Tekkeler

Zal Pafla Caddesi ile Balc› Yokuflu'nun birleflti¤i yerde veyokuflun sol köflesindedir. Sol taraf›nda ve yol afl›n

yerde K›z›l Mescit ve tam köflede ise Sokullu Mehmed PaflaÇeflmesi vard›r. Bugün yaln›z semahanesi durmaktad›r. Bubina iki katl›, ahflap çat›l› olarak y›¤ma moloz tafl›ndanyap›lm›flt›r. Arka taraf›nda haziresi vard›r. Sa¤ taraf›ndakiyamaca ise, 1956-57 tarihlerinde ‹stanbul'da y›kt›r›lan tarihieserlerin flahideleri nakledilmifltir. Balc› Yokufluna aç›lankap›s› üzerindeki kitabesi harf devriminde kaz›nm›flt›r.Minaresi de bu s›ralarda y›kt›r›ld›.

Tekke, Abdün-Nâff Efendi taraf›ndan annesi, Afife Hâtûnad›na yapt›r›lm›fl "Kalenderân-› Özbekiyye'ye mensub" birzaviyedir. Vakfiyesi, 1260 (1844) tarihli olup, "Lâli-ZâdeAbdülbâki Efendinin Kalenderhâne Tekkesi fleyhi MehmedEfendiye meflihati ihale ve Ozbekiyye'den bir kimse üzerineverilmesini flart eylemifl" idi.

Vakfiyeye göre, tekkenin ayin günü, ilk zamanlar cuma vepazartesi iken son zamanlarda yaln›z cuma günü idi.

Mec. Tekâya'ya göre ise ayin günü perflembe olan bir nak-flibendi tekkesi idi. 1890 tarihlerinde Mehmed Efendi tekkeninfleyhi idi.

Nâfi Efendinin annesi Afife Hâtûn 1250 (1834) tarihindevefat etmifltir. Kabri, tekke civar›nda Baba Geylâni Me-zarl›¤›'nda gösterilmifltir. Bu isim bugün meçhuldür. AfifeHatun Tekkesi haziresi yan›nda ve Zal Pafla Camii Caddesiüzerinde, Sokullu Mehmet Paflan›n 978 (1570) tarihli birçeflmesi vard›r ki, 1268 (1851)'de, Afife Hatun'un o¤luAbdünnebi Efendi taraf›ndan, annesinin ruhu için onartm›fl vebir de hazne ilave ettirmifltir. Çeflmenin aln›na yerlefltirdi¤ikitabesinde "Afife Han›m oldu garke-i rahmet bu mevkide"dedi¤ine göre kabri buradad›r. O devirde tekkenin bulundu¤umahallin, Baba Geylâni Mezarl›¤› ad› ile an›ld›¤› anlafl›lmak-tad›r.

Afife Hatun'un flahidesi yoktur veya toprak alt›nda kal-m›t›r. Sokullu Mehmet Pafla Çeflmesi bahsine bak›n›z. O¤lu,

flair, hattat, mevlevi meflreb, Paris ve Viyana Sefiri olmufltur.Büyük o¤lu fieyh Mahmud Akif Bey (Çelebi) Gümrük Naz›r›olmufltur.

fieyh de olan Nâfi Efendi 10 R. ahir 1274 (28 Kas›m 1857)tarihinde vefat ederek tekkenin haziresine gömüldü. Vefat›na,attan düflmesi sebeb olmufltur. Bugün kabir tafl› mevcutde¤ildir.

Nâfî Efendinin yerine büyük o¤lu Mahmud Akif Efendifleyh olmufltur. Onun vefat›nda ikinci o¤lu Ahmed Es'ad Beyfleyh olmufltur. Bundan sonra Akif Bey'in o¤lu ‹smail HalidBey fleyh olmufl ve bu da 1928 tarihinde vefat etmifltir.Galatasaray Tarihi yazar› Fethi ‹sfendiyaro¤lu Halid Bey'ino¤ludur.

Nâff Efendinin di¤er o¤lu ise Mirliva Ziya Pafla'd›r.Tekkenin haziresi bugün çok periflan durumda olup, bir-

çok kabrin flahidesi yok olmufltur. Mevcut olanlar flunlard›r:1215 (1800) Tarihinde vefat eden Hac› ‹smail Pafla ha-

zinedar› Mustafa Efendi.1227 (1812) Ondört m›sral› kitabesi vard›r. Ahmed Efendi.

97 MM

EYÜPSULTAN TEKKELER‹

Afife Hatun Tekkesi

Afif Hâtun Tekkesi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

1234 (1818) Kara Osman Zâdeler'den mütesellim A¤a-ZâdeAhmed A¤a gulam› Koca Osman.

1287 (1870) Rumeli valisi Osman Pafla'n›n k›z› HayriyeHan›m.

1292 (1875) Osman Nuri Pafla'n›n kay›nvalidesi ÜmmüGülsüm Han›m.

1307 (1889) Osman Nuri Pafla'n›n kardefli Hac› AhmedEfendi.

1309 (1891) Lahid, Meflâhir-i vüzerâdan Köse Ali Paflaahfad›ndan ve A¤nboz hanedad›ndan merhum Melek Bey'innecl-i necibi Selanik eflraf›ndan vilayet meclisi azas›ndan EbûBekir Bey.

1318 (1900) Kudemây› Etbbâi askeriyeden MirlivaSüleyman Pafla.

Kaynak: (Mec. Tekâya) (‹st. Ans. 4/1978) (‹st. Kültür ve Sanat Ans. Ter-cüman Yay. 1/291) (M. K. ‹nal, Son As›r Türk fiairleri S: 1062) (‹nal, SonHattatlar S: 591) (Si. Osm. 4/537 Nâf› Efendi)

Eyüp'te, Bahariye sahilinde ve Silahdar A¤a Caddesineaç›lan Mevlevihane Ç›kmaz›'n›n sol taraf›ndaki büyük

arsada idi. Karfl›s›nda bir iplik fabrikas›, cadde afl›r› yerde ise,Mevlevi muhibbi oldu¤u ve aile kabristan› da burada bulun-du¤u için gömülen yazar, ‹htifalci Mehmed Ziya Bey'in veTafll›burun Tekkesi arsas› ve haziresi mevcuttur.

Bahariye Mevlevihanesi ilk önce, Befliktafl'ta Ç›ra¤anSaray›'n›n bulundu¤u yerde kurulmufltur. Bu hususta HadikaYazar› flu bilgiyi vermektedir:

"Befliktafl Mevlevihanesi'nin banisi, Ohrili Hüseyin Pa-fla'd›r. Bostanc›bafl›'l›ktan vezir olup 1029 R. ahirinde (Mart1620) Güzelce Ali Pafla'n›n vefat›nda Sadr›âzam olmufl ve1030 zilkadesinde (Eylül 1621), Sultan II. Osman Hanzaman›nda Lehlilerle vukubulan muharebe esnas›nda azlolunup yerine Dilaver Pafla getirilmifltir. Dilaver Pafla zorbalarelinde flehid olmufl ve Hüseyin Pafla 2. defa veziriazam olmufliken ertesi gün A¤a Kap›s›'na vard›klar›nda Yeniçeriler elindeflehid olmufltur. 1031 (20 May›s 1622) Kabri, Befliktafl'ta YahyaEfendi türbesi civar›nda idi. Tafl› mevcut de¤ildir.

Takriben 260 sene sonra, Befliktafl Mevlevihanesi yerineÇ›ra¤an Saray›'n›n yap›lmas› arzu edilmifl ve bu yüzden tekke,Maçka'da yapt›r›lan yeni binas›na nakledilmifltir.

Mehmed Ziya Bey, ‹stanbul ve Bo¤aziçi adl› eserinde diyorki:

"Befliktafl Mevlevihanesi'nin oldu¤u yere, Ç›ra¤an Sa-ray›yapt›r›ld›¤›ndan tekke de, y›kt›r›ld› ve 1286 (senesi flevvalinin22. çarflanba günü (22 Ocak 1870) Maçka'da bir mevlevihaneinfla edilerek aç›ld›. Fakat befl sene sonra Maçka'da y›kt›r›lanmevlevihanenin yerine bugün de mevcut olan k›flla inflas›nalüzum görüldü¤ünden tekke oradan da kald›r›lm›fl idi.

1291 senesi zilhiccesinin 31. pazartesi günü (8 fiubat1875) Bahariye Mevlevihanesi'nin temeli at›lm›fl ve 1294 sene-si R. evvelinin 18 çarflamba günü de (2 Nisan 1877) inflaattamamlanarak aç›l›fl merasimi yap›lm›flt›r. Daha sonra SultanII. Abdülhamid 28 odal› bir harem dairesi yapt›rm›flt›r."

Mevlevihanenin yap›m› s›ras›nda, Befliktafl Mevlevihanesiilk defa Bahariye'de Hatab Emini (Saray›n odununu temineden) Mustafa ve Hüseyin Efendiler'in yal›lar›na yerlefltirilmiflve büyük salonda semahane yap›lm›fl idi. Bu nakil s›ras›ndaHüseyin Fahreddin Dede Efendi fleyh idi.

Bahariye Mevlevihanesi'nin kurucusu ve ilk fleyhi olanHüseyin Fahreddin Dede Efendi 15 Ekim 1853'de BefliktaflMevlevihanesi'nde do¤mufl vel5 Kas›m 1911 tarihinde dekurdu¤u dergahta vefat etmifltir. lim, flair ve musikiflinas idi.Babas›n›n vefat› üzerine sekiz yafl›nda fleyh olmufl ve Hac›Raflid Dede Efendi nâib tayin edilmiflti. Ablas› ile evli oldu¤uiçin enifltesi bulunan Yeniflehirli Avni Bey'den tasavvuf ve ede-biyat dersleri alm›flt›r. Yak›fl›kl›, sohbeti tat-l› olup, gayet güzelney çalard›. Ney üflemesini Neyzen Yu-suf Pafla'danö¤renmiflti.

Devrin ünlü flairi Üsküdarl› Talat Bey'in vefat›nadüflürdü¤ü tarih fludur:

Vâs›l ola cemâle, vâs›l ola cemâleGitdi Hüseyin Efendi dergâh-› zülcelâle1329Fahreddin Dede Efendi 22 Haziran 1872'de 18 yafl›nda

Yenikap› Mevlevihanesi fleyhi Osman Salaheddin DedeEfendi'nin k›z› Fatma Aliye Han›mla evlendi ve s›ras›yla FatmaMü'nibe Han›m, Hasan Nafiz Dede Efendi, Fatma FasihaHan›m ve Fatma Destinâ Han›m ismiyle dört çocu¤u olmufltur.

Maçka'daki mevlevihane yap›l›ncaya kadar 24 fiubat1868'den 30 Ocak 1870 tarihine kadar aile erkaniyle beraberF›nd›kl›'da Karacehennem ‹brahim Pafla'n›n kona¤›nda otur-mufltur. Befl y›l sonra Maçka'daki Mevlevihanede istimlak edil-ince iki y›la yak›n, 6 fiubat 1875'den 2 Nisan 1877 tarihinekadar Hatab Emini'nin sahilhanesinde oturdu.

Refi Cevat Ulunay, Bahariye Mevlevihanesi için flunlar›söylemifltir:

"Hüseyin Fahreddin Dede Efendi'nin bilhassa rint meflreboluflu ad› geçen dergâh›n iç âlemini ve havas›n› di¤er mevlevi-hânelerden daha baflka bir hale koymufltu. Tabiat›n güzelli¤ide inzimam edince fark bir kat daha göze çarp›r.

O zamanlar Bahariye, dergâhdan Eyüp istikame-tine do¤ru sahile s›ralanm›fl zarif yal›lar ve bunlar›n kibar,

98 MM

Bahariye Mevlevihanesi Mescidi

Bahariye Mevlevihânesî

TEKKELER MM

zevk ehli sakinleri Mevlevihane ile hemâhenk olmufltu. Akflamüstleri, Bahariye'nin bilhassa çok meflhur olan mehtaplar›ndayal›lardan ayr›lan zarif sandallarda renk renk maslaklarabürünmüfl han›mlar dergâh›n önünden geçerken derinden der-ine yükselen beste ve ney na¤melerine ifl-tiraktan kendilerinialamazlard›.

Tatil günlerinde, H›d›rellez'de Ka¤›thane âlemlerine ifl-tirak eden ve geç vakit dönen birbirine rampa etmifl sandallar-daki keyif ehli, Mevlevihane önüne geldikleri zaman saz veflark›lar durur, dergahdan yay›lan musiki na¤meleri mutlakadinlenirdi.

Dergâh›n âyin, mukabele günü çarflamba idi. Faaliyetsabah›n ilk saatlerinde bafllar, âyin bitinceye kadar devam eder-di. Dergâha mensub muhibler, muhibbeler, di¤er mevlevi-hanelerden dedegân vesair misafir ö¤leye do¤ru gelmeyebafllarlar, ö¤le yeme¤ine, dergâh tabirince Somata kal›rlar,ö¤le namaz›ndan sonra da âyin bafllard›.

Âyin günleri tekkeye gelen sat›c›lar da o zamanlar bizçocuklar için çok mühimdi. Sabahtan gelmeye bafllayan ka¤›tve koz helvac›lar, dondurmac›lar, muhallebiciler kad›nlar›nayini seyrettikleri kafes önünde s›ralan›rlar, müflterilerini mem-nun etmeye çal›fl›rlard›.

yinden sonra erkek misafirler selaml›kta fieyh Efendi ile,kad›nlar da haremde fleyh ailesiyle oturur, sohbetler edilir,mevsimine göre izaz edilirlerdi. Aileleriyle beraber gelen mis-afirler selaml›ktan haber gönderilerek beraber kalk›l›r, vedaedilir, bir k›sm› araba, bir k›sm› da dergâh›n r›ht›m›nas›ralanm›fl, üstleri beyaz tenteli sandallarla dönerlerdi.Mevlevihâneye gelen bu misafirler aras›nda zaman›n paflalar›,yüksek mevki sahibi zatlar veya bunlar›n han›mlar› ya birerkurban getirirler, yahut dedelere ve çocuklara da¤›t›lmaküzere "Niyaz" denilen bir para b›rak›rlard›...

Hüseyin Fahreddin Dede Efendi'nin vefat›ndan sonra o¤luHasan Nazif Dede Efendi fleyh olmufl ve 24 R. Ah›r 1334 (1Mart 1915) tarihinde vefat etmifltir. Devrinde tekkede dede-ganle beraber 71 kifli bulunuyordu.

Zamanla harab olan mevlevihâne, bir mevlevi muhibbiolan Sultan Mehmed Reflad taraf›ndan tamir ettirilmifltir. Bunubelirten kitabe, Mevlevihane Ç›kmaz›'na aç›lan cümle kap›s›üzerinde iken 1970 tarihlerinde yerinden al›narak evvela fiahSultan Camii avlusuna konmufl ve daha sonra dakaybolmufltur. Kitabe fludur:

Hazret-i Sultan Mehemmed Hân-› Hâmis'dir bugün Devr-i Meflrutiyyet'in flân ü flerefle husrevi

Sâyei hürriyet efzâs› kulûbi k›ld› flâd Bir uhuvvet tekyesi oldu bak›n dünyâ evi

Bafllad› gamdan harâb olmufl gönül ta'mirine Kim odur elbette ey cân hâne-kaah-› ma'nevi

Mahbiti feyz-i Hüdâ Allah'ü a'lem bir-Reflâd Hirz-i cand›r zâtina zira kitâb-› Mesnevi

Sine-çak olmufl idi dergâh›n der-i divân heb Âh iderdi merhametle seyr iden merd-i kavi

Râki'ü sâcid tahiyyâte oturmufl hücreler Her biri sükkân› derviflân›n olmufl rehrevi

Dost-i irflâdi fiehinflâh ile idülbâhir kiyâm Kalbgâh›nda simâi flevke oldu münzevî

Bafl keser dervifller târihine Remzi hemân Oldu ihya müjde gel cây-i Nazif-i Mevlevi 1328 (1910)Kitabenin üstünde Sultan Reflad'›n bir tu¤ras› vard›.

Manzume, Üsküdar Mevlevihânesi fleyhi Ahmed Remzi DedeEfendi taraf›ndan söylenmifltir.

Bafl mabeyinci Lütfi Simâvf Bey hat›ralar›nda diyor ki:"Padiflah hazretleri Mevlevilik tarikatine ba¤l› idi. 3 Kas›m

1910 günü Eyüp'te Bahariye'de yeniden inflâ edilenMevlevi dergâh›n›n aç›l›fl törenine kat›lmak üzere oray› fle-

99 MM

Bahariye Mevlevihanesi Haziresi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

reflendirdi. Önce araba ile Ka¤›thane'ye gidildi. Burada ‹m-rahor Köflkü'nde dinlendikten sonra, befl çifte bir sandalladergâha yolland›. Padiflah›n geliflinden duygulanan dervifllerkendisini büyük minnet ve sayg› ile karfl›lad›lar."

Cümle kap›s›n›n hemen sol taraf›nda tekkenin mescidibulunmaktad›r. Duvarlar› kargir, çat›s› ahflapt›r. Ahflap, küçükminaresinin flerefesindeki külahi direklere oturtulmufltur.Kitabesi yoktur. Minberi ahflapt›r. Kad›nlar mahfeli vard›r.

Cümle kap›s›n›n sa¤ taraf›nda ise küçük bir hazire vard›r.Buradaki flahideler flunlard›r:

1- Mermer sanduka üzerinde flunlar yaz›l›d›r:Bafl Mabeyinci merhum Osman Bey'in kerimesi Hadice

F›triyye Han›m ruhuna el-fâtiha

8 Nisan 133811 Zilhicce 1340 (1922)2- Ayak taraf›ndaki bir levha üzerinde de flunlar yaz›l›d›r:

Teselya Kumandan› Müflir Gazi Edhem Pafla'n›nMahdumu Miralay Abd'ül-fi Bey'inRuhuna el-fâtiha.Sene 1324 fi 22 Teflrin-i sâni

3- Hüvel-Bâki /Merhum Deâvi / Nâz›n Ömer Cemâl/Efendi'nin kerimesi ve Deâvi / Kisedân ‹zzet Sabih /Bey'in halilesi Pat›ma/Tevhide Han›m'›n ruhi /çün fa-tiha. 4 C. Evvel 1321 (1903).Ömer Cemal Efendi 1276 (1859)'da Mekke-i Mükerreme

Bina Emini iken orada vefat etti. (Si. Osm. 3/601)F›triyye Han›m'›n kitabesi, meflhur hattat ve zâkirbafl› Hac›

Nuri Bey'in hatt› ile yaz›lm›flt›r.Cümle kap›s›ndan genifl ve büyük bir arsaya giriliyordu.

Boyu, 150 ve eni ise 50 ad›m idi. Burada, biraz ileride, sa¤dadeniz taraf›na do¤ru Bahariye Mevlevihanesi Türbe-si bulunu-yordu. Türbenin yan›nda semahane olup penceresi sahnaaç›lmakta idi. Etraf›nda dervifl hücreleri ve harem dairesi yeralm›flt›. Tekkelerin kapat›lmas›ndan sonra 1935 tarihindesamahane y›kt›r›ld›. Türbenin tavan› çöktü ve 1938-39aras›nda da harem dairesi yand›.

Bahariye Mevlevihanesi Türbesi bahsine bak›n›z.Semahanenin arkas›nda, bugün de mevcut olan küçük

hazirede flu flahideler vard›r:1292 (1875) tarihinde vefat eden, Merhum Mehmed

Akif Beyefendi'nin k›z› ve hâlâ Maliye Nâziri Devletlû YusufPafla Hazretlerinin hemflireleri ve Hac› Kadri Efendinin

100 MM

Bahariye Mevlevihanesi Haziresi

TEKKELER MM

efli tarikat-i aliyye-i Mevleviyle muhibban›ndan fierife Fât›maHan›m.

1297 Receb 22 (Haziran 1880) Sultan Mahmud Hân Haz-retlerinin asr-› alisinde Darbhâne-i mire Nâz›n fiehid Ali R›zaPafla'n›n k›z› ve Sadr-› esbak K›br›sl› Mehmed Emin Pafla'n›nhalile-i muhteremeleri tarikat-i aliyyei Mev-leviye muhabbanla-r›ndan Aifle Feride Han›m Efendi.

Lahdi da¤›lm›fl ve flahidesiz olarak yeniden bir araya getiril-mifltir. Bu s›rada flahideleri ayr› yere dikilmifltir.

Bafl tafl› Mevlevî sikke kabartmal›d›r.1306 (1888) Tarikat-i aliyyei Mevleviyye muhibbanlar›ndan

Hace Mürflide Han›m.Tarih k›sm› gömülü bir tafl, Sultan Abdülaziz Hân ve Sul-

tan Murad Hân-› hâmis Hazretlerinin Berberbafl›'s›, muhibban-›tarikat-i aliyye-i mevleviyyeden Kerim Bey.

Ayr›ca flahideleri yok olmufl birkaç kabir daha vard›r.Yukar›da ad› geçen Yusuf Pafla, Darüflflafaka'n›n kurulma-

s›nda büyük eme¤i geçmifl ve oraya malen ve nakden ba¤›fltabulunmufltur. 21 Muharrem 1300 (2 Aral›k 1882) tarihindeTrabzon'da vefat etti. Kabri, Hatuniye (Gülbahar) Camii flad›r-van avlusundaki türbesinde iken 1930 tarihlerinde y›kt›r›ld›. Si-lindir fleklindeki flahidesi ‹stanbul'a getirilerek Zincirlikuyu Me-zarl›¤›'na dikildi.

Ali R›za Pafla, 1252 ramazan› kadir gecesi (5 Ocak 1837)Musa ad›nda biri taraf›ndan, Ayasofya Camii minberi dibinde fle-hid edildi. Kabri, Eyüp'te Mihriflah Valide Sultan imareti karfl›-s›ndaki mezarl›ktad›r. (Si. Osm. 2/398)

Mehmed Emin Pafla ise, 1288 (1871)'de vefat ederek Sul-tan Mahmud Türbesi bahçesine gömüldü. (Si. Osm. 4/300)

Ünlü bestekar›m›z Zekai Dede Efendi, bu tekkenin kudüm-zenbafl›s› idi. Bu göreve Arif Dede'nin 1884 tarihindeki vefat›üzerine getirildi. Tekkenin son kudümzenbafl›s› ise, Zekai De-de'nin o¤lu Ahmed Bey idi. Zekai Dede Efendi evi bahsine ba-k›n›z.

Kaynak: (Gezi notu) (S. N. Ergun, Türk Musikisi Ant S: 454) (Y. Öztuna, TürkMusikisi Ans. 11. K›s›m 2 S: 404) (Gölp›narl›, Mevlâna'dan Sonra Mevlevilik S:336) (E. Yücel, Yok olan ‹stanbul Mevlevihaneleri T.T.O.K. Belleteni 1977 Say›:60 (339) S: 2-7) (Mec. Tekaya) (Zâkir fiükrü, ‹st Tek-keleri Haz. fi. Akbatu, ‹si.Medeniyeti Mec. Say›: 5 S: 107) (Koçu, ‹st Ans. 5/2585 ve 4/1854) (E. Yücel,Bahariye Mevlevihanesi, ‹st Üni. Ed. Fak. Sanat Tarihi Y›ll›¤› Say›: 4-5 S: 3540)(Si. Osm. 4/476 Yusuf Pafla) (L. Si-mavi, Osm. Saray›n›n Son Günleri S: 184)(Y. Öztuna Türk Musikisi Ans. 1/211 Fahreddin Dede. 11/394 Yusuf Pafla) (Ko-çu, ‹st Ans. 10/5481 Fahreddin Dede) (‹nal, Son As›r Türk fiairleri S: 123-347Avni Bey ve Fahreddin Efendi) (‹nal, Hofl fiada S: 192-255-259) (M. Ziya, Yeni-kap› Mevlevihanesi, Tercüman Yay.) (Ergun, Türk Musikisi Ant S: 493-507-684)(Mehmed Ziya, Nevsal-i Osmani) (Baflbakanl›k Osm. Arfl. Kepeci Tas. Nüfus Def.No: 6290/1 S: 342) (C. S. Revnako¤lu, Mi'raciye, Yeni Tarih Dünyas› 1954 S:765) (M. Tahir, Osm. Müellifleri, Meral Yay. 1/169 Na-zif Hasan Dede) (M. Ziya,‹st ve Bo¤aziçi 2/246) (Y. Öztuna, Türk Beste-cileri Ans. B: 137) (‹st Kültür veSanat Ans. 2/975) (A. Gölp›narl›, Mev-levi Adâb ve Erkan›, fihrist) (Veled Çele-bi, ‹zbudak, Hat›ralar›, Canl› Ta-rihler S: 24)

Defterdar Caddesi ile Cezeri Kas›m Pafla Akar ÇeflmesiSoka¤›n›n birleflti¤i yerde ve soka¤›n sol köflesindedir.

Bugün yaln›z harap türbesi ve arsas› mevcuttur. Karfl› köflede-ki Eyüp Askeri Rüfldiye'si 1988 y›l›nda bofl yere y›kt›r›ld›. Yeri

parkt›r. Karfl›s›nda ve yol afl›r› yer de de Molla Lütf›'nin türbe-si bulunmaktad›r. 1987 y›l›nda Defterdar Mensucat Fabrikas›-n›n y›k›lmas› üzerine meyda-na ç›km›flt›r.

Tekke ismini buradaki Balç›k ‹skelesi'nden alm›flt›r. ‹skele,tekkeye 170 metre mesafede olup eskiden bu mesafe daha k›saidi. Bu sahilde, Defterdar ‹skelesi; Beyhan Sultan Sahilsaray›;Balç›k ‹skelesi ve daha evvel Nesliflah Sultan'a ait olan EsmaSultan Sahilsaray› bulunuyordu. Bu iki sultan saray›n›n yerinebüyük Feshane-i mire fabrika-s› kurulmufl (Defterdar MensucatFabrikas›) ve bu arada Balç›k ‹skelesi de bir müddet fabrikan›nözel kay›k iskele-si olmufl ve sonra kald›r›larak bugünkü r›ht›myap›lm›flt›r.

Evliya Çelebi'ye göre, Caddenin iki taraf›nda 250 adet ça-nakç› ve çömlekçi ve bardakç› dükkanlar› vard› ki Ka¤›thane'-den ve Sar›yer'den getirdikleri çamurlar› bu iskeleye boflalt›rlar-d›. Bir k›s›m balç›k çamuru da Halic'in dibinden ç›kar›l›rd›.

Hadika yazar› bu mabet için flu bilgiyi vermifltir:Bu mescid asl›nda 863 (1458) tarihinde Dar'ül-Hadis olmaküzere yapt›r›l›p zamanla harap oldukta Gazi Tiryaki Hasan Pa-fla adl› vezir yeniden yapt›rm›flt›r. Ve imameti maafll› olarakSünbüllü fieyhi Mahmud Efendiye verilmifltir. Mahmut EfendiSünbül Sinan Tekkesi fieyhi Ya'kub Efendinin halifesi oldu-¤unda bu mecidde sabah ve akflamlar› zikirler edilmek surtiylebir halveti tekkesi suretince kullan›lm›flt›r. Vefat›na kendi ismiile fleyhli¤i tarihtir ki budur:

Mahmud-› fieyhi1018 (1609)fieyh Mahmud'dan sonra di¤er bir Mahmut dahi fleyh olupSulûk'üfl-fieriat1128 (1716)tarihinde vefat ederek zaviyenin mahfeli alt›nda medfun-

dur.Orada Tiryak› Hasan Pafla'n›n akrabat›ndan baz› kimseler

dahi gömülüdür.fieyh ‹kinci Mahmud'un o¤lu fiemsiyye tarikatinden Abdul-

lah Efendinin babas›ndan sonra fleyh olarak;Tekyei Tarikat1155 (1742 tarihinde vefat ettikde babas› yan›nda defn

olunmufltur.Yerine o¤lu Es-seyyid Efl-fleyh Abd'ül-Gani Efendi postniflin

oldu. Bunun zaman›nda tekkede pek çok cemiyet olarak zenginve fakir eksik olmaz imifl. 6 Ca. 1201 (15 Ocak 1788) tarihindevefat edip tekkede medfundur. Son-ra Abdurrahman Efendifleyh olup 10 M. 1225 (15 fiubat 1810) senesinde vefat etti. Buda orada medfundur.

