Teknik i komunikimeve audio dhe videomasht.rks-gov.net/uploads/2015/09/makina-elektrike-pl... · Web viewVeglat dhe pajisjet e nevojshme për fiksimin, matjen, shënimin, prerjen,

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2013

Makina elektrikeNiveli I dhe II

Kosovë, 2013

UDHËZIMI ADMINISTRATIV

2

PËRMBAJTJA

I. Parathënie

II. Korniza e programit mësimor profesional për profilin “Makina elektrike”, Niveli I dhe II.

III. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin I

a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 10.1. Bazat e elektroteknikës 2. Vizatim teknik me dokumentacion3. Materiale dhe komponente elektroteknike4. Baza të makinerisë

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 10.1. Punime axhusterie2. Kuotimi në instalime elektrike3. Matje elektrike4. Materialet dhe komponentet elektrike5. Mbrojtja në punë

c) Programet e lëndëve profesionale, kl. 11.1. Bazat e elektroteknikës 2. Bazat e elektronikës3. Matje elektrike4. Makina elektrike

d) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 11.1. Demontimi e montimi i transformatorit njëfazor2. Riparimi pështjellave të transformatorëve njëfazor3. Riparimi i pështjellave të motorëve asinkron

IV. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin II.

a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12.1. Makina elektrike2. Ngasje elektrike3. Shqyrtimet e makinave 4. Automatikë

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 12.1. Riparimi i motorëve sinkrone2. Punimi dhe lidhja e pështjellave të makinave sinkrone3. Demontimi dhe montimi i makinave të rrymës njëkahore4. Punimi, vendosja dhe lidhja e pështjellave të makinave për rrymë

njëkahore5. Punimi dhe vendosja e tabeles instaluese për ngasje elektrike

3

I. PARATHËNIE

4

Korniza e programit mësimor profesional

ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2013

Makina elektrikeNiveli I dhe II

5

Korniza e programit mësimor profesional

Lëmi: ElektroteknikëProfili: Makina elektrikeNiveli: I dhe II

I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin

1. Struktura e shkollimit

Arsimimi në profilin mësimor “Makina elektrike” për nivelet I dhe II trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë në Kosovë. – Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore pas

përfundimit të arsimit të detyruar (kl. 10 dhe 11), i përgatit nxënësit për kompetencat fillestare (hyrëse) të punësimit në në veprimtari në profilin e makinave elektrike. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të gjysmëkualifikuar (ndihmës) dhe mundëson kalimin në nivelin e dytë të arsimimit profesional.

– Niveli i dytë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës për makinat elektrike, si dhe vazhdimin e arsimimit në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson hyrjen në nivelin e tretë të arsimimit profesional (maturë) që lejon kalimin edhe në studimet universitare.

Ky dokument përmban dokumentet kurrikulare të profilit mësimor “Makina elektrike” për nivelet I dhe II, të strukturuara në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tri grupe kryesore:(i) grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të

nxënësve për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri, si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

(ii) grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e teknikut të makinave elektrike.

(iii) grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës në sektorin e makinave elektrike.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit

Qëllimi kryesor i shkollimit (dynivelësh) për Makina elektrike është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e ndjenjës së sipërmarrjes dhe e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës. Për të mundësuar zhvillimin individual të nxënësve nga pikëpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë atyre:- Mundësi të përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e mendore;

6

Lehtësi për të kuptuar mjedisin shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri;

Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e sipërmarrjes dhe të disiplinës, kureshtjen intelektuale dhe vlerat morale;

Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme jetësore dhe profesionale;

Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit dhe aftësimit profesional të mëtejshëm;

Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre, për tu orientuar drejt në drejtimet e karrierës profesionale të ardhshme dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional;

Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe të besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike;

Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstet e integrimit rajonal dhe evropian;

Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në sektorin e makinave elektrike;

Kushte për të njohur dhe për të zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi

Shkollimin për “Makina elektrike”, niveli I dhe II, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele shkollimi.Në raste të veçanta, kur kërkesat e nxënësve për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa mundësitë reale të shkollave profesionale të veçanta, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime me kritere të posaçme pranimi në këto shkolla.

1. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Makina elektrike” në nivelin I, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në nivelin II të këtij profili.Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Makina elektrike”, niveli II, u lejon nxënësve shkathtësi të larta) në të njëjtin profil për të fituar diplomën e maturës, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar.

2. Mundësitë e punësimit

Shkollimi për “Makina elektrike”, niveli I dhe II u referohet punëve në ndërmarrjet që merren me ofrimin e shërbimeve në sektorin e elektroteknikës, në drejtimin e makinave elektrike. Ata mund të punësohen në ndërmarrje ku bëhen instalimet, mirëmbajtja dhe riparimi i makinave, aparateve dhe pajisjeve elektrike, po ashtu ata mund të punësohen në çdo ndërmarrje ose institucion ku parashihet mirëmbajta e ngasjeve elektromotorike, në tregti, etj.Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune të konsiderueshme, ata mund të krijojnë biznesin e tyre në këtë sektor dhe të punësojnë të tjerë.

7

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit

Kompetencat e përgjithshme

Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “Makina elektrike”, niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij për përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “Makina elektrike”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë: Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur

mendimet e ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme.

Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të mbledhjes dhe të shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

Të nxitë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efiçiente.

Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij.

Të tregojë vetëkontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij në kontekstin e pavarësisë në vendimmarrje.

Të organizojë drejt procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin për një të nxënë që zgjat gjithë jetën.

Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e objektivave të pranuara.

Të bëjë vlerësime dhe vetëvlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar dhe çuar më tej arritjet.

Të hulumtojë vetveten dhe rrugët e mundshme të karrierës profesionale për të bërë zgjedhje të përshtatshme të veprimtarive profesionale të ardhshme.

Kompetencat profesionale

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në profilin mësimor “Makina elektrike”, niveli I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë: Pastron dhe përgatitë vendin e punës; Kryen punime axhusterie; Lexon,interpreton dhe zbaton dokumentacionin teknik; Përdorë dhe mirëmban veglat dhe pajisjet e punës; Demonton dhe monton transformator njëfazor; Përzgjedhë materialin e punës,veglat dhe pajisjet për pështjelljen e

transformatorëve njëfazor dhe makinave asinkron; Përpunimi dhe montimi i pështjellave, dhe pjesëve për mbështjellje si dhe pjesëve

8

të tjera elektromekanike të transformatorëve dhe makinave asinkrone; Kryen matjen e madhësive elektrike; Zbaton rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit.

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit njëvjeçar në profilin mësimor “Makina elektrike”, niveli II, nxënësi do të rrisë në një nivel më të lartë nivelin e kompetencave të fituara në nivelin e parë,si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetencat të tjera profesionale si më poshtë: Përdorë aparate dhe makina elektromekanike dhe elektronike, si dhe pjesët

përbërëse të tyre; Mirëmban aparate dhe makina elektromekanike dhe elektronike, si dhe pjesët

përbërëse të tyre; Demonton dhe monton, makina dhe pajisje elektrike; Shqyrton transformatorin dhe makinat elektrike pas riparimit; Riparon pështjellat dhe pjesët për mbështjellje, si dhe pjesët e tjera

elektromekanike; Zbaton masat mbrojtëse për parandalimin e dëmeve në njerëzve dhe të pajisjeve; Punon në mënyrë të pavarur për të zgjedhur probleme të natyrave të ndryshme që

paraqiten në momente (situata ) të caktuara.

9

III. Plani mësimor për profilin mësimor “Makina elektrike”, Niveli I e II

Nr Lëndët dhe modulet mësimoreOrët javore/vjetore dhe kreditet

Niveli I Niveli IIKlasa 10 Klasa 11 Klasa 12

A. Lëndët e përgjithshme (Gjithsej) 16 (560) 14 (490) 12 (384)1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (105) 3 (96)2 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (64)3 Matematikë 3 (105) 3 (105) 3 (96)4 Teknologji e informacionit dhe komunikimit 1 (35) 1 (35) 1 (35)5 Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 (35) 1 (35) -6 Edukatë qytetare 1 (35) - -7 Edukatë fizike 2 (70) 2 (70) 2 (64)8 Fizikë 2 (70) 2 (70) -9 Psikologji 1 (35) - -

10 Menaxhim i projekteve - - 1 (32)B. Lëndët profesionale (Gjithsej) 10 (350) 8 (280) 8 (256)1 Bazat e elektroteknikës 4 (140) 2 (70) -2 Vizatim teknik me dokumentacion 2 (70) - -3 Materiale dhe komponente elektroteknike 2 (70) - -4 Baza të makinerisë 2 (70) - -5 Bazat e elektronikës - 2 (70) -6 Matje elektrike - 2 (70) -7 Makina elektrike - 2 (70) 2 (64)8 Ngasje elektrike - - 2 (64)9 Shqyrtimet e makinave - - 2 (64)

10 Automatikë - - 2 (64)C. Modulet e praktikës profesionale (Gjithsej) 6 (210) 10 (350) 12 (384)1 Punime axhusterie 60 (6K) - -2 Kuotimi në instalime elektrike 12 (1.2K) - -3 Matje elektrike 60 (6K) - -4 Materialet dhe komponentet elektrike 48 (4.8K) - -5 Mbrojtja në punë 30 (3K) - -6 Demontimi e montimi i transformatorit njëfazor - 120(12K) -7 Riparimi i pështjellave të transformatorëve

njëfazor- 120(12K) -

8 Riparimi i pështjellave të motorëve asinkron - 110(11K) -9 Riparimi i motorëve sinkrone - - 80(8K)

10 Punimi dhe lidhja e pështjellave të makinave sinkrone

- - 74(7.4K)

11 Demontimi dhe montimi i makinave të rrymës njëkahore

- - 80(8K)

12 Punimi, vendosja dhe lidhja e pështjellave të makinave për rrymë njëkahore

- - 80(8K)

13 Punimi dhe vendosja e tabelës instaluese për ngasje elektrike

- - 70(7K)

Gjithsej A+B+C 32 (1120) 32 (1120) 32 (1024)

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional

10

Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT.Javët mësimore sipas klasave:– Klasa 10 – 35 javë; Klasa 11 – 35 javë (niveli I);– Klasa 12 – 32 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 32 orë mësimore.Një orë mësimore ka 45 minuta.Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 10 orë mësimore. Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë:

Klasa 10: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javëKlasa 11: Praktikë – 1,5 ditë në javë dhe Teori – 3,5 ditë në javëKlasa 12: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javë

Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.Mbështetur në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse.Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, mësimdhënësit e praktikave profesionale përgatisin plane më të detajuara, ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilit prej të dy niveleve të përgatitjes në profilin “Makina elektrike”, do të organizohet në formë provimesh:Në Nivelin I: Provimi i integruar i përgatitjes praktike që organizohet nga shkolla profesionale.Në Nivelin II: (a) Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale, që organizohet nga shkolla profesionale, dhe (b) Provimi i integruar për praktikën profesionale që organizohet nga shkolla profesionale.Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në certifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy nivelet e përgatitjes.Modalitetet e procedurave të provimeve përfundimtare, kriteret e vlerësimit të nxënësve me nota dhe të përmbajtjes së certifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike

Mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin sa më shumë të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme.E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimore etj.Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues dhe mësimdhënës të shkollës.

11

Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësimdhënësit e lëndëve teorike dhe moduleve praktike.Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit nxënësit në profesionin e teknikut të makinave elektrike.Mësimdhënësit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale, në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi.Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësimdhënësit dhe instruktorët është fakti që të nxënët nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm.Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësimdhënësit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin, duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga mësimdhënësi, praktika e mbikëqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në fazat përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës.Për sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësimdhënësit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësimdhënësi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, që testohen në situata pune reale ose të simuluara.Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësimdhënësit nga ligjërues (lektor) i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

12

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale

ARSIMI PROFESIONAL

Makina elektrike

Niveli I dhe II

13

Klasa 10

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës

“Bazat e elektroteknikës”

Lëmi: ElektroteknikëProfilet: Makina elektrike, Energjetikë, Telekomunikacion, Informatikë, Komunikime audio dhe videoNiveli: IKlasa: 10

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet:– të tregojë qëllimin dhe rëndësinë e elektroteknikës;– të përshkruajë dukurinë e elektricitetit;– të përshkruajë madhësitë kryesore elektrike;– të analizojë raportet ndërmjet madhësive elektrike në qarqe të ndryshme;– të analizojë raportet ndërmjet madhësive elektrike të natyrës së njëjtë;– të përshkruajë efektin e fushës elektrike në kondensatorë të ndryshëm;– të dallojë proceset elektrike në bobinë;– të dallojë komponentet (elementet) kryesore elektrike të rrymës së vazhduar;– të dallojë rreziqet në punë dhe rregullat për eliminimin e tyre.

II. Fondi i orëve të lëndës35 javë x 4 orë/javë = 140 orë

III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Qarqet elektrike dhe parametrat e tyre (20 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– t’i dallojë madhësitë kryesore elektrike;– të paraqesë mënyrat e realizimit të qarqeve elektrike;– t’i zbatojë madhësitë kryesore elektrike në një qark elektrik;– t’i dallojë komponentet (elementet) kryesore elektrike (rezistorët, kondensatorët

dhe bobinat) të rrymës së vazhduar dhe të dijë rolin e tyre;– të shpjegojë kuptimin e rrymës e të tensionit në qarkun elektrik;– të tregojë efektin e rrymës në trupin e njeriut dhe masat për të përballuar rreziqet;– të analizojë raportet ndërmjet rrymës, tensionit dhe rezistencës;– të tregojë ndikimin e rezistencës në qarkun elektrik;– të shpjegojë metodat matëse me multimetër (voltmetër, ampermetër, ohmmetër)

të madhësive elektrike;– të analizojë qarkun e thjeshtë elektrik.b) Temat e kapitullit– Elektriciteti

14

– Madhësitë elektrike kryesore: tensioni, rryma, rezistenca– Rënia e tensionit– Qarku elektrik dhe realizimi i tij– Burimet e rrymës së vazhduar dhe lidhja e tyre në qark (në seri dhe në paralel)– Veprimi i rrymës elektrike (fuqia dhe energjia)– Multimetri (voltmetri, ampermetri dhe ommetri) dhe matja e madhësive elektrike– Rreziku nga rryma elektrike dhe masat mbrojtëse ndaj rrymave të rrezikshme për

njeriun

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale; të kryejë punë laboratori për qarqet elektrike dhe parametrat e tyre; të angazhojë nxënësit për ilustrimin e rasteve të goditjes nga rryma; të krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me diagrame dhe tabela; të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe; të krijojë mundësi që nxënësit të përdorin instrumente elektrike matëse; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve; t’u japë detyra nxënësve për llogaritjen e qarqeve të thjeshta elektrike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta;– projektori;– katalogë;– laborator;– makete për pajisjet;– multimetri.

Kapitulli 2: Rezistorët dhe rezistenca. Ligji i Ohmit dhe ligjet e Kirkofit (24 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të dijë të zbatojë ligjet kryesore të elektroteknikës (ligjet e Kirkofit, Ligjin e

Ohmit etj.) në praktikë;– të shpjegojë parimin e punës të burimeve të rrymës së vazhduar; – të dallojë burimet e rrymës së vazhduar;– të tregojë rregullat e lidhjes së burimeve elektrike;– të analizojë raportet ndërmjet rrymës, tensionit dhe rezistencës;– të tregojë ndikimin e rezistencës në qarkun elektrik;– të shpjegojë metodat matëse me multimetër të madhësive elektrike;– të analizojë qarkun e thjeshtë elektrik;– të paraqesë raportet e rrymave në një nyje;– të paraqesë raportet e forcave elektrolëvizore dhe forcave elektrorezistore në një

qark të mbyllur;– të dallojë rolin e lidhjes në seri;– të përshkruajë efektin e lidhjes në seri te llambat elektrike;– të tregojë rolin e lidhjes paralele;– të përshkruajë efektin e lidhjes në paralel te llambat elektrike;– të krahasojë lidhjen në seri dhe lidhjen në paralel të rezistorëve;– të analizojë qarqet e ndryshme me rezistorë;– të tregojë gabimet e mundshme në qarqet e ndryshme me rezistorë.

15

b) Temat e kapitullit– Ligji i Ohmit dhe ligji i Xhulit– Karakteristika volt-amperë– Matja e madhësive elektrike (tensionit, rrymës dhe rezistencës) me multimetër

(voltmetër, ampermetër dhe ohmmetër)– Ligji i parë i Kirkofit (ligji i rrymave)– Ligji i dytë i Kirkofit (ligji i tensioneve)– Burimet e rrymës së vazhduar– Lidhja seri dhe paralele e burimeve (f.e.l., rregullat e lidhjes)– Lidhja në seri (metoda e tensionit, rezistenca ekuivalente)– Lidhja paralele (metoda e rrymave, rezistenca ekuivalente)– Lidhja e kombinuar (rezistenca ekuivalente)– Testimi i qarqeve – gabimet (rezistenca ekuivalente – lidhja e shkurtër)

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;– të kryejë punë laboratori për qarqet elektrike dhe parametrat e tyre;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me instrumente elektrike

matëse;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;– t’u japë detyra nxënësve për llogaritjen e qarqeve të thjeshta elektrike;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet detyrave të shtëpisë për zbatimin e ligjit të Ohmit

dhe të Xhulit;– të kryejë punë laboratori për lidhjet e rezistorëve;– të angazhojë nxënësit në grupe në zgjidhjen e problemeve gjatë lidhjes së

skemave elektrike;– të zhvillojë ushtrime laboratorike me poça elektrikë (rënia e tensionit).

d) Kushtet për realizimin e kapitullit laborator; pankarta; projektori; makete për pajisjet; katalogë; multimetri.

