Scenariusz lekcji

Klasa VIII szkoły podstawowej

TEMAT:

POLSCY PANCERNIACY WCZORAJ I DZIŚ – SPOTKANIE

Z ŻOŁNIERZEM „CZARNEJ DYWIZJI”. II WOJNA ŚWIATOWA

– SZLAKIEM 1 DYWIZJI PANCERNEJ GEN. STANISŁAWA MACZKA

Uwaga: na zajęcia można zaprosić żołnierza Wojska Polskiego (oficera lub podoficera) z „Czarnej

Dywizji” (11 Dywizji Kawalerii Pancernej) dziedziczącej tradycje 1 Dywizji Pancernej gen.

Stanisława Maczka. Mogą się one odbywać w szkole lub na terenie jednostki wojskowej. Termin zajęć

oraz osoba prowadząca zostaną wyznaczone na podstawie wcześniejszych ustaleń pomiędzy szkołą a

11 Dywizją Kawalerii Pancernej. Oficer lub podoficer przynosi na zajęcia wybrane elementy

wyposażenia indywidualnego żołnierza, które zostaną zaprezentowane uczniom podczas lekcji.

1. Cele lekcji:

Podczas lekcji uczeń:

1. zapamiętuje daty najważniejszych wydarzeń związanych z historią Polskich Sił Zbrojnych na

Zachodzie oraz 1 Dywizją Pancerną gen. Stanisława Maczka (l939 r. – utworzenie Rządu

Rzeczypospolitej na wychodźstwie, 1942 r. – utworzenie 1 Dywizji Pancernej na terenie

Wielkiej Brytanii, sierpień 1944 r. – bitwa pod Falaise, 28–29 października 1944 r. –

wyzwolenie Bredy);

2. utrwala pojęcia: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, 1 Dywizja Pancerna, wojska pancerne;

3. poznaje historię 1 Dywizji Pancernej i potrafi określić, do jakich zadań ją przeznaczano;

4. poznaje biografię gen. Stanisława Maczka;

5. poznaje zadania współczesnych żołnierzy Wojska Polskiego służących w „Czarnej Dywizji”,

dziedziczącej tradycje 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka;

6. zabiera głos w dyskusji;

7. stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków wydarzeń historycznych oraz formułuje wnioski.

W trakcie lekcji uczeń:

kształtuje postawę patriotyczną;

rozwija zainteresowania;

kształtuje kompetencje interpersonalne;

uczy się szacunku do munduru Wojska Polskiego oraz żołnierzy poległych w służbie

ojczyźnie;

zapamiętuje miejsce i czas omawianych wydarzeń historycznych;

poznaje podstawowe pojęcia dotyczące sztuki wojennej XX i XXI wieku;

przygotowanie do wystąpień publicznych.

Metody i formy pracy:

dyskusja, rozmowa moderowana

praca ze źródłami pisanymi oraz ikonograficznymi

rozmowa nauczająca

Czas:

godzina lekcyjna

2. Przebieg lekcji:

Wprowadzenie:

1. Nauczyciel wita uczniów. Przedstawia gościa, który poprowadzi lekcję – żołnierza „Czarnej

Dywizji” (11 Dywizji Kawalerii Pancernej)

2. Po powitaniu żołnierz zadaje uczniom kilka pytań wprowadzających, na przykład:

Czy kiedykolwiek słyszeliście o wojskach pancernych?

Z czym kojarzą się Wam wojska pancerne?

Następnie informuje ich, że lekcja będzie się składała z dwóch części. W pierwszej uczniowie

poznają niezwykle interesującą historię polskich żołnierzy z 1 Dywizji Pancernej oraz losy

ich dowódcy gen. Stanisława Maczka. Dywizji, która podczas II wojny światowej wzięła

udział w wielkiej bitwie stoczonej przez wojska pancerne pod Falaise na terenie Francji oraz

wyzwoliła spod niemieckiej okupacji holenderskie miasto Breda.

3. W drugiej części uczniowie dowiedzą się, jak wygląda współczesna służba w „Czarnej

Dywizji”, która jest kontynuatorką tradycji 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.

