BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

1

TEM

PO-3

0 N

A O

SIEL

DU

BEZPIECZNE MIASTO INNA DROGA

16

Tempo-30na osiedlu

Realizatorzy projektuProjekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, fi nansowanego z Funduszy EOG

2

WSTĘPNIAKW naszych dotychczasowych publikacjach, mieliśmy okazje pokazać różne rozwiązania służące bezpieczeństwu ruchu, jakie stosuje się w Polsce i za granicą. Ilustracje, opisy, wyciągi z przepisów oraz wywiady z osobami odpowiedzialnymi za poprawę bezpieczeń-stwa ruchu drogowego (BRD). Tym razem pokusiliśmy się, aby pokazać inne elemen-ty naszego projektu – Łódź i to jak staramy się wdrażać nowości na naszym rodzimym gruncie. O tym, że nie jest łatwo, każdy może się przekonać czytając nie tylko nasze wy-dawnictwo, ale także różne doniesienia prasowe oraz komentarze internautów.

W projekcie  „Bezpieczne  Miasto  –  Inna  Droga” postaraliśmy się nie  tylko o przedstawienie  teo-rii, ale także o ukazanie elementu rzeczywistego w postaci  zaangażowania mieszkańców w zmia-ny  na  określonym  terenie  miasta.  Wybraliśmy w tym celu trzy modelowe obszary, każdy z nich inny i w innym obszarze miasta. Różnią się poło-żeniem,  ale  także  strukturą  zamieszkania.  Julia-nów ze swoimi domkami jednorodzinnymi, Stare Polesie składające się w przeważającej części  ze starej zabudowy kamienic oraz Karolew – bloko-wisko z niewielką ilością niskiej zabudowy.

Karolew,  czyli  osiedle  nieopodal  dworca  PKP Łódź  Kaliska  otoczone  jest  szerokimi  ulicami –  al.  Bandurskiego  od  północy  i zachodu,  frag-mentem al. Waltera-Janke na południu, a dopeł-nieniem od wschodu jest ul. Maratońska. Każda z tych  ulic  jest  wielopasmowa  i z wyższymi  do-puszczalnymi  prędkościami.  Układ  ten  sprawia, że  każdy  kierowca,  którego  celem  podróży  nie jest  Karolew,  może  swobodnie  to  osiedle  omi-nąć. To główny cel projektu – aby zniechęcić kie-rowców  samochodów,  szczególnie  większych pojazdów, do wjeżdżania w osiedle, jeśli nie jest to docelowe miejsce ich podróży. 

Ma  to  głównie  służyć  mieszkańcom  samego osiedla,  tak  żeby  osiedlowe  ulice  przestały  peł-nić  funkcje  dróg  przejazdowych  i zaczęły  służyć 

samym mieszkańcom. Zarówno tym chodzącym do  pobliskiego  sklepu  czy  szkoły,  rowerzystom, dla  których  okalające  osiedle  ulice  nie  są  zbyt komfortowe ani  bezpieczne,  jak  i zmotoryzowa-nym,  którym  łatwiej  jest  włączyć  się  do  ruchu, kiedy jest mniej samochodów. Tym ostatnim do-datkowo postanowiliśmy wyznaczyć miejsca par-kingowe, czyli to na co wielu się skarżyło.

Dzięki  współpracy  z zarządcą  drogi  udało  się wdrożyć  to  przedsięwzięcie  w życie.  W połowie grudnia  2015  r.  powstała  pierwsza  strefa  tem-po-30  w Łodzi,  w której  stosuje  się  różne  ele-menty  inżynierii  drogowej mającej  służyć  uspo-kojeniu  ruchu.  Oczywiście  nie  obyło  się  bez potknięć jak choćby wrzawa, jaką w mediach wy-wołała mająca 5 metrów długości  linia, zwężają-ca  jezdnię  do  rozmiarów  umożliwiających  prze-jechanie  tylko  jednego  samochodu.  Ten  mały fragment  linii  zniknął w ciągu doby, ale dzienni-karzy  już mniej  interesowało  to,  co  pozytywnie zmieniło się na obszarze całego osiedla. 

Dlatego  w tym  odcinku  naszego  wydawnictwa przedstawiamy  kompendium  wiedzy  na  temat całego  procesu,  od  spotkań  z mieszkańcami, zbierania  ich  uwag,  przez  współpracę  z Zarzą-dem Dróg  i Transportu w Łodzi  (ZDiT), nanosze-nie  uwag  np.  Rady Osiedla,  po  stworzenie  pro-jektu i jego wdrażanie. 

Hubert Barański Fundacja Normalne  Miasto-Fenomen

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

3

TEM

PO-3

0 N

A O

SIEL

DU

Projekt  „Bezpieczne  Miasto  –  Inna  Droga” składa się  z 3 grup działań  tj.  edukacyjnych, interwencyjnych  i  konsultacyjnych.  To  wła-śnie  w  ramach  tego  ostatniego  obszaru  zo-stały  zorganizowane  warsztaty  z  mieszkań-cami  3  łódzkich  osiedli.  Przeprowadzone zostały  zgodnie  z  zasadami  brd,  zrównowa-żonego  rozwoju  i  projektowania  uniwersal-nego  (niewykluczającego; więcej  o  zasadach projektowania uniwersalnego w numerze 12 publikacji) dla bezpiecznej i atrakcyjnej prze-strzeni publicznej. Głównym założeniem było udzielenie mieszkańcom decydującego głosu w sprawie wyglądu danej okolicy.

W Państwa ręce oddajemy instrukcję, jak krok po  kroku  przeprowadzić  spotkania  konsulta-cyjne dotyczące poprawy bezpieczeństwa ru-chu i jakości przestrzeni publicznej osiedla. 

WYBÓR OBSZARÓWNa  potrzeby  projektu  w  porozumieniu z  Urzędem  Miasta  Łodzi  wytypowaliśmy trzy  obszary.  Każde  z  osiedli  charakteryzuje 

BEZPIECZNE MIASTO – INNA DROGA

TEMPO-30 NA OSIEDLU

AUTORZY

JAKUB MISIAK Wolontariusz  w  Fundacji  Normalne  Miasto-Fenomen,  angażuje  się  społecznie w  działania  związane  z  estetyką  przestrzeni  publicznej  i  poprawą  jakości życia  w  mieście.  Na  co  dzień  student  gospodarki  przestrzennej  na  Politech-nice  Łódzkiej  i  aktywny  członek  Studenckiego  Koła  Naukowego  Gospodarki  Przestrzennej CIRKULA .