Sonra Kanbur fieyh Salim tekkede fleyh oldu. Hemen sade-ce cumartesi günleri oturarak zikretmekle yetindi. Baflka gün-lerde tekke kap›s› kapal› idi. 13 Ra 1234 (7 Tem-muz 1819)'daöldü ve tekkeye gömüldü.

Sonra Debba¤lar Yaz›c›s› fieyh Sad›k Efendiye fieyhülis-lam Mekki-Zâde Mustafa sim Efendi birinci meflihatlerinde,fieyh Salim Efendi yerine baflkas› gösterilemedi¤i için, bu tek-kenin fleyhli¤i verildi. Sad›k Efendi Salahi Abdi Efendinin hali-fesi idi. 1234 (1819) da fleyh olup 1242 senesi flevvalinde(may›s 1827) hastalan›p, fia'diyye tarikatinden Efl-fleyh es-seyyidMehmed Emin Efendiye 2000 kurufla tekkeyi mütevellili¤iile birlikte verdi. Böylece tekke, Uflflakiyye'den

101 MM

Balç›k Tekkesi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

Sa'diyye'ye naklolundu. fieyh Sâd›k Efendi dahi 1242 zilka-desinin 22. günü (17 Haziran 1827) vefat etmifltir.

fieyh Emin Efendi 1243 senesi muhareminin 4. günü (28Temmuz 1827) fleyh olup tekkeyi açt›. Tekkenin Padiflah emriile yenilenmesi de onun zaman›nda olmufltur. Taflburun fleyhiiken hac yolunda vefat eden Efl-fleyh Ahmed Efendinin hüle-fas›ndan efl-fieyh Salih Efendi Mehmed Emin Efendininmürflididir. Salih Efendi dahi 1244 muharreminin 5. günü (18Temmuz 1828) vefat etmifltir. Emin Efendi Hz. Halid R.A.Efendimiz'in türbedarl›¤› ile dahi kesb-i fleref eylemifltir. Efl-fleyh seyyid Mehmet Emin Efendi dahi 1257 senesi zilka-desinin dördüncü günü (Aral›k 1841) vefat ederek tekkede tür-beye defnedilmifltir.

Tekkenin bir müddet fleyhsiz kald›¤›n› 9 Za. 1245 (2 May›s1830) tarihli bir ilam'dan anl›yoruz. ‹lam'a göre "Balç›k ‹ske-lesi'nde Karaman Livas› Mirimirani Gazi Hasan Pafla'n›nZaviyesi zaviyederlik cihetinin tevcihi" istenmifltir.

Yerine o¤lu Mehmet Ziya Efendi fleyh oldu. Vefat› 1294(1877) tarihindedir. Onun yerine Mehmet Halit Efendi fleyholmufltur. Vefat tarihi belli de¤ildir

fieyh Ziya Efendinin do¤um tarihi 1246 (1830)'d›r. Tek-kenin ikinci fleyhi ise, yine fieyh Emin Efendinin o¤lu ve 1255(1839) do¤umlu Mahmud Efendi idi. Mahmud Efendinin o¤luise, 1285 (1868) do¤umlu Mehmed Emin Efendi idi. Tekkedebu zevattan baflka, iki dervifl bulunuyordu.

Tekke, âyin günü Cumartesi olan bir Sadiye dergâh› idi.518 senelik mazisi olan bu tekke ve mescidin avlu kap›s›

yan›nda bulunan, Sultan II. Mahmud'un tamirine ait kitabe fludur:fiehinfleh-i dervifl Hû kutb-› Huda Mahmud Hân‹tmekde lutf› sû besîsâhib dilân-› flâdman

Rub'i meskûna temam âbâd idüb virdi nizâm Adli ile nâas u avam devrinde oldu kâmran

Dâ'im du'â-i ehl-i hâl alur o z›ll-i lâyezâl Yapdtrd› oldu bî misâl budur Hankâh-› Sâ'diyân

fieyh-i müridi halk iden Rabb-i Kerim-i Zülmenen Bânii hayrat ü hasen küsün o fiah› her zemân

Nazm Udi safvet Be¤ güzel târih-i tamn›n oku gelSâad ile yapd› bî bedel bu dergâh› Mahmud Hân1251 (1835)Hadika Yazar›'n›n mahfel alt›nda bulundu¤unu söyledi¤i

türbe bugün de mevcut olup çok harapt›r. Bunun hemenyan›nda da Mescid'in bulundu¤u k›ble duvar› üzerindekimihrabdan anlafl›lmaktad›r.

Tekkenin kurucusu, Tiryaki Hasan Pafla, ünlü bir okçu idi.fiecaat ve cesareti kadar zekas› ile de meflhur olup KanijeKaPas›n› 9000 kifli ile, Avrupa'n›n her yerinden gelmifl 80.000kiflilik bir orduya karfl› 69 gün süren flanl› bir müdafaada bulu-narak onlar› kaç›rtm›fl idi. Bu savunma 1010 R. Evvelinde(Eylül 1602) bafllam›flt›r.

Bu s›rada Pafla'n›n 80'lik bir ihtiyar oldu¤u ve at üzerindes›rt›ndan bir tahta ile ba¤lanarak durabildi¤i ve bu halde ikenKal'adan ç›karak düflmana en önde sald›rd›¤› rivayet edilir. 1020(1612) tarihinde, ikinci defa Budin Valisi oldu¤u s›rada oradavefat etti. Kendisi, Sultan III. Mehmed'in ad› bilinmiyen bir k›z›ile evlenerek saraya dâmât olmufltur. Evkaf Defteri'ne göretekke, Sokullu Türbesi evkaf›na mülhak olarak gösterilmifltir.

KKaayynnaakk:: (Gezi notu) (Hadika 1/281) (‹st. Ans. 4/1979) (T. Öz. ‹st. Camileri 1/32)(Ayverdi, Fatih Devri, 111/323) (Z. Dan›flman, E. Çelebi Seyahatnamesi, 2/95) (fi.Akbatu, ‹st. Tekkeleri, 2/37) (Si. Osm. 3/342 Abdül-gani Efendi) (Si. Osm. 4/324Mahmud Efendi) (Si. Osm. 2/129 Tiryaki Hasan Pafla) (Mec. Tekâya) (1258 ve 1294Tarihli Tekkeler Listesi) (Da-niflmend, Kronoloji 3/209) (G. Oransay, Osm. Dev. KimKimdi S: 215) (M. Ziya, ‹st. ve Bo¤aziçi, S: 136) (A. Çetin, ‹stanb››ldaki Tekke...Vak›flar Der. 13/587) (Baflbakanl›k Arflivi, Kepece tasnifi, Nüfus Defteri No:6290/1 S:274) (Si. Osm. 1/430 Emin Mehmed Efendi) (Saliha Sultan Dü¤ünü, ‹b-nülemin Yaz. ‹st. Üni. Kütüp. No: 2802 S: 2 l/b) (‹St. Belediyesi, ‹hsaiyat Mec. 1328S: 21) (Osman Bey, Mec. Cevâmi, 1304 S: 2/2 S›ra No: 5) (Osm. Arfl. Dairesi, M.Cevdet Tas. Evkaf Def. 11. No. 17012. 111. No. 25455-25503). II. No: 13281-13504.IV. No: 31229-32424) (Ayvansaray›, vefeyat, haz. F. Derin S: 28)

Eyüp'te, Kalendarhâne Cad. üzerinde ve K›z›l De¤irmenSoka¤›n›n sol köflesinde idi. Ön taraf›nda Cafer

Pafla'n›n harap türbesi bulunmaktad›r.Hadika Yazar›, "Cafer Pafla'n›n bir medresesi ile Tarik-i

Halvetiyye'ye meflrut olarak zaviyesi dahi vard›r." diyor.1199 (1784) tarihli tekkeler listesinde "Cafer Pafla Tür-

besi'nde Hac› Yahya-y› Kadiri Tekkesi" diye kay›tl›d›r. 1256(1840) ve 1294 (1877) tarihli listelerde ise ad› yoktur. Mec.Tekâya'da yaln›z "Sa'diyye'den Cafer Pafla Tekkesi" diyeyaz›lm›fl olup fleyhinin ad› verilmemifltir. Buna göre tekke, âyingünü cuma olan bir Sa'diyye Tekkesi idi.

Cafer Pafla taraf›ndan 1587 tarihinden evvel yapt›r›lm›flsada 1784 tarihinden sonra faaliyetini durdurmufltur. Tekkeninikinci kurucusu Salih S›rr› Efendi'dir. Bunu flahidesindekikitabesinden ö¤reniyoruz. Kitabe fludur: Tarikat-i aliyye-iSa'diyye'den Südlüce Dergâh-› fierifi fleyhi Süleyman S›dk›Efendi'nin halifesi ve bu makâm-› tarik-i Sa'diyye'ye meflihatva'ziine muvaffak olan efl-fleyh el-hac Salih S›rr› Efendi. 3 Z.1285 (17 Mart 1869) tarihli fiahi-desi de Sa'diyye sikkeli olupCafer Pafla türbesi içindedir.

Tekkenin ikinci fleyhi olan, 1213 (1798) do¤umlu fieyhMustafa Efendi'nin de flahidesi türbededir. Kitabesi fludur:Tarikat-i aliyyei Sa'diyye'den Cafer Pafla Dergâh-› fierifi

102 MM

Cafer Pafla Tekkesi

TEKKELER MM

postniflini K›r›mî efl-fleyh el-hac Mustafa Efendi. 2 B 1295 (2Temmuz 1878).

Mustafa Efendi'nin yerine o¤lu, K›r›mî Hac› Haf›z ‹smailHakk› Efendi fleyh olmufltur. Kendisi, ünlü bir müzisyen idi.Hilafeti, Eyüp Tafll›burun Tekkesi fleyhi SüleymanEfendi'dedir. Vefat tarihi belli.de¤ildir.

Tekkenin fleyhlerinden biri de Süleyman Avni Efendi idi.fiahidesi Cafer Pafla Türbesi'nde olup kitabesi fludur: Tarikat-ialiyyei Sa'diyye meflâyihinden efl-fleyh el-hac Süleyman AvniEfendi el-K›r›mî. 24 Za. 1287 (15 fiubat 1871)

Kendisi, Mehmed Efendi'nin o¤lu olup 1216 (1801)'deK›r›m'da do¤du. Torunu, Muhterem Efendi ise, 1272 (1855)'dedünyaya gelmifltir.

Bu tekkenin fleyhi es-Seyyid el-hac Hasan Efendi, 1834'deyap›lan Saliha Sultan dü¤ününe davetli olarak kat›lm›flt›r.

Tekke hücreleri medrese tarz›nda olup yak›n tarihlerderestore edilmifltir. Kitabesi yoktur.

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/278) (Mec. Tekaya) (A. Çetin, ‹stanbul'dakiTekke... Vak›flar Der. 13/587) (S. N. Ergun, Türk Musikisi Ant S: 658) (Osm.Arfl. Dairesi, Kepeci Tas. Nüfus Def. No: 6290/1 S: 266 (Saliha SultanDü¤ünü S: 20/a)

Otakç›lar civar›nda, eski ad›, Otakc›lar Caddesi olanflimdiki Abdurrahman fieref Bey Caddesi üzerinde, 101

kap› nolu yerde idi. Hemen yan›nda Hüdayi Aziz MahmudEfendi vakf› olan hamam, karfl›s›nda ise Ferrah Baba AhflapTürbesi vard›r. Hamam çok eskiden yok olmuflsa da türbe mev-cuttur. Tekke, Eski Saray A¤as› Yakub A¤a mektebi ve hazire-si ile Helvac› fierif Soka¤› aras›nda idi. Hamam ise bu soka¤›nsa¤ köflesinde bulunuyordu.

Tekkenin kurulufl tarihi ve fleyhleri belli de¤ildir. Otak-c›lar'dan biraz ileride, Niflanc›lar'da, fieyh Murad EfendiTekkesi haziresinde rastlad›¤›m bir flahide üzerinde flu kitabevard›r:

"Otakc›lar civar›nda Takyeci Mahallesi'nde Tarikat-i AliyyeiKadiriyye meflâyihinden Çad›rc› Hüseyin Efendi 1308 (1890)"

Tekke bu tarihten sonra faaliyetini durdurmufl olmal›d›r.Ayin günü belli de¤ildir. Mec. Tekaya, ismini kaydetmemifltir.1294 ve 1256 tarihli tekkeler listesinde de ismi yoktur. 1860-70 tarihlerinde kurulmufl olmal›d›r.

Ferruh Baba Türbesi yan›ndaki ahflap evin bir odas›nda daRufa'iye ayinleri yap›l›rd›.

Kaynak: (Gezi notu) (B. Turnal›- E. Yücel, ‹st Baz› Tekke Yerleri, Vak›flarDer. 18/151)

Tekke, Balmumcu-Zâde Râflid Efendi ve mevkiindendolay› da ‹drisköflkü Tekkesi isimleri ile de bilinir.

Eyüp'te, ‹drisköflkü Caddesi ile Piyer Loti Kahvesi'ne gidenBalmumcu Soka¤›n›n birleflti¤i yerde ve soka¤›n sol köflesindeidi. Hemen yan›nda, 909 (1503) tarihli vakfiyesi bulunanNakilbend Hasan A¤a'n›n türbesi, karfl›s›nda ise, ahflap

‹drisköflkü Karakolu vard›r. Türbe bahsine bak›n›z.Hadika Yazar› Zeyneb Hâtûn Mescidi bahsinde diyor ki:"Çolak fieyh Hasan Efendi zaviyesini bu fleyhe, Sultan III.

Mustafa Hân (1171-1187) (1757-1774) bina eylemifltir. fieyh,Tarik,i Halvetiyye'den olup evvelleri muharebe erbab›ndanolarak Baltac› Vezir (Mehmed Pafla) ile Moskov seferinde(1123) (171) bulunarak parmaklar› flehid olup kemâl-i haraketile bayg›n iken iki yi¤it gelip, bunu kald›r›p bir tas su verdiler.

Sonra kendine gelip kimlersiniz diye sordukta Hz. Hasanve Hz. Hüseyin olduklar›n› bildirip hemen kaybolmufllard›r.Sonra bu fleyh yanm›flt›r. Sultan I. Abdülhamid'in saltanat›(1775) bafllar›nda vefat edip Murtezâ Efendi Tek-kesi (KaflgariTekkesinden yukar› iki yol a¤z›nda o¤lu R›-za Efendi ile med-fundurlar."

Burada yapt›¤›m aramada flahidelerini bulamad›m. Büyükbir ihtimalle tafl dikilmemifltir.

Hasan Efendi Tekkesi, âyin günü cuma olan bir Nakfli-bendi dergâh› olup ahflap, küçük bir bina idi. Tekkenin fleyh-leri s›rasiyle flunlard›r:

1- Çolak fieyh Hasan Efendi. El-halveti. Vefat› takriben1775.

2- Çolak fieyh Hasan Efendi'nin o¤lu fieyh Haf›z MehmedR›za Efendi el-Halveti. Vefat›, 13 C. ah›r 1213 (22 Kas›m 1798).

27 L. 1212 (14 Nisan 1798) tarihli bir ilam'a göre, Na-hilbend Hasan Bey evkaf› mahsulünden olmak üzere bu tek-keye zaviyedarl›k ciheti tevcihi yap›lm›flt›r.

Ayr›ca 5 M. 1218 (27 Nisan 1803) tarihli bir inha ile"Dervifl Mustafa Zaviyesi Vakf› Zaviyedarl›¤›n›n tevcihi" ya-p›lm›flt›r.

3- Balmumcu fieyh Mustafa Efendi 2 Zilhicce 1241 (9Temmuz 1826) tarihinde, Topkap› Saray› A¤alar Cami'indefieyhülislam Kad›-Zâde Tahir Efendi (Tekkesi vard›r)ninbaflkanl›¤›nda, Yeniçeri Oca¤›'n›n kald›r›lmas›na dair verilenkarar›n toplant›s›na ifltirak etmifltir. Vefat tarihi belli de¤ildir.

4- Balmumcu-Zâde Râflid Efendi Nakflibendiye'den olupvefat tarihi belli de¤ildir. 1249 (1833)'de fleyh idi.

5- fieyh Akif Efendi Nakfli olup vefat tarihi belli de¤ildir.1307 (1889)'da fleyh idi. Tekke bunun zaman›nda y›k›lm›flt›r.

6- Son fleyh ise Hasan Efendi idi. Hariciye memurlar›ndanolup Beylerbeyi fieyh Hâmil Efendi Bedevi Tekkesi fleyhiMehmed Râmî Efendinin kalemden arkadafl› bulunuyordu.

Tekke, ilk önce Halveti sonra Nakfli ve daha sonra daKadiri olmufltur.

Balmumcu fieyh Mustafa Efendinin o¤lu, Dervifl MehmedRefik Efendi 17 Ra. 1231 (16 fiubat 1816) tarihinde vefatetmifltir. Kabri, Piyer Loti Kahvesi girifline çok yak›n biryerde,Karya¤d› Soka¤› üzerindeki yüksek, kesmetafl sofadaolup Haliç ve Sütlüce'nin her yerinden görülebilecek birmevkidedir.

Kendisi, Enderûn-› Hümâyun Seferli A¤alar›'ndan olup, üçsene hasta yatt›ktan sonra vefat etmifltir.

103 MM

Çad›rc› Tekkesi

Çolak Hasan Bâli Efendi Tekkesi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

Bafl ve ayak flahidelerinde uzun bir kitabesi vard›r. Zerrinbafl› emsalsizdir.

Hemen yan›ndaki sofada, 10 Za 1275 tarihinde vefat edenTeberderân-› Hassa'dan ç›ra¤ olan Ka¤›tç›lar Kethüdas› Es-sey-yid El-hac Mehmed Efendinin kabri vard›r.

Refik Efendi kabrinin hemen arkas›nda bir kabir daha yar-d›r. fiahideleri k›r›lm›flt›r. Bir flahidesi, Refik Efendi kabrinin al-t›na sokularak ona destek yap›lm›flt›r. Bunun, Balmumcu fieyhMustafa Efendiye ait oldu¤u san›lmakta-d›r.

Çolak fieyh Hasan Efendinin k›z› 1206 (1791) tarihinde ve-fat etmifltir. Kabri, Nakilbent Türbesi karfl›s›ndaki mezarl›ktave köfleye yak›n bir yerdedir. Hamzavi tafl›ndaki kitabe fludur:Cennetmekan / fieyh Hasan Efendinin / Kerimesi merhume /Hadice Monla/ Ruhuna fatiha.

1199 (1784) tarihli tekkeler listesinde Çolak Hasan EfendiTekkesi'nden baflka "‹drisköflkü'nde Özbek Tekke-si" ve "‹dris-köflkü'nde Çakmak Hasan Efendi Tekkesi" ad› ile kay›tl› ikitekke daha vard›r.

Kaynak: (Hadika 1/264-265) (M. Koman, Eyüp Sultan S: 11) (Z. fiükrü, ‹stTekkeleri, Haz. fi. Akbatu, ‹si. Med. Mec. Say›: 5:91) (Mec. Tekaya, 1307 S:3) (1256 Tarihli Tekkeler Listesi) (B. Turnal›-E. Yücel, ‹stanbul'daki Baz›Tekkelerin Yerleri, Vak›flar Der. 18/157) (A. Çeün, Vak›flar Der. 13/587)(Reflad Ekrem Koçu, Yeniçeriler ve Bektaflilik, Hayat Tarih Mec. Kas›m1970 S: 10-14) (Saliha Sultan Dü¤ünü S: 14/a) (Osman Bey, Mec. Cevâmi,1304 2/4 No:6) (Osm. Arfl. Evkaf Def. 11 No. 11780. 4. No. 30600)

‹drisköflkü Mevkii'nde, Çolak fieyh Hasan Efendi Tekkesiarkas›nda ve ‹drisköflkü Caddesi ile Karya¤d› Soka¤› ara-

s›nda idi. Bugün tamamen kapal› bir bölgede kalm›flt›r. Caddeüzerindeki 16 nolu evden geçilerek gidilebilir.

Hadikat'ül-Cevâmi'ye baz› ilaveler yapan Ali Sat› Efendi di-yor ki:

"Tarik-i Mevleviye'den Dolanc› Dervifl Mehmed 1230(1815) tarihinde bir mevlevihane bina etmifl ve kendisine Kon-ya'dan fleyhlik getirtmifl idi. Lakin ‹stanbul'da olan fleyhler iti-raz ettikleriden bir veçhile semâ ve âyin-i mevleviyeden bir nes-neye kadir olamay›p hâli üzere terk etmekle, zamanla y›k›ld›.fieyh Dolanc› 1240 (1824) tarihinde vefat edip Kas›mpafla Mev-levihanesi mezaristan›nda medfundur."

Fakat kabri bugün mevcut de¤ildir.4 Ca. 1207 (18 Aral›k 1792) tarihli bir arzuhal ile "‹d-ris

Köflkü kurbinde ‹skender Dede Zaviyesi vakf› zaviyederli¤inintevcihi" istendi¤ine göre tekkenin 1815 tarihinden evvel mev-cut olmas› laz›m gelir veya, Dervifl Mehmed Efendi mevleviha-neyi bu tarihte yenilemifl olmal›d›r. 25 Ekim 1722 (14 M. 1135)tarihinde de bir fleyh tayini yap›l-m›flt›r.

Bu yerde eskiden beri baz› tesislerin bulundu¤u bilinmek-tedir. Tekke mahallinde 997 (1589) tarihinde vefat eden ‹sken-der Dede isminde bir mevlevinin kabri vard›r. Mevlevi sikkeliflahidesi elan mevcuttur.

Yan›nda, namazgah, büyük bir havuz, iki kuyu ve bir çefl-me, ayr›ca Sultan IV. Murad'›n Mirahuru olup 25 Zilhicce 1035

(17 Eylül 1626) tarihinde attan düflerek vefat eden Ali A¤a veaile efrad›n›n kabirleri bulunmaktad›r. fiahideleri orijinal venefis tafllard›r.

Bu mevlevihanenin yerinde Sultan I. Mustafa Devrinde(1617-1623 iki devrede) de bir tekkenin oldu¤u anlafl›lmakta-d›r. Bunun, 997 (1589) tarihinden evvel kuruldu¤u ‹skenderDede'nin tafl› ile belli olmaktad›r. Bu padiflah›n emri ile tekke-nin vak›flar› zaptedilmifl ve Sultan 4. Murad zaman›nda (1623-1640)'da, Mirahur Ali A¤a vas›tas›yla dik-tirilmifl ve bu yerlerAli A¤a'n›n eline geçmifltir.

Evliya Çelebi ‹drisköflkü Mesiresi'ni anlat›rken diyorki:"Banisi Bayramiye Tarikati fleyhlerinden fieyh ‹dris adl› aziz-dir. Güzel bir tekke yapt›rm›fl idi ki tarikat yaran› ve dervifllerorada toplan›p safa ederlerdi. Fakat Sultan Mustafa Han'›n tah-ta ç›k›fl›yla bu fleyhi dinsiz, Allah's›z diye suçlayarak tekke veota¤›n› harab ettiler. Hâlâ bir kaç gü-zel ç›nar a¤açlar›, çimen-likleri, namazgah fleddi, tatl› su çeflmesi, büyük havuzu durur.‹drisköflkü derler, güzel bir gezinti yeridir."

As›l ad› ‹dris-i Muhtefî (Gizlenen ‹dris) olan ‹dris Efendi1024 (1615)'de vefat etmifltir. Muhteflem flahidesi, Kas›mpafla'-da Tersane ard›ndaki mezarl›ktad›r. Tekkenin vefat›ndan son-ra y›kt›r›ld›¤› anlafl›lmaktad›r.

1033-34 (1623-24) tarihlerinde y›kt›r›lan bu tekke yerine,Sultan III. Osman'›n 3. kad›n› Zevkî Kad›n, 1182 (1768)'de birNamazgah yapt›rm›flt›r ki kitabe tafl› elan duruyor. Bu namaz-gah Evliya Çelebi'nin bahsetti¤i namazgah safas›na yap›lm›fl ol-mal›d›r.

Bu tekkenin üst taraf›nda ise, ‹dris-i Bitlisi'nin köflkü bulu-nuyordu.

Kaynak: (Hadika 1/265) (Dan›flman, E. Çelebi 2/100) (Abdülbaki, Melamilik.S: 123) (B. Turnal›-E. Yücel, ‹st Baz› Tekke Yerleri. Vak›flar Der. 18/157 veDevam›) (A. Gölp›narl›, Mevlanadan sonra Mevlevilik S: 252) (Osm. Arfl. Ev-kaf Def. 4 No: 31108) (Tarih-i Selâniki, Haz. M. ‹pflirli S: 656-586 Ali A¤a)(Evkaf Df. 1 S: 230)

Valide Sultan Tekkesi ve Kuyubafl› Tekkesi isimleri ile debilinir. Edirnekap› d›fl›nda ve hemen sa¤ taraftaki Sa-

vaklar Caddesi üzerinde, Defterdar'a do¤ru yürürken sol taraf-ta, köfleye yak›n bir yerde ve Edirnekap› Mezarl›¤›'n›n bafllan-g›c›ndad›r. Sa¤ taraf›nda, M›s›r Tarlas› tabir olunan alana,1974 senesinde, çevreyolu yap›l›rken, mezarl›ktan bir çok flahi-de nakledilmifltir.

Tekke, Dervifl ‹brahim Namazgah› sofas›nda tesis edilmifl-tir. fiimdiki tekke binas›n›n önünde, iki iri köfeke tafl flahidevard›r. Biri, 1175 (1761) tarihinde vefat eden Dervifl Mehmed'-e, di¤eri ise Dervifl ‹brahim'e aittir. Bunun vefat tarihi yaz›lma-m›flt›r. Bunun yan›nda ise, 1175 tarihli muhteflem namazgahtafl› vard›r. Dervifl ‹brahim Namazga-h› bahsine bak›n›z.

Semahane önündeki küçük avluya sol taraftaki bir aral›k-tan girilmektedir. Sa¤ taraf›nda ufak ayna tafll› bir çeflme ve ya-la¤› bulunmaktad›r. Ayna tafl›n›n üzerine Sultan Abdülaziz'inbir tu¤ras› yerlefltirilmifltir. Çeflmenin arka yüzünde abdestmusluklar› vard›r.

104 MM

Dolanc› Dervifl Mehmed EfendiMevlevihanesi

Emin Baba Tekkesi

TEKKELER MM

105 MM

Emin Baba Tekkesi Mevlevihanesi yan›ndaki Galata kad›s› Abdülkadir Bey Sofas›

Avluyu kutaflan alçak duvar üzerindeki, köfeketafl ba-balar ve bunlar aras›ndaki flebeke demirler yok edilmifltir.Çeflmenin arkas›nda ise yukar›da yaz›lan flahideler ve namaz-gah tafl› bulunmaktad›r.