16

Kapitulli 3: Qarqet e rrymës së vazhduar (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të paraqesë raportet e rrymave në një nyje; të paraqesë raportet e forcave elektrolëvizore dhe forcave elektrorezistore në një

qark të mbyllur; të dallojë rolin e lidhjes në seri; të përshkruajë efektin e lidhjes në seri te llambat elektrike; të tregojë rolin e lidhjes paralele; të përshkruajë efektin e lidhjes në paralel te llambat elektrike; të krahasojë lidhjen në seri dhe lidhjen në paralel të rezistorëve; të analizojë qarqet e ndryshme me rezistorë; të tregojë gabimet e mundshme në qarqet e ndryshme me rezistorë.

b) Temat e kapitullit– Puna dhe energjia elektrike. Efekti termik i rrymës elektrike: Ligi i Xhulit. Fuqia

elektrike– Qarqet e rrymës së vazhduar. Lidhja paralele e rezistuesve. Ligji i Kirhofit për

rryma– Lidhja në seri e rezistuesve. Ligji i Kirkofit për tensione. Pjesëtuesi i tensionit– Lidhja në seri (metoda e tensionit, rezistenca ekuivalente)– Lidhja paralele (metoda e rrymave, rezistenca ekuivalente)– Lidhja e kombinuar (rezistenca ekuivalente)– Testimi i qarqeve – gabimet (rezistenca ekuivalente – lidhja e shkurtër)

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të kryejë punë laboratori për lidhjet e rezistorëve;– të angazhojë nxënësit në grupe në zgjidhjen e problemeve gjatë lidhjes së

skemave elektrike;– të kryejë llogaritje të rezistencave ekuivalente, për tensione dhe rryma;– të bëjë matje të rrymës për qarqe të thjeshta;– të bëjë matje të tensionit për qarqe të thjeshta;– të zhvillojë ushtrime laboratorike me poça elektrikë (rënia e tensionit).

d) Kushtet për realizimin e kapitullit laboratori; pankarta; projektori; makete; multimetra.

17

Kapitulli 4: Kondensatorët dhe kapaciteti elektrik (18 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të përshkruajë karakteristikat e kondensatorit dhe parimin e punës së tij; të dallojë llojet e kondensatorëve; të llogarisë kapacitetet ekuivalente të kondensatorit; të lexojë vlerat e parametrave të kondensatorit; të krahasojë gabimet e mundshme në kondensator në bazë të vlerave të

parametrave.

b) Temat e kapitullit– Fusha elektrike– Kondensatori, llojet e kondensatorëve– Lidhja paralele dhe në seri e kondensatorëve– Testimi i kondensatorëve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për fushën elektrike;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për kondensatorët;– të zhvillojë ushtrime numerike për lidhjet në kondensatorë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta;– projektori;– katalogë;– makete;– kondensatorë të ndryshëm;– faradmetri;– multimetri;– laboratori.

Kapitulli 5: Burimet e tensionit të vazhduar (18 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të shpjegojë parimin e punës të burimeve të ndryshme të rrymës së vazhduar; – të dallojë burimet e rrymës së vazhduar;– të tregojë rregullat e lidhjes së burimeve elektrike.

b) Temat e kapitullit– Burimet e tensionit të vazhduar– Burimet kimike parësore– Burimet kimike dytësore– Lidhja në seri dhe paralele e burimeve– Burimet diellore– Burimet termikec) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:

18

– të motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me burimet e rrymës së

vazhduar;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për kondensatorët;– të zhvillojë ushtrime numerike për lidhjet në kondensatorë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta;– projektori;– katalogë;– makete;– burime të ndryshme të rrymës së vazhduar;– multimetri;– laboratori.

Kapitulli 6: Magnetizmi dhe elektromagnetizmi (24 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të tregojë veçoritë e magneteve permanente dhe të elektromagneteve;– të shpjegojë parimin e punës së elektromagneteve;– të tregojë efektin e fushës magnetike në përçues elektrik;– të analizojë ndikimin e efektit të rrymës elektrike në dy e më shumë përçues.

b) Temat e kapitullit– Elektromagnetizmi. Madhësitë magnetike kryesore– Fusha magnetike e rrymës elektrike. Bobinat. Elektromagnetet– Kuptimi për magnetet permanente dhe elektromagnetin– Fusha magnetike, përçuesit elektrikë në fushën magnetike– Induksioni elektromagnetik dhe ndikimi i rrymës elektrike nëpër përçues– Mbështjella (bobina) dhe efekti i fushës magnetike– Llojet e bobinave– Lidhja në seri dhe paralel e bobinave dhe induktiviteti ekuivalent– Testimi dhe përdorimi i bobinave

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;– të krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me diagrame dhe tabela;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për materiale magnetike;– të zhvillojë ushtrime për magnetet dhe elektromagnetet;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;– të kryejë punë laboratori për bobinat;– të angazhojë nxënësit në grupe në zgjidhjen e problemeve për lidhjen e bobinave;– të llogaritë induktivitetin ekuivalent;– të zhvillojë ushtrime për lidhjet në bobina.d) Kushtet për realizimin e kapitullit pankarta; projektori; katalogë;

19

model magneti, elektromagneti; makete materialesh për demonstrim; pajisje matëse;

Kapitulli 7: Induksioni elektromagnetik dhe bobinat (20 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të tregojë rolin e induksionit elektromagnetik në pajisjet elektrike; të shpjegojë induktivitetin; të përshkruajë karakteristikat e bobinës (mbështjellës); të dallojë llojet e induktiviteteve; të krahasojë dhe të dallojë gabimet në bobinë; të llogaritë induktivitetin ekuivalent;

b) Tema e kapitullit– Induksioni elektromagnetik– Bobinat dhe llojet e tyre– Ligji i Lencit– Ligji i Faradejit i induksionit– Lidhja LR në qarkun e rrymës së vazhduar– Lidhja në seri dhe paralel e bobinave dhe induktiviteti ekuivalent– Testimi dhe përdorimi i bobinave

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;– të kryejë punë laboratori lidhur me përdorimin e bobinave;– të angazhojë nxënësit në grupe në zgjidhjen e problemeve për lidhjen e bobinave;– të zhvillojë ushtrime për lidhjet në bobina.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta;– projektori;– katalogë;– makete;– pajisje matëse;– laboratori.

20

Programi i lëndës

“Vizatim teknik me dokumentacion”


I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet: të argumentojë rëndësinë e vizatimit teknik dhe të dokumentacionit teknik për

industrinë dhe për prodhimtarinë bashkëkohore; të zbatojë standardet e vizatimit teknik; të zhvillojë ndjenjën e saktësisë, të përpikërisë dhe të rregullsisë për të bukurën

nëpërmjet vizatimit teknik; të dijë të përdorë llojet e ndryshme të vijave dhe të shkrimit teknik; të lexojë, të paraqesë dhe interpretojë vizatimet në shkallë të ndryshme të

prezantimit; të hartojë dhe interpretojë mënyrat e konstruktimit të figurave të rregullta

gjeometrike; të dallojë simbolet e ndryshme elektrike dhe elektronike në skema dhe të vizatojë

e të interpretojë ato.



Kapitulli 1: Hyrje. Veglat dhe standardet e vizatimit teknik (6 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të argumentojë rëndësinë e vizatimit teknik dhe të dokumentacionit teknik për

industrinë dhe për prodhimtarinë bashkëkohore;– të përshkruajë standardet e vizatimit teknik;– të përzgjedhë veglat e ndryshme për vizatim teknik dhe të dijë të përdorë ato.

b) Temat e kapitullit– Rëndësia e vizatimit teknik dhe e dokumentacionit teknik për industrinë dhe për

prodhimtarinë bashkëkohore– Standardet, formatet, tabelat (legjendat) dhe matjet në vizatimin teknik– Veglat për vizatim teknik dhe përdorimi i tyre

21

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi : të japë shembuj të dhe të ilustrojë standardet e vizatimit teknik; të demonstrojë përdorimin e veglave të vizatimit teknik.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit klasa; modele të standardeve të vizatimit teknik; vegla të vizatimit teknik.

Kapitulli 2: Llojet e vijave dhe të shkrimit teknik (14 orë)

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të dallojë llojet e ndryshme të vijave dhe të shkrimit teknik dhe t’i përdorë ato si

duhet.

b) Temat e kapitullit– Llojet e vijave dhe përdorimi i tyre– Shkrimi teknik– Materialet dhe simbolizimi i tyre në vizatimin teknik

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të shpjegoje shembuj me formatet, tabelat dhe matjet e vijave; të ushtrojë nxënësit për shkrimin teknik.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit klasa; veglat dhe mjetet për vizatim teknik.

Kapitulli 3: Konstruktimi i figurave gjeometrike (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të zbatojë standardet e vizatimit teknik; të konstruktojë figura të ndryshme gjeometrike; të bëjë kuotimin (dimensionimin) e figurave të vizatuara.

b) Temat e kapitullit Shkalla numerike e një vizatimi teknik Kuotimi (dimensionimi) Shembuj dhe ushtrime për kuotimin Konstruktimi i figurave të rregullta gjeometrike Shembuj dhe ushtrime për konstruktimin e figurave të rregullta gjeometrike

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të demonstrojë përdorimin e vijave në shembuj me figura gjeometrike. të japë shembuj për shkallën numerike të një vizatimi teknik.d) Kushtet për realizimin e kapitullit klasa;

22

veglat dhe materialet për vizatim teknik.

Kapitulli 4: Simbolet dhe skemat elektrike dhe elektronike (17 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të lexojë, të paraqesë dhe interpretojë vizatimet në shkallë të ndryshme të

prezantimit; të dallojë dhe të vizatojë simbolet dhe skemat e caktuara elektrike dhe elektronike.

b) Temat e kapitullit Simbolet elektrike për skemat elektrike Shembuj për simbolet elektrike Simbolet e komponenteve elektronike Shembuj të simboleve elektronike Skemat elektrike dhe elektronike Shembuj të skemave elektrike dhe elektronike

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të japë shembuj të skemave dhe simboleve e komponenteve elektronike dhe të

ushtrojë nxënësit për ato.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit klasa; veglat dhe materialet për skemat elektrike dhe elektronike.

Kapitulli 5 : Interpretimi i skemave elektrike dhe elektronike (17 orë)

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të dallojë simbolet e ndryshme elektrike dhe elektronike në skema dhe të dijë të

vizatojë dhe të interpretojë ato.

b) Temat e kapitullit– Vizatimi i skemave elektrike– Interpretimi i skemave elektrike– Shembuj të skemave elektrike tipike– Vizatimi i skemave elektronike– Interpretimi i skemave elektronike– Shembuj të skemave elektronike tipike

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi: të japë shembuj të vizatimit dhe interpretimit të skemave elektrike dhe

elektronike; të ushtrojë nxënësit për vizatimin dhe interpretimin e skemave elektrike dhe

elektronike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit klasa; veglat dhe materialet për vizatim teknik.

23

Programi i lëndës

“Materiale dhe komponente elektroteknike”


I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet: të tregojë llojet, veçoritë, mënyrën e përpunimit, zgjedhjen, ruajtjen dhe

përdorimin e materialeve dhe të komponenteve (elementeve) në elektroteknikë; të zgjedhë dhe të përdorë materialet dhe komponentet (elementet) e caktuara

elektroteknike në situata konkrete në praktikë; të përshkruajë veçoritë kryesore të materialeve dhe të komponenteve

elektroteknike; të tregojë llojet kryesore të materialeve dhe të komponenteve elektroteknike; të përshkruajë mënyrat e përdorimit, të montimit dhe të ndërrimit të materialeve

dhe të komponenteve të ndryshme elektroteknike; të shfrytëzojë (përdorë) specifikimet e prodhuesve të materialeve dhe të

komponenteve elektroteknike; të zhvillojë ndjenjën për shfrytëzimin racional të materialeve dhe të

komponenteve elektroteknike.



Kapitulli 1: Veçoritë kryesore të materialeve dhe komponenteve elektroteknike (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të përshkruajë veçoritë kryesore të materialeve dhe të komponenteve

(elementeve) elektroteknike; të tregojë kryesore të materialeve dhe të komponenteve elektroteknike.

b) Temat e kapitullit Struktura dhe vetitë e materialeve Lidhjet kimike Llojet e materialeve: metalet dhe jometalet Llojet e materialeve dhe komponenteve elektroteknike, veçoritë e tyre

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me veçoritë kryesore të

materialeve dhe të komponenteve (elementeve) elektroteknike;

24

– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për llojet e materialeve dhe të komponenteve

(elementeve) elektroteknike;– të realizojë ushtrime numerike lidhur me komponentet (elementet) elektroteknike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– materiale dhe komponente të ndryshme elektroteknike;– pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 2: Materialet për përcjellës (9 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:- të përshkruajë llojet e materialeve për përcjellës;- të tregojë vetitë dhe përdorimin e materialeve për përcjellës.

b) Temat e kapitullit Materialet për përcjellës Bakri: llojet, vetitë dhe përdorimi i tij Alumini: vetitë dhe përdorimi i tij; linjat Siguresat e shkrishme Plumbi, merkuri (zhiva) dhe metalet fisnike: kontaktorët Mënyrat e shqyrtimit (testimit) të materialeve për përcjellës Valësjellësit


materialeve për përcjellës;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për llojet e materialeve për përcjellës;– të realizojë ushtrime numerike lidhur me materialet për përcjellës.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– materiale për përcjellës;– pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 3: Materialet për rezistues (9 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:- të përshkruajë llojet e materialeve për rezistues;- të tregojë vetitë dhe përdorimin e materialeve për rezistues.

b) Temat e kapitullit Materialet për rezistues Llojet e materialeve për rezistuesit

25

Veçoritë e materialeve për rezistues Mënyrat e shqyrtimit (testimit) të rezistuesve


materialeve për rezistues;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për llojet e materialeve për rezistues;– të realizojë ushtrime numerike lidhur me materialet për rezistues.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– materiale të ndryshme për rezistues;– pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 4: Materialet gjysmëpërçuese (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:- të përshkruajë llojet e materialeve për gjysmëpërçues;- të tregojë vetitë dhe përdorimin e materialeve për gjysmëpërçues.

b) Temat e kapitullit Materialet gjysmëpërçuese Germaniumi (Ge), silici (Si), arsenuri i galiumit (GaAs) Komponentet gjysmëpërçuese: diodat, transistorët, tiristorët; qarqet e integruara Komponentet (elementet) optoelektronike Mënyrat e shqyrtimit (testimit) të materialeve gjysmëpërçuese

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me veçoritë kryesore të

materialeve për gjysmëpërçuese;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për llojet e materialeve gjysmëpërçuese;– të realizojë ushtrime numerike lidhur me materialet gjysmëpërçuese.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– materiale të ndryshme gjysmëpërçuese;– pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 5: Materialet izoluese (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:- të përshkruajë llojet e materialeve izoluese;- të tregojë vetitë dhe përdorimin e materialeve izoluese.

26

b) Temat e kapitullit Materialet izoluese: llojet dhe veçoritë Kondensatorët: llojet dhe veçoritë Mënyrat e shqyrtimit (testimit) të materialeve izoluese


materialeve izoluese;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për llojet e materialeve izoluese;– të realizojë ushtrime numerike lidhur me materialet izoluese.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– materiale izoluese;– kondensatorë;– pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 6: Materialet për konektorë (6 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë llojet e materialeve për konektorë;– të tregojë vetitë dhe përdorimin e materialeve për konektorë dhe të konektorëve;– të përshkruajë teknikat e bashkimit: pikjen, saldimin, ngjitjen.

b) Temat e kapitullit Materialet për konektorë (bashkime) Vetitë dhe përdorimet e materialeve për konektorë Teknikat e bashkimit: pikja, saldimi, ngjitja Konektorët: llojet dhe veçoritë


materialeve për konektorë;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për llojet e materialeve për konektorë;– të realizojë ushtrime numerike lidhur me konektorët.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– materiale për konektorë;– konektorë të llojeve të ndryshme;– pankarta;– projektori;– katalogë.

27

Kapitulli 7: Materialet magnetike (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:- të përshkruajë llojet e materialeve magnetike;- të tregojë vetitë dhe përdorimin e materialeve magnetike.

b) Temat e kapitullit Materialet magnetike, llojet dhe përdorimet Struktura dhe veçoritë e materialeve magnetike Elektromagnetet dhe reletë Mënyrat e shqyrtimit (testimit) të materialeve magnetike


materialeve magnetike;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për llojet e materialeve magnetike;– të realizojë ushtrime numerike lidhur me materialet magnetike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– materiale magnetike;– elektromagnete dhe rele të llojeve të ndryshme;– pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 8: Materialet e tjera për pajisjet elektroteknike (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë llojet e materialeve për pajisje elektrike dhe elektronike;– të tregojë vetitë dhe përdorimin e materialeve për pajisje elektrike dhe

elektronike.

b) Temat e kapitullit Materialet për pajisjet elektrike Materialet për pajisjet elektronike Materialet për konstruktesat e shtëpizave të pajisjeve elektroteknike Mbrojtja e materialit nga korrozioni


materialeve për konstruktesat e shtëpizave të pajisjeve elektroteknike;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe;– të kryejë punë laboratori për llojet e materialeve për konstruktesat e shtëpizave të

pajisjeve elektroteknike;

28

– të realizojë ushtrime numerike lidhur me materialet për konstruktesat e shtëpizave të pajisjeve elektroteknike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– materiale për pajisje elektrike;– materiale për pajisje elektroteknike;– pankarta;– projektori;– katalogë.