Kierunkowskazy na warsztaty. Fot. Patryk Grądys

BARTŁOMIEJ OLCZAKKoordynator działań konsultacyjnych w ramach projektu Bezpieczne Miasto - Inna Droga, członek Rady Programowej Fundacji Normalne Miasto - Fenomen, student gospodarki przestrzennej na Politechnice Łódzkiej. W Fundacji walczy z chaosem reklamowym,  a  przy  okazji  łączy  swoje  pasje  związane  z  tematyką  planowania przestrzennego oraz partycypacji społecznej.

4

się  innym  rodzajem  zabudowy.  Karolew  to osiedle  z  zabudową  wielorodzinną,  ciekawy przykład  blokowiska,  gdzie  na  osiedlowych uliczkach  samochody  rozwijają  zawrotne prędkości.  Na  Starym  Polesiu  mamy  do czynienia  z  gęstą  zabudową  śródmiejską, dominują  tu  kamienice,  a  ulice  należą  do najbardziej  niebezpiecznych.  Trzeci  obszar – Julianów, to z pozoru spokojne osiedle za-budowy  jednorodzinnej  z  dużym udziałem terenów zielonych,  jednak panem  i władcą jest tutaj pędzący i parkujący, gdzie popad-nie  samochód.  Każdy  z  obszarów ma  inny charakter,  dzięki  czemu  w  projektach mo-gły  zostać  pokazane  różnorodne  metody wprowadzania  uspokojenia  ruchu w  zależ-ności od uwarunkowań. 

W okresie od 10 lipca do 31 sierpnia zorgani-zowaliśmy 6 spotkań konsultacyjnych, tj. po 2 na każdym ze wskazanych łódzkich osiedli. Na potrzeby tej publikacji posłużymy się przykła-dem Karolewa, który był pierwszym i pilotażo-wo realizowanym przez nas działaniem.

PRZYGOTOWANIA I PROMOCJAZanim  przeprowadziliśmy  warsztaty,  mu-sieliśmy się w naszym zespole odpowiednio przygotować.  Zaczęliśmy  od  poznania  osób, 

z  którymi powinniśmy porozmawiać. W  tym celu  wykonaliśmy  tzw.  mapowanie  intere-sariuszy,  czyli  określiliśmy  odbiorców  na-szych działań. Wśród nich znaleźli się przede wszystkim  mieszkańcy  (bo  to  oni  przecież najlepiej  znają  obszar,  którego  dotyczyły warsztaty),  osoby  prowadzące  różnego  ro-dzaju  działalność  lub  reprezentujące  insty-tucje  zlokalizowane  na  obszarze  (właściciele sklepów,  pracownicy  bibliotek,  spółdzielnie mieszkaniowe, kluby osiedlowe, rodzice dzie-ci uczęszczających do przedszkola, przychod-nie  itd.),  a  także  przedstawiciele  Rad  Osie-dla,  lokalnych  NGO,  Policji,  Straży  Miejskiej, Zarządu Dróg  i Transportu, mediów, a także osoby  zainteresowane  obszarem  i  bezpie-czeństwem ruchu drogowego w mieście.

Jednak  samo  określenie  interesariuszy  nie wystarczy,  trzeba  przecież  się  z  nimi  skon-taktować  i  przekazać  informację  o  orga-nizowanym  spotkaniu.  Aby  dotrzeć  do  jak największej  liczby  odbiorców,  wybraliśmy różne  metody  informowania.  Rozdaliśmy łącznie  1000  ulotek,  rozwiesiliśmy  20  plaka-tów  (oczywiście  tylko w  legalnych  i  przezna-czonych do tego miejscach m.in. na klatkach schodowych  czy  w  bibliotece),  stworzyliśmy specjalne  wydarzenie  na  Facebooku  (około 150 osób zaproszonych). Ponadto informacje 

Inwentaryzacja, czyli jak wygląda obszar działań przed wprowadzanymi zmianami. Źródło: materiały Fundacji Fenomen.

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

5

TEM

PO-3

0 N

A O

SIEL

DU

o naszych wydarzeniach pojawiły się na pro-filach  portalu  Facebook  związanych  z  osie-dlem np. Osiedle Karolew – Retkinia Wschód (541  osób  lubiących  profil)  oraz Osiedle  Ka-rolew  (585  osób  lubiących  profil)  [dane  na dzień  6.01.2016  r.].  Oczywiście  informowa-liśmy  korzystając  także  z  naszych  fundacyj-nych  „kanałów”  tj.  profili  na  Facebook’u  czy strony  internetowej  projektu.  Nie  przepro-wadzilibyśmy akcji promocyjnej bez wsparcia lokalnych  jednostek,  tj.  Miejskiej  Biblioteki 

Publicznej,  gdzie  rozwieszono  plakaty  oraz rozdawano  ulotki  czytelnikom  czy  Parafii Chrystusa Króla, która podczas ogłoszeń pa-rafialnych  zachęcała  do  udziału  w  naszych wydarzeniach.  Ponadto  wysłaliśmy  maile z  zaproszeniem  do  wielu  jednostek  m.in. Rady Osiedla Karolew – Retkinia Wschód czy Poleskiego Ośrodka Sztuki – filia Karolew. 

Przed  samym  spotkaniem  uruchomiliśmy również ankietę  internetową, by poznać po-trzeby tych osób, które na spotkaniu pojawić się nie mogły. 

Bardzo  istotny  był  również  wybór  miejsca spotkania.  Przede  wszystkim  zależało  nam, aby  znajdowało  na  terenie,  którego  miało dotyczyć  spotkanie.  Jednocześnie  szukali-śmy  miejsca  możliwie  najbardziej  dostęp-

nego  oraz  przyjaznego,  czyli  znajdującego się w  najbliższym  sąsiedztwie.  Do  tego  celu najbardziej  nadawały  się  takie  lokalizacje jak  szkoła,  biblioteka,  ośrodek  kultury  czy inne ogólnodostępne  instytucje. Wybraliśmy Miejską Bibliotekę Publiczną. Mając określo-ne  miejsce  spotkania  mogliśmy  wyznaczyć termin,  najdogodniejsze  wydawały  się  być godziny popołudniowe w tygodniu, po godzi-nach pracy, czyli po godzinie 16.

