσία για την υλοποίηση της Σύμβασης της EUROPOL. Αποτε-λεί την εθνική Υπηρεσία σύνδεσμο των Υπηρεσιών της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος, των Τελωνείων, και του Σώματος Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος (Σ.Δ.Ο.Ε.) με την Ευρωπα-ϊκή Αστυνομική Υπηρεσία (EUROPOL). Ασκεί τις αρμοδιότητες, που καθορί-ζονται από τις διατάξεις της Σύμβασης EUROPOL, τις συναφείς Αποφάσεις του Συμβουλίου Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. καθώς και του Διοικητικού Συμβουλίου της EUROPOL [στο υπόψη άρθρο περιγρά-φονται εκτενώς οι αρμοδιότητες του συ-γκεκριμένου τμήματος]. Το εν λόγω π.δ.

κατά την άποψη μου, μετά την έκδοση της Απόφασης του Συμβουλίου πρέπει να επικαιροποιηθεί.

Στην αρμοδιότητα της Ευρωπόλ εμπίπτουν το οργανωμένο έγκλημα [βλ. αναλυτικά έγγραφο 6204/2/97 ENFOPOL 35 REV 2 Συμβουλίου Ε.Ε. και Ν 3975/2010 (Α΄ 158)], η τρομοκρα-τία και άλλες μορφές σοβαρού εγκλή-ματος, όπως η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, κυκλώματα παράνομης μετανάστευσης, εμπορία ανθρώπων, παράνομες πράξεις ξεπλύματος χρη-μάτων, εγκλήματα σχετικά με μηχανο-κίνητα οχήματα, υπεξαίρεση και απάτη κ.α. (βλ. αναλυτικά άρθρο 4 της Απόφα-σης του Συμβουλίου σε συνδυασμό με το Παράρτημα της), οι οποίες επηρεά-ζουν δύο ή περισσότερα Κ-Μ, κατά τρό-πο που απαιτεί κοινή προσέγγιση από τα Κ-Μ, λαμβανομένου υπόψη του εύ-ρους, της σημασίας και των συνεπειών των αξιόποινων πράξεων.

Στις εγκαταστάσεις της EUROPOL επίσης στεγάζονται και οι αξιωματικοί σύνδεσμοι των 27 Κ-Μ, όπως επίσης και οι αξιωματικοί σύνδεσμοι από άλλες χώ-ρες ή οργανισμούς με τους οποίους έχει υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας (οι συμφωνίες διακρίνονται σε στρατηγικές και επιχειρησιακές) όπως τις Η.Π.Α., τον Καναδά, την Κολομβία, την Αυστραλία, την Ελβετία, την Αλβανία, τη Νορβηγία, την Κροατία, την INTERPOL κ.α. Ο αριθ-μός τους ανέρχεται περίπου στους 120 και είναι επιφορτισμένοι από την εθνική τους μονάδα να εκπροσωπούν τα συμ-φεροντά της στα πλαίσια της Ευρωπόλ, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο του Κ-Μ, που τους έχει αποσπάσει και με τις δια-τάξεις που εφαρμόζονται στη διοίκηση της Ευρωπόλ.

Η κύρια λειτουργία των αξιωματικών συνδέσμων, όπως αναλυτικά περιγρά-φεται στα άρθρα 9 και 35 της Απόφασης του Συμβουλίου, είναι να υπηρετούν ως η γραμμή σύνδεσης μεταξύ των Εθνικών Μονάδων EUROPOL των χωρών τους και της EUROPOL από τη μία πλευρά και

51


με τα αντίστοιχα γραφεία συνδέσμων από την άλλη. Επιπρόσθετα, διαδραμα-τίζουν έναν αποτελεσματικό ρόλο στο συντονισμό διεθνών αστυνομικών επι-χειρήσεων. Σε ότι αφορά την Ελλάδα, στο γραφείο Αξιωματικών Συνδέσμων στη EUROPOL, προβλέπονται θέσεις για στελέχη προερχόμενα από την Ελληνική Αστυνομία, το ΛιμενικόΣώμα και τις Υπη-ρεσίες Δίωξης Οικονομικών Εγκλημά-των. Ενώ τα καθήκοντα των συνδέσμων καθορίζονται με σαφήνεια σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν υπάρχει κανονι-στική πράξη, που να ρυθμίζει το πλαίσιο της διοικητικής λειτουργίας του γραφεί-ου στο οποίο εκπροσωπούνται διαφορε-τικοί φορείς επιβολής του νόμου.

Πρέπει να σημειωθεί, ότι για την απλούστευση της ανταλλαγής πληροφο-ριών και στοιχείων μεταξύ των αρχών επι-βολής του νόμου των Κ-Μ της Ε.Ε., έχει θε-σπισθεί η Απόφαση – Πλαίσιο 2006/960/ΔΕΥ του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2006 [ΕΕ L 386 της 29-12-2006].

Με την Απόφαση αυτή τα Κ-Μ, εξα-σφαλίζουν ότι οι διαδικασίες τους επι-τρέπουν να απαντούν εντός 8 ωρών το πολύ, σε επείγουσες αιτήσεις παροχής πληροφοριών και στοιχείων οι οποί-ες αφορούν τις αξίοποινες πράξεις της παραγρ. 2 του άρθρου 2 της Απόφασης – Πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ [ΕΕ L 190, 18-07-2002], στην περίπτωση που οι ζητού-μενες πληροφορίες και τα στοιχεία τη-ρούνται σε βάση δεδομένων στην οποία έχουν άμεση πρόσβαση οι αρχές επιβο-λής του νόμου.

Εάν η αρμόδια αρχή επιβαρύνεται δυσανάλογα για την παροχή των πλη-ροφοριών, μπορεί να αναβάλει την πα-ροχή τους, γνωστοποιώντας και τους σχετικούς λόγους. Επίσης για μη επεί-γουσες αιτήσεις πληροφοριών και στοι-χείων προβλέπεται απάντηση εντός μιας εβδομάδας, ενώ σε κάθε άλλη πε-ρίπτωση τα Κ-Μ εξασφαλίζουν, ότι οι ζητούμενες πληροφορίες διαβιβάζο-νται στην αιτούσα αρμόδια αρχή εντός 14 ημερών (οι εν λόγω διαδικασίες υπο-στηρίζονται από συγκεκριμένα έντυπα τα οποία αποτελούν Παραρτήματα της Απόφασης – Πλαισίου).

Για να υποστηριχθεί η εργασία της EUROPOL, των Εθνικών Μονάδων της EUROPOL και των γραφείων των Συν-

δέσμων υπάρχει μία ασφαλής υποδο-μή τηλεπικοινωνιών μαζί με συστήματα επεξεργασίας πληροφοριών -Κεφάλαιο ΙΙ της Απόφασης του Συμβουλίου-, ενώ στο Κεφάλαιο ΙΙΙ καθορίζονται οι διατά-ξεις για την επεξεργασία των πληροφο-ριών. Μια υψηλή προστασία στη βάση δεδομένων σύμφωνα με ένα θεσμικό πλαίσιο, που ορίζει σαφώς τις διαδικασί-ες τήρησης, ανταλλαγής και διαγραφής δεδομένων, διασφαλίζει ότι οι πληροφο-ρίες που διαχειρίζεται η EUROPOL και ει-δικότερα όλες οι διαδικασίες που ακο-λουθούνται είναι σύμφωνες με τις αρχές προστασίας προσωπικών δεδομένων.

Η κύρια δραστηριότητα της EURO-POL είναι να υποστηρίζει τα Κράτη - Μέλη στη συλλογή, ανάλυση και δια-νομή πληροφοριών, που σχετίζονται με το έγκλημα καθώς και ο συντονισμός των επιχειρήσεων. Για το σκοπό αυτό η EUROPOL διαθέτει πάνω από 100 ανα-λυτές πληροφοριών.

Τα Κ–Μ τα οποία αντιμετωπίζουν συγκεκριμένο εγκληματικό φαινόμενο το οποίο επηρεάζει δύο ή περισσότερα Κ-Μ της Ε.Ε. μπορούν να ζητήσουν από την EUROPOL να ανοίξει Αναλυτικό Φά-κελο Εργασίας (Αnalysis Work File-AWF) για να υποστηριχθούν οι έρευνες στον συγκεκριμένο τομέα. Η EUROPOL παρέ-χει βοήθεια για τρέχουσες επιχειρήσεις, μέσω 23 Αναλυτικών Φακέλων Εργασίας και στις θεματικές που εμπίπτουν στον κύκλο των αρμοδιοτήτων της.

Σημαντική δραστηριότητα, που ανα-πτύσσει το προσωπικό της Ευρωπόλ, εί-ναι η συμμετοχή του με βοηθητικό ρόλο σε κοινές ομάδες έρευνας και να παρέχει βοήθεια για όλες τις δραστηριότητες και να ανταλλάσει πληροφορίες με όλα τα μέλη της κοινής ομάδας έρευνας, χωρίς όμως να συμμετέχει στη λήψη αναγκα-στικών μέτρων.

Η εποπτεύουσα Αρχή για την EUROPOL όπως προκύπτει σαφώς από την Απόφαση του Συμβουλίου είναι το Συμβούλιο της Ε.Ε.. Αυτό επιλέγει τον Διευθυντή και τους Αναπληρωτές Διευθυντές και εγκρίνει μαζί με το Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον προϋπολο-γισμό της EUROPOL. Σημειώνεται ότι ο προϋπολογισμός της EUROPOL προ-έρχεται από τον γενικό προϋπολογισμό της Ε.Ε.και ανέρχεται περίπου στο ποσό

των 80.000.000 ευρώ.Τα όργανα της Ευρωπόλ είναι το Δι-

οικητικό Συμβούλιο και ο Διευθυντής.Το Δ.Σ. που συγκροτείται από ένα

υψηλόβαθμο εθνικό στέλεχος από τα Κ-Μ και έναν αντιπρόσωπο της Επιτρο-πής, συνεδριάζει τουλάχιστον δύο φο-ρές το χρόνο. Οι αποφάσεις λαμβάνο-νται με πλειοψηφία των δύο τρίτων των μελών εκτός αν άλλως ορίζεται από την Απόφαση του Συμβουλίου. Στα καθη-κοντά του μεταξύ των άλλων, περιλαμ-βάνεται η υιοθέτηση στρατηγικής για την Ευρωπόλ, η επίβλεψη των επιδόσε-ων του διευθυντή, η θέσπιση κανόνων εφαρμογής στους οποίους υπόκειται το προσωπικό της Ευρωπόλ. Επίσης η θέ-σπιση δημοσιονομικού κανονισμού και ο διορισμός υπολόγου, η σύσταση συ-στήματος εσωτερικού ελέγχου και ο δι-ορισμός προσωπικού για τη διενέργεια ελέγχων, που είναι μέλη του προσωπι-κού κ.λπ..

Ο διευθυντής, ο οποίος διορίζεται από το Συμβούλιο για τέσσερα έτη με δυνατότητα παράτασης για τέσσερα έτη, εκτελεί τα καθήκοντα που ανατί-θενται στη Ευρωπόλ, ασκεί τη διοίκη-σή της, προπαρασκευάζει και εφαρ-μόζει τις αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου, εκτελεί τον προϋπολογι-σμό της Ευρωπόλ κ.α.

Η Ευρωπόλ με βάσει το νέο νομικό καθεστώς που διέπει τις αρμοδιότητές της, τα καθήκοντά της και την οργάνω-σή της, αποσκοπεί στη συνδρομή της στις δυνάμεις εφαρμογής του νόμου των Κ-Μ, προκειμένου να καταπολεμη-θούν συγκεκριμένες μορφές αξιόποι-νων πράξεων. Κύρια εργαλεία κατά την άποψή μου για την επίτευξη των σκο-πών της, είναι το δίκτυο εθνικών αξι-ωματικών συνδέσμων, η εκτεταμένη αναλυτική ικανότητα, που διαθέτει σε πλήθος εγκληματικών δραστηριοτήτων και η ασφαλής τήρηση και αξιοποίηση εγκληματικών δεδομένων υπό συγκε-κριμένες προϋποθέσεις και για συγκε-κριμένο χρονικό διάστημα.

Δε μένει παρά μετά από κάποιο εύ-λογο χρονικό διάστημα να αξιολογηθεί αυτή η νέα προσπάθεια ως προς την επί-τευξη των στόχων που καθορίζει το νέο νομικό πλαίσιο συγκρότησης, λειτουργί-ας και δραστηριοποίησής της.

52


Η Ιατρική στην Κλασική Ελλάδα

Υπό Dr. ιωάννη Κ. μανιού (D.D.S.), Χειρουργού Οδοντιάτρου - Στοματολόγου, Υποπτέραρχου (ΥΟ) ε.α.