Programi i lëndës

29

“Baza të makinerisë”

Lëmi: ElektroteknikëProfili: Makina elektrike, EnergjetikëNiveli: IKlasa: 10

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet:– të njohë ndërtimin, llojin, funksionin dhe fushën e zbatimit të detaleve të

makinave;– të janë në gjendje të përdorin në praktikë llojet themelore të detaleve dhe

ndërtimin e sistemit makinerik;– të tregojë ndërtimin dhe përdorimin e lidhjeve të pandashme, lidhjeve të ndashme

dhe lidhjeve elastike;– të përshkruajë ndërtimin, funksionin dhe përdorimin të transmetuesve të fuqisë në

makina.



Kapitulli 1: Hyrje në baza të makinerisë (5 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë standardet, llojet dhe shënimin e tyre;– të dallojë materialet në makineri dhe shpjegojë shënimin e tyre; – të përshkruajë standardet e tolerancës;– të përkufizojë nocione të përgjithshme.

b) Temat e kapitullit– Standardet: llojet, shënimi– Materialet në makineri– Shënimi i materialeve– Toleranca, standardi i tolerancës – Nocione të përgjithshme të makinerisë

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të ilustrojë shpjegimin e tolerancës me detyra numerike, në raste konkrete;– të kryejë ushtrime laboratorike;– të nxitë punën individuale dhe grupore.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– klasa; pankarta;– projektori; katalogë.

Kapitulli 2: Detalet e makinave, klasifikimi (2 orë)

a) Qëllimi i kapitullit

30

Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të bëjë klasifikimin e detaleve dhe të tërësive të makinave.

b) Temat e kapitullit– Hyrje në detalet e makinave– Klasifikimi (ndarja) i detaleve dhe i tërësive të makinave

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të ilustrojë shpjegimin e detaleve dhe të tërësive të makinave me skema, makete

dhe elemente konkrete.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– skema, makete, detale dhe tërësi konkrete makinash.

Kapitulli 3: Detalet dhe tërësitë kryesore të makinave (32 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të dallojë detalet dhe tërësitë kryesore të makinave;– të përshkruajë llojet, formën konstruktive, standardizimin dhe përdorimin e

detaleve dhe të tërësive kryesore të makinave/

b) Temat e kapitullit– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i detaleve të filetuara– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i boshteve dhe i akseve– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i pulexhove– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i dhëmbëzoreve– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i yllëzorëve– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i kushinetave– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i xhuntave (lidhëseve)– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i pykave dhe kunjave– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i sustave– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i rondelave– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i shtëpizave– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i litarëve– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i gypave– Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i hermetizuesve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të ilustrojë shpjegimin e detaleve kryesore të makinave me paraqitjen e detaleve

konkrete dhe në vizatime teknike e skema të ndryshme; – të angazhojë nxënësit në analizën konstruktive të detaleve kryesore të makinave.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit pankarta dhe makete që paraqesin detalet kryesore të makinave; detale konkrete.

Kapitulli 4: Lidhjet e pandashme (4 orë)

a) Qëllimet e kapitullit

31

Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të tregojë veçoritë e lidhjeve me ribatina; të tregojë veçoritë e lidhjeve të salduara; të tregojë veçoritë e lidhjeve me ngjitje; të tregojë veçoritë e lidhjeve të presuara;

b) Temat e kapitullit– Lidhjet me ribatina– Lidhjet e salduara– Lidhjet me ngjitje– Lidhjet e presuara

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të ilustrojë shpjegimin e lidhjeve të pandashme me pankarta dhe lidhje konkrete;– të angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve të pandashme.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta dhe makete që paraqesin lidhje të pandashme; – lidhje konkrete të pandashme.

Kapitulli 5: Lidhjet e ndashme (6 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të tregojë veçoritë e lidhjeve me pyka e kunja;– të tregojë veçoritë e lidhjeve me kanale (shlica).

b) Temat e kapitullit– Lidhjet filetore– Lidhjet me pyka– Lidhjet me kunja– Lidhjet me kanale (shlica)

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të ilustrojë shpjegimin e lidhjeve të ndashme me pankarta dhe lidhje konkrete;– të angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve të ndashme.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta dhe makete që paraqesin lidhje të ndashme;– lidhje konkrete të ndashme.

Kapitulli 6: Lidhjet elastike (3 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të tregojë veçoritë elastike me susta;– të tregojë veçoritë e lidhjeve me elemente elastike të tipave të ndryshëm.b) Temat e kapitullit– Lidhjet elastike, veçoritë e tyre– Lidhjet elastike me susta

32

– Lidhjet me elementet të tjera elastike

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të ilustrojë shpjegimin e lidhjeve elastike, me anë të pankartave dhe të lidhjeve

konkrete;– të angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve elastike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta dhe makete që paraqesin lidhje elastike të ndashme dhe lidhje elastike

konkrete.

Kapitulli 7: Transmetuesit e fuqisë në makina (18 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve filetorë;– të përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve me

friksion;– të përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve me rripa;– të përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve me

zinxhir;– të përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve me

dhëmbëzorë;– të përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve

hidraulikë.

b) Temat e kapitullit– Transmetuesit e fuqisë, veçoritë e tyre– Klasifikimi i transmetuesve të fuqisë– Transmetuesit filetorë– Transmetuesit me friksion (fërkim)– Transmetuesit me rripa– Transmetuesit me zinxhir– Transmetuesit me dhëmbëzorë– Transmetuesit hidraulik

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të ilustrojë shpjegimin e transmetuesve të ndryshëm, me anë të pankartave dhe të

transmetuesve konkretë;– të angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të transmetuesve të ndryshëm.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta dhe makete që paraqesin transmetues të llojeve të ndryshme;– transmetues konkretë,

33

Klasa 10

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Punime axhusterie”

Lëmi: ElektroteknikëProfili: Makinat elektrike, EnergjetikëNiveli: IKlasa: 10

Numri i modulit 1Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të kryer procese të ndryshme të axhusterisë si matja, shënimi, sharrimi, prerja, limimi dhe shpimi, me përdorimin e veglave të dorës.

Kohëzgjatja e modulit

6 kredite (60 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi fikson, mat dhe shënon dhe elemente plastike dhe metalike Përmbajtja:– Llojet dhe përdorimi i veglave për matje dhe shënim;– Përzgjedhja e mjeteve për matje, shënim dhe fiksim;– Fiksimi, matja dhe shënimi me vizore dhe me laps; – Fiksimi, matja dhe shënimi me çekan për shënim dhe

gjilpërën për shënim;– Fiksimi, matja dhe shënimi me kompaset për shënim;– Fiksimi, matja dhe shënimi me këndorin me mbështetës;– Rregullat e sigurisë gjatë fiksimit, matjes dhe shënimit.

RM 2 Nxënësi sharron dhe pret elemente plastike dhe metalikePërmbajtja:– Llojet dhe përdorimi i pajisjeve dhe veglave për sharrim

dhe prerje;– Përzgjedhja e pajisjeve dhe veglave për sharrim dhe prerje; – Matja, shënimi dhe fiksimi i elementeve plastike dhe

metalike;– Sharrimi i gypave të plastikës;– Sharrimi i kanaleve të plastikës;– Sharrimi i profileve metalike të detaleve të ndryshme;– Prerja e llamarinës me daltë;– Prerja e llamarinës me gërshërë të dorës;– Rregullat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit gjatë sharrimit

dhe prerjes.

RM 3 Nxënësi limon elemente plastike dhe metalike

34

Përmbajtja:– Llojet dhe përdorimi i limave;– Përzgjedhja e limave për limimin e elementeve plastike

dhe metalike;– Limimi i gypave të plastikës;– Limimi i kanaleve të plastikës;– Limimi i profileve të metalit dhe llamarinës;– Rregullat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit gjatë limimit.

RM 4 Nxënësi shpon elemente metalikePërmbajtja:– Llojet dhe përdorimi i veglave dhe pajisjeve për shpim;– Përzgjedhja e burgive dhe makinave për shpimin e pjesëve

metalike; – Shpimi i profileve metalike; – Shpimi i llamarinës;– Rregullat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit gjatë shpimit.

Procedurat e vlerësimit

Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.

Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim i nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë drejtë veglat dhe pajisjet për matje,

shënim dhe fiksim;– përdorë drejtë veglat dhe pajisjet për matje, shënim

dhe fiksim;– kryejë siç duhet fiksimin, matjen dhe shënimin me

vizore dhe kompas;– kryejë siç duhet fiksimin, matjen dhe shënimin me

çekan për shënim dhe gjilpërë për shënim; – kryejë siç duhet fiksimin, matjen dhe shënimin me

kompas për shënim;– kryejë siç duhet fiksimin, matjen dhe shënimin me

këndorin me mbështetëse;– zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë;– respektojë rregullat e mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë drejtë veglat dhe pajisjet për sharrim

dhe prerje; – përdorë drejtë veglat dhe pajisjet për sharrim dhe

prerje;

35

– kryejë siç duhet fiksimin, matjen, shënimin dhe sharrimin e gypave të plastikës;

– kryejë siç duhet fiksimin, matjen, shënimin dhe sharrimin e kanaleve të plastikës;

– kryejë siç duhet fiksimin, matjen, shënimin dhe sharrimin e profileve të detaleve të ndryshme metalike;

– kryejë siç duhet fiksimin, matjen, shënimin dhe prerjen e llamarinës me daltë;

– kryejë siç duhet fiksimin, matjen, shënimin dhe prerjen e llamarinës me gërshërë;

– zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe të ruajtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë drejtë limat për limim të elementeve

plastike dhe metalike; – kryejë siç duhet fiksimin dhe limimin e gypave të

plastikës; – kryejë siç duhet fiksimin dhe limimin e kanaleve të

plastikës; – kryejë siç duhet fiksimin dhe limimin e profileve

metalike;– kryejë siç duhet limimin e llamarinës;– zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe të ruajtjes

së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë burgitë dhe makinat për shpimin e

pjesëve metalike; – kryejë siç duhet shpimin e shufrave metalike; – kryejë siç duhet shpimin e llamarinës;– zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe të ruajtjes

së mjedisit.

Metodat e rekomanduara të mësuarit

– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të axhusterisë si dhe të organizohen vizita njohëse në punëtoritë axhusterike.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete për përdorimin e veglave dhe pajisjeve për matje, shënim, fiksim, sharrim, prerje, limim dhe shpim.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete, në mbështetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli. Gjithashtu ata duhet të angazhohen edhe në fiksimin, matjen, shënimin, prerjen, sharrimin, limimin dhe shpimin e gypave dhe kanaleve të plastikës, llamarinës dhe profileve të ndryshme metalike.

– Ata duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten.

36

– Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të shprehive të fituara.

Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:– Mjedisi për kryerjen e punimeve të fiksimit, sharrimit, prerjes,

limimit dhe shpimit.– Veglat dhe pajisjet e nevojshme për fiksimin, matjen,

shënimin, prerjen, sharrimin, limimin dhe shpimin e gypave dhe kanaleve të plastikës si dhe llamarinave dhe shufrave metalike.

– Materiale pune si: gypat e plastikës, kanalet e plastikës, llamarina, shufra të metaltë, etj.

– Udhëzues, rregullore, etj.

37


“Kuotimi në instalime elektrike”



Një modul praktik që aftëson nxënësit për të kryer procedurat e kuotimin në instalime elektrike të thjeshta.


1.2 kredite (12 orë)


RM 1 Nxënësi matë nivele Përmbajtja:– Përzgjedhja e mjeteve për matje të niveleve horizontale

dhe vertikale; – Kryerja e matjeve horizontale; – Kryerja e matjeve vertikale; – Shënimi i niveleve për shtrirjen e përçuesve, kabllove dhe

gypave me ndihmën e litarit të futur në pluhurin e shkumësit ose në atë të karbonit;

– Rregullat e sigurisë e të ruajtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi shënon kuotatPërmbajtja:– Përzgjedhja e veglave për shënimin e vendeve të vrimave

dhe foleve; – Caktimi i vendeve për vendosjen e kutijave lidhëse,

ndërprerësve, prizave, tabelave shpërndarëse etj;– Caktimi i vendit për shpuarjen e vrimave; – Shënimi i vendeve për hapje të vrimave dhe foleve me laps

special të zdrukthëtarëve, shkumës etj;– Rregullat e sigurisë e të ruajtjes së mjedisit.

RM 3 Nxënësi kontrollon kuotimin Përmbajtja:– Kontrollimi i nivelit vertikal me lavjerrës të muratorëve

dhe nivelues;– Kontrollimi i nivelit horizontal me nivelues;– Kontrollimi i lartësive dhe distancave të vrimave dhe

foleve;– Rregullat e sigurisë.

38


Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Me poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë mjetet për matje të niveleve horizontale

dhe vertikale; – kryejë matje të sakta horizontale; – kryejë matje të sakta vertikale; – kryejë shënimin e niveleve për shtrirjen e

përçuesve, kabllove dhe gypave me ndihmën e litarit të futur në pluhurin e shkumësit ose në atë të karbonit, sipas rregullave instalimeve elektrike;

– zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë drejtë veglat për shënimin e vendeve të

hapjes së vrimave dhe foleve;– caktojë vendet për vendosjen e kutijave lidhëse,

ndërprerësve, prizave, tabelave shpërndarëse etj., sipas rregullave të instalimeve elektrike;

– caktojë vendin për shpuarjen e vrimave sipas rregullave të instalimeve elektrike;

– shënojë drejt vendet për hapje të vrimave dhe foleve me laps special të zdrukthëtarëve, shkumës etj;

– zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë.


KR Nxënësi duhet të:– kontrollojë saktë nivelin vertikal me lavjerrës të

muratorëve dhe nivelues;– kontrollojë saktë nivelin horizontal me nivelues; – kontrollojë saktë lartësitë dhe distancat e vrimave

dhe foleve;– zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë.


– Ky modul duhet të trajtohet në punëtorinë e praktikës së instalimeve elektrike si dhe të organizohen vizita njohëse në objekte ku kryhen instalime elektrike të thjeshta.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur dhe demonstrimet konkrete për caktimin dhe

39

shënimin e niveleve horizontale dhe vertikale si dhe për përcaktimin e vendeve për vendosjen e vrimave dhe foleve . Ai duhet të ndihmojë nxënësit që vetë të kryejnë kontrollimin e kuotimeve të bëra.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për matjen, caktimin dhe shënimin e niveleve horizontale dhe vertikale në përputhje me rregullat e instalimit elektrik. Gjithashtu ata duhet të angazhohen edhe për caktimin dhe shënimin e vendeve për shpimin e vrimave dhe hapjen e foleve sipas rregullave të instalimeve elektrike.




Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:

– Mjedisi për kryerjen e punimeve të kuotimit. – Veglat dhe pajisjet e nevojshme për kryerjen e kuotimit, si

shkallë, litar për kuotim, shkumës, pluhur karboni, nivelues lavjerrës të ndërtimtarëve, metër, laps special të ndërtimtarëve.

– Udhëzues, rregullore, standarde teknike të instalimeve.

40


“Matje elektrike”

Lëmi: ElektroteknikëProfili: Makina elektrike, Energjetikë.Niveli: IKlasa: 10


Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësitë për të matur, interpretuar vlerat e matura, dhe për të përgatitur skemat lidhëse të thjeshta për matje të madhësive të thjeshta elektrike.


6 kredite (60 orë)


RM 1 Nxënësi përdor pajisjet dhe instrumentet matëse Përmbajtja:– Pajisjet matëse;– Llojet dhe përdorimi i instrumenteve për matje; – Përzgjedhja e instrumenteve për matje;– Përdorimi i ampermetrit;– Përdorimi i voltmetrit;– Përdorimi i ommetrit;– Përdorimi i vatmetrit;– Përdorimi i instrumentit universal;– Rregullat e sigurisë në punë.

RM 2 Nxënësi i kryen matje të madhësive elektrike në qarqe elektrikePërmbajtja:– Qarku i thjeshtë elektrik dhe pjesët përbërëse;– Matja e intensitetit të rrymës elektrike;– Matja e tensionit; – Matja e rezistencës elektrike;– Matja e fuqisë elektrike;– Rregullat e mbrojtjes në punë.

RM 3 Nxënësi kryen matje të madhësive elektrike në qarqe elektrike të përbëraPërmbajtja:– Qarku i përbërë elektrik dhe pjesët përbërëse;– Matja në lidhjet serike të rezistorëve;– Matja në lidhjet paralele të rezistorëve;– Matja në lidhjet e kombinuara të rezistorëve;– Matja në lidhjet serike të burimeve kimike;– Matja në lidhjet paralele të burimeve kimike;– Rregullat e sigurisë në punë.