Semahane kap›s›n›n sa¤ taraf›na, 1974 tarihinde üç flahidedikilmifltir ki flunlard›r:

1197 (1783) tarihinde vefat eden Mustafa.1237 (1821) Yeniçeri Çorbac›s› ismail Befle. 32. Orta

subay›d›r.1238 (1822) Salih A¤a. 94. Orta cemaatindendir.‹smail Befle'nin flahidesi ok iflaretlidir.Tekke, Sultan Abdülaziz'in annesi Pertevniyâl Valide

Sultan taraf›ndan flimdiki flekliyle ihya edilmifltir. Bunu be-lirten ve befl sat›r halinde haz›rlanm›fl olan kitabesi semahanekap›s› üzerindedir ki fludur:

Pâdiflâh-› Hazret-i Suttan Aziz'in mâderi Hazret-i Pertev-Niyâh Sultan ü ziflân ûlyâ

Dergâh› pâk-› r›zâ Hakk ma'mur eyledi Görmemifl asla felek böyle kerem-kân ü saha

Rahata oldu mübeddel ehl-i fakirin firkati Böyle sâhib-i merhamet Sultan 'a k›lsunlar du'â

Oldu bu evrâd-› ezkâr›n hemi dilde kârim Dâ'imâ olsun mu'in-i Halik ve arz ü semâ

Subhiyâ cevherle târih-i zâhirâ bu dergah› Ol Emin Baha'ya elmâh Murtazâ gördü reva 1284 (1867)Kitabe güzel bir hat ile yaz›lm›fl olup imzal›d›r. Fakat uzak

oldu¤undan imza okunamad›. Kitabe, Subhi Abdüllatif Paflataraf›ndan haz›rlanm›flt›r. 1284 tarihinde Maarif Naz›r› idi.1303 (1886) tarihinde vefat etti. Kabri, Sultan II. MahmudTürbesi bahçesindedir.

13. Asr-› hicride Osmanl› Ricali adl› eserde R›za Bey diyorki:

"Sultan Abdülaziz, tahta ç›k›fl›n›n birinci senesinde 1284senesi seferinin 18. cum'a günü (21 Haziran 1867) Avrupagezisine ç›kt›ktan sonra, Valide Sultan, o¤lunun gezisinin uza-mas›ndan endifleye düflmüfl ve o s›rada gördü¤ü rüyalardan,güya o¤lunun geri dönemiyece¤ine hükmederek merak etmeyebafllad›¤›nda, bu derdini Tiryal Han›m'a açm›fl ve o daEdirnekap› d›fl›nda ve mezarl›k içinde münzevî bir hayat sürenLaz Emin Baba'ya son derece itimat ve itikad› bulundu¤undanona bafl vurulmas›n› tavsiye eder.

Evi küçük bir kulübeden, döflemesi de iki k›r›k has›r is-kemleden, eflyas› da bir cezve ile bir fincandan ibaret olanEmin Baba, ziyaret edilir ve Padiflah›n ne zaman ‹stanbul'adönece¤i sorulur, o da: Önümüzdeki çarflamba de¤il, öbürçarflamba der.

Sultan Aziz de Emin Baba'n›n söyledi¤i günde ve gezi-sinin 41. günü yani, 1284 R. ahirinin 6. günü (7 A¤ustos 1867)‹stanbul'a avdet eder. Ve Valide Sultan'›n Emin Baba'ya iti-mad› artar ve Hassa Hazinesi Naz›r› Ferid Pafla'ya EminBaba'n›n ev, eflya ve para gibi ne isterse yap›lmas›n› emreder.

Emin Baba ise herfleyden önce kendi mürflidi olup o ci-varda bulunan Salih Baba'ya bir mezar tafl› konulmas›n› ve birde o civarda Kuyulu-Kahve denilen yerde gayet küçük bir evyap›lmas›n› isteyip bu arzulan derhal yerine getirilir. SalihBaba'n›n küçük türbesi bugün de mevcut olup tekkenin sa¤ilerisindedir.

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

Tekkenin duvarlar› kargir çat›s› ahflap iken çökmüfltür.Cümle kap›s›n›n karfl›s›nda semahane ve iki yan›nda odalarvard›r. Kap›n›n iki yan›nda üçer pencere bulunmaktad›r. Binason zamanlarda ah›r olarak kullan›lmakta iken, Mart 1990 tar-ihinde vak›fça onar›ma al›nm›flsa da bir müddet sonra durdur-mufltur. Yap›lan hafriyatta, tekkeye ismini veren kuyununetraf›n› çeviren kare fleklindeki istinat duvarlar› ortayaç›kar›lm›flt›r. Bu istinat duvarlar›, arazinin meylinden dolay›,binan›n sa¤ ve arka taraf›nda bulunmaktad›r. Kuyu, cümlekap›s›n›n 2 metre ilerisindedir.

Tekke binas›, kuyu sofas›ndan daha genifl tutuldu¤undan,bina yan ve arka cephesi ile istinat duvarlar› aras›, tekkeninyap›m› s›ras›nda toprak ile doldurulmufltur. Hafriyatta ç›kantoprak pencerelerden d›flar› at›lm›fl ve öylece b›rak›lm›flt›r. Bus›rada muhteflem Namazgah Tafl› da yerinden ç›kar›larak yereyat›r›lm›fl ve yaz› ile kandil kabartmas›n›n baz› yerlerik›r›lm›flt›r. Bina önündeki flahideler de öteye beriye at›lm›flt›r.Ve onar›m tahribatla bafllam›flt›r.

Emin Baha'n›n kabri, dergah kap›s›n›n sol taraf›ndad›r.fiahidesi üzerinde 12 dilimli bir Bektafli tac› ve boynunda iseTeslim Tafl› kabartmas› vard›r. Hû Dost diye bafll›yan kitabesifludur:

Budur banisi bu dergâh-› Bektâflîye'nin zâ'ir Ali'nin hayy›nn› erbhabma güyâna gitmifldir Tarik-i Nazenin 'de sad hezârâ bâb-› dil gelmifl S›rr ü ban›n virüb eflvak ile canâne gitmifltir Nice gavs ile Kutb'ül-ârifin aktab-› a'zamdar Gelüb bir lahza aram eyleyüb cevelâne gitmifldir Düflsün bir cân-› zercân-› nâs›n zebrineyim Hak kim Bu s›rr-› mücemmedi o bir mürg-i mu'allâd›r Semâya uçd› kendi kakesadelâne gitmifldir. Bu tarihim yaz›ls›n seng-i cevher üstüne Mahft Emin Baba teniser ile rûh-› seyrâne gitmifldir 1304 (1886)Mec. Tekâya'ya göre, âyin günü perflembe olan bir Nakfli

dergâh› idi. 1890 tarihlerinde Halim Efendinin, bu tekkeninfleyhi oldu¤u belirtilmifltir. O zamanlar Bektafli Tekkeleri,Nakfli Tekkesi olarak gösterilirdi.

Osman Bey'e göre ise, âyin günü cuma olan bir Halveti

tekkesidir.Emin Baba kabrinin bafl taraf›nda iki büyük aile sofas›

vard›r. fiahideleri çok güzel ve eflsizdir. Büyük sofada 12 kabirbulunup en eski tarihlisi molla sar›kl› ve Mevlevi sikke kabart-mal› olup 10 Ramazan 1284 (5 Ocak 1868) tarihinde vefateden; "Sudur-› a'zam zaviy'ül-ihtiramdan ve muhakkikin-iulemâdan ‹stanbul kad›s› Mehmed Arif Efendi Hazretlerine ait-tir. Do¤umu 9 R. evvel 1210 (23 Eylül 1795) tarihinde olup ikiniflan ile süslenmifltir. (Si. Osm. 3/277)

Büyük sofan›n d›fl›nda ve sa¤ taraf›nda, Râflid EfendizâdeOsman Faik Efendinin efli Fatma Y›ld›z Han›m'›n lahdi vard›r.Bu sa¤lam lahid 1985 senesi k›fl›nda özellikle parçalanm›flt›r.Lahdin ön yüzünde flu kitabe vard›r:

Âlime bir zevcesiydim ben de Osman Faik'in Ders verirdim Um ü irfan›mla her bir sâlihe Âh kim eflraf zafer nâm›nda vard› k›zlar›m Göz atub payk-› ecel açd› ci¤erden cariha

Anlar›n nâr-› firak›ndan teverrüm eyleyüb Derd-i Mevlâ'dan olurdum gice gündüz rayiha Piset sâle gençken vard›kda ömrüm has›l› Gel deyu geldi bende-i destime bir layiha

A¤layub ebr-i behar âsa mezar›m seyr iderek Ey bu ma'bereden ubur eden kerve sâliha Okuyun cevherli bir târih düflmüfl fevtime Fât›ma Y›ld›z Han›m ruhun diyek el-fâtiha 1296Bafltafl› üç parça halinde olup kitabesi fludur: Yeniflehir

Fener Hânedân-› / Kadiminden Râflid Efendi/Zade es-seyyidOsman Faik / Efendinin halilesi Fât›ma Y›ld›z Han›m /..... 19fievval 1296 (6 Ekim 1879) Etraf› parmakl›kl› küçük sofada:1294 (1877) tarihinde vefat eden, Yeniflehir Fener Hâ-nedân-›kadiminden fiefik Bey, kabri lahid olup flahidesi bektâflitaçl›d›r.

1311 (1893) Yeniflehir Fener hanedan›ndan fiefik Bey'inefli Melek Han›m. fiahidesi teslim tafll›d›r.

106 MM

Emin Baba Tekkesi’nin 1994 senesindeki durumu. Önde görülenflahide Namazgâh sahibi Dervifl Mehmed Efendi’ye aittir.

Emin Baba’n›n kabri

TEKKELER MM

Sofa d›fl›ndaki flahideler flunlard›r:1296 (1879) Tarikat-i fiabaniye'den Kufladal› Efl-fleyh ‹b-

rahim Efendi K.S. Hazretlerinin halifelerinden efl-fleyh BosnavîHac› Mehmed (Tevfik) K.S. halifelerinden Fâtih SultanMehmed türbedar› efl-fleyh hac› Bekir Efendi. C.E. 22

1306 (1888) Bektafli fleyhi Mahmud Efendi 12 dilimlisikkeli ve teslim tafll›d›r.

1326 (1908) Gazi Turhan Bey ahfad›ndan ve TeselyaYeniflehir Hânedân›'ndan Hasan Bey-Zâde Hüsameddin Bey.

Sol tarafta, etraf› kesme tafl duvarl› büyük aile sofas›ndakiflahideler flunlard›r:

1285 (1868) Rumeli pâyeli, Yeniflehirli Abdullah Bey-ZâdeAhmed Necib Beyefendi'nin efli Ayfle Sâbire Kad›n. (Si. Osm.4/546 Necib Ahmed Bey. Kabri, Murad Pafla Camiihaziresindedir.

1288 (1871) Rumeli sadr-› payeli, Yeniflehirli AhmedBey'in efli Fatma Muti Han›m.

1294 (1877) Sadr-› Rumeli pâyeli, Yeniflehirli AhmedBey'in efli Fatma Muti Han›m

1294 (1877) Sab›ka Galata Kad›s› Abdülkâdir Bey'in efliKâhin Kad›n.

1296 (1879) Rumeli sadr› pâyeli, Yeniflehirli Ahmed Bey-Zâde sab›ka Galata Kad›s› Abdülkâdir Bey. (Si. Osm. 3/350)

1326 (1908) Abdullah Bey'in o¤lu Bâb-› li umur-› flehben-deri alemi hulefâs›ndan Mahmud Hayri Bey. K›z› Fatma Han›m1343 (1924)'de vefat etmifltir.

Tekkenin sol gerisinde, etraf› parmakl›kl› bir kabrin bafltaraf›nda, düz bir mermer kitabede flunlar yaz›l›d›r.

18 Mart 1915 Çanakkale Harbi'nde Frans›z Büve Z›rh-l›s›'n› bat›r›p di¤erlerini kaçmaya mecbur ederek deniz zaferi-ni kazanan Mecidiye Bataryas›'nm kahraman komutan›,tarikat-i fia'baniye Pirân›'ndan Fâtih Türbedar› Ahmed AmiflEfendinin hulefâ-i bendegân›ndan emekli albay Manast›rl›Muhammed Hilmi fianl›top rûhiçün fatiha. 22 Nisan 1946.Arabi, 20 c. evvel 1365.

1338 (1919) Yeniflehir Fener'in kadim hanedan›ndan AliKâtib Beyzade ‹brahim Bey.

1953 Haziran 9. Evrenos vakf› mütevellesi Fatir Türbedar›Amifl Efendi'nin müridi, fâz›l flâir, ressam Sami Evrenos Bey.Fatih Cami'i haziresinde medfun olan Amifl Efendi'ninflahidesindeki fliir bu zat›nd›r.

Eyüp'te, rahmetli Maraflel Fevzi Çakmak'›n kabrininönünde Emin Baba Tekkesi'nin fleyhlerinden biri medfundurki kitabesi fludur:

Tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyyei meflâyih-i uzam›ndan es-seyyid el-hac Mehmed Nuri El-Edirnevî K.S.A. EfendiHazretlerinin hülefây› azam›ndan Edirnekap›s› haricindeKuyubafl› Dergâh› fierifi postniflini reflâdetlû efl-fleyh es-seyyidHalil'ür-Rahman el-karani K.S ilbâri Efendi Hazretleri. 1312(1894)

Kitabede ad› geçen Mehmed Nuri Edirnevî Efendinin kabride burada olup, vefat tarihi 10 R. ahir 1307 (Aral›k 1887).

Tekkenin ilk fleyhi Emin Baba, Osman Efendinin o¤lu olup1240 (1824) tarihinde do¤du. Tekkede, kendinden baflkadervifl Yunus ile ad› bilinmiyen bir dervifl bulunuyordu.

KKaayynnaakk:: (Gezi Notu) (M. K. ‹nal, Son Sadrazamlar S: 567-570-571) (Ali R›za Bey,13. as›r-› hicride Osmanl› Ricali, Tercüman Yay. 11/9-10) (Hadika 1/235) (Mec.Tekaya) (Baha Tanman, ‹st. Merdivenkö'yü'ndeki Bektafli Tekkesi'nin MeydanEvi Hakk›nda, S. Eyice Arma¤an› S: 328) (Baflbakanl›k Osm. Arflivi, Kepeci Tas.Nüfus Def. No: 6290/1 S: 304) (Osman Bey, Mec. Cevami 2/2 No: 4)

Eyüp'te, Evlice Baba Mescidi karfl›s›nda ve EvliceMescidi Soka¤› üzerindedir. Tekke, yin günü cuma

olan bir Kadiri Dergâh› idi. 1212 (1797) tarihinde fieyh HakiEfendi taraf›ndan kurulmufltur.

Tekkeler kapat›ld›ktan sonra, senelerce bofl kalm›fl olanselaml›k k›sm› ile semahane harap oldu¤undan, 1942'deçökmüfltür. Selaml›k kap›s› üzerinde ve üç s›ra halindehaz›rlanm›fl bulunan kitabesi bugün Hâki Baba aç›k türbesininönündedir.

Kitabe fludur:El-kutb'ür-Rabbâni vel-gavs'üs-semdaniKanz-i yek-nûrâni mahbûb-› sultani

Hazret-i fieyh Seyyid Sultan Abd'ül-Kâdir GeylâniHazâ zâviyei Ebû Ma'rûf

El-Kâdiri'ül-Hâki li bâb-› Allah15 cim 1216 (23 Ekim 1801)Kitabenin sol taraf›nda ve dipte ise, 18 Sad 1212 tarihi

yaz›l›d›r. Orta yerde, Sultan Selim'in bir tu¤ras› vard›r.Hâki Baha'n›n kabri bu kitabenin arkas›nda olup tafl› yok-

tur. Vefat tarihi belli de¤ildir. Bunun yerine Ahmed Efendifleyh olmufltur. Ahmed Efendi'nin efli, fierife Ayfle Monla, 1250(1834)'de vefat ederek Evlice Baba haziresine gömülmüfltür.

fieyh Ahmed Efendi'nin yerine, o¤lu oldu¤unu sand›¤›m,Maruf Efendi fleyh olmufltur. Maruf Efendi'nin ad›, 1834tarihinde yap›lan Saliha Sultan Dü¤ününe davetli fleyhleraras›nda geçmektedir. Bunun yerine Nuri Baha'n›nfleyh oldu¤u san›lmaktad›r. Nuri Baha'n›n kabri, Hâki

107 MM

Haki Baba Türbesi

Haki Baba Tekkesi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

Efendi'nin yan›nda olup küçük flahidesi üzerinde dört di-limli bir sikke vard›r. Kitabesi fludur:

Bu dergâh-› fierifPost-niflini efl-fleyhNuri Baha'n›nRuhuna fatiha. 1318 (1900)Bunun yerine, Mehmed Sa'deddin Efendi fleyh olmufltur.

Onun zaman›nda ahflap olan tekke yanm›fl ve 1330 (1911)harem, selaml›k ve semahane k›s›mlar› yine ahflap olarakyeniden yap›lm›flt›r. Bu s›rada, d›fl kap› üzerine sikke kabart-mal› flu levha yerlefltirilmifltir:

Hazret-iAbd'ül-KadirDergâh› 1330Bu s›rada bir de sebil yap›lm›fl olmal›d›r. Aç›k türbedeki bir

mermer levha üzerinde flu ibare yaz›l›d›r:‹mâmeyn aflk›na sebil-ullahTarih yoktur. Tekkenin son fleyhi Sa'deddin Efendinin

o¤lu Haf›z Hüseyin Nazmi Ceylân› Efendidir.Tekke, halk dilinde Evlice Baba Tekkesi olarak bilinmek-

tedir. 1256 (1840) ve 1294 (1877) tarihli "Asitane-i aliyye vebilâr-› selâsede kain olan tekkeler" listesinde ismi "Favrî"olarak kay›tl›d›r. Mecmua-i Tekâya'da ise, Nuri Tekkesi ad› ilezikredilmifltir.

Haki Baba Türbesi 1993 senesi sonlar›nda tamamenyeniden yap›lm›fl ve cephesi mermer ile kaplanm›flt›r. ‹çtenkubbeli olarak yap›lan türbenin üzerine bir sivri kubbe vebunun üzerine de bir Kadiri sikkesi yerlefltirilmifltir. Büyükpenceresi üzerine sikke kabartmal›: Hazret-i /Abdül-kâdir /dergâh› /1330 (1911), levhas› yerlefltirilmifltir.

Kap›s› üzerine de üç s›ra halinde haz›rlanm›fl, evvelceyazd›¤›m kitabe konmufltur. Orta yerinde tu¤ra bulanan bukitabenin tarihi 15 Cim 1216 (23 Ekim 1801) idi.

Türbe içine iki ahflap sanduka konmufltur. Sa¤dakinin lev-has›nda "efl-fieyh Abdül-Haki Nuri baba el-Kadiri, K.8. 1314(1896), yan›ndaki sandukan›n önünde ise: "Hâdim'ül-fukara efl-fieyh es-Seyyid efl-fierif el-hac Hüseyin Nazmi el-Geylâni el-Kadiri K.S. 1314" diye yaz›l› bir levha vard›r.

Türbe içten ahflap bir parmakl›k ile ikiye ayr›larak, kap›karfl›s› namaz mahalli haline getirilmifltir. Duvarlar›na bir çoklevha as›lm›fl olan türbenin kap›s› ve kubbesi bak›r ilekaplanm›flt›r.Kaynak: (1 Eylül 1994 tarihli gezi notu) (Mec. Tekaya) (Koçu, ‹st. Ans.10/5418) (Saliha Sultan Dü¤ünü S: 20/a)

108 MM

Haki Baba Tekkesi yerine yap›lan ahflap evler. Son fieyh halen burada oturmaktad›r. Sa¤ tarafta görülen çeflme Çoruhlu Ali Pafla Çeflmesidir.

TEKKELER MM

Tekke, Bostan ‹skelesi Soka¤› ile Boyac› Soka¤›n›nbirleflti¤i yerde ve soka¤›n sol köflesindedir. Tam

köflede Damat Mahmud Pafla'n›n türbesi, karfl›s›nda ise, sokakismi verilen boyahane vard›r.

12 Nolu büyük kap›dan tekkenin avlusuna girilir. Yap›, ikikatl› ve kargirdir. ‹çinde, son fleyh Efendinin k›z› Lamia Han›moturmaktad›r. Alt kat semahanedir.

Hüsrev Pafla, 1271 (1855) tarihinde vefat etmifl ve tek-kesinin yan›ndaki türbesine gömülmüfltür. Türbesi bahsinebak›n›z.

Tekke, âyin günü perflembe olan bir nakflibendi dergah›idi. 1890 tarihlerinde Murad Efendi bu tekkenin fleyhi idi.

Tekkenin son fleyhi olan Mehmed fiefik Eryuvas› Efen-dinin k›z› Say›n Lamia Dünderen Han›m'›n verdi¤i bilgiyegöre, dergâh›n dedegân odalar›, tekkenin karfl›s›nda, yaniHasan Hüsnü Pafla Türbesi'nin sa¤ taraf›nda idi. 1930 tarihin-den sonra y›k›lm›fl ve yerine bir boyahane yap›lm›flt›r. 1986 tar-ihinde bu dahi y›kt›r›larak yeri mezarl›¤a dahil edilmifltir.Boyahanede, Feshane'nin baz› kumafllar› boyanmakta idi.

Tekkenin ad›, 1250 (1834) tarihinde yap›lan Saliha SultanDü¤ünü için tanzim edilen defterde ve 1256 (1840) tarihli tekke-ler listesinde olmad›¤›na göre, bu tarihten sonra kurulmufltur.

Hadika Yazar› diyor ki: "Silâhi Mehmed Bey Mescidiyak›n›nda flimdi horasanc› dükkan› olan yer, fiehid

Sultan Osman Han olay›nda eflkiyan›n reisi olan Mezak ad›ndabir kiflinin Mevlevihane yapt›rd›¤› yerdir. Ancak k›sa süredey›kt›r›lm›flt›r. Karfl›s›nda Evrenos Dede mevleviyyeden bir kifligömülüdür."

Si. Osm. Yazar› "Kara mezak Ahmed A¤a, YeniçeriOca¤›'nda 1030 (1620)'da Baflçavufl ve Turnac›bafl› olup 1035zilhiccesinde (Eylül 1626) idam olundu." demektedir. SultanII. Osman vakas›nda Padiflah, 9 Recep 1031 (20 May›s 1622)tarihinde, Orta Cami'e getirildikte, onun durumundanmüteessir olan Turnac›-Bafl› kendi tülbendini ç›kar›p,"Padiflah›m, temizdir, mübarek bafl›n›z ç›plak durmas›n sar›n",

diye Genç Osman'a vermiflti.Yeni veziriazam›n tayini için Valide Sultan'›n yan›na gi-

diltikte, onun, damad›na meyli oldu¤u görüldü. Bunun üzerineDavud Pafla'ya mans›b hatt›n›, okur yazar oldu¤u için KaraMezak yazm›fl ve kendisine de Baflçavuflluk hatt›n› kalemealm›flt›. Kara Mezak, Cigala-Zâde Mehmed Pafla serdarl›¤›nda,Abaza Pafla'ya karfl› gönderilmifltir.

Naima Tarihi'nde flu bilgi vard›r:"Esad Efendinin ikinci defa fleyhülislam 1032 (Ekim 1623)

ve Mere Hüseyin Pafla'n›n yakalan›p katledildi¤i s›rada,Yeniçeri Oca¤›'n›n meflhurlar›ndan Kara Mezak, Eyüp'tebostan içinde bir Mevlevihane yapt›rm›flt›. Palendesiz direklerüzerine alt› köfleli yüksek bir bina olmakla ayakta duramay›py›k›ld›. Halk, Ebi Eyyüb Ensâri ruhaniyetinin men etti¤ine yor-dular."

Evliya Çelebi ünlü Seyâhatnamesi'nde diyor ki: "SultanMustafa'n›n cülusunun ilk günlerinde (May›s 1622) YeniçeriOca¤› Baflçavuflu Kara-Çavufl, Zalpafla (Cami'i) yak›n›nda, her-dem bahar bir bahçe içinde bir mevlevihane yapt›rm›t›r ki, ben-zeri bulunmazd›. Bir gece zelzele olup mevlevihaneyi yerle biretti. Yeri bostan olmufltur."

Kaynak: (Naima Tarihi, Haz. Z. Dan›flman 2/777-780-812-824) (‹. H. Da-niflmend, Kronoloji Tarihi 3/309) (Hadika 1/255) (Si. Osm. 1/212) (E.Çelebi, Seyahatname, Zuhuri Ter. 2/95)

‹drisköflkü mevkiinde, Karya¤d› Soka¤› ile eski ad› BâliBaba olan flimdiki Ball› Baba soka¤›n›n birleflti¤i yerde

olup etraf› bir duvarla çevrilmifltir. Piyer Loti Kahvesi'nin birazilerisindedir. Tekke binas› ve di¤er müfltemiat yap›lar› ahflapolup, yak›n tarihte bir k›sm› yanm›fl ve bir k›sm› da y›k›lm›flt›r.Bugün yaln›z tek katl› ahflap bir ev mevcuttur. Di¤er bütünBektafli tekkeleri gibi yerleflim bölgesinden uzak bir yerdeyap›lm›flt›r. Buras›, Eyüp Sultan'›n en yüksek tepesidir.

Tekke civar›n›n, vaktiyle arazi meyillerine uyularak set-lerle tahkim ve tanzim edildi¤i, buraya ç›kan yola da, büyüktafllar döflendi¤i kal›nt›lar›ndan anlafl›l›yor.

Eskiden, bu tekkenin yukar› taraflar›nda, büyük kar kuyu-lar› vard›. Bu yerler bugün mezarl›k olmufltur.

Tekke, Karya¤d› Baba taraf›ndan kurulmufltur. KendisininHorasan Erenleri'nden oldu¤u ve ‹stanbul'un fethinde bulun-du¤u söylenmektedir. Kabri, tekkenin haziresindedir. Etraf›parmakl›k ile çevrili lahdinin bafl taraf›na elifi sikkeli, k›sa vekal›n silindirik bir flahide yerlefltirilmifltir. Kitabesini yazarken,Karya¤d› haziresine kar ya¤›yordu. Kitabe fludur:

Kutb 'ül-ârifin gavs 'ül-vasilinHazret-i Karya¤d› Es-seyyid MehmedAli Kuddise s›rruh.Alt›na rakam yaz›lmam›flt›r.Hadika Yazar› Çolak fieyh Hasan Efendi Zaviyesi'ni an-

lat›rken, "ad› geçen zaviye Karya¤d› Baba Tekkesi denmeklemaruftur. Halen fleyhi araç (topal) Mustafa Dede'dir ki, babas›dahi bu tekkede fleyh olup ismi Abdi ve bu dahi araç idi." diyor.

Abdi Efendinin elifi taçl› flahidesi bugün de hazirede-

109 MM

Hüsrev Pafla Tekkesi

Hüsrev Pafla Tekkesi

Karya¤d› Tekkesi

Kara Mezak Ahmed A¤a Mevlevihânesi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

dir. Üzerindeki yaz› fludur: Hazret-i fieyh Safi sülâle-i tahiresin-den Es-seyyid Mehmed Abdi Baba. Rakam yaz›lmam›flt›r.

15 Haziran 1826 tarihinde Yeniçeri Oca¤›'n›n imhas› üzeri-ne ‹stanbul'daki bütün Bektafli Tekkelerinin y›kt›r›lmas›n›n s›ra-s›nda Karya¤d› Baba Bektafli tekkesi de y›kt›r›ld›. Fakat, SultanAbdülmecid döneminde (1839-1861) Nakflibendi Tekkesi ad› al-t›nda tekrar aç›ld› ve y›k›lan binalar yeniden yapt›r›ld›. Ve içle-rinde gizli olarak Bektafli âyinleri yap›ld›.

