Teknik resim 520 tc0014

T.C.MİLLİEĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEKİEĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİVEİKLİMLENDİRME

ÖLÇÜLENDİRME VE PERSPEKTİF

ANKARA 2007

1

Milli Eğitim Bakanlığıtarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılıKararıile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındakademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretimprogramlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelikgeliştirilmişöğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmekve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındauygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılmasıönerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerindenulaşılabilirler.

Basılmışmodüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarakdağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığındasatılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGİRİŞ.......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ– 1 ..................................................................................................31. ÖLÇÜLENDİRME ..............................................................................................................3

1.1. Ölçülendirmenin Gereği ve Önemi...............................................................................31.2. Ölçülendirme Kuralları................................................................................................. 31.3. Ölçülendirme Elemanları.............................................................................................. 6

1.3.1. Ölçü Sınır (Bağlama) Çizgisi.................................................................................61.3.2. Ölçü Çizgisi ...........................................................................................................71.3.3. Ölçü OklarıBiçimi ve Ölçüsü ...............................................................................91.3.4. Ölçü Rakamları....................................................................................................10

1.4. Ölçülerin Resim Üzerinde Dağılışı.............................................................................101.5. Resimlere Gerekli ve Yeterli Miktarda Ölçü Verme, Gereksiz Ölçü VermektenKaçınmanın Önemi ............................................................................................................17UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 19ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................21

ÖĞRENME FAALİYETİ-2................................................................................................... 222. PERSPEKTİFLER .............................................................................................................22

2.1. Perspektifin Tanımıve Uygulamaları.........................................................................222.1.1. İzometrik Perspektif.............................................................................................232.1.2. Eğik Perspektif ....................................................................................................25

UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 28ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................30

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 32CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................34KAYNAKÇA .........................................................................................................................35

İÇİNDEKİLER

ii

AÇIKLAMALAR

KOD 522GAZ017

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme

DAL/MESLEK Alan OrtakMODÜLÜN ADI Ölçülendirme ve Perspektif

MODÜLÜN TANIMITeknik Resim kurallarına ve standartlara uygun,ölçülendirme ve perspektif çizimi yapabilmek için gereklibilgileri içeren öğrenme materyalidir.

SÜRE 40 / 32

ÖN KOŞULGeometrik Çizimler ve GörünüşÇıkarma modüllerini almışolmak.

YETERLİKÇizimi yapılmış resimleri tekniğine uygun olarakölçülendirerek, üç görünüşü verilen parçaların perspektifresimlerini izometrik ve eğik olarak çizebilmek.

MODÜLÜN GENELAMACI

Modül eğitimini tamamladığınızda teknik resim uygulamaortamında çizilmiş resimleri, tekniğine ve kurallarınauygun olarak ölçülendirip perspektif çizimiyapabileceksiniz.

AMAÇLAR

1. Uygun çizim aletlerini kullanarak tekniğine vekurallara uygun ölçülendirme yapabileceksiniz.

2. Uygun cetvel ve takımlarıkullanarak perspektifçizimi yapabileceksiniz.

EĞİTİM-ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Teknik resim atölyesi/sınıf/ laboratuvar, 450 lik gönye, 600

lik gönye, T cetveli, pergel, kalem, açıölçer, silgi, şeffafbant.

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra,verilen ölçme soruları ve yaptığınız uygulamalarlakazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizideğerlendireceksiniz.Modül sonunda ise kazandığınız bilgi, beceri ve tavırlarıölçmek amacıyla öğretmen tarafından hazırlanacak ölçmearaçlarıile değerlendirileceksiniz.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞSevgili Öğrenci,

Teknik resim, alanıne olursa olsun tüm teknik elemanların iştarifi, işbölümü vegörsel anlatım yapabilmesi için kullandığıbir iletişim aracıdır. Resmin alanla ilgili tümçalışanlar tarafından anlaşılabilmesi için bazıkural ve standartlara ihtiyaç vardır. Teknikresim, kural ve standartlarıiçeren bir bütündür.

Teknik resmin üretim veya işplanında kullanılabilmesi için resmin üzerinde parçanınüretimi için gerekli tüm ölçülerin bulunmasıgerekir. Ayrıca parçanın 3 görünüşü yanındaperspektif görünüşün bulunması, üretimde kullanan kişilerin resim okuma anlayışınıçabuklaştırır.

Bu modül size, teknik resimde ölçülendirme ve perspektifler konusunda bilgi vebeceriler kazandıracaktır. Kazanacağınız beceriler, işhayatınız boyunca başarılıolmanızayardımcıolacaktır.

GİRİŞ

2

3

ÖĞRENME FAALİYETİ– 1

Çizimi yapılan resimlerin tekniğine ve kurallarına uygun olarak ölçülendirilmesiniyapabileceksiniz.

Farklıalanlarda (mimarlık, mühendislik vb.) faaliyet gösteren teknik elemanlaraait ölçülendirilmişresimleri inceleyerek ölçülendirme tekniklerini araştırınız.