Δύο είναι οι λόγοι οι οποίοι με ώθησαν στην επιλογή αυτού του θέματος. Πρώτον, το βαθύ προσωπικό ενδιαφέρον που τρέφω για το θέμα, κα-

θώς έχω αποφασίσει να ακολουθήσω τον κλάδο της Ιατρικής Επιστήμης από παιδί ακόμη, ως 2ο θεμελιώδες και παράλληλο συνάμα επάγγελμα,μετά

αυτό του Οπλίτη –Πολίτη μιας οργανωμένης– στην άριστη δυνατή εκδοχή - ευ-νομούμενης, πειθαρχημένης, ενάρετης Ελληνικής Κοινωνίας, (Στρατιωτικός Ια-τρός),για όλη τη μετέπειτα ζωή μου.

Δεύτερον, με έκανε να πάρω την απόφαση αυτή,το γεγονός ότι με αυτό μου το πόνημα –εργασία, θα ήθελα να συμβάλω αποδεικνύοντας έστω και κατ’ ελάχιστον, ότι η αρχαία μας πατρίδα Ελλάδα, εκτός πολλών άλλων, είναι μάννα– γενέτειρα και της σημερινής ιατρικής Επιστήμης.

Αυτό σημαίνει πως η εργασία αυτή, πέρα από το γνωστικό της χαρακτήρα,θα έχει και ένα προσωπικό χαρακτήρα επιμνημόσυνου ευγνωμοσύνης,καθότι θα μπο-ρούσε να αποτελέσει ένα -αμελητέο έστω-«φόρο τιμής»,προς τους πρωτοπόρους της Ιατρικής, τους Αρχαίους Έλληνες προγόνους μας.

Εισαγωγή στην ιατρική της Κλασικής Εποχής

Ιατρούς στην Ελλάδα έχου-με από τους Ομηρικούς χρό-νους,(1300-1200 π.Χ) πράγμα που το επιβεβαιώνει και ο Όμηρος1.

Εντούτοις, καθόλη την αρχαιότητα, συ-νεπώς και την κλασική εποχή, οι ιατροί ήταν λιγοστοί και τα θεραπευτικά μέσα ολιγάριθμα και απλούστερα. Αυτό συ-νέβαινε κυρίως, διότι εκείνα τα χρόνια ο ανθρώπινος οργανισμός ήταν πολύ πιο ανθεκτικός απέναντι στις ασθένειες απ’ ότι είναι σήμερα.

Η ιατρική αναπτύσσεται λοιπόν με αργό ρυθμό μέχρι την κλασική εποχή στην οποία κυριολεκτικά απογειώνεται και από πρακτική πλευρά, αλλά κυρί-ως από θεωρητική, κάνοντας το πρώτο και συνεπώς τεράστιο βήμα της διαφο-ροποίησής της απ’ την θρησκεία, της απαλλαγής της από το μυστικισμό και τις προλήψεις και την καθιέρωση της λογικής ως βάση της επιστήμης αυτής.

Και όλα αυτά φυσικά με πρωταγω-

1 Όμηρος, Ιλιάδα, Ραψ. Β’, στ. 189-202

νιστή τον μεγάλο «πατέρα» της ιατρι-κής Ιπποκράτη στον οποίο θα αναφερ-θώ αναλυτικότερα στη συνέχεια της εργασίας μου. Και είναι πραγματικά αξιοσημείωτο, ότι την ίδια εποχή που η προσοχή της αρχαίας Ελλάδας είναι στραμμένη προς της φιλοσοφία η οποία πραγματοποιεί τολμηρότατα μεταφυ-σικά άλματα, η ιατρική στρέφεται προς την πειραματική μέθοδο, με οδηγούς την λογική και την παρατήρηση.

Παρά τον μικρό αριθμό των ιατρών, υπήρχε σαφέστατη κατηγοριοποίηση μεταξύ τους με βάση το έργο τους, τον τόπο εργασίας τους και, όσο κι αν ακού-γεται περίεργο, την ειδίκευσή τους. Έτσι λοιπόν έχουμε τους λαϊκούς ιατρούς, τους ιατρούς των Ασκληπιείων, τους περιοδεύοντες, τους στρατιωτικούς και τους δημοτικούς ιατρούς. Οι τελευ-ταίοι προσλαμβάνονταν από μία πόλη για ένα χρόνο με υψηλή αμοιβή. Επίσης υπήρχαν οι γυμναστές για την παροχή των πρώτων βοηθειών στα γυμναστή-ρια, οι λιθοτόμοι για την εξαγωγή λίθων απ’ την ουροδόχο κύστη, οι φαρμακο-λόγοι οι οποίοι παρασκεύαζαν αλοιφές, και φάρμακα, οι ριζοτόμοι, που καλλι-

εργούσαν φαρμακευτικά φυτά ή αναζη-τούσαν θεραπευτικά βότανα στα δάση και τέλος οι μαίες.

Από όλους αυτούς εγώ επέλεξα να αναφερθώ στους δύο πρώτους, αφενός επειδή εκπροσωπούν το μεγαλύτερο μέρος των ιατρών της εποχής και αφε-τέρου επειδή αποτελούν τους δύο αντί-θετους πόλους σε ό,τι αφορά τη σχέση της ιατρικής με την θρησκεία. Στη συ-νέχεια θα παρουσιάσω περιληπτικά τις μεθόδους ίασης και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνταν, έπειτα θα αναλύσω τη σημασία του να είναι κάποιος ιατρός καθώς και την κοινωνική θέση του στο σύνολο και τέλος θα κλείσω περιγρά-φοντας το Ασκληπιείο της Αθήνας των κλασικών χρόνων.

Η Λειτουργία των Άσκληπιείων

Τα Ασκληπιεία ήταν, όπως προδί-δει και το όνομά τους, ιερά αφι-ερωμένα στον θεό της ιατρικής

Ασκληπιό. Κάποιος θα μπορούσε κάλ-λιστα να τα παρομοιάσει με τα σημερι-νά νοσοκομεία ή ακόμα καλύτερα με τα σανατόρια του προηγούμενου αιώ-να. Τα Ασκληπιεία ήταν χτισμένα σε ει-δυλλιακές περιοχές με πυκνή βλάστη-ση και πάντοτε με τρεχούμενο νερό το οποίο μάλιστα ονόμαζαν «ιερό φρέαρ του Ασκληπιού». Δεν αποτελούνταν από ένα κτήριο αλλά από πολλά επιμέ-ρους, το καθένα απ’ τα οποία είχε και δι-αφορετική λειτουργία.

Η διαμονή στο Ασκληπιείο επιτρε-πόταν μόνο στους πάσχοντες και στο προσωπικό, ενώ στους υπολοίπους επι-τρεπόταν μόνον η είσοδος με την αυ-στηρή προϋπόθεση, ότι θα τηρούσαν τους αυστηρούς κανόνες υγιεινής, περ-νώντας από το Βαλανείο ή αλλιώς Λου-

53


τρό. Η θεραπεία φυσικά ήταν επί πλη-ρωμή, πέρα απ’ τις δωρεές που έκαναν πολύ πιστοί στο Ασκληπιείο ως ένδειξη ευγνωμοσύνης στο θεό. Δεν γνωρίζου-με αν υπήρχαν συγκεκριμένες τιμές σε όλα τα Ασκληπιεία μα έχουμε συγκεκρι-μένες αναφορές, όπως για το Αμφιαρά-ειο του Ωρωπού2 όπου ο ασθενής κα-τέβαλε 9 οβολούς ως προκαταβολή και ένα αργύριο για την εγκοίμηση3, για την οποία θα μιλήσω παρακάτω.

Δεν επιτρεπόταν ακόμα η ύπαρξη ζώων στον χώρο του Ασκληπιείου εκτός μόνο από κάποια ζώα όπως τα ιερά φί-δια του ναού, οι κόκορες και οι σκύλοι, τα οποία είχαν και κάποιον ρόλο να δια-δραματίσουν στη ιαματική διαδικασία. Επίσης, γύρω από τα Ασκληπιεία και σε απόσταση πολλών σταδίων (1 στάδιο = 400μ), απαγορευόταν η οικοδόμηση ιδιωτικών κατοικιών. Τέλος, εντός του ιερού χώρου απαγορευόταν να λάβει χώρα θάνατος ή τοκετός γι’ αυτό και οι ετοιμοθάνατοι και οι ετοιμόγεννες απο-μακρύνονταν από εκεί το συντομότερο δυνατό4.

Το ιατρικό προσωπικό του Ασκλη-πιείου αποτελούνταν από διαφορετι-κούς ιατρούς και η διοίκηση ήταν ιε-ραρχική. Διευθυντής του Ασκληπιείου ήταν ο μεγάλος ιερέας ή πρωθιερέας. Ο πυροφόρος ήταν ο δεύτερος στην ιε-ραρχία, επιτελώντας χρέη διακόνου και βοηθού στις ιατρικές εργασίες. Στη συ-νέχεια υπήρχαν οι ιερομνήμονες στους οποίους ανατίθετο η υποδοχή των αρ-ρώστων και των ικετών του θεού και η οδήγηση αυτών στο μέρος που θα διέ-μεναν. Έπειτα υπήρχε το σώμα των θε-ραπόντων, των σημερινών νοσοκόμων, οι οποίοι ήταν άντρες που γνώριζαν την ιατρική τέχνη και βρίσκονταν στην υπηρεσία του ιερού. Αναφέρονται και ως Ασκληπιάδες, δηλαδή εκείνοι που

2 Το Αμφιαράειο ήταν όπως ακριβώς ένα Ασκληπιείο με τη διαφορά ότι ήταν αφιε-ρωμένο στον λατρεμένο προ του Ασκλη-πιού, θεραπευτή – θεού Αμφιάραου.

3 Χ. Μπάλτας, Το Αμφιαράειο του Ωρω-πού, Οδοντιατρικό Βήμα, τ. 12 (Νοέμβρι-ος – Δεκέμβριος 2003), σ. 26

4 Α. Π. Αραβαντινός, Ασκληπιός και Ασκλη-πιεία, Αθήνα, Εκδόσεις Λέων, 1976, σ. 86

κατάγονται απ’ τον θεό Ασκληπιό και ασκούσαν για γενιές το ιατρικό επάγ-γελμα. Τέλος, στον Ασκληπιείο υπήρχαν και οι ιέρειες, αφιερωμένες στην υπηρε-σία του Ναού.

Η λειτουργία του Ασκληπιείου έμοιαζε με τη λειτουργία των σημερι-νών νοσοκομείων, μόνο που εμπεριεί-χε και ψυχική θεραπεία των ασθενών μέσω των διαφόρων θρησκευτικών τελετών που λάμβαναν χώρα εκεί, των ψυχαγωγικών εκδηλώσεων που φιλο-ξενούνταν στο θέατρο του Ασκληπι-είου και της ηρεμίας και της γαλήνης που προκαλούσαν στον πάσχοντα η ειδυλλιακή φύση που διακοσμούσε το Ασκληπιείο και η προπαρασκευαστική θεραπεία,που λάμβανε από τους θερά-ποντες.

Με την είσοδο του ασθενούς στον ιερό χώρο, αφού δεχόταν την υποχρε-ωτική για καθένα που βρισκόταν στο Ασκληπιείο καθαριότητα,περνώντας υποχρεωτικά από λουτρό, οδηγιόταν στον Ξενώνα. Εκεί εφαρμοζόταν αμέ-σως,η καταγραφή των συμπτωμάτων και η διάγνωση της νόσου. Τη διάγνωση ακολουθούσε αποπομπή του ασθενούς από τον ιερό χώρο αν επρόκειτο για ετοιμοθάνατο ή ετοιμόγεννη γυναίκα.

Ειδάλλως, ο ασθενής οδηγιόταν στο Κατακλιντήριο - ένα μακρόστενο στωικό οικοδόμημα με πολλούς εσω-τερικούς όμοιους χώρους σαν δωμά-τια ξενοδοχείου και υπόστεγο, όπου διέμενε καθόλη τη διάρκεια της προ-παρασκευαστικής εργασίας η οποία περιελάμβανε ανάπαυση, πλήρη καθη-μερινή υγιεινή και καθαριότητα, άσκη-ση στο γυμναστήριο, ανάλογα με την περίπτωση του ασθενή πάντα, μαλά-ξεις (μασάζ), ψυχαγωγία με εκδηλώσεις, ανάγνωση βιβλίων στη Βιβλιοθήκη και περιπάτους στη φύση, δίαιτα ή νηστεία και ιατρικοφαρμακευτική θεραπεία, όλα αυτά φυσικά υπό την στενή παρα-κολούθηση των θεραπόντων.