Mec. Tekâya'ya göre, âyin günü perflembe olan bir Nakflitekkesidir. 1890 tarihlerinde, Salih Efendi tekkenin fleyhi idi.1256 ve 1294 tarihli tekkeler listesinde ise "Bayramiyye'den Ab-di Baba Tekkesi" diye kaydedilmifl ve âyin gününün de Cuma ol-du¤u belirtilmifltir. 1199 (1784) tarih-li listede ismi yoktur.

Baflbakanl›k Osmanl› Arflivi'ndeki fi. 1193 (A¤ustos 1779)tarihli bir inha (Atama) da, Hac› Bektafl Postniflini Abdüllatif im-zas›yla "Eyüp'te Zeynep Hatun Mahallesi'nde Bektafli BosnaviMustafa Baba Zaviyesi vakf› zaviyedarl›¤›n›n vakfiye flart› gere-¤ince halifelerinin eslaf›ndan (ileri gelenlerinden ) Dervifl Ali'yetevcih" edildi¤i yaz›l›d›r.

‹ki kap›l› avlusunun ortas›nda etraf› malta tafll› bir kuyu var-d›r. 1319 flaban› gurresinde (13 Kas›m 1901) Hz. Hüseyin ruhi-çün sebil etti¤i yaz›l›d›r. Hazirenin sol taraf›nda semahane bina-s› vard›r. Bugün yaln›z üç duvar› ve oca¤› kalm›flt›r. HazireninHaliç taraf›na aç›lan kap›s› örülmüfl-tür. Semahanenin kap›s› dabu taraftad›r. Semahanenin sol taraf›nda, Piyer Loti Kahvesi ta-raf›na do¤ru, kap› nosu 7 olan ahflap bir köflk vard›r.

Karya¤d› Baba Bektafli Tekkesi'nin son fleyhi Yaflar Baba'-n›n mersiye okumakta üstün bir yetene¤i vard›. Çaml›ca Bekta-fli Tekkesi Babas› Ali Nutkî Efendiden nasib alm›fl ve 17 Ocak1934 tarihinde vefat etmifltir. Kabri, Eyüp'te K›rkmerdivenlermezarl›¤›ndad›r.

Bahariye Mevlevihânesi hücreniflinlerinden, k›ymetli

yazar Abdülbâki Gölp›narl›'n›n dedesi ‹brahim Zuhuri Dede(ölm. 1935) Yaflar Baha'dan nasib alm›flt›r.

Karya¤d› Tekkesi'nin alt taraf›nda, Piyer Loti Kahvesi arka-s›nda, 1589 tarihinden evvel kurulmufl, Dolanc› Dervifl MehmedEfendi Mevlevihânesi vard›. Buras› 1624 tarihinde y›kt›r›lm›flt›r.Bu tekke bahsine bak›n›z. Bu y›k›m s›ras›nda acaba bu BektafliTekkesi de zarar görmüfl müdür?

Karya¤d› Tekkesi haziresindeki flahideler flunlard›r:1227 (1812)'de vefat eden, bektafli sikkeli Süleyman Baba1232 Z 5 (16 Ekim 1817) Bektafli sikkeli Mûsâ Baba. Kita-

besi fludur: Mûsâ Baba kim ol bendei All-i âbâ / Tarike hidmeteyleyüb olmufl idi pür safa /Nice y›llar k›l›nm›flt›r bu tarikin zev-kine / Hemân mahrum ilmiye Hazret-i Mustafa / Bu dergâhageldi ol buldu fleref/ Kutb-› âlem Hac› Bektafl-› Veli'den buldunûri ziya /Mûsâ Ba-ba'n›n rûh~› revan› flâd ola.

1243 (1827) Bektafli sikkeli, Cennetmekân merhum, Sâhibe-tül-hayrât, Haseki Sultan imareti aflç›bafl›s› Kalyoni Mehmed Baba.

1280 Za 10 (17 Nisan 1864) fieyh'ül-harem-i Hazretle-

110 MM

Karya¤d› Baba Tekkesi’nden arta kalanlar

Karya¤d› Baba Tekkesi haziresi yan›ndaki fleyh evi.

TEKKELER MM

ri Nebevi Mustafa Pafla'n›n efli ve Abdurrahman Pafla'nm k›z›Nuriye Han›m.

1284 (1867) Fatma Nuriye Han›m.1291 (1874) 28 fiubat. Bektafli taçl›. Karya¤d› Baba

Hazretlerinin / Dergâh› post-niflini / Mehmed Necib Baha'n›n/rûh-› revan› sâd/ve handan ola.

Necib Efendi 1230 (1814) tarihinde do¤mufltur. Babas›Mehmed Arif Efendi olup devrinde tekkede iki dervifl bulunu-yordu.

1301 (1883) Küçük flahide. Karya¤d› Ali Baba dergâh›post-niflini Haf›z Salih Baha'n›n o¤lu ‹brahim Selim.

1305 Muharrem 2 (20 Eylül 1887) Karaa¤aç Dergâh› flerifipost-niflini Hasib bendegan›ndan yorganc› sim Efendi.

1318 Receb 26 (Kas›m 1900) Fesli ve bektafli taç kabart-mal› Rumelihisar›'nda fiehidlik dergâh› postniflini Nâfi' Babamuhibban›ndan Kumkap› ser komiseri Ali R›za Efendi.

1332 (1913) 29 kanunisâni. Karya¤d› Ali Baba türbedar›ve seccade niflin Haf›z Mehmed Salih Baba. Bektafli sikkeliolup ön yüzündeki kitabesini kendisi yazm›flt›r.

Karya¤d› Ali Baha'n›n ayak taraf›na flu kitabe konmufltur:Sadat-› sülâle-i Kâz›miyye'den HorosânîKarya¤d› Ali Baba Kuddise s›rruh el-celi el-a'laRakam yoktur.Evvelce tekkenin kap›s› üzerinde bulunan bir levha bugün

hazirededir. Mermer olup tek s›ra halindedir. Bir daire içine fluibare yaz›lm›flt›r: El-Cûd mezz'ül-mevcûd

Bunun yan›ndaki yaz› fludur: Karya¤d› makama izzet ile....Bunun yan›ndaki daire içinde de: Kuddusi elvedûdRakam yoktur.Ankara'da, Karya¤d› Hâtûn isimli bir türbe vard›r.

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/264) (M. Koman, Eyüp) (Mec. Tekaya)(Cevdet Tarihi, Oçdal Nefl. 12/238) (Türkiye'de Vak›f Abideleri, Karya¤d›Hatun. 1/439) (S. N. Ergun, Türk Musikisi Ant S: 657) (A. Çetin, Vak›flarDer. 13/587) (A. Gölp›narl›, Mevlanadan Sonra Mevlevilik S: 303) (Osm. Arfl.Dairesi, Nüfus Def. S: 268) (Osm. Arfl. Evkaf Def. 111. No: 24138)

Tpekke, Kolanc› Mehmed Emin Efendi ve fieyh EminEfendi Tekkesi adlar› ile de bilinir. Tekke, Otakc›lar'da,

Paflmakc› Caddesi ile Münzevf K›flla Caddesi aras›nda ve son-radan ad verilen, De¤irmen Soka¤› üzerinde idi. Bu sokak ileFethi Çelebi Caddesine aç›lan Mehmed Bey Mescid soka¤›nabakan kap›lar› vard›. Paflmakc› Çay›r› Caddesi, Fethi ÇelebiCaddesi ve Münzevî K›flla Caddesi aras› 1950 tarihlerine kadartamamen k›rl›k bir yer idi. Tekkenin biraz ilerisinde, EmirBuhâri Tekkesi ile S›r Tekke bulunuyordu.

Bu civarda, fieyhülislam Paflmakc›-Zâde Ali Efendininköflkü ve genifl arazisi bulundu¤undan Caddeye, Paflmakc›Çay›r› denmifltir. Kendisi 1124 (1712) tarihinde vefat ederekbiraz ileride ve eski Edirnekap›-Topçular yolu üzerindeki aç›ktürbesine gömülmüfltür. Tafl› vard›r. Paflmakç›-Zâde Türbesibahsine bak›n›z.

Mec. Tekâya'ya göre, 1890 tarihlerinde ayin günü cu-

martesi olan bir Kadiriyye Tekkesi idi. Bu tarihte, Nuri Efenditekkenin fleyhi olarak gösterilmifltir.

Ayn› tarihlerde yaz›lan "Asitânei aliyye ve bilad-› selâsedekain" tekkeler listesinde ise, ayin günü cuma olan bir HalvetiTekkesi olarak gösterilmifltir. Ve bu s›rada tekke yerinin arsaoldu¤u belirtilmifltir. 1256 (1840) ve 1294 (1877) tarihli tekkel-er listesinde aynen flöyle yaz›l›d›r: "Halvetiyye'den Kolanc›fieyh Emin Efendi Tekkesi der Otakc› der Çay›rbafl›, arsad›r."

fiükrü Efendinin "‹stanbul Tekkeleri" adl› eserinde iseyaln›z tekkenin ismi kaydedilmifltir. 1199 (1784) tarihlitekkelerin isimlerini belirten müfredat defterinde ise ismi:"Otakc›lar'da, Çay›rbafl›'nda Kolanc› fieyh Mehmed EfendiTekkesi" diye geçmektedir.

Yine bu defterde "Otakc›lar'da Kay›kç› fieyh SüleymanEfendi"nin bir tekkesi kay›tl›d›r.

1890 tarihlerinde yaz›m› tamamlanan bir nüfus defterindetekkenin Cerrahi Dergâh› oldu¤u ve bu s›ralarda es-Seyyid‹smail Efendi'nin o¤lu, 1233 (1817) do¤umlu MustafaEfendi'nin bu tekkenin fleyhi oldu¤u yaz›l›d›r.

fieyh Mustafa Efendi'nin o¤lu ‹smail Aziz Efendi 1274(1857) tarihinde bu tekkede dünyaya gelmifltir. Tekkenindervifli yoktu.

Hadika yazar› flu bilgiyi vermifltir:"fieyh El-hac Mustafa Efendi ki, Kirpasi flöhretiyle maruf

olup Otakc›lar'da fieyh Emin Efendinin hülefas›ndan olupmezbur fieyh Emin Efendi dahi evâs›t-› devr-i sultan SelimHan'ide (1215 / 1800) tarihleri vefat edip mahalli mezburededefn olunup sonra tekkesi bostan olma¤la mezar› gaip olmuflve Kirpasi gayretiyle meydana ç›kar›lm›flt›r."

Tekkenin haziresinde 7-8 flahide vard›. Bunlar sonradanoradaki bir duvara dolgu tafl› olarak kullan›lm›fl ve yaln›z ikitanesi ayakta kalabilmifltir. Bu iki flahide bugün buradaki birfabrikan›n bahçesi içindedir. Fakat yol kenar›nda oldu¤u içinrahatl›kla görülebilir. Bunlardan biri, el-hac Osman Efendi'ninefline aittir. Di¤eri ise, 1218 (1803) tarihinde vefat eden ve birçok halife yetifltiren fieyh Abdüs-Selâm Efendi'ye aittir.fiahidesi tarik sikkelidir.

Kaynak: (Gezi notu) (Mec. Tekâya) (A. Çetin, Vak›flar Der. 13/588) (Hadi-ka 1/268) (Osm. arfl. dairesi, Kepeci Tas. Nüfus Def. No. 6290/1 S: 288)

Tafll›burun ve Lagar› Mehmed Efendi Tekkesi isimleriylede bilinir. Tekke, Silahdar A¤a Caddesi üzerinde,

‹drisköflkü Tepesi ete¤inde, Bahariye Mevlevihanesi civar›ndave Ebu Bekir A¤a Çeflmesinin sa¤ taraf›ndad›r. ‹smini kuru-cusunun lakab›ndan ve biraz ilerideki Tafll›burun'dan alm›flt›r.Bugün yaln›z haziresi ve arsas› mevcuttur.

Tekke, Belgradl› olup çok zay›f oldu¤u için Lâgari la-kab›yla an›lan, Cennet Mehmed Efendi taraf›ndan tesis edil-mifltir. Bayramiye'nin gizli kulundand›r. Vefat tarihi ihtilafl›d›r.Zâkir fiükrü Efendi 1093 (1682)'de, Sicill-i Osm. yazar› ise1140 (1727)'de vefat etmifltir, diyor. Hadika Yazar› ise vefattarihini vermemifltir.

111 MM

Kolanc› fieyh Emin Efendi Tekkesi

Lagar› Tekkesi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

Lâgari Mehmed Efendinin vefat›ndan sonra "BektâfliyeTarikati"nden Lâgari Fahri ve K›l›cî Mehmed Efendiler post-niflin olduktan sonra Sa'diyye tarikatinden Gözo¤lu denmeklemaruf Hüseyin Efendi fleyh olmufl ve 1151 (1738) tarihindevefat etmifltir. Kabri, Cadde üzerinde harabesi görülentürbesindedir. Tafl› yoktur.

Eyüplü olan Gözo¤lu Hüseyin Efendi Sa'diyye tarikati'ninpiri Seyyid Sa'deddin Civâbi'nin (ölm. 700 M. 1300) neslinden,‹brahim Ebû'l-fiâmî'nin halifesidir. ‹brahim Efendi ‹stanbulageldi¤inde bu tekkede misafir olmufl ve Sa'diyye'den meflihatgetirmifltir.

fieyh ‹brahim Efendi 1113 (1703) veya 1115 (1705) ta-rihinde ‹stanbul'a gelmifl ve bu tekkede misafir olmufl veSa'diyye'den de meflihat getirmifltir. Gözo¤lu Hüseyin Efendi os›rada Eyüp kad›s› idi. Bu zata intisab ederek Sa'diyye'denhilafet alm›fl ve bu tekkeye fleyh olmufltur. Hüseyin Efendi'denevvel tekke çok harap ve vakf› da olmad›¤›ndan bir kaç y›l hâlikalm›fl ve y›k›lmak üzere iken fieyh Hüseyin Efendi meflihathizmetini üzerine alm›fl ve dergâh› da ihya etmifltir. Vefat›naflair Lebib Efendi flu ta-rihi söylemifltir:

Feyz-yâb-› fieyh Sa'deddin olub Seyyid HüseyinCezbe-i enfâs-› pâki itdi s›rr›ndan zuhur

Müflir-i kâmil-i mükemmil fleyh-i bî-hemtâ idi Sâlikâne himmeti mebzul flifâ-bahfl-› sudur

Nûr-› rûh-› pür-fütûhu âzim-i cennet olubMazhar-› envâr-› rahmet eylesün Rabb'ül-Gefûr

Ehli hâle dâim olsun feyz-i rûhâniyyeti Eylemifl zahirde safa bezm-i fâniden mürur

Didi târihin Lebibâ harf-› cevherdâr ilefieyhimez Seyyid Hüseynin kabridir me'vâ-› nur"fieyh Hüseyin Efendi'nin tarikat-i aliyye-i Sa'diyye'den

intisablar› flu suretle hikaye olunur ki, Hüseyin Efendi Eyüp

Kad›s› iken kendisine umumi felç gelir. Bu esnada fieyh Ebû'1-Vefâ-i Sa'di (fieyh ‹brahim Ebû'1-fiâmi) ‹stanbul'a geldi. Sülale-itahire-i Sa'diyye'den ve ehl-i feyz ü kerametden bir fleyh-i sahib-kemâlolduklar› flayi olmakla,

Hüseyin Efendi'nin yan›na götürülerek bir nefes etmeleri ricaolunur. O da nefes ve dua ederler. Bi kudreti'llâhi te'âlâ HüseyinEfendi fli'fâ-yâb olur. Bunun üzerine intisab eder ve sonradan hilâfe-tle kâm-yâb olur."

Tekke, 1716 senesine kadar evvela Bay rami sonra Bektafli venihayet Nakfli olmufl ve son Nakfli fleyh Mehmed Efendi, 1128 (1716)tarihinde vefat ederek tekke Sa'di dergâh› olmufltur. Kabri dergâh›nhaziresinde idi. Fakat tafl›n› bulamad›m.

Bunun yerine R›faiyye'den Nizami Efendi fleyh olmufl ve 1153(1740) tarihinde hacda vefat etmifltir.

Yerine, Göz-o¤lu'nun halifesi, Çelebi fieyh Abdurrahman el-Halebi geçmifltir. Babas› fieyh Yusuf, onun babas› fieyh HüseyinEfendi'dir. Sadatdand›r. Pek kâmil, arif ve deryadil bir zat idi. 1169(1755)'de vefat etti. Sikkeli flahidesi hazirede olup erimektedir.

Bunun yerine Abdurrahman Efendi'nin halifesi K›r›ml›Süleyman S›dk› Efendi 19 S. 1169 (24 Kas›m 1755) tarihinde vefieyhülislam Damad-Zâde Feyzullah Efendi'nin iflareti ile fleyh olmuflve 1197 (1783)'de vefat etmifltir. fiahidesi tekke haziresinde ikenbugün mevcut de¤ildir. O¤lu fieyh ‹smail Necâ Efendi ile damad›Has›ri-Zâde fieyh Mustafa ‹zzi bin Halil eddemenhûri el-m›sri'yiSütlüce'de bir zaviye tesisine memur etmifltir. Damad›n›n mürflidi idi.k›z›n›n flahidesi hazirededir.

Yerine, fieyh Süleyman Efendi'nin o¤lu ‹smail Necâ (Necati)Efendi fleyh olmufltur. Hilafeti babas›ndand›r. Pek az bir zamanmeflihat ile meflgul olmufl, vefat›na yak›n "Cezbei Rahman'a mazhar"olarak inzivay› tercih etmifl ve fleyhlikten el çekerek Eyüp'teGümüflsüyü adl› mahalde bir evde "Uzlet-niflin" olmufltur. 1204(1791)'de vefat etti. Kabri, babas›n›n yan›ndad›r. Tafl›ndaSa'diyye'den oldu¤u ve "Baba fieyh Süleyman'dan ahz-i Tarikat"eyledi¤i yaz›l›d›r. fieyhlikten çekildikten sonra, babas›n›n hal-ifelerinden fieyh Salih Efendi nâib tayin olunmufltur. fieyh ‹smailEfendi'nin vefat›nda da bir müddet asaleten meflihate getirilmifltir.

Yerine, Abdüsselam Tekkesi fleyhi Mustafa Haydar Efendi'ninhalifesi Eyüplü, el-hac Ahmed Hulusi Efendi fleyh olmufltur. HaydarEfendi Eyüp'te, Evlive Baba Cami'inde Sa'diyye usulü icra ederkenTafll›burun tekkesinde fleyh olmufltur. 1231 (1816) senesi hac yolun-da flehid oldu.

Bunun yerine, fieyh Ahmed Efendi'nin halifesi Salih Efendi vekilfleyh olmufl ve 5 Muharrem 1244 (18 Temmuz 1828) tarihinde vefatetmifltir. fiahidesi hazirededir. Bundan evvel de vekilli¤i vard›r.

Yerine, fieyh Ahmed Hulusi Efendi'nin o¤lu el-hac, SüleymanS›dk› Efendi fleyh olmufltur. Vefat›, 17 Sefer 1308 (2 ekim 1890) tar-ihinde olup flahidesi hazirededir. 1221 (1806) tarihinde dünyayageldi. Devrinde tekkede derviflanla beraber alt› kifli bulunuyordu.

Tekkenin son fleyhi ise Sa'deddin Efendidir. Vefat tarihi bellide¤ildir. Kendisi musikiflinas olup bir çok kere BahariyeMevlevihanesi'ne gider ve buran›n fleyhi Hüseyin Fahreddin DedeEfendi ile sohbet eder ve toplanan musikiflinaslarla fas›llar meflkederlerdi. Durak ve Mi'raciye'yi en iyi okuyanlardand›.

Tekke, âyin günü perflembe olan bir Sa'diyye dergâh› idi.1252 (1836) senesinde fieyh Süleyman S›dk› Efendi zaman›nda

112 MM

Lagari Tekkesi’nin ilerisi. “‹stanbul ve Bo¤aziçi” adl› k›ymetli kitab›nyazar› meflhur ihtifalci Mehmed Ziya Bey’in aile sofas›.

TEKKELER MM

Sultan II. Mahmud taraf›ndan yeniden yapt›r›lm›flt›r. Bunubelirten kitabe tekkenin Caddeye aç›lan kap›s› üzerinde ikenbugün kap› ile beraber mevcut de¤ildir. Kitabe fludur:

Mesned âra-y› Hilâfet fiâh-› kutbiyyet makam Ya'ni Sultan velâyet-i menkibet Mahmud Hân

Köhne bünyân cihan› lutfile tecdid idüb K›ld› dünyây› imaretlerle manend-i cinân

Ol fiehinflâh-› keramet pise oldu âleme Nevbe-nev vaz'-› nizâm ile mücedded bikeman

Sayesinde oldu derviflân mesrur ol fieh 'in Yap›lub Tafll›burun 'dan hangâh-› Sa 'diyân

Tâki âlemde kuruldukça zemin üzre bina Ol fieh 'in olsun makâm-› flevketi çün âsumân

Geldi bir hail ehli Ziver söyledi târihiniBu makam› yapd› kutb-i sultaniyyet-i fiâh-› cihan1252Ahflap selaml›k dairesi ile semahanesi, I. Dünya Savafl›

devam›nca asker iflgalinde kalm›fl, harap olmufl, mütarekey›llar›nda (1920 tarihleri) y›kt›r›lm›flt›r. Dergâh›n iki katl› vesekiz odal› harem dairesi de 1980 tarihinde y›kt›r›lm›flt›r.Yerinde bir fabrika vard›r.

Tekkenin iki avlu kap›s› bulunmakta idi. Biri flimdikiBahariye Polis Karakolu yan›ndaki Ebu Bekir A¤a Çeflmesiyan›ndaki yokufl yol, di¤eri ise Gözo¤lu Hüseyin EfendiTürbesi'nin sa¤ taraf›ndaki cümle kap›s› idi. Bu kap›n›n ikitaraf›ndaki hazire, bugün pek hazin durumdad›r. Kap›n›nkarfl›s›ndaki flad›rvan›n flimdi yaln›z kaide tafllar› kalm›flt›r.Suyu ‹dristepesi'nden getirilerek buradaki bir sarn›ca bo-flal›yordu. Bu sarn›ç elan mevcuttur.

Hazirede mevcut olan flahideler flunlard›r:1110 (1698) tarihde vefat eden ve tafl›nda yaln›z ismi yaz›l›

olan Abdülkadir Kulu'nun flahidesi.1144 Ra. 8 (10 Eylül 1731) Hamzavî tafl, iki parça halinde

olup yere at›lm›flt›r. 1980 tarihinde, Bahariye'de fiah SultanCamii karfl›s›nda iken buraya getirilmifltir. Yaz›s› nefistir.

HüvelHayy'ül-Pâki/Allah Sübhâne Ta'âlâ/Mirahur Câmi'i‹mam› / Hattat Es-seyyid Abdullah / kuluna ve bil cümlemüminin ve / Mü'minata rahmet eyliye /(k›-r›k) el-fâtiha.

Bu tafl muhakkak kurtar›lmal›d›r.1165 (1751) Sikkelidir. Efl-fleyh Es-seyyid Abdürrahman

Efendi Postniflin idi. Yaz› silinmek üzeredir.1184 (1770) Sikkeli. ‹mam-Zâde Mustafa Efendi.1196 (1782) Zevcei fieyh Tekyei fiah Sultan, merhumeAyfle Monla Kad›n.1197 (1783) Sikkeli Süleyman Molla.1199 (1784) Büyük molla sar›kl› muhteflem lahdi, fiah

Sultan Camii karfl›s›nda iken buraya getirilerek at›lm›flt›r.Sab›ka Eyüp Kad›s› Ali Sedid Efendi.

1222 (1807) Sab›ka Reis'ül-küttab el-hac Mustafa Efendi-Zâde Dervifl Es'ad Efendi. (Si. Osm. 4/429 Mustafa Efendi)

1231 cim 28 (May›s 1816) Sultan Mahmud Han'›n Ser

musahibi, tarikat-i Sa'diyye'den ve kutb'ül-ârif›n efl-fleyhAbdürrahman Efendi hülefâsmdan Efl-fieyh Mehmed SalihEfendi.

1237 Sad 15 (Kas›m 1821) Kâtibi sikkelidir. Tersaneiâmirede gemiler veznedar bas›s› Mehmed Efendi.

1241 (1825) Katibi sikkeli, M›s›r Has›rc›lar›ndan has›rc›Es-seyyid Mehmed....

1244 (1828) Sikkeli, fieyh Salih Efendi tafl› gömülüdür.1253 (1837) Yerde, taçl›, ârif-i billah mürflid-i agah fieyh

Abdullah Efendi.1253 (1837) De¤iflik sikkelidir. Eyyubi Ahmed Dede'nin

k›z› fiehide... Han›m. fiah Sultan Cami'i karfl›s›nda iken burayagetirilerek at›lm›flt›r.

1261 (1845) Lahid, da¤›lm›fl yerde. Fesli, çok güzel çiçekkabartmal› ve nefis hatl›, Ömer Bahir Efendi.

1261 (1845) fieyh Süleyman Efendinin k›z›, Has›rî-ZâdeMustafa ‹zzi Efendinin efli Saliha Kad›n.

1271 R 15 (5 Ocak 1855) Tafl› k›r›kt›r. Efl-fleyh Haf›zMehmed Emin Efendi.

1271 (1854) Rical-i Devlet-i Aliyye'den sab›ka EnbiyeiHassa müdürü Abdülhalim Efendi (Si. Osm. 3/304)

1272 (1855) Yorganc›l›kta yekta olan Ömer Efendi.1275 N 15 (Nisan 1859) Enderûn-› Hümâyun'dan ç›ra¤

olan Sultan Mahmud Han Pazarbafl›s› Bekir Efendi.1278 (1862) Mazlum Mustafa Pafla. (Si. Osm. 4/499) (‹nal,

Son As›r Türk fiairleri S: 384)1281 (1864) Ali Aflkar Pafla sülalesinden Mehmed Tevf›k

Efendi.1282 (1865) Mehmed Sahib Efendinin k›z› fierife Fatma

Han›m.1282 (1865) Mühendis Ahmed (Bi) Can Pafla'n›n mühür-

dar› Mehmed Reflid Efendi.1285 (1868) Kudemây› müflirân-› saltanat-› cemiyye'-

den ve sab›ka Meclis-i Vâlâ-y› Ahkam-› Adliye azay› kirâm›ndanel-hac Ali Asker Pafla. (Si. Osm. 3/571)

1286(1869) sikke kabartmal›, fleyh'ül-harem-i Hz Nebevî-iesbak, ‹flkodral› fieriff Mustafa Pafla'n›n efli Hadice NevresKad›n.

1293 R. ah›r 10 (Nisan 1876) Tarik sikkeli, el-hac TahirPafla kethüdas› Mustafa R›fat Efendi.

113 MM

Mehmed Ziya Bey sofas› yan›, Sadrazam Melek Ahmed Pafla’ya aitoldu¤u san›lan tepeleri ok iflaretli köfeke tafl flahideler.

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

1294 Zilkade 22 (28 Kas›m 1879) Rical-i Devlet-iAliyye'den Trablusgarp defterdar› el-hac Mehmed HaflimEfendi.

1300 (1882) Tersanei mire kaymakamlar›ndan kâbleciMustafa Bey.