Najaktywniejsi uczniowie będą mogli w nagrodę przymierzyć hełm i kamizelkę kuloodporną

używane obecnie przez polskich żołnierzy.

Rozwinięcie:

1. Nauczyciel dzieli klasę na sześć grup, rozdaje uczniom materiały do zajęć (załączniki 1–6) i

prosi o zapoznanie się z nimi. Zachęca, aby zwrócili uwagę na informacje o najważniejszych

bitwach, a także cechach charakterystycznych gen. Maczka i jego żołnierzy.

Grupa 1 – zapoznaje się z biografią Stanisława Maczka z okresu, zanim został żołnierzem

Wojska Polskiego.

Grupa 2 – zapoznaje się z biografią Stanisława Maczka z okresu I wojny światowej

oraz dwudziestolecia międzywojennego.

Grupa 3 – zapoznaje się biografią Stanisława Maczka z okresu, gdy był generałem,

dowódcą 1 Dywizji Pancernej.

Grupa 4 – zapoznaje się z materiałem poświęconym Polskim Siłom Zbrojnym na

Zachodzie oraz 1 Dywizji Pancernej.

Grupa 5 – zapoznaje się z materiałem dotyczącym wyzwolenia Bredy.

Grupa 6 – zapoznaje się z materiałem poświęconym upamiętnianiu poległych żołnierzy

w Polsce i w Holandii.

2. Po 5 minutach, które uczniowie mają na przyswojenie wiadomości, nauczyciel przystępuje do

omawiania materiałów.

3. Na początek zadaje pytanie: kiedy powstała 1 Dywizja Pancerna?

4. Nauczyciel prosi, by uczniowie powiedzieli, w jakich okolicznościach powstały Polskie Siły

Zbrojne na Zachodzie.

5. Żołnierz uzupełnia wypowiedzi uczniów, informując ich o znaczeniu wojsk pancernych

na polach bitew II wojny światowej.

6. Żołnierz prosi uczniów, żeby opowiedzieli o poszczególnych etapach kariery Stanisława

Maczka. Uczniowie kolejno omawiają okresy od czasów młodości do zastania generałem.

7. Żołnierz pyta uczniów, jakie cechy posiadał generał Maczek? Za co lubili go koledzy w

klasie, a za co żołnierze?

8. Żołnierz pyta uczniów, czy chcieliby mieć takiego kolegę/dowódcę jak Stanisław Maczek?

9. Nauczyciel prosi uczniów grupy 5, aby pokazali fotografię archiwalną, którą otrzymali,

przedstawiającą mieszkańców Bredy cieszących się z wyzwolenia ich miasta przez Polaków.

Zachęca uczniów, aby opowiedzieli kolegom i koleżankom z klasy o roli Polaków

w wyzwoleniu miasta.

10. Żołnierz zadaje uczniom pytanie, czy byli kiedyś na cmentarzu wojskowym? Opowiada

o polskich żołnierzach pochowanych w Bredzie. Następnie pyta uczniów, jak Holendrzy

upamiętniają poległych żołnierzy 1 Dywizji Pancernej. W razie potrzeby uzupełnia ich

wypowiedzi, mówiąc o Memoriale Generała Maczka i tulipanie. Wyjaśnia, że Holandia słynie

z tulipanów, a ich nowe odmiany nazywane są oficjalnie na część osób, które odegrały ważną

rolę w jej historii.

Zakończenie:

1. Żołnierz mówi uczniom, że jest dumny z tego, że jego jednostka dziedziczy tradycje

1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. Wyjaśnia, skąd się wzięła nazwa „Czarna

dywizja” określająca 11 Dywizję Kawalerii Pancernej. Otóż jest to nawiązanie do czasów II

wojny światowej, a dokładnie do 1939 r., kiedy Niemcy nadali żołnierzom Maczka

przydomek „Czarna Brygada”, ze względu na charakterystyczne umundurowanie – czarne

skórzane kurtki i czarne berety.