Ölçülendirme konusunda kaynak taramasıyapınız. İnternetten ölçülendirilmişçizim araştırmasıyapınız. Topladığınız bu bilgileri raporlayınız. Hazırladığınız raporu sınıfta sununuz.

1. ÖLÇÜLENDİRME1.1. Ölçülendirmenin Gereği ve Önemi

Parçaların üretimi için gerekli değerlerin belli kurallara göre resme (görünüşlere)yansıtılmasıişlemine ölçülendirme denir.

Teknik resim kurallarına göre çizilen parça resimleri, sadece o parçanın şekli ile ilgilibilgi verir. Makine parçalarının imalatısırasında parça şeklini ifade eden görünüşbilgileriyetersiz kalır. Bunun yanısıra parçanın büyüklüğünü ve ebatlarınıifade eden bilgilere deihtiyaç duyulur. Bu amaçla parçaların yapımıiçin gerekli değerler, belirli kurallara göregörünüşler üzerinde gösterilerek ölçülendirme işlemi yapılır.

1.2. Ölçülendirme Kuralları

Ölçülendirilecek resmin herkes tarafından doğru anlaşılmasıiçin diğer konulardaolduğu gibi teknik resmin ölçülendirilmesi de belirli standartlara göre yapılır. İmalatıyapılacak iş parçasının herhangi bir tereddüde yol açmadan üretilebilmesi içinölçülendirmenin kurallarına göre yapılmasıgerekir. Ölçülendirme işlemi ve kurallarıaşağıdaverilmiştir.

Ölçülendirme elemanıolan rakamların yönü, alt ve sağ esas okumadoğrultularından okunacak şekilde yazılır. Yani resim kâğıdının alt ve sağtarafından yazılıp okunmalıdır (Şekil 1.1).

ÖĞRENME FAALİYETİ-1

AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

13

15

14

15

2020

17

10

9

11

15

Şekil 1.1 Ölçü rakamları; kural olarak ölçü çizgisinin üst ortasına, ölçü çizgisine paralel

konumda ve ölçü çizgisinin yaklaşık 1-2 mm açığına yazılır (şekil 1.2-3). Ölçüçizgisinin üzerindeki kısım, yeterli gelmediğinde ölçü rakamıölçü çizgisininuzantısıüzerine yazılmalıdır (şekil 1.4).

Şekil 1.2 Şekil 1.3 Şekil 1.4 Paralel ve ortak merkezli ölçü çizgileri, kaydırılmışolarak çizilir (şekil 1.5).

Ölçü çizgisi üzerindeki alan yeterli olmadığında, ölçü rakamıkılavuz birçizgiyle belirtilmelidir (şekil 1.6).

Şekil 1.5 Şekil 1.6

45

3

Ölçü rakamı

Ölçü sınır çizgisi

Ölçü çizgisi

Ölçü oku

Ölçü rakamı

Ölçü sınır çizgisi

Ölçü çizgisi

Ölçü oku2x

450

3

5

Artan paralel ölçülendirmede ölçü rakamları, ölçü sınır çizgisinin yakınınaparalel (şekil 1.7) veya ölçü sınır çizgisinin yakınına ve ölçü çizgisi üzerineaçıkça yazılır (şekil 1.8).

Doğrusal ölçüde uzunlukların ölçülendirilmesi (şekil 1.9) daki gibidir. Açıölçülerinin ölçülendirilmesinde, ölçü çizgileri koparılmadan yazı alanıdoğrultusunda yazılabilir (şekil 1.10 ). Yatay eksen sınır kabul edilerekrakamlar ölçü çizgisinin üst ortasına yazılır.


2015 250


1515

15 15

58°

41°74

°

70°

47°

43°

27°

6

Şekil 1.11

Şekil 1.12

1.3. Ölçülendirme Elemanları

1.3.1. Ölçü Sınır (Bağlama) Çizgisi

Bir ölçünün sınırını belirtmek amacıyla görünüştenuzatılan ilgili ölçü elemanına göre dik ve birbirine paralel, ölçüçizgisinden 1-2 mm taşan ince sürekli çizgilerdir (şekil 1.11).

Birbirini kesen çevre uzantıları, kesişme noktalarınıyaklaşık 1-2 mm geçecek kadar çizilir (şekil 1.12).

Köşe kavisleri gibi kısımlarda ölçü sınır çizgileri, bunlarınuzantılarının kesişme noktalarında olur (şekil 1.13).

15

Şekil 1.13 Ölçü sınır çizgileri, uzantılarıaçıkça görülebilir durumda olursa koparılabilir

(şekil 1.14).

10 18

Şekil 1.14 Sınır çizgileri, açıkollarıaçının tepesinden de uzatılarak çizilebilir (şekil 1.15).

Şekil 1.15

7

Özel çizimlerdeki daha kalın sürekli çizgilerin ölçü sınır çizgileri, dışölçüleriçin çevre çizgilerinin dıştarafında, iç ölçüler için iç tarafında çizilir (şekil1.16).

Şekil 1.16 Açıların ölçülendirilmesinde ölçü sınır çizgileri, açıkollarının uzantısında olur

(şekil 1.17).