UWARUNKOWANIAChcąc  jak  najlepiej  przygotować  się  do  roz-mowy z mieszkańcami osiedla, wyruszyliśmy w  teren,  by  doświadczyć  na  własnej  skórze problemów  komunikacyjnych  tego  obszaru. Na podstawie wizji lokalnej przygotowaliśmy analizy różnych uwarunkowań na Karolewie. Co  to  znaczy?  Opracowaliśmy  m.in.  mapę przedstawiającą diagnozę stanu istniejącego, gdzie zaznaczyliśmy dostępność komunikacji publicznej,  parkingi  dzikie  i  zorganizowane, sygnalizację świetlną, ulice jednokierunkowe, przejścia dla pieszych, a także generatory ru-chu, czyli najważniejsze usługi itd.

Inne  mapy  przedstawiały  uzbrojenie  w  in-frastrukturę  drogową,  a  także  statystyki  do-tyczące  lokalizacji  wypadków  oraz  zdarzeń drogowych  i  ich  przyczyn  (źródło:  www.se-

Wizualizacja proponowanych zmian. Źródło: materiały Fundacji Fenomen.

6

wik.pl).  Przygotowaliśmy  również  analizy stanu  projektowanego,  gdzie  zaznaczyliśmy planowane  i  realizowane  inwestycje. Skorzy-staliśmy  także  z  miejskiej  mapy  własności opracowanej  na  potrzeby  Budżetu  Obywa-telskiego  (dostępna na  stronie www.budzet.dlalodzi.info/mapa),  która  była  źródłem  in-formacji  o  tym,  gdzie  możemy  lokalizować nasze  działania  (tylko  na  terenach  należą-cych do miasta). Na potrzeby projektu prze-analizowaliśmy także mapę akustyczną Łodzi (www.akustyczna.mapa.lodz.pl),  która  była źródłem  informacji  o  przekroczeniach  do-puszczalnego poziomu dźwięku wywołanego przez komunikację na Karolewie. Korzystając z własnych  doświadczeń  i  analizy wniosków z Budżetu Obywatelskiego stworzyliśmy listę orientacyjnych  kosztów  inwestycji,  tj.  wyce-

ny  za  wymalowanie  przejścia  dla  pieszych , zamontowanie  mini-ronda  z  prefabrykatu, gruntowny remont chodnika na odcinku 100 m czy budowa sygnalizacji świetlnej. 

SCENARIUSZRównież do rozmowy trzeba było się przygo-tować. Chcąc uzyskać  jak najwięcej  informa-cji,  przygotowaliśmy scenariusz  takiego  spo-tkania  (dostępny w dalszej części publikacji). Zapisaliśmy tam podstawowe informacje do-tyczące  sposobów  oraz metod  prowadzenia spotkań  konsultacyjnych.  Opracowanie  ta-kiego scenariusza miało na celu wyznaczenie punktów  ramowych  i  określenie  wszystkich informacji,  które  należy  przekazać w  trakcie spotkania.  Oczywiście  treść  komunikatów, była na tyle elastyczna, by mogła być indywi-

Wizualizacja proponowanych zmian. Źródło: materiały Fundacji Fenomen.

Uwagi mieszkańców notowane na bieżąco. Źródło: materiały Fundacji Fenomen.

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

7

TEM

PO-3

0 N

A O

SIEL

DU

dualnie dostosowywana do potrzeb poszcze-gólnych  warsztatów.  Efekty  naszej  pracy skonsultowaliśmy z metodologiem, który po-mógł nam uatrakcyjnić  zajęcia  i  dostosować je do pracy z mieszkańcami.

PIERWSZE SPOTKANIE 16  lipca  2015  r.  (czwartek)  w  godz.  18-20 w  Miejskiej  Bibliotece  Publicznej  Łódź-Po-lesie  Filia nr 12 odbyło  się pierwsze  spotka-nie  konsultacyjne na Karolewie. Wydarzenie skierowane  było  do mieszkańców,  interesa-riuszy, władz miasta oraz osób zainteresowa-nych działalnością Fundacji Fenomen.

Głównym  celem  pierwszego  spotkania  było wspólne  zdefiniowanie  podstawowych  pro-blemów  występujących  na  osiedlu  oraz określenie  potrzeb  i  oczekiwań  związanych z bezpieczeństwem różnych grup odbiorców. Istotne  było  dla  nas  prowadzenie  konstruk-tywnej dyskusji, polegającej na wymianie po-glądów i zapoznanie z opiniami innych osób.

W trakcie warsztatów uczestnicy zostali poin-formowani o wynikach przygotowanych przez nas analiz. Spotkanie miało również charakter edukacyjny,  dlatego  uczestniczy  warsztatów otrzymali  porządny  zastrzyk  wiedzy  na  te-mat różnych form uspokojenia ruchu i innych metod  zapewniających  bezpieczeństwo  na osiedlach. Na spotkaniach, pod okiem przed-stawiciela  ZDiT,  wspólnie  szukaliśmy  miejsc, które wymagają uwagi czy interwencji. Zajęcia opierały się na pracy w grupach. Każda grupa korzystała z map z zaznaczonymi budynkami, ulicami,  chodnikami,  drzewami.  Uczestnicy spotkania proszeni byli o wskazanie obszarów problemowych,  a  także  pozytywnie  odbiera-nych  przestrzeni  –  uznawanych  za  bezpiecz-ne. Zbieraliśmy wszystkie opinie, uwagi, zano-towaliśmy sugestie i propozycje w kontekście zmiany  organizacji  ruchu  i  poprawy  bezpie-czeństwa w okolicy.  To mieszkańcy  zdecydo-wali o wyborze bezpiecznych rozwiązań, które usprawniłyby poruszanie się po ich osiedlu.