41





KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë drejtë instrumentet për matje;– dijë të lidhë dhe përdorë ampermetrin;– dijë të lidhë dhe përdorë voltmetrin;– dijë të lidhë dhe përdorë ommetrin;– dijë të lidhë dhe përdorë vatmetrin;– dijë të lidhë dhe përdorë instrumentin universal;– zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë.


KR Nxënësi duhet të:– dallojë drejtë elementet e qarkut të thjeshtë elektrik;– dijë të bëjë leximin e skemave lidhëse elektrike;– bëjë matjen e saktë të intensitetit të rrymës së

vazhdueshme elektrike;– bëjë matjen e saktë të tensionit; – bëjë matjen e saktë të rezistencës elektrike;– bëjë matjen e saktë të fuqisë elektrike;– zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë.


KR Nxënësi duhet të:– realizojë qarqe elektrike të përbëra;– kryejë matje të sakta të madhësive elektrike në lidhjet

serike të rezistorëve;– kryejë matje të sakta të madhësive elektrike në lidhjet

paralele të rezistorëve;– kryejë matje të sakta të madhësive elektrike në lidhjet

e kombinuara të rezistorëve;– kryejë matje të sakta të madhësive elektrike në lidhjet

serike të burimeve kimike;– kryejë matje të sakta të madhësive elektrike në lidhjet

paralele të burimeve kimike;– zbatojë rregullat e sigurisë në punë.


– Ky modul duhet të realizohet në laboratorin e matjeve elektrike dhe të plotësohet me instruksionet në klasë aty ku është e nevojshme.

– Mësimdhënësi duhet të kryejë demonstrime konkrete të

42

matjeve elektrike.– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari

konkrete për kryerjen e matjeve elektrike në qarqe të thjeshta dhe të përbëra, me përdorimin e mjeteve matëse elektrike.





– Laboratori i matjeve elektrike – Veglat, pajisjet dhe instrumentet e nevojshme për matje

elektrike.– Mjetet dhe materialet për realizimin e qarqeve të ndryshme

elektrike.– Udhëzues, rregullore, katalogë, etj.

43


“Materialet dhe komponentet elektrike”



Një modul praktik dhe teorik që i pajis nxënësit me njohuri dhe aftësi praktike për përzgjedhjen dhe përdorimin e materialeve dhe komponenteve që përdoren në elektroteknikë.


4.8 kredite (48 orë)


RM 1 Nxënësi dallon materialet që përdoren në elektroteknikëPërmbajtja:– Llojet e materialeve të elektroteknikës;– Vetitë e materialeve të elektroteknikës; – Vetitë e përçuesve elektrikë;– Përdorimi i materialeve përçues elektrikë.

RM 2 Nxënësi dallon materialet gjysmëpërçues që përdoren në elektroteknikëPërmbajtja:– Llojet e materialeve gjysmëpërçues; – Vetitë e gjysmëpërçuesve;– Përdorimi i materialeve gjysmëpërçues.

RM 3 Nxënësi dallon materialet izoluese që përdoren në elektroteknikëPërmbajtja:– Llojet e materialeve izoluese elektrike;– Vetitë e materialeve izoluese elektrike;– Përdorimi i materialeve izoluese elektrike.

RM 4 Nxënësi dallon materialet magnetike që përdoren në elektroteknikëPërmbajtja:– Llojet e materialeve magnetike;– Vetitë e materialeve magnetike;– Përdorimi i materialeve magnetike.




44

RM 1 IV -Pyetje-përgjigje me gojë-Vëzhgim i nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:– bëjë klasifikimin e materialeve të elektroteknikës;– identifikojë llojet e materialeve të elektroteknikës;– përshkruajë vetitë e materialeve të elektroteknikës;– dallojë materialet e përçuese;– tregojë përdorimin e materialeve përçuese sipas

standardeve në elektroteknikë.


KR Nxënësi duhet të:– bëjë klasifikimin e materialeve gjysmëpërçuese; – tregojë vetitë e gjysmëpërçuesve;– dallojë materialet gjysmëpërçuese;– tregojë përdorimin e materialeve gjysmëpërçuese.


KR Nxënësi duhet të:– bëjë klasifikimin e materialeve izolues elektrikë; – tregojë vetitë e materialeve izolues elektrikë;– dallojë materialet gjysmëpërçuese;– tregojë përdorimin e materialeve gjysmëpërçuese.

RM 4 IV -Pyetje-përgjigje me gojë- Vëzhgim i nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:– bëjë klasifikimin e materialeve magnetike;– tregojë vetitë e materialeve magnetike;– dallojë materialet magnetike;– tregojë përdorimin e materialeve magnetike.


– Ky modul duhet të trajtohet në laboratorin përkatës të shkollës ose në punëtori/fabrika të cilat merren me prodhimin, përdorimin ose magazinimin e materialeve elektrike.

– Mësimdhënësi duhet të kryejë demonstrime konkrete të materialeve elektrike.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete, në mbështetje të përvetësimit të njohurive dhe shprehive që trajton moduli.


– Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të fituara.

45



– Laboratori i materialeve elektrike për shqyrtimin e materialeve

– Veglat, pajisjet dhe instrumentet e nevojshme për shqyrtimin e materialeve elektrike.

– Lloje të ndryshme përçuesish, gjysmëpërçuesish dhe materialesh magnetike.

– Udhëzues, katalogë, standarde materialesh, etj.

46


“Mbrojtja në punë”



Një modul praktik që i pajis nxënësit me njohuri teorike dhe shprehi praktike për mbrojtjen dhe sigurinë në punë gjatë veprimtarisë në sektorin e elektroteknikës.


3 kredite (30 orë)


RM 1 Nxënësi përshkruan me rreziqet e elektricitetit në organizmin e njeriutPërmbajtja:– Ndikimi i rrymës elektrike në organizëm;– Intensiteti i rrymës; – Kohëzgjatja e ndikimit të rrymës elektrike;– Rrugëtimi i rrymës elektrike përmes trupit;– Frekuenca;– Gjendja individuale e trupit;– Tensionet e rrezikshme.

RM 2 Nxënësi përshkruan rregullat themelore të mbrojtjes në punëPërmbajtja:– Masat e sigurisë për mbrojtjen personale;– Masat e sigurisë për mbrojtjen e personave të tjerë;– Masat e sigurisë për mbrojtjen e mjeteve të punës;– Masat e sigurisë për mbrojtjen vendit të punës.

RM 3 Nxënësi përdor mjetet për mbrojtje në punë Përmbajtja:– Pajisjet personale mbrojtëse; – Mbrojtja e kokës;– Mbrojtja e syve;– Mbrojtja e dëgjimit;– Mbrojtja e frymëmarrjes;– Mbrojtja e duarve;– Mbrojtja e këmbëve;– Mbrojtja e trupit;– Mbrojtja në punë në lartësi;– Mbrojtja nga rryma elektrike.

RM 4 Nxënësi demonstron dhënien e ndihmës së parë për të dëmtuaritPërmbajtja:– Udhëzimet kryesore për dhënien e ndihmës së parë;– Llojet kryesore të dëmtimeve të personave në punë;

47

– Veprimet fillestare me të dëmtuarit në punë;– Masazhi e zemrës;– Dhënia e frymëmarrjes artificiale;– Kujdesi për të dëmtuarin në punë.




RM 1 IV -Pyetje-përgjigje me gojë ose me shkrim-Vëzhgim i nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:– përshkruajë si ndikon rryma elektrike në organizëm;– tregojë vlerën e intensitetit të rrymës të rrezikshme për

jetën;– analizojë kohëzgjatjen e ndikimit të rrymës elektrike;– përshkruajë rrugëtimin e rrymës elektrike përmes

trupit;– tregojë si ndikon frekuenca e rrymës në organizëm;– analizojë gjendjen individuale të trupit;– tregojë cili tension është i rrezikshëm për organizmin e

njeriut.

RM 2 IV -Pyetje-përgjigje me gojë ose me shkrim-Vëzhgim i nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:– përshkruajë dhe demonstrojë masat e sigurisë për

mbrojtjen personale;– përshkruajë dhe demonstrojë masat e sigurisë për

mbrojtjen e personave të tjerë;– përshkruajë dhe demonstrojë masat e sigurisë për

mbrojtjen e mjeteve të punës;– përshkruajë dhe demonstrojë masat e sigurisë për

mbrojtjen vendit të punës.


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë drejt pajisjet personale mbrojtëse; – tregojë si bëhet mbrojtja e kokës;– tregojë si bëhet mbrojtja e syve;– tregojë si bëhet mbrojtja e dëgjimit;– tregojë si bëhet mbrojtja e frymëmarrjes;– tregojë si bëhet mbrojtja e duarve;– tregojë si bëhet mbrojtja e këmbëve;

48

– tregojë si bëhet mbrojtja e trupit;– tregojë si bëhet mbrojtja në punë në lartësi;– tregojë si bëhet mbrojtja nga rryma elektrike.


KR Nxënësi duhet të:– përshkruajë veprimet kryesore për dhënien e ndihmës

së parë;– dallojë dëmtimet kryesore të personave në punë;– kryej veprimet fillestare me të dëmtuarit në punë;– kryej masazhin e zemrës;– kryej dhënien e frymëmarrjes artificiale;– tregojë kujdesin e duhur për të dëmtuarin në punë.


– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të shkollës ose në një ambient të përshtatshëm për zbatimin e këtij moduli.

– Mësimdhënësit duhet të demonstrojnë për nxënësit veprimtaritë praktike që trajton moduli.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për zbatimin e rregullave të sigurisë dhe për dhënien e ndihmës së parë për të dëmtuarit në punë. Ata duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten.

– Rekomandohet të përdoret metoda e simulimit të të dëmtuarve në punë, nga rryma elektrike.

– Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të fituara.



– Punëtoria ose ambienti i përshtatshëm për demonstrim të rregullave të sigurisë dhe dhënies së ndihmës së parë.

– Pajisjet e nevojshme për demonstrim të mbrojtjes në punë dhe dhënien e ndihmës së parë.

– Udhëzues, katalogë, materiale ilustruese, etj.

49

Klasa 11


Programi i lëndës

“Bazat e elektroteknikës”


I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet:– të interpretojë parimet e përgjithshme të bazave të elektroteknikës;– të zbatojë metodat e zgjidhjes së qarqeve elektrike të rrymës alternative në bazë të

ligjeve të përvetësuara;– të dallojë veçoritë reale të elementeve të qarkut elektrik.

II. Fondi i orëve të lëndës35 javë x orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1: Fuqia në qarkun e rrymës së alternative (6 orë)

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë konceptet e fuqisë aktive e reaktive dhe të faktorit të fuqisë.

b) Temat e kapitullit– Qarku i rrymës alternative– Fuqia aktive– Fuqia reaktive– Fuqia e dukshme– Faktori i fuqisë

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;– të angazhojë nxënësit në grupe.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit pankarta; projektori;

50

katalogë.Kapitulli 2: Rrymat elektrike të ndryshueshme (alternative) gjatë kohës (12 orë)

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të interpretojë madhësitë karakteristike të rrymës dhe të tensionit alternativ.

b) Temat e kapitullit– Dukuria e rrymës elektrike alternative– Intensiteti i rrymës elektrike– Kahu i rrymës elektrike– Madhësitë alternative– Parametrat karakteristikë të madhësive alternative– Frekuenca– Perioda– Vlera momentale, efektive, mesatare dhe maksimale– Këndi fazor

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë ushtrime numerike për paraqitjen e madhësive alternative;– të angazhojë nxënësit nëpërmes punës në grupe.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit pankarta; projektori; katalogë.

Kapitulli 3: Elementet në qarkun e rrymës alternative (14 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë funksionin e rezistorit, bobinës dhe kondensatorit në qarkun e

rrymës alternative;– të përshkruajë konceptin e fuqisë aktive dhe reaktive.

b) Temat e kapitullit– Rezistori në qarkun e rrymës alternative– Nocioni i fuqisë aktive– Bobina në qarkun e rrymës alternative– Nocioni i fuqisë reaktive– Kondensatori në qarkun e rrymës alternative– Mbushja e kondensatorit– Zbrazja e kondensatorit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me diagrame dhe tabela; të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve; t’u japë detyra nxënësve për llogaritjen e qarqeve të thjeshta elektrike.

51


Kapitulli 4: Lidhja në seri e elementeve në qarkun e rrymës alternative (14 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të shpjegojë funksionin e lidhjes në seri të rezistorit, bobinës dhe kondensatorit;– të përshkruajë nocionin e impedancës;– të përshkruajë varësinë e rezistencës induktive dhe kapacitive– të përshkruajë nocionin e fuqisë aktive, reaktive dhe të dukshme;– të përshkruajë trekëndëshin e fuqisë.

b) Temat e kapitullit– Lidhja në seri e rezistorit dhe bobinës– Nocioni i impedancës– Lidhja në seri e rezistorit dhe kondensatorit– Lidhja në seri e rezistorit, bobinës dhe kondensatorit– Trekëndëshi i impedancës– Fuqia aktive, reaktive dhe e dukshme– Trekëndëshi i fuqisë– Faktori i fuqisë– Ushtrime numerike



Kapitulli 5: Lidhja paralele e elementeve në qarkun e rrymës alternative (14 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të shpjegojë funksionin e lidhjes paralele të rezistorit, bobinës dhe kondensatorit;– të shpjegojë nocionin e admitancës dhe të impedancës ekuivalente (të

njëvlershme);– të shpjegojë nocionin e fuqisë aktive, reaktive dhe të dukshme;– të përshkruajë varësinë reciproke ndërmjet rrymës dhe tensionit në qarkun RLC.

b) Temat e kapitullit– Nocioni i admitancës– Impedanca ekuivalente– Lidhja paralele e rezistorit dhe bobinës– Lidhja paralele e rezistorit dhe kondensatorit– Lidhja paralele e rezistorit, bobinës dhe kondensatorit– Trekëndëshi i rrymave– Trekëndëshi i admitancës

52

– Trekëndëshi i fuqive– Përmirësimi i faktorit të fuqisë– Lidhja e kombinuar e elementeve RLC


d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta; projektori.

Kapitulli 6: Sistemi trefazor (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë konceptet e tensionit dhe të rrymës fazore dhe linjore në lidhjet yll-

trekëndësh;– të llogarisë fuqinë e harxhuesit.

b) Temat e kapitullit– Lidhja e harxhuesve në sistemin trefazor– Lidhja në yll e harxhuesve në sistemin trefazor– Tensionet dhe rrymat fazore– Lidhja në trekëndësh e harxhuesve në sistemin trefazor– Tensionet dhe rrymat linjore– Fuqia në sistemin trefazor

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;– t’u japë detyra nxënësve për llogaritjen e qarqeve elektrike.


53

Programi i lëndës

“Bazat e elektronikës”

Lëmi: ElektroteknikëProfilet: Makina elektrike, Energjetikë, Telekomunikacion, Informatikë,

Komunikime audio dhe videoNiveli: IKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndës Në përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet:– të shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e elektronikës;– të dallojë komponentët elektronikë pasivë dhe aktivë dhe të paraqesë

karakteristikat kryesore të tyre;– të dallojë qarqet elektronike kryesore analoge dhe të paraqesë veçoritë dhe

karakteristikat kryesore të tyre;– të përshkruajë ndërtimin dhe mënyrën e fabrikimit të qarqeve të integruara

themelore, analoge dhe digjitale;– të shpjegojë përdorimet kryesore të qarqeve të integruara.



Kapitulli 1: Ndërtimi dhe veçoritë kryesore të komponentëve elektronikë pasivë e aktivë (24 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të dallojë fizikisht llojet e ndryshme të rezistorëve;– të dallojë fizikisht llojet e ndryshme të kondensatorëve;– të dallojë fizikisht llojet e ndryshme të bobinave;– të dallojë fizikisht llojet e ndryshme të diodave e transistorëve;– të dallojë fizikisht llojet e ndryshme të komponentëve optoelektronike;– të diagnostikojë se a janë në gjendje të rregullt komponentët elektronikë.

b) Temat e kapitullit– Rezistori, potenciometri, trimeri– Termistori, pozistori, fotorezistori e varistori– Kondensatori, kondensatori i ndryshueshëm– Bobina, variometri– Transformatori, autotransformatori– Dioda pn rrymëdrejtuese– Dioda Zener, dioda Shotki– Dioda tunel, LED-i– Fotodioda, celula diellore, dioda laser– Optoçiftuesi, LCD-ja, gypi katolik– Transistori dypolar (npn dhe pnp)– Transistori njëpolar (FET-i, IGFET-i, MOSFET-i)

54

– Tiristori dhe triaku

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të përdorë mjete vizuale; të kryejë punë laboratori me komponentë elektronikë pasiv dhe aktiv; të krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me diagrame dhe tabela; të angazhojë nxënësit në grupe; të krijojë mundësi që nxënësit të përdorin instrumentet elektrike matëse; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta;– projektori;– katalogë;– laborator; – makete për pajisjet; – komponente elektronike reale.