Şekil 1.17 Birbirinden uzakta, aynıölçü ve biçimde bulunan elemanlar, müşterek bir ölçü

sınır çizgisiyle belirtilir (şekil 1.18).

Şekil 1.18 Ölçü sınır çizgileri, iki görünüşiçin ortak kullanılmamalı; tarama çizgilerine

paralel olmamalıdır (şekil 1.19).

Şekil 1.191.3.2. Ölçü Çizgisi

Ölçü çizgileri; görünüşler üzerindeki uzunluk, açıve yay ölçüleri gibi elemanlarınbüyüklük ve yerlerini belirten çizgilerdir. Ölçü çizgileri, ince sürekli çizgi olup duruma göreher iki ucu veya bir ucu ölçü oku ile ölçü sınır çizgisinde sona erer. Ölçü çizgisi çizilirkenaşağıdaki hususlara dikkat edilir:

Ø20

Paralelolmamalı

8

Uzunluk ölçü çizgisi; küçük resimlerde ölçü verilecek kenarın yaklaşık 8 mm,büyük resimlerde 10-12 mm uzağına, resme paralel olarak çizilir (şekil 1.20-24).

Eğer aynıkenardan ikinci veya daha fazla tekrarlanan ölçü çizgisi varsa, resminbüyüklüğüne göre birbirinden yaklaşık 8 veya 10-12 mm uzağa çizilir (şekil1.25).

..

.

.

Şekil 1.25 Açıölçüsü çizgileri, açının tepe noktasıve yayın merkezi etrafında daire yayı

olarak çizilir (şekil 1.26).120°

Şekil 1.26 Açıölçüleri 30° ye kadar, açıortaya yaklaşık dik ve düz bir çizgiyle çizilmelidir

(şekil 1.27).

Şekil 1.27 Koparılmışresimlerin çizimindeki ölçü çizgileri, koparılmadan çizilir (şekil

1.28).

Şekil 1 .20 Şekil 1 .21 Şekil 1 .22 Şekil 1 .23 Şekil 1 .24

30°

515

10

7,5

155

9

Şekil 1.28 Ölçü çizgileri, birbirleriyle ve diğer çizgilerle mecbur kalmadıkça kesiştirilmez.

Eğer kesişmişolarak çizilmek zorunlu ise ölçü çizgileri koparılmadan çizilir(şekil 1.29).

Şekil 1.29

1.3.3. Ölçü OklarıBiçimi ve Ölçüsü

Ölçü okları; ölçü çizgilerinin uçlarına konulan, ölçü çizgilerini sınırlayan ve ölçüleribelirleyen ölçü elemanıdır. Meslek dallarına göre birçok ölçü oku kullanılmaktadır.Bunlardan en fazla kullanılanıiçi dolu ikizkenar üçgen şeklinde olanıdır (a). Aşağıda bu okçeşitleri ve kullanıldığıyerler verilmiştir:

Ölçülendirme yapılacak bir resimde bütün oklar aynıbüyüklükte olmalı, resminbüyüklüğüne oranla standartşekli korumak şartıile ölçü oku da büyütülmelidir.

Şekil 1.30

15°

d2.5d x3x

10

Şekil 1.31

Ölçü oku, içi dolu ikizkenar üçgen şeklindedir. Üçgenin sivriliği 15°, uzunluğu oktaban yüksekliğinin 2.5 katıkadar olmalıdır. Pratikte ölçü oklarının kalınlığıx mm ise,uzunluğu 3x mm kadar alınır. Bir resimde ölçü oklarının büyüklükleri birbirine eşit olmalıdır(ekil 1.30).

1.3.4. Ölçü Rakamları

Ölçü rakamları, tip ve yükseklik olarak TS 10841’de tanıtılan B tipi dik yazıya uygunolmalıdır. Ölçülendirme kuralına göre alt ve sağesas okuma doğrultusundan bakarakokunacak şekilde, ölçü çizgisinin ortasına ve yaklaşık 1 mm uzağına yazılmalıdır. Ölçürakamıyüksekliği, çizimde kullanılan en genişçizginin 5-7 katıkadar olmalıdır (h=2.5-3.5).Genel olarak okun boyu kadar olabilir. Ölçü rakamları, kesinlikle çizgilerle kesilmeyecekşekilde yerleştirilmelidir.

1.4. Ölçülerin Resim Üzerinde Dağılışı

Teknik resimde ölçülendirmenin önemibüyüktür. Ölçüler, görünüşler üzerine kurallara uygunyerleştirilir. Aynıölçü, başka bir görünüşte verilmez.Bir cisim, kaç ölçü ile anlatılabiliyorsa o kadar ölçükonulur. Örneğin silindir, çap ve yükseklik olmaküzere iki ölçüyle açıklanabilir. Bundan fazla ölçükonulmamalıdır.