W MIĘDZYCZASIE...Podczas  dwutygodniowej  przerwy  między warsztatami dokonaliśmy  szczegółowej  ana-lizy zgłoszonych uwag (w tym opracowaliśmy wyniki ankiet wypełnionych przez mieszkań-ców osiedla, dotyczących bezpieczeństwa na obszarze) oraz stworzyliśmy na tej podstawie 

Mieszkańcy podczas spotkań oraz wypeł-niając ankiety zwracali uwagę na nastę-pujące niedogodności:

• nierówne chodniki,• zaparkowane samochody ograniczające 

dostępność do chodników na osiedlu,• samochody parkujące na trawnikach,• bariery dla osób z niepełnosprawnością,• braki w chodnikach – dzikie przejścia,• zbyt wąskie perony przystanków 

tramwajowych,• niebezpieczne i niedogodne dojścia 

do przystanków,• miejsca, gdzie oznakowanie poziome 

i pionowe nie jest widoczne,• zły stan techniczny i brak ciągłości 

infrastruktury rowerowej.

Sugestie mieszkańców zawarte w ankietach:

• zamontowanie progów zwalniających,• wydzielenie miejsc parkingowych,• otoczenie wszystkich chodników 

słupkami – szczelnie,• rekultywacja trawników,• wymiana chodników,• wygodne dojścia do autobusów,• więcej nasadzeń,• poprawa jakości zieleni,• zrezygnowanie z montowania 

sygnalizacji świetlnej na przejściach  dla pieszych,

• wprowadzenie strefy tempo-30 na całym obszarze zamiast ograniczenia  do 40 km/h,

• uniemożliwienie parkowania  na skrzyżowaniach,

• zamontowanie poduszek berlińskich,• wydzielenie dróg rowerowych.

Część  uwag  zgłoszonych  przez  mieszkań-ców dotyczyła  jakości  nawierzchni  lub  była wskazaniem miejsc,  gdzie  coś można prze-budować,  np.  położyć  fragment  chodnika. W  naszym  projekcie  mogliśmy  jedynie  za-proponować  nową  organizację  ruchu  na istniejącym  układzie  drogowym,  bez  prze-budowy.  Natomiast  sugestie  nasadzeń, utworzenia  chodników  i  innych  rozwiązań niebędących  organizacją  ruchu  zostały przekazane zarządcy dróg.

8

koncepcje  zmiany  organizacji  ruchu.  Propo-nowane przez nas rozwiązania miały na celu uspokojenie  ruchu  na  Karolewie,  przy  nie-wielkich  nakładach  finansowych  w możliwie krótkim  czasie.  Staraliśmy  się więc,  aby  roz-wiązania na poszczególnych ulicach nie były kosztowne i długotrwałe w przygotowaniu. 

DRUGIE SPOTKANIE Kolejne  spotkanie  odbyło  się  dwa  tygodnie później,  czyli  30  lipca  (czwartek), w godz.  18-20 w tym samym miejscu. Podczas spotkania nasz  zespół  przedstawił  propozycje  zmian stworzonych na podstawie materiału z pierw-szego spotkania, a także ankiet oraz uwag zło-żonych  pisemnie.  Przedstawiony  projekt  stał 

się  podstawą  dalszej  dyskusji  z  mieszkańca-mi nad możliwościami wprowadzenia  zmian, które  poprawią  bezpieczeństwo  na  drogach Karolewa.  Celem  wydarzenia  była  konstruk-tywna  dyskusja  nad  zaplanowanymi  rozwią-zaniami,  a  także  zebranie  opinii  i  uwag  do projektu.  Staraliśmy  się  również  uświadomić mieszkańców,  że  mają  wpływ  na  otaczającą przestrzeń i możliwość wprowadzenia swoich pomysłów w życie poprzez zgłaszanie  ich czy to do budżetu obywatelskiego, czy też w trak-cie innych form konsultacji społecznych.

EFEKTY

W wyniku przeprowadzonych spotkań konsul-tacyjnych  z  mieszkańcami  stworzono  doku-mentację  projektową,  którą  bezpłatnie  prze-kazano Zarządowi Dróg i Transportu w Łodzi. 

Dalsza współpraca z Urzędem Miasta wiązała się z koniecznością wprowadzenia poprawek do  projektu  – w  niektórych miejscach  zmie-niono  zaproponowane  pierwotnie  rozwią-zania  na  inne,  zachowując  jednak  ich  efekt –  zwiększenie  bezpieczeństwa,  poprawę  wi-doczności  na  skrzyżowaniach  czy  ułatwienie poruszania się pieszo.

Od połowy  grudnia  2015  r. możemy  cieszyć się pierwszym efektem naszych warsztatów – nową organizacją ruchu na osiedlu Karolew, gdzie  wprowadzono  ograniczenie  prędko-ści  do  30km/h  oraz  strefę  skrzyżowań  rów-norzędnych.  Wierzymy,  że  przeprowadzo-ny  przez  nas  proces  konsultacyjny  projektu uspokojenia  ruchu  na  jednym  z  łódzkich osiedli  wpłynął  na  wyższą  świadomość  zna-czenia aktywności  społecznej przy  jednocze-snym zwiększeniu poczucia sprawczości.

Realizowany projekt. Źródło: materiały Fundacji Fenomen.

Realizowany projekt. Źródło: materiały Fundacji Fenomen.

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

9

TEM

PO-3

0 N

A O

SIEL

DUNa obszarze całego osiedla Karolew wprowadzono strefę tempo-30. Na skrzyżowaniach

publicznych dróg wewnątrzosiedlowych zlikwidowano przejazdy z  pierwszeństwem i wprowadzono skrzyżowania równorzędne. Jednak propozycja nie ograniczyła się tylko do postawienia nowych znaków, zaprojektowano również rozwiązania uniemożliwiające przekraczanie dozwolonej prędkości oraz porządkujące funkcje ulicy.