2. Żołnierz zadaje uczniom kilka pytań, na przykład:

Czy wiesz, czym zajmują się żołnierze Wojska Polskiego?

Czy wiesz, w jakich misjach poza granicami państwa uczestniczyli polscy żołnierze?

Czy we współczesnych czasach żołnierze polscy oddają życie na polu walki? Tak jak

kiedyś żołnierze generała Maczka?

Żołnierz uzupełnia odpowiedzi uczniów. Wyjaśnia, że do najważniejszych zadań Wojska

Polskiego należy obrona granic państwa, udział w misjach NATO i Unii Europejskiej,

mających m.in. na celu zwalczanie terroryzmu na świecie oraz stabilizowanie obszarów

objętych konfliktami zbrojnymi, a także pomoc społeczeństwu podczas klęsk żywiołowych.

Informuje uczniów, że polscy żołnierze brali udział w misjach m.in. w Iraku i Afganistanie.

Niektórzy z nich zostali ciężko ranni, a w misjach w Iraku i Afganistanie poległo 66 polskich

żołnierzy (w Iraku – 22, w Afganistanie – 44).

3. Żołnierz informuje uczniów, że aby służyć w wojsku, należy mieć odpowiednią kondycję

fizyczną oraz specjalistyczną wiedzę. Prezentuje hełm i kamizelkę kuloodporną (ewentualnie

inne elementy wyposażenia indywidualnego żołnierza).

4. Uczniowie mogą przymierzyć hełm i kamizelkę, obejrzeć inne elementy wyposażenia

indywidualnego żołnierza. Żołnierz pomaga założyć i zdjąć hełm i kamizelkę. Odpowiada na

pytania uczniów dotyczące poszczególnych elementów wyposażenia.

5. Żołnierz dziękuje uczniom za aktywny udział w lekcji. Istnieje możliwość zrobienia zdjęcia

pamiątkowego z żołnierzem.

6. Na zakończenie nauczyciel podsumowuje lekcję.

7. Zadanie domowe (dla chętnych – na ocenę celującą): Napisz krótkie wypracowanie na temat:

Czy generał Stanisław Maczek może być wzorem dla współczesnych Polaków?

Autor: dr Anna Pastorek /a.pastorek@ron.mil.pl/

Załącznik 1.

Stanisław Maczek (1892–1994) – zanim został generałem….

Stanisław Maczek urodził się w 1882 roku w okolicach

Lwowa. Jego ojciec był prawnikiem.

Stanisław już w wieku chłopięcym wykazywał cechy

przywódcze. Świadczy o tym m.in. jedno ze zdarzeń,

które zapamiętano w rodzinie. Otóż „Staś”

zaokrętował trzech swoich młodszych braci: bliźniaka

Franciszka, młodszego Jana i najmłodszego Karola

na łódkę (rolę tę odgrywała stara wanna) i jako

kapitan zabrał ich w rejs po wezbranej roztopami

rzece.

Był lubiany przez kolegów za skromność, serdeczność,

pogodne usposobienie, żywy temperament

i koleżeńskość. Z natury był ciekawy ludzi i świata.

Nie od początku był zdecydowany zostać żołnierzem…

Wybrał studia na Wydziale Filozofii i Filologii Polskiej

na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie.

Miał talent do nauki języków obcych, co bardzo

przydało się w czasie II wojny światowej, kiedy

współpracował z aliantami – Anglikami i Francuzami.

Generał Stanisław Maczek (pierwszy od prawej) 1944 r.

Załącznik 2.

Stanisław Maczek (1892–1994) – zanim został generałem… żołnierskie losy…

Po latach wybitny polski generał Stanisław Maczek napisał

w swoich wspomnieniach: „Nie ja obrałem drogę wojskową

– ale wypadki same mnie wybrały”.

Gdy wybuchła I wojna światowa, a Polska była pod zaborami,

Stanisława Maczka powołano do służby w armii austriackiej.

Dzięki swojej sprawności fizycznej oraz zmysłowi taktycznemu

trafił do elitarnego pułku strzelców tyrolskich.