Επίσης ο ασθενής συζητούσε αρ-κετά συχνά με τους ιερείς οι οποίοι προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να εξυ-ψώσουν το ηθικό του για την ίασή του. Συγχρόνως γίνονταν θυσίες και μυστη-

ριακές τελετές προς τιμή του μεγάλου θεού της ιατρικής Ασκληπιού, ώστε η προπαρασκευαστική θεραπεία να περ-νά απαρατήρητη απ’ τους ασθενείς.

Όταν έφτανε η κατάλληλη ώρα, σύμφωνα με τον πρωθιερέα, ο οποίος γνώριζε λεπτομερώς όλα τα αναγκαία στοιχεία για την περίπτωση που αντιμε-τώπιζε, ο ασθενής οδηγιόταν στη Θόλο για εγκοίμηση5. Η Θό-λος ήταν ένα μεγάλο κυκλικό οικοδόμημα μέσα στο οποίο υπήρ-χε το Άβατο ή Άδυ-το,όπου τελούνταν το κύριο ιατρικό εγχείρη-μα για την αντιμετώ-πιση της κάθε νόσου, κάτι σαν το σημερινό χειρουργείο και που, όπως δηλώνει και το όνομά του αποτελού-σε χώρο μικρό που προοριζόταν για μυ-στηριώδεις ιεροτελε-στίες και συνεπώς μη βατό στους άλλους παρά μόνον στους ιε-ρείς.

Πριν την είσοδο, τελούνταν νέες θυσί-ες και προσφέρονταν στον ασθενή κρέας από τη θυσία και ποτά που εμπεριείχαν χαλαρωτικές, ναρκω-τικές ουσίες που υπήρχαν από εκείνη την εποχή6. Έπειτα απ’ αυτό,ο ασθε-νής μεταφερόταν στο Άδυτο όπου και τον άφηναν σε κατάσταση υπνηλίας ή πλήρους νάρκωσης. Μετά από λίγο εισερχόταν στη κρύπτη ο πρωθιερέας του Ασκληπιείου ο οποίος πραγματο-ποιούσε την θεραπευτική παρέμβαση - εγχείρηση,επάλειψη, κτλ. Τελειώνο-ντας, έφευγε,αφήνοντας τον ασθενή να ξυπνήσει και να βγει απ’ το Άδυτο, μόνος του!.

Η όλη λειτουργία του Ασκληπιείου αποδιδόταν στις Ιατρικές - θαυματουρ-

5 Ορειβάσιος, Ιατρικαί συναγωγαί XLV, παρ. 30, στ. 10-14

6 Όμηρος, Ιλιάδα, Ραψ. Ε’, στ. 401-900

Ιπποκράτης ο Κώος

Ανάγλυφο του Ασκληπιού από

την Επίδαυρο, 4ος αιώνας π.χ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογι-

κό Μουσείο.

54


γές υπηρεσίες του θεού Ασκληπιού. Η καθόλα ευεργετική προπαρασκευαστι-κή θεραπεία επισκιαζόταν από τις θυ-σίες και τις τελετές προς τιμή του θεού Ασκληπιού και γενικά χαραγμένο βα-θειά μέσα τους έμενε το δέος που κα-τελάμβανε τους ασθενείς μπρος στη μεγάλη δύναμη του. Επίσης το Ασκλη-πιείο πραγματοποιούσε μεγάλη διαφή-μιση μέσω των θεραπευμένων και μέσω των πλακών με τις πιο αξιοθαύμαστες περιπτώσεις ίασης που αναρτούσαν σε σημείο τέτοιο ώστε να είναι στην κοι-νή θέα όλων των τροφίμων του Ασκλη-πιείου. Έτσι λοιπόν η θεραπεία αποδι-δόταν στη διαμονή του ασθενούς στο Άδυτο και τη θαυματουργή επέμβαση του θεού. Τα γεγονότα λοιπόν που συνέ-βαιναν στο Άδυτο περιβάλλονταν από μεγάλη μυστικότητα.

Η επίσημη εκδοχή ήταν ότι κατά την διαμονή του ασθενή στο Άδυτο ερχό-ταν εκεί ο ίδιος ο θεός Ασκληπιός και θαυματουργούσε. Και όταν οι ασθενείς εξέρχονταν από το Άδυτο διηγούνταν πως είδαν το θεό Ασκληπιό και πως άκουσαν τη φωνή του να τους λέει για την κατάστασή τους και τον τρόπο με τον οποίο θα γίνονταν καλά. Η πραγμα-τικότητα όμως ήταν πολύ διαφορετική. Ο ασθενής, μέσα στο παραλήρημα που βρισκόταν εξαιτίας των ναρκωτικών ου-σιών, έπλαθε διάφορα με τη φαντασία του.

Ο πρωθιερέας στη συνέχεια ψιθύρι-ζε στο αυτί του τα περί της ασθένειάς του τα οποία λόγια,έμεναν στη μνήμη του ασθενούς σαν όνειρο που το διη-γούταν την επόμενη μέρα. Αν τυχόν και ανακτούσε τις αισθήσεις του, πράγ-μα σπάνιο καθώς τα ναρκωτικά ήταν ισχυρά και επιπλέον οι ιερείς επέβαλαν ησυχία στους πάσχοντες σε ότι κι αν έβλεπαν μέσα στο Άδυτο, το μόνο που έβλεπε ήταν τον πρωθιερέα να αποχω-ρεί ήρεμα, νομίζοντας ότι πρόκειται για το θεό της ιατρικής καθώς αυτός ποτέ δεν εμφανιζόταν στους τροφίμους του Ασκληπιείου κατά τη διαμονή τους εκεί αλλά όμως γνώριζε κάθε λεπτομέρεια για την νόσο που αντιμετώπιζε.

Συνεπώς κανένας δεν τον γνώριζε

πλην των ανωτάτων του προσωπικού. Επίσης ο ασθενής μεταφερόταν στη Θόλο με άκρα μυστικότητα και πάντα νύχτα ώστε να μην μπορεί κάποιος να δει τι γινόταν στο Άδυτο που βρισκόταν βαθιά μέσα στη Θόλο7.

Το μυστικό της λειτουργίας των Ασκληπιείων κρατιόταν επτασφράγι-στο και περνούσε από ιερείς σε ιερείς με επισφράγιση όρκου ότι δεν θα το απο-κάλυπταν. Η πίστη των ανθρώπων στο θεό Ασκληπιό και η τεράστια ιαματική δύναμη που του απέδιδαν προσέλκυαν πλήθος κόσμου στα Ασκληπιεία ως ικέ-τες αναζητώντας ίαση.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ο θεός ενέπνεε εμπιστοσύνη στους πι-στούς και τους ενίσχυε ψυχικά καθώς η ίαση υπό την φροντίδα του Θεού φαι-νόταν σίγουρη. Αυτό ήταν που αύξα-νε σε μεγάλο βαθμό το ποσοστό ίασης και συνεπώς το ποσοστό επιτυχίας των Ασκληπιείων και τη φήμη τους. Και φυ-σικά οι ίδιοι οι ιερείς έδιναν μεγάλη ση-μασία στην βοήθεια που πίστευαν πως τους παρείχε ο Θεός.

Όμως κατά βάση, η λειτουργία των Ασκληπιείων ήταν άκρως Επιστημονική, βασισμένη στην Έρευνα,και την Παρα-κολούθηση με καταγραφή και συστη-ματοποίηση.

Οι λαϊκοί ιατροί

Οι λαϊκοί ιατροί αποτελούσαν τους αντίστοιχους ιδιωτικούς σημερι-νούς ιατρούς της αρχαιότητας.

Ήταν οργανωμένοι όπως ακριβώς και οι σημερινοί ιατροί, με ιδιωτικό ιατρείο για επαγγελματική στέγη, βοηθό και εξο-πλισμένοι με όλα τα απαραίτητα για την εργασία τους υλικά και εργαλεία. Άλλοι πραγματοποιούσαν κατ’ οίκον επισκέ-ψεις για τη νοσηλεία των ασθενών τους. Όπως και στην περίπτωση των Ασκλη-πιείων, έτσι και η δράση των λαϊκών ια-τρών διεπόταν από διάφορους κανόνες.

Ο ιατρός έπρεπε να ‘ναι καθόλα υγι-

7 Την εκδοχή αυτή για την λειτουργία των Ασκληπιείων υποστηρίζει ο Α. Π. Αραβαντι-νός στο βιβλίο του «Ασκληπιός και Ασκλη-πιεία» και αποτελεί την πιο πιθανή και την πιο αποδεχτή απ’ τους αρχαιολόγους.

ής, καθαρός, ντυμένος ευπρεπώς και να φορά αρώματα που να ευχαριστούν τους άλλους. Επίσης, λόγω της παρέμ-βασης στην ιδιωτική ζωή του ασθενή που πραγματοποιούσε, ο ιατρός όφει-λε να είναι,άκρως επιφυλακτικός και δι-ακριτικός. Τέλος, έπρεπε να ζει μια από-λυτα τακτική και καθώς πρέπει ζωή και να είναι σοβαρός και φιλικός απέναντι σε όλους8. Όλα αυτά έπαιζαν σημαντι-κό ρόλο στην απόκτηση καλού ονόμα-τος και εμπιστοσύνης απ’ τη μεριά του κόσμου.

Ένα ιατρείο της αρχαιότητας έμοια-ζε αρκετά με ένα σημερινό ιατρείο. Ήταν ευάερο και ευήλιο χωρίς όμως ρεύματα και εκτυφλωτικό φως. Η επί-πλωση ήταν λιτή επειδή έπρεπε να υπάρχει τάξη στην τοποθέτηση των διαφόρων ιατρικών εργαλείων. Έτσι υπήρχαν σεντούκια για τα εργαλεία και καλάθια για πετσέτες, σφουγγάρια και επιδέσμους. Επίσης, πολλά όργανα του ιατρείου κρέμονταν απ’ το ταβάνι ή τους τοίχους με άγκιστρα και καρφιά ή ήταν τακτοποιημένα σε σανίδες στε-ρεωμένες στον τοίχο που χρησίμευαν ως ράφια.

Επιπλέον, απαραίτητα για τη λει-τουργία του ιατρείου ήταν δοχεία για νερό, λάδι και κρασί που χρησιμοποι-ούνταν στον καθαρισμό των τραυμά-των, λεκάνες για φλεβοτομία η πλύσεις και πινάκιο με κονδύλι για την κράτη-ση σημειώσεων κατά την αντιμετώπιση μίας νόσου.

Ακόμα, βασικό εξοπλισμό ενός ια-τρείου αποτελούσε ένας βοηθός. Αυ-τός διευκόλυνε τον ιατρό στο έργο του δίνοντάς του τα εργαλεία, βοηθώντας στις εγχειρήσεις, κρατώντας ακίνητους τους ασθενείς και βοηθώντας στην πα-ρασκευή φαρμάκων. Ακολουθούσε τον ιατρό στις κατ’ οίκον επισκέψεις του και ίσχυαν και για αυτόν οι ίδιοι κανόνες που ίσχυαν και για τον ιατρό. Φυσικά ο βοηθός, με το πέρασμα του χρόνου μάθαινε μέσα απ’ την εργασία του την ιατρική τέχνη και αποκτούσε ολοένα και μεγαλύτερη πείρα, δηλαδή εκπαι-δευόταν.

8 Ιπποκράτης, Περί ιητρού 1

55


Γι’ αυτό και τα χρόνια που κάποιος διατελούσε βοηθός,ήταν ένα χρονικό διάστημα ρυθμισμένο με συμβόλαιο και γινόταν επί πληρωμή,εκτός και αν επρόκειτο για τα παιδιά του ιατρού ή τα παιδιά του διδασκάλου του. Σχετικά με το ύψος της αμοιβής και τον χρόνο εκπαίδευσης,λίγα είναι γνωστά καθώς πιστεύεται ότι,δεν υπήρχαν σταθεροί κανόνες.

Σε σχέση με τους ιατρούς των Ασκληπιείων,οι λαϊκοί ιατροί έδιναν λι-γότερη σημασία στον παράγοντα πίστη και θρησκεία για την καταπολέμηση των ασθενειών. Παρόλα αυτά,υπολόγι-ζαν τον εν λόγω παράγοντα και σε με-ρικές περιπτώσεις τον επικαλούνταν, όπως π.χ. σε περιπτώσεις εκλαμψίας και επιληψίας. Οι σχέσεις τους με τους ιε-ρείς των Ασκληπιείων, αν και ήταν επαγ-γελματικά αντίπαλοι προσπαθώντας ο καθένας να προσελκύσει περισσότε-ρους πελάτες, ήταν σχέση αλληλοσε-βασμού και αλληλοεκτίμησης προς το κοινό έργο. Άλλωστε υπάρχουν πολλά παραδείγματα για ιερείς που έγιναν λα-ϊκοί ιατροί και για λαϊκούς που έγιναν ιερείς των Ασκληπιείων.