Najważniejszym  rozwiązaniem,  poza  skrzyżo-waniami  równorzędnymi,  jest  wprowadzenie tzw. trasowania. Polega to na tym, że tor jazdy pojazdów  nie  jest,  tak  jak  to  było  dotychczas, długą prostą linią, ale jest urozmaicony. Szero-kie pasy ruchu w połączeniu z długimi odcinka-mi prostymi, prowokują kierowców do szybszej jazdy. Trasowanie wręcz przeciwnie. Szerokości pasów  ruchu  na  niektórych  ulicach  Karolewa zostały  sprowadzone  do  wartości  bliskich  mi-nimalnym  dozwolonym  na  drogach  tej  klasy. W  przypadku  Karolewa  były  to  drogi  lokalne, a  na  nich  szerokość  pasa  ruchu  może  wyno-sić,  dla  ruchu  uspokojonego,  minimalnie  2,5 m. Więcej  informacji na ten temat znajduje się w  pierwszym  numerze  „Funkcje  ulicy”.  Dzięki zwężeniu pasów ruchu, na  „odzyskanej”  części jezdni, można było wprowadzić pasy postojowe dla  samochodów,  a  na  fragmencie  ul.  Braty-sławskiej, pas  ruchu dla  rowerów. Pasy posto-jowe  umieszczono  po  obu  stronach  ulic,  aby wprowadzić  trasowanie  (ul.  Wróblewskiego). W celu przeciwdziałania parkowaniu na trawni-kach i chodnikach w przyszłości, tak jak to jesz-cze  niedawno  miało  miejsce,  zaproponowano zastosowanie  ograniczników  parkowania  na chodnikach oraz nasadzenia z krzewów ozdob-nych na trawnikach. 

Na  ulicach,  na  których  nie  było  możliwości wprowadzenia  trasowania  ani  zwężenia  pa-sów  ruchu,  zostały  zastosowane  tak  zwane poduszki berlińskie – progi zwalniające, będą-ce gotowymi elementami (prefabrykatami) wy-konanymi z tworzywa sztucznego, które egze-kwują przestrzeganie dozwolonej prędkości od kierowców  samochodów  osobowych,  ale  nie utrudniają  poruszania  się  pojazdów  o  więk-szym rozstawie kół, np. autobusom i śmieciar-kom (ul. Karolewska, ul. Bratysławska).

W sytuacji, w której nie można było uzyskać traso-wania  poprzez  wyznaczanie  pasów  postojowych ani zastosować poduszek berlińskich, np. ze wzglę-du na to, że na drogach dojazdowych do szpitali, nie można  sytuować  progów, wprowadzono wy-sepki rozdzielające pasy ruchu (ul. Wileńska).

Zaprojektowane  zostały  brakujące  przejścia dla pieszych, m.in. w rejonie pętli tramwajowej i na ul. Karolewskiej w rejonie ul. Norwida, nie-stety nie wszystkie zostały zrealizowane.

Po  wschodniej  stronie  ul.  Bratysławskiej,  po-między ul. Wileńską a ul. Wróblewskiego, wy-dzielono  pas  rowerowy.  Po  drugiej  stronie oraz na pozostałych odcinkach tej ulicy, a tak-że  ul.  Karolewskiej  i  Wróblewskiego  zostały zastosowane  tzw.  sierżanty  rowerowe,  czyli oznakowania  poziome  stosowane  w  sytuacji, gdy  nie  wytycza  się  odrębnej  przestrzeni  dla cyklistów.  Celem  tych  oznaczeń  jest  zwróce-nie  uwagi  kierowców  i  spowodowanie,  aby odsunęli  się  od  prawej  krawędzi  jezdni  zo-stawiając  miejsce  dla  rowerzystów,  którzy  są częstymi  użytkownikami  drogi.  Na  podstawie danych  zebranych  podczas  Europejskiej  Ry-walizacji  Rowerowej  2014  określono,  że  ul. Wróblewskiego, ul. Karolewska i ul. Bratysław-ska stanowią popularne szlaki komunikacyjne rowerzystów.  Ponadto  zaproponowano  po-łączenie  osiedla  z  istniejącą  drogą  rowerową na  ul.  Bandurskiego  poprzez  wytyczenie  na istniejących  szerokich  lub  mało  uczęszcza-nych  chodnikach  ciągów  pieszo-rowerowych i  umożliwienie  wjazdu  na  nie  poprzez  miej-scowe  obniżenie  krawężników  (rejon  ulic  Ka-rolewskiej  i  Krzemienieckiej  oraz  zakończenie ul.  Wygodnej).  Taki  zabieg  będzie  skutkował łatwiejszym dostępem drogi  rowerowej na al. Bandurskiego  dla mieszkańców  osiedla  Karo-lew.  Ponadto,  na  etapie  projektowania,  pro-ponowane  było  wyłączenie  (budzącej  wiele kontrowersji) sygnalizacji świetlnej lub urucha-mianie jej jedynie na czas przejazdu tramwaju na dwóch skrzyżowaniach – ul. Bratysławskiej i ul. Wróblewskiego oraz ul. Bratysławskiej i ul. Wileńskiej. Pomimo wielu próśb mieszkańców i  znikomego  ruchu  samochodowego,  Zarząd Dróg i Transportu nie jest skłonny do wyłącze-nia nowo zamontowanej sygnalizacji świetlnej.

Ostateczny  projekt  dostępny  jest  na  stronie www.innadroga.dlalodzi.info.

JOANNA MIECZNIKOWSKAAbsolwentka  kierunku  Architektura  i  Urbanistyka  Politechniki  Łódzkiej. Doświadczenie zawodowe zdobywa w pracowniach architektonicznych i urba-nistycznych. Z Fundacją Fenomen sympatyzuje od 2010 roku. Aktualnie w Fun-dacji zajmuje się projektami organizacji ruchu oraz wizualizacjami proponowa-nych rozwiązań. Od sześciu lat całoroczna rowerzystka.

AUTOR

10

Metody pracy w trakcie spotkań:• przekazywanie wiedzy przy użyciu 

prezentacji multimedialnej,• dyskusja grupowa,• udzielanie odpowiedzi na pytania 

zadawane przez uczestników spotkań,• praca warsztatowa.• Środki potrzebne 

do przeprowadzenia spotkań:• komputer i rzutnik multimedialny,• mapy osiedla, którego dotyczą spotkania,• materiały piśmienne (mazaki, kredki, 

długopisy itp.).