Teknik resmi çizilecek parçalar, çeşitligeometrik şekillerden meydana gelir. Ölçülendirmeyapılırken şekillerin birbiriyle olan konum ve boyutölçülerini, ana yüzeylere esas kenarlara veya eksenleregöre vermek gerekir. Bu konuyla ilgili açıklamalaraşağıda verilmiştir:

Kanal, çıkıntı, delik gibi ayrışekil elemanlarının iç ve dışşekil ölçüleri, birgörünüşte veya bir kesitte verilir. Birbirine olan ilişkilerine göre gruplandırılır.Şekil 1.31’de görüldüğü gibi kanal ölçüleri ön görünüşte, delik ölçüleri üstgörünüşte verilmiştir.

Grup resimlerinde parçaların uzunluk ve çap ölçüleri, her parça için bir arada vebirbirinden ayrıolarak yerleştirilmelidir. Şekil 1.32’de görüldüğü gibi çapölçüleri görünüşün sağve sol tarafından dikey konumda uzunluk ölçüleri ise altve üst taraftan yatay konumda verilmiştir. Alt taraftaki ölçüler, parçanın ölçüsü;üst taraftaki ölçüler ise cıvatanın ölçüleridir.

11

Şekil 1.32 Bir parçanın kalınlığıölçülendirilirken t harfi; şekil 1.33’teki gibi çevre çizgisi

içinde, şekil 1.34’teki gibi kırık bir kılavuz çizgisi üzerinde veya şekil 1.35’teolduğu gibi bir toplu resmin çizelgesi içinde olmalıdır.


Şekil benzerliği olan boyutlarıfarklıparçaların ölçülendirilmesinde, ölçürakamıyerine ölçü harfleri yazılır. Bu harflerin karşılıklarıbir çizelge ile verilir.Çizelgede 1, 2 ve 3 numaralışekil olarak benzer parçaların farklıölçüleriverilmiştir.

t=3t=3

Şekil 1.35

Çizelge 1.1

12

Çapların ölçülendirilmesinde Ø (çap işareti) sembolü, her pozisyonda ölçürakamıönüne konulur (şekil 1.36-37). Ölçü çizgisi ve ok başlarıçapıbelirtiyorsa Ø işareti kullanılmaz (şekil 1.38). Çap ölçüleri, yer darlığısebebiyleşekil elemanlarının dışında gösterilebilir. Aşağıdaki şekillerde çeşitli çaplarınölçülendirilmesi verilmiştir.

Kürelerin ölçülendirilmesinde küre çapıve küre yarıçapıölçü rakamının önünebüyük S harfi yazılmalıdır (şekil 1.39-41).

Yarıçapların ölçülendirilmesinde, ölçü rakamıönüne büyük R harfi konulur.Ölçü çizgileri yarıçap merkez noktasından veya bu doğrultuda çizilir (şekil1.42-48). Tek okla yay tarafından içten ve dıştan sınırlandırılır (şekil 1.49-1.52).Eşit büyüklükteki yarıçapların ölçü çizgileri şekil 1.45 ve 1.47’deki gibibirleştirilmelidir.

Şekil 1.36 Şekil 1.37 Şekil 1.38


13

Paralel çizgilerle birleştirilmişbir yarım daire yarıçapışekil 1.49’daki gibibelirli ise verilmeyebilir ya da şekil 1.50’deki gibi belirli değilse yarıçap ölçüsüverilir.

Bir yarıçapın merkez noktası, bitişik şekil elemanının geometrik ilişkisi iletanınmıyor ise bu durumu ölçülendirmek zorunludur (şekil 1.51).

R16

40

Ø72

Şekil 1.51



Şekil 1.42 Şekil 1.44Şekil 1.43

14

Eksen merkezleri, çizim alanının dışında bulunan büyük yarıçapların ölçüçizgileri, bir dik açılıiki kırık paralel doğru parçasıyla çizilir (şekil 1.52).Ayrıca birden fazla yarıçap ölçüsü bulunan parçaların ölçülendirilmesinde, ölçüçizgileri ortak bir noktadan çizilebilir.

Yayların ölçülendirilmesinde, yay uzunluğunu gösteren ölçü rakamının önüne (∩ ) grafik sembolü konulur (şekil 1.53). Teknik resmin elle çizilmesindesembol, ölçü rakamıüzerinde ve değişik şekilde olabilir (şekil 1.54).

110 110

90º nin üzerindeki merkez açılıölçü bağlama çizgileri ise yay merkez noktasıdoğrultusunda çizilir. Ölçünün hangi yaya ait olduğu açık değilse, yay uzunluğuile ölçü rakamıarasıtek oklu ve noktalıince çizgiyle birleştirilerek gösterilir.Birbirleriyle birleşen yayların ölçüleri veya birleşen uzunluk ve yay ölçüleri,aynıölçü bağlama çizgisiyle gösterilir (şekil 1.55).

Şekil 1.52R

110


15

22

.

.

22

78

18

Şekil 1.55 Karelerin ölçülendirilmesinde ölçü rakamıönüne (□) grafik sembolü konulur.

Ölçü, sadece karenin bir kenarında verilir. Sembol, genellikle kare şeklininbelirli olduğu görünüşte yapılır. Görünüşlerdeki düzlem yüzeyin köşegenleriçapraz ince sürekli çizgilerle gösterilir (şekil 1.55-59).