Επίσης, όπως οι λαϊκοί ιατροί προ-σκαλούνταν πολλές φορές μακριά απ’ τον τόπο κατοικίας τους για την κατα-πολέμηση επιδημιών, έτσι και οι πρω-θιερείς των Ασκληπιείων συχνά προ-σκαλούνταν έξω απ’ το Ασκληπιείο για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε πόλεις που τις χρειάζονταν. Πάντως εί-ναι γνωστό, πως ο λαός στρεφόταν μάλ-λον προς τα Ασκληπιεία, αφενός γιατί πίστευαν στη δύναμη του θεού Ασκλη-πιού και αφετέρου χάρη στις ιδιαίτερες περιποιήσεις που προσέφερε στους ασθενείς ο χώρος και το προσωπικό του ιερού.

Είναι αναγκαίο να αναφερθώ σ’ αυτό το κεφάλαιο στον μεγάλο λαϊκό ιατρό που έζησε και έδρασε την Κλασική Επο-χή, τον Ιπποκράτη. Ο Ιπποκράτης ήταν υπαρκτό πρόσωπο και αυτό το συμπε-ραίνουμε από τα έργα του, την λεγό-μενη «Ιπποκρατική Συλλογή», τις βιο-γραφίες του, που έχουν διασωθεί και κυρίως απ’ την αναφορά του,απ’ τον

σύγχρονό του Πλάτωνα στους Σωκρα-τικούς διαλόγους,που θεωρούνται και η πιο αξιόπιστη πηγή απ’ τις υπόλοιπες.

Γεννήθηκε στη Κω στις 27 το μηνός Αγρανίου του 460π.Χ. σύμφωνα με τον ιστορικό Σωρανό τον Κώο. Οι γονείς του ήταν ο Ηρακλείδας και η Φαιναρέτη και ο ίδιος ανήκε στους Ασκληπιάδες, όπως και ο πατέρας του. Εκπαιδεύτηκε στο Ασκληπιείο της Κω, δίπλα στον πατέρα του αλλά δεν περιορίστηκε στο πατρικό του νησί. Ενώ ήταν ακόμη νέος, εγκατέ-λειψε την Κω και την θρησκευτική ιατρι-κή και εργάστηκε ως λαϊκός ιατρός, αρ-χικά στη Θεσσαλία. (Τρίκκη Τρικάλων).

Η ολοένα αυξανόμενη φήμη του,έ-γινε αιτία για μια ζωή γεμάτη μετακινή-σεις, πράγμα χαρακτηριστικό για ένα αρχαίο αλλά και επιτυχημένο ιατρό. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο Ιπποκράτης προσκαλέστηκε απ’ τους Αθηναίους για την καταπολέμηση του λοιμού,κατά τον Αρχιδάμειο πόλεμο και εκείνοι τον ανακήρυξαν ανταμεί-βοντάς τον… Αθηναίο πολίτη, τον μύ-ησαν στα Ελευσίνια Μυστήρια,παρείχαν σ’ αυτόν και στους απογόνους του σίτι-ση στο Πρυτανείο και μετά το θάνατό του, έστησαν ανδριάντα ανακηρύσσο-ντάς τον, μέγα ευεργέτη και σωτήρα του άστεως9.

Στον Ιπποκράτη, όπως προείπα, αποδίδονται πλήθος συγγραμμάτων, γνωστά με το όνομα «Ιπποκρατική Συλ-λογή» όπου συμπεριλαμβάνεται και ο «Όρκος του Ιπποκράτη», ο όρκος που έδιναν και που δίνουν μέχρι σήμερα10 οι ιατροί παγκοσμίως και που εμπεριέ-χει τις αρχές και τις αξίες,που πρέπει να έχει κάθε ιατρός. Τις γνώσεις του και τα συγγράμματά του συμβουλεύονταν για πολλούς αιώνες μετά το θάνατό του,τό-σο οι λαϊκοί όσο και οι ιερείς των Ασκλη-πιείων.

9 Σπανδάγου Β. κ.ά., Οι Ιατροί και οι Φαρ-μακολόγοι της Αρχαίας Ελλάδας, Αθήνα, Εκδόσεις Αίθρα, 1996, σ. 82

10 Ο «Όρκος του Ιπποκράτη», με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, αποτέλεσε τη βάση του «ιατρικού όρκου της Γενεύης» με τον οποίο ο παγκόσμιος ιατρικός σύν-δεσμος διατύπωσε το 1948 την επαγ-γελματική του ηθική.

Τα τελευταία του χρόνια ο Ιπποκρά-της τα πέρασε στη Θεσσαλία όπου πέ-θανε σε βαθιά γεράματα,το 380 π.Χ. και τάφηκε κατά πάσα πιθανότητα βόρεια της Λάρισας, στο δρόμο για τη Γυρτώ-να11.

μέθοδοι ίασης, εργαλεία και φάρμακα

Όπως ανέφερα και στην εισαγωγή, η ιατρική γνώρισε μεγάλη ανά-πτυξη κατά την Κλασική Εποχή.

Οι γνώσεις μας για τις ασθένειες κατη-γοριοποιήθηκαν και καινούριες μέθο-δοι αναπτύχθηκαν για την καταπολέμη-σή τους. Κύριες πηγές της γνώσης μας για αυτές τις μεθόδους είναι τα συγ-γράμματα των ιατρών και οι πλάκες με τις πιο αξιοθαύμαστες ιάσεις, που υπήρ-χαν αναρτημένες στα Ασκληπιεία.

Απ’ αυτά λοιπόν συμπεραίνουμε πως η ιατρική εκείνων των χρόνων ήταν αρκετά ευρεία και μπορούσε να αντιμε-τωπίσει ένα μεγάλο φάσμα ασθενειών όπως πλείστες παθολογικές,μαιευτι-κές,γυναικολογικές, οφθαλμολογικές, νευρολογικές -ψυχικές,δερματολογι-κές αλλά και χειρουργικές (ορθοπε-δικού και τραυματικού περιεχομένου –πολεμικές κυρίως κακώσεις…ακρω-τηριασμοί, αναπηρίες, κλπ.. Φυσικά όχι στο σημείο που έχει φτάσει η ση-μερινή επιστήμη,μα αν υπολογίσουμε και το γεγονός πως, ο επιβιώσας από την αρκετά μεγάλη νεογνική – παιδική θνησιμότητα,τότε ανθρώπινος οργανι-σμός,ήταν λιγότερο επιρρεπής σε ασθέ-νειες απ’ τον σημερινό, γνωρίζουμε πως η ιατρική εκείνης της εποχής, επιτελού-σε έργο… το ίδιο σημαντικό με την ση-μερινή.

Οι ιατρικές μέθοδοι ήταν σχετικά λί-γες και πολλές φορές βασισμένες στην τύχη ή την θεϊκή παρέμβαση,ενώ μερι-κές ήταν κατά γράμμα ή σχεδόν όμοι-ες με τις σημερινές.! Πάντως ο συνδυ-ασμός τους, όπως γίνεται και σήμερα με την αγωγή ενός έκαστου ασθενούς σε ένα νοσοκομείο ή με την ατομική

11 A. Krug, Αρχαία Ιατρική, Αθήνα, Εκδό-σεις Παπαδήμα, 1997, σ.47

56


ιατρική συνταγή που παραχωρεί ένας γιατρός, έφερναν αποτελέσματα. Έτσι λοιπόν χρησιμοποιούνταν:

Οι μαλάξεις, δηλαδή το σημερινό μασάζ, με διάφορους χειρισμούς,– Εμετικά και καθαρτικά φάρμακα,– Ανθελμυντικά για την αντιμετώπιση

τις έλμυνθας, μίας αρρώστιας του εντέρου,

– Οι τοπικές αφαιμάξεις, βεντούζες!– Η υδροθεραπεία, δηλαδή τα διάφο-

ρα λουτρά,– Η γυμναστική,– Διάφορες αλοιφές,– Κολλύρια και οφθαλμικές επαλείψεις,– Αρωματικά εγχύματα και καταπλά-

σματα,Οι διάφορες χειρουργικές επεμβά-

σεις όπως: η αφαίρεση ξένου σώματος, η θεραπεία εξάρθρωσης ή αγκύλωσης, η διάνοιξη αποστήματος,τα ράμματα, η αφαίρεση πετρών, η καυτηρίαση έλ-κους με πυρακτωμένο εργαλείο κτλ.

Η πλύση και η φροντίδα των διαφό-ρων τραυμάτων,(απολύμανση με κρα-σί!,)

Η ψυχοθεραπεία και η υποβολή,Όλες οι απαιτούμενες μέθοδοι για

τη διατήρηση της άκρας υγιεινής. (πλύ-σιμο χεριών με…ξύδι!)

Τα εργαλεία ήταν παρόμοια με τα σημερινά, αν εξαιρέσουμε βέβαια τα προϊόντα της τεχνολογίας και αναφερ-θούμε μόνο σε εκείνα που συμπλήρω-ναν τα χέρια του ιατρού. Για τα φάρμα-κα δεν υπάρχουν παρά λίγες αναφορές στον τρόπο παρασκευής που υποδει-κνύει την χρήση θεραπευτικών βοτά-νων, καρπών και χυμών,αλλά πολλά από τα ονόματα των φυτών που ανα-φέρονται,δεν μπορούν να ταυτιστούν με τα σημερινά,οπότε και παραμένουν εν πολλοίς, άγνωστα.

Κοινωνική θέση ιατρού, κέρδος και ευθύνη

Δεν γνωρίζουμε πως και αν ήταν καθορισμένες οι ιατρικές αμοι-βές στους Έλληνες. O Ιπποκράτης

υποστήριζε πως ο ιατρός δεν έπρεπε να ζητά από τον ασθενή του περισσότερα

απ’ όσα μπορούσε να διαθέσει και σε καμία περίπτωση να εκμεταλλευτεί την αγωνία και το φόβο του, πράγμα που εμπεριέχεται και στον «Όρκο».

Πάντως γνωρίζουμε πως το επάγ-γελμα του ιατρού ήταν απ’ τα πιο καλο-πληρωμένα και φυσικά με …τεράστιο κύρος. Χαρακτηριστική είναι η περί-πτωση της παραχώρησης για εκμετάλ-λευση στον ιατρό Ονάσιλο,ενός αγρού και ενός κήπου, αξίας ενός ταλάντου, από τη πόλη Ιδάλιον της Κύπρου τον 5ο αιώνα π.Χ.12 ως ανταμοιβή για τις υπη-ρεσίες του.

Υπήρχε όμως και το αντίβαρο της εκτίμησης και της πλούσιας αμοιβής και αυτό ήταν η ευθύνη.

Ο ιατρός, μολονότι το θέμα του τε-χνικού λάθους κατά τη νοσηλεία ήταν δύσκολο να εξακριβωθεί στην αρχαι-ότητα,καθώς δεν υπήρχε καθορισμέ-νος τρόπος αντιμετώπισης της κάθε ασθένειας, αναλάμβανε τουλάχιστον την άγραφη ιερή,θα τολμούσα να ισχυ-ριστώ,υποχρέωση: να μην βλάψει τον ασθενή, με τη θέλησή του.!

Παρόλα αυτά,μία νοσηλεία μπο-ρούσε να γίνει αντικείμενο δίκης.

Παραδείγματα του είδους υπάρχουν στη Ρωμαϊκή Εποχή όπου το δίκαιο ήταν πιο καθοριστικό και οι αναφορές σε δι-καστικές υποθέσεις περισσότερες,αλ-λά εκτιμάται από τους ειδικούς,ότι κάτι τέτοιο συνέβαινε - πιο σπάνια βεβαίως - και στην καθαρή Ελληνική Κλασική Εποχή.

Επίσης ο ιατρός, καλούνταν σε δικα-στήριο,ως ουδέτερος ειδικός, σε υπο-θέσεις που χρειάζονταν ιατρική γνώμη.

Σίγουρο πάντως είναι πως αποτε-λούσε ένα από τα καλύτερα, αν όχι το καλύτερο, επάγγελμα της τότε εποχής, όπως δηλαδή και σήμερα.