Kapitulli 2: Karakteristikat rrymë-tension të diodave dhe të transistorëve. Amplifikimi i transistorit (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të vizatojë karakteristikën rrymë-tension të diodës dhe të përcaktojë pikën e

punës;– të vizatojë karakteristikën rrymë-tension të transistorit (dypolar dhe njëpolar) dhe

të përcaktoj pikën e punës;– të vizatojë karakteristikën rrymë-tension të tiristorit dhe të përcaktoj pikën e

punës;– të vizatojë karakteristikën rrymë-tension të triakut dhe të përcaktoj pikën e punës.

b) Temat e kapitullit– Karakteristika rrymë-tension e diodës– Karakteristikat rrymë-tension të transistorit dypolar (npn, pnp)– Karakteristikat rrymë-tension të transistorit njëpolar (FET, MOSFET)– Karakteristikat rrymë-tension të tiristorit– Karakteristikat rrymë-tension të triakut– Dioda si rrymëdrejtues– Lidhja e Grecit– Transistori si amplifikator– Drejtëza e punës dhe pika e punës e diodës– Drejtëza e punës dhe pika e punës e transistorit– Ushtrim laboratorik (nxjerrja e karakteristikave të punës të diodës dhe të

transistorit)

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të përdorë mjete vizuale;– të kryejë punë laboratori për nxjerrjen e karakteristikave të punës të elementeve

elektronike;

55

– t’u japë detyra nxënësve për nxjerrjen e drejtëzës së punës dhe caktimin e pikës së punës;

– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me instrumente elektrike

matëse;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit laborator; pankarta; projektori; katalogë; dioda dhe transistorë; pajisje matëse.

Kapitulli 3: Qarqet elektronike analoge. Amplifikatorët (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të përshkruajë qarqet elektronike analoge; të shpjegojë si punon amplifikatori; të dallojë llojet kryesore të amplifikatorit.

b) Temat e kapitullit– Qarqet analoge– Amplifikatori dhe llojet kryesore të tij– Amplifikatori me transistor dypolar me bazë të përbashkët– Amplifikatori me transistor dypolar me emiter të përbashkët– Amplifikatori me transistor dypolar me kolektor të përbashkët– Amplifikatori me transistor njëpolar me gejt (portë) të përbashkët– Amplifikatori me transistor njëpolar me sors (burim) të përbashkët– Amplifikatori me transistor njëpolar me drejn (derdhje) të përbashkët– Lidhja e Darlingtonit– Amplifikatori operacional

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të përdorë mjete vizuale;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me instrumente elektrike

matëse;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit laboratori; pankarta; projektori; makete për pajisje; amplifikatorë të llojeve të ndryshme.Kapitulli 4: Qarqet elektronike digjitale (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të përshkruajë ndërtimin dhe punën e oscilatorit;

56

të caktojë frekuencën e oscilimit (lëkundjeve) të oscilatori dhe të shpjegojë nevojën e stabilitetit të frekuencës;

të shpjegojë punën dhe vetitë e amplifikatorit operacional.

b) Temat e kapitullit– Oshilatori: parimi i punës– Llojet dhe karakteristikat e oscilatorit– Oshilatorët RC– Oshilatori i Majsnerit– Oshilatori i Kolpitsit– Amplifikatori operacional

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të përdorë mjete vizuale;– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me përdorimin e oscilatorëve;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta; projektori; katalogë; – laboratori; maketa oscilatorësh.

Kapitulli 5: Qarqet e integruara dhe mikroelektronika (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë ndërtimin dhe fabrikimin e qarqeve të integruara;– të bëjë klasifikimin dhe zgjedhjen e qarqeve duke përdorur listën e të dhënave ose

katalogët.

b) Temat e kapitullit– Qarqet e integruara, veçoritë e tyre– Ndërtimi i qarqeve të integruara– Llojet e qarqeve të integruara– Fabrikimi i qarqeve të integruara– Përdorimi i qarqeve të integruara

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të përdorë mjete vizuale;– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me qarqet e integruara;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta; projektori; katalogë;– laboratori, qarqe të integruara.

57

Programi i lëndës

“Matje elektrike”

Lëmi: ElektroteknikëProfilet: Makina elektrike, Energjetikë, Telekomunikacion, Informatikë,

Komunikime audio dhe videoNiveli: IKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet:– të përshkruajë veçoritë kryesore të të gjitha instrumenteve matëse, si dhe parimin

e punës dhe mënyrën e lidhjes së tyre në qarqet matëse;– t’i dallojë madhësitë elektrike dhe vlerat e tyre;– të demonstrojë matjen e madhësive elektrike;– të analizojë rezultatet e fituara gjatë matjeve.



Kapitulli 1: Bazat e metrologjisë (4 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të shpjegojë rëndësinë e matjeve elektrike;– të bëjë dallimin ndërmjet njësive të nxjerra, themelore dhe njësive plotësuese.

b) Temat e kapitullit– Historia dhe parimet e matjeve elektrike– Madhësitë fizike dhe njësitë matëse– Sistemi ndërkombëtar i njësive SI

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të përdorë mjete vizuale; të shpjegojë në detaje sistemin ndërkombëtar të njësive; të shpjegojë njësitë themelore, të nxjerra dhe plotësuese.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta;– projektori;– katalogë.

58

Kapitulli 2: Teoria e gabimeve (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të tregojë faktorët që shkaktojnë gabime gjatë matjeve;– të tregojë gabimet dhe të bëjë dallimin ndërmjet llojeve të ndryshme të gabimeve;– të evitojë gabimet për të korrigjuar rezultatin.

b) Temat e kapitullit– Gabimet në matje– Gabimet e vrazhda– Gabimet sistematike– Gabimet e rastit– Gabimet dhe korrigjimi i gabimit– Shpërndarja e gabimit të rastit– Gabimet e përbëra– Ushtrime në laborator

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të përdorë mjete vizuale; të angazhojë nxënësit në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta;– projektori;– laboratori i pajisur me instrumente të ndryshme matëse.

Kapitulli 3: Etalonet dhe standardet (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të interpretojë etalonët e madhësive elektrike: etalonët e rrymës elektrike, etalonët

e tensionit dhe të rezistencës;– të tregojë rëndësinë e përdorimit të etalonëve dhe standardeve.

b) Temat e kapitullit– Etalonët e madhësive elektrike– Etalonët e rrymës elektrike– Etalonët e tensionit– Etalonët e rezistencës– Rezistori etalon– Etalonët e kapacitetit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të përdorë mjete vizuale; të angazhojë nxënësit në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.d) Kushtet për realizimin e kapitullit– laborator;

59

– pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 4: Instrumentet matëse (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të shpjegojë parimin e punës së secilit instrument matës;– të përzgjedhë instrumentin e duhur për matjen e madhësive elektrike;– të analizojë rezultatet e fituara me matje.

b) Temat e kapitullit– Ommetri dhe megaommetri– Voltmetri– Multimetri digjital– Oshiloskopi– Galvanometri– Vatmetri– Njehsori elektrik– Ushtrime në laborator

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të përdorë mjete vizuale;– të angazhojë nxënësit në grupe gjatë punës në laborator;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– laborator i pajisur me instrumentet matëse: ohmmetër, voltmetër, multimetër

digjital, osciloskop, galvanometër, vatmetër, njehsori elektrik.

Kapitulli 5: Matja e rezistencës – Urat matëse dhe kompensatorët (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të demonstrojë matjen e rezistencave të vogla me anë të urave dhe metodave

indirekte;– të shpjegojë kompensatorët dhe përdorimin e kompensatorëve të rrymës së

vazhduar dhe të rrymës alternative.

b) Temat e kapitullit– Matja e rezistencës me ampermetër dhe me voltmetër– Matja e rezistencës me anë të voltmetrit dhe rezistorit të njohur– Ura e Vitsonit– Ura e Tompsonit– Metodat kompensuese– Metoda e potenciometrit– Kompensatorët– Kompensatorët e rrymës së vazhduar– Kompensatorët e rrymës alternative– Ushtrime laboratorike

60


d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta; projektori; katalogë.– laborator; makete për pajisjet; multimetri.Laboratori me instrumente matëse:

1) aparatet për rrymë të vazhduar: elektrometri, kompensatori, galvanometri me kuadër të lëvizshëm, instrumentet elektronike;

2) aparatet për matjen e tensionit të vazhduar: galvanometri me pasqyrë, galvanometri me shenjë drite etj.

Kapitulli 6: Matjet e madhësive elektrike dhe magnetike (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të demonstrojë matjet analoge dhe digjitale;– të demonstrojë matjen e rezistencës, tensionit dhe rrymës;– të demonstrojë matjen e frekuencës, kapacitetit, induktivitetit, fluksit magnetik

dhe energjisë.

b) Temat e kapitullit– Matjet analoge dhe digjitale– Matja e rezistencës– Matja e tensionit– Matja e rrymës– Matja e frekuencës– Matja e kapacitetit, induktivitetit dhe fluksit magnetik– Matja e fuqisë, faktorit të fuqisë– Matja e energjisë– Ushtrime laboratorike


d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta; projektori; katalogë.– laborator; makete për pajisjet.

Kapitulli 7: Matjet elektrike të madhësive joelektrike (4 orë)

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të shpjegojë madhësitë joelektrike dhe metodat për matjen e tyre.

61

b) Temat e kapitullit– Madhësitë joelektrike– Matja e temperaturës– Matja e shtypjes– Matja e fluksit të dritës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi duhet: të përdorë mjete vizuale; të angazhojë nxënësit në grupe gjatë punës në laborator; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– Laboratori me instrumentet të cilat e bëjnë matjen elektrike të madhësive

joelektrike;– pankarta;– projektori;– katalogë;– laborator;– makete për pajisjet.

62

Programi i lëndës

“Makina elektrike”

Lëmi: ElektroteknikëProfili: Makina elektrikeNiveli: IKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet:– të shpjegojë karakteristikat kryesore të transformatorëve dhe principin e punës;– të tregojë funksionimin dhe rolin e autotransformatorit;– të tregojë funksionimin dhe rolin e transformatori trepështjellor;– të shpjegojë parimin e punës së induktorit shumëfazor të Tesllës;– të dallojë pjesët e motorit asinkron dhe të shpjegojë principin e punës;– të dallojë llojet e induktorëve.

II. Fondi i orëve të lëndës35 javë x 2 orë/javë= 70 orë


Kapitulli 1: Transformatorët energjetik (18 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të shpjegojë karakteristikat kryesore të transformatorëve;– të përshkruajë principin e punës; – të dallojë pajisjet e transformatorëve;– të përshkruajë humbjet në hekur, bakër dhe dielektrikë;– ta tregojë karakteristikën e shkallës së shfrytëzimit.

b) Temat e kapitullit– Karakteristikat konstruktive të transformatorit– Qarku magnetik– Mbështjellat– Ena dhe pajisjet– Ftohja e transformatorit– Principi i punës së transformatorit– Raporti i rrymës dhe tensionit– Herësi i transformimit– Humbjet e fuqisë në transformator– Shkalla e shfrytëzimit– Karakteristika e jashtme – Madhësitë nominale

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për rëndësinë e transformatorit;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;

63

– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta;– projektori;– katalogë;– laboratori.

Kapitulli 2: Transformatori trefazor (15 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të shpjegojë lidhjet e mbështjellave të transformatorit: yll, trekëndësh dhe yll i

thyer; të dallojë shenjat e hyrjeve dhe daljeve te transformatorit dhe të vizatoj diagramin

e lidhjeve te mbështjellave te transformatorit; të shpjegojë kushtet e punës paralele të dy ose më shumë transformatorëve.

b) Temat e kapitullit– Lidhjet e mbështjellave të transformatorit trefazor dhe vetitë e tyre– Lidhja yll– Lidhja trekëndësh– Lidhja yll i thyer– Shënimi i skajeve të transformatorit – Diagrami i lidhjes së mbështjellave te transformatori– Puna paralele e transformatorit– Ndryshimi i tensionit të transformatorit me ndryshimin e lidhjes së mbështjellave– Ndryshimi i tensionit të transformatorit me ndarjen e mbështjellave

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për lidhjet e mbështjellave të

transformatorit trefazor si dhe mënyrën e paraqitjes së tyre;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.


64

Kapitulli 3: Llojet e veçanta të transformatorëve (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të shpjegojë funksionimin dhe rolin e autotransformatorit; të shpjegojë funksionimin dhe rolin e transformatori trepështjellor.

b) Temat e kapitullit Transformatori njëfazor (autotransformatori) Funksionimi dhe roli i autotransformatorit Transformatorët si transformues të numrit të fazave Transformimi i rrymave trefazore në ato gjashtë fazore Transformimi i rrymave trefazore në ato dymbëdhjetë fazore Transformatori trepështjellor Funksionimi dhe roli i transformatorit trepështjellor

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për transformatorin njëfazor dhe

trefazor si dhe përdorimin e tyre;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.


Kapitulli 4: Qarku elektrik dhe magnetik i makinave elektrike rrotulluese (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të dallojë llojet e induktorëve dhe të tregojë rregullat për kryerjen e mbështjellave

shumëfazëshe; të përshkruajë parimin e punës së induktorit shumëfazor të Tesllës.

b) Temat e kapitullit– Llojet e induktorëve – Induktori me polet e theksuara– Induktori i plotë– Rregullat për kryerjen e mbështjellave shumëfazëshe – Rregullat për kryerjen e mbështjellave me breza ndarëse– Induktori shumëfazor i Tesllës– Tensioni i indukuar në mbështjellje të një faze dhe mbështjelljes shumëfazore

65

c) Udhëzime didaktike për kapitullin të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për qarkun elektrik dhe magnetik të

makinave elektrike rrotulluese; të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– klasa, pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 5: Motori asinkron (17 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të dallojë pjesët e motorit asinkron dhe të shpjegojë principin e punës; të përshkruajë lëshuarjen në punë te motorit asinkron dhe ndryshimin e kahjes së

rrotullimit; të përshkruajë principin e punës së motorit asinkron njëfazor dhe lëshuarjen në

punë të tij.

b) Temat e kapitullit– Përshkrimi i motorit asinkron– Statori– Rotori– Mbështjellat– Shtëpiza e motorit dhe ftohja– Principi i punës së motorit asinkron (rrëshqitja)– Frekuenca në rotor – Humbjet e energjisë në motorin asinkron – Shkalla e shfrytëzimit të fuqisë– Momenti rrotullues i motorit asinkron – Lëshuarja në punë e motorit asinkron – Ndryshimi i kahjes së rrotullimit– Motori asinkron njëfazor, principi i punës – Lëshuarja në punë e motorit asinkron

c) Udhëzime didaktike për kapitullin të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për përshkrimin e motorit asinkron; të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– Klasa;– pankarta;– projektori;– katalogë.

66

Klasa 11



“Demontimi dhe montimi i transformatorit njëfazor”



Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të kryer demontimin dhe montimin e transformatorëve të ndryshëm njëfazorë me fuqi të vogël.


12 kredite (120 orë)


RM 1 Nxënësi demonton transformatorin e dëmtuar njëfazor, me fuqi të vogëlPërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të transformatorit;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Vendosja e transformatorit të dëmtuar në vendin e punës;– Demontimi i elementeve mbajtëse të transformatorit;– Demontimi i elementeve të bërthamës;– Demontimi i pështjellave të transformatorit;– Pastrimi i pjesëve të demontuara;– Sistemimi i pjesëve të demontuara;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi monton transformatorin e riparuar njëfazor, me fuqi të vogëlPërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të transformatorit;– Përgatitja e vendit të punës;– Montimi i elementeve të bërthamës;– Montimi i pështjellave në bërthamë;– Montimi i elementeve mbajtëse të transformatorit;– Bartja e transformatorit;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për

67

çdo rezultat të të mësuarit.



KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të transformatorit;– përzgjedhë veglat e pajisjet e duhura të punës;– përgatisë vendin e punës;– vendosë transformatorin e dëmtuar në vendin e punës;– demontojë elementet mbajtëse të transformatorit, sipas

radhës së duhur;– demontojë elementet e bërthamës sipas radhës së

duhur;– demontojë elementet e pështjellave të transformatorit

sipas radhës së duhur;– pastrojë pjesët e demontuara;– sistemojë pjesët e demontuara;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të transformatorit;– përgatisë vendin e punës;– montojë elementet e bërthamës;– montojë pështjellat në bërthamë;– montojë elementet mbajtëse të transformatorit;– bartë transformatorin në vend;– respektojë rregullat e mbrojtjes së mjedisit.

Metodat e rekomanduara të të mësuarit

– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të shkollës ose të ndërmarrjeve energjetike, si dhe të organizohen vizita njohëse në punëtoritë e riparimeve të transformatorëve.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete për demontimin dhe montimin e transformatorëve njëfazorë të dëmtuar.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për demontimin e transformatorëve të dëmtuar dhe montimin e pjesëve të riparuara të tyre, me përdorimin e veglave dhe pajisjeve të duhura.


– Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të shprehive të fituara nga nxënësit.

68


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:– Punëtori për kryerjen e riparimeve të transformatorëve të

vegjëlnjëfazorë.

– Veglat dhe pajisjet e punës për kryerjen e riparimeve tëtransformatorëve të vegjël njëfazorë.

– Materialet riparuese për kryerjen e riparimeve tëtransformatorëve të vegjël njëfazorë.

– Dokumentacioni teknik i transformatorit të vogël njëfazor.