Şekil 1.56 Şekil 1.57 Şekil 1.58 Şekil 1.59

Dikdörtgenlerin ölçülendirilmesinde dikdörtgenin kenar uzunluklarıkırık birkılavuz çizgisinin üzerinde verilebilir. İlk olarak ölçünün gösterildiği kenaruzunluğu yazılır (şekil 1.60).

Kılavuz çizgisi üzerine verilen rakamlar; “yükseklik x genişlik x derinlik(kalınlık)” şeklinde yazılır. Üç kenar ölçülü birleşimde, ikinci bir görünüşveyakesitin çizim zorunluluğu vardır (şekil 1.61).

16


Anahtar ağzıgenişliklerinin ölçülendirilmesinde görünüşte açıkça görülenanahtar ağzıyüzeyleri arasıölçülendirilmediğinde, ölçü rakamıönüne ‘AA’yazılmalıdır (şekil 1.62). Anahtar ağzıgenişlik seçimi; altıköşe başlıvidalariçin TS 1021 ve altıköşe somunlar için ise TS 1026’ya göre yapılır (şekil 1.63).

Şekil 1.62 Şekil 1.63 Eğimlerin ölçülendirilmesinde eğime ait ölçü rakamının önüne ( ) grafik

sembolü (oran veya yüzde olarak) konulur. Bu sembol, tercihen kırık çizgiüzerinde gösterilmeli ve sembolü eğimin konumuna göre yerleştirilmelidir(şekil 1.64). Eğik yüzeyin yatay doğrultudaki gösterilişi şekil 1.65’te çizgiüzerindeki gösterilişişekil 1.66’ ya uygun olmalıdır.


Konikliklerin (sivriliklerin) ölçülendirilmesinde konikliğe ait ölçü rakamınınönüne daima () grafik sembolü (oran veya yüzde olarak) konulur. Bu sembol,kırık kılavuz çizgisi üzerinde gösterilir (şekil 1.67-68).

17


Bölüntüler (adımlar), eşit aralıklıbenzer şekil elemanlarının uzunluk veya açıölçülerinin bir kenarından uzaklığıve bir aralığıbelirtilir (şekil 1.69–70).Bölüntülerin toplam ölçüsü, parantez içinde yardımcıölçü olarak yazılır.


1.5. Resimlere Gerekli ve Yeterli Miktarda Ölçü Verme, GereksizÖlçü Vermekten Kaçınmanın Önemi

Görünüşlerin ölçülendirilmesi, işparçasının en az ölçü ile tanınabileceği şekildeyapılır. Fazla ve gereksiz ölçülerden sakınılmalıdır.

Ölçüler, imalat yöntemi, markalama ve kontrol işlemleri dikkate alınarakişlenmişesas kenarlara ve eksenlere göre verilmelidir.

Parçanın yapımıiçin gerekli ölçüler ve yapım bilgileri verilmeli; bir görünüşteverilen ölçü, diğer görünüşlerde tekrar verilmemelidir.

Ölçüler, parçanın şeklinin en iyi açıklanabildiği görünüşte verilir. Mümkünolduğu kadar iki görünüşle ilgili ölçüler, iki görünüşarasında yerleştirilmelidir.

Aşağıdaki çizimlerden şekil 1.71’de kurallara uygun olmayan, şekil 1.72’de isekurallara uygun olan ölçülendirme yapılmıştır. Uygun olmayan ölçüler üzerine X işaretikonmuştur. Çizimlerin ölçülendirilmesini inceleyerek daha sonraki uygulama çizimlerindesiz de kurallara uygun ölçülendirme yapınız.

18

Şekil 1.71: Yanlışölçülendirme Şekil 1.72: Doğru ölçülendirme

9050

20

6535

30

25

40

3565

2050

90

19

UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıda ölçüleri verilmişresmi, çizim için ayrılmışboşalana gerçek ölçüsünde (1:1)çizerek ölçülendiriniz.

Araç ve Gereçler1. T cetveli2. 450 gönye3. 600 gönye4. Pergel5. Şeffaf bant6. Kalem7. Silgi8. Çizim masası

32

200100


20

İşlem Basamakları Öneriler

Üzerine resim çizilmiş teknik resimkâğıdınıçizim masasına sabitleyiniz.

Çizim masasını temizleyerek hazırduruma getiriniz.

Gerekli çizim araçlarınıhazırlayınız. T cetveli yardımıyla kâğıdımasanın

üzerine bantla sabitleyiniz.

T cetveli ve uygun gönyeleri tespit ediniz.

Resim çizim alanında verilmişeksençizgilerini kullanınız.

Çizime merkez noktalarında başlayınız. Önce yardımcı çizgilerle başlayarak

çizimin doğruluğundan emin olduktansonra çizgileri koyulaştırınız.

Ölçülendirme kurallarına göre resminölçülendirmesini yapınız.

Resmi tam olarak inceleyin ve hangiölçüleri resim üzerine yansıtacağınızıbelirleyiniz.

Resim üzerine gereksiz ölçüvermemeniz gerektiğini hatırlayınız.