τοπογραφική περιγραφή του Άσκληπιείου των Άθηνών

Κάτω από τον βράχο της Ακρόπο-λης, δυτικά απ’ το θέατρο του Δι-ονύσου και πίσω απ’ αυτό,βρι-

σκόταν το περίφημο Άσκληπιείο των

12 A. Krug, ο.π., σ. 190

Άθηνών, το οποίο ονομαζόταν «το εν άστυ Άσκληπιείο». Οι μελέτες έδειξαν πως δεν είναι μεταγενέστερο του 4ου αι-ώνα π.Χ. και έχει ιδρυθεί και αυτό κοντά σε πηγή που αναβλύζει μέχρι και σήμε-ρα με την επωνυμία τ’ Άσκληπιού το νερό «».

Λόγω της τοποθεσίας του, είναι αυ-τονόητο,πως δεν τηρούνταν οι κανό-νες που ίσχυαν για τα άλλα Ασκληπιεία σχετικά με την οικοδόμηση ιδιωτικών κατοικιών γύρω απ’ αυτό και της ειδυλ-λιακής βλάστησης.

Επίσης δεν μπορούσε να καταλαμ-βάνει τόσο χώρο όσο καταλάμβανε για παράδειγμα το Ασκληπιείο της Επιδαύ-ρου,το οποίο ήταν το μεγαλύτερο απ’ όλα.!

Παρόλα αυτά η έλλειψη αυτών των χαρακτηριστικών αναπληρωνόταν από την θαυμάσια θέα της Αθήνας, του Φα-λήρου και της θάλασσας που απολάμ-βαναν οι ασθενείς και την θέση του, στην πολιτιστική καρδιά της Αθήνας. Παρά την περιορισμένη έκταση του Ασκληπιείου αυτού, περιλάμβανε δύο μεγάλα στωικά οικοδομήματα με υπό-στεγο, το ένα εκ των οποίων ήταν το Κα-τακλιντήριο ενώ το άλλο ήταν ή ο Ξενώ-νας ή η οικία των ιερέων.

Και βόρεια των δύο αυτών οικοδο-μημάτων βρίσκεται ένα θολωτό σπή-λαιο, σκαμμένο μέσα στο βράχο της Ακρόπολης μέσα από το οποίο ανα-βλύζει και σήμερα…το ιερό νερό (το μετέπειτα χριστιανικό αγίασμα!).Κάτω από τον Ιερό βράχο της Παρθένου Παλ-λάδος Αθηνάς, Θεάς της Σοφίας – Γνώ-σης…

Αυτό το σπήλαιο ήταν κατά πάσα πι-θανότητα -το Άδυτο - όπου γίνονταν οι εγκοιμήσεις των πασχόντων- ασθενών με σειρά, τάξη και ευλάβεια παρομοι-ώδη.

Πιθανολογείται ότι το Ασκληπιείο περιλάμβανε και άλλα οικοδομήμα-τα,μα δυστυχώς η πυκνή κατοίκηση της περιοχής,έγινε αιτία να θαφτούν τα απομεινάρια του Ασκληπιείου,κάτω από πάμπολλα μεταγενέστερα κτήρια όπως… Ρωμαϊκά, Βυζαντινά, Τουρκικής κατάκτησης μιάσματα κτλ.

57


Επίλογος

Σήμερα επικρατεί η αντίληψη ότι πρέπει να κοιτάμε μπροστά, στο μέλλον, αναζητώντας και προσδο-

κώντας την εξέλιξη και την ανάπτυξη, χωρίς να κοιτάμε το παρελθόν… διότι λέει,δεν έχει τίποτα να προσφέρει πλέ-ον! Τι απύθμενη αχαριστία…

Η ε κ της Εσπερίας ελαύνουσα ση-μερινή Ιατρική Επιστήμη, είναι ένας από τους κλάδους στους οποίους διαδίδεται (J)… αυτή η αντίληψη και νιώθω ανα-γκασμένος να την αντικρούσω απόλυτα και κατηγορηματικά!Η ΑΡΧΗ… ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΗΜΙΣΥ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ.!

Οι Έλληνες Ιατροί της Αρχαιότητος, επιστημοποίησαν την Ιατρική ΓΝΩΣΗ… έθεσαν τις βάσεις,τις αρχές, τις οργανω-τικές, λειτουργικές και διαδικαστικές λε-πτομέρειες της θεραπείας, σε ιδανικό συνδυασμό… σωματικής με την πνευ-ματική (διττή)ανθρώπινη υπόσταση…με οδηγό την Αριστοτέλεια Λογική και την Χριστιανική ανιδιοτέλεια.(απόδει-ξη περίτρανη ο ΄Όρκος του Ιπποκρά-τους, που σηματοδότησε 2500 χρόνια πριν,την αιώνια, πανανθρώπινη αξία της Ιατρικής Επιστήμης.)

Συνοψίζοντας, φρονώ ότι οφεί-λουμε να τιμάμε αυτούς τους πρώ-τους,που έτρεξαν τα πρώτα μέτρα του αγώνα της προόδου… καθότι, η σκυτάλη της Ιατρικής και όχι μόνον, Γνώσης,θα είχε φτάσει πολύ καθυστε-ρημένα στις μέρες μας, και ίσως με άλλη μορφή και προεκτάσεις.

ΒιβλιογραφίαΈλληνες συγγραφείς:Αραβαντινός Α. Π., Ασκληπιός και Ασκληπι-

εία, Αθήνα, Εκδόσεις Λέων, 1976.Μπάλτας Χ., Το Αμφιαράειο του Ωρωπού,

Οδοντιατρικό Βήμα, τ. 12 (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2003), σ. 26

Σπανδάγου Β. κ.ά., Οι Ιατροί και οι Φαρμακο-λόγοι της Αρχαίας Ελλάδας, Αθήνα, Εκδό-σεις Αίθρα, 1996

Ξένοι συγγραφείς:Edelstein E., (μετάφραση Γ. Μαυρίδης), Ο

Ασκληπιός και οι απαρχές τις ιατρικής, Αθήνα, Εκδόσεις Εξάντας, 1996

Krug A., (μετάφραση Ε. Π. Μανακίδου και Θ. Σαρτζής), Αρχαία Ιατρική, Αθήνα, Εκδόσεις Παπαδήμα, 1997

ΟΡΚΟΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ

ΆρΧΆιο ΚΕιμΕΝο:

Ὄμνυμι Ἀπόλλωνα ἰητρὸν, καὶ Ἀσκληπιὸν, καὶ Ὑγείαν, καὶ Πανάκειαν, καὶ θεοὺς πάντας τε καὶ πάσας, ἵστορας ποιεύμενος, ἐπιτελέα ποιήσειν κατὰ δύ-ναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν ὅρκον τόνδε καὶ ξυγγραφὴν τήνδε.

Ἡγήσασθαι μὲν τὸν διδάξαντά με τὴν τέχνην ταύτην ἴσα γενέτῃσιν ἐμοῖσι, καὶ βίου κοινώσασθαι, καὶ χρεῶν χρηί-ζοντι μετάδοσιν ποιήσασθαι, καὶ γένος τὸ ἐξ ωὐτέου ἀδελφοῖς ἴσον ἐπικρινέειν ἄῤῥεσι, καὶ διδάξειν τὴν τέχνην ταύτην, ἢν χρηίζωσι μανθάνειν, ἄνευ μισθοῦ καὶ ξυγγραφῆς, παραγγελίης τε καὶ ἀκροήσι-ος καὶ τῆς λοιπῆς ἁπάσης μαθήσιος με-τάδοσιν ποιήσασθαι υἱοῖσί τε ἐμοῖσι, καὶ τοῖσι τοῦ ἐμὲ διδάξαντος, καὶ μαθηταῖσι συγγεγραμμένοισί τε καὶ ὡρκισμένοις νόμῳ ἰητρικῷ, ἄλλῳ δὲ οὐδενί.

Διαιτήμασί τε χρήσομαι ἐπ’ ὠφελείῃ καμνόντων κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν, ἐπὶ δηλήσει δὲ καὶ ἀδικίῃ εἴρξειν.

Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε. Ὁμοίως δὲ οὐδὲ γυ-ναικὶ πεσσὸν φθόριον δώσω.

Ἁγνῶς δὲ καὶ ὁσίως διατηρήσω βίον τὸν ἐμὸν καὶ τέχνην τὴν ἐμήν.

Οὐ τεμέω δὲ οὐδὲ μὴν λιθιῶντας, ἐκχωρήσω δὲ ἐργάτῃσιν ἀνδράσι πρήξι-ος τῆσδε.

Ἐς οἰκίας δὲ ὁκόσας ἂν ἐσίω, ἐσε-λεύσομαι ἐπ’ ὠφελείῃ καμνόντων, ἐκτὸς ἐὼν πάσης ἀδικίης ἑκουσίης καὶ φθορί-ης, τῆς τε ἄλλης καὶ ἀφροδισίων ἔργων ἐπί τε γυναικείων σωμάτων καὶ ἀνδρῴων, ἐλευθέρων τε καὶ δούλων.

Ἃ δ’ ἂν ἐν θεραπείῃ ἢ ἴδω, ἢ ἀκούσω, ἢ καὶ ἄνευ θεραπηίης κατὰ βίον ἀνθρώ-πων, ἃ μὴ χρή ποτε ἐκλαλέεσθαι ἔξω, σι-γήσομαι, ἄῤῥητα ἡγεύμενος εἶναι τὰ τοι-αῦτα.

Ὅρκον μὲν οὖν μοι τόνδε ἐπιτελέα ποιέοντι, καὶ μὴ ξυγχέοντι, εἴη ἐπαύρα-σθαι καὶ βίου καὶ τέχνης δοξαζομένῳ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐς τὸν αἰεὶ χρό-νον.

Παραβαίνοντι δὲ καὶ ἐπιορκοῦντι, τἀναντία τουτέων.

ΝΕοΕΛΛΗΝιΚΗ ΆΠοΔοΣΗ:

ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΤΟΝ ΙΑΤΡΟ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΣΚΛΗΠΙΟ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΑΝΑΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΙΣ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΘΕΕΣ, ΕΠΙΚΑΛΟΥΜΕΝΟΣ ΑΥΤΟΥΣ ΩΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ, ΟΤΙ ΘΑ ΤΗ-ΡΗΣΩ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΜΟΥ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΟΡΚΟ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΕΔΩ ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΜΟΥ.

ΘΑ ΘΕΩΡΩ ΕΚΕΙΝΟΝ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΜΕ ΔΙΔΑΞΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΑΥΤΗ ΙΣΟ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΘΑ ΜΟΙΡΑΣΤΩ ΜΑΖΙ ΤΟΥ ΤΑ ΥΠΑΡΧΟΝΤΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΘΑ ΤΟΝ ΒΟΗΘΩ ΟΤΑΝ ΕΥΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙ-ΚΗ ΑΝΑΓΚΗ. ΘΑ ΘΕΩΡΩ ΤΟΥΣ ΑΠΟΓΟΝΟΥΣ ΤΟΥ ΩΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΘΑ ΤΟΥΣ ΔΙΔΑΣΚΩ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΑΥΤΗ, ΕΑΝ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ ΝΑ ΤΗ ΜΑΘΟΥΝ, ΧΩΡΙΣ ΑΜΟΙΒΗ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ. ΘΑ ΜΕΤΑΔΩΣΩ ΜΕ ΠΑ-ΡΑΓΓΕΛΙΕΣ, ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΟ-ΛΟΙΠΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ ΜΟΥ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗ-ΤΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΧΟΥΝ ΟΡΚΙΣΤΕΙ ΟΤΙ ΘΑ ΤΗΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΙΑΤΡΙΚΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ ΕΧΟΥΝ ΣΥΜΦΩΝΗΣΕΙ ΕΓΓΡΑ-ΦΩΣ, ΕΙΣ ΟΥΔΕΝΑ ΔΕ ΑΛΛΟΝ.

ΘΑ ΘΕΡΑΠΕΥΩ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΥΝΑ-ΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΜΟΥ, ΧΩΡΙΣ ΠΟΤΕ ΕΚΟΥΣΙΩΣ ΝΑ ΤΟΥΣ ΒΛΑΨΩ Η ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΔΙΚΗΣΩ.

ΔΕ ΘΑ ΧΟΡΗΓΗΣΩ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ, ΟΥΤΕ ΚΑΙ ΕΑΝ ΜΟΥ ΖΗΤΗΘΕΙ ΚΑΙ ΟΥΤΕ ΘΑ ΔΩΣΩ ΤΕΤΟΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΗ. ΕΠΙΣΗΣ ΔΕ ΘΑ ΔΩΣΩ ΣΕ ΓΥ-ΝΑΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΟ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΒΑΛΕΙ.

ΘΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΩ ΤΟ ΒΙΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΡΟΠΟ ΑΓΝΟ ΚΑΙ ΣΥΜΦΩΝΟ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΙΟ ΝΟΜΟ.

ΔΕ ΘΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΗΣΩ ΟΥΤΕ ΤΟΥΣ ΠΑΣΧΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΛΙΘΙΑΣΙΝ, ΑΛΛΑ ΘΑ ΕΚΧΩΡΗΣΩ ΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΑΥΤΗ ΣΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ.

ΣΕ ΟΣΕΣ ΔΕ ΟΙΚΙΕΣ ΕΙΣΕΛΘΩ, ΘΑ ΕΙΣΕΛΘΩ ΓΙΑ ΩΦΕΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ, ΑΠΕΧΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΕΚΟΥΣΙΑ ΑΔΙΚΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗ ΖΗΜΙΑ ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΓΕΝΕΤΗ-ΣΙΑ ΠΡΑΞΗ ΕΠΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΔΡΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ, ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ Η ΔΟΥΛΩΝ.

ΟΣΑ ΔΕ ΔΩ Η ΑΚΟΥΣΩ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΜΟΥ Η ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ, ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΠΟΤΕ ΝΑ ΚΟΙΝΟ-ΠΟΙΗΘΟΥΝ, ΘΑ ΚΡΑΤΗΣΩ ΜΥΣΤΙΚΑ, ΘΕΩΡΩΝΤΑΣ ΟΤΙ ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΡΡΗΤΑ.

ΟΣΟ ΛΟΙΠΟΝ ΘΑ ΤΗΡΩ ΤΟΝ ΟΡΚΟ ΜΟΥ ΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΔΕ ΘΑ ΤΟΝ ΠΑΡΑΒΑΙΝΩ, ΕΙΘΕ ΝΑ ΑΠΟΛΑΥΩ ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟΣ ΕΣΑΕΙ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ.

ΕΑΝ ΟΜΩΣ ΤΟΝ ΠΑΡΑΒΩ ΚΑΙ ΓΙΝΩ ΕΠΙΟΡΚΟΣ, ΝΑ ΥΠΟΣΤΩ ΤΑ ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ.

58


ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔρΟΣ Ο γνησιότερος των Ελλήνων το γένος,

τη γλώσσα και τη συνείδηση Υπό κ. ΓΕρΆΣιμού Π. ΚΆζΆΝΆ, Επικ. Μέλους του ΣΕΕΘΑ

Ο Μέγας Αλέξανδρος υπήρξε ο μεγαλύτερος στρατηλά-της - εκπολιτιστής όλων των εποχών. Συνοδευόμενος από

πλήθος φιλοσόφων, επιστημόνων και καλλιτεχνών, κατόρθωσε να μεταλα-μπαδεύσει τον ελληνικό πολιτισμό στην Ασία: «Και ταύτα πάντα τα έθνεα ημέρωσεν Αλέξανδρος»1. Ταυτόχρονα, κατεχόμενος από μια οικουμενική αντί-ληψη, προσπάθησε να συγχωνεύσει τα ήθη και έθιμα για μιά πανανθρώπινη κοινωνία.

1 Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβαση, ΙΝΔΙΚΗ 40.

Αλλά υπήρξε ο Μέγας Αλέξανδρος και ο πιo γνήσιος Έλληνας το γένος, τη γλώσσα και τη συνείδηση. Δόξασε την Ελλάδα όσο λίγοι Έλληνες. Και επιβάλ-λεται να ανατρέξομε στις ιστορικές και αρχαιολογικές πηγές σε μια περίοδο αμφισβήτησης της ελληνικότητας των Μακεδόνων. Αμφισβήτησης, που είναι απόηχος της επεκτατικής πολιτικής στη Χερσόνησο του Αίμου των Στάλιν και Τίτο με την δημιουργία του κρατιδίου των Σκοπίων το 1944. Η περιοχή αυτή του κρατιδίου των Σκοπίων, ως γνω-στό, προ του 1944 αποτελούσε τμήμα της Σερβίας και ονομαζόταν Βαρδαρία - Μποκοβίνα. Ο κομμουνισμός κατέρ-

ρευσε και δεν επιτρέπεται τώρα η δι-καίωση της επεκτατικής του πολιτικής με την ονομασία των Σκοπίων σε Μακε-δονία για την διατάραξη των σχέσεων καλής γειτονίας, με την πλαστογράφη-ση της Ιστορίας και το σφετερισμό των μακεδονικών συμβόλων.

Ο φιλόσοφος και βιογράφος της Χαιρώνειας Πλούταρχος, αναφέρεται με σαφήνεια στην ελληνική καταγω-γή του Μεγάλου Αλεξάνδρου: «Αλέ-ξανδρος το γένος από πατέρα μεν ήταν Ηρακλείδης από τον Κάρανο, και από τη μητέρα Αιακίδης από τον Νεοπτόλεμο έτσι πιστευόταν πολύ»2. Σημειώνομε,

2 Πλούταρχος, Αλέξανδρος, 11, 23.

59


ότι ο Κάρανος ήταν γιος του Φεί-δωνα, απογόνου του Ηρακλή και ο Νεοπτόλεμος ήταν γιος του Αχιλλέα, εκείνος του Πηλέα και αυτός του Αιάκου.

Ο ιστορικός, φιλόσοφος και ανώτατος αξιωματούχος του Ρωμαϊκού κράτους, Αρριανός, επιβεβαιώνει την ελληνική κατα-γωγή του Μεγάλου Αλεξάνδρου: «Θυσίασε δε και στον Πρίαμο πάνω στο βωμό του Ερκείου Δία για να πάψει η οργή του Πριάμου προς το γένος του Νεοπτόλεμου, που και αυτός ανήκε»3. Ακόμη «Και πατρίου Ηρακλείδης ών»4. Και ως τόπος της καταγωγής της Μακεδονικής δυναστείας, ανα-φέρεται το Άργος από τους ιστο-ρικούς Ηρόδοτο5, Θουκυδίδη6, Αρριανό7 και το ρήτορα Ισοκράτη8.

«Την …τωρινή Μακεδονία …Αλέ-ξανδρος ο πατέρας του Περδίκκου και οι πρόγονοί του Τημενίδες από την αρχαι-ότητα κατάγονταν από το Άργος» («Την …νυν Μακεδονίαν Αλέξανδρος, ο Περ-δίκου πατήρ και οι πρόγονοι αυτού Τη-μενίδαι του αρχαίου όντος εξ Αργούς»)9.

Αλλά και την καταγωγή του Μακε-δονικού φύλου με ακρίβεια περιγρά-φουν ο ποιητής Ησίοδος10, ο ιστορικός Ηρόδοτος11 και ο περιηγητής Παυσανί-ας12. Περιοριζόμαστε εδώ να καταγρά-ψομε την μαρτυρία του Ηρόδοτου:

«Γιατί στον καιρό του βασιλιά Δευκα-λίωνα, κατοικούσε (ελληνικό φύλο) στη γη της Φθιώτιδας… και στις μέρες του Δώρου του γιου του Έλληνα στη χώρα γύρω από την Όσσα και τον Όλυμπο, που αποκαλείται Ιστιώτιδα. Και από την Ιστι-ώτιδα εκδιώχθηκε από τους Καδμίους,

3 Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις Α΄, 11.4 Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Β΄, 5/

Δ΄, 7/Ε΄, 26/ΣΤ΄, 3. 5 Ηρόδοτος, VIII, 137, 1 και V, 22, 1. 6 Θουκυδίδης 11, 99, 33. 7 Αρριανός Β΄, 5. 8 Ισοκράτης, Φίλιππος 1β-32 9 Θουκυδίδης, 11, 99, 3.10 Κατάλογος ΗΟΙΑΙ 2 και «Έργα και Ημέ-

ραι» 1.11 Ηρόδοτος Ι, 56, 3.12 Φωκικά VIII 2 και 4.

κατοίκησε στην Πίνδο, αποκαλούμενο Μακεδνό. Από εκεί πάλι, μετανάστευσε στην Δρυόπιδα και έτσι από την Δρυό-πιδα κατέληξε στην Πελοπόννησο, όπου αποκαλέσθηκε Δωρικό» («Επί μεν γαρ Δευκαλίωνος βασιλέως οίκεε γην την Φθιώτιν… επί δε Δώρου του Έλληνος την υπό την Όσσαν τε και τον Όλυμπον χώρην, καλεομένων δε Ιστιαιώτιν. Εκ δε Ιστιαιώτιδος, ως εξανέστη υπό Καδμίαν οίκεε εν Πίνδω, Μακεδνόν καλεόμενον. Εντεύθεν δε αύτις ες την Δρυόπιδα με-τέβη και εκ της Δρυόπιδος ούτως ες Πε-λοπόννησον ελθών Δωρικόν εκλήθη»).

Κανένας μέχρι τώρα δεν αμφισβή-τησε, ότι οι Δωριείς, που προήλθαν από τους Μακεδόνες, δεν είναι Έλλη-νες. Και οι ιστορικοί Πολύβιος και Αρ-ριανός μιλούν για τους Μακεδόνες ως ομοφύλους των λοιπών Ελλήνων. Ο Πολύβιος γράφει:

«Γιατί τότε μεν φιλοδοξούσατε (Λακε-δαιμόνιοι) για ηγεμονία και δόξα εναντί-ον των Αχαιών και των ομόφυλων Μακε-δόνων και του ηγεμόνα αυτών Φιλίππου Ε΄. Τώρα, όμως, λαμβάνει θέση πόλεμος για την δουλεία των ελλήνων εναντίον αλλόφυλων ανθρώπων (Ρωμαίων), τους οποίους σεις νομίζετε μεν, ότι παρασύ-ρετε κατά του Φιλίππου Ε΄, χωρίς, όμως, να αντιλαμβάνεστε, ότι τους παρασύρετε εναντίον εσάς των ιδίων και ολόκληρης

της Ελλάδας»13.Και ο Αρριανός14 αναφέρει:

«Και ο φόνος πολύς (των Θηβαίων εξ Μακεδόνων), οία δη εξ ομοφύ-λων και παλαιάς απεχθείας επεξι-όντων».

Εφ’ όσον από τα κείμενα αυτά αποδεικνύεται η αδιαμφισβήτη-τη ελληνικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδό-νων, φυσικά, και δεν μπορούσε να υπάρχει άλλη γλώσσα γι’ αυ-τούς από την ελληνική γλώσσα με μακεδονική διάλεκτο, που ως γνωστό υπάρχει σ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας. Μάλιστα ο Αρρια-νός15 αναφέρει την περίπτωση ενός Βοιωτού, που μίλησε στον Μέγα Αλέξανδρο στη βοιωτική διάλεκτο.

Πουθενά, κανένας ιστορικός δεν αναφέρει, ότι οι Μακεδόνες ήταν δί-γλωσσοι. Αντίθετα, από μια φορά, ο Αρριανός και ο Πλούταρχος αναφέρουν περιπτώσεις διγλωσσίας, που δεν αφο-ρούν τους Μακεδόνες. Και γι’ αυτό μέ-χρι σήμερα από τις χιλιάδες επιγραφές που έχουν βρεθεί από την αρχαιολογι-κή σκαπάνη δεν βρέθηκε έστω και μία στην ανύπαρκτη Μακεδονική γλώσσα.

Ο Αρριανός16 γράφει: «Λαομέδοντα, ότι δίγλωσσος ήν ες τα βαρβαρικά γράμ-ματα». Και ο Πλούταρχος17 αναφέρει την περίπτωση, που: «ηγεμών δίγλωσ-σος άνθρωπος εκ πατρός Λυκίου, μητρός δε Περσίδος». Αντίθετα ο Μέγας Αλέ-ξανδρος έδειξε δείγματα της ελληνικό-τητάς του, χρησιμοποιώντας την ελλη-νική γλώσσα σε δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις:

α. Όταν, διάλεξε τριάντα χιλιάδες εντόπιους νέους για να τους προσαρ-μόσει στα Μακεδονικά έθιμα έδωσε εντολή: «γράμματά τε μανθάνειν Ελλη-νικά και Μακεδονικοίς όπλοις εντρέφε-σθαι»18. Και

13 Πολύβιος, Θ, 37, 7.14 Αρριανός Α΄, 9.15 Αρριανός ΣΤ΄, 13.16 Αρριανός Γ΄, 6.17 Πλούταρχος, Αλέξανδρος, XXXVII, 21.18 Πλούταρχος, Αλέξανδρος, XLVII, 21.