69


“Riparimi i pështjellave të transformatorëve njëfazorë”



Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të kryer riparime të pështjellave të transformatorëve të ndryshëm njëfazorë, me fuqi të vogël.


12 kredite (120 orë)


RM 1 Nxënësi përgatitë kallëpin për pështjellën e re të transformatorit të vogël, njëfazorPërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të transformatorit;– Analizimi i transformatorit të dëmtuar;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përzgjedhja e materialeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Identifikimi i izolimit të përçuesit në bazë të simboleve të

izolimit (me llak, letër, mëndafsh);– Përgatitja e kallëpit të pështjellës;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi realizon pështjellën e re të transformatorit të vogël, njëfazorPërmbajtja:– Izolimi i fillimit të pështjellave me gypa izolues trashësie

të caktuar;– Formimi i pështjellave të primarit sipas numrit të

dredhave;– Izolimi me preshpan ndërmjet shtresave;– Formimi i pështjellave të sekondarit sipas numrit të

dredhave;– Izolimi me preshpan trashësie më të madhe ndërmjet;

pështjellave të primarit dhe sekondarit;– Pastrimi i elementeve;– Terja e elementeve;– Lyerja e elementeve;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

70


Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të transformatorit;– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;– përzgjedhë materialet e punës;– përgatisë vendin e punës;– identifikojë izolimin e përçuesit në bazë të simboleve

të izolimit (me llak, letër, mëndafsh);– përgatisë kallëpin e pështjellës;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– izolojë fillimet e pështjellave me gypa izolues trashësie

të caktuar;– formojë pështjellat e primarit sipas numrit të

dredhave;– izolojë me preshpan hapësirën ndërmjet shtresave;– formojë pështjellat e sekondarit sipas numrit të

dredhave;– izolojë me preshpan trashësie më të madhe hapësirën

ndërmjet pështjellave të primarit dhe sekondarit– të pastrojë elementet;– kryejë terjen e elementeve;– kryejë lyerjen e elementeve;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të shkollës ose të ndërmarrjeve energjetike, si dhe të organizohen vizita njohëse në punëtoritë e riparimeve të transformatorëve.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete për realizimin e pështjellave të transformatorëve të vegjël, njëfazorë të dëmtuar.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për riparimin e pështjellave të transformatorëve të dëmtuar dhe montimin e pjesëve të riparuara të tyre, me përdorimin e veglave dhe pajisjeve të duhura.


– Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të shprehive të fituara.

71



– Punëtori për kryerjen e riparimeve të transformatorëve tëvegjël njëfazorë.

– Veglat dhe pajisjet e punës për kryerjen e riparimeve tëpështjellave të transformatorëve të vegjël njëfazorë.

– Materialet riparuese për kryerjen e riparimeve tëpështjellave të transformatorëve të vegjël njëfazorë.

– Dokumentacioni teknik i transformatorit të vogël njëfazor.

72


“Riparimi i pështjellave të motorëve asinkron”



Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të kryer riparime të pështjellave të motorëve asinkron.


11 kredi (110 orë)


RM 1 Nxënësi demonton motorin asinkron të dëmtuarPërmbajtja:– Analizimi i motorit asinkron të dëmtuar;– Konsultimi me dokumentacionit teknik të motorit

asinkron;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Vendosja e motorit asinkron të dëmtuar në vendin e punës;– Demontimi i xhuntave dhe kushinetave;– Demontimi i rotorit;– Demontimi i pështjellave të dëmtuara, të rotorit ose

statorit;– Pastrimi i pjesëve të demontuara;– Sistemimi i pjesëve të demontuara;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi përgatit pështjellat e reja të motorit asinkronPërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të motorit

asinkron;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të kontrollit;– Përzgjedhja e materialeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Përzgjedhja e kallëpit;– Përcaktimi i llojit të lidhjes së pështjellës;– Realizimi i pështjellës;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen punët përgatitore për montimin e motorit asinkron të riparuarPërmbajtja:– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Vendosja e pështjellës së re;– Pastrimi i elementeve që do të montohen;– Tharja e elementeve të pastruara;

73

– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 4 Nxënësi monton motorin asinkron të riparuarPërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të motorit

asinkron;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Vendosja e motorit asinkron në vendin e punës;– Montimi i rotorit;– Montimi i kushinetave;– Montimi i xhuntave;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e duhura të punës;– përzgjedhë materialet e duhura të punës;– përgatisë vendin e punës;– vendosë motorin asinkron të dëmtuar në vendin e

punës;– demontojë xhuntat;– demontojë kushinetat;– demontojë rotorin;– demontojë pështjellat e dëmtuara të rotorit ose statorit;– pastrojë pjesët e demontuara;– sistemojë pjesët e demontuara;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të motorit

asinkron;– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e duhura të punës;– përzgjedhë materialet e duhura të punës;– përgatisë vendin e punës;– përzgjedhë kallëpin;– përcaktojë llojin e duhur të lidhjes së pështjellës;– realizojë pështjellën e re;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

74


KR Nxënësi duhet:– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e duhura të punës;– përgatisë vendin e punës;– vendosë pështjellën e re;– pastrojë elementet që do të montohen;– thajë elementet e pastruara;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të motorit

asinkron;– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e duhura të punës;– përgatisë vendin e punës;– vendosë motorin asinkron të riparuar në vendin e

punës;– të montojë rotorin;– montojë xhuntat;– montojë kushinetat;– respektojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së

mjedisit.


– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të shkollës ose të ndërmarrjes energjetike, si dhe të organizohen vizita njohëse në punëtoritë e riparimeve të motorëve asinkron.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete për demontimin dhe montimin e motorëve asinkron të dëmtuar.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për demontimin e motorëve asinkron të prishur dhe montimin e pjesëve të riparuara të tyre, me përdorimin e veglave dhe pajisjeve të duhura.





– Punëtori për kryerjen e riparimeve të motorëve asinkron– Veglat dhe pajisjet e punës për kryerjen e riparimeve të

motorëve asinkron.– Materialet riparuese për kryerjen e riparimeve të

motorëve asinkron.– Dokumentacioni teknik i motorëve asinkron.

75

Klasa 12


Programi i lëndës

“Makina elektrike”

Lëmi: ElektroteknikëProfili: Makina elektrikeNiveli: IIKlasa: 12

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet:– të shpjegojë karakteristikat kryesore të makinave të rrymës njëkahore dhe

principin e punës së tyre;– të shpjegojë vetit e makinave elektrike të rrymës njëkahore sipas llojit të

ngacmimit të tyre;– të dallojë lidhjet e gjeneratorëve të rrymës njëkahore;– të shpjegojë rregullat themelore mbi formimin e pështjellave të makinave

njëkahore dhe llojet e tyre;– të shpjegojë parimin e punës së makinave sinkrone;– të shpjegojë karakteristikat kryesore të makinave sinkrone.



Kapitulli 1: Hyrje në makina të rrymës njëkahore (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:- të përshkruajë pjesët konstruktive të makinave të rrymës njëkahore; - të shpjegojë parimin e punës dhe përdorimin e makinave të rrymës njëkahore;- të përshkruajë mënyrat e ngacmimit të gjeneratorëve të rrymës së vazhduar;- të dallojë karakteristikat e momentit të gjeneratorëve dhe motorëve të rrymës së

vazhduar. b) Temat e kapitullit– Përshkrimi i pjesëve konstruktive i makinave të rrymës njëkahore (statori, rotori,

kolektori dhe destinimi i tij)– Mbështjellat e induktorit (kuptimet themelore dhe rregullat)– Parimi i punës i makinave të rrymës njëkahore– Ramjet e tensionit në gjenerator të rrymës njëkahore– Momenti elektromagnetik– Reaksioni magnetik i induktit dhe mjetet për shuarjen e tij– Ç’është komutimi

76

c) Udhëzime didaktike për kapitullin të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për përshkrimin e pjesëve të makinave;

elektrike të rrymës njëkahore; të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– klasa– pankarta;– projektori;– katalogë;

Kapitulli 2: Makinat e rrymës njëkahore sipas mënyrës së ngacmimit të induktorit (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të shpjegojë vetit e makinave elektrike të rrymës njëkahore sipas llojit të

ngacmimit të tyre;– të shpjegojë parimin e punës dhe përdorimin e makinave të rrymës njëkahore;– të tregojë mënyrat e lëshimit në punë të motorëve të rrymës njëkahore;– të shpjegojë rregullat për shenjëzimin e skajeve dhe lidhjeve të makinave

elektrike të rrymës njëkahore;– të përshkruajë humbjet e fuqisë dhe shkallën e shfrytëzimit në makinat elektrike

të rrymës njëkahore.

b) Temat e kapitullit– Vetit e makinave elektrike të rrymës njëkahore sipas llojit të ngacmimit të tyre– Ngacmimi i parë i gjeneratorëve elektrik– Gjeneratorët e rrymës njëkahore me ngacmim të pavarur– Gjeneratorët e rrymës njëkahore me ngacmim në seri– Gjeneratorët e rrymës njëkahore me ngacmim paralel – Gjeneratorët e rrymës njëkahore me ngacmim të kombinuar– Vetit e motorëve të rrymës njëkahore– Motori me ngacmim paralel – Motori me ngacmim serik– Motori me ngacmim të kombinuar– Lëshuarja në punë e motorit të rrymës njëkahore – Rregullat për shenjëzimin e skajeve dhe lidhjeve të makinave elektrike të rrymës

njëkahore– Humbjet e fuqisë dhe shkalla e shfrytëzimit në makinat elektrike të rrymës

njëkahore

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për llojet dhe vetit e makinave elektrike

të rrymës njëkahore sipas llojit të ngacmimit;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; – të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– klasa;

77

– pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 3: Pështjellat te makinat elektrike të rrymës njëkahore (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të shpjegojë rregullat themelore mbi formimin e pështjellave; të dallojë llojet e pështjellave në unazë dhe në cilindër; të shpjegojë vetit kryesore të pështjellave në unazë dhe cilindër.

b) Temat e kapitullit– Rregullat themelore mbi formimin e pështjellave– Pështjellat shumëpolëshe paralele në cilindër– Pështjellat shumështresore paralele në cilindër– Pështjellat serike në cilindër– Pështjellat serike-paralele në cilindër– Vetitë kryesore të pështjellave në unazë– Pështjellat e thjeshta paralele në unazë– Pështjellat shumështresore paralele në unazë– Pështjellat serike në unazë– Pështjellat serike-paralele në unazë– Krahasimi në mes të pështjellave në unazë dhe në cilindër

c) Udhëzime didaktik për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për llojet e pështjellave te makinat e

rrymës njëkahore;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– klasa;– pankarta;– projektori;– katalogë

Kapitulli 4: Lidhja e gjeneratorëve të rrymës njëkahore (6 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të shpjegojë llojet e lidhjeve të gjeneratorëve të rrymës njëkahore; të shpjegojë rëndësinë e lidhjeve të ndryshme.

b) Temat e kapitullit Llojet e lidhjeve dhe rëndësia e lidhjeve të ndryshme Lidhja e gjeneratorëve në seri Lidhja paralele e gjeneratorëve serik Puna paralele e gjeneratorëve paralel Puna paralele e gjeneratorëve me ngacmim të kombinuar

78

c) Udhëzime didaktik për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për llojet e lidhjeve të gjeneratorëve të

rrymës njëkahore; – të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– klasa;– pankarta;– projektori;– katalogë.

Kapitulli 5: Hyrje në makina sinkrone ( 8 orë)

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të shpjegojë rolin dhe përdorimin e makinave sinkrone; të përshkruajë konstruksionin e makinave sinkrone; të përshkruajë parimin e punës së makinave sinkrone.

b) Temat e kapitullit– Destinimi i makinave sinkrone-lëmia e përdorimit – Konstrukcioni i makinave sinkrone– Makinat me induktor të plotë– Makinat me pole të theksuara– Veçoritë e konstruksioneve të makinave me fuqi të madhe– Parimi i punës së makinave sinkrone

c) Udhëzime didaktik për kapitullin të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për përdorimin dhe konstruksionin e

makinave sinkrone; të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– klasa; pankarta;– projektori; katalogë.

Kapitulli 6: Karakteristikat e makinave sinkrone (18 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë fund të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë karakteristikat themelore të makinave sinkrone;– të shpjegojë diagramin vektorial të rrymës dhe tensionit;– të shpjegojë humbjet dhe shkallën e shfrytëzimit të fuqisë;– të përshkruajë punën paralele të gjeneratorit sinkron;– të shpjegojë aplikimin e motorit sinkron për përmirësimin e faktorit te fuqisë.

b) Temat e kapitullit– Tensioni i indukuar në pështjelljen fazore të statorit– Tensionet magnetike të induktorit dhe induktit dhe diagrami vektorial i tyre

79

– Diagrami vektorial i rrymës – Fluksi magnetik i makinave sinkrone– Reaksionet magnetike të induktit gjatë ngarkimeve të ndryshme– Tensioni i indukuar në stator – Diagrami i thjeshtësuar i tensionit – Momenti elektromagnetik– Stabiliteti statik– Karakteristikat e gjeneratorit sinkron– Karakteristikat e punës pa ngarkesë– Karakteristikat e lidhjes së shkurtër – Karakteristikat e jashtme– Karakteristikat e zgjimit – Humbjet dhe shkalla e shfrytëzimit të fuqisë– Puna paralele e gjeneratorit sinkron– Sforcimet për punë paralele– Ndarja e ngarkesave të gjeneratorit sinkron gjatë punës paralele– Parimi i punës dhe vetitë e motorit sinkron– Aplikimi i motorit sinkron për përmirësimin e faktorit te fuqisë

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për karakteristikat e makinave

sinkrone;– të organizojë nxënësit nëpërmjet punës në grup;– të organizojë vizita njohëse aty ku përdoren makinat sinkrone;– të përdorë materiale vizuale për të rritur vëmendjen e nxënësve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– projektor;– transparente;– pankarta;– katalogë me modele të makinave sinkrone;– modele të makinave të vogla sinkrone.

80

Programi i lëndës

“Ngasje elektrike”


I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet:– të tregojë mënyrën e zgjedhjes së elektromotorit për ngasje; – të shpjegojë mënyrën e lëshuarjes në punë dhe të ndaljes së elektromotorit;– të shpjegojë rregullimin e shpejtësisë së elektromotorit në ngasjen

elektromotorike;– të dallojë elementet e drejtimit në ngasjet elektromotorike;– të shpjegojë rrotullimin sinkron i ngasjeve elektromotorike.



Kapitulli 1: Hyrje në ngasje elektrike (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të shpjegojë kuptimet themelore për ngasje elektrike;– të dallojë llojet e ngasjeve elektrike;– të përshkruajë principin e punës së elektromotori dhe makinës punuese;– të dallojë llojet e ngarkesave të elektromotorit.

b) Temat e kapitullit– Kuptimet themelore për ngasje elektrike– Elektromotori dhe makina punuese– Llojet e ngasjeve elektrike– Llojet e ngarkesave të elektromotorit– Mënyra e lidhjes së elektromotorit në makinat punuese

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për rëndësinë e ngasjeve elektrike;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; – të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.


81

Kapitulli 2: Zgjedhja e elektromotorit për ngasje ( 9 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përzgjedhë elektromotorin mvarësisht nga nevojat e makinës punuese;– të tregojë momentin e fuqisë në varshmëri nga ngarkesa e motorit; – të përzgjedhë shpejtësinë e elektromotorit varësisht prej shpejtësisë së makinës së

punës.

b) Temat e kapitullit– Përcaktimi i fuqisë dhe i momentit të elektromotorit (nxehja dhe ftohja)– Zgjedhja e fuqisë së elektromotorit kur punon me fuqi konstante– Zgjedhja e fuqisë së elektromotorit kur punon me fuqi të ndryshueshme– Zgjedhja e fuqisë së elektromotorit për ngasje të shkurtër kohore– Momenti i fuqisë në varshmëri nga ngarkesa e motorit – Zgjedhja e elektromotorit për punë me ndërprerje– Zgjedhja e shpejtësisë së elektromotorit varësisht prej shpejtësisë së makinës së

punës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për përzgjedhjen e elektromotorit për

ngasje elektrike;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; – të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.


Kapitulli 3: Mënyra e lëshuarjes në punë dhe ndaljes së elektromotorit (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet : të shpjegojë lëshuarjen në punë të motorit asinkron trefazor; të shpjegojë lëshuarjen në punë të motorit të rrymës njëkahore; të shpjegojë lëshuarjen në punë të motorit sinkron.

b) Temat e kapitullit– Lëshuarja në punë e motorit asinkron trefazor – Mënyrat e lëshuarjes në punë e motorit asinkron trefazor– Lëshuarja në punë e motorit asinkron me unaza dhe përcaktimi i rezistencës për

lëshimin në punë– Lëshuarja në punë e motorit asinkron me rotorin e lidhur shkurt – Frenimi i motorit asinkron– Lëshuarja në punë e motorit të rrymës njëkahore me eksitim paralel dhe

përcaktimi i rezistencës për lëshimin në punë – Frenimi i motorit të rrymës njëkahore me eksitim paralel– Lëshuarja në punë e motorit të rrymës njëkahore me eksitim serik dhe përcaktimi

i rezistencës për lëshimin në punë – Frenimi i motorit të rrymës njëkahore me eksitim serik

82

– Karakteristikat e motorëve të rrymës njëkahore me eksitim të kombinuar– Lëshuarja në punë e motorit sinkron

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për mënyrën e lëshimit në punë dhe

frenimit të ngasjeve elektrike;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.


