TEK DUNYA ~OK iNAN~ DiYALOGA FARKLI YAKLA~IMLAR

Editorler:

Mahmut Aydin & Siileyman Turan

hitabevi

HiTABEVI YAYINIARI-6 ISBN 978-605-63667·&-5

© Hitabevi, Mayas 2013 Tek Dunya ~k I nan~ I Mahinut Aydm & Siileyman Turan

. Gene I Ya'jln Yiinetmenl Erda!~

Sayfa Duzeni Hitabevi

Kapak Tasanm• UgurPolat

Bas Ia Tarcan Matbaas1 Zubeyde Hamm Mahallesi, Samyeli Sokak No: 15 lskitler-Ankara Tel: 03123843435

Bas1m Tarihi May1s 2013

Hitabevi Bas1m YaYJn Oaglbm /Erda I ~ Baymd1~ Sk. No: 27/28 K1zilay-9mkaya -Ankara Tel: 0312 4355566 erdales@hotmail.com

Paganlar've Dinlerar~s1 Diyalog: Dt§lamalar, ikilemler, Katla.lar •

Grove Harris ~ev. Emine Battal

Ben Hqrvard ilahiyat'ta yi.iksek lisans derecesi elde etmi~ bir

Biiyi.iciiyi.im/CadiYJm; isterseniz bir Wicca rahibesi ya da daha geni~

bir dinsel kategoriye atfen pagan da diyebilirsiniz. Pek ~ok sosyal ve

dinsel alana girdim. Ben bir feministim. Gens: bir kadmken, aktivist

Cadt Starhawk'm yaz!lannda ben de kendimce dogaya saygt gosterdi­

gimi ve dogamn bir par~as1 olan bedenime ve benligime deger veren

bu gelenege kar~1 bir yakmhk hissettigimi fark ettim. Cinsiyet ve eg­

lenceye deger vermenin de ada let ugruna as: kalmak ve siyasi as;tdan

eylem yapmak kadar kutsal oldugunu fark ettim ve manevi as:•dan

kendimi evimdeymi~im gibi hissettim. Yirmili ya~lanmm sonunda,

hayat beni daha fazla manevi geli§me ya§amaya mecbur etti ve so­

nunda kendimi Toprak, Hava, Ate~ ve Su elementlerini onun kullam­

mma sunan Tanns:alarm rahibesi olmaya adad1m. Dini bir azmhga

kendi kendime katilmam benim bakl§ apm haklkmda bilgi verir; be­

nim dinleraras1 s:ah~malara olan ki~isel ilgim tam bir din ozgiirliigu

arzusundan kaynaldanmaktad1r.

Belirli bir dini azmb~ kendi kendime isimlendirerek, genellikle

aym dii~iincedeki topluluklara hasrettigim terimlerle kendimi as:•ks:a

ortaya koyarak riske giriyorum. Gers;ek anlamda s:ogulcu bir toplum­

da -tam bir din ozgiirliigiiniin bulundugu, farklt dinsel geleneklerin

teslimiyetlerine ve farklthklarma saygt duyulan canh bir dinleraras1

ya~amm oldugu, ortak yurtta~hk ilkelerine kar~1 sorumlulugun oldu-

• Grove Harris, "Pagan Involvement in the Interfaith Movement: Exclusions, Dualities, and Contributions", Cross Currents, 55/1 (Spring 2005).

178 • Grove Harris

gu bir toplum- aras1ra olu§an bireysel onyargJiar dl§mda, sistematik

risk diye bir §ey olmazd1. .

Bu makalede, d1§lama, dualite, ~ogulculuk ile ilg}li konulan ele

alacag.m ve Paganismin dinleraras1 diyalog faaliyetlerine yapng.

onemli katkllara dikkat ~ekecegim. Dinleraras1 harekete Paganlarm

kanlmas1 ho§goriiye yonelik ger~ek bir smav olarak degerlendirilebi­

lir.

Paganlar, tipik bir oteki, kotiiliigun simgesi (bir H1ristiyan kav­

raml alan- §eytana tapan kimse gibi) ya da ahlaks1zhgtn simgesi ola­

rak tarih boyunca yanh§ anla§Jim1§lard1r. Paganlarm ulusal ve ulusla­

rarasl diizeyde dinleraras1 diyalog giri§imlerine katllmasmm yanmda

ytllar siiz:en sosyal yard1m ve egitim giri§imleri, Paganlarm hayann

her alamm kutsal kabul eden ve hayann tiim alanlannm birbiriyle

alan baglarma onem veren yeryiiziiftoprak merkezli spiritualistler

oldugunun daha iyi anla~Ilmasm1 saglad1. DI~lama dinlerarasi ~ah~­

malary baltalayan dualistik bir sitemi ifade eder. Paganlann dinlera­

rasi harekete dahil edilmeleri ya da di§lanmalarma yonelik yapllan

ara$Ormalar, dini geleneklerin kendi i~lerinde birbirleri arasmda

ho§goriilii olmaya hatta ho§goriiniin otesinde birbirleriyle ileti§im

kurmaya ihtiya~lan oldugunu gosterdi.