Ο Αλέξανδρος λύνει τον Γόρδιο δεσμό. Πίνακας του Jean-Francois Godefroy, 17ος αι. Παρίσι.

60


β. Όταν βρήκε τον τάφο του Κύρου και ανάγνωσε την επιγραφή διάταξε: «Ελληνικοίς υποχαράξαι γράμμασιν»19.

Μόνο σε μία περίπτωση φέρεται ότι μίλησε στη Μακεδονική διάλεκτο, εξοργισμένος από την απερίσκεπτη στάση του σωτήρα του Κλείτου, τον οποίον και τελικά σκότωσε. Και είναι φυσικό σε περίπτωση άκρατου εκνευ-ρισμού να μιλάει κανείς το γλωσσικό ιδίωμα της ιδιαιτέρας του πατρίδας.

Ο Ηρόδοτος20 κλείνει χωρίς καμ-μιά αμφισβήτηση το θέμα της γλώσ-σας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων, Ελλήνων το γένος: «Και το Ελληνικό γένος από τότε που έγινε αυτό, πάντοτε χρησιμοποιεί την ίδια γλώσσα, όπως για μένα είναι αληθινό».

Αλλά κατά την εκστρατεία του ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ασία ξεδιπλώ-νει τις μεγάλες αρετές του εκπολιτιστή και διατηρεί άγρυπνη την ελληνική του συνείδηση, θεωρεί κέντρο του Ελληνι-σμού την Αθήνα. Γι’ αυτό μετά την μάχη του Γρανικού ποταμού έστειλε στους Αθηναίους τριακόσιες περσικές πανο-πλίες αφιερωμένες στη θεά Αθηνά με επίγραμμα, όχι ο Αλέξανδρος του Φι-λίππου και οι Μακεδόνες, αλλά:

«Ο Αλέξανδρος του Φιλίππου και οι Έλληνες, εκτός Λακεδαιμονίων, από τους

19 Πλούταρχος, Αλέξανδρος, LXIX, 26.20 Ηρόδοτος Ι, 58.

β α ρ β ά ρ ο υ ς , που κατοικούν στην Ασία»21,22.

Μέσα στα ορμητικά νερά του Υσάσπη ο Μέγας Αλέ-ξανδρος ανα-φωνεί: «Έ! Αθη-ναίοι, άραγε θα ήταν δυνατό να πιστεύσετε το πόσους υπομέ-νω κινδύνους για να κερδίσω την αναγνώρι-σή σας».

Επίσης, κι’ όταν βρισκόταν ακόμη στην Ελλάδα, προόριζε την Αθήνα για διάδοχό του: «Την πόλη (Αθήνα), όχι μόνον απάλλα-ξε κάθε κατηγορίας, αλλά, την συμβού-λευσε, και να προσέχει πολύ, την εξέλιξη των πραγμάτων, ώστε, αν συνέβαινε κάτι στον ίδιο, θα ηγούταν της Ελλάδας». Και μετά τη μάχη των Γαυγάμηλων, που νί-κησε το κράτος των Περσών και ανα-κηρύχθηκε βασιλιάς της Ασίας, ολο-κλήρωσε τις ενέργειές του προς την Ελλάδα. Ακόμη και την Μεγάλη Ελλάδα της Νότιας Ιταλίας σκέφτηκε, χωρίς να ενδιαφερθεί ιδιαίτερα για την ιδιαίτερη του πατρίδα, την Μακεδονία:

«Επιλαμβανόμενος (των Ελληνικών υποθέσεων) έγραφε στους Έλληνες να καταλύσουν τις τυραννίες και να κυβερ-νώνται αυτόνομα. Ιδιαίτερα δε τους Πλα-ταιείς, ότι θα ανοικοδομήσει την πόλη τους. Γιατί οι πατέρες τους πρόσφεραν την πόλη τους για να αγωνιστούν οι Έλ-ληνες υπέρ της Ελευθερίας. Και έστειλε και στους Κροτωνιάτες της Ιταλίας μέρος των λαφύρων για να τιμήσει την προθυ-μία και την αρετή του αθλητού Φαύλλου, που κατά τα Μηδικά με δικό του εξοπλι-σμένο πλοίο έπλευσε στη Σαλαμίνα για να συμμετάσχει του κινδύνου, όταν οι Ιταλιώτες αδιαφόρησαν για τους Έλλη-

21 Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Ι, 16, 7.

22 Πλούταρχος, Αλέξανδρος XVI.

νες»23.Κι’ όταν βρέθηκε μπροστά στον

πεσμένο ανδριάντα του Ξέρξη, ανα-ποδογυρισμένο και περιφρονημένο και το πλήθος που συνοστίζοταν προς τα ανώτερα, στάθηκε και του μίλησε, σαν να ήταν έμψυχο: «Ποιο θέλεις, είπε, να σε προσπεράσομε κατάκοιτο για την εκστρατεία σου κατά των Ελλήνων ή να σε αναγείρομε για την άλλη μεγαλοφρο-σύνη και αρετή σου;» Στο τέλος, αφού για πολύ χρόνο σκέφθηκε προσπέρα-σε σιωπηλά.

Πολλές ιστορικές πηγές μπορούμε να αναφέρομε για την ελληνικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και Μακε-δόνων, όπως την συμμετοχή τους στις Αμφικτυονίες και τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τον διορισμό του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου προστα-τών των Δελφών και Αρχιστρατήγων των Ελλήνων. Καθώς και την ιστορική εξομολόγηση προς στους Αθηναίους του Αλεξάνδρου Α΄: «Γιατί και ο ίδιος από το αρχαίο γένος Έλληνας (είμαι) και δεν θάθελα από ελεύθερη, υποδουλομέ-νη να δω την Ελλάδα»24.

Και ούτε χρειάζεται να απαντήσο-με στο σαθρό επιχείρημα που λέει, ότι εφ’ όσον οι Μακεδόνες κατάκτησαν την Ελλάδα, δεν είναι Έλληνες. Γιατί έτσι δεν θα ήταν Έλληνες οι Αθηναίοι και Σπαρτιάτες, που κατέκτησαν την Ελλάδα!

Αξίζει, όμως, να ολοκληρώσομε με την συγκινητική παρουσία του Κο-ρίνθιου Δημάρατου, που εκφράζει τα ελληνικά συναισθήματα από την κα-τάκτηση της Ασίας προς τον Μέγα Αλέξανδρο:

«Μεγάλης ηδονής εστερήσθαι τους Έλληνας, όσοι τεθνήκασι πριν ιδείν Αλέ-ξανδρον εν τω Δαρείου θρόνω καθήμε-νον»25.

Και αυτό φυσικά γιατί: «εστί μεν ουν Ελλάς και η Μακεδονία» («και η Μακεδο-νία Ελλάδα είναι»)26.

23 Πλούταρχος, Αλέξανδρος, XXXIV, 27.24 Ηρόδοτος, IX, 45, 225 Πλούταρχος, Αλέξανδρος, LVI, 3026 Στράβων, VII, FRG9.

Ο Αλέξανδρος ιδρύει την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Πίνακας του Placido Constanzi, πρώτο μισό 18ου αι., ανάκτορο Λα Γκράνχα, Μαδρίτη.

61


Βρέθηκα τις προάλλες, σε μια γειτο-νιά των λεγομένων «καλών» προα-στίων, περιμένοντας ένα φορτηγό να φέρει μια οικιακή ηλεκτρική

συσκευή. Έτυχε να έχει «λαϊκή» κάπου εκεί κοντά εκείνη την ημέρα και έτσι και η σκέψη και μόνον για στάθμευση ήταν απαγορευτική. Γι’ αυτό βρήκα την όχι και τόσο νόμιμη λύση να σταθμεύσω στην πυλωτή μιας πολυκατοικίας, η οποία ση-μειωτέον ήταν ανοιχτή από όλες τις με-ριές. Δεν πρόλαβα να πάρω μια ανάσα κα με πλησιάζει μια κυρία με το παιδάκι της και με ρωτάει, ευγενέστατα μεν, ψυχρό-τατα δε: «Θέλετε κάτι κύριε;»

Εδώ τα παλιά εύθυμα στιγμιότυπα έλεγαν: «εδόθησαν οι αμοιβαίες εξηγή-σεις και αφέθησαν ελεύθεροι». Κάπως έτσι έγινε και εκεί. Δηλαδή μου επέτρε-ψαν την προσωρινή στάθμευση. Όμως…

Όμως, οι θλιβερές σκέψεις που τρι-γυρνάμε, εδώ και μερικά χρόνια, στο μυαλό του κάθε Έλληνα, άρχισαν να με βασανίζουν: «Βρε πώς γίναμε έτσι;». «Δεν είμασταν έτσι εμείς οι Έλληνες». Πώς μέσα σε λίγα χρόνια «γίναμε η χώρα με τους χει-ρότερους ανθρώπους», όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο μεγάλος στιχουργός μας, Λευτέρης Παπαδόπουλος.

Κοιτάζεις γύρω σου και δεν αναγνω-ρίζεις τίποτα.

Αρχοντογειτονιές μετεβλήθησαν σε γκέτο και θυμίζουν Μπρονξ. Κυψέλη, Πα-τήσια, Αχαρνών. Γειτονιές που χρωμάτιζαν την Αθήνα μας, όπως το Μεταξουργείο, ο Κεραμικός, ο Βοτανικός, οι πλατείες Βι-κτωρίας, Αμερικής Αττικής κ.α. έγιναν αδιάβατες.

Πώς τάκανες έτσι τα μαύρα παιδιά σου Ελλάδα Ελλάδα!»

Η ιστορία μας απαξιώνεται. Με χαρα-κτηριστική άνεση αλλά και θράσος χιλίων πιθήκων εθνικές καταστροφές μετατρέ-πονται σε συνωστισμούς και δουλεία 400 χρόνων σε φιλική επίσκεψη και οικονομι-κή ανάπτυξη.

Το Πανεπιστήμιο, έγινε μια κουρε-λαρία από κάποιους απίθανους, που εάν έκαναν αυτές τις ασχήμιες στη χώρα τους, θα τους είχαν κρεμάσει και μάλιστα με συ-

νοπτικές διαδικασίες. Εδώ τους ανεχόμα-στε.

Το Πολυτεχνείο, μετετράπη σε χώρο διακινήσεως ναρκωτικών, δυστυχώς πα-ρουσία της Αστυνομίας (έχω προσωπική αντίληψη νεαρών αστυνομικών, που σχε-δόν παρακαλούσαν διακινητές να απομα-κρυνθούν αντί να τους σβερκόσουν).

Η μουσική μας, με μερικές σπάνιες εξαιρέσεις, έγινε μιας χρήσεως.

Θυμάμαι εκεί, στις αρχές της δεκαετί-ας του ’60, χαμηλά στην Λεωφόρο Αλε-ξάνδρας, στο ύψος του Πεδίου το Άρεως (άλλη κατεχόμενη σήμερα περιοχή αυτή) την μονομαχία Χατζηδάκη – Θεοδωράκη. «Οδός Ονείρων» στο θέατρο «Μετροπόλι-ταν» ο Μάνος, «Όμορφη Πόλη» στο λίγα μέτρα πάρα κάτω στο θέατρο «Παρκ» ο Μίκης. Τραγούδια που και σήμερα δεν έχουν χάσει τη φρεσκάδα τους. Βλέπετε τότε οι συνθέτες, έγραφαν 1-2 τραγού-δια τον χρόνο, ενώ σήμερα οι λεγόμενοι «τραγουδοποιοί», γράφουν 5 τραγούδια την ώρα.

Πληθαίνουν οι συνάνθρωποί μας με ταμπέλλες «πεινάω».

Ένας γνωστός συγγραφές ο Β.Α., ο οποίος ζει μεταξύ Αθηνών και Παρισίων (σημειώστε, ότι όταν ευρίσκεται εδώ δια-μένει μονίμως στο Κολωνάκι), δήλωσε σε Αθηναϊκή εφημερίδα, ότι, ούτε λίγο ούτε πολύ, οι Έλληνες φταίμε που μεγαλοποι-ούμε τα εγκλήματα των αλλοδαπών, χω-ρίς όμως να μας εξηγεί πώς θα μπορού-σαμε να αποκαλέσουμε την εν ψυχρώ δολοφονία του άτυχου Μανώλη Καντάρη από 3 Αφγανούς, χωρίς να σοκαριστεί η προοδευτικάντζα monsieur συγγραφέας;

Σενάριο επιστημονικής φαντασίας: Κλείστε για λίγο τα μάτια και σκεφ-τείτε να τον είχε σκοτώσει αστυνομικός. Ανοίξ-τε γρήγορα τα μάτια γιατί χαθήκαμε

Μπαίνεις στο μετρό, στο λεωφορείο ή κυκλοφορείς στον δρόμο και βλέπεις παντού πρόσωπα σκυθρωπά και δύσθυ-μα, έτοιμα για καυγά. Αυτή η πρόσχαρη Ελληνική «καλημέρα» αποτελεί πια είδος εν ανεπαρκεία, και εν πολλοίς έχει αντικα-τασταθεί από μουγκρητό ή απλό κούνημα του κεφαλιού.

