Građevinski fakultet Univerziteta u Beogradu

Katedra za upravljanje projektima u građevinarstvu

TEHNOLOGIJA RADOVA

UVODNO PREDAVANJE

PREDMETNI NASTAVNIK:

DRAGAN ARIZANOVIĆ

ORGANIZACIJA NASTAVE

Obavezni predmet, nastava u ritmu 2+2

Cilj predmeta:

Upoznavanje sa principima, metodama i načinom korišćenja materijala,

opreme i mašina za izvršenje tehnoloških procesa i realizaciju radova u

skladu sa propisima i zahtevima ugovorne dokumentacije.

Literatura:

“Tehnologija građevinskih radova” – autor D. Arizanović, 1997.

Materijali sa web-strane predmeta na fakultetskom sajtu

Studentske obaveze:

• Kolokvijum u drugoj polovini semestra

• Seminarski rad sa javnom obradom

• Pismeni i usmeni ispit. 2

SISTEMSKI PRISTUP

Da bi se svobuhvatno sagledale sve potrebe građevinskog projekta i

izradili statički i dinamički planovi treba:

• sagledati sadržaj onog šta treba uraditi,

• odrediti mesto gde će to biti urađeno,

• izabrati način kako će to biti urađeno,

• usvojiti vreme kada će to biti urađeno,

• izračunati koliko će to koštati, i

• dodeliti zadatak onom ko će to uraditi.

Inženjer mora koristiti sistemski pristup da bi nalaženje odgovora na

brojna pitanja imalo konvergentan tok.

3

SISTEM I TEHNOLOGIJA

U cilju savladavanja entropije inženjer se mora usmeriti na:

• identifikovanje strukture problema,

• utvrđivanje broja elemenata koji se mogu izdvojiti,

• proučavanje svojstava tih elemenata i

• definisanje prirode njihovih odnosa unutar problema.

Aktivnosti, kao elemente plana rada, u potpunosti određuju:

• obim i kvalitet rada,

• broj i struktura angažovanih radnika,

• količina i vrsta materijala, poluproizvoda i proizvoda,

• odlike upotrebljenog alata, opreme i mehanizacije, i

• zahtevi primenjenih metoda rada.

4

PROCES I AKTIVNOST

Odnose aktivnosti definiše logika proizvodnog procesa.

Logiku procesa kreira projektant objekta izradom tehničke

dokumentacije u kojoj segrafički i tekstualno, na nivou svih detalja,

određuje redosled i način izvođenja radova.

Proces je niz povezanih radnji, promena ili funkcija koje daju rezultat.

Proces može biti shvaćen i kao skup radnji (aktivnosti) preduzetih u

stvaranju ili tretiranju proizvoda.

Aktivnost je tehnološka sekvenca čije izvršenje daje neki zaokruženi

proizvod. To je deo procesa za koji je potrebno vreme, za koji se

može definisati početak i kraj i koji je karakterističan po kontinuitetu

toka i primene upotrebljenih sredstava.

5

DEFINICIJE OSNOVNIH POJMOVA

Da bi smisao složenijih pojmova mogao biti jednoznačno shvaćen

potrebno je definisati značenje osnovnih pojmova.

•građevinski objekt je sve što je izgrađeno ili nastane kao rezultat

operacije građenja: zgrade, brane, mostovi, tuneli, vodovodi,

kanalizacije, putevi, železničke pruge, bunari i ostale građevine koje

predstavljaju zaokruženu funkcionalnu celinu;

•konstrukcija je organizovan sistem povezanih elemenata projektovanih

da se obezbedi određena mera krutosti ili građevinski objekt koji ima

takvo svojstvo;

•gradilište je zemljište na kome se izvode radovi i zemljište koje izvođač

koristi radi podrške izvođenju radova;

6

DEFINICIJE OSNOVNIH POJMOVA

• tehnička dokumentacija je skup projekata, grafičkih prikaza,

elaborata i drugih materijala i akata kojima se utvrđuju i razrađuju

uslovi za izgradnju objekta, uslovi i način građenja objekta i

ispunjenost svih ostalih uslova propisanih zakonom i drugim

propisima;

• standard je dokument ustanovljen konsenzusom ljudi i odobren od

priznate organizacije kojim se za opštu i višekratnu upotrebu

utvrđuju pravila, preporuke ili karakteristike za aktivnosti ili njihove

rezultate u cilju optimalnog uređenja u datom kontekstu;

• metod građenja je način na koji će građenje biti izvršeno;

7

DEFINICIJE OSNOVNIH POJMOVA

• građenje objekta je izvođenje građevinskih i građevinsko zanatskih

radova, ugrađivanje/montaža raznih instalacija, uređaja, postrojenja i

opreme, izvođenje različitih radova na proširenju kapaciteta, radova

na građenju objekata komunalnog opremanja i uređenju terena oko

objekta, kao i drugih radova kojima se obezbeđuje podobnost

objekata za upotrebu.