Ferdi paganlarm ve bilhassa depresyon ve intihar apsmdan da­

ha fazla risk altmda olan pagan gen~liginin, biitiin Amerikan toplu­

munu ve pek ~ok toplumu ilgilendiren kritik konulara yonelik din

ozgiirliigu ihtiya~lanmn giderilrnesi biiyiik kazan~ saglayacaknr. Teo­

log Harvey Cox fenomenal farkl1hklarm bulundugu Amerika tecriibesi

hakklnda, "Biz hemen hemen her tiirden dini gelenegi barmd1ran bir

milletiz. Millet olarak, bu muazzam, zengin, heterojen nufusla ya§a­

mayt ba$anp ba$aramayacagtmiz, ya da bir dagtlma siirecine girip

girmeyecegimiz hala zihnimi me§gul eden bir sorudur."l diyerek yo­

rum yapmaktad1r. Dinleraras1 hareket Amerikal1larm millet olarak

1 Harvey Cox, "Voices of America", On Common Ground: World ReUnions in America, New York: Columbia Universty Press, 2002.

Paganlar ve Dinleraras1 Diyalog • 179

ba~anh olmasma yard1m etme noktasmda anahtar bir rol oynayabilir

ya da da~lmalanm hizlandirabilir.

Harvard Oniversi~esi'nde, Amerika'daki yeni din tiirlerinin ara§­

tmlarak belgelendigi "l;ogulculuk Projesi" i~in ~ah§Iyorum. Bu ~ah§­

manm bir par~aSI olarak, dinleraraSI din adamlan kahvaltilan, dinle­

raraSI din hizmetleri ve · dinler aras1 spolitik toplantllar gibi saYJSIZ

d_inler aras1 toplantlya katlhyoum. Diizenli olarak Kuzey Amerika Din­

lerarasl Orgiitii (NAIN)'niin yilhk konferanslarma ve Dinleraras1 Genr;­

lik ~afl~malan'nm Ulusal Konferansma katlhyorum. Benim mensup

oldugum dinsel gelenek genellikle bu toplantllarda temsil edilmez;

ben ise dinimi degil ~ogulculuk projesini temsil etmek iizere orada

bulunuyorum.

Dinlerarasi harekette ~ah§an bir~ok insanla ileti§im kurarak i~­

birligi yap1yorum ve dinleraras1 ~ah§malardaki fark11 stratejiler,

problemler ve ba§anlardan haberdar oluyorum. Goldin Enstitiisii'niin

Uluslararasl Dostluk ve Ban~ Organizasyonu'nun yamnda, son iki

uluslararas1 Diinya Dinleri Parlementosu'na da katlld1m (Fall 2003).

Profesyonel gruplarda, Wicca hakkmda toplumsal damga ve yanh§

anlamalar soz konusu oldugunda kendi dinsel gelenegimi anlatma

k:onusunda miinferit davramyorum ve bunun Proje kapsammdaki

i~imi aksatmasmi istemiyorum. ilahiyat Fak:illtesi ydlarmda, mensup

oldugum "mezhep" hak:krndaki sorulara yeryiizii merkezli feminist

bir dindarhk ya~1yorum diyerek cevap veriyordum. Sorulan sorularda

belirgin bir §ekilde (mensup oldugum dinsel gelenegin H1ristiyanhk

olduguna yonelik) tahminler bulunmaktayd1. Bu kimlikle Simflandi­

nlmayaJim diye kendi gelenegimden bahsetmemem dogrultusundaki

tavsiye, yaymc1larm Paganizmle ilgili materyalleri klrpmas1, geri ka­

lan materyallerin degerlendirmelerde a§m incelemeye tabi tutulmas1,

nefret dolu anti-Pagan baki~ a~1sma sahip bir dam§man, tiim bunlar

kendi ger~egimden bahsetme noktasmda dikkatli olmam1 gerektirdi.

Sonu~a, kendi gelenegimi giindeme getirmeksizin dinleraras1 orta­

malara katllma ~ok me§akkatli oldu ve ben kendimi ve katlhmimi

180 • Grove Harris

birbirine entegre etmeye ba~lad1m. En geni~ anlam1yla din ozgiirli.igu

i~in ~ah~Iyorum; onu ~absen tecri.ibe etmek istiyorum bundan dolaYI \

onu daba fazla uyguluyorum:

Ulusal ve Uluslararas1 Dinleraras1 Harekete Paganlarm Ka­

tihmi

Paganlar dinleraras1 diyalog faaliyetlerinin geli~imine katlada

bulunmak ve bu faaliyetlerin i~erisinde yer almak i~in bi.iyi.ik bir ~aba

sarf etmektedir. Chicago'da di.izenlenen 1993 Di.inya Dinleri Parle­

mentosu, Paganlarm buradaki varhklan ~ok fazla dikkat ~ektigi i~in

Paganlan "one pkaran" bir toplant1 olarak nitelendirilmi~tir. Massac­

husetts merkezli Pagan bir topluluk olan Eartspirit kendi olu~turdugu

koroyla, Ana Dilde, konserler di.izenledi. SO civarmda katihmcmm

gelmesi dii~iini.ilen Dolunay torenine 500 ki~i katdd1. Muhafazakar

H1ristiyan gruplardan birisi Pagan katihmcllan, bir rivayete gore baz1

Budistlerin "kendimiz hakkmda sana anlatmak istedigimiz $ey bu­

dur!" ~eklindeki ifadelerine istinaden, tanntammaz olarak ( oysa pek

~ok Pagan politesittir, pek ~ogu ise dogamn kendisini tann olarak

~lgllayan panteist ya da panenteisttir) tammlamaktad1r. Wiccan Dini

Lideri Don Frew on Yildan fazla bir siiredir gerek uluslararas1 gerekse

ulusal diizeydeki dinleraras1 ~ah~malarda aktif olarak yer almaktad1r.