Kapitulli 4: Rregullimi i shpejtësisë së elektromotorit në ngasjen elektrike (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të shpjegojë rregullimin e shpejtësisë së elektromotorit për rrymë alternative; të shpjegojë rregullimin e shpejtësisë së elektromotorit për rrymë njëkahore.

b) Temat e kapitullit Rregullimi i shpejtësisë së elektromotorit për rrymë alternative Rregullimi i shpejtësisë së motorit asinkron me ndërrimin e rezistencës në qarkun

e rotorit Rregullimi i shpejtësisë së motorit asinkron me ndërrimin e numrit të qifteve të

poleve Rregullimi i shpejtësisë së motorit asinkron me ndërrimin e frekuencës së

tensionit furnizues Rregullimi impulsiv i shpejtësisë së motorit asinkron Rregullimi i shpejtësisë së elektromotorit për rrymë njëkahore Rregullimi i shpejtësisë së motorit njëkahor me eksitim paralel, me ndërrimin e

rezistencës në qarkun e rotorit Rregullimi i shpejtësisë së motorit njëkahor me eksitim paralel, me ndërrimin e

rrymës së eksitimit Rregullimi i shpejtësisë së motorit njëkahor nëpërmes tiristorit në grupin e

Leonardit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për rregullimin e shpejtësisë së

motorëve për ngasjet elektromotorike;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.


83

Kapitulli 5: Elementet e drejtimit në ngasjet elektrike ( 9 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të dallojë llojet e pajisjeve për drejtim jo-automatik; të dallojë llojet e pajisjeve për drejtim automatik.

b) Temat e kapitullit Kuptimet themelore Pajisjet për drejtim jo-automatik (shpërndarësit, ndërprerësit, kontrollorët,

lëshuesit etj.) Pajisjet kontaktuese Pajisjet për mbrojtje (ndërprerësit automatik, ndërprerësit kufizues) Pajisjet dhe stabilimentet për drejtim automatik Lidhëse elektromagnetike për rrymë alternative dhe njëkahore

c) Udhëzime didaktike për kapitullin të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve; të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.


Kapitulli 6: Rrotullimi sinkron i ngasjeve elektrike (6 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të shpjegojë mbajtjen e shpejtësisë konstante përmes boshtit të përbashkët; të përshkruajë principin e punës së boshtit elektrik të motorit asinkron dhe boshtit

elektrik të motorit për rrymë njëkahore.

b) Temat e kapitullit– Mbajtja e shpejtësisë konstante përmes boshtit të përbashkët– Boshti elektrik– Boshti elektrik i motorit asinkron i realizuar me anë të lidhjes elektrike të rotorit

përmes rezistorit– Boshti elektrik i motorit për rrymë njëkahore

c) Udhëzime didaktike për kapitullin të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve; të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.


84

Programi i lëndës

“Shqyrtimet e makinave”


I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet:– të dallojë shenjat e skajeve të transformatorëve; – të dallojë llojet e lidhjeve;– të shpjegojë llojet e shqyrtimeve të makinave asinkrone;– të shpjegojë llojet e shqyrtimeve të makinave sinkrone;– të shpjegojë llojet e shqyrtimeve të makinave të rrymës njëkahore;– të dallojë karakteristikat e fituara me shqyrtim.



Kapitulli 1: Hyrje në shqyrtime të makinave elektrike (2 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të përshkruajë llojet e matjeve te makinat elektrike;– ta shpjegojë qëllimin e shqyrtimeve te makinat elektrike.

b) Temat e kapitullit– Qëllimi i shqyrtimeve te makinat elektrike– Llojet e matjeve te shqyrtimet e makinave elektrike

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për rëndësinë e shqyrtimeve të

makinave elektrike;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; – të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.


Kapitulli 2: Shqyrtimi i transformatorit (22 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:– të dallojë shenjat e skajeve të transformatorëve;

85

– të përshkruajë llojet e lidhjeve; – të shpjegojë punën e transformatorit pa ngarkesë dhe në lidhje të shkurtër;– ta shpjegojë rëndësinë e karakteristikës së shkallës së shfrytëzimit.

b) Temat e kapitullit– Verifikimi i shenjave të skajeve– Verifikimi i llojeve të lidhjeve– Matja e herësit të transformimit – Shqyrtimi i punës pa ngarkesë– Shqyrtimi i lidhjes së shkurtër– Caktimi i shkallës së shfrytëzimit dhe karakteristikave të jashtme– Qëllimi dhe mënyra e matjes së temperaturave të pjesëve të transformatorit– Shqyrtimi i fortësisë dielektrike Ushtrime laboratorike:– Verifikimi i shenjave të skajeve të transformatorit trefazor– Matja e rezistencës së pështjellës së transformatorit një dhe trefazor – Shqyrtimi i punës pa ngarkesë të transformatorit– Shqyrtimi i lidhjes së shkurtër të transformatorit– Matja e herësit të transformimit– Caktimi i shkallës së shfrytëzimit dhe karakteristikave të jashtme

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve për rëndësinë e transformatorit;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; – të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;– të nxisë nxënësit të krahasojnë rezultatet e matura gjatë shqyrtimeve.


Kapitulli 3: Shqyrtimi i makinave asinkrone (14 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet : të shpjegojë llojet e shqyrtimeve të makinave asinkrone; të dallojë karakteristikat e fituara me shqyrtim.

b) Temat e kapitullit– Rëndësia dhe llojet e shqyrtimeve– Shqyrtimi i motorit asinkrone njëfazore– Shqyrtimi i punës pa ngarkesë– Shqyrtimi i lidhjes së shkurtër– Shqyrtimi i gjeneratorit asinkron Ushtrime laboratorike:– Verifikimi i shenjave të skajeve dhe radhitja e fazave të motorit trefazor asinkron– Shqyrtimi i punës pa ngarkesë dhe lidhjes së shkurtër të motorit asinkron– Lëshimi në punë e motorit asinkron me unazë dhe me rotorin kavez

86

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve të shpjegojë llojet e shqyrtimeve të

makinave asinkrone;– të dallojë karakteristikat e fituara me shqyrtim;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;– të nxisë nxënësit të krahasojnë rezultatet e matura gjatë shqyrtimeve.


Kapitulli 4: Shqyrtimi i makinave sinkrone (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të shpjegojë llojet e shqyrtimeve të makinave sinkrone; të dallojë karakteristikat e fituara me shqyrtim.

b) Temat e kapitullit Shqyrtimi i punës pa ngarkesë Shqyrtimi i lidhjes së shkurtër Nxjerrja e karakteristikës së jashtme Nxjerrja e karakteristikës së zgjimit Shqyrtimi i punës paralele të gjeneratorit sinkron Ushtrime laboratorike: Verifikimi i shenjave të skajeve dhe radhitja e fazave të gjeneratorit sinkron

trefazor Nxjerrja e karakteristikës së jashtme dhe karakteristikës së ngacmimit të

gjeneratorit sinkron

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve, të shpjegojë llojet e shqyrtimeve të

makinave sinkrone;– të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;– të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;– të nxisë nxënësit të krahasojnë rezultatet e matura gjatë shqyrtimeve.


Kapitulli 5: Shqyrtimi i makinave të rrymës njëkahore (14 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:

87

të shpjegojë llojet e shqyrtimeve të makinave të rrymës njëkahore; të dallojë karakteristikat e fituara me shqyrtim.

b) Temat e kapitullit Shqyrtimi i punës pa ngarkesë Shqyrtimi i lidhjes së shkurtër Nxjerrja e karakteristikës së ngarkesës Nxjerrja e karakteristikës së jashtme Ushtrime laboratorike: Verifikimi i shenjave të skajeve të makinave për rrymën njëkahore Nxjerrja e karakteristikës së jashtme dhe karakteristikës së ngacmimit të

gjeneratorit të rrymës njëkahore

c) Udhëzime didaktike për kapitullin të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve, të shpjegojë llojet e shqyrtimeve të

makinave të rrymës njëkahore; të angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe; të nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve; të nxisë nxënësit të krahasojnë rezultatet e matura gjatë shqyrtimeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– klasa;– pankarta;– projektori;– katalogë;– laboratori.

88

Programi i lëndës

“Automatikë”

Lëmi: ElektroteknikëProfilet: Makina elektrike dhe EnergjetikëNiveli: IIKlasa: 12

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet: të shpjegojë rëndësinë e automatikës; të dallojë elementet e veçanta të sistemit automatik; të vizatojë bllok skemat e sistemit automatik; të demonstroj inçizimin e gabimeve statike me rregullatorë; të demonstroj përpilimin e skemave logjike dhe komanduese në sistemet

automatike.



Kapitulli 1: Hyrje në sistemet e drejtimit dhe rregullimit automatik (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të shpjegojë kuptimin e automatizimit dhe rëndësinë e tij; të dallojë sistemet e drejtimit dhe rregullimit automatik; të përshkruajë bllok skemat e drejtimit automatik; të përshkruajë bllok skemat e rregullimit automatik; të dallojë sistemin varësisht nga procesi i brendshëm dinamik dhe përcjella e

informatës.

b) Temat e kapitullit Kuptimi i automatizimit dhe rëndësia Kuptimi i drejtimit dhe rregullimit Kuptimi i sistemit të drejtimit automatik (SDA) dhe sistemit të rregullimit

automatik (SRA) Bllok skema e sistemit te drejtimit automatik (SDA) Bllok skema e sistemit te rregullimit automatik (SRA) Ndarja e sistemeve automatike sipas proceseve të brendshme dinamike Rexhimi i punës së sistemit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi: të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve, të shpjegojë rëndësinë e automatikës

në industri;

89

– të motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me veçoritë e drejtimit dhe

rregullimit automatik .


Kapitulli 2: Bllok skema e pajisjeve automatike (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të dallojë regjimin statik të punës; të dallojë regjimin dinamik të punës; të dallojë sistemet automatike sipas karakterit të proceseve të brendshme

dinamike.

b) Temat e kapitullit Rexhimi statik i punës së elementeve Rexhim dinamik i punës së elementeve Sistemi i rregullimit linear dhe jolinear Sistemi i rregullimit kontinual, diskret, impulsiv dhe digjital Shembuj të automatizimit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi:– të motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;– të zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me veçoritë kryesore të pajisjeve

automatike;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe.


Kapitulli 3: Shndërruesit në sistemin automatik (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të dallojë llojet e shëndrruesve matës; të shpjegojë punën e shëndrruesve matës; të shpjegojë punën e detektorit të sinjalit.

b) Temat e kapitullit Shëndrruesit matës Shëndrruesit e shtypjes, nxehtësisë dhe rrjedhjes Shëndrruesit e numrit të rrotullimeve Shëndrruesit e tensioneve në sinjalin e normalizuar të rrymës-U/I shëndrruesit Shëndrruesit e rrymës në sinjalin e normalizuar të rrymës I/I shëndrruesit Shëndrruesit e frekuencës f/I shëndrruesit

90

Shëndrruesit e fuqisë elektrike Detektorët e sinjalit të gabimit Ushtrime laboratorike: Inçizimi i karakteristikës statike të shëndrruesit të temperaturës


shndërruesve në automatikë;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit– pankarta;– projektori;– katalogë;– laborator.

Kapitulli 4: Amplifikatorët në sistemin automatik (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të dallojë amplifikatorët në automatikë; të dallojë organet ekzekutive sipas mënyrës së veprimit.

b) Temat e kapitullit Amplifikatori elektronik operacional Amplifikatori elektromekanik Amplifikatori hidraulik dhe pneumatik


amplifikatorëve në automatikë;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe.


Kapitulli 5: Rregullatorët në sistemin automatik (22 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet: të dallojë rregullatorët sipas formës së veprimit; të dallojë organet ekzekutive sipas mënyrës së veprimit.

b) Temat e kapitullit Rregullatorët

91

Format e veprimit të rregullatorëve Veprimi proporcional (P-rregullatori) Veprimi integral (PI-rregullatori) Veprimi diferencial (PID-rregullatori) Llojet e organeve ekzekutive të sistemit Organet ekzekutive me ngacmim elektrik Organet ekzekutive me ngacmim pneumatik Organet ekzekutive me ngacmim hidraulik Ushtrime laboratorike: Inçizimi i gabimeve statike të sistemit për bartjen e këndit në largësi me P-

rregullatorin Inçizimi i gabimeve statike të sistemit për bartjen e këndit në distancë me MPI-

rregullatorin Inçizimi i gabimeve statike të sistemit për rregullimin e tensionit të gjeneratorit

sinkron me rregullim sipas mënjanimit Xhirimi i gabimeve të sistemit për rregullimin e tensionit të gjeneratorit sinkron

me rregullim sipas mënjanimit të çrregullimeve Inçizimi me anë të osciloskopit me lajmërimin kthyes P,PI dhe PID- rregullator Përpilimi i skemës komanduese për kyçje prej së largu me dorë të gjeneratorit

sinkron në rrjetë Përpilimi i skemës logjike për kyçje automatike të pompës


rregullatorëve në automatikë;– të angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe.


Klasa 12

92



“Riparimi i motorëve sinkrone”



Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të kryer riparime të motorëve sinkron.


8 kredi (80 orë)


RM 1 Nxënësi demonton motorin sinkron të dëmtuarPërmbajtja:– Analiza i motorit sinkron të dëmtuar;– Konsultimi me dokumentacionit teknik të motorit sinkron;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Largimi i kabllit furnizues;– Vendosja e motorit sinkron të dëmtuar në vendin e punës;– Demontimi i kapakut të ventilatorit për ftohje;– Demontimi i ventilatorit për ftohje;– Demontimi i shtëpizave të kushinetave;– Demontimi i rotorit me kushineta;– Sistemimi i pjesëve të demontuara;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi riparon motorin sinkron të dëmtuarPërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të motorit sinkron;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përzgjedhja e materialeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Përcaktimi i defektit;– Kontrollimi i qarkut magnetik;– Kontrollimi i pështjellave;– Zëvendësimi i pjesëve të dëmtuara;– Pastrimi i elementeve;– Terja e elementeve;– Lyerja e elementeve;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 3 Nxënësi monton motorin sinkron të riparuarPërmbajtja:– Përgatitja e statorit për vendosjen e rotorit;

93

– Montimi i kushinetave në rotor;– Montimi i rotorit në stator;– Montimi i shtëpizave të kushinetave;– Montimi i ventilatorit për ftohje;– Montimi i kapakut të ventilatorit për ftohje;– Lidhja e kabllit furnizues;– Kontrolli i funksionimit;– Vendosja e motorit sinkron të riparuar në vendin e punës;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;– përzgjedhë materialet e punës;– përgatisë vendin e punës;– vendosë motorin sinkron të dëmtuar në vendin e punës;– demontojë kapakun e ventilatorit për ftohje;– demontojë ventilatorin për ftohje;– demontojë shtëpizat e kushinetave;– demontojë rotorin me kushineta;– sistemojë si duhet pjesët e demontuara;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të motorit sinkron;– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;– përzgjedhë materialet e punës;– përgatisë vendin e punës;– përcaktojë defektin;– kontrollojë qarkun magnetik;– kontrollojë pështjellat;– zëvendësojë pjesët e dëmtuara;– pastrojë elementet;– thajë/terë elementet;– lyeje elementet;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:

94

– përgatisë statorin për vendosjen e rotorit;– montojë kushinetat në rotor;– montojë rotorin në stator;– montojë shtëpizat e kushinetave;– montojë ventilatorin për ftohje;– montojë kapakun e ventilatorit për ftohje;– lidhë kabllin furnizues;– kontrollojë funksionimin;– vendosë motorin sinkron të riparuar në vendin e punës;– zbatojë rregullat e sigurisë e të mbrojtjes së mjedisit.


– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të shkollës ose të ndërmarrjeve energjetike, si dhe të organizohen vizita njohëse në punëtoritë e riparimeve të motorëve sinkron.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete për demontimin dhe montimin e motorëve sinkron të dëmtuar.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për demontimin e motorëve sinkron të prishur dhe montimin e pjesëve të riparuara të tyre, me përdorimin e veglave dhe pajisjeve të duhura.





– Punëtori për kryerjen e riparimeve të motorëve sinkron.– Veglat dhe pajisjet e punës për kryerjen e riparimeve të

motorëve sinkron.– Materialet riparuese për kryerjen e riparimeve të motorëve

sinkron.– Dokumentacioni teknik i motorëve sinkron.

95


“Punimi dhe lidhja e pështjellave të makinave sinkrone”



Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të punuar dhe lidhur pështjellat e statorit dhe rotorit të makinave sinkrone.