Θυμάμαι εκείνο το αξέχαστο καλοκαί-ρι του 2004!

Τι μαγικές μέρες και νύχτες!Η αρχή έγινε όταν τα παιδιά του Ρεχά-

γκελ μας χάρισαν το Πανευρωπαϊκό και είχαν βγάλει όλον τον κόσμο στις πλατείες κρατώντας Ελληνικές σημαίες. Πόσο πολύ είχε ενοχλήσει αυτό τους «προοδευτικά-νους» και πόσο πολύ το είχα χαρεί.

Και μετά ήλθαν οι (πολυσυζητημένοι είναι η αλήθεια) Ολυμπιακοί Αγώνες!

Τι μαγεία ήταν αυτή. Η Αθήνα μας, κα-θαρή από κάθε είδους έμψυχο και άψυχο ρύπο. Οι γειτονιές ξαναζωντάνεψαν και «τραγουδούσαν τα πουλιά στην Αττική». Βγήκαν τραπεζάκια στα πεζοδρόμια με λογής κεράσματα για τους ξένους μας. Ο Ξένιος Ζευς οδηγούσε τα βήματά μας και μια αύρα χαράς είχε δροσίσει όλη της Ελλάδα μας, που είχε γίνει επίκεντρο της υφηλίου, παρά τον πόλεμο. Όμως σκεφτή-κατε μήπως αυτό ακριβώς πληρώνουμε Πατριώτες; Μήπως θεώρησαν οι «εταίροι» μας (τρομάρα μας), ότι σηκώσαμε το κε-φάλι μας πιο πάνω από όσο αυτοί θέλανε;. Βλέπετε ήταν κι’ εκείνοι ο αγωγοί, ήταν κι’ εκείνοι οι Κινέζοι, ήταν κι’ εκείνο το «Βέτο» στα Σκόπια, ήταν κι’ εκείνο το «ΟΧΙ» (έστω και όχι απολύτως ξεκάθαρο) στο Σχέδιο Ανάν. Όλα μαζί, μας έδωσαν ένα άθροι-σμα που (λέω μήπως) οδηγεί ευθέως στο ΔΝΤ; Τι κι΄ αν πολλές άλλες χώρες έχουν πολύ μεγαλύτερο χρέος από το δικό μας; Άκρη δεν βρίσκεις.

Ελλάδα μου πώς σε κατάντησαν έτσι;Ελλάδα μου πώς σκυθρώπιασες έτσι;Και τώρα; Τώρα τι γίνεται; Υπάρχει

λύση;Βεβαίως και μας την δίνει ο Ίων Δρα-

γούμης στο βιβλίο του «Μαρτύ-ρων και Ηρώων Αίμα).: «…Ο καθένας πρέπει να ξέρει ότι σ’ αυτόν έλαχε να σώσει το Έθνος του, έτσι θα προσπαθήσουν πολλοί και θα το σώσει όποιος μπορέσει…… Έγινα για το Έθνος, και το ξέρω επειδή γι’ αυτό ίσα-ίσα πονώ….. Σηκώνομαι ξανοίγω και ανθο-βολώ άμα νοιώθω τον Ελληνισμό… Όταν ένας του Γένους δε θέλει να χαθεί το Γένος, πώς μπορεί το Γένος να χαθεί; Αφού εγώ δεν το θέλω, πώς μπορεί να χαθεί το Έθνος μου;»

Ελλάδα μου, πώς σκυθρώπιασες έτσι;Υπό κ. Χρήστου μπολώση, Υπτγου ε.α ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

62


Επιτρέπεται η αναδημοσίευση της ύληςτων Εθνικών Επάλξεων

υπό την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεταιτο περιοδικό και το όνομα του αρθρογράφου

ΤΑ ΝΕΑ ΤOΥ ΣΥΝΔΕΣΜOΥ ΜΑΣΙούλιος - Σεπτέμβριος 2011

Επιμελείται η Γενική Γραμματεία του ΣΕΕΘΆ

1. Δραστηριότητες

Συμμετοχή σε Εκδηλώσεις

Κατόπιν προσκλήσεως ο Πρόεδρος και Μέλη του Δ.Σ. του Σ.Ε.Θ.Α. παρέστησαν στις ακόλουθες εκδηλώσεις:

■ Την Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2011 στην τελετή έναρ-ξεως των μαθημάτων της 64ης Εκπαιδευτικής Σειράς η οποία πραγματοποιήθηκε στην Σχολή Εθνικής Άμυνας.

2. Οικονομικές Ενισχύσειςα. Τα κάτωθι μέλη του Συνδέσμου πλέον της εκ 25 ευρώ

ετησίας συνδρομής των, προσέφεραν και τα αναγραφό-μενα χρηματικά ποσά, προς ενίσχυση της εκδόσεως των «Εθνικών Επάλξεων».κ. Βλέτσης Ελευθέριος, Γυμνασιάρχης ...........................5 €κ. Μιχαηλίδης Αλέξανδρος, Αντγος ε.α. ...................... 25 €κ. Λεωνίδου Λεωνίδας, Υπτγος ε.α. .............................. 25 €κ. Καραμεσίνης Μιχαήλ, Υπτγος ε.α. ............................ 25 €κ. Μαρκόπουλος Παναγιώτης, Αντγος ε.α. ................ 15 €κ. Μιχαηλίδης Σπυρίδων, Υπτγος ε.α. .......................... 15 €κ. Χειλάκος Βασίλειος, Υπτγος ε.α................................... 5 €κ. Τζουβαλάς Γεώργιος, Αντγος ε.α..................................5 €

β. Για τον αυτό ως άνω σκοπό, οι κάτωθι αναφερόμενοι Φίλοι του Συνδέσμου και αποδέκτες του περιοδικού μας «Ε.Επ», απέστειλαν τα αναγραφόμενα, έναντι των ονομάτων των, χρηματικά ποσά.κ. Παπαϊωάννου Ιωάννης, συντ. ΔΕΗ ............................... 50 €κ. Νουσιόπουλος Γεώργιος ................................................. 25 €κυρία Οικονομίδου Θεοδώρα ............................................ 25 €κ. Καρτσακλής Αλέξανδρος, Δντής Ερασμείου Σχ ...... 20 €κ. Σμοκοβίτης Δημήτριος, Στρατηγός ............................. 20 €κ. Ισηγόνης Νικόλαος ............................................................ 20 €

3. Εκδόσειςα. Βιβλία –

β. Περιοδικά

• «Αεροπορική Επιθεώρηση», τετραμηνιαία έκδοση Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας.

• «Εθνικά Θέματα της Ελλάδος», διμηνιαία έκδοση. Επιμέλεια: Ευθυμίου Βασ. Παπαπαναγιώτου

• «ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ», Διμηνιαία έκδοση της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού.

• «Θέματα Ενώσεων Αποστράτων»». Συντονιστικό Συμβού-λιο Ενώσεων (ΕΑΑΣ-ΕΑΑΝ-ΕΑΑΑ) (Ν.Π.Δ.Δ.)

• «Ημιανάπαυση ΣΣΕ 1967». Τριμηνιαία έκδοση του Συνδέ-σμου Αποστράτων Αξιωματικών Αποφοίτων Σ.Σ.Ε. Τάξεως 1967.

γ. Εφημερίδες

• «Εθνική Ηχώ». Μηνιαία έκδοση της Ενώσεως Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού.

• «ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ», μηνιαία έκδοση του ελληνικού πολιτιστικού Ομίλου Κυπρίων Ελλάδος (ΕΠΟΚ)

• «Τα Νέα του Σ.Α.Σ.». Διμηνιαία έκδοση Συλλόγου Αποφοίτων Σ.Τ.Υ.Α.

• «ΣΕΡΙΦΟΣ», Διμηνιαία έκδοση του Συνδέσμου Σεριφίων.• «ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΕΘΝΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΕΛΛΑΣ», διμηνιαία έκδοση των

Αγωνιστών της ΕΟΕΑ - ΕΔΕΣ.• «Τα Νέα της Λέσχης Καταδρομέων και Ιερολοχιτών», διμηνι-

αία έκδοση.• «ΗΧΩ ΤΩΝ ΑΙΘΕΡΩΝ», μηνιαία έκδοση της Έ.Α.Α.Α.• «Βορειοηπειρωτικόν Βήμα», διμηνιαία έκδοση του ΠΑ.ΣΥ.ΒΑ.• «Καστέλλα», μηνιαία έκδοση του εξωραϊστικού Συλλόγου

Καστέλλας - Πειραιά• «Βήμα Συνταξιούχων Δημοσίων Υπαλλήλων», μηνιαία έκδο-

ση

Οι συνδρομές & οι οικονομικές ενισχύσειςγια τον σύνδεσμο είναι δυνατόν να κατατίθενται στον

τραπεζικό λογαριασμόEurobank 0026-0255-30-0101247138

Όσοι εκ των αποδεκτών - αναγνωστών των Εθνικών Επάλξεωνεπιθυμούν να λαμβάνουν το περιοδικό σε ηλεκτρονική μορφή και διαθέτουν ηλεκτρονική διεύθυνση (e-mail),

παρακαλούνται να την αποστείλουν στον ΣΕΕΘΑ ([email protected]),προκειμένου να λαμβάνουν το περιοδικό σε ηλεκτρονική μορφή.

Επίσης, όσοι εκ των αναγνωστών του περιοδικού επιθυμούν να εγγραφούν ως μέλη (απόφοιτοι ΣΕΕΘΑ) ή ως φίλοι του Συνδέσμου παρακαλούνται να συμπληρώσουν και αποστείλουντη φόρμα-αίτηση που υπάρχει στην ιστοσελίδα του ΣΕΕΘΑ (www. seetha.gr)

Η χοροεσπερίδα του Συνδέσμου μαςΟ Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Αμύνης οργανώνει την ετήσια Χοροεσπερίδα του στην Αίθουσα Τιμών της Λέσχης Άξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΛΆΕΔ) την

27η ιανουαρίου 2012,ημέρα Παρασκευή και από 21.00 ώρας

Η εκδήλωση θα συνδυασθεί με την κοπή της Βασιλόπιτας του Συνδέσμου.

Λεπτομέρειες στο επόμενο τεύχος των «Εθνικών Επάλξεων»και στις επιστολές που θα ακολουθήσουν.

Τα μέλη και οι φίλοι του Συνδέσμου μας παρακαλούνται να τιμήσουν με την παρουσία τους την εκδήλωση.

Σας γνωστοποιούμε, ότι όσοι εκ των αναγνωστών του περιοδικού του ΣΕΕΘΑ «Εθνικές Επάλξεις» επιθυμούν, για την προώθηση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων τους,

να διαφημισθούν σε αυτό μπορούν να απευθύνονται στα γραφεία του Συνδέσμου κατά τις εργάσιμες ώρες 07.30-14.30 στο τηλ. 2108811853

ή εναλλακτικά στον Αντγο ε.α. Καναβάκη Εμμανουήλ στο τηλ 6974 481234.Για τις περιπτώσεις αυτές ισχύει ειδικό τιμολόγιο.

Γνωρίζουμε στους αποδέκτες του περιοδικού του ΣΕΕΘΑ «ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ» ότι λόγω του τριπλασιασμού των ταχυδρομικών τελών και της γενικότερης οικονομικής κατάστασης,

όσοι εκ των παραληπτών επιθυμούν να το λαμβάνουν σε έντυπη μορφή θα πρέπει να μας το γνωρίσουνκαταβάλλοντας το ποσό των πέντε (5) ευρώ ανά έτος για τα ταχυδρομικά

στο λογαριασμό Eurobank 0026-0255-30-0101247138.Η παρούσα ανακοίνωση δεν αφορά στα τακτικά μέλη του Συνδέσμου τα οποία πληρώνουν ετήσια συνδρομή.

Τα μέλη του Συνδέσμου μας και οι αποδέκτες του περιοδικού ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ, παρακαλούνται να ενημερώνουν τη Γραμματεία

για τυχόν μεταβολές του Βαθμού και της διευθύνσεώς τους

Documents

TEYXOS 97 TELIKO