Građenjem objekta, u širem smislu, smatra se i dogradnja postojećeg

objekta radi dobijanja novog proizvodnog, stanbenog ili poslovnog

prostora.

8

DEFINICIJE OSNOVNIH POJMOVA

• rekonstrukcija objekta je izvođenje različitih radova na postojećem

objektu kojima se vrši sanacija, adaptacija, zamena instalacija,

uređaja, postrojenja i opreme, izmena tehnološkog procesa

proizvodnje ili izvođenje radova na objektu, ako se tim radovima:

menjaju neki konstruktivni elementi, spoljni izgled objekta, namena

objekta ili uslovi pod kojima je odobrena izgradnja objekta, utiče na

stabilnost objekta, bezbednos susednih objekata, saobraćaja i

okoline, bezbednost od požara, ako se štetno utiče na životnu i

radnu sredinu, zdravlje i život ljudi, menja režim voda ili ako se

menjaju uslovi pod kojima je odobrena izgradnja objekta koji se

nalazi u okolini nepokretnog kulturnog dobra;

9

OBJEKTI I SISTEMI GRAĐENJA

Građevinski objekti se vrsti mogu klasifikovati u tri srodna, ali i dovoljno

različita skupa:

• objekti visokogradnje (stambeni objekti, industrijski objekti,

administrativni objekti, objekti društvenog standarda, objekti

posebne namene),

• objekti hidrogradnje (brane, luke, pristaništa, kanali, objekti

regulacije površinskih tokova i sl.), i

• objekti niskogradnje (putevi, ulice, pruge, aerodromi, platoi,

tuneli, infrastrukturni).

10

OBJEKTI I SISTEMI GRAĐENJA

Razlike su u oblastima:

• broja različitih vrsta radova objekti visokogradnje zahtevaju

realizaciju preko 20 vrsta radova,

• ukupnog broja aktivnosti objekti visokogradnje imaju prednost jer

uobičajeni planovi podrazumevaju nekoliko stotina aktivnosti ali se

time u oblasti,

• obima radova pojedinih aktivnosti objekti hidrogradnje i niskogradnje

imaju relativno mali broj aktivnosti velikog obima radova (npr. obim

radova na izradi pojedinih blokova betonskih brana je reda veličine

500 - 600 m3),

• ukupne vrednosti projekata prosečni objekat visokogradnje košta

manje od objekata niskogradnje ili hidrogradnje slične kategorije.

11

OBJEKTI I SISTEMI GRAĐENJA

Tehnološki skokovi u vreme razvoja cementa su inicirali razvoj metoda

građenja i prelaz zanatskih u industrijske organizacionotehnološke

forme proizvodnje.

Ubrzan razvoj industriskih grana koje predstavljaju podršku

građevinarstva zahteva:

•kontinualni rad tokom cele godine (sezonski karakter klasične

građevinske proizvodnje je zahtevao formiranje zaliha proizvedenog

materijala ili sezonsko opterećenje proizvodnih linija (neravnomerno) i

•rast kvaliteta rada (rast je dozvoljavao adekvatnu valorizaciju rasta

kvaliteta materijala i prefabrikata koje je građevinarstvo redovno

uzimalo iz svog industrijskog okruženja).

12

OBJEKTI I SISTEMI GRAĐENJA

Razvoj brojnih tehničkih i naučnih disciplina je omogućio sve

racionalniju upotrebu prirodnih resursa četiri osnovna metoda

izgradnje:

1.tradicionalnog metoda izgradnje,

2.tradicionalnog unapređenog (racionalizovanog) metoda izgradnje,

3.montažnog metoda izgradnje, i

4.industrijskog metoda izgradnje.

Osnova za svaku stratešku i skoro svaku taktičku odluku tima

rukovodilaca (a izbor metoda je strateško pitanje) mora biti tehno-

ekonomska analiza svih uticajnih veličina.

13

TRADICIONALNI METOD GRAĐENJA

Klasični metod je najstariji tip građenja objekta u upotrebi.

Betonski radovi se izvode na licu mjesta, uz primenu skela i oplata.

Racionalizacija je učinjena industrijalizacijom proizvodnje lakih skela i

oplata sa aluminijumskim ramom.

Nedostaci su:

•suženi front rada na pojedinim pozicijama,

•nemogućnost upotrebe mehanizacije u željenom obimu,

•veliko učešće završnih (zanatskih) radova,

•ukupno slabiji kvalitet izvedenih radova,

•duže vreme građenja,

•veći troškovi građenja i ukupna cena objekta.