Frew'e gore, 1993 YJhnda Chicago'da di.izenlenen Diinya Dinleri Par­

lementosunda doganm yeniden kutsalla~tinlmas1 iizerinde yogunla­

~llmasi ve 20'den fazla pr.ogramda Paganlarm boy gostermesi, pagan­

larm .din ve doga hakkmdaki soylemlerine yonelik benzeri goriilme­

mi~ bir ilginin olu~masma neden oldu.

Dokuz giiniin sonunda, Parlementoya katilan akademisyenler,

"1893'te Amerika Budistlerle ve Hindularla tam~tl; 1993'te de biz

Neopaganlarla tam~tlk'' dediler.

Bund~n sonra, Neopaganlar hemen hemen her tiirlii ulusal ve

evrensel dinleraras1 diyalog etkinliginde yer alacakt1. 1993 Parlemen-

Paganlar ve Dinleraras1 Diyalog e 181

tosunda tuhaf tiplerden olu~an bir grup olmaktan s;tkarak dini bir . . .

azmhk haline geldik.2

Giiney Afrika'mn Cape Town ~ehrinde diizenlenen 1993'teki

Diinya Dinleri Parlementosu toplantisma onemli saYJda Pagan katJ.ldt

·ve Barcelona'daki 2004 Parlementosu, pek s;ok pagamn katJ.ldtgi s;a­

h§taylar, bir kabul toreni ve bir konser diizenlemenin yam s1ra, orga­nize komitesinde de yer alan Wiccan rahibesinin s;alt~malan sayesin­

de gers;ekle~ti. Pagan toplumunu pek s;ok ulusal ve· uluslar aras1 din­

ler arast toplantlda temsil eden Pagan Rahibesi ve Dini Lideri Debo­

rah Ann Light Paganlarm giiniimiizde ulusal ve uluslar arast diizeyde

dinlerarast diayalog s;ah~malanna tam anlamtyla dahil oldugunu soy­

ler. Bu entegrasyon sadece organizasyonlara ya da bilgilendirme

amas;h diizenlenen toplant!lara katJ.lmayt degil dinlerarast giri~imlere

azami derecede bir katJ.hm ve istikrarh bir s;ah~maYI gerektirir. Birle­

§ik Dinler Giri§imi (United Religions Initiative) ve Diinya Dinleri Par­

lementosu Konseyi (Concil for a Parliament of World's Religions) or­

ganizasyonlarmm her ikisi de Paganlarm devam eden ~ah§malarm­

dan ve yardtmlarmdan kazans: saglad1.

Paganlar artlk gorev alarak hizmet sunuyorlar. Bunun nedenle­

rinden biri yanh~ anlama, onyargt ve aynmcthgi ortadan kaldtrabil­

mek is;in Paganlar hakkmda dogru bilgi vermektir. Bu dini ozgiirliige

ula§mak iizere verilen miicadelenin bir pars;astdtr. Don Frew c;:alt~ma­

lanm positif degi§im ve Diinyaya sahip s;tkmaya yonelik olarak ger­

s;ekle~tirir. 0 ~unlan yazar:

Benim ~ahsi gorii~ii~e gore sonus: ~udur .. . insanlar fikirlerini

degi§tirmedigi siirece diinyada onemli his;bir degi~im meydana gel­

mez. His:bir ~ey din alanmda fikirleri degi~tirmek kadar zor degildir.

Her§eyin diizelmesi is:in ban~ is:inde s:ah~mak amactyla diinya dinle­

rini bir araya getirmeye yonelik bir eylem, potansiyel apdan, pozitif

degi~im is:in mevcut olan en giis:lu etkendir. Tanrmm diinyaya sahip

2 Covenant of the Goddess, http:/ fwww.cog. Orgjinterfaithf. Acessed December 18,2004.

182 • Grove Harris

91karak onu korumaya yonelik 9agnda bulundugu ·inan9h bir ki§i

olarak, boyle bir faaliyetin i9er.isinde nasd yer almam?