Scenariusz  pierwszego  spotkania  z mieszkań-cami z cyklu „Bezpieczne miasto – inna droga”.

CZĘŚĆ 1 – WPROWADZENIECzas  trwania  5-10  minut,  w  trakcie  których prowadzący  powinien  przedstawić  siebie i  organizatorów,  poinformować  o  celu  spo-tkania  oraz  jego  harmonogramie,  przeka-zać  informacje  dotyczące  zasad  panujących w trakcie konsultacji, odpowiedzieć na ewen-tualne pytania od uczestników.

UWAGA!• Należy pamiętać, że wszelkie uwagi i opi-

nie  uczestników  powinny  zostać  jak  naj-dokładniej zaprotokołowane. W tym celu najlepiej  wyznaczyć  jedną  z  osób  odpo-wiedzialnych za organizację spotkania do stworzenia dokładnych notatek. 

• Można  również  nagrać  całe  spotkanie. Jednak  w  tym  przypadku  należy  poin-formować  o  tym  uczestników  i  poprosić o wyrażenie zgody na nagrywanie. 

CZĘŚĆ 2 – DIAGNOZA OKOLICY, KTÓREJ DOTYCZY SPOTKANIE ORAZ SPOSOBY USPOKOJENIA RUCHU Czas  trwania 30-40 minut, w  trakcie których prowadzący powinien zaprezentować wyniki analiz dotyczących osiedla, na którym odby-wa się spotkanie. W tej części powinny zostać przedstawione  informacje  dotyczące  sposo-bów  związanych  z  poprawą  bezpieczeństwa i uspokojeniem ruchu.

UWAGA!• Przed rozpoczęciem prezentacji warto za-

dać  kilka  „rozgrzewkowych”  pytań  doty-czących obszaru, np. co się Państwu naj-bardziej  podoba  na  tym  osiedlu?  czego (jakiego typu miejsc) brakuje na osiedlu?

• Oprócz prezentacji multimedialnej warto również  przygotować  kilka  wydrukowa-nych map,  które  są wyświetlane  na  slaj-dach.  Ułatwi  to  uczestnikom  zapoznanie się z materiałami. 

PrzerwaCzas  trwania  5-10  minut,  w  trakcie  których uczestnicy  mogą  poczęstować  się  kawą  lub herbatą,  czymś słodkim.  Jest  to  czas pozwa-lający  również  na  przearanżowanie  miej-sca, w którym odbywa się spotkanie. Można wtedy  dostosować  liczbę  stolików  do  liczby uczestników,  aby  praca  w  grupach  przebie-gała w komfortowych warunkach.

CZĘŚĆ 3 – WARSZTAT Czas  trwania  40-50  minut.  Należy  podzielić uczestników  warsztatu  na  mniejsze  grupy, 

SCENARIUSZE SPOTKAŃ Z MIESZKAŃCAMI Z CYKLU „BEZPIECZNE MIASTO – INNA DROGA”

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

11

TEM

PO-3

0 N

A O

SIEL

DU

w  celu  ułatwienia  dyskusji  i  każdej  z  grup przydzielić moderatora. W  każdym  z  zespo-łów  prowadzący  powinien  zapoznać  uczest-ników z mapą, na której mają być nanoszone różne  pomysły  nowych  rozwiązań  dotyczą-cych bezpieczeństwa. W zasadniczej fazie tej części  uczestnicy  mają  za  zadanie  zgłaszać aktualne  problemy  występujące  na  danym terenie,  mówić  o  dobrych  rozwiązaniach, które  można  powtórzyć  też  w  innych  miej-scach, przekazywać swoje pomysły związane z uspokojeniem ruchu na osiedlu. 

UWAGA!• Warto  zapytać  uczestników  spotkania, 

czy wszystkie oznaczenia na mapie zasad-niczej  są  czytelne  i  zrozumiałe.  Jeśli  nie, należy udzielić dodatkowych informacji. 

• Dobrze  jest  przygotować  wcześniej  ze-staw  pytań,  które  pozwolą  kontrolować dyskusje  i  pozyskanie  wszystkich  nie-zbędnych  informacji.  Możemy  poprosić 

np. o wskazanie niebezpiecznych przejść dla  pieszych,  skrzyżowań  ze  słabą  wi-docznością, miejsc niedostosowanych dla osób starszych czy rodziców z dziećmi.

• Należy  pamiętać,  by  oprócz  problemo-wych  obszarów,  poprosić  uczestników 

o wskazanie przestrzeni odbieranych po-zytywnie, czyli  takich, w których czują się bezpiecznie.  Pozwoli  to  na  lepsze  zrozu-mienie  standardu,  jakiego  oczekują  od danego obszaru.

CZĘŚĆ 4 – ZAKOŃCZENIE Czas trwania 5 minut, w trakcie których pro-wadzący  dziękuje  za  uczestnictwo  w  spo-tkaniu,  zaprasza na drugie  spotkanie  i  prosi o wypełnienie ankiety ewaluacyjnej. 

UWAGA!• Dobrze  jest  przygotować  listę  obecności 

wraz  z  miejscem  na  uzupełnienie  przez uczestników  spotkania  adresu  email  lub numeru telefonu, co ułatwi późniejsze in-formowanie o kolejnych spotkaniach oraz postępach projektu.

• Celem  ankiety  ewaluacyjnej  jest  pozy-skanie informacji zwrotnych od uczestni-

ków, dotyczących  sposobu prowadzenia spotkania  (np.  czy  treści  były  zrozumia-łe?  czy  informacja  o  spotkaniu  dotarła odpowiednio  wcześnie?  ewentualne  su-gestie  dla  organizatorów).  Ankieta  po-winna być anonimowa.

Uwagi do konkretnych miejsc na osiedlu zaznaczone na mapie. Fot. Patryk Grądys

12

Scenariusz drugiego spotkania z  miesz-kańcami z  cyklu „Bezpieczne miasto – inna droga”.

CZĘŚĆ 1 – WPROWADZENIE

Czas  trwania  5-10  minut,  w  trakcie  których prowadzący  przypomina  najważniejsze  in-formacje  dotyczące  siebie,  organizacji  i  celu spotkań,  informuje,  jaki  jest  porządek  tego spotkania  i  odpowiada na ewentualne pyta-nia od uczestników.