7.4 kredi (74 orë)


RM 1 Nxënësi parapërgatit pështjellën e re të statorit të makinës sinkronePërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të makinave

sinkrone; – Përzgjedhja e llojit të pështjellave të statorit;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përzgjedhja e materialeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Identifikimi i izolimit të përçuesit në bazë të simboleve të

izolimit (me llak, letër, mëndafsh);– Përgatitja e kallëpit të pështjellave të statorit;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi parapërgatit pështjellën e re të rotorit të makinës sinkronePërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të makinave

sinkrone; – Përzgjedhja e llojit të pështjellave të rotorit;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës– Përzgjedhja e materialeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Identifikimi i izolimit të përçuesit në bazë të simboleve të

izolimit (me llak, letër, mëndafsh);– Përgatitja e kallëpit të pështjellave të rotorit;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 3 Nxënësi realizon pështjellën e re të statorit të makinës sinkronePërmbajtja:– Izolimi i fillimit të pështjellave; – Formimi i pështjellave të statorit sipas numrit të

dredhave;– Izolimi me preshpan ndërmjet shtresave;– Pastrimi i elementeve;– Terja e elementeve;

96

– Lyerja e elementeve;– Lidhja e pështjellave;– Vendosja e pështjellave në stator;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 4 Nxënësi realizon pështjellën e re të rotorit të makinës sinkronePërmbajtja:– Izolimi i fillimit te pështjellave;– Formimi i pështjellave të rotorit sipas numrit të dredhave;– Izolimi me preshpan ndërmjet shtresave;– Pastrimi i elementeve;– Terja e elementeve;– Lyerja e elementeve;– Lidhja e pështjellave;– Vendosja e pështjellave në rotor;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.



Me poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të makinave

sinkrone;– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;– përzgjedhë materialet e punës;– përgatisë vendin e punës;– identifikojë izolimin e përçuesit në bazë të simboleve

të izolimit (me llak, letër, mëndafsh);– përgatisë kallëpin e pështjellës së statorit;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të makinave

sinkrone;– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;– përzgjedhë materialet e punës;– përgatisë vendin e punës;– identifikojë izolimin e përçuesit në bazë të simboleve

të izolimit (me llak, letër, mëndafsh)– përgatisë kallëpin e pështjellës së rotorit;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

97


KR Nxënësi duhet të:– izolojë fillimet e pështjellave me material izolues

trashësie të caktuar;– formojë pështjellat e statorit sipas numrit të dredhave;– izolojë me preshpan hapësirën ndërmjet shtresave;– pastrojë elementet;– kryejë terjen e elementeve;– kryejë lyerjen e elementeve;– bëjë lidhjen e pështjellave;– vendosë pështjellat në stator;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.



trashësie të caktuar;– formojë pështjellat e rotorit sipas numrit të dredhave;– izolojë me preshpan hapësirën ndërmjet shtresave;– pastrojë elementet;– kryejë terjen e elementeve;– kryejë lyerjen e elementeve;– bëjë lidhjen e pështjellave;– vendosë pështjellat në rotor;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të shkollës ose të ndërmarrjeve energjetike, si dhe të organizohen vizita njohëse në punëtoritë e riparimeve të makinave sinkrone.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete për realizimin e pështjellave të makinave sinkrone.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për punimin dhe lidhjen e pështjellave të makinave sinkrone, me përdorimin e veglave dhe pajisjeve të duhura.





– Puntori për kryerjen e riparimeve të makinave sinkrone.– Veglat dhe pajisjet e punës për kryerjen e riparimeve të

makinave sinkrone.– Materialet riparuese për punimin dhe lidhjen e pështjellave

të makinave sinkrone.– Dokumentacioni teknik i makinave sinkrone.

98


“Demontimi dhe montimi i makinave të rrymës njëkahore”



Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të kryer demontimin dhe montimin e makinave për rrymë njëkahore.


8 kredi (80 orë)


RM 1 Nxënësi demonton makinën për rrymë njëkahorePërmbajtja:– Analiza e makinës për rrymë njëkahore;– Konsultimi me dokumentacionit teknik të makinës për

rrymë njëkahore;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Vendosja e makinës për rrymë njëkahore në vendin e

punës;– Demontimi i pjesëve përbërëse të induktorit;– Demontimi i induktit;– Pastrimi dhe sistemimi i elementeve;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi monton makinën për rrymë njëkahore Përmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të makinës për

rrymë njëkahore;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Vendosja e makinës për rrymë njëkahore në vendin e

punës;– Lyerja e elementeve;– Terja e elementeve;– Montimi i induktit;– Montimi i pjesëve tjera përbërëse të induktorit;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.




99


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;– përzgjedhë materialet e punës;– përgatisë vendin e punës;– vendosë makinën për rrymë njëkahore në vendin e

punës;– demontojë pjesët tjera përbërëse të induktorit; – demontojë induktin;– pastrojë elementet;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;– përzgjedhë materialet e punës;– përgatisë vendin e punës;– vendosë makinën për rrymë njëkahore në vendin e

punës;– lyejë elementet;– terë elementet;– montojë induktin;– montojë pjesët tjera përbërëse të induktorit;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të shkollës ose të ndërmarrjeve energjetike, si dhe të organizohen vizita njohëse në punëtoritë e riparimeve të makinave për rrymë njëkahore.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete për demontimin dhe montimin e makinave për rrymë njëkahore.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për demontimin e makinave të prishura për rrymë njëkahore dhe montimin e pjesëve të riparuara të tyre, me përdorimin e veglave dhe pajisjeve të duhura.





– Puntori për kryerjen e riparimeve të makinave për rrymë njëkahore.

– Veglat dhe pajisjet e punës për kryerjen e riparimeve të makinave për rrymë njëkahore.

– Materialet riparuese për kryerjen e riparimeve të makinave për rrymë njëkahore .

– Dokumentacioni teknik i makinave për rrymë njëkahore.

100


“Punimi, vendosja dhe lidhja e pështjellave të makinave për rrymë njëkahore”



Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të punuar pështjellat të induktorit dhe induktit të makinave për rrymë njëkahore.


8 kredi (80 orë)


RM 1 Nxënësi parapërgatit pështjellën e re të induktorit të makinës për rrymë njëkahorePërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të makinave për rrymë njëkahore;– Përzgjedhja e llojit të pështjellave të induktorit;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përzgjedhja e materialeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Identifikimi i izolimit të përçuesit në bazë të simboleve të

izolimit (me llak, letër, mëndafsh);– Përgatitja e kallëpit të pështjellave të induktorit; – Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi parapërgatit pështjellën e re të induktit të makinës për rrymë njëkahorePërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik të makinave për rrymë njëkahore;– Përzgjedhja e llojit të pështjellave të induktit;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përzgjedhja e materialeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Identifikimi i izolimit të përçuesit në bazë të simboleve të

izolimit (me llak, letër, mëndafsh);– Përgatitja e kallëpit të pështjellave të induktit;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 3 Nxënësi realizon pështjellën e re të induktorit të makinës për rrymë njëkahorePërmbajtja:– Izolimi i fillimit te pështjellave; – Formimi i pështjellave të induktorit sipas numrit të

dredhave;– Izolimi me preshpan ndërmjet shtresave;– Pastrimi i elementeve;

101

– Terja e elementeve;– Lyerja e elementeve;– Lidhja e pështjellave;– Vendosja e pështjellave në induktor;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 4 Nxënësi realizon pështjellën e re të induktit të makinës për rrymë njëkahorePërmbajtja:– Izolimi i fillimit te pështjellave; – Formimi i pështjellave të induktit sipas numrit të

dredhave;– Izolimi me preshpan ndërmjet shtresave;– Pastrimi i elementeve;– Terja e elementeve;– Lyerja e elementeve;– Lidhja e pështjellave;– Vendosja e pështjellave në indukt;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të makinave për

rrymë njëkahore;– përzgjedhë llojin e pështjellave të induktorit;– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;– përzgjedhë materialet e punës;– përgatisë vendin e punës;– identifikojë izolimin e përçuesit në bazë të simboleve

të izolimit (me llak, letër, mëndafsh);– përgatisë kallëpin e pështjellës të induktorit;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik të makinave për

rrymë njëkahore;– përzgjedhë llojin e pështjellave të induktit;– përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;– përzgjedhë materialet e punës;– përgatisë vendin e punës;

102

– identifikojë izolimin e përçuesit në bazë të simboleve të izolimit (me llak, letër, mëndafsh);

– përgatisë kallëpin e pështjellës të induktit;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.



trashësie të caktuar;– formojë pështjellat e induktorit sipas numrit të

dredhave;– izolojë me preshpan hapësirën ndërmjet shtresave;– pastrojë elementet;– kryejë terjen e elementeve;– kryejë lyerjen e elementeve;– bëjë lidhjen e pështjellave;– vendosë pështjellat në induktor;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.



trashësie të caktuar;– formojë pështjellat e induktit sipas numrit të dredhave;– izolojë me preshpan hapësirën ndërmjet shtresave;– pastrojë elementet;– kryejë terjen e elementeve;– kryejë lyerjen e elementeve;– bëjë lidhjen e pështjellave;– vendosë pështjellat në indukt;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.


– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të shkollës ose të ndërmarrjeve energjetike, si dhe të organizohen vizita njohëse në punëtoritë e riparimeve të makinave për rrymë njëkahore.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete për realizimin e pështjellave të makinave për rrymë njëkahore të dëmtuar.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për punimin,lidhjen dhe vendosjen e pështjellave të makinave për rrymë njëkahore, me përdorimin e veglave dhe pajisjeve të duhura.





– Puntori për kryerjen e riparimeve të makinave për rrymë

103

njëkahore.– Veglat dhe pajisjet e punës për punimin,lidhjen dhe

vendosjen e pështjellave të makinave për rrymë njëkahore.– Materialet riparuese për kryerjen e riparimeve të makinave

për rrymë njëkahore.– Dokumentacioni teknik i makinave për rrymë njëkahore.


“Punimi dhe vendosja e tabelës instaluese për ngasje elektrike”



Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të kryer punimin dhe vendosjen e tabelës instaluese për ngasje elektrike.


7 kredi (70 orë)


RM 1 Nxënësi punon tabelën instaluese për elektromotorë të rrymës alternative dhe njëkahorePërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik për ngasje

elektrike;

104

– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Punimi i tabelës shpërndarëse me elementet përkatëse të

automatikës;– Vendosja e tabelës shpërndarëse;– Lidhja e tabelës shpërndarëse me rrjet dhe elektromotor;– Punimi i përtokëzimit mbrojtës;– Punimi i përtokëzuesve;– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi monton elementet për kontrollin teknologjik, mbrojtjen dhe sinjaliziminPërmbajtja:– Konsultimi me dokumentacionit teknik për ngasje

elektrike;– Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës;– Përgatitja e vendit të punës;– Montimi i termorregullatorit, ridrejtuesve të ndryshëm,

tahogjeneratorit, releve të shpejtësisë, shndërruesve të ndryshëm, releve elektromagnetike, releve kohore, tiristorëve etj;

– Vërtetimi i funksionimit të mbrojtjes së relesë nën tension dhe releve tjera;

– Vendosja në ngasje e elementeve instaluese drejtuese dhe atyre rregulluese në makinën punuese;

– Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik për ngasje

elektrike;– përzgjedhë veglat e pajisjet e punës;– përgatisë vendin e punës;– punojë tabelën shpërndarëse me elementet përkatëse të

automatikës;– vendosë tabelën shpërndarëse; – bëjë lidhjen e tabelës shpërndarëse me rrjet dhe

elektromotor;– kryejë përtokëzimin mbrojtës;– zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

105


KR Nxënësi duhet të:– konsultojë dokumentacionin teknik për ngasje

elektrike;– përzgjedhë veglat e pajisjet e punës;– përgatisë vendin e punës;– montojë termorregullatorin, ridrejtues të ndryshëm,

tahogjeneratorin, reletë e shpejtësisë, shndërruesit e ndryshëm, reletë elektromagnetike, reletë kohore, tiristorët etj;

– verifikojë funksionimin e mbrojtjes së reletë nën tension dhe releve tjera;

– vendosë në ngasje elementet instaluese drejtuese, si dhe rregulluese në makinën punuese;

– zbatojë rregullat e mbrojtjes së mjedisit.


– Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të shkollës ose të ndërmarrjeve energjetike, si dhe të organizohen vizita njohëse në punëtoritë e riparimeve të ngasjeve elektrike.

– Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur ilustrimet, skema te ndryshme dhe demonstrimet konkrete për ngasje elektrike.

– Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete për realizimin e instalimeve për ngase elektrike, përcaktimin e e avarive dhe evitimin e tyre në ngasje elektrike me përdorimin e veglave dhe pajisjeve të duhura.





– Punëtori për realizimin e skemave të ndryshme për ngasje eklektike.

– Veglat dhe pajisjet e punës për kryerjen e instalimeve për ngasje elektrike.

– Elementet e ndryshëm për mbrojtje, drejtim dhe rregullim në ngasje elektrike.

– Dokumentacioni teknik i ngasjeve elektrike.

106

V. Literatura e rekomanduar

1. Bazat e elektroteknikës Nexhat Orana, Salem Lepaja, Bazat e elektroteknikës, Prishtinë, 2000 Stefan Verli, Elektroteknika elementare, Tiranë, Nexhat Orana, Bazat e elektroteknikës II, Prishtinë, 1994

2. Vizatim teknik me dokumentacion– Bernard Chardonnens, Maksim Konini, Skemat elektrike, Swisscontact,

GREME-LEP, Tiranë, 2001.– Tabellenbuch Elektrotechnik, EUROPA-FACHBUCHREIHE, Wuppertal, 1998

3. Materialet dhe komponentet elektroteknike

Alajdin Abazi, Jusuf Krasniqi, Materialet elektroteknike, UP, Prishtinë, 1997

4. Teknologjia e informacionit Agni Dika dhe Seb Rodiqi, Teknologjia e informacionit dhe komunikimit,

Prishtinë

5. Matje elektrike

107

Jusuf Gacaferri, Matje elektrike, Prishtinë

6. Bazat e elektronikës Edita Tahiri, Elektronikë, Prishtinë

7. Makina elektrike Gani R . Latifi, Shndërrimi i energjisë, Prishtinë, 1997 J. Kora, Transformatorët, Tiranë, 1979 N. Xhoxhi, Makinat asinkrone, Tiranë, 1979 R. Çani, Makinat sinkrone, Tiranë, 1979 N. Xhoxhi, Makinat e rrymës së vazhduar, Tiranë, 1979 M. Pendić, Z. Pendić, Elektrićne mašine, , Novi Sad, 1991 Fachkunde Elektrotechnik, EUROPA-FACHBUCHREIHE, Wuppertal, 1999

8. Shqyrtimet e makinave Branko Mitraković, Ispitivanje elektrićnih mašina, Beograd 1980

9. Automatikë G. Nikolic, D. Martinovic, Automatsko upravljanje razvodnim postrojenjima,

Beograd 1993

Në mungesë të teksteve mësimore përkatëse, më lartë është dhënë një pjesë e literaturës që mund të përdoret nga mësimdhënësit dhe instruktorët e lëndëve dhe praktikave profesionale. Megjithatë, është e domosdoshme të përdoren edhe materiale të tjera mbështetëse (manuale, udhëzues, rregullore, doracakë etj.), si nga mësimdhënësit e instruktorët, ashtu edhe nga nxënësit. Disa materiale duhet të përgatiten edhe nga vetë mësimdhënësit dhe instruktorët. Gjatë përgatitjes së materialeve mbështetëse nga vetë mësimdhënësit dhe instruktorët, preferohet edhe shfrytëzimi i literaturës tjetër dhe i internetit.

NORMATIVI PËR MËSIMDHËNËS NË ARSIMIN PROFESIONAL

Kuadri mësimor për edukim dhearsimin e mesëm profesional për kl. 10,11,12

LËMI: ELEKTROTEKNIKËPROFILI: Makina Elektrike

1.Një orë teorike zgjatë 45 minuta.2. Një orë praktike zgjatë 60 minuta.3.Puna praktike në laborator duhet ti ketë 24 orë, ndërsa4.Puna praktike në shkollë, ndërmarrje, industri etj., duhet ti ketë 20 orë punë me nga 60 minuta .

1. Bazat e elektroteknikës Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës MSC. i inxhierisë elektrike

108

2. Vizatim teknik me dokumentacion Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës MSC. i inxhierisë elektrike Inxhinier i diplomuar i makinerisë MSC. i inxhierisë mekanike3. Materiale dhe komponente elektroteknike Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës MSC. i inxhierisë elektrike dega:energjetikë 4. Baza të makinerisë Inxhinier i diplomuar i makinerisë MSC. i inxhierisë mekanike5. Bazat e elektronikës Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës MSC. i inxhierisë elektrike dega:elektronik 6. Matje elektrike Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës MSC. i inxhierisë elektrike dega:energjetikë 7. Makina elektrike Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës MSC. i inxhierisë elektrike dega:energjetikë8. Ngasje elektrike Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës MSC. i inxhierisë elektrike dega:energjetikë 9. Shqyrtimet e makinave Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës MSC. i inxhierisë elektrike dega:energjetikë

10. Automatikë Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës MSC. i inxhierisë elektrike dega:energjetikë MSC. i inxhierisë elektrike dega:automatikë

Në mungesë të kuadrit Bachelor

EKSPERTËT E GRUPIT PUNUES PËR MAKINA ELEKTRIKE

– KLASA 10, 11 DHE 12

MSc.elekt.XHEVDET SPAHIU - KoordinatorRAMIZ AGUSHI - Anëtar

109

110

Documents

Teknik i komunikimeve audio dhe videomasht.rks-gov.net/uploads/2015/09/makina-elektrike-pl... · Web viewVeglat dhe pajisjet e nevojshme për fiksimin, matjen, shënimin, prerjen,