Dinleraras1 ~all§malar, bana gore, Diinyanm gelecegi a91smdan

en biiyiik umuttur. Neopaganlar, bilhassa Tann9a'nm Ahdi (Covenant

of the Goddess) organizasyonundan 90k saYlda Pagan, evrensel dinle­

rarasl hareketin tam merkezinde aktif olarak yer al1rlar. Bu gormek

istedigimiz degi§im bir par9as1 olabilmemiz i~in bir firsattlr.3

Paganlarm Yerel Kanbmlari

Frew uluslar aras1 diizeyde oldugu kadar bolgesel diizeyde ve

pek 90k ~evrede faaliyet gostermektedir. Organizasyon 9ah§malarma

kanlan, dinler aras1 diyalog hizmetlerinde ibadetle ilgili boliimlerde

hizmet veren ve genel olarak fikirlerini ortaya koyan Paganlar yerel

dinlerarasi diyalog giri§imlerinin asil ' iiyeleridirler. 2004

NAIN/NAEIS konferansmm bir oturumunda katlhmcllar, Paganlarm

dinlerarasi diyalog toplannlarma loir kayli olumlu katkilarmm oldu­

gunu soylediler.

Baz1 dinlerarasi diyalog gruplan kendi ~ah§malarmm sm1rlanm

belirler ve ba§anlanm onlarm kapsaYICihgi ile degerlendirirler. Or­

neg-in, Akron Bolgesi Dinlerarasi Konseyi (Akron Area Interfaith Co­

uncil) Ohio'daki Akron §ehrinde 2001'de diizenledigi dinleraras1 ye­

megi, Pagan miizik grubunu program d1§mda b1rakmamak i9in An­

nunciation Yunan Ortdoks Kilisesi binasmdan ba§ka bir yere ta§Idl.

Kilisenin hassasiyetlerine saygi duyulmakla birlikte Konsi_i gorevleri

itbariyle din ozgiirliigu, e§itlik ve ho§g6riiyii te§vik etmeye devam

etti.4 Bu durumda, dinlerarasi grup, Kilise'nin di§layicl ilkesine 6l9iilii

bir §ekilde kar§l koyarken sadece Paganlarla s1mrh kalmad1. Bu ilkeli

dinl~raras1 9ah§malar dini ozgiirliik haklam savunmak a~Ismdan

onemlidir. Paganlann kar§Ila§tlgt dini ozgiirliik derecesi herkese

3 The Witches' Voice, http:/ jwww.withvox.comjwhitejcointerfaith2.html. Accessed December 18,2004.

4 Acron Beacon journal, February 10,2001.

Paganlar ve Dinleraras1 Diyalog • 183

yonelik din ozgiirliigu as:tsmdan onemli bir smav olarak degerlendiri­

lebilir.

Paganlar onerilli ~inleraras1 s:abalarm pek s:oguna apks:a katkida

bulunmasma ragmen, Paganlarm dahil olmad1~ saJlSIZ dinleraras1

giri$im bulunmaktadtr. Ulusal ve uluslar arast diizeydeki dinler arast

~ah§malarda saglanan entegrasyon baz1 yerel ~evrelerde tartJ§mah ya

da giindeme almmayan bir konu olmaya devam etmektedir. Bazt dini

topluluklar bu sebeple zaman zaman Pagan katthmma as:tk bir §ekil­

de kar§I s;tkariar. Muhafazakar Htristiyanlar ve Miisliimanlar Paganlar

hakktnda teolojik kaygt ve yanh§ anlamalara sahiptir. Baz1 dinleraras1

gruplar Hiristiyanlarm, Miisliimanlarm ve Yahudilerin aralarmda

gers:ekle$tirdigi gibi kistth diyaloglarla s:ah$malanm stmrlandmrlar.

Boyle bir diyalogu gerektiren bir husus soz konusu degildir. Ancak,

bu gibi diyalog gruplan ba§ka inans:Ian. biinyesinde bulundurma}'l

as:tk bir $ekilde istemezse (bunun yerine onlarm iizerinde dikkatle

durduklan konulan tamamen pragmatik olarak stmrlandtrabilir) bu

durumda onlarm ortak kanaatleri, "biz" "onlardan" daha iyiyiz §ek­

linde, olumsuz olacakt:Ir. Diyalogun s:e§itli farkl1hklan is:ine alan bir

s:ok ortamda meydana gelmesi onemli bir husus olmakla birlikte,

herhangi belirgin bir di§lama bis:iminin farklt topluluklarm menfaati­

ne olabilecegi de apks:a ortadad1r.

Muhafazakar alanda dinlerarast aktivizmin s:ok etkin organiza­

torlerinden birisi bana kendi s:evresinde, ozellikle basm toplantda­

nnda boy gostermeye ba$lad1klannda, Paganlarm siyasal bir handi­

kap olduklanm soyledi. Paganlarm ti§ortleri s:ogu zaman a§m dere­

cede goz ahcidir, ve o pagarilarm siyasi gomleklerinin yasaklanmasi­

na yardtmct olacak afi$leri temin etmektedir. Ateistler, bilhassa onun

"hiper-evanjelik" olarak isimlendirdigi a$Iri ofkeli olanlar, da siyasi

bir handikaptlr. Onun bulundugu a$tn muhafazakar s:evrede, inans:

gruplannm (ve inans:stzlann) her tiirlii katibmmm altinm s:izilmesi

onun hakim gorii§ is:erisinde geli$tirmi$ oldugu ozel etkinligi baltala­

yacakti. 0 Paganlarm aktif katihmmm oniine ges:memekle birlikte

184 • Grove Harris

kendi ozel ama~larma engel olacak bir odak noktas1 haline gelmesin

diye soz konusu katihm1 ~ekillendirmeye ~qh~Ir.