W listopadzie 1918 roku Maczek przybył do Polski. Niepodległa

ojczyzna potrzebowała dobrych żołnierzy. Maczek z radością

wstąpił do tworzonego Wojska Polskiego.

I wojna światowa i wojna polsko-bolszewicka ciężko

doświadczyły rodzinę Maczków. W walkach zginęli wszyscy trzej

bracia Stanisława.

Mimo ciężkich doświadczeń wojennych postanowił związać

swoje życie z wojskiem.

Kształcił się, żeby być jak najlepszym oficerem. Dbał także

o wyszkolenie swoich żołnierzy.

Jesienią 1938 roku objął dowództwo pierwszej wielkiej

jednostki zmotoryzowanej w Wojsku Polskim – 10 Brygady

Kawalerii.

Gdy we wrześniu 1939 roku wybuchła II wojna światowa Maczek

i jego żołnierze dzielnie bili się z Niemcami w obronie ojczyzny. Generał Stanisław Maczek w czołgu, 1944 r.

Załącznik 3.

Stanisław Maczek (1892–1994) – generał, dowódca 1 Dywizji Pancernej Zdolności przyszłego generała były zauważalne na długo przed

wybuchem wojny… W 1931 roku. generał brygady Franciszek

Kleeberg pisał o pułkowniku Maczku: „(…) ma naturalny dar

dowodzenia i zmysł taktyczny. (…) Zdrowy, silny i

niezmordowany. Zawsze ochoczy. Doskonały wychowawca i

szkoleniowiec. Ludzie lgną do niego (...)”.

W dniach 8–22 sierpnia 1944 roku 1 Dywizja Pancerna,

dowodzona przez generała Stanisława Maczka, u boku

Kanadyjczyków i Amerykanów wzięła udział

w słynnej bitwie pod Falaise (Francja).

Dowódca kanadyjskiej 1 Armii był pod wrażeniem waleczności

Polaków pod Falaise: „1 Armia Kanadyjska jest bardzo dumna

z faktu, że Polska Dywizja Pancerna wchodzi w jej skład. Jeśli

w przyszłości wszyscy razem będziemy walczyć równie

zdecydowanie i tak dobrze jak obecnie – to świętowanie przez

nas wspólnie ostatecznego zwycięstwa na pewno nie ulegnie

dłuższej zwłoce”.

Pod Falaise 1 Dywizja Pancerna generała Maczka wzięła do

niewoli 150 niemieckich oficerów (w tym generała Otto

Elfeldta) i blisko 5500 szeregowych. Zniszczyła około 70

czołgów i 500 innych pojazdów mechanicznych, ponad 100 dział

i wiele innego sprzętu bojowego nieprzyjaciela.

Pod Falaise poległo 446 polskich żołnierzy, a 1500 zostało

rannych. Przez dwa dni i dwie noce polscy żołnierze walczyli

w ekstremalnie trudnych warunkach, odcięci od zaopatrzenia

i bez możliwości ewakuacji rannych, odpierali ataki

doborowych niemieckich dywizji pancernych SS. Generał Stanisław Maczek (po lewej stronie), 1944 r.

Załącznik 4.

II wojna światowa – Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie i 1 Dywizja Pancerna

Mimo zajęcia całego terytorium Rzeczypospolitej przez Niemcy i Związek Radziecki we wrześniu 1939 roku ani rząd polski, ani naczelne władze wojskowe nie podpisały aktu kapitulacji.

Klęska wrześniowa nie załamała Polaków. Już jesienią 1939 roku powstał we Francji rząd Władysława Sikorskiego – naczelne władze cywilne i wojskowe. Zaczęto tworzyć Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Po klęsce Francji w 1940 roku, polskie wadze przeniosły się do Wielkiej Brytanii, gdzie kontynuowano tworzenie Polskich Sił Zbrojnych.

W lutym 1942 roku utworzono w Wielkiej Brytanii 1 Dywizję Pancerną. Jej dowódcą został niezwykle szanowany przez żołnierzy generała Stanisław Maczek.