Ölçülendirme kurallarına uyunuz. Ölçülendirme elemanları, çizgi

kalınlıklarını bütün resimde aynıyapınız.

Çiziminizi temizleyerek teslim ediniz.

Yaptığınız çizimin rakam ve yazılarınıen son yazınız.

Çizim çalışmasının doğruluğunu kontrolediniz.

Silgiyle gerekli temizliği yapınız. Çiziminizi öğretmeninize teslim ediniz.

21

t=3

10 10

5

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÇOKTAN SEÇMELİTEST

1. Aşağıdakilerden hangisi ölçülendirmenin faydalarından biri değildir?A) Üretimi kolaylaştırır. C) Resimlerin anlaşılabilirliğini artırır.B) Zaman ve malzeme tasarrufu sağlar. D) İmalatızorlaştırır.

2. Dairesel parçaların ölçülendirilmesinde kullanılan “R” harfi ne anlama gelir?

A) Yarıçap B) Çap C) OvallikD) Yaklaşık

3. Yandaki şekilde ölçülendirilen eleman için aşağıdakilerden hangisisöylenebilir ?

A) Ölçülendirilen parça, yarıçapı20 olan dairedir.B) Ölçülendirilen parça, yarıçapı20 olan küredir.C) Ölçülendirilen parça, çapı20 olan dairedir.D) Ölçülendirilen parça, çapı20 olan küredir.

4. Yandaki şekilde “t=3” ifadesi parçanın hangi özelliğini belirtir?A) 3 tane yapılacağını C) kalınlığının 3 olduğunuB) 3 kat olduğunu D) görünüşün ters olduğunu

5. Aşağıdaki şekilde verilen gereksiz ölçüler hangileridir?

A) 1 ve 3 B) 1 ve 2 C) 2 ve 3 D) 2 ve 4


5 1065

50

12

34

Ø20

22


Perspektif kavramıve yöntemlerini öğrenerek cisimlerin izometrik ve eğik perspektifgörünüşlerini çizebileceksiniz.

Farklımeslek gruplarında çalışan teknik elemanlarla görüşerek kullandıklarıperspektif yöntemlerini araştırınız.

Perspektif konusunda kaynak taramasıyapınız. Konu hakkında internetten araştırma yapınız. Topladığınız bu bilgileri raporlayınız. Hazırladığınız raporu sınıfta sununuz.

2. PERSPEKTİFLER2.1. Perspektifin Tanımıve Uygulamaları

Cisimlerin bir düzlem üzerinde gösterilebilen üç boyutlu çizgisel görünüşlerineperspektif denir. Perspektifler; özellikle bir işin üretilmişörneği bulunmadığıdurumlardayapım resminin çizimi, geliştirme, tasarlama gibi işlemler için kaynak oluşturmasıyönündengereklidir. Perspektifler, cisimlere gönderilen iz düşümü çizgilerine göre paralel ve konikolarak iki çeşittir. Paralel perspektifte kendi arasında yere olan açıve boyutlarına göreçeşitlendirilir. Üretim sanayinde makine ve parçaların çiziminde genel olarak paralelperspektif çeşitlerinden olan izometrik ve eğik perspektif daha çok kullanılır. Aşağıdakişemada perspektif çeşitleri gösterilmiştir.

Perspektifler

Konik perspektiflerParalel perspektifler

Aksonometrik perspektifler Eğik perspektifler

İzometrikperspektif

Dimetrikperspektif

Trimetrikperspektif


AMAÇ

ARAŞTIRMA

23

2.1.1. İzometrik Perspektif

Perspektif çizimindeki bütün kenarların 1/1 oranında ve perspektif ekseni açılarının300 çizildiği perspektife denir. Görünüşün sağve sol kenarlarının yataya olan açıları30º dir(şekil 2.1). Şekil 2.2’de örnek bir izometrik perspektif çizilmiştir.


İzometrik perspektif çiziminde cisimlerdekidaireler, elips şeklinde çizilir. Dairenin izometrikperspektifinin çizimi şu şekilde olur:

Öncelikle küpün bir yüzeyi izometrikçizilir ve köşegenleri birleştirilir.

Karşılıklı kenarların orta noktalarıbulunup eksen çizgisi ile birleştirilerek,EF-GH noktalarıbulunur. Bu noktalar,elipsin büyük ve küçük çap sınırlarıdır.

B ile G noktası, C ile H noktasıincenoktalı çizgi ile birleştirilir. Buçizgilerin AD köşegenini kestiği PSnoktaları elipsin küçük çapmerkezleridir.

Pergelin ucu, B noktasına batırılır.Pergel BG kadar açılarak GF yayıçizilir.

Pergelin ucu C noktasına batırılır.Pergel CH kadar açılarak, HE yayıçizilir.

Pergel P noktasına batırılarak PG kadar açılır ve GE yayıçizilir. Pergel Snoktasına batırılarak SF kadar açılır ve FH yayıçizilir (şekil 2.3).