UWAGA!• Trzeba  mieć  na  uwadze,  że  nie  wszyscy 

obecni na drugim spotkaniu, uczestniczyli w  pierwszej  części warsztatów. W  związ-ku z tym na początku należy krótko pod-sumować,  co  zostało  ustalone  w  trakcie pierwszych warsztatów.

• Należy pamiętać, że wszelkie uwagi i opi-nie  uczestników  powinny  zostać  jak  naj-dokładniej zaprotokołowane. W tym celu najlepiej  wyznaczyć  jedną  z  osób  odpo-wiedzialnych za organizacje spotkania do stworzenia dokładnych notatek. 

• Można  również  nagrać  całe  spotkanie. Jednak  w  tym  przypadku  należy  poin-formować  o  tym  uczestników  i  poprosić o wyrażenie zgody na nagrywanie. 

CZĘŚĆ 2 – PRZEDSTAWIENIE OPRACOWANIACzas  trwania  5-10  minut,  w  trakcie  których prowadzący przedstawia efekty pracy.

UWAGA!• Projekt  powinien  być  przygotowany 

w  sposób  czytelny  i  zrozumiały  dla  każ-dego uczestnika. Warto skorzystać z  róż-nych  metod  obrazowania  rozwiązań,  tj. schematów, wizualizacji, fotomontaży. 

• Oprócz  prezentacji  multimedialnej  po-winno się przygotować kilka wydrukowa-nych map,  które  są wyświetlane  na  slaj-dach.  Ułatwi  to  uczestnikom  zapoznanie się z materiałami. 

• Należy  poinformować  uczestników  spo-tkania,  że  proponowane  przez  nas  roz-wiązania  nie  są  ostatecznym  projektem, lecz podstawą do dalszej dyskusji.

CZĘŚĆ 3 – ZEBRANIE OPINIICzas  trwania 30-40 minut, w  trakcie których prowadzący zachęca uczestników do wyraża-nia  opinii  na  temat  przygotowanych  propo-zycji  i  zbiera  dodatkowe  wypowiedzi,  które mogą się pojawić w trakcie spotkania.

UWAGA!• Dobrze  jest  przygotować  wcześniej  ze-

staw  pytań,  które  pozwolą  kontrolować dyskusje  i  pozyskanie  wszystkich  nie-zbędnych  informacji,  np.  czy  przedsta-wione  przez  nas  propozycje  rozwiązują problemy, o których mówiliśmy w trakcie 

WSPÓŁPRACA Z ZDITPlanując prace nad stworzeniem propozycji nowej  organizacji  ruchu  na  osiedlu,  posta-nowiliśmy  najpierw  nawiązać  współpracę z  Zarządem  Dróg  i  Transportu.  Wyszliśmy bowiem  z  założenia,  że  byłoby  nieuczciwie proponować  mieszkańcom  zmianę,  której zarządca  drogi  nie miałby  ochoty wdrożyć. Stąd podpisane porozumienie, na mocy któ-rego  my  zadeklarowaliśmy  przeprowadze-nie  spotkań  z  mieszkańcami,  zebranie  od nich opinii, zaś ZDiT miał pomóc w później-szym naniesieniu zmian, opracowaniu opty-malnego rozwiązania i co ważne – zabezpie-czyć w swoim budżecie środki na realizację.

Chcieliśmy  także  zsynchronizować  czaso-wo  realizację  naszego projektu  z  kończoną inwestycją  trasy W-Z  na  osiedlu.  To  nie  do końca  się udało  i  to nawet nie  z winy ZDiT czy naszej. Nie udało się też niestety nakło-nić ZDiT do odstąpienia od budowy kosztow-nej  i niepotrzebnej sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniach z ul. Wileńską czy Wróblew-skiego.  ZDiT wyszedł  z  założenia,  że  nawet jeśli błędem była decyzja o  jej montażu,  to i  tak musi powstać  i być uruchomiona, aby uniknąć  telefonów  mieszkańców  alarmują-cych o nieczynnej sygnalizacji.

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

13

TEM

PO-3

0 N

A O

SIEL

DU

poprzedniego spotkania? czy wpłyną one na wzrost bezpieczeństwa?

• Jeśli  uczestnicy  wyrażają  negatywne opinie  na  temat  proponowanych  roz-wiązań  prowadzący  powinien  poprosić o  uargumentowanie  oraz  zapropono-wanie alternatywy.

CZĘŚĆ 4 – ZAKOŃCZENIECzas  trwania  5-10  minut,  w  trakcie  których prowadzący  dziękuje  za  udział  w  spotkaniu oraz  informuje  i  zachęca  uczestników  do brania udziału w konsultacjach społecznych, wpływania  na  kształtowanie  przestrzeni  pu-blicznej. Prosi również o wypełnienie ankiety ewaluacyjnej.

UWAGA!• Dobrze  jest przygotować  listę obecności 

wraz  z miejscem  na  uzupełnienie  przez uczestników spotkania adresu email  lub numeru  telefonu,  co  ułatwi  późniejsze informowanie  o  kolejnych  spotkaniach oraz postępach projektu.

• Celem  ankiety  ewaluacyjnej  jest  pozy-skanie informacji zwrotnych od uczestni-ków, dotyczących sposobu prowadzenia spotkania  (np.  czy  treści  były  zrozumia-

łe?  czy  informacja  o  spotkaniu  dotarła odpowiednio  wcześnie?  ewentualne  su-gestie  dla  organizatorów).  Ankieta  po-winna być anonimowa.

Materiały potrzebne do realizacji warsztatów z mieszkańcami. Fot. Patryk Grądys.

Realizacja projektu. Źródło: materiały Fundacji Fenomen.