U izgradnji objekata visokogradnje nema prave zamene jer veština

zanatskih radnika uspešno odgovara svim zahtevima Investitora. 14

METOD MONTAŽNOG GRAĐENJA

Razvoj industrije i velike migracije ka gradovima povećali su potrebu za

izgradnjom stambenih objekata pa su, zbog ekonomisanja prostora,

objekti dobili standardizovanu strukturu sa širokim mogućnostima za

oblikovanje varijanti rasporeda prostorija.

Da bi se racionalizacija građenja podigla na projektovani nivo bilo je

neophodno nastaviti i intenzivirati opisani proces prefabrikacije delova

objekta.

Razvoj tehnologije građevinskih materijala, oštriji zahtevi u pogledu

rokova i kvaliteta su proizvodnju vodili ka sve većoj industrijalizaciji pa

je to rezultiralo uvođenjem sistema montažnog građenja.

15

METOD MONTAŽNOG GRAĐENJA

Delovi objekta (čitavi zidovi sa ugrađenim instalacijama, sanitarni

blokovi, fasadna platna sa stolarijom, pa čak i čitave bloksobe i

blokstanovi) se prave u specijalizovanim fabrikama i proizvodnim

pogonima i kao gotovi prefabrikati transportuju na gradilište gde se, uz

pomoć sredstava za vertikalni transport, sklapaju u građevinski objekt.

Prednosti metoda su ekonomičnost, dalje skraćenje rokova, manji

troškovi radne snage, materijala i mehanizacije i bitno povećanje

kvaliteta objekta (pouzdanost, lako održavanje).

Težnja ka smanjenju broja elemenata može dovesti do ograničavanja

projektantske slobode i do unificiranosti stambenih jedinica, pa ga neke

arhitekte ne vole.

16

METOD INDUSTRIJSKOG GRAĐENJA

Zasniva se na principima industrijskog načina rada t.j. obuhvata sve

postupke kojima se objekti grade u serijskoj ili masovnoj proizvodnji.

Na ovaj način mogu biti građeni i industrijski objekti ali je osnovni

preduslov za serijsku (katalošku) proizvodnju tipiziranje dimenzija svih

elemenata (čašice temelja, stubovi, temeljni i drugi gredni nosači,

međuspratni nosači, fasadni paneli).

Iskustva pokazuju da se pri izgradnji stambenih naselja, u odnosu na

tradicionalan način građenja, postiže skraćenje roka oko 30% i do 10%

niža cena po jedinici proizvoda.

17

METOD INDUSTRIJSKOG GRAĐENJA

Tipizacija je moguća samo ukoliko se zasniva na potpuno razrađenoj

dokumentaciji i do kraja izvršenoj organizaciono-tehnološkoj pripremi.

Industrijalizacija je donela otpor zbog smanjenja broja radnika i

zaoštravanja uslova obrazovanja radnika, kada je značajan broj radnika

eliminisan kao nepotreban ili neadekvatne stručnosti.

Prilikom izbora metoda treba u cenu objekta uključiti i sve troškove

pripreme za metode rada: nabavku i održavanje skupe opreme i

mehanizacije, izgradnju i opremanje novih proizvodnih pogona,

troškove za više energije pri obradi proizvoda, amortizaciju tehnološke

opreme u slučaju krize i nedostatka posla...

18

VRSTE GRAĐEVINSKIH RADOVA

Radove možemo svrstati u 3 osnovne grupe:

1. Grupa GRAĐEVINSKIH (grubih) RADOVA

2. Grupa INSTALATERSKIH RADOVA

3. Grupa ZAVRŠNIH (zanatskih) RADOVA

19

GRAĐEVINSKI (GRUBI) RADOVI

20

• zemljani radovi,

• tesarski radovi,

• armirački radovi,

• betonski radovi,

• nearmirani beton,

• armirani beton,

• prednapregnuti beton,

• montažerski radovi.

O TESARSKIM RADOVIMA

21

Obuhvataju izradu konstrukcija, delova konstrukcija i proizvoda od

drveta koji se ugrađuju u građevinske objekte ili se koriste u toku

betonskih, zidarskih, montažnih... radova.

Drvo se seče/obrađuje ručnim alatom/mašinama a zatim spaja

mehaničkim (ekseri, zavrtnji, moždanici, limovi) ili hemijskim

sredstvima (lepkovi).

Građa se može koristiti samo ako joj svojstva garantuju propisanu

nosivost a u cilju povećanja trajnosti može biti posebno pripremljena

(impregnirana, lakirana ...).