30° 30°

1:1

1:11:1

ÖNYAN

ÜST

3 0° 30°

Şekil 2.3

A

E

BG

P

S

H

D

F

C

24

İzometrik perspektif çiziminde cisimlerdeki diğer iki görünüşte de dairelerin çizimi,yukarıdaki yan görünüşte anlatıldığıgibi çizilir. Sadece daire eksen çizgisi yönü değişir.Eksen çizgisi, yüzey çizgilerine uygun açılarda çizilir. Aşağıda yan, ön ve üst görünüşlerindaire çizimi gösterilmiştir, inceleyiniz (şekil 2.4).

30°3 0°

Şekil 2.4

Aşağıda izometrik bir perspektif üzerinde üst görünüşüzerine çizilmişbir dairegörünmektedir. Dairenin üstteki görünüşünün karşısıolan tabandaki karşılığıparçanınkalınlığına bağlıolarak çizilir (şekil 2.5).

3 0° 30 °

Şekil 2.5

25

Görünüşleri verilen izometrik perspektifin çiziminde:

Yataya paralel bir eksen (yer) çizgisi çizilir. Eksenin ortasından dikme çıkılır. Dikmenin sağından ve solundan 30º lik yardımcıçizgiler çizilir. Bu yardımcıçizgiler üzerinde yükseklik, genişlik ve derinlik ölçüleri işaretlenir. Öncelikle önden görünüş, alın düzlem bakış doğrultusuna yerleştirilir.

İşaretlenen noktalardan eksen çizgilerine paraleller çizilerek şekil tamamlanır. Varsa, daire ve yayların izometrik resimleri çizilir. Yardımcıçizgilerin fazlalıklarısilinerek, kalan kısımlar koyulaştırılır (şekil

2.6).

Şekil 2.62.1.2. Eğik Perspektif

Bir cisim iz düşüm düzlemleri arasında düzgün tutularak eğik iz düşüm metodu ileçizilirse, eğik perspektif elde edilir. Cisimlerin alın yüzeyleri şekil ve boyut olarak değişmez.Eğik perspektifte (kavaliyer) iki eksen birbirine dik olur. Diğer eksen ise 30º , 45º, 60º likaçılarla çizilir şekil 2.7.

Sağkenar açısının 450 ve derinlik ölçüsünün ½, ¾ oranında alındığıperspektiflerekabinet perspektif denir (şekil 2.8-9).

26


Genellikle yatay ve profil düzlemlerde dairesel kesit göstermeyen silindirik parçalar30º açıile çizilir. 30º açıile çizimlerde derinlik kenar ölçüsü 1:1 oranında alınır.

Prizmatik parçaların çiziminde ise 45º lik açıtercih edilir. Bununla birlikte genişlikve yükseklik kenar ölçüleri 1:1, derinlik kenar öçlüleri de 1:2 oranında çizilir.

Eğik perspektifte alın düzleme çizilecek daire resimleri, tam daire olarak; diğerdüzlemlerde çizilecek daireler ise elips olarakçizilir (şekil 2.10).

Üç görünüşü verilen cismin eğikperspektif çiziminde, izometrik perspektifçizimindeki yöntem aynen uygulanır. Sadeceeksen açıları ve kenar boyutları oranlarıyukarıda verilen bilgiler doğrultusunda yapılır.

Aşağıdaki resimde görünüşleri verilenparçanın eğik perspektifinin çizimi verilmiştir,inceleyiniz (şekil 2.11).

1:1

3:4

1:1

45 °

ÖN

YAN

ÜST

1:1

1:1

1:1

3 0°-45 °-60°

45°

1:1

1:2

1:1

Şekil 2.10

Şekil 2.9

27

Şekil 2.11

28


UYGULAMA -1Aşağıda görülen parçanın izometrik perspektifini çiziniz.

Araç ve Gereçler1. T cetveli2. 450 gönye3. 600 gönye4. Pergel5. Şeffaf bant6. Kalem, silgi7. Çizim masası


29

UYGULAMA -2

Aşağıda görülen parçanın eğik perspektifini çiziniz.

30


İşlem Basamakları Öneriler

Üzerine resim çizilmiş teknikresim kâğıdını çizim masasınasabitleyiniz.

Çizim masasınıtemizleyerek hazır durumagetiriniz.

Çizim takımlarınıhazırlayınız.

T cetveli yardımıyla kâğıdımasanın üzerinesabitleyiniz.

Perspektif çizim çeşitleriniuygulayınız.

Görünüşleri inceleyerek parçanın görünüşünügözünüzde canlandırınız.

Kâğıt üzerinde perspektif çizimininsığdırılabileceği bir alan belirleyiniz.

Perspektif çizimin yapılacağıyere parçanınköşesinin oturtulacağıbir yer çizgisi (inceçizgi) çiziniz.

Çizimin tamamınıyardımcıçizgiyle çiziniz.

İzometrik perspektif çizecekseniz yer çizgisininortasından sağına ve soluna doğru 30º lik inceçizgiler çiziniz.

Üç görünüşü verilen parçaların izometrikperspektifini çiziniz.

Eğik perspektif çizecekseniz yer çizgisininsoluna doğru 45º lik ince çizgi çiziniz.