14

WARSZTAT I• Wybór obszaru (dokładne 

określenie granic); • Pozyskanie mapy do celów eduka-

cyjnych z łódzkiego ośrodka geodezji (bezpłatnie!);

• Wytypowanie zainteresowanych te-matem osób (mieszkańcy, właściciele sklepów, pracownicy pubów, restauracji, barów, nauczyciele ze szkoły, rodzice, kli-enci sklepów, klubów sportowych, dziel-nicowy, Straż Miejska, Rada Osiedla, Spół-dzielnia Mieszkaniowa, lokalnie działające organizacje pozarządowe, media,  Urząd Miasta);

• Przygotowanie i udostępnienie ankiet, na podstawie których można poznać proble-my danego obszaru;

• Wizja lokalna, aby dokładnie  poznać teren;

• Sprawdzenie uwarunkowań (infrastruktu-ralnych, prawnych, własnościowych);

• Wybór i rezerwacja miejsca warsztatów; • Przygotowanie ulotek, plakatów, za-

proszeń (zaprojektowanie, powielenie);

• Kampania informacyjna:• rozwieszenie plakatów (tylko w miejscach 

legalnych np. na klatce, na słupie ogłosze-niowym lub w sklepie  za zgodą właściciela),

• rozdanie ulotek (lub zostawienie w kios-ku, piekarni, kolekturze lotto),

• skontaktowanie się z zainteresowany-mi (szkoły, sklepy i inne wytypowane wcześniej instytucje czy osoby);

• Zaproszenie zainteresowanych osób (patrz wyżej);

• Przygotowanie prezentacji na warsztaty (przykładowe prezentacje do wykorzysta-nia są na stronie www.innadroga.dlalodzi.info);

• Zakup i/lub przygotowanie materiałów piśmiennych na spotkanie (długopisy, mazaki, czyste kartki);

• Przygotowanie listy obecności z miejscem na wpisanie przez uczestników spotkania adresu email lub numeru telefonu;

• Przygotowanie ankiety ewaluacyjnej, zwłaszcza jeżeli planowane są kolejne spotkania i chcemy uzyskać informację zwrotną od uczestników (przykładowa 

KOMPENDIUM

JAK PRZYGOTOWAĆ SAMODZIELNIE WARSZTATY?Organizacja spotkania dla mieszkańców osiedla, członków spółdzielni mieszkaniowej czy wybranej ulicy nie musi nastręczać kłopotów. Przedstawiamy listę rzeczy, które na-leży wykonać, aby z jak najmniejszym stresem i zdenerwowaniem zorganizować tego typu spotkanie. Zaznaczenie wszystkich punktów jako zrealizowane pozwoli przepro-wadzić dobre spotkanie z mieszkańcami. Na liście są nie tylko sprawy organizacyjne, ale także promocyjne. Zachęcamy do aktywności.

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

15

TEM

PO-3

0 N

A O

SIEL

DU

ankieta dostępna jest na stronie www.innadorga.dlalodzi.info);

• Przygotowanie cateringu (kawa, herbata, woda, kubeczki, coś słodkiego).

CO ZROBIĆ PRZED SAMYMI WARSZTATAMI:• przygotować rzutnik,• zgrać na pendrive prezentację,• naszykować materiały (mapy, mazaki, 

kredki itp.),• potwierdzić miejsce,• zrobić zakupy (spożywcze),• wyznaczyć osobę do robienia zdjęć,• wyznaczyć osoby do zapisywania uwag 

mieszkańców, • przygotować zaproszenia na kolejne 

spotkanie,• wydrukować mapy.

WARSZTAT II• Sporządzenie raportu z pierwszych 

warsztatów – zebranie i uporządkowanie uwag, opinii mieszkańców;

• Przeanalizowanie ankiety

dotyczące bezpieczeństwa;• Przygotowanie relacji i udostępnienie jej 

zainteresowanym (poprzez stronę, bloga, FB, stronę www Rady Osiedla,  emaile itp.);

• Zlecenie przygotowania projektu wraz z wizualizacją specjaliście; 

• Kampania informacyjna:• rozwieszenie plakatów,• rozdanie ulotek,• skontaktowanie się z interesariuszami,• skontaktowanie się z osobami obecnymi 

na pierwszym spotkaniu;• Przygotowanie prezentacji na warsztaty 

(przykładowa prezentacja znajduje się na stronie www.innadorga.dlalodzi.info);

• Przygotowanie materiałów na spotkanie (rzutnik, materiały papiernicze, prezenta-cja – jak wcześniej);

• Przygotowanie cateringu;• Przesłanie raportu po spotkaniu do ws-

zystkich zainteresowanych;• Przesłanie uwag/propozycji zmian po 

spotkaniu do ZDiT;• Monitorowanie, aż do momentu za-

kończenia realizacji.

Warsztaty. Fot. Patryk Grądys.

16

Bezpieczeństwo  ruchu drogowego  to nie tylko działania  infrastrukturalne, przebu-dowy,  znaki,  organizacja  ruchu.  To  także cały  wachlarz  narzędzi  marketingowych. Co  roku  słyszymy  o  akcjach  „bezpieczne święta”,  „bezpieczny  powrót  z  wakacji”, „akcja znicz”, „piłeś, nie jedź”... 

Część  z  tych  działań  skierowana  jest  do najmłodszych  uczestników  ruchu,  część do  kierujących  pojazdami.  Niestety  dość często  kampanie  takie  skupiają  się  na słabszych  uczestnikach  ruchu.  Policyjna 

akcja  „bezpieczny  pieszy”  polega  na  po-uczaniu  i  karaniu...  pieszych.  Są  jednak przykłady kampanii, które można z powo-dzeniem powielać  na  osiedlu  czy w  oko-licy  szkoły.  Są  skuteczne,  czasami  za-bawne, czasami szokujące  - ale zapadają w pamięć i pozwalają zastanowić się nad sensem przekazu.

Przykłady  takich  kampanii  oraz  instruk-cję  jak  samodzielnie  zorganizować  taką akcję promującą bezpieczeństwo ruchu  - przedstawimy w kolejnej publikacji.

W NASTĘPNEJ CZĘŚCI...

Katarzyna MikołajczykFundacja Normalne Miasto-Fenomen

AUTORZY Bartłomiej Olczak, Jakub Misiak, Joanna Miecznikowska, Hubert BarańskiREDAKCJA JĘZYKOWA Iwona SójkowskaFOTOGRAFIA NA OKŁADCE Patryk GrądysSKŁAD Patryk GrądysUTWÓR OPUBLIKOWANY na licencji niewyłącznej Creative Commons – Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0