Dini ve ekonomik farkhhklar kar~1smda ortakl1k kuran ba~ka bir

grup Pagan katlhmmm ~ok tartl~mah olacagJm, par~alanmaya yor

a~acagJm ve mevcut iiyelerin dikkate deger o~anda azalacagJm tespit

etti. Ozellikle Muhafazakar siyah kiliselerin iiyeleri, Budist bir grup

tarafmdan uygulanan ~an ~almanm da yer aldigJ ritiiele katllmaya

davet edildiginde bile gerilmi~tiler. Yonetici bana Paganlann dahil

olmasmm iiyelerinin ~ok biiyiik bir klsmm1 olu~turan siyah kiliselerin

geri ~ekilmesi anlamma geldigini soyledi. Klsacas1, zaman i~ersinde

bu andaki ortakl1k bi~imlerinin smrrlandmlmas1 soz konusudur. Tiim

bu durumlarda, dinleraras1 hareketin "biz" kavram1 tercih edilen

"bize" ve daha az ho~ kar~Ilanan "onlara" arasmda payla~tlnldi. Bu

diialistik yap1 problemlidir, aynca bu gruplarm arzuladlgJ uzun siireli

degi~iklikleri baltalayabilir.

Dualitelerin Yol A~ng. Problem

Diialiteler tehlikelidir. En son Boston Sosyal Forum ~ah~taymda

(Haziran 2004) Dr. Harvey Cox, "ya onlar ya da biz" ~eklinde ifadesini

buylan yorumlar gibi diialitelerden salanmak gerektigini hatirlatti,

~iinkii bu diialiteler ve kutupla~ma sosyal adalete yonelik ~ah~madan

uzakla~Ilmasma neden olur. Tum dinsel geleneklerin dinleraras1 ~a­

h~malara aktif olarak ve tiimiiyle dahil edilmesi bu diialistik yapmm

onlenmesinin tek yoludur. Diialite dogas1 geregi tamamen farkl1 olan

bir toplulugu d1~lar ve ana olanak tammaz; bunu degi~tirecek ~ali~­

malar yapabilmek i~in yeniden yapllanma gereklidir. "onlara kar~I

biz" ~eklindeki bir sistem ba~ka dini ozgiirliik a~1smdan zararhd1r

~iinkii bu sitem mevcut narmlan kapsam d1~1 b1rakmaya yonelik

norin ve yaptli'Imlar olu~turur. Ancak kaliteli bir "biz" egilimi meyda­

na geldigini gozden ka~mr ve dagas1 geregi giindeme getirilebilecek

alan farkliiiklara s1mrlama getirir. Eger onlar da teknik a~1dan "biz"

kategorisi i~erisinde yer ahrsa, bu durumda bireyler arasmdaki fark­

hlll~ Simrlandmlmi~ olur. Narmlan olu~turan otorite tanmmayabilir,

Paganlar ve Dinleraras1 Diyalog • 185

fakat onlarm dt§mda kalanlar i~in giin gibi ortadad1r. Elbette ki, Pa­

ganlar· "oteki" haline getirilmi§ olmanm yiikiinii iistlenme ve di§lan­

maya maruz kalma.noktasmda yalmz degillerdir.

Olu§turmak istedigimiz kaliteli toplum ihtimal dahilindedir.

"Oteki" olarak rol bi~ilenleri de kapsayan yeni yontem ve modellere

ihtiyacimlz var. Wellesley Koleji Dini Ya$am Dekam Victor Kazanjian

ile ~ah§an ogrenciler, birbirine biti§ik iki oda i~erisinde goru§meye

karar vererek Paganlarla yapllan toplantl esnasmda katl bir §eklide

uygulanan yasaklan miizakere etti. Paganlar ve muhafazakar Hiristi­

yanlar aym odada degildi, fakat kar§Ihkli konu§abiliyorlardi. Bu yara­

tlci ~oziim bir sonu~ vermedi ama derin farkl1hklar kar§Ismda bile

kullamlabilecek yeni yontemler bulmaya yonelik bir ornek olu§turdu.

"Oteki"ni kotiilemek ya da birisihin kendisini ba§kasmm iizerinden

tammlamas1 ban§ i~erisinde bir arada ya§amaya yonelik bir tutum

degildir.

Aym zamanda, tam katihm tek ba~ma dinler aras1 diyalog ~ah§­

malarmm tek hedefi ya da tedbiri olamaz. Bununla birlikte tam kati­

hm tokenism haline de gelebilir. Muhtemelen farkl1hklara sayg1 du­

yulmaktadir ancak hala pluralizme yol a~acak giri§iinden imtina

edilmektedir. Masada herkes i~in oturacak yer oldugunu soylemek,

masanm kimin yonetiminde oldugu sorusuna yamt vermez. Davetleri

ger~ekle§tirme yetkisine kim sahiptir? Masadaki davram§ kurallanm

kim belirler? Bu sorular davetleri iptal edilen ya da davet edilmeyen­

ler kadar masa etrafmda oturanlar i~in de onemli hususlar olsa gerek.