W specjalnym rozkazie wydanym przed bitwą pod Falaise generał Maczek napisał: „Po czterech latach jesteśmy znowu we Francji. Wyładowaliśmy się na wolnej ziemi francuskiej, by u boku Anglii i Ameryki bić się dla polskiej sprawy. (…) Jesteśmy dumni, bo przez pięć lat wojny nie załamaliśmy się i nie złożyliśmy broni. Przeciwnie, żmudną i wytrwałą pracą stworzyliśmy Dywizję Pancerną, pierwszą w historii naszej armii. Ta Dywizja staje dzisiaj na polu bitwy naprzeciw tych, którzy ogłaszali całemu światu, że przestaliśmy istnieć. (…) Żołnierz bije się o wolność wielu narodów – ale umiera tylko dla Polski. Wierzymy wszyscy, że z trudu naszego i znoju Polska powstanie by żyć!”.

Załącznik 5.

„Dziękujemy Wam Polacy” – Wyzwolenie Bredy (28–29 października 1944 r.)

Po bitwie pod Falaise 1 Dywizja Pancerna zdobyła

wielką popularność, wyzwalając spod okupacji

niemieckiej kolejne miasta w Belgii i Holandii. Polscy

żołnierze oswobodzili m.in. belgijskie miasta Ypres i

Gandawę.

W dniach 28–29 września stoczyli ciężkie walki

z Niemcami, aby wyzwolić holenderskie miasto Breda.

Gdy wkroczyli do miasta, byli entuzjastycznie witani

przez mieszkańców Bredy. „Istny karnawał – wspominał

generał Maczek – ulice zapchane wiwatującymi

mieszkańcami, kwiaty i festyny, a wystawy sklepów

oblepione napisami w języku polskim „Dziękujemy

Wam Polacy”.

Mieszkańcy wyzwalanych miast cenili generała Maczka

za to, że podczas walk unikał zbędnych strat w ludziach

i starał się w miarę możliwości oszczędzić same miasta

– ich zabudowania mieszkalne i zabytki.

Po zakończeniu II wojny światowej i przejęciu w Polsce

władzy przez komunistów, żołnierze Polskich Sił

Zbrojnych na Zachodzie nie mogli wrócić do swojej

ojczyzny. Wielu żołnierzy generała Maczka osiedliło się

w Holandii i założyło tam rodziny.

Załącznik 6.

Holandia pamięta o generale Maczku… Zawsze pamiętaj o poległych żołnierzach

Na trzech cmentarzach w Bredzie spoczywają polscy żołnierze

z 1 Dywizji Pancernej, którzy polegli, wyzwalając Holandię spod

niemieckiej okupacji.

Generał Stanisław Maczek dożył sędziwego wieku. Zmarł w 1994 roku

w wieku 102 lat w Wielkiej Brytanii. Jego ostatnim życzeniem było,

aby zostać pochowanym wraz ze swoimi żołnierzami na cmentarzu

w Bredzie… Jego życzenie zostało spełnione.

Holendrzy uhonorowali pamięć o polskim generale i jego żołnierzach,

nadając imię „Generał Stanisław Maczek” nowej odmianie tulipana,

oczywiście w barwach biało-czerwonych, nawiązujących do polskiej flagi

i barw miejskich Bredy, która do dzisiaj jest wdzięczna Polakom za

wyzwolenie.

Z okazji przepadającej w 2019 roku 75-rocznicy wyzwolenia przez

Polaków Bredy, powstaje w tym mieście Memoriał Generała Maczka.

Koszt jego budowy wynoszący 1,5 mln euro pokryły holenderskie władze

oraz darczyńcy, chcący w ten sposób podziękować polskiemu

generałowi za wyzwolenia miasta w 1944 roku.

Wiele rodzin poległych żołnierzy nigdy nie było na ich grobach,

znajdujących się daleko poza granicami Polski.

Pamiętajmy, aby odwiedzać groby żołnierzy, którzy zginęli, walcząc

o wolność Polski. Być może w Twoim mieście także znajdują się takie

groby…