Üç görünüşü verilen parçaların eğikperspektiflerini çiziniz.

Çizimin doğruluğunu kontrol ettikten sonraçizgi koyulaştırmasıyapınız.

Çiziminizi temizleyerek teslimediniz.

Çizim çalışmasının doğruluğunu kontrol ediniz.

Silgiyle gerekli temizliği yapınız.

Çiziminizi öğretmeninize teslim ediniz.


31

ÇOKTAN SEÇMELİTEST

1. “Cisimlerin bir düzlem üzerinde gösterilebilen üç boyutlu çizgisel görünüşlerine,……… denir.” cümlesinde bırakılan boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) İz düşüm C) PerspektifB) İzometrik D) Eğik iz düşüm

2. Yandaki şekilde bir parçaya ait görünüşler verilmiştir. Bugörünüşlere sahip parçanın izometrik perspektifi aşağıdakilerdenhangisidir?

A) B) C) D)

3. Yandaki şekilde bir parçaya ait görünüşler verilmiştir. Bu görünüşleresahip parçanın eğik perspektifi aşağıdakilerden hangisidir?

A) B) C) D)

4. Yandaki şekilde bir parçaya ait görünüşgörülmektedir.Şekil üzerinden “a” ölçüsü cetvelle 5 mm ölçülüyor. Parçaüzerindeki “a” ölçüsünün gerçek değeri aşağıdakilerdenhangisidir?

A) 20 mm B) 15 mm C) 10 mm D) 5 mm

5. Üç görünüşü de yandaki şekil gibi olan parçanın izometrikperspektifi aşağıdakilerden hangisidir?

A) B) C) D)

32

MODÜL DEĞERLENDİRMEModül içeriğini bütünüyle içeren aşağıdaki çizim uygulamasınıyaparak performans

testini uygulayınız. Böylece bu modül için belirlenen genel amaca ulaşıp ulaşmadığınızıdeğerlendirebilirsiniz.

Aşağıdaki görünüşleri verilen parçanın üzerinde ölçülendirme yapınız. İzometrik veeğik perspektiflerini ayrılan yerlere 1:1 ölçeğine çiziniz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

33

PERFORMANS DEĞERLENDİRME

Aşağıda ölçülendirme ve perspektif modülüyle ilgili uygulamalarda karşınıza çıkacakdurumlar sıralanmıştır. Modül değerlendirme uygulamasının hemen ardından kontrollistesini doldurarak konuyla ilgili eksikliklerinizi belirleyiniz.

KONTROL LİSTESİDEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır

1. Hazırlık işlemleria- Çizim masasınıtemizleyerek hazır hâle getirdiniz mi?b- Kâğıdımasa üzerine T cetveli yardımıyla sabitlediniz mi?c- Kalem, silgi, cetvel ve gönyeleri hazır hâle getirdiniz mi?2. Çizimin ölçülendirilmesi işlemleria- Resmi inceleyerek hangi ölçülerin verileceğini belirlediniz mi?b- Ölçülendirmeye karar verdiğiniz çizim elemanlarının üzerine ölçü

sınır çizgisi, ölçü çizgisi, ölçü oklarıve ölçü değerlerini yerleştirdinizmi?

c- Gereksiz veya eksik ölçü olup olmadığınıkontrol ettiniz mi?3. Perspektif çizim işlemleria- Görünüşleri inceleyerek gözünüzde canlandırıp parçanın yapısı

hakkında fikir edindiniz mi?b- Uygulama faaliyetinde verilen çizim alanlarından hangisine hangi

perspektif çeşidini uygulayacağınıza karar verdiniz mi?c- Parçanın ön görünüşünü perspektifin yardımcıçizgileri üzerine

yerleştirdiniz mi?d- Perspektifi tamamladıktan sonra yardımcıçizgileri temizleyerek

çizimi bir kez daha kontrol ettiniz mi?e- Çizgileri yardımcıçizgi ile çizim yaptıktan sonra koyulaştırdınız mı?

DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet sırasında bilgi konularında veya uygulamalı iş parçalarındaanlamadığınız veya beceri kazanamadığınız konularıtekrar ediniz. Konularıarkadaşlarınızlatartışınız. Kendinizi yetersiz görüyorsanız öğretmeninize danışınız. Yeterli görüyorsanızdiğer modüle geçiniz.

Tebrikler, modülü başardınız.

34

CEVAP ANAHTARLARIÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI

1 D2 A3 D4 C5 B

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI

1 C2 A3 B4 C5 A

CEVAP ANAHTARLARI

35

KAYNAKÇA

Hamdi ÖZKARA, Teknik Resim, Ankara, 1998.

Mahmut ÇARKÇI, Teknik Resim Ders Kitabı, Isparta, 2004.

Mustafa ARSLAN, Teknik Resim, Arslan Yayıncılık.

Nuri ŞAHİN, Teknik Resim Ders Kitabı, Eduser Yayınları, Ankara, 1999.

Türk StandartlarıEnstitüsü, TS 88 / Mart 1978.

KAYNAKÇA

Documents

Teknik resim 520 tc0014