D~. Diana Eck pluralismin, "kat:Ihm, bir araya gelme. tant§ma,

degi§me ve ~ift yonlii trafik gerektiren ... farklihklara ragmen aktif

olarak bir araya gelmek"S oldugunu yazar. Herkesin i~ermeye yonelik

ama~ ve eylemler farkhhg. tiimiiyle inceleme imkam sunabilir, fakat

bu garanti garanti degildir. Tam kat:Ihm temel ama~lardan biri olmak­

la birlikte, ba§ka ama~lan da bulunmaktad1r. Baz1 dinleraras1 gruplar

s Diana Eck, "From Diversity to Pluralism." On Common Ground: World Relioi­ons in America, New York: Columbia Universty Press, 2002.

186 o Grove Harris

sorun odakhd1rlar, konut in§a etme ya da ekonomik adaletsizlikle

miicadele etme gibi konular;:todaklamrla~. Ortak eylem diyalogun

otesinde de ~ir arada bulunma deneyimleri sunar, davet katklda bu­

lunmak isteyen herkese a~1ktlr, ancak yoksul grup ve topluluklara

yap1lan sosyal yard1m biraz daha klsithdir. Bu iki odak noktas1 tek bir

amaca yonelik geni§ kapsam iizerine di§andail odaklanma ve oteki ile

ilgili ba§ka stratejim ama~lara odaklanma ile ilgili bir spektrum su­

nabilir. Bu farkh fiziksel tutumlar olarak da degerlendirilebilir. Baz1

dinleraras1 gruplar farklthklanm ve benzerliklerini dikkatle gozden

ge~irmek tizere kar§I kar§Iya gelebilir ve baz1 gruplar da daha somut

bir i§te yer almak tizere omuz omuza verebilir. Dii§iik maliyetli bina

gibi bir hedefe odaklanmak baz1 dinleri dolayh olarak kat:J.hmdan

di§lamakla ayn"t §ey degildir. Bir dinleraras1 grub diinyadaki belirli bir

eylem tizerinde odaklamrken de kapsaytci bir tutuma da sahip olabi­

lir.

Bu hususlar ~nlamh ve ama~h bir sorunun sorulmasma yol a~ar:

dinleraras1 diaylog giri§imlerindeki s1mrh olarak temsil edilme sosyal

biittinltige ve biittin gruplar yonelik olarak din ozgtirliiguntin artma­

Slm saglayabilecek mi, yoksa sadece temsil edilenlere yonelik mi ola­

cak? Eger temel ama~ yoksulluk gibi sosyal bir hastahga dikkat ~ek­

mekse, kat:J.hmm ikincil amac1 temel amacm kaynaklanm m1 kullamr?

Sosyal degi§im metotlannm en etkilisi nedir? Ko§e yazan Ellen Go­

odman ard arda sorular ortaya atar:

insanlarm daha huzurlu olabilmek i~in degi§iklik yapmalanm

bekler misin? Ya da sadece degi§imin sonucunda sadece insanlar m1

daha huzurlu olurlar? Her §ey i~in ~aha sarfetmek gibi marjinal dav­

ram§lar sergileyebilir misin? Ya da kti~iik degi§iklikler stattikoyu

ttimiiyle devam ettirir mi?6

Bu sorular sosyal degi§im teorilerinin merkezinde yer ahr ve ~e­

§itli stratejilerin ele ahndigt onemli bir ortam olu§turur.

6 The Boston Globe, December 16, 2004, Opinion A23.

Paganlar ve Dinleraras1 Diyalog • 187

Diialistik, di§la)TlCI ~ir yap1 ~ogulculuga dii§man olan statiikoyu

korur."Bu, dinler aras1 diyalog faaliyetlerine iiye olanlann ~ali§mala­

rma yonelik nihai gorii§e katilmaktan daha ziyade digerleriyle yakm

ili§ki kurmaya yonelik meseleleri giindeme getirmeye yardimCI olur

gibi goriini.iyor.

D1~lama, kapsama ve geni§ dini farkhhklar ile ilgili konularla il­

gilenmekle birlikte, dinleraras1 ~ah§malardaki katihmcilarm ~ogunun,

iicret kar$Ih~ i§, aile ve arkada$lan kapsayan ba§ka sorumluluklara

goniillii olduklanm hatlrlamak da onem arz eder. Ekonomik ve s1mf

farkhhklan dinlerarasi ~ali$malarm yap1smda yer alan onemli husus­

lardir, mesela 1r~ bunlardand1r. Farkl1 1rklar ya da sosyal konurnlarda

bulunan insanlardan kaynaklanan farkl1 perspektifler dinlerarasi ya

da din i~i ~ah$malar i~in onemli bir aphm sunabilir.

Bilin~li olarak farklihklarla ili$ki kurmak, sadece ortal zeminde

degil, hem dinlerarasi hem de din i~i diyalog ~ah$malan i~in onemli­

dir. Diger taraftan dinler aras1 diyalog ~ali§malan kendisini dinlerin

arasmdan progresif Simflarla stmrlandirabilir. Dinlerin bir birleriyle

oldugu kadar kendi i~lerinde de bir araya gelmeye ihtiya~lan var.

Diinya Dinleri ·Parlementosu Konseyindeki organizatorler din i~i di­

yalogu dinler aras1 diyalog faaliyetinin temel bir par~as1 olarak goriir­

ler. Din i~i diyalog dinler aras1 diyalog kadar zor, baz1 durumlarda ~ok

daha zor bile olabilir. Dini farkhhklar kar$ISmda yenilik~i di.i§iince

yap1sma sahip olanlarm yenilik~i dii$iince yap1sma sahip olanlarla

konu$mas1, ve muhafazakarlarm muhafazakarlarla konu§masi, ayn1

gelenekten yenilik~i ve muhafazakar faktorlerin diyaloga almmasm­

dan kolay olabilir.

Pagan Katkls1

Dr. Eck tam anlam1yla birbiriyle ili§ki i~erisinde olan pluralist

bir topluma yonelik hareket i.izerinde dii§iiniirken, "Amerika ki.iltiir­

leri miizigi, belki de daha ~ok cazz gibi miizikler, daima enstriiman

~ala~ diger ki$ilerin yetenegine uyum saglayacak bir kulaga sahip

188 o Grove Harris

olmaya baghdir."7 diye y~zar. Yetenek, Paganlann dinlerarasi hareke­

te ve daha biiyi.ik bir topluma sunmak zo~nda oldugu ozel katla ne­

dir? Paganlar_ genellikle is;erdeki di:ni farklihklarla ili~kili kapsamh bir

deneyime sahiptir. Paganlar derin duygusal, manevi, genellikle politik

konu~malardan, baghhktan ve doganm elementleriyle baglantl kur­

maktan korkmazlar. Diinya ile baglantl kurmak ya da baglantilanm

derinle~tirmek isteyenler is;in, Paganlar s;ogu zaman diger dini gele­

neklere de uygun olan saghk ritiieli teklif edebilirler. Pek s;ok Pagan

meditasyonu bilim ve kutsalhk arasmda mantlkli bir evlilige benzer

ve pek s;ok baglamda kullamlabilir.

Don Frew s;okluk, bireysellik, geni~ s;aph uygulamalar ve aktif bir

farkl1hk idrakinin yam s1ra refah1 kapsayan SaJISIZ Pagan katkls1 hak­

klnda yazar. Neopaganlar birbirine kar~I baghhk anlaJI~mdan mey­

dana gelen organiiasyonel yap1ya ve ozerkligi muhafaza eden organi­

zasyonlar kurmak isteyen diger gruplara faydah olabilcek bireysel

ozgiir iredeye sahiptir, fakat heniiz daha geni~ bir biitiin is;in gerekli

uyuma sahip degildir. Frew Muhafazakar ve Evanjelik Hiristiyanlan,

Gey ve Lezbiyen Hiristiyanlarla diyalogda bir araya getirmeye yonelik

bir proje onerir. Onun Pagan ges;mi~i ona ho~gorii, cinsiyet degi~tir­

mi~ kimlikleri de kapsayan s:ok saJida cinsel kimligi destekleme, hu­

susunda onemli bir deneyim kazand1rd1.

Son diizenlenen Diinyalar Arasmda isimli konferans internal di­

ni fakl1hklar kar~Ismda bir araya gelen Pagan ornegini ortaya koyar.

Kas1m 2004'te diizenlenen bu konferans Yildizlardan olu~an iki adet

pentacle'm astrolojik olarak hizalanmasi ile aym ana denk gelmi~ti.

Hizalamanm yam s1ra teolojik ve meditasyona yonelik bir aras: olan

Pentacle dualist dii~iinceye kar~I bir alternatif sunar. Biiyi.i s;ah~mas1

farl91 geleneklerden, her biri gelecek zamanm giivenligini saglamaya

yardimci olan, 6 erkek 6 kadm, 12 lideri biinyesinde bulundurur.

Katihmcilardan biri onu "her bir gelenegin bir entriimanlar kiimesi

7 Diana Eck, "From Diversity to Pluralism." On Common Ground: World Religi­ons in America, New York: Columbia Universty Press, 2002.

Paganlar ve Dinlerarasi Diyalog • 189

gibi oldugu, bir gii~lii bir senfony olarak tammlar. "Farkh tarzlanm1za

ragmen ritiiel boyunca ama~ ve uyum birligi saglayabiliriz."S Bu ritiiel

i~in Pentacle Sevgi, Dogruluk, Saygt, Cesaret ve Giizellik'i ~agtnr, sev­

giyle apati ve umutsuzlugu uzakla§nnr, Dogrulukla §iiphe ve vesve­

seyi uzakla§tmr, Saygtyla adaletsizlik ve aynlmaJl berataraf eder,

Cesaretle korku ve kotiiriim olma durumunu bertaraf eder, Giizellikle

de ho~gori.isiizliigu ve loskan~h~ bertaraf eder.

Her bir nokta ve noktalar arasmdaki bagl~p.tllar iizerine medi­

tasyon ilham vererek daha fazla ilgi isteyen alanlan ammsatabilir.

Pentacle'm kendisi, karoa§Ik, bile§ik meditasyona yonelik bir ara~ ve

Pganizm'in belirgin bir katlasidir; hem doga itibariyle bOliicii ve be­

lirgin smtrlamasi olan diialistik modelden daha fazla fayda saglayabi­

len bir komplekstir, hem de biiyiik ~apta yaygtnhk kazanmJ§nr. Pen­

tacle herhangi bir durumda birbiriyle ilgisi olan pek ~ok faktore say­

gtnhk kazandmr. Bu, karma§1kl1k diizeyi iizerinde dii§iinmeyi gerek­

tirir, ve dii§iinme siirecinde akil, sezgi ve duygudan yararlamr. Diiali­

teler, dogru ya da yanh§, lormtzl ya da mavi, belli ba§h faktorlerin

analizine engel olan a§m derecede basitle§tirmeye neden olarak sos­

yal degi§ime yonelik giri§imlerden uzakla§nrabilir.

Pentacle ~ok karma§lk olmakla birlikte sosyal degi§ime yonelik

dinler aras1 diyalog faaliyetlerinde farkl1 yollan degerlendirmek i~in

bir giri§imdir. Dinler aras1 diyalog organizasyonunun ~e§itli, degi§ken

§ekillerini ge~erli lolmak ve onlar iizerinde kafa yorarak bu hareketin

degi§im ve geli§imini incelemek a~1smdan yararhdtr. Farkhhklara

sayg1 gostermenin amac1, bu amaca yonelik ara~lar arasmdnaki fakll­

hga da saygt gostermek suretiyle daha iyi hizmet sunmaktJr. Sonu~

olarak dinleraras1 diyalog faaliyetlerinin geli§i~i, enerjisi ve siirdiirii­

lebilirligi farkl1 durumlardan kaynaklanan ~e§itli tezahiirlere saygt

duyarak saglamlabilir. Yine, tiim otekilerin pozitif katkilarmm yam

a Caroline Kenner, "Between the Worlds: A Grand Magickal Congress Warding the Turning of the Ages", www.witchvox.com/festivals/fest_btw04.htrnl. Accessed December 18, 2004.

190 • Grove Harris

st~a Pagan "dii§iince yap1smm" katlasmi da goz oniiride bulundu~arak ger~ekle§tririlebilir. Hi~bir din dinlerarasi diyaloga katdmaktan asia

di§lanmamahdir, aynca a~lk~a soylemek.gerekirse Pa~anlar dinlera-

. ras1 diyalog ~ah§malarmm her tiirliisiine kanlmaya te§vik edilmelidir.

Nihai hedef Paganlarm tek ba§ma Paganlan dahil etme degil, dahil

etme iizerine kurulmu§ alan din ozgiirliigu uygulamasm1 herkesin

ya§amas1d1r. Soz konusu ozgiirliigu yasal olarak giivence altlna alacak

sivil bir yap1 olu§turmaya yo~elik dinleraras1 diyalog giti§imleri ~e§it­

li §ekillerde ger~ekle§ir ve farkl1 bunlar farkl1 stratejilere sahiptir.

Millet Olarak Ba§arJ.li Olma

Amerika, tehlike altlnda alan sivil ve dini ozgiirliikler, giderek

artan sosyo-ekonomik e§itsizlikler, iklim degi§imi, ~evresel bozulma,

birden hire h1zla artan bar~, devam etmekte alan ama istenmeyen bir

sava§ ve Amerika'ya ozgii din ile H1ristiyanh~ bir araya getiren poli­

tik iklim gibi sebeplerden otiirii kritik bir done~te bulunmaktadir.

~imdi her zamankinden daha fazla, insanlann birlikte bir arada alma,

"millet olarak ba§anh olmaya" yonelik yenilenmi§ bir sivil alt yap1ya

ihtiyacimiz var. Dinleraras1 diyalog faaliyetleri, ekonomik ve sosyal

adaletsizlikler kar§Ismda bile sosyal yaptyt gii~lendirme noktasmda

kritik bir rol iistlenebilir. Bizi bir arada olmaktan uzakla§tlracak dua­

list boliinmelere miisaade edemeyiz. ~imdi, millet ve ~e§itli dini gele­

neklerden olu§an evrensel bir toplumun iiyeleri olarak bir araya gel­

me ve kendi duygulanmtzi gozden ge~irme zamamd1r. Metropolitan

Interfaith Congregations Action for Hope' dan Barbara Williamson'un

dedigi gibi, " Bize ya da on lara diye bir §ey yok. Hepimiz vanz. Varhkl1

insanlar soz konusu degil. Aym talamda alma ve sadece dikkat ~ekici

tiim imkanlardan yararlanma soz konusudur."9 Bu metropolitan ta­

lamm i~erisinde Kongregasyonalistler, Baptistler, Katolikler, Yahudi­

ler, Onitaryenler ve Episkopalyenler yer ahr. Hadi bunu evrensel bir

talam haline getirelim ve hepimizi i~ine alsm. Ben kendi ger~egimden

bahsederek kendimi kapsama dahil edecegim.

9 The Metro West Daily News, December 12, 2004