1300 (1882) Enderûn-› Hümâyun Hatt Hocas› Ali RasimEfendinin o¤lu Mehmed Rüfldi Efendi. (‹nal, Son Hattatlar304, Merakid 47)

1301 (1883) Naz›r-› Ferik el-hac Dervifl Haf›z Mehmed ÖrfPafla bin Mehmed Arif bin Dervifl Osman. (Si. Osm. 2/100)

1301 (1883) Sudur-› azamdan Sa'di Bey-Zâde Eyüb Mollas›‹brahim Beyefendi'nin efli Kamer-Vefl Kad›n Efendi.

1304 fievval 29 (Temmuz 1887) Rical-i Devlet-i Aliyye'denBâb-› âli komisyon reisi atûfetlû Pertev Efendi. (Si. Osm. 2/39)

1308 Sefer 17 (Ekim 1890) Taçl›, Bu makamda fieyh-i sec-cade 77 y›l meflihat eyliyen Süleyman S›dk› Efendi. Uzunkitabesinin tarih beyti fludur:

. Mükemmel fleyh idi sâhib-i vekar ve vecd ü hâl idiSerüb seccadesin kurb-i Hûda'ya Hû deyüb göçdü1308 sefer 171308 (1890) Sadr-› esbak Naili Abdullah Pafla ve A¤r›-

bozlu Elçi ‹brahim Pafla hafidesi sudur-› azamdan Sadi Bey-Zâde Eyüp Monlas› ‹brahim Beyefendinin k›z› ve Rical-i Devlet-i Aliyye'den Evkâf-› Hümâyun muhasebecisi At›f Bey Efendininefli Fat›mat'üz-zehra Han›m. Mevlevi sikke kabartmal›d›r.

1308 (1890) fieyh Süleyman Efendinin hemflire-ZâdesiH›fz› Efendinin efli Fitnat Han›m.

1309 fiubat 6 (Mart 1892) Sikke kabartmal›, Tarikat-ialiyyei Sa'diyye'den Tafll›burun Tekkesi fierifi nukbâs› Saray-›Hümâyun Has›rc›bafl›'s› El-hac Aziz Mahmud Efendi.Kad›köy'de Yo¤urtçu Park› civar›nda, Has›rc›bafli Soka¤›üzerindeki köflkleri bugün de mevcuttur.

1309 Sad 5 (10 Eylül 1891) Ebaiyei Aliyye memuru mer-hum Ferik Bekir Pafla-Zâde Çatalca Topçu Kumandan› FerikÂs›m Pafla (Si. Osm. 3/285)

1311 (1893) Tafll›burun Dergâh-› fierifi postniflini mütev-eff› el-hac fieyh Süleyman Efendinin damad› Selim Efendi.

1312 (1894) Bu dergâh›n postniflini Merhum SüleymanS›dk› Efendinin k›z› Trablusgarb defterdar› Hâflim Efendininefli Zeliha Han›m.

1313 Ramazan 10 (24 fiubat 1896) Sadr› esbak EdhemPafla'n›n bald›z› ve Ticaret-Hânei âmire ebniyei Hassa muhase-becisi Hac› Tahir Efendinin efli hace Aifle S›d›ka Han›m.

1322 A¤os. 15 (1904) Lahid, Konya redif kumandan›Mirliva Osman Pafla. Kabri biraz ileridedir.

TTaarriihh KK››ss››mmllaarr›› GGöömmüüllüü OOllaannllaarr::De¤iflik bafll›k, befl parçal› sikke, Tarikat-i aliyyei Sa'diyye

hülefas›ndan, es-seyyid, efl-fleyh Mehmed Abdüllatif Efendi.Tarik sikkeli, fieyh Ahmed Efendi. Ahmed Efendi hacda

vefat etmifltir. Bu makam tafl› olabilir. Tarihini görmek laz›m.Mevlevi sikkeli, Dervifl Ali Baba.Defter-i Hakâni bafl kâtibi ‹zzet Efendi.Sikkeli, Arap Cami'i imam›, Tafll›burun fleyhinden feyz

alm›fl olan...Bu dergah-› flerifde seccadeniflin olan merhum efl-fleyh el-

hac Ahmed Hulusi Efendinin k›z›....M›s›rl› Hüsnü.... Han›m Efendi.122? Son rakam yaz›lmam›flt›r, tepelikli ve günefl flual› bafl

tafl›ndaki kitabesi aynen fludur:Hüvel-Bâki/ Rumeli Kazaskeri/Matlabas› iken irtihal-i /

Dar-› beka iden merhum / Ve ma¤furli el-hac / Ebû Bekir A¤arûhiçün / El-fâtiha /122?

Ayaktafl› zincir ve kandil kabartmal›d›r. Ebû Bekir A¤a'n›nbu tekkenin hemen sol taraf›nda ve cadde üzerinde 1207(1792) veFatih'te, Niflancada, Niflanc› Cami'i avlu kap›s›karfl›s›nda 1208 tarihli iki çeflmesi vard›r.

Son rakam yaz›lmad›¤›na göre tafl›n› kendi haz›rlam›flolmal›d›r. (Si. Osm. 1/185) A¤a'n›n, Fatih Niflancas›'ndakona¤›, Bahariye sahilinde de yal›s› oldu¤u anlafl›l›yor.

Tafll›burun Tekkesi haziresinin devam› olan yerde ve birazileride, Bahariye Mevlevihanesi hizas›nda "‹stanbul veBo¤aziçi" adl› eserin yazar› rahmetli ihtifalci Ziya Bey'in kabrivard›r. Etraf› demir parmakl›kla çevrilmifl büyük bir sofad›r.Fesli bir flahidede flu kitabe yaz›l›d›r.:

Asr-› Sultan Mahmud Han-› sanide Rikâb-› Hümâyun çök-erinden Haf›z Mehmed Arif Efendi. ‹bn-i el-hac ali el-Karsi'ninmahdumu Hazinei Evrak odas› kuremay› mütekaidan›ndanTokad Evkaf Müdürü esbak› ve Y›ld›z hamam› mutasarr›f›Osman Vasf› Efendi. 1322 (1904)

Haf›z Mehmed Arif A¤a hafidi, Osman Vasfi o¤lu ‹htifalciMehmed Ziya Bey. 1282 (1930). Kaya Sultan Saray› bahsinebak›n›z.

Bu hazirede Sultan I. Abdülhamid'in k›z› Ayfle Sultan'›nhizmetkarlar›ndan üç kad›n›n flahidesi vard›r.

Tekke haziresindeki Emin Efendinin kitabesi aynen fludur:Tarik-i Rufaiyye hülefalanndan / Ve tarik-i k›yâmiye

dergâhlar›nda/ Ser-Nâflid olan Merhum / Ve ma¤fur ilâ rah-met Rabb 'ül-gafur/Can-flin firdevs-i fliyat› / Hakkak efl-fleyhHaf›z Mehmed/Emin Hayatî Efendi. /1271R15

fieyh Süleyman Efendinin k›z›, Haz›rî-Zâde Mustafa ‹zziEfendinin efli Saliha Kad›n'›n kitabesi aynen fludur:

Yan›na duhteri fieyh Süleyman ald› / Rüzgâr ilebulub vakti hayât› encam / Mustafa ‹zzi Efendi kiHaz›rî-Zâde / Hem-firafl oldu bu merhumeye bir çok a'vân /‹t-

114 MM

Lagari Tekkesi’nin periflan haziresi.

TEKKELER MM

di isbat-› vücud o gül-i ba¤-› sevda / Âh-› matemde idüb adnesa'adetle haram/Ravz-› rahmete .... halas ile taltif ideli /Mazhar-› Lutf-i Resul eyliye Rabb-i Allah / Yazd› tarihini fatihaile Safvet / Saliha Kad›n ide gülflen-i firdevs-i makam /1261

Tafl› yerde olup iki parça halindedir. Hatt› nefistir.

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/256) (‹st. Ans. 4/1853) (Asar-› Ziver Pafla S:86) (Zakir fiükrü Efendi. ‹st Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu 2/97) (‹nal, Hofl SadâS: 197) (Si. Osm. 2/88 Cennet Ef.) (Mithat Serto¤lu, ‹stanbul Sohbetleri S:11) (Osm. Arfl. Dairesi, Kepeci Tas. Nüfus Def. No. 629/1 S: 260) (Si. Osm.1/430 Emin Mehmed Efendi) (C. S. Revnako¤lu, Mi'raciye, Yeni TarihDünyas› 1954 S: 765) (H. Vassaf, Sefine-i Evliya, Sehâ Yay. 1/352-353-354-355) (Osm. Arfl. Evkaf Def. 11. No. 18264)

Eyüp'te, Cezeri Kas›mpafla Mahallesi'nde, FeshaneCaddesi ile K›z›lde¤irmen Soka¤›'n›n birleflti¤i yerde ve

soka¤›n sol köflesinde idi. Debba¤hâne Tekkesi ve MahmudEfendi Tekkesi isimleri ile de bilinir. Tekkeye Feshane Caddesiüzerinde bulunan ve yanl›fl olarak fiaire Fitnat Han›m Türbesidenilen, Mehmed Vusûli türbesi ile efli, Hubbi Hatun türbesiaras›ndaki ç›kmaz yoldan gidili-yordu. Tekkenin di¤er bir yoluda, Zal Pafla Caddesi'ne aç›-lan K›z›l Mescid odalar› ç›kmaz› idi.Dergâh›n ayr›ca K›z›l De¤irmen Soka¤›'na aç›lan bir kap›s›daha vard›. Bu son iki ç›kmaz sokak, K›z›l Mescid'in ikitaraf›nda bulunuyor-du.

1307 (1890) tarihli Mecmua-i Tekâya'ya göre tekke, âyingünü cuma olan bir Kadiri Dergâh› idi. Bu tarihte Eflref-Efenditekkenin fleyhi bulunuyordu.

1256 (1840) ve bunun bir kopyas› olan 1294 (1877) tarih-li "Asitânei aliyye ve bilâd-› selâsede kain tekâya" listesinde iseâyin günü sal›d›r ve tekke, Mahmud Efendi Tekkesi ad›n›tafl›maktad›r. Mahmud Efendi'nin kabri, Hubbi Hatun Türbesikap›s› önünde olup flahidesindeki kitabesi fludur:

Yâ-HûMerhum ma¤furEfl-fleyh MahmudEfendi-i el-Kâdiriruhiçün / El-fâtiha1143 (1730)1125 (1713) tarihinde tekkeye fleyh olan Mahmud Efen-

di'den sonra, dergâh onun ad› ile an›l›r olmufltur. Tekkeninkarfl›s›ndaki Debba¤hâne de tekkeye ismini vermifltir.

Tekke, Mehmet Vusûli Efendi taraf›ndan tesis edilmifltir.Kendisi, 998 (1590) tarihinde vefat ederek tekkenin haziresin-deki özel türbesine gömülmüfltür. Hadika Yazar› diyor ki:"Vusûli Mehmed Efendi, 998 recebinin ll'de (16 May›s 1590)vefat ederek Ebî Eyyüb Ensari R.A. ‹lbari'de bulunanDebbe¤hâne karfl›s›nda mahall-i mahsusada defn olunmufltur.Civar›nda müstakil zaviyesi vard›r. Zevcesi, Hubbi Ayfle Hatundahi civar›nda bulunan özel türbede medfundur."

Mehmed Vusûli Efendi, Kap›c›bafl› Abdullah A¤a'n›no¤ludur. Sultan Selim flehzade iken Konya ve Kütahya'ya kad›tayin ettirmifl ve mevleviyet payesine yükseltip musâhibesiHubbi Ayfle Hatun ile evlendirmifltir. Dört defa ‹stanbul kad›s›olmufltur. Âlim, dini bütün, halim ve flair olup bir mahkeme

karar›n› derhal hükme ba¤lard›. Otori-terdi. F›nd›kl›'da cami'ive hamam› vard›. Mimar Sinan yap›s› cami'i bugün de mevcut-tur. Aksaray'da Parmakkap›'da dahi bir mescid ve mektebivard›. Ayr›ca eserleri vard›r.

Tekke fleyhlerinin bir k›sm› hazirede medfundur kiflunlard›r:

1132 (1719) Tarihinde vefat eden fieyh Selim Efendi.1132 (1719) fieyh ‹brahim Efendi.1150 C. âhir (Ekim 1737) Efl-fleyh Mehmed Feyzullah

Efendi. fiahidesi sikkelidir.1290 Cim 3 (29 Temmuz 1873) Kadiri sikkeli flahidesinde

"Kad›asker Mehmed Molla Çelebi Dergâh› postniflini efl-fieyhel-hac ahmed S›dk› el-Kâdiri" diye yaz›l›d›r. Babas› ‹smailEfendi olup 1228 (1813)'de dünyaya geldi. Devrinde tekkedederviflanla beraber alt› kifli bulunuyor-du. O¤lu, AbdülkâdirEfendi fleyh olmufltur.

1297 fievval 2 (7 Eylül 1880) Kad›asker Mehmed ÇelebiDergâh› postniflini efl-fieyh es-Seyyid Abdül-Kâdir-i el-Kâdiri.Bu tekkenin fleyhi Ahmed S›dk› Efendi'nin o¤lu olup 1257(1841) tarihinde dünyaya geldi. O¤lu, 1286 (1869) do¤umlu,‹smail Sezai Efendi bu dergâhda do¤du.

1319 fiubat 25 (1901) Kad›asker Mehmed Molla ÇelebiHazretleri'nin dergâh-› flerifi postniflini efl-fleyh el-Hâc MehmedEflref Sabri el-Kâdiri. fiahidesi sikkelidir. 22 Zilhicce 1321.fieyh Ahmed S›dk› Efendi'nin ikinci o¤lu olup 1262 (1846)'dadünyaya geldi. O¤lu, 1281 (1864) do¤umlu ‹smail Hakk›Efendi.

Tekkenin 1250 (1834) tarihlerindeki fleyhi Nakfli AhmedHayati Efendi idi. Kendisi bu tarihte yap›lan Saliha SultanDü¤ününe davetli fleyhler aras›nda bulunuyordu.

Osman Bey tekkeyi "Debba¤hane'de Mahmud EfendiTekkesi" diye kaydetmifltir. Ona göre tekke, âyin günü sal›olan bir Kadiri dergah›d›r.

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 2/82-83) (Mec. Tekaya) (Si. Osm. 4/127)(Saliha Sultan Dü¤ünü s: 14/a) (‹st Belediyesi, ‹hsaiyat Mec. 1328 S: 19)(Osman Bey, Mec. Cevami, ‹st 1304 S: 10 No: 23) (M. Nermi Haskan, EyüpTarihi 1/220-221) (Osm. Arfl. Dairesi, Kepeci Tas. No: 6290/1) (A. Çetin,Vak›flar Der. 13/588)

Eyüp'te, Naz›r A¤a Çeflmesi Soka¤› üzerindedir.Niflanc›lar Meydan›'ndan gelindi¤ine göre, yokufl olan

bu yolun ortalannda ve sa¤ taraftad›r. Güzel bir manzume olanbu tekkenin semahanesi, dervifl evi, fleyh evi, mutfak, pekharap bir su haznesi ve periflan haziresi elan mevcuttur.

Avlu kap›s› yola nazaran çukurdad›r. Sokak kap›s›ndanbir merdivenle d›fl avluya girilir. Kap› üzerinde, d›fl veiç taraf›nda kelime-i tevhid hak edilmifltir. Tarih yoktur.Merdivenin solunda türbedar odas› kap›s›, karfl› taraf›nda iseüç katl› Dedegân Evi'nin kap›s› bulunmaktad›r. Bu uzuncaavlunun orta taraf›nda, iç avluya aç›lan, iki taraf›nda kal›ntu¤la ayaklar› olan bir kap› bulunmaktad›r. Kap›n›n karfl›s›nda,yeni bafltan restore edilmekte olan semâhâne vard›r.Üst pencereleri renkli camlarla süslenmifl, genifl

115 MM

Molla Çelebi Tekkesi

Selami Tekkesi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

saçakl›, ahflap güzel bir yap›d›r.Semahaneye genifl, büyük bir kap›dan girilir. Kap›n›n iki

yan›nda yüksek pencereler vard›r. Tek katl› semahanenintavan›n›, daire fleklinde dizilmifl on ahflap sütun tafl›maktad›r. Buorta yerin iki taraf›nda da, ayr›ca ahflap sütunlar vard›r. ‹çtenkubbeli olup Galata Mevlevihanesi semahanesini and›rmaktad›r.

Zemini malta tafl› döfleli avlunun ortas›nda bir vazoyu and›ranmermer, zarif bir flad›rvan vard›r. Dört yüzlü olup köfleleripahl›d›r. Alt taraf› ince olup ufak bir havuzun içine oturtulmufltur.Kitabesi dört yüzünde de devam etmekte olup fludur:

Kethüdâ-y› Sadr-› âli menba'-› cûd ü kerem Yâ'ni ‹brahim Nesim ol-zat-› Mahmud'ül-hisâl Hasbeten Lillâh k›ld› bu dergâh› bina Tâ ola bi-nev' feyz ü mecma'-i sehab-› hâl

‹nzimâm-› efsal'ül-a'mhal saki ol mâi ile Hayr›n itmam itdi râh-› Hakk'de ber vech-i kemâl ‹ç imâmeyn aflk›na bu âb-› fladirvândan fiir-i mâdâr gibi âfl›k cam›na olsun helâl

Havz-› kevserdir ki lezzet bahfl ve râh-› rûhdur Pifligâh-› Ka'bet'ül-Uflflâk'da Zemzem misâl Kalb-i âfl›k gibi gerd-i masivâdan pâk ü sâf Güyiya âyinedir kim görünür Nür-› Cemâl

Sâlik-i Hakd›r ki k›lm›fl Nakflibend Dergâh› 'naDem-be-dem kalbde câri lafza-i ‹sm-i CelâlNûfl idüb bir cerr-i ayn Râzî didin› târihiniTekyei Dar'üs-Selâme sürüp yüz mâi zülâlTarih yokturlTekke, Arabac›-Zâde ‹brahim Nesim Efendi taraf›ndan,

fieyh Selâmi Efendi için, 1213 seferinin dördünde (18 Temmuz1798) Sadaret Kethüdas› oldu¤u s›rada yapt›rm›flt›r. Kendisi,Hotin Serhaddin'de bir cami imam›n›n o¤ludur. Babas›n›nvefat›ndan sonra Hotin Arabac› Bas›s› Mehmed A¤a, annesininbabas› olma¤la onun yan›nda ter-biye görmesiyle Arabac›-Zâdeflöhretini alm›flt›r. 1184 (1770)'de annesi ile ‹stanbul'a gelmifl1189 (1775)'de sadaret Mektûbi Odas›'na dahil oldu. Gayetbecerikli olma¤la 1203 (1788)'de Ordu ç›k›fl›nda Hac› ‹brahimEfendiye mühürdar oldu. Bir müddet sonra SadaretMektubcusu ser halifesi olup 1209 (1794)'de Mektubcu oldu.1213 seferinin dördünde (18 Temmuz 1798) sadaret kethüdas›olup 15 Nisanda Rikab-› Hümâyun Kethüdas› oldu. Ordunundönüflünden sonra 1218 (1803)'de 2. defa Sadaret Kethüdas›oldu. Sonra ilaveten Beyhan Sultan kethüdas› olup bu vesileile bazen padiflah›n huzuruna ç›kma flerefine mazhar olmak-ta idi. 1211 recebinin 23 (Ekim 1806)'de memuriyetindenayr›ld›ysa da manen müsteflar ve makbul idi. Rusya seferiç›k›nca mühimmat naz›r› olup çal›fl›rken Musa Pafla'n›nfesad›na u¤rayarak 1222 R. evvelinde (may›s 1807)Etmeydan›'nda flehid edildi. Aksaray'da Tevekkül Hamam›civar›nda defn edilmifltir. Devlet ifllerine vak›f, seri anlay›fll›,hay›r sahibi ve zengin idi.

Avlunun sa¤ taraf›nda üç katl› fieyh Evi, mutfak ve incetu¤ladan yap›lm›fl uzun bacas› ve bunun arka taraf›nda ufakhazire ve onun yan›nda ise bir yüzü soka¤›n üzerinde olan suhaznesi bulunmaktad›r.

Sol tarafta ise iki katl› Dedegân odalar› vard›r. Arkadan ikikatl› olan bu büyük yap›n›n avlu taraf› tek katl›d›r. Saçakl›,zarif, büyük pencereli bir son as›r yap›s›d›r. Avluya aç›lan birkap›dan semahanenin kad›nlar mahfeline girilmektedir. Arkataraf›nda, iki sütun üzerine oturtulmufl bir cihannümâs› vard›r.

Selami Tekkesi genifl bir alana yay›lm›fl olup bahçesi,kademeli bir flekilde, alt taraftaki Gül Suyu Soka¤›na kadaruzanmaktad›r.

Tekke, ayin günü pazar olan bir nakflibendi dergah› idi.Tekkenin fleyhleri flunlard›r:1- fieyh Seyyid Mustafa Selami Efendi, ‹zmirli fieyh Seyyid

‹smail Efendinin o¤lu olup Nakflibendi fleyhi idi. Si. Osm. göreiyi bir flair olan Selâmi Efendi siyahiden idi. 1228 (1813) tari-hinde vefat etmifltir.

"fl›kan-› meflâyih-i Nakflibendiyye'den bir zat" idi. Di-vân›nda, babas›n›n 1200 (1785) tarihinde ‹zmir'de bir tekkeyapt›rd›¤› yaz›l›d›r. Divân› matbu olun bir de Mevlid manzume-si vard›r. fievk-i turab makam›nda bestelenen na't-› nebevisiçok meflhurdur.

Kabri, fevkani olan semahanenin alt›nda ve ahflap dö-flemeyi tafl›yan kal›n sütunlar aras›ndad›r. K›ble taraf›ndakidemir kap›dan içeri girilir. Kabirler hemen sol taraftad›r.Selâmi Efendi kabrinin etraf› tafllarla çevrilmifl olup bafl ta-raf›na bir sütun ve bunun üzerine de bir tarikat sikkesi

116 MM

Selâmi Tekkesi flad›rvan›

Selâmi Tekkesi Dedegân dairesi

TEKKELER MM

oturtulmufltur. Bunun yan›nda ayr›ca üç toprak kabir ve fieyhMüfltak Efendi'nin k›z›na ait k›r›k, küçük bir flahide vard›r.Di¤erlerinin flahidesi veya kitabesi yoktur. Türbe kap›s›n›nüstünde tevhidhânenin d›fla taflmal› mihrab ç›k›nt›s› bulun-maktad›r.

2- Bitlisi fieyh Mustafa Müflkat Efendi. Kadiri fleyhi olupBitlis'ten ‹stanbul'a gelip bu tekkenin fleyhi oldu. Sonra mem-leketine döndü. Orada, 1247 (1831) tarihinde flehid edildi.Ermifl bir zat olup divân› vard›r. Birçok müridi vard›. ‹zmirValisi Osman Pafla bunlardan biri idi. Pafla'n›n kabri,Beykoz'da Çakmak Dede Mezarl›¤›'ndad›r.

Bitlisi Mustafa Müfltak Efendi, 1789, 1810 ve 1814 tarih-lerinde olmak üzere üç defa ‹stanbul'a gelmifltir. ‹stanbul'daiken bu tekkenin meflihati vekaletinde bulunmufl ve SelâmiEfendi'nin vefat›ndan sonra asaleten fleyh oldu¤u gibi onun efliile de evlenmifltir. Bu han›mdan bir k›z› dünyaya gelmiflse deküçük yaflta vefat etmifltir. Kabri, tevhid-hânenin alt›ndad›r.

Daha sonra Mufl'a gitmifl ve orada Yezidiler taraf›ndanbo¤ularak öldürülmüfltür. Mufl mezarl›¤›ndaki kabri ziyaret-gâhd›r. O¤lu ve halifesi efl-fieyh elhac ‹brahim EdhemEfendi'dir. Halifelerinden Sa'dullah Efendi, ‹stanbul'da,Etyemez'de Gümüflbaba Tekkesi'ne fleyh olmufltur. Di¤er hal-ifesi, Musullu Baba, Haseki'de Paflmak-› fierif Dergâh› fleyhiidi. Mehmed Celal ve Ahmed Cemal Paflalar hulefâs›ndan olupAhmed Muhlis Pafla da damad› idi.

Z. 1234 (Eylül 1819) tarihli bir hükümle "baz› ifllerini tas-fiye için ‹stanbul'a gelmifl olan fieyh Müfltak, alt› dervifliyleBitlis'teki tekkesine gidece¤inden yollarda menzil beygiri veyiyecek verilerek müreffehen gitmesine yard›mc› olunmas›"emredilmifltir.

3- fieyh Mustafa Selâmi Efendi'nin o¤lu ve fieyh BekarBey'in halifesi R›fai fleyhi Seyyid Mehmed Bahaüddin NadiEfendi. 1227 (1812)'de do¤mufl ve 1296 (1879) tarihinde devefat etmifltir. Kabri, samâhânenin alt›ndad›r.

4-fieyh Mehmed Bahaüddin Efendi'nin o¤lu fieyh Mustafa

Selâmi Naci Efendi. 1263 (1847) do¤umlu olup, 19 C. evvel1327 (12 Haziran 1909) tarihinde vefat etti. Kabri, babas›n›nyan›ndad›r.

5- fieyh Mehmed Kâz›m Bey, Kabri, semahanenin alt›ndaolup vefat tarihi belli de¤ildir. R›fai fleyhi idi.

6- fieyh Ali Muhsin Bey. Tekkenin son fleyhidir. ‹. H.Uzunçarfl›l›, Bekar Bey Tekkesi fleyhi ‹hsan Bey'in, SelâmiTekkesi fleyhi Kâz›m Bey'den hilafet ald›¤›n› belirtmifltir.

fieyh evinin arkas›nda ve sokak üzerindeki hazirede üçkabir bulunmaktad›r ki flunlard›r:

1227 (1812) tarihinde vefat eden ‹zmiri Yeniceli-Zâde es-Seyyid el-hac Ahmed A¤a'n›n k›z› fiehmâh Han›m. Kabri lahitfleklindedir.

1228 Za. 5 (30 Ekim 1813) Yeniceli-Zâde es-Seyyid el-hacAhmed Pafla'n›n zevcesi Fatma Han›m. Muflteflem lahdida¤›lm›fl durumdad›r. fiahidesindeki kitabesi onalt› m›srad›r.

117 MM

Selâmi Tekkesi Semâhânesi’nin d›fla taflmal› mihrab› ve alt›ndaki türbe

Selâmi Tekkesi fieyh Evi. 1994 sonunda bu durumda idi.

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

1301 (1883) Tarikat-i aliyye-i R›faiyye'den, Asakir-i Hü-mâyun'dan iflbu Dergâh-› Nakflibendi muhiblerinden el-hacMehmed Efendi.

Tekke, 1920 senelerinde mükemmel bir surette tamir edilmifl-se de sonradan harab olmufl ve 1983 tarihinde tekrar onar›lm›flt›r.