Mehanička sredstva imaju garantovana svojstva u pogledu dimenzija,

geometrije i nosivosti a moraju se primenjivati na način koji neće

poremetiti stabilnost nosača ni oštetiti drvenu građu u meri većoj od

propisane.

22

O TESARSKIM RADOVIMA

izrada i primenu oplate za izradu betonskih nosača,

izrada lakih i teških skela,

izrada krovnih konstrukcija od drveta,

priprema i obrada drvne građe,

izrada potpornih konstrukcija za razupiranje rovova i jama,

ugrađivanje termoizolacionog materijala u montažne elemente,

izrada obloge konstrukcije od letvi, dasaka i prerađevina,

izrada stolarskih elemenata (prozori, vrata) i podova,

izrada i oblaganje drvenih kostura od rezane građe, ...

23

OBUHVAT TESARSKIH RADOVA

I klasa - građa naročite nosivosti, za izradu lepljenih konstrukcija i

izuzetno opterećenih nosača,

II klasa - građa obične (normalne) nosivosti, za klasične konstrukcije

i manje opterećene lepljene konstrukcije,

III klasa - građa male nosivosti, za pomoćne i privremene konstrukcije

za koje se ne traži poseban kvalitet građe.

Nosivost zavisi od vrste i kvaliteta drveta.

Za svaku klasu je određena dopuštena greška drveta nastala kao

posledica nepravilnosti građe (nepravilan oblik i struktura drveta,

zakrivljenost ili usukanost vlakana, kvrgavost) ili fizičkih uticaja

(raspukline različitog porekla, greške kod obrade drveta i dr.).

Oznaka klase se nanosi postojanim žigom.

24

DRVENA GRAĐA

Obla građa - se dobija uklanjanjem sa drveta svih grana i kore a kao

građa se koriste samo oblice deblje od 16 cm čija je podužna

promena prečnika najviše 2 cm/m1,

Poluobla građa - se dobija obradom polovine oble građe, obrada se

vrši podužnim zasecanjem poluoblice sa jedne, dve ili tri strane,

Tesana građa - se dobija ručnom obradom debla i daje elemente

kvadratnog i pravougaonog preseka koji se koriste za enterijerske

radove,

Rezana građa - se dobija podužnim struganjem oblovine u pilanama

pa može biti različitih dimenzija ali je gotovo isključivo kvadratnog i

pravougaonog preseka.

25

OSNOVNI OBLICI GRAĐE

Naziv rezane

drvene građe

Dimenzije poprečnog preseka

(mm)

Dužina

građe

Debljina Širina (m)

DASKE 12 - 38 8 3,00 6,00

TALPE 48 - 96 10 3,00 6,00

LETVE 6 - 28 24 ili 38 ili 48 1,00 6,00

GREDICE 38 - 100 48 ili 76 ili 100 2,00 6,00

GREDE 100 100 3,00 8,00

Tesana građa je ime za “fazu obrade”

26

Za spajanje se koriste različita spojna sredstva:

• elementi od čelika (imaju oblik flaha, obujmice, ugaonika i slično),

• zavrtnji (bar 2 u vezi; moraju imati podloške i moraju se povremeno

pritezati),

• zavrtnji bez navrtke (imaju krupnu navojnicu pa mogu da nose u pravcu

ose i upravno na nju),

• trnovi (cilindrična metalna tela koja se ugrađuju u rupe mašinski

izbušene kroz paket nosača i sprečavaju smicanje nosača u vezi),

• ekseri (u veze idu u grupama min 4, postoji opasnosti od cepanja drveta;

veze ekserima mogu biti ojačane čeličnim limovima debljine d 2 mm),

• moždanici (ugrađuju se u otvore i žlebove na elementima; imaju

prizmatični, kružni ili drugi oblik; čelični i od drveta) i

• pijavice (klanfe ili metalne perforirane ploče; ugrađuju se utiskivanjem u

nosače koji se čeono dodiruju a služe i kao osiguranje veza pod uglom).

27

SPOJNA SREDSTVA DRVENIH KONSTRUKCIJA

Za povezivanje delova građe se koriste i različita hemijska sredstva.

Lepkovi su "supstance koje poseduju sposobnost transformisanja iz

stanja lepljivosti u čvrsto stanje".

Koriste se i tutkalo, kazein i slična sredstva na bazi sintetičkih smola.

Površina elementa mora biti:

• obrađena na način koji neće dozvoliti cepanje podužne veze

vlakana i odvajanje od osnovne mase, i

• suva i očišćena od svega što može uticati na atheziju lepka.

Lepak se nanosi:

• ručno (obično specijalnom špahtlom - lopaticom nