Teorie i doświadczenia

Rodzaje cyklicznych wahań koniunktury Teorie kryzysów Przyczyny współczesnego kryzysu Mechanizm kryzysu w USA

Które teorie wyjaśniają współczesny

kryzys?

Cykle większe Juglara – ok. 8-letnie

Cykle mniejsze (Kitchina) trwające 40 miesięcy

Cykle budowlane – 17 -18 lat

Długie fale Kondratiewa Klasyczne cykle: kryzys, depresja, ożywienie, rozkwit

Współczesne cykle: ożywienie, recesja

Cykle koniunkturalne. Klasyfikacja

Trend wzrostowy cen –nieuzasadniony czynnikami ekonomicznymi, wynikający z optymistycznego oczekiwania dalszego wzrostu cen.

Bańkom spekulacyjnym sprzyja z jednej strony chęć zarabiania na różnicach cenowych, z drugiej rozwiązania w systemie finansowym, które ułatwiają uzyskiwanie dodatkowych środków pieniężnych i zadłużanie się

Tulipomania w Holandii 1636-1637

Egzogeniczne i endogeniczne

W. S. Jevons: Plamy na słońcu a cykl,

czynniki psychologiczne

Przyczyny kryzysu tkwią w samej logice gospodarki

związane są z funkcjonowaniem

systemu pieniężnego, bądź mechanizmami podziału

Pieniężne i niepieniężne

Hawtrey: elastyczna podaż pieniądza

Szkoła austriacka: przeinwestowanie wskutek

elastycznej podaży pieniądza

Schumpeter: innowacje –cykl cena postępu

Teorie realnego cyklu

Niedostateczny popyt czy

przeinwestowanie

J. M. Keynes: niedostateczny popyt, znaczenie popytowego

efektu inwestycji

Przeinwestowanie: nadmierne inwestycje,

struktura produkcji niedostosowana do

podziału dochodu na konsumpcje i inwestycje

Innowacje

Innowacje

nowe produkty, nowe metody produkcji, odkrycie i wykorzystanie nowych

rynków, nowych źródeł surowców, nowej organizacji produkcji

powodują twórcze niszczenie

PODSTAWOWE ELEMENTY ROZWOJU

Innowacje (wynalazek –

wdrożenie – naśladownictwo)

Przedsiębiorczość jako

funkcja czyli realizacja

innowacji i kreowanie

rozwoju Kredyt Zastosowanie innowacji

źródłem nadzwyczajnych

zysków

Zastosowanie dzięki przedsiębiorcom i kredytowi

Mechanizm kreacji kredytu jednym z głównych wyróżników kapitalizmu.

Dzięki kreacji kredytu S nie warunkują finansowania I

Naśladownictwo – upowszechnienie zastosowania

Wzrost cen – przesunięcia w strukturze produkcji od dóbr konsumpcyjnych

do produkcyjnych – wymuszone oszczędności – od I do S

Ekspansja obejmuje nowe działy – wzrost podaży – obniżenie cen –

spłata kredytów – system bankowy wchłania nadwyżkę pieniądza – okres

przystosowania do równowagi, ceny przystosowują się do nowej

struktury i poziomu kosztów

Kapitalizm, socjalizm demokracja, 1942

Zanik ekonomicznych i społecznych funkcji przedsiębiorcy, rozwój spółek akcyjnych i monopoli

Pogłębiająca się wrogość do systemu kapitalistycznego (intelektualiści i ruch związkowy)

Socjalizm

Proces kapitalistyczny odsuwa na drugi plan wszelkie te instytucje, a zwłaszcza instytucje własności i swobodnego zawierania umów, które wyrażały potrzeby i formy naprawdę prywatnej działalności gospodarczej.

Pieniądz wpływa nie tylko na poziom cen, ale także ich strukturę.

Pieniądz ma charakter endogeniczny, nie można sterować nim w pełni

Pieniądz wpływa na strukturę cen i produkcji.

Wyższe i niższe stadia produkcji. Im bliżej konsumenta, tym niższe stadium produkcji.

Stopa procentowa równoważy popyt na kapitał i oszczędności oraz dostosowuje strukturę produkcji do tego, jak konsumenci dzielą dochody na konsumpcję i oszczędności.

Naturalna i pieniężna (bankowa) stopa procentowa. NSP to stopa równowagi - równoważy popyt na kapitał z podażą oszczędności.

PRZEBIEG CYKLU

Obniżenie stopy % poniżej naturalnej i ekspansja kredytowa

Strumień pieniądza płynie do przedsiębiorców

Przestawianie gospodarki na bardziej okrężne metody produkcji i wzrost cen dóbr produkcyjnych, także wzrost płac

Wzrost dochodów z pracy pociąga za sobą wzrost popytu konsumpcyjnego, co staje się impulsem do powrotu do mniej okrężnych metod produkcji

Ponieważ groźba inflacji i ograniczenia systemu bankowego wyznaczają granice ekspansji kredytowej , nie można kontynuować wydłużonych procesów produkcyjnych.

NATURALNA STOPA PROCENTOWA (NSP)

Teoria Keynesa

Cykl jako następstwo nierówności I i S I>S Pp>Pd ożywienieI<S Pp<Pd kryzys

System dochodzi do równowagi poprzez zmiany dochodów

Warunkiem równowagi gospodarczej jest I=S

S = f(Y)Popytowy efekt inwestycji

Mnożnik inwestycyjny ∆Y = mi ∆I

Mi zależy od KSK; im większa KSK, tym silniejszy dochodowy efekt inwestycji

Rozrost sektora finansowego (finansyzacja, spekulacja lewarowanie)

Globalizacja i zmiany rozkładu sił gospodarczych na świecie

Oddzielenie własności od zarządzania, zmiany praw własności i umów

Pieniądz symboliczny Nierównowagi budżetowe Neoliberalizm

Wzrost nierówności dochodowych

1980 1990 2007 2008 2010

PKB (bln $) 10,1 60

Aktywa finansowe (bln $)

12 54 202 175 212

Aktywa finansowe % PKB

119 220 376 390 356

Instrumenty pochodne : 1998 72 bln $2008 683 bln $

Źródła:Ch. Roxburgh, S. Lund, J. Piotrowski, Mapping global capital markets 2011, Mc Kinley Global Institute, 2011, s. 2; Kryzys na rynkach finansowych, PricewaterhouseCoopers, 2009, s.3.

W latach 1990-2007 wzrost PKB na świecie rocznie ok. 3%wzrost wartości aktywów finansowych ok. 9%

Kraj % PKB w 2008 roku

USA 385

Strefa euro 314

W. Brytania 326

Japonia 533

Chiny 276

Europa Wschodnia 99

Rosja 68

Źródło: Mc Kinsley Global Institute , s. 27

NA CZYM POLEGA?TRZY GENERACJE INDEKSÓW

TOWAROWYCH

Wzrost aktywności inwestorów finansowych na rynkach towarowych po bańce na rynku akcji w 2000 r. w konsekwencji zwiększenie roli czynników finansowych i spekulacji w określaniu cen na rynkach paliw, metali, zbóż.

Rynki towarowe wykorzystywane są intensywniej jako źródło dochodu inwestorów finansowych. Inwestycje w instrumenty finansowe związane z rynkami towarowymi elementem strategii dywersyfikacji portfela inwestycyjnego

Zwiększenie powiązań między rynkami finansowymi i towarowymi, a także między rynkami poszczególnych towarów.

Wzrost nierówności dochodowych i zniekształcenie systemu motywacyjnego oraz zagrożenie dla stabilności społecznej

Osłabienie informacyjnej funkcji cen

INNOWACJE NA RYNKACH FINANSOWYCH

Finansowe instrumenty pochodne

Obligacje oparte na długu (CDO)

Wysoka dźwignia finansowa Nowe metody wyceny

bilansowej (wartość godziwa, modele: marking to model; marking to market)

Rozrost sektora finansowego

SKUTKI I PRZYCZYNY

Zwiększenie asymetrii informacji i powiązań w systemie

Rozproszenie i wzrost ryzyka Rynki finansowe zdominowane

przez cele spekulacyjne -redystrybucja bogactwa

Zakłócenie informacyjnej i motywacyjnej funkcji cen

Dominacja krótkookresowej perspektywy decyzji jednostek i organizacji.

NIESTABILNOŚĆ TKWI SYSTEMIE FINANSOWYM

Rynki finansowe są niestabilne, bo tworzą ogromny prywatny dług w czasie ekspansji

Schemat finansowania wg Minsky’ego

Finansowanie bezpieczne finansowanie spekulacyjne

piramida finansowa

KAPITALIZM MENEDŻERÓW FINANSOWYCH

Rozrost sektora finansowegonowe formy rynków finansowych zastępują bezpośrednie relacje między bankami a ich klientami dominacja krótkookresowych celów i inwestycji finansowychwysoki popyt na finansistówwzrost ich wynagrodzeń i władzy

https://demotywatory.pl/4683746/Jak-dziala-Piramida-Finansowa

ZMIANY ROZKŁADU SIŁ GOSPODARCZYCH NA ŚWIECIE „ZA DUŻY BY UPAŚĆ”W ciągu minionych 25 lat

udział Chin i Indii wzrósł z 8 do 23 % globalnego PKB

globalny PKB wzrósł 2,5 -krotnie

PKB Chin 7- krotnie PKB Indii 4 - krotnie PKB USA i Europy Zach. 2-

krotnie

Jeżeli zbyt duży, żeby upaść,tzn., że zbyt duży.

”Popełniłem błąd zakładając, że banki we własnym interesie będą same zdolne ochronić swoich udziałowców i swoje aktywa. Nie spodziewałem się znaczącego spadku ceny domów, bo nigdy wcześniej to nie nastąpiło. Myliliśmy się w bardzo wielu przypadkach”.

Alan Greenspan

Błędy w polityce pieniężnej

Obniżka stopy procentowej w USA do 1% w 2003 roku, gdy dojrzewała bańka spekulacyjna na rynku nieruchomości.

Polityka finansowania deficytu długiem publicznym

Zadłużenie gospodarstw domowych

Lewarowanie na rynkach finansowych

Wzrost zadłużenia

publicznego i prywatnego w p. p. PKB 2000-2008

Zadłużeniepubliczne

i prywatne

w % PKB

2008

W. Brytania 157 469

Japonia 19 459

Hiszpania 150 342

Francja 83 308

Włochy 64 298

USA 70 290

Niemcy 7 274

Polska ok. 40 114

Roxburgh Ch. et al, Debt and deleveraging: The global credit bubble and its economic consequences, McKinsey Global Institute, styczeń 2010,

Innowacja: Sekurytyzacja kredytów mieszkaniowych Ekspansja kredytu: ryzykowne kredyty subprime, Mania spekulacji: domy jako przedmiot spekulacji,

lewarowanie Niebezpieczna sytuacja: 2006, Kalifornia, Arizona i Floryda

– ceny domów zaczynają spadać, a raty kredytowe rosną (wskutek wzrostu stóp%).

Załamanie i panika: lipiec 2007 – bankructwo dwu funduszy hedgingowych, wrzesień 2007 run na brytyjski bank Nothern Rock

Sekurytyzacja to element nowoczesnego zarządzania aktywami przedsiębiorstwa. Jej celem jest pozyskanie finansowania w drodze zamiany części aktywów na pieniądz. Operacja ta daje możliwość pozyskania środków bez wzrostu ryzyka kredytowego.

Sekurytyzacja polega ona na emisji krótkoterminowych dłużnych papierów wartościowych pod zastaw należności, którymi są najczęściej wierzytelności z tytułu udzielonych kredytów hipotecznych, pożyczek samochodowych, pożyczek na zakupy ratalne, należności z tytułu umów leasingowych, opłat czynszowych, rachunków telefonicznych itp. Sekurytyzacji nie przeprowadza bezpośrednio firma zainteresowana pozyskaniem środków z rynku, która jest inicjatorem przedsięwzięcia, tylko utworzona w tym celu spółka specjalnego przeznaczenia (SPV - Special Purpose Vehicle). Spółka ta przejmuje aktywa firmy inicjatora.

Niskie stopy procentowe Polityka pod hasłem „dom

dla każdego Amerykanina” Związki między systemem

finansowym a administracją państwową –FNSKH Fannie Mae

I FKKBD Freddie Mac

STOPA % W USA 1995-2008

Wiara, że wzrost cen domów pozwoli na refinansowanie kredytów

Łatwy dostęp do kredytu Nadużywanie dźwigni finansowej Wiara, że nowe instrumenty

pozwalają połączyć wysoki zysk i niskie ryzyko

Brak świadomości ryzyka, powszechna asymetria informacji

Systemy motywacyjne promujące krótkookresowe zyski

CENY DOMÓW ZADŁUŻENIE GOSPODARSTW

DOMOWYCH

Zagrożenia

Większa możliwość utraty pracy i zmniejszenia dochodu

Większa trudność uzyskania kredytu

Wzrost raty kredytu

Zalecenia Respektowanie

ograniczenia budżetowego Wszechstronna analiza

warunków kredytu Ograniczone zaufanie Własna wiedza Długookresowy punkt

widzenia

Przykłady: opcjekredyty we frankach szwajcarskich

Rosnącemu zadłużaniu towarzyszył spadek stopy oszczędzania

Źródło: From the financial crisis to the world economic crisis

The role of inequality, Macroeconomic Policy Institute 2009.

Błędna ocena ryzyka Niedostateczna świadomość osobistej odpowiedzialności

Krótkookresowa perspektywa Nadmierna skłonność do konsumpcji

Spekulacyjna gorączka

Polityka pieniężna

Brak reguł nowych rynków

Cognitive regulatory capture

Zrównoważone budżety Inwestowanie wymaga oszczędzania Bogactwo powstaje w sferze realnej, a nie

pieniężnej Podstawowa funkcja pieniądza to środek

wymiany, a nie pobudzanie koniunktury ( w ostatecznej instancji popyt na jedno dobro tworzy inne dobro, a nie pieniądz – prawo Say’a)

Nadzieja wysokich zysków związana jest wysokim ryzykiem

Dwojakie skutki rozwoju podziału pracy i integracji Jakie są możliwości sterowania procesami społecznymi?

Solidarność czy odpowiedzialność?

Konieczność nowego spojrzenia na rolę rynków i państwa.

Ideologia wzrostu i konkurencyjności? Klasyczna ideologia oszczędzania czy keynesowska polityka

wydatkowania Stan wiedzy ekonomicznej a kryzys