Kaynak: (M. Tahir, Osm. Mel. Meral Yay. 1/188 Selami Ef.) (M. Tahir, Ayd›nMeflahiri, ‹zmir 1324 S: 14) (Sefine-i Evliya 2/159 Ayn› eser, Seha Yay.1/143) (‹si. Ans. 1/245 Akif Pafla) (Osm. Arfl. dairesi, Kepeci Tas. Nüfus Def.No: 6290/1 S: 290) (Ergun, Türk Musikisi Ant. 476-547-578-610-641-692)(Saliha Sultan Dü¤ünü, S: 13/b) (Z- fiükrü, ‹st. Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu,‹si. Med. Mec. Say›: 5/94)(Si. Osm. 3/53 Selâmi Ef.) (Cev-det Tarihi, ÜçdalNefl. 8/185-204-208-210 ve devam›) (G. O¤ulukyan'›n Ruznamesi, 111.Selim, IV. Mustafa, II. Mahmud. Ter. eden Anddeasyan S: 6-8-9-56) (‹. H.Uzunçarfl›l›, Alemdar Mustafa Pafla S: 195) (‹st. Beledi-yesi ‹hsaiyat Mec.1328 S:20) (Osman Bey, Mec. Cevami 1304 C: 2/6 No: 12) (1256 TarihliTekkeler Listesi SO 6) (Mec. Tekâya, ‹st. 1307 S: 7) (Osm. Arfl. Evkaf Def. III.No. 22602)

Sertarik Camc› Tekkesi ismiyle de bilinir. Tekke, Eyüp'te,Niflanc› Mustafa Pafla Mahallesi'nde ve Davut A¤a

Caddesi ile ‹lâhiciler Soka¤›'n›n birleflti¤i yerde ve soka¤›n solköflesindedir. Tekkenin arka taraf›ndaki ç›kmaz soka¤a vecaddeye aç›lan kap›lar› vard›r. Dergâh›n sol taraf›nda,Kap›a¤as› Mescidi ismiyle de an›lan ve caddeye ad› verilmiflbulunan, Bâb'üs-Sa'âde A¤as› Davud A¤a'n›n 962 (1554) tari-hinden evvel yapt›rm›fl oldu¤u mescidi, az ileride de fieyhMurad Efendi tekkesi ve türbesi bulunmaktad›r.

Hadikat'ül-Cevâmi Yazar›, fieyh Murad Efendi TekkesiMescidi bahsinde diyor ki: "Sertarik-Zâde Mehmed EminEfendi'nin bina eyledi¤i zaviye vard›r ki kendi ve validesi veFâz›l Ali Efendi-Zâde Fâz›l fleyh Abdullah Efendi ve ad› geçenEmin Efendi yerine fleyh olan Seyyid Mustafa Efendi cümleorada medfundurlar. Emin Efendi, Haf›z Pafla Cami'i civar›ndababas›n›n tekkesinde fleyh iken bu tekkeye geçerek 1172(1758) tarihinde vefat eylemifltir."

fieyh Abdullah Efendi, Mehmed Emin Efendi'nin babas›

olup kabri, tekkenin karfl›s›ndaki sette ve cadde üzerindedir.Zâkir fiükrü Efendi'ye göre, 1122 (1710) tarihinde vefatetmifltir. Tafl›nda "mecmuai Um, hâf›z-› Kur'an, fâz›l-› asr, fleyhAbdülbâki Efendi'nin vâlidi efl-fieyh hac› Abdullah Efendi" diyeyaz›l›d›r.

Yan›nda o¤lunun sikkeli flahidesi vard›r ki kitabesi fludur:Mekkei Mükerreme / fleyhi merhum / ma¤furleh / fleyhAbd'ül-Bâki / Efendi'nin ruhiçün /el-fâtiha /1142 (1729).

Tekkenin kurucusu Mehmed Emin Efendi, 1098 (1687)tarihinde Fâtih'te, Kumrulu Mescid civar›nda dünyaya geldi.fieyh Abdülbâki Sivasi neslindendir. ‹lk tahsilini Haf›z PaflaMektebi'nde, yüksek tahsilini ise, Fâtih Cami'i Medresesi'ndetamamlad›. Bu s›rada Nureddin Cerrahi'ye intisab etti ve onunüçüncü halifesi olarak 12 Rebi-ülevvel 1123 (1 May›s 1711)'dehilafet ald›.

1115 (1705)'de Üsküb Kad›s› Abdülgani Efendi'nin o¤luMustafa Efendi'nin tasavvuf okutmas› için Kumrulu Mescid'detesis etti¤i zaviyeye 1124 (1712) tarihlerinde meflihat koyarak,Sal› Tekkesi ad› ile an›lan Sertarik-Zâde Tekkesi'ni tesis etti veburaya fleyh oldu. Fakat bu tekkenin babas› Sertarik (fieyhMuavini) Abdullah Efendi taraf›ndan kuruldu¤u da söylen-mektedir. Abdullah Efendi, Nureddin Cerrahi Tekkesi'ndeyetiflmifl fakat orada fleyh olamay›nca bu tekkeyi tesis etmifltir.

fieyh Mehmed Emin Efendi, Kumrulu Mescid Tekkesi'ninfleyhi iken, Pir Nureddin Cerrahi Efendi'nin ikinci halifesi olup1169 (1755) tarihinde vefat eden fieyh Mehmed HüsameddinEfendi'nin, Fâtih Otlukcu Yokuflu'nda kurdu¤u, Hacegi Cami'iTekkesi'ne fleyh oldu. Fakat bir müddet sonra fleyhli¤i,Hüsameddin Efendi'nin halifelerinden Küçük fieyh lakabl›Ahmed Efendi'ye terk etti. Bu s›rada yani 1755 tarihindenevvel, Eyüp Niflancas›'ndaki bu tekkeyi kendi paras› ile tesis vetekkenin ilk fleyhi oldu. Bu görevde iken, Rumelihisar›'ndakiDurmufl Dede Tekke-si'ne fleyh tayin edildi ve ayn› zamandaRulemihisar› Cami'i kürsü fleyhli¤ini ifa etti. 1169Rebiülevvelinde (Aral›k 1755), Nureddin Cerrahi Tekkesi fleyhiHüsameddin Efendi'nin vefat› üzerine, yerine Yumurtac›Mehmed Efendi'yi vekaleten b›rakarak âsitanenin dördüncüfleyhi oldu. Bu vazifede iken 10 fievval 1172 (6 Haziran 1759)tarihinde vefat etti.

Emin Efendi'den sonra tekkeye flu kimseler fleyh ol-mufllard›r:

1- Sertarik-Zâde Yumurtac› Mehmed Efendi. Vefat›, 1183(1769) tarihinde olup kabri, tekkenin türbesindedir.

2- Sertarik-Zâde halifesi Tekneci fieyh Halil Efendi. Vefat›,1189 (1783) tarihinde olup kabri tekkenin türbesindedir.

3- fieyh Mehmed Sâd›k Efendi, Eyüplü'dür. Hilafeti,Hacegi Tekkesi fleyhi E¤rikap›l› Mehmed Sa'deddin Efendi(ölm, 1179 M. 1765)dendir. 1215 (1800) tarihinde NureddinCerrahi Tekkesi'ne nakledildi ve bir sene sonra 24 Rebiülâhir1216 (3 Eylül 1801)'de vefat etti. Kabri, Eyüp'teki bu tekkenintürbesindedir.

4- fieyh Mehmed Sâd›k Efendi'nin o¤lu, fieyh Mustafafiükrü Efendi. Vefat›, 1221 (1806) tarihinde olup, kabritekkenin türbesindedir;

5- fieyh Mehmed Sâd›k Efendi'nin ikinci o¤lu fieyhMehmed Nureddin Efendi. Bir kaç aydan sonra vefat etmifl-

118 MM

Sertarîk-zâde Tekkesi

fieyh Abdullah Efendi ile fieyh Abdülbãki Efendi flahideleri

TEKKELER MM

tir. Hilafeti babas›n›nd›. Kabri, Edirnekap›s› d›fl›nda, BelediyeEkmek Fabrikas› yan›nda ve M›s›r Tarlas› tabir edilenmezarl›ktad›r. Sonradan buraya bir çok nakiller yap›lm›flt›r.

6- Zeynelâbidin Efendi'nin o¤lu fieyh Üsküdarl› AbdülazizZihni Efendi. 1238 (1822)'de Nureddin Cerrahi Tekkesi'nenakledilmifl ve orada 22 fievval 1270 (18 Temmuz1854)'devefat etmifltir. Kabri, âsitane türbesindedir.

7- Hacegi-Zâde Tekkesi fleyhi Hasan Hamdi Efendi. Hilafeti,âsitane fleyhi Abdurrahman Zihni Efendi'dendir. 1243(1827)'de, Hacegi Tekkesi fleyhi Mustafa fiem'i Efendi'ninvefat› üzerine, buraya fleyh oldu ve Sertarik-Zâde Tekkesi'ni defieyh Haf›z Ali R›za Efendi'ye devretti. Vefat›, 11 Zilkade 1248(1 Nisan 1833) tarihindedir.

8- fieyh Abdülaziz Zihni Efendi'nin halifesi, fleyh el-hacHaf›z Ali R›za Efendi. Hilafetinin, Nureddin Cerrahi sitane-si'nin 15. fleyhi Abdülaziz Zihni Efendi'nin halifesi, Ordu fieyhiHaf›z Efendi Tekkesi'nin 4. postniflini el-hac Ahmed fievkiYesari Efendi (ölm 1875)'den oldu¤u da rivayet edilmektedir.

fieyh Ali R›za Efendi evvelce, Aksaray Camc›lar Cami'inimam› oldu¤undan, Sertarik-Zâde Tekkesi, onun yenidenyap›m›ndan sonra, Sertarik Camc› Tekkesi ad› ile an›l›rolmufltur. Hilafet ald›ktan sonra bir müddet Camc›larCami'inde Cerrahi âyini yapm›flt›r.

Nüfus Defteri'ne göre babas›n›n ad› Abdurrahman Efendiolan Ali R›za Efendi, 1840 tarihinden sonra, arsa haline gelmiflolan Sertarik-Zâde Tekkesi'ni yeni bafltan yapt›rm›fl vetekkenin ikinci banisi olmufltur. Kendisi, 1250 (1834) tarihindeyap›lan Saliha Sultan Dü¤ünü'ne davetli fleyhler aras›nda idi.1256 (1840) tarihli tekkeler listesinde, tekkenin yeri arsaolarak gösterilmifltir. Bu durumda tekkenin 1834-1840 tarih-

leri aras›nda yanm›fl veya y›k›lm›fl oldu¤u söylenebilir.Vefat›, gurre-i Rebiülahir 1304 (28 Aral›k 1886) tarihinde

olup 1222 (1807)'de do¤mufltur. Kabri tekkenin türbesinde idi.9- fieyh Ali R›za Efendi'nin o¤lu 1278 (1861) do¤umlu,

fieyh Mehmed Râflid Efendi. Hilafeti babas›ndand›r. ‹lk zaman-lar Nureddin Cerrahi âsitanesi Sertarik'li¤i görevini üstlendi.Fakat âsitanenin son fleyhi ‹brahim Fahreddin (Erenden)Efendi, 1331 (1913) tarihinde onu bu vazifeden azletti. Vefat›,1945 tarihinde olup kabri, Eyüp'te Kaflgari Tekkesi civar›ndave eflinin yan›ndad›r.

Tekkenin semahanesi caddeye göre çukurdad›r. Ahflapçat›s› çökmüfl, döflemesi yok olmufltur. Duvarlar› kargirdir.Mihrab› nifl fleklinde olup semahanenin yan› türbedir. Ayn› çat›alt›nda olup ikisi aras›ndaki ahflap sütunlara çat› oturtulmuflbulunuyordu. Nureddin Cerrahi Türbesi'nin küçük bir benze-ridir. Türbe taraf›nda alt›, cadde üzerinde ise bir büyükpenceresi vard›r. Bu pencere üzerinde ve tek sat›r halindehaz›rlanm›fl flu kitabe mevcuttur:

Eâz›m-› Halvetiyye'den Pir-i Sâni Sertarik-Zâde MehmedEmin Efendi kuddise s›rruh'ül-âli. 19 Rebiülevvel 1319(6 Temmuz 1901) Ketebe Ahmet R›fat.

Tekke bu tarihte tamir edilmifltir.Semahane ve türbe pek harap durumda iken, 1990 senesi

nisan ve may›s aylar›nda vak›fça temizlenmifl ve kaybolan kabirpehleleri bulunarak üzerlerine flekilsiz, beton sandukalaryap›lm›flt›r. Bu hafriyat s›ras›nda üç flahide ortaya ç›km›flt›r.Sandukalar alt› adettir.

119 MM

Ser-tarik-Zâde Tekkesi hacet penceresi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

Temmuz 1990 tarihinde, sa¤daki ikinci sandukan›n önüneflu mermer kitabe yerlefltirilmifltir:

Sertarik-Zâde / es-Seyyid efl-fieyh / Muhammed EminEfendi El-Cerrahi / Hazretleri. Hazret-i fieyh Abdülbâki Sivâsi(K.S) /Hazretleri'nin Sertariki/Hazret-i fieyh Abdullah-› Sivâsi(K.S) Hazretleri'nin o¤ludur. / Pirân-› Halvetiyye'den / hâtemel-mücahidin /Hazret-i Pir Muhammed Nureddin el-Cerrahi'nin/ halifesidir. /Fatih medreselerinde müderris olup / budergâh-› flerifin bânisidir.

Veladeti 1098 (1687)‹rtihali 1172 (1761)fieyh Eyyûbî Mehmed Efendi bu tekkenin zâkirbafl›s› idi.

Ünlü bestekar Zekai Dede ile Hac› Arif Bey'i yetifltirmifltir.fiahinbey-Zâde diye bilinen bu zat 1267 (1850)'de vefat etti.Eyüp'te, Piyer Loti Kahvesi civar›ndaki Kad› KahvesiMezarl›¤›na gömüldü.

Tekkenin di¤er bir zâkirbafl›s› da Pepeyi fieyh HasanEfendi idi. Kendisi ayn› zamanda Nureddin Cerrahi Tekkesizâkirbafl›l›¤›n› da ifa etmifltir. 1238 (1822)'de vefat etti. Kabri,S.N. Ergun'a göre tekkenin türbesindedir. Onun yerine fieyhMustafa Efendi zâkirbafl› oldu.

Tekke, âyin günü pazar olan bir Cerrahi Dergâh› idi.Tekkenin türbesinde, yukar›da yaz›lanlardan baflka, flu

kimselerin kabirleri vard›r:1169 (1755) tarihinde vefat eden, Lofçal› fieyh Fâz›l

Abdullah Efendi. Köstendili Ali Efendi'nin mürflidi ve Lofçal›fieyh Ali Efendi'nin o¤lu. Türbeye ilk defnedilen zatt›r.

1173 (1759)'da vefat eden, Sertarik-Zâde fieyh MehmedEmin Efendi'nin efli Ayfle Hatun.

1330 (1912)'de vefat eden, ‹stihkam Livas› Mustafa fiükrüPafla. Kendi telif eserlerini, feyz ald›¤› bu tekkenin kütüphane-sine vakfetmifl ve vefat›nda buraya defnedilmifltir.

Vefat tarihi bilinmeyen, Nureddin Cerrahi sitanesi post-niflini Seyyid Abdülaziz Zihni Efendi'nin halifesi Seyyid fieyhHalil Aflki Efendi (Ölm. 1858)'nin halifesi Miralay Osman Bey.

Türbede bulunan flahideler ise flunlard›r:K›r›k bir tafl "Nefise Han›m"1222 (1807) Hadice Han›m. Yaln›z ismi yaz›l›d›r.1259 (1843) Kap›c› Selim A¤a'n›n efli Fâtime Han›m.1288 Ra. 12 (Haziran 1871) Üst k›sm› k›r›k bir tafl.

"Han›m Ninesi bir tane idi/ Ola cennet bülbülü Ahmed CemilBey."

Tekkenin selaml›k bölümü türbenin sol taraf›nda olup çokharap oldu¤undan 1990 tarihinde terk edilmifltir. Bunun soltaraf›nda ise, tekkenin mutfa¤› bulunuyordu. Arsa-s›na 1992tarihinde kargir tek katl› küçük bir bina yap›l-m›flt›r. Tekkeninharem k›sm›, ç›kmaz soka¤›n sa¤ taraf›nda idi. Bugün yerindegecekondular vard›r.

Kaynak: (Hadika 1/183-294) (Zâkir fiükrü, ‹st. Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu, ‹si.Med. Mec. Say›: 4/95-99 ve Say›: 5/104) (Si. Osm. 1/407 Emin Ef.) (A.Münib, Mec. Tekaya, ‹st. 1307 S: 7) (M. Tahir, Om. Müel. Meral Yay. 3/297)(Y. Öztuna, Türk Musikisi Ans. 2/19) (Ergun, Türk Musikisi Ant. S: 482)(Saliha Sultan Dü¤ünü, ‹st. Üni. Merkez Kütüp. ‹bnül-Emin Yaz. No. 2802 S:18/a) (‹st. Belediyesi ‹hsaiyat Mec. 1328 S: 22) (Osman Bey, Cevami, ‹st.1304. 2/6 No. 10) (A. Çetin, Vak›flar Der. 13/587) (1256 Tarihli TekkelerListesi) (Baflbakanl›k Osm. Arflivi, Kamil Kepeci tas. Nofus Def. S: 288 No.146) (Osm. Arfl. Evkaf Def. III No: 26345)

Tekke, Edirnekap› d›fl›nda, Otakc›lar'›n üst taraf›nda veSak›z A¤ac› mevkiinde idi. Tekkenin yerinde ve

civar›nda bugün Haliç Köprüsü çevre yolu kapal› geçidi bulun-maktad›r. ‹stanbul'un fethi s›ras›nda, Fatih Sultan MehmedHan'›n ilk defa ota¤›n› burada kurdurdu¤u ve bu yüzdenburaya Du'â Tepe dendi¤i rivayet edilir. Burada birbirine çokyak›n befl tekke vard›: 1-Emir Buhari Tekke-si 2- Ser Tekke 3-Paflmakç› Tekkesi 4-Mustafa Pafla Tekkesi 5-Emin BabaTekkesi. Bu bahislere bak.

Tekke, Emin Efendinin, Menâk›b-› Kethüdâ-Zâde Arif (‹st.1305 S: 305) adl› eserde, S›rt Tekke ismi ile kay›tl›d›r. Eserde,Sünbül-Zâde Vehbi Efendinin burada gömülü bulundu¤uyaz›l›d›r. 1974 senesinde, çevreyolu yap›l›rken Sünbül-Zâde'nin flahidesi toprak alt›ndan ç›kar›lm›flt›r. Kabir, MünzeviK›flla Caddesi üzerinde ve çevreyolu kapal› geçit yerinde idi.Buradaki flahidelerin bir k›sm› ile beraber, Edirnekap› fiehitli¤igiriflindeki küçük camiin mihrab› önüne nakledilmifltir.

Sünbül-Zâde'nin yan›nda medfun oldu¤u bilinen SüruriEfendinin tafl› ise, yap›lan hafriyat s›ras›nda bulunamam›flt›r.

Münzevi K›flla Cad. 1915 senesine kadar ‹stanbul'uTopcular'a ba¤layan yegane yoldu. fiimdiki ana yol 1915 tari-hinden sonra oluflmufltur.

Vehbi Efendinin flahide kitabesi için Edirnekap› fiehitli¤ibahsine bak›n›z.

Tekkenin 1256 ve 1294 tarihli tekkeler listesinde ad› yoktur.Mec. Tekâya'ya göre, 1890 tarihlerinde, âyin günü cuma

olan bir Sa'diyye Tekkesi olup bu tarihten evvel yokoldu¤uiçin yeri arsa olarak gösterilmifltir. Fakat fleyhinin MehmedEfendi oldu¤u belirtilmifltir.

‹htifalci Ziya Bey, Edirnekap›s› ananelerini anlat›rkenflunlar› yaz›yor:

Silivrikap› gibi Edirnekap›s›'n›n da baz› ananeleri vard›.Mahallince yapt›¤›m araflt›rmadan anlafl›ld›¤› üzere bayramarefesinde akflam üstü ulema ve meflâyih ve mahallesakini Edirnekap›'dan d›flar› ç›karak fiehidlik'in üst taraf›n-daki Sak›z A¤ac› civar›nda Ser Tekke denilen mahalde du-

120 MM

Ser-tarik-Zâde Tekkesi yan cephesi

Ser Tekke - S›r Tekke

TEKKELER MM

alar aderek ölmüfllerinin ruhlar›na ve Hz. Fâtih'le gelen müc-ahidine fatihalar gönderip dönerlerdi.

Ertesi bayram günü de Bayram namaz›ndan sonra yine kal-abal›k önünde ulema ve meflâyih bulundu¤u halde MihrimahSultan Camii fierifi'nden ç›karak do¤ruca kap› haricinde SerTekke'ye gidilip dualar ederek fatihalar okurlard›.

Bundan 38 sene evvel (1880 seneleri) mutad olan duay›Mihrimah Sultan Camii Kayyum bas›s› Hoca Kâmil Efendiokurmufl. fiimdi (1917 tarihleri) bu mukaddes vazifeyi camiinfleyhi Haf›z Fâz›l Efendi ifâ etmektedir.

Evliya Çelebi, bu tekke için flunlar› yazm›flt›r: "Akçal› BekirEfendi Nazillili'dir. Mezar tafl›ndaki vefat tarihi: fiûden bu BekrEfendi vâs›l› Rabb 1013 (1604)

Edirnekap›s›'nda Körkazanlar ve Türbeler Tekkesi ya-n›nda bir sofa üzerinde gömülüdür. Bu türbeye Fatih za-man›ndan beri binlerce büyükler gömülmüfltür. Her sene gün-lük gömülen ölü sicillere kaydolunur. Hepsi muayyen isim veresimleriyle yaz›l›d›r. Çünkü baz› mezarlar›n hududu davas›oldu¤u vakit ferman ve sicillere baflvurulur. Bu siciller acalipölü defterleridir ki, güya bu hakirin seyâhatnamesidir. Osiciller k›yametten bir niflanedir. Bütün ölülerin böyle sicillerekay›t ve tescil edilmesi hiç bir diyarda ve hiç bir devirdegörülmemifltir."

Fâz›l bir müderris olan Ebu-Bekir Efendi'yi Sicill-i Osmaniyazar› da kaydetmifltir.

Tekkenin ad›, Osmanl› Arflivi'nde "Mezarc›lar Tekkesi" ad›ile kay›tl› olup, 9 L. 1122 (20 Aral›k 1710) tarihli bir ilamda,buraya fleyh tayini istendi¤i görülmektedir.

Kaynak: (Gezi notu) (Mec. Tekaya) (M. Ziya, ‹st. ve Bo¤aziçi 1/159) (EvliyaÇelebi Seyahatnamesi, Zuhuri Ter. 2/67-68) (Si. Osm. 1/172 EbubekirEfendi) (Osm. Arfl. Dairesi, Evkaf Def. 11. No. 19183)

Mabet bugün mevcut de¤ildir. Fethi Çelebi Mahallesindeve ayn› ismi tafl›yan cadde ile Mehmed Bey Mescidi

Soka¤›n›n çevreledi¤i bir aday› iflgal ediyordu. Haliç Köprüsüçevre yolu, mescid arsas› üzerinden geçti¤inden tamamenortadan kalkm›flt›r.

Hadika Yazar› diyor ki:"Banisi Otakc›bafl› Hüseyin A¤a'n›n kardeflidir. Otakc›-

bafl›'n›n mescidi dahi bu civardad›r. Mehmed Bey, mescidininmihrab› önünde medfundur. Mahallesi vard›r.

Bu Mehmed Bey'e fieydi Mehmed Bey derler idi. Saraydanç›kma Deli Bey denmekle maruf olan Bey, tarik-i R›fâ'iye'denmustahlef olma¤la Sultan III. Selim Hân zaman›nda bu mescid-i flerifi tekke yaparak mukabeleye bafl-lad›kda bu tarihidemifllerdir:

Merkezin buldur sa'r ya'ni Deli fleyh olduBîfluûrân hünerver idiib an› temyiz

Didiler bir iki mecnûn delinin idâs›n ‹ki m›ra'da iki târih san'at-âmiz

Sa'y idiib sân›m tekmile iki be¤lik içün fieydi Be¤ Câmi'ine postaki serdi be¤imiz 1214 (1799)

fieyh fieydi Bey, Sultan Mahmud Han saltanat›n›n bafl-lar›nda (1810) vefat etdikte mescid haziresine gömülmüfltür.Yerine halifesi Derzi fieyh postniflin olup 1229 (1814) senesitekkeyi tamir ettikden sonra 1234 (1819) senesi hac-i flerifegidip Mekke'de vefat etmifltir. Onun yerine halifesi fieyhOsman Efendi postniflin olmufltur."

Mescid Sahibi Mehmed Bey ile tekke sahibi Mehmed Beyayn› kimse de¤ildir. ‹lki Fatih devri ricalindendir. Mescidini de1460 tarihlerinde yapm›flt›r.

1970 tarihlerinde harap haziresi yan›nda 1260 (1844) tar-ihli Hakk› Bey Çeflmesi vard›. 1974'de sökülerek Fethi ÇelebiCaddasi üzerine yeniden monte edilmifltir. Bu çeflmenin sa¤taraf›nda ve Mehmed Bey Soka¤›n›n sa¤ köflesinde MehmedBey'in kabri bulunuyordu. Biraz afla¤›da camii bulunanOtakc›bafl› Fethi Çelebi'nin amcas› idi.

1890 tarihlerinde Râflid Efendi tekkenin fleyhi olup âyingünü pazar idi. 1256 (1840) ve 1294 (1877) tarihli tekkeler lis-tesinde Sa'diyye'den oldu¤u belirtilmifltir. Mec. Tekâya'da ise,Cerrahi oldu¤u yaz›l›d›r. Bu mecmuadaki ad›, fieyh AliTekkesi'dir. 1199 (1784) tarihli tekkeler listesinde de"Otakc›lar'da fieyh Ali Efendi Tekkesi" ismi ile kaydedilmifltir.

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/289) (T. Öz, ‹st. Camileri 1/101) (Ayverdi,Fatih devri 3/453) (Mec. Tekaya) (A. Çetin, Vak›flar Der. 13/588)

E¤rikap› haricinde idi. Yeri belli de¤ildir. Tekke, Sipahifieyh Ali Efendi taraf›ndan kurulmufl ve vefat›nda o¤lu

Seyyid Mehmed fievki Efendi fleyh olmufltur. Her ikisinin devefat tarihi belli de¤ildir. fievki Efendi'den sonra tekkenindevam edip etmedi¤i de meçhuldür.

Kaynak: (Atilla Çetin, ‹stanbul'daki Tekke, Zaviye ve Hankahlar Hakk›nda1199 (1784). Vak›flar Der. 13/588)

Eyüp Niflancas›'nda ve Eyüp-Niflanca Yolu üzerinde, fieyhAbdülmecid Sivâsi Efendi Türbesi'nin sa¤ taraf›nda idi. Bugünyeri arsad›r.

Tekkenin kurulufl tarihi belli de¤ildir. fieyh AbdülmecidEfendi 1032 (1622) tarihinde ve bir müddet sonra da fieyhAbdülahad Nuri Efendi, ‹stanbul'da Çarflamba'da Mehmed A¤aTekkesi'ne fleyh olmufllard›r. Bu iki zat›n ayn› zamanda YavuzSultan Selim Cami'i civar›ndaki Sivâsi Tekkesi'ne de fleyholduklar› bilinmektedir.

Tekkenin bu iki zat›n vefat›ndan sonra adlar›na tesis edil-di¤i san›lmaktad›r. 1199 (1784) tarihli tekkeler listesinde:

"Otakc›lar civar›nda Sivâsi Efendi Tekkesi" diye kayde-dilmifltir. Fakat, 1840 ve 1877 tarihli tekkeler listesinde ad›yoktur.

1872 tarihlerinde yaz›m› tamamlanan bir nüfus defterindeise, "Otakc›lar civar›nda fiemsiyye'den Sivâsi Tekkesipostniflini es-Seyyid fiükrü Efendi'nin o¤lu Nureddin Efendi.Do¤umu, 1281 (1864)" diye yaz›l›d›r. Bu s›rada

121 MM

Seydi Bey Tekkesi

Sipahi Dede Tekkesi

Sivasî Tekkesi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

fleyh efendilerden baflka üç de dervifl bulunuyordu.1834 tarihinde icra edilen Saliha Sultan dü¤ününe bu

tekkeden kimse davet edilmedi¤ine göre tekke, bu tarihte mev-cut de¤ildi.

1890 tarihinde bast›r›lan Mecmua-i Tekâya'da aynenflunlar yaz›l›d›r: "yin günü perflembe olan bu tekkenin ad›,fiemsi Sivasi olup Eyüp Niflancas›'ndad›r. Bu tarihlerde fleyhiTevf›k Efendi'dir. Bayram-› fleriflerin dördüncü günleriSünbüliye usulü icra olunur."

Z. 1210 (Haziran 1796) tarihli bir arzuhal ile fieyh "Ab-dülmecid Sivasi Efendi'nin Eyüp Niflancas›'nda vakf eyledi¤ibahçe ve tatl› su vakfiyesinin kay›t ve tescili" istenmifl fakattekkeden söz edilmemifltir.

Kaynak: (A. Çetin, Vak›flar Der. 13/588) (Osm. Arfl. Dairesi, Nüfus def. S›raNo: 151) (Mec. Tekaya) (Osm. Arfl. Evkaf Def. II. No. 15707)

Eyüp'te Bahariye isimli semtte ve Silahdar A¤a Caddesiüzerindedir. Caddeye aç›lan kap›s›ndan avluya girilir.

Kap›n›n sa¤ taraf›nda iki bölümden oluflan hazire, sol taraftaköflede ise, büyük hazneli, küçük ayna tafll›, kitabesiz vebak›ms›z bir çeflme bulunmakta idi. 1988 nisan›nda yolgeniflletilir ve yükseltilirken bu çeflme y›kt›r›ld›. Bu s›rada,kap›n›n sa¤ taraf›ndaki kitabesiz bafl ve ayak tafllar› bulunanbir kabir de toprak alt›nda kalm›flt›r. Yol taraf›ndaki bir lahithazire içine al›nm›flt›r. Kap›n›n karfl›s›nda ve yol afl›r› yerdeharap, Çall› Ali Efendi'nin türbesi bulunmaktad›r.

Mabet, Mimar Sinan'›n eseridir. Alt› ahflap sütununüzerinde yine ahflap bir çat› bulunan son cemaat yerindekisofada birer mihrabc›k mevcuttur. Minaresi sa¤da olup tamiremuhtaçt›r.

Kare planl› mabedin kemerli kap›s› üzerinde üç sat›rhalinde haz›rlanm›fl flu kitabe vard›r:

Bulub Hakk'a giden râh›/‹der seyr-i ilâ ilâhi/Bina k›ld›kabul eyle/Ki fiâh bint-i Selim fiâh'› / Dididhâtif ana târih /Ve inn 'el-hayr Lillah

963 (1555)Bu kitabe orijinal de¤ildir. Nuri hatt› ile yeniden yaz›l-

m›flt›r.Mabet, iki s›ra tu¤la ve bir s›ra kesme tafltan yap›lm›flt›r.

Mihrab› istalaktitli ve minberi ahflapt›r. Hünkar mahfeli yoktur.Çat›s› ahflap ve kiremit döflelidir. Cami yanmadan evvel kubbe-li imifl. Mihrab yönünde ve sol taraftaki pencere arkas›ndafieyh Ahmed Nakflibendi Efendi'nin türbesi bulunmaktad›r.

Hadika Yazar›, bu cami için flu bilgiyi vermektedir:"Banisi fiâh Sultan'd›r. Sultan I. Selim'in k›z›, Sadrazam

Lütf› Pafla'n›n eflidir. fiah Sultan tekke dahi yapt›rm›flt›r.. Camive tekke Sultan III. Mustafa zaman›nda tamir olunmufltur. fiahSultan'›n avlu kap›s› üzerinde bir de mektebi vard›r. Hücrelerve fleyh evi Haliç sahilindedir. Bitifli¤inde bulunan ve hâlâHançerli Sultan Saray› denmekle meflhur sahil saray›n ilksahibinin fiâh Sultan oldu¤u söylenir. fiâh Sultan'›n ana cad-deye bakan özel türbesi vard›r.

Rivayete göre, Sultan Süleyman Han, 943 (1536) tari-hinde Korfu seferine giderken fiâh Sultan dahi padiflah hasek-

ileri ile beraber olup sonra dönüfllerinde efli Lütf› Pafla ileYanya'dan gelirken haramilere rast gelip külli rencide hat›rolduklar›nda hemen Merkez Efendi Hazretleri'ni görüb tesellibulup sevindiklerinde ve fieyh Hazretleri'ne bafllang›çtan dahiinanm›fl iseler bile bu kerametlerini gördükte kalbinde en sami-mi sevgi ve muhabbet eylediklerine binâen ‹stanbul'a geldik-lerinde bu cami'i flerif ve güzel hankâh› Merkez Efendi içinyapt›rm›flt›r. Lâkin cami'i flerifin yap›l›fl tarihi bu rivayetindo¤rulu¤una ayk›r› düflüyor. Belki tekke, camiden evvelyapt›r›lm›flt›r."

Mabet, 1179 (1766) depreminde y›k›lm›fl ve Sultan III.Mustafa zaman›nda yenilenmifl ve daha sonra Sultan II.Mahmud taraf›ndan tamir ettirilmifltir. Bunu belirten kitabefludur ki bugün mevcut de¤ildir.

Hâkân-t hadi aflr-i bint-i sa'âdet ahteri Bu ma'bed-i ferhundeyi yapm›fld› bir vefk-i murad ‹ken mürûr-› vakt ile olmufldu viran ü harâb Ma'mûr ve ihya eyledi Sultan Mahmud-› ictihad Aynîdidim târih-i tâm oldu cemâ'at flâd-kâm Bu flâh Sultan Cami'i tecdid olundu sa'dâbâd 1251 (1834)Cami, 1953 senesi tekrar ve 1971'de de Vak›fça onar›l-

m›flt›r. Bu onar›m s›ras›nda iki katl› olan ön bölüm y›kt›r›larakyerine flimdki ahflap direkler yerlefltirilmifltir.

Tekke, ilk yap›ld›¤› zaman camiden ayr› oldu¤u halde son-radan âyinler mabet içinde yap›lmaya bafllanm›flt›r. Bunun,1766 depreminden sonra oldu¤u san›lmaktad›r.

fiah Sultan Tekkesi, 944 (1537) tarihinde camiden evvelMerkez Efendi için infla olunmufltur. Ayin günü sal› olan birSünbüli dergâh› idi. Fakat tekkenin, Merkez Efendi'den sonraKocamustafapafla Tekkesine fleyh olan Germiyâni YakubEfendi (ölm. 979 M. 1571) için yap›ld›¤› da söylenmektedir.

Merkez Efendi'den sonra tekkeye fleyh olanlar flunlard›r:1- Merkez Efendi'nin halifesi, Gömleksiz efl-fieyh Mehmed

Efendi. Vefat›, 951 (1544) tarihindedir. Kabri, Eyüp'teBahariye'ye giden yol kenar›nda, sol taraftaki köflede idi. 1342(1923) tarihlerinde mevcuttu. Bugün yoktur.

2- Eyüp Sultan türbedar› ve alemdar› efl-fieyh es-SeyyidAbdül-Halik Efendi. Vefat tarihi belli de¤ildir. Sefine Yazar›;"Abdülhalik Efendi, Kocamustafapafla fleyhi Seyyid MehmedEfendi'nin babas›d›r. Seyyid Mehmed Efendi,1071 (1660)'deMedine'de vefat etti. Sülalei S›dd›kiyye'den fieyh AbdülhalikÇelebi'nin ikinci o¤lu ise, Kocamustafapafla Tekkesi fleyhiHasan Adli Efendi'nin halifesi fieyh Eyyubi Medeni Efendi idi.107l'de Medine'de vefat etti.

3- Abdül-Halik Efendi'nin o¤lu efl-fieyh Bostan Efendi.1040 (1630) tarihinde vefat etti.

4- Miftahi-Zâde efl-fieyh Ahmed Adimî Efendi.fieyh Hasan Adli Efendi'nin halifesi olup 1072 (1661)tarihinde vefat etti. Adimî Efendi'nin babas› ‹brahim Efendi,Marmara Surlar› kap›lar›ndan biri olan Narl›kapr'n›nmifdahdar› (Kap›y› aç›p kapayan anahtarc›) oldu¤undanMiftahi-Zâde diye meflhur idi. Kocamustafapafla Tekkesi fieyhiSeyyid Mehmed Efendi'den ahz-› tarikat eyledi. Zahir ve bât›n›mamur idi. fieyhi Mehmed Efendi'nin kardefli BostanEfendi'nin yerine bu tekkenin fleyhi oldu. Ayn› zamanda Eyüp

122 MM

fiah Sultan Tekkesi

TEKKELER MM

Cami'i cuma va'izi idi. Hacca gitmifl ve dönüflünde fiam'davefat etmifltir. Vefat›na bu tarih düflürülmüfltür: Miftahi-Zâde'ye aç›ld› cennet 1072

1040 (1630) tarihinde hilafet alm›flt›r.5- Miftahi-Zâde torunu efl-fieyh ‹smail Efendi. Vefat›, 1097

(1685) tarihindedir.6- fieyh ‹smail Efendi'nin o¤lu efl-fieyh Mehmed Nizami

Efendi. 1135 (1722) tarihinde vefat etmifltir. Hac yolunda vefatetti.

7- Cankurtaran Belgradf efl-fieyh Abdullah Efendi. Vefat›, 3Ramazan 1145 (17 fiubat 1733) tarihindedir. Suyolcu-ZâdeNecib Efendi vefat›na flu tarihi söylemifltir:

Tekyei fânidir ukbâ cesrini Geçdi Yâ-Allah deyû Cankurtaran 11458- fieyh Mahmud Nizami Efendi'nin o¤lu, efl-fieyh

Abdürrahim Efendi. Vefat›, 27 fiaban 1159 (14 Eylül 1746) ta-rihindedir. Babas› Nizami Efendi hac yolunda vefat etti.

Vefat›na flu tarih söylenmifltir:fiâh Sultan fleyhi tekye-niflinMazhar-› ser câhid ü ifnaCan›n Udi visâl-i Hakk'a fedaKutb-› irflad› fieyh AbdullahVâlid-i mâcid olmufl idi anaCânflin olub vefat›nda‹tdi flart-› tarikat› icraPederi ile an› me'vâdaHem-dem ide Resûline MevlâAna bir beyt ile didim târihGöçdü Abdürrahim Efendi hay fa1159fiükrü Bey'in ‹stanbul Tekkeleri adl› eserinde tekkenin 8.

fleyhi olarak Nizâmi-Zâde Abdürrahim Efendi'yi göstermesi, bufliirdeki aç›kl›¤a göre, do¤ru olmamas› gerekir.

9- Cankurtaran-Zâde fieyh Abdullah Efendi'nin di¤ero¤lu efl-fieyh Mahmud Efendi. Vefat›, 23 Ramazan 1162 (6

Eylül 1749) tarihinde olup flahidesi hazirededir.10- fieyh Abdullah Efendi'nin üçüncü o¤lu efl-fieyh Ab-

dülkâdir Efendi. Vefat›, 15 fiaban 1163 (20 Temmuz 1750) ta-rihinde olup flahidesi hazirededir.

11- fieyh Mehmed Dede Efendi. Vefat›, 7 Muharrem 1167(4 Kas›m 1753) tarihinde olup kabri, bu tekkenin ha-ziresindedir. Tafl› bugün mevcut de¤ildir. fiahidesi üzerinde flukitabe vard›:

fieyh Mehmed ârif-i esrâr-› Hakk fleyh idi fiâh Sultan Tekyesi'nde rû-çevher fleyh idi Teflne-dâr-› câm ser aflk-› dirâr-› Hüdâ Terk-i tecrid eyleyüb k›lm›fl idi azm-i beka Rahmet ide zevalinin rûh-› revan› flâd ola Âb-› kevserin içüb kanifl dili âbâd ola Hakk Ta'âlâ lutfu âsân ile kusun ber murad Her kim okur ruhuna Allah içtin bir fatiha Geldi Üçler lafza vü ma 'nâ ç›kd› Dede Bin yüz altm›fl yedide çekiib bir hû göçdü Dede12- Halim Efendi'nin kardefli fieyh Mehmed Dede Efendi.

Vefat›, 1169 (1755) tarihindedir.13- fieyh Mehmed Dede Efendi'nin o¤lu efl-fieyh Ahmed

Efendi. Vefat›, 4 fiaban 1174 (11 Mart 1761) tarihindedir.14- fieyh Mehmed Efendi'nin o¤lu efl-fieyh Yahya Efendi.

Vefat›, 15 fievval 1174 (20 5 1761)'dedir.15- fieyh Mehmed Dede Efendi'nin o¤lu efl-fieyh

Abdürrahim Efendi. Vefat›, 1181 (1767)'dedir.16- Kocamustafapafla Tekkesi zâkirbafl›s› Buhûr-Zâde fieyh

Abdülkerim Kemteri (Kendisini hakir ve aciz gören) Efendi. Ko-camustafapafla fleyhi Kudbeddin Efendi'den mustahleftir. Ve-fat›na Müstakim-Zâde bu tarihi düflürmüfltür:

Hoca Abdülkerim 'e tekye-i adn-i mekân 1192Di¤er bir tarih de fludur: fiâh Sultan Tekyesi fleyhi Buhûrî-Zâde kim Mustafa Pafla'da olmufldu re'is-i zâkirân

123 MM

fiah Sultan Tekkesi Camii

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

Niçe demler idüb ol dergâha hizmet zikr ile fieyh Nureddin ve Kutbeddin vermifl ana flân

Çok nazar olmufldu bir sâhib-basiret p›r idi Nûr-› çeflm-› merdmân insân-› ayn-› ârifân

‹rci'i emri irince azm-i lâhût eylediRâh-› vasl-› Hakk'da oldu târih-i cân ü cihan

Rihleti târihini yazd› du'â birle kalemHakk ide Abdülkerim'e tekye-i adni mekân20 C. evvel 1192 (16 Haziran 1778)Kocamustafapafla Tekkesi zâkirbafl›s› iken bu tekkenin

fleyhli¤ine tayin edilmifltir. Ayr›ca, Kocamustafapafla Tekkesifleyhi Nureddin Efendi'den de icazet alm›flt›r. Yafl› sekseni geç-ti¤i halde vefat etti. Bestelenmifl ilahileri ve Kemteri mahlasl›fliirleri vard›r. Kabri, Sünbül Efendi Tekkesi haziresindedir.

17- Merkez-Zâde fieyh Ahmed Efendi. Vefat›, 1229 (1814)tarihinde olup kabri, fiah Sultan Cami'i k›blesi yönündekitürbesindedir. Ulemâdan ve sülehâdan bir zat olup, tekkeanlaflmazl›¤› meydana geldikte islâh ve temyizini fieyhülislâmlarbuna havale ederlerdi. Hüseyin Vassâf Bey'e göre, 1233 (1817)tarihinde vefat etmifltir. Hilafeti, F›nd›kl›'da Keflfi Cafer EfendiTürbesi'nde medfun fieyh Nebih (Naml›-fierefli) Efendi'den oluponun fleyhi Sünbüliyye'den fieyh ikinci Haflim Efendi'dir.

18- fieyh Ahmed Efendi'nin halifesi Yekçeflm fieyh UbeydDede Efendi. Meflihati 1251 (1835)'de kald›r›lm›fl ve 19 Sefer1253 (25 May›s 1837) tarihinde de vefat etmifltir.

"1251 senesi sonlar›nda (Haziran 1835) cami ve tekkenin,Sultan II. Mahmud taraf›ndan yapt›r›lan tamiri tamamlanm›flve ilk olarak fieyh Ubeyd Efendi üç ay meflihette oturup sonraSavaklar'da bulunan Uflflâkiye'den Cemâli tekkesi fleyhsizkalmakla ayn› senenin eylülünün sonlar›nda Ubeyd Efendi'yeCemâli Tekkesi tevcih ve fiah Sultan Tekkesi dahi Nakfliye'denfieyh Necati Efendi'ye seza görüldü. Tekkenin devran›çarflamba günü icra olunur iken Necati Efendi sal› gününeçevirip her hafta cami'de halvetiyye âyini yap›lmaktad›r."

19- Efl-fieyh el-hac ‹brahim Necati Efendi. 1207 (1792)do¤umlu olup 1282 (1969) tarihinde vefat etti. Babas› fieyhNazif Efendi, Üsküdar'da kibar meflâyih Ali Behçet Efendi'denNakflibendiyye tarikini "ahz-› feyz" eyledi¤i için o¤lu NecatiEfendi, fiah Sultan Tekkesi'nde Nakfli âyini icra etmifltir.

Ayr›ca kendisi fieyh Yunus Efendi'den Sünbüli icazeti vehilafeti alm›flt›r. O¤lu Ebû'1-Feyz Efendi'de Sünbüliye'denhilafet alm›flt›r.

Necati Efendi'nin kabri, yukar›da ad› geçen fieyh AhmedEfendi türbesinde ve onun sol taraf›ndaki sandukan›nalt›ndad›r.

20- fieyh Necati Efendi'nin o¤lu, 1243 (1827) do¤umlu efl-fieyh Ebû'1-feyz. Bir rivayete göre, 1336 (1917)'de, di¤er birsöylentiye göre de, 1329 (1917)'de vefat etmifltir.

Do¤umu da 1236 (1820)'d›r. 93 y›l yaflam›fl ve 47 senemeflihette bulunmufltur. Haluk, nâzik bir zat idi. Herkesinhürmetine mazhar olmufltu. Kabri, fieyh Ahmed EfendiTürbesinde ve onun sa¤ taraf›ndad›r.

Yukar›da ad› geçen fieyh Nazif Efendi, fieyh AhmedEfendi'nin o¤ludur. 1238 (1822) tarihinde Üsküdar'da

Band›rmal›-Zâde Tekkesi fleyhi iken vefat etmifl ve Kara-cahmed mezarl›¤›na defn edilmifltir. Befl sene mefliheti vard›r.

‹brahim Necati Efendi'nin di¤er o¤ullar›, 1270 (1853)do¤umlu Ahmed Bahaüddin Efendi ile 1278 (1861) do¤umluMustafa Haflim Efendi idi.

21- fieyh Ebû'1-feyz Efendi'nin o¤lu fieyh BurhaneddinEfendi. Tekkenin son fleyhi olup vefat tarihi belli de¤ildir.Sak›b Efendi isminde bir de kardefli vard›.

fiah Sultan Cami ve tekkesi 1310 (1892) tarihinde veSultan II. Abdülhamid devrinde tamir ettirilmifltir.

Kaynak: (Hadika 1/257-258.11/73-74) (Z. fiükrü, ‹st. Tekkeleri, Haz. fi.Akbatu, ‹si. Med. Mec. Say›: 4/70-71) (Si. Osm. 4/241 Mehmed Efendi 1/283Merkez-Zâde Ahmed Efendi 4/241 Mehmed Efendi 1/45 fiah Sultan. 4/363Merkez Efendi) (Tahsin Yaz›c›, ‹lk Halveti fieyhleri, ‹st. Ens. Der. 1/104)(Ayni Divan› S: 276) (Hadika 1/132) (T. Öz, ‹st. Camileri 1/137) (‹.H.Uzunçarfl›l›, Osm. Tarihi 2/548) (‹. H. Daniflmend, Kronoloji Tarihi 2/220)(T. Gökbilgin, Lütfi Pafla. ‹si. Ans. 7/99) (Ç. Uluçay, Padiflahlar›n Kad›nlar›S: 32) (T. Gökbilgin, Edirne ve Pafla Livas› S: 498) (fiakaik S: 522 MerkezEfendi) (Ata tarihi 2/19) (Osm. Arfl. Dairesi Nüfus Def. S: 258) (HüseyinVassâf, Sefine-i Evliya, Süleymaniye Kütüp. Yazma Ba¤›fllar No. 2307 3/343-345) (Müstakim-Zâde, Mecmua, Süleymaniye Kütüp. Esad Ef. Böl. No. 3397S: 6-2848-56) (Ergun, Türk Musikisi Ant S: 164-374-375-376) (Hulvi,Lemezat, Haz. M. Serhan Tayfli S: 361) (Sali-ha Sultan Dü¤ünü S: 15/B)(Osman Bey, Mec. Cevami, ‹st. 1304 2/6 No. 13) (Osm: Arfl. Evkaf ‹dareleriKatalogu 1/15)

1256(1840) tarihli tekkeler listesinde âyin günününpazartesi oldu¤u ve "fiâzeli Tekkesi, der Karyei

Ali Bey"de bulundu¤u kaydedilmifltir. Mecmua-i Tekâya'ya göreise, âyin günü cuma olup 1890 tarihlerinde Tahsin Efendi butekkenin fleyhi idi. Kendisi iyi bir müzisyen olup fiâzeli usulüilâhi okurdu. Baz› talebeler yetifltirmifltir. 18 fievval 1331 (20Eylül 1913)'de vefat etti. Kabri, Sütlüce'de Mahmud A¤a Cami'ihaziresindedir. Pembe pramit fleklindeki tafl›nda: Tarikat-iAliyyei / fiâze-liyye'den Alibey Köyü/ Tekkesi Postniflini/efl-fieyh el-hac/Hasan Tahsin Efendi / diye yaz›l›d›r.

Tekkenin ad›, 1999 (1784) tarihli tekkeler listesinde yok-tur. 1250 (1834) tarihinde yap›lan Saliha Sultan Dü¤ününedavetli fleyhler aras›nda bu tekkenin fleyhi elhac Ahmed Efendide vard›. 1872 tarihlerinde yaz›m› tamamlanan bir nüfus def-terinde: "Alibey Köyü'nde fiâzeliyye'den Abdullah A¤a Tekkesipostniflini Mustafa Bahaüddin Efendi bin fieyh Mehmed,do¤umu 1258 (1842); fieyh-i sâni Mahmed Râflid Efendi binfleyh Mehmed, do¤umu 1261 (1845); Dervifl ‹smail Hakk› binAli, do¤umu 1260 (1844); fieyh Efendi'nin hemflirezadesiMehmed Said Efendi bin Hüseyin, do¤umu 1280 (1863)" diyeyaz›l›d›r. fieyh Mehmed Efendi ile Mehmed Râflid Efendi butekkeye fleyh olmufllard›r.

Tekke, bir rivayete göre, köyün merkezindeki HibetullahHatun Mescidi (Hatice Han›m) yan›nda, di¤er bir söylentiyegöre de, biraz ilerideki hamam›n yan›nda bulunuyordu. Köyünyafll›lar› mescide Tekke Mescidi diyor.

Tekke, Silahdar Abdullah A¤a taraf›ndan 1206 (1791) tar-ihlerinde yapt›r›lm›flt›r. A¤an›n, Silahdar A¤a Caddesiüzerinde, Silahdar A¤a köprüsü ile Elektrik santral› karfl›-

124 MM

fiazeli Tekkesi

TEKKELER MM

s›nda 1791 tarihli bir çeflmesi vard›r. Bir çeflmesi de Hal›-c›o¤lu'nda, Turflucu Hüseyin Cami'i civar›ndad›r.

Abdullah A¤a, Ladik'te medfun Seyyid Bilal ahfad›ndan veMerzifoni Seyfeddin Dede sülalesindendir. Dede-Zâde denir.Enderun'dan yetiflmifl ve 1200 (1789)'de Silahdar A¤a oldu.1211 (1796) senesinde vefat etti. lim ve edib bir zat idi.

Abdullah A¤a'n›n birinci çeflmesi önünde ve Haliç sa-hilinde bir de kasr› bulunuyordu. Burada yap›lan müsaba-kalara Sultan III. Selim s›k s›k gelirdi.

C. 1245 (Aral›k 1829) tarihli bir inhaya göre "Alibey Köyü'-nde esbak Silahdar A¤a'n›n müceddeden bina eyledi¤i fiazeliDergâh› ve sair hayrat› evkaf›ndan muayyen vazife ile cibayet(Akarlar›n› toplayan kimse) cihetinin tevcihi" istenmifltir.

R. 1215 (Eylül 1800) tarihli bir takrire göre, tekke der-vifllerinin yemeleri için günde iki okka et tahsisi yap›lm›flt›r.

Tekke, 1311 (1893) tarihinde evkafça tamir ettirilmifltir.

Kaynak: (Mec. Tevârih) (1256 Tarihli Tekkeler Listesi) (Osm. Arfl. Dairesi,Kepeci Tes. Nüfus Def. No. 6290/1S0 272) (Saliha Sultan Dü¤ünü S:19/a)(M. Nermi Haskan, Eyüp Tarihi 2/137) (Si. Osm. 3/389-390) (III. Selim'inS›r Kâtibi Ahmed Efendi Taraf›ndan Tutulan Rûznâme, Haz. V. Sema Ar›-kan. T.T.K. Yay. 1993 S: 420 fihrist) (Osman Bey, Mec. Cevami,1304 S: 2/12No. 29) (Ergun, Türk Musikisi Ant S: 659) (Osm. Arfl. Evkaf Def. II. No. 9612.III. 23000) (Evkaf ‹dareleri Katalogu, Osm. Arfl. 1/37)

Afl›k Baba Tekkesi de denirdi. Tekke, Arpac› HayreddinSoka¤› nihayetinde ve Arpac› Çeflmesi ad› ile an›lan

kitabesi, klasik çeflme civar›nda ve Alaca Tekke Soka¤›üzerinde idi. Kurulufl tarihi belli de¤ildir.

1834 tarihinde yap›lan Saliha Sultan dü¤ününe davetlifleyhler aras›nda bu tekkenin fleyhi Afl›k Baba da bulunu-yordu. Burada, "Eyyüp'de Çömlekciler'de fieyh Afl›k Tekkesifieyhi Afl›k Baba Efendi" diye yaz›l›d›r.

Osman Bey, Mecmua-i Cevâmi adl› eserinde ve 1304(1886) tarihlerinde bu tekkeyi "Tahir A¤a Tekkesi Çömlek-çiler" diye kaydetmifl ve âyin günü perflembe olan bir Nakflidergah› oldu¤unu belirtmifltir.

Fakat yine ayn› yazara göre "Arpac› Çeflmesi'nde HakikOsman EfendP'nin, âyin günü perflembe olan bir NakflibendiTekkesi" daha vard›r.

Vak›flar Genel Müdürlü¤ü Hayrat sicil kayd›na göre tekke,Bahriye Naz›r› Hasan Hüsnü Pafla taraf›ndan yenilenmifl veonun ismini alm›flt›r.

Tekkenin ad› 1784 tarihli tekkeler listesinde olmad›¤›nagöre tekke, 1784 tarihi ile 1834 tarihleri aras›nda tesis edilmiflolmal›d›r. Fakat, 1890 tarihinde bast›r›lan Mecmua-i Tekâya'daismi yoktur.

Kaynak: (Gezi notu) (Saliha Sultan Dü¤ünü 20/b) (Osman Bey, Mec. Ce-vami S: 2 S: 8 No: 17 ve 2/4 No.7)

Eyüp'te, Dü¤meciler Mahallesi'nde, Dü¤meciler Cad-desi'ne ba¤lanan Ümmi Sinan Soka¤›'n›n sol tara-

f›ndad›r. Caddeden gelindi¤ine göre, sol köflede, Gül Baba

Haziresi ve biraz ileride ise, Ümmi Sinan Türbesi ve tekkesibulunmaktad›r. Gül Baba haziresinde köfeke tafltan bir kaçkabir vard›r. Burada, Fatih'in dökümcübafl›s›n›n kabri mevcut-tur. Semte yanl›fl olarak Dökmeciler yerine Dü¤meciler den-mektedir. Eski yaz›da her iki kelime ayn› flekilde yaz›ld›¤›ndanbu yanl›fll›k olmufltur.

Ümmi Sinan Türbesi'nin sa¤›nda, alt kat› kargir, üst kat›ahflap, ikixkatl› fleyh evi ve semahane bulunmaktad›r. Geniflbahçesinde Xe türbesinin arkas›nda haziresi mevcuttur.Dedegân kap›s› karfl›s›nda, sokakta kitabesiz bir çeflme mev-cuttur. Çeflmenin arkas›ndaki setli bahçede, eskiden yaz gün-leri dedegân oturup sohbet ederler ve a¤açlar›n gölgesindeserinlerlermifl.

Köfeke tafl, kemerli bir kap›dan avluya girilir. Buras›oldukça büyük bir bahçedir. Sol tarafta, Semâhâne-Mescid vetürbe, tam karfl›da ise ahflap fieyh Evi bulunmaktad›r.

Semahaneye gitmek için evvela tafl bir avluya girilir. Sa¤tarafta hane halk›n›n oturdu¤u eve geçilen merdivenli bir kap›vard›r. Buras› misafir odas›d›r. Semahane kap›s› karfl›s›nda niflfleklinde bir mihrap bulunmaktad›r. Minberi yoktur. Yan galer-iler ve kad›nlar mahfeli, ahflap dört köfle direkler üzerine otur-tulmufltur. Sol taraftaki kap›dan ve on ayak merdivenle türb-eye inilir. Sa¤ ayakla ve efli¤e basmamak ihtariyle, bu uhrevimekana girilir. Türbesi bahsine bak›n›z.

Tekke, Ümmi Sinan Efendi'nin halifesi, fieyh Nasuh Efenditaraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Yap›l›fl tarihi belli de¤ildir. SinanEfendi'nin bizzat kendi tekkesi, Topkap› civar›nda, PazarTekkesi yak›n›nda ve eski ad› Kanl› Bostan olan KürkçüBostan› Soka¤› üzerinde idi. Bu tekke bahsine bak›n›z. Butekke, 958 (1551)'de yap›lm›flt›r. Eyüp'teki tekkenin, bu tari-hten sonra yap›ld›¤› san›lmaktad›r.

Ayvansaray› Vefeyât›nda tekkenin fieyh Nasuh Efenditaraf›ndan yap›ld›¤›n› yazm›fl ve flöyle devam etmifltir: "Gerçimeflhur olan resm üzere tahrir olundu lakin tekkenin banisifieyh fiücâ', fieyh Nasuh'un halifesidir ki fleyhine bina eyle-mifltir. Kendisi Zal Pafla Cami'i civar›nda bulunan horosanc›dükkan› bitifli¤inde olan iki kabrin birinin sahibidir."

Zal Pafla Caddesi üzerinde bulunan kabirler, EvrenosDede'nin yan›nda olup birbirinin ayn› iki kabirdir. Biri, SultanIII. Mehmed'(1595-1603)in imam› Hüsameddin Efendi'ye aittir.Bunun yan›ndaki di¤er kabirde isim ve tarih yaz›l› de¤ildir. Bu,fieyh fiüca'a Efendi'ye ait olmal›d›r.

Tekkenin ilk veya ikinci fleyhi Nasuh Efendi çok cezbeli birzat imifl. Tekkedeki bir kay›tta ad› "Meczub-› ‹lâhiye'den DedeNasuh" diye yaz›l›d›r. Vefat tarihi belli de¤ildir. Kendisindensonra kimlerin fleyh oldu¤u flimdilik meçhuldür. Büyük bir ihti-malle, Ümmi Sinan Zadeler, her iki tekkeyi beraberce yönet-mifllerdir.

M. 1181 (Haziran-1767) tarihli bir arzuhal ile fieyhülislamVeliyüddin Efendi'den "Nasuh Dede Zaviyesi vakf› za-viyedarl›¤›n›n tevcihi" istenmifltir. Ayr›ca, 7 L. 1213 (14 Mart1799) tarihinde de "Zaviyedar cihetinin tevcihi" yap›lm›flt›r.

fieyh Nasuh Efendi'nin torunu, Haf›z Mehmed Efendi'nink›z› Rabia Hatun'un, 1084 (1673) tarihli flahidesi, Eyüp MusaÇavufl Mescidi Tekkesi haziresindedir.

1199 (1784) tarihli tekkeler listesinde "Eyüp'teDökmeciler Mahallesi'nde Ümmi Sinan Tekkesi" diye kay›tl›oldu¤u halde 1834 tarihinde yap›lan Saliha Sultan Dü¤ünü-

125 MM

fieyh Afl›k Tekkesi

Ümmi Sinan Tekkesi

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

ne bu tekkenin fleyhi davet edilmemifltir. 1256 (1840) tarihlitekkeler listesinde âyin günü çarflamba olan tekkeler aras›ndagösterilmifltir. 1872 tarihlerinde yaz›m› tamamlanan bir nüfusdefterinde de flunlar yaz›l›d›r: "Sinaniyye'den Ümmi SinanTekkesi Eyüp postniflini elhac Râflid Efendi'nin o¤lu 1284(1867) do¤umlu Ali Efendi." devrinde tekkede ayr›ca iki derviflbulunuyordu.

fieyh Ali Efendi'nin vefat tarihi belli de¤ildir. Yerine o¤luRâflid Efendi küçük yaflda fleyh oldu¤undan, Pazar Tekkesifleyhi Ahmed Zâriff Efendi (ölm. 1331 M. 1913) evvela vekaletenve sonra asaleten fleyh oldu. Vekalet müddeti onbefl senekadard›r. Râflid Efendi meflihatta bir müddet bulunmufltur.Kendisi uzun boylu, yak›fl›kl› ve çok terbiyeli bir zatt›.

Râflid Efendi'nin vefat›nda o¤lu Nurullah Efendi fleyh tayinedilmifltir. Fakat yafl› küçük oldu¤undan Ahmed ZârifîEfendi'nin o¤lu fieyh Gâlib Efendi vekalet etti. Nurullah Efendidaha sonra hilafete nail olunca, 1340 (1921) tarihinde bir müd-det meflihatte bulundu. Pazar Tekkesi bahsine bak›n›z.

Sonra mefliheti fieyh Râflid Efendi'nin kardefli meflhur YahyaGâlib bey seccade niflin oldu. Hilafeti fieyh Gâlib Efendi'dendir.‹stiklal Harbi s›ras›nda Ankara valisi bulunan Yahya Gâlib Karg›Beyefendi, Ümmi Sinan ahfad›ndan fieyh Ali R›za Efendi'nino¤ludur. Efli Müflerref Han›m'd›r. Say›n Bilge Tüfekçio¤lu, GâlibBey'in torunu olup halen fleyh evinde oturmaktad›r.

Atatürk'ün "Hakan" dedi¤i Gâlib Beyefendi, dürüst vecesur bir memleket evlad› idi. 1291 (1874)'de bu tekkededünyaya geldi ve ocak 1940 tarihinde Ankara milletvekili ikenvefat etti. Kabri, Eyüp, Bahariye'de fiehidlik Mevkii'ndekimezarl›kta ve duvar›n hemen arkas›ndaki aile sofas›ndad›r.

Tekkenin son fleyhi, Talib Beyefendi idi. Kabri, Ümmi sinanEfendi Türbesi arkas›nda olup tafl›ndaki yaz› fludur: Hadim-ül-fukara Bende-i al-i aba. sitâne-i Hazret-i Üm-mi Sinan postniflinifieyh Mehmed Talib Karg›. 1924-1992

Gâlib Beyefendi'nin ünlü bahçesi ve evi, Dü¤mecilerCaddesi üzerinde ve Ümmi Sinan Türbesi karfl›s›ndaki, EyüpKent Blok Apartman› yerinde idi. Burada 100.000 glayörso¤an› ve karanfil yetifltirdi¤i söylenir.

Tekkeye I. Dünya Harbi s›ras›nda asker yerlefltirildi¤i içinharab olmufl iken Yahya Gâlib Beyefendi'nin himmetiyle Evkaf‹daresince mükemmel bir flekilde tamir edilmifltir.

Ümmi Sinan Efendi Türbesi Semahanenin sol taraf›ndaolup on ayak merdivenle inilir. Kap›s› Semahaneye aç›lmak-tad›r. Kap›s› üzerinde bugün mevcut olmayan flu kitabe vard›:

Tecelligâh-› Bari mültecây› uflflâkand›r buBütün erbâb-› vecd ü hâle bir dâr'ül-amand›r buTarikatden, hakikatden e¤er zevk almak istersenDehalet eyle Sa'di türbei ümmi Sinan'd›r bu.Ortadaki ahflap büyük sanduka Ümmi Sinan Efendi'ye ait

olup etraf› ahflap flebeke ile çevrilmifltir. Bunun iki yan›ndaikifler, ayak taraf›nda ise yedi sanduka vard›r. Hepsilevhas›zd›r.

Türbenin duvarlar› kargir çat›s› ahflapt›r. Soka¤a bakanbüyük hacet penceresi üzerinde flu beyt vard›r:

Mürid-i râh-› Hakk'a k›blegâh-t âfl›kand›r bûEdeble bir gözün aç türbe-i Ümmi Sinan 'd›r bû

Bu beyt, Topkap›'daki Ümmi Sinan fieyhi Zekâyi Efenditaraf›ndan söylenmifl ve bütün tekkelere âlem olmufltur.

Türbenin ayr›ca hazireye bakan iki penceresi dahavard›r.

Türbede gömülü olanlar›n bilinenleri flunlard›r:1-Ümmi Sinan Efendi2- fieyh Nasuh Efendi3- Ümmi Sinan Efendi'nin k›z› bide Bânu Hatun.4- Ümmi Sinan Efendi'nin damad› fierif Mehmed Efendi.5- Âbide Hatun'un o¤lu Ced Hasan Efendi. Ayvansarayi

Vefeyat›nda "fieyh ‹brahim (Sinan) Efendi'nin kerimeleri bideBânû ve an›n dahi kerimesi Hadice Bac›'n›n o¤ludur." diyor ve"‹stanbul'da olan zaviyesinde müstakil türbede medfundur."diye ilave etmektedir. Bugün böyle bir türbe mevcut de¤ildir.

6- fieyh Hasan Efendi'nin o¤lu fieyh Hüseyin HüsameddinEfendi.

7- bide Bânû Hatun'un k›z› Hadice Bac›.8- Alemdar, Tekirda¤l› Mir efl-fieyh Ali Efendi. bide

Hatun'un kocas› idi.9- fieyh fiefkati Efendi. Kendisi, Ümmi Sinan Efendi'nin

halifesi olup vefat tarihi belli de¤ildir. Gayet âfl›k ve sâd›k, yücebir zat idi. Ona ba¤l›l›¤›ndan dolay› fleyhinin ayak ucunadefnedilmifltir. Aksaray'da 1918 yang›n›nda yanm›fl bulunanSultan Cami'i karfl›s›nda kona¤› vard›. Mevlanakap›,Edirnekap›, Topkap› ve Eyüp civar›ndaki bakkal dükkanlar›n›dolafl›r, dul, yetim ve yoksul kad›nlar›n bakkallara olanborçar›n› kendisini belli etmeden öderdi.

10- fieyh Hüseyin Hüsameddin Efendi'nin o¤lu fieyhMustafa Efendi.

11- fieyh Mustafa Efendi'nin o¤lu, ikinci Hasan Efendidenilen fieyh Hasan Efendi. Kendisi edib bir zat olup 1210(1795) tarihinde çocuksuz olarak vefat etmekle tekkeye hariçten fleyh tayin edilmifltir.

Âbide Bânu, Alemdar Tekirda¤l› Mir efl-fieyh Ali Efendi ile,onlar›n k›z› Hadice Monla da Haleb'li Arap fieyh AbdülkerimEfendi'nin o¤lu fieyh Mehmed Efendi ile evlendirilmifltir. Busonuncu evlilikten Ced Hasan Efendi do¤du. bide Hatun'un113, Hadice Hatun'un da 110 yafl›nda vefat etti¤i söylenir.

Ümmi Sinan Efendi'nin Bursal› veya Karamanl› oldu¤u ve839 (1488)'de do¤du¤u sölenir. Vefat›na flu m›sra tarihtir:

Târihi eyler Süf‹yâ bu lafz "fieyh Allah" beyân975 (1567)Kendisinin baz› ilahileri vard›r. fiu k›ta onundur:Erenlerin hücceti ele giresi de¤il‹krar ile gelenler mahrum kalas› de¤ilÜmmi Sinan yol ayan olubdur herfley beyânDervifllik yolu hemân tâc ve h›rkas› de¤il

Kaynak: (Mec. Tekaya S: 11) (M. Tahir, Osm. Müel. Meral Yay. 1/182-213)(F. Köprülü, ‹lk Mutasavv›flar S: 234-297) (Hadika 1/156-157) (M. Z. Pakal›n,Tarih Deyimleri, Sinaniyye 3/228) (Sad›k Vicdani Tomar-› Turuk-› Aliyyenin4. kitab› 1340-1342 S: 99) (Nurullah Tilgen, Eyüplü Hattatlar S: 7) (A. Çetin,Vak›flar Der. 13/587) (Osm. Arfl. Dairesi, Nüfus Def. Kepeci Tas. No. 6290/1S: 276) (1256 tarihli Tekkeler Listesi) (Sefine-i Evliya 5/77. 4/169-170)(Kâmil Erdeha, Milli Mücadele'de Vilayetler ve Valiler S: 246) (‹st Belediyesi‹hsaiyat Mec. 1328 S: 20) (‹st Belediyesi Mec. Y›l: 17 1941 Say›: 194) (Si..Osm. 4/842. 3/151 fiefkati Ef.) (Sefine-i Evliya 4/161.3/220)(Müstakimzade, Tac Risalesi) (Sohbetname-i ‹brahim) (Saliha Sultan Dü¤ünüS: 19/a) (Osm. Arfl. Dairesi, Evkaf Def. 4." No. 30785) (Evkaf Def. I. S: 297)

126 MM

TEKKELER MM

Eyüp Sultan Camii önündeki meydan›n yan›nda, Ka-lenderhâne Caddesinin sol taraf›nda ve yeni aç›lan

Eyüp-Edirnekap› Bulvar›'n›n karfl›s›nda bulunan Saçl› Ab-dülkadir Efendi Cami'inde tesis edilmifltir. Dar'ül-HadisTekkesi ismiyle de bilinir.

Hadika Yazar› flu bilgiyi vermifltir:Abdülkadir Efendi Mescidi yan›nda bulunan, Yahya-Zâde

Tekkesi demekle maruf tekkeyi, fieyhülislâm Hoca SadeddinEfendir Dar'ül-kurra olmak üzere yapt›r›p sonradan Efendininikinci o¤lu fieyhülislam Es'ad Mehmet Efendi Dar'ül-kurray›Kastamonili Efl-fieyh fia'ban Efendiye zaviye olmak üzerevermiflti. Ve istekleri üzerine de hücreler yapt›r›ld›¤›ndanbaflka bir özel fleyh evi de infla olundu.

Esad Efendi, 1032 (1622) tarihinde vefat etti. Muhteflemlahdi, hemen yan taraftaki hazirededir.

fia'ban Efendi Halvetiye tarikatinden olup 977 (1569) tari-hinde vefat eden Kastamonili Efl-fieyh fia'ban Efendinin halife-si olup 1082 (1671) tarihinde vefat ederek tekkenin soltaraf›ndaki hazireye gömülmüfltür. Köfeke tafl lahdininflahidesi üzerinde,

Bu hankâhide seccade niflinMerhum Efl-fleyh fia'ban Efendi.Ruhi çün fatiha1082diye yaz›l›d›r. Kabri, camiin hemen yan›nda ve Abdülkadir

Efendi Türbesi'nin arkas›ndad›r.Yerine o¤lu Yahya Efendi fleyh olmufltur. Do¤umu 1050

(1640) tarihinde tahsilini tamamlad›ktan sonra, annesininvefat›nda, Eyüp Bahariye'sindeki fiah Sultan Tekkesi'nde fleyh

olan Halvetiye'den Müftaki-Zâde Efl-fleyh Ahmet Efendiyeba¤lanarak tarikate girmifl ve tarikat esrar›na vâk›f olduktansonra 1099 (Nisan 1688)'de Çavufl-Zâde damad› Osman Efendiyerine, Galata surlar› d›fl›nda, Azablar'da Sokullu MehmedPafla Cami'i vaizli¤i ve 1100 (Niflan 1689)'da Eyüp Cami'i va-izli¤ine laik görülmüfltür. Bu vazifede iken 1109 (Haziran1698)'de arife günü vefat etti. Kabri, vaiz kürsüsü hizas›ndaolan pencere önünde ve Küçük Emir Türbesi yan›ndad›r.fiahidesi dört köfle olup üzerinde çok de¤iflik bir tarikat sikke-si vard›r.

Yahya Efendinin yerine Halvetiye'den o¤lu Efl-fleyhMehmet Emin Efendi getirilmifl ve vaizlik görevi de AmasyaMüftüsü Mustafa Efendiye verilmifltir. Emin Efendi 4 Ramazan1169 (2 Haziran 1756)'da vefat etmifltir. 59 sene meflihatmakam›nda kalm›flt›r. Kabri, tekkenin sa¤ taraf›ndakihazirededir. fiahidesi köfeke dört köfle taflt›r.

Yerine o¤lu Sa'deddin Efendi fleyh olup 9 C. Evvel 1199(20 Mart 1785) tarihinde, H›z›r Dede fieyh Mehmet Efendi yer-ine Eyüp Camii vaziyesi ihsan olunup ve bu vazifeden emekliolduktan sonra 12 fiaban 1205 (16 Nisan 1791) tarihinde vefatetmifltir. Kabri, tekkenin haziresinde olup bafl›nda:

Merhum fieyh Yahya-ZâdeMerhum fieyh Mehmed Sa'deddinEfendi. 12 fiaban 1205diye yaz›l›d›r. fieyh Salih Mahv› Efendi halifesi idi.Yerine vekil fleyh el-hac Edirnevî ‹brahim Efendi getirilmifl

ve 1211 (1796) tarihinde vefat etmifltir.R›fai sikkeli flahidesi hazirede olup kitabesi fludur: Kutb'ül-

ârif›n gavs'ül-vasilin meflâyih-i kiramdan el-hac es-Seyyid‹brahim Efendi. ‹bifl Efendi diye ünlü idi. (Si. Osm. 1/145).

127 MM

Yahya-Zade Tekkesi

Yahya-Zâde Tekkesi Seccade Niflini fieyh fiaban Efendi’nin kabri

EYÜPSULTAN TAR‹H‹ MM

Za. 1215 (Mart 1801) tarihli bir ilam ile "Eyüp'teSa'deddin Efendi zaviyesinde müderrisinden Dürri MehmedEfendi müsakkafat› (Geliri) vakf›ndan meflrut vazife ilezaviyedarl›k cihetinin tevcihi" istendi¤ine göre tekke bir müd-det fleyhsiz kalm›fl demektir.

Bu tarihten evvel 12 fi. 1205 (16 Nisan 1791) günü, "HocaSa'deddin Efendi Zaviyesi'ne fleyh tayini yap›lm›flt›. Yerine, butekkenin fleyhi Sa'deddin Efendinin o¤lu Hasib Efendi fleyholdu. Kendisi, R›faiye'den Edirnevî ‹bifl Efendinin halifesi idi.‹bifl Efendi, Hasib Efendinin üvey babas› olup vefat›na kadartekkede r›fai âyini icra ettiler. ‹bifl Efendinin vefat›ndan sonraHasib Efendi Pazartesi günleri r›fai ayini ve cuma ve pazartesigeceleri Halveti usulü zikrederler idi. Hasib Efendi 5 fievval1250 (4 fiubat 1835) tarihinde vefat etti. Kabri hazirededir.Bafl ve ayak tafllar› kitabelidir. Sikkeli bafl tafl› kitabesinin tarihbeyti fludur:

Fevti târihin oku hayr-› du'â eyliyerek Hû deyû fieyh Hasib eyledi azm-i mevâya Ayak tafl› kitabesinin tarih beyti ise fludur: Düfldii bir târih-i rengin fevtine Hû deyüb göçdû fenadan fieyh Hasib 5 L 1250Tekke, fleyh Büyük Hasib Efendi zaman›nda R›fai Dergah›

olmufltur. Hasib Efendi, ‹bifl Efendi'den baflka, Edirne'den‹stanbul'a gelen R›faiyye'den fieyh Mehemmed DerrasîEfendi'den de nasib alm›flt›r.

fieyh Mehemmed Derrasî, 1 Sefer 1213 (Temmuz 1798)tarihinde vefat etti. Kabri tekkenin haziresinde olup flahidesin-deki kitabesi fludur:

Nûr-› Yezdan, s›rr-› Haydar, Hazret-i fieyh-i kerim Ârif-i bi'llâh-i ekmel, cism-i cinân-› nâim Hazret-i nesl-i R›fâ‹ tulu'itdi mukaddesten Âfl›k› irflada me'mur böyle bir merd-i hakim Dahi âhir diyüb Allah mülküne nakl itdi Ruhunu anm›fl, hakikat zât›na old› mukîm Teveccüh eyleyüb rifdidi târih-i Sultân Kutb-› derrâsi midâd Seyyid Mehemmed müstakim Evlad-› sâdât-› R›faiyye'den kutb-› erbâb-› hakikat merhum

es-Seyyid efl-fieyh Mehemmed Derrasî Hazretlerinin rûh-› fleri-flerine el-fâtiha. 1 Sefer 1213

Hasib Efendi, "Mübarek, halûk, âlim, arif ve keramet sahibibir zat imifl. Meflihati 45 senedir. Sultan II. Mahmud kendisinipek severmifl.

Haziredeki bir flahideden, Hasib Efendi'den sonraAbdullah Efendi'nin bu tekkeye fleyh oldu¤u anlafl›lmaktad›r.Bunu tafl›ndaki flu ifadeden anl›yoruz:

fieyh makbûl-› R›faiyye'den Hasib Efendi ‹tmifl idi halife buhimem-kâr› ale fieyh Abdullah Efendi, 9 Cim 1259 (7 Temmuz1843)'de vefat etmifltir.

Bunun yerine R›faiye'den vekil fleyh el-hac Mehmet R›zaEfendi fleyh oldu. Vefat›, 18 fiaban 1282 (6 Ocak 1866) tari-hinde olup flahidesi hazirededir. Tafl›ndaki yaz› aynen fludur:

"Kutb'ül-ârif‹n gavs'ül-vâsilin fieyh Hasib Efendi Dergâh-› flerifi vekili el-hac Mehmet R›za Efendi."Bunun yerine fieyh Hasib Efendinin o¤lu Mehmet Emin

Efendi fieyh oldu. Vefat› 1303 tarihinde olup bafl tafl› üzerinde-ki kitabesi fludur:

Ecille-i meflâyih-i R›faiyye'den Yahya-Zâde fieyh HasibEfendinin mahdumu es-seyyid Efl-fleyh Mehmet Emin Efendi.14 R. ahir 1303 (7 Ocak 1886)

Ayak tafl›ndaki kitabe 10 m›sral› olup tarih m›ra› fludur:Ehl-i cinân› bulub fieyh Mehmet EminYerine o¤lu Mehmet Hasib Efendi fleyh oldu. Tafl› ha-

zirede olup üzerindeki kitabesi fludur:Tarikat-› aliyye-i r›faiyye'denYahya-Zâde Hasib EfendiDergâh-› flerifi seccade nifliniHarameyn-i muhteremeyn pâyelilerindenEmin Efendi Zade fieyhHasib Efendi'nin ruhi çün fatiha30 Haziran 1327 16 Receb 1329 (13 Temmuz 1911)fieyh Emin Efendi, 1247 (1831)'de o¤lu Hasib Efendi ise,

1272 (1855) tarihinde dünyaya geldi. Di¤er o¤lu, 1278 (1861)do¤umlu Mehmed Yahya Efendi idi. Halifesi, 1231 (1816)do¤umlu Hasan Efendi bin Ahmed Efendi idi. Devrindetekkede dervifllerle beraber alfa kifli bulunuyordu.

fieyh Hasib Efendi'nin bu fleyhli¤inden baflka, Bâb-›Meflihat Evrak Müdürlü¤ünde ve Silsile-i merâtib-i ‹lmiyye gibimemuriyetlerde de bulunmufltur. Pek edib, zarif bir yüce zatidi. Yahya Sa'deddin Efendi adl› ve 1277 (1860) do¤umlu birkardefli ve Mehmed Siraceddin ve fiaban isminde iki o¤luvard›. Siraceddin Efendi vefat etti¤inden fiaban Efendi fieyholmufltur ki tekkenin son fleyhi budur. Yafl› küçük oldu¤undanilk zamanlar Arasta Dergâh› fieyhi Sad›k Efendi vekaletetmifltir.

Dar'ül-kurra'n›n veya Yahya-Zâde Tekkesi'nin flimdikikap›s› ile Hoca Sa'deddin Efendinin aile haziresi taraf›ndakikap› 1313 (1895) tarihinde aç›lm›flt›r. Bu tarihte Ebü'l-HüdâEfendi Sa'deddin Efendi haziresi gerisine bir kütüphaneyapt›rarak bu mabede vakfetmifltir. Temelleri hâlâ görülmekte-dir. Mescide aç›lan kap›s› üzerine flu kitabe yerlefltirilmifltir:

Kütübhâne-i sa 'âdet-i R›fâiSudûr-› a'zamdan ve sadat-› kiramdan seyyâd›-Zâde

semâhatlû siyâdet-lüSeyyidMuhammed Ebü'l-Hüdâ Hazretleri taraf›ndanvakfve inflâ olunmufldur.1313Dar'ül-kurra'n›n alt kat› mescid olarak yap›lm›fl olup nifl

fleklinde mihrab› vard›r. Minaresi yoktur.Mabedin Hoca Sa'deddin Efendinin haziresine bakan

pencerelerinin iki taraf› mermer sütunlu olarak yap›lm›fl olupdi¤erlerine göre çok büyüktür.

Kaynak: (fieyhi, Vekayi'ül-Füzela, Süleymaniye Kütüp. Hac› Beflir A¤a Böl.No. 479 S:450 fiaban Efendi) (Sefine-i Evliya, Seha Yay. 1/229-230-231-232.3/398 Yahya Ef.) (Hadika 1/269 ve devam›) A. Çeün, Vak›flar Der. 13/587)(Z. fiükrü, ‹st Tekkeleri, Haz. Akbatu, ‹si. Med.Mec. fiayi: 5/90-91)(Ayvansarayi, Vefeyat, ‹st Üni. Kütüp. Tarih Yazmalar› No. 2464 S: 98-99)(Saliha Sultan Dü¤ünü S0 22/a) (Nermi Haskan, Eyüp Tarihi 1/144. 2/39)(1256 Tarihli Tekkeler Listesi) (Osm. Arfl. Dairesi, Nüfus Def. S: 260) (OsmanBey, Mec. Cevâmi, 1304 2/12 No. 28) (‹st Belediyesi ‹hsaiyat Mec. 1328 S:20) (Mec. tekâya & 10) (Osm. Arfl. Evkaf Def. II. No. 15176-17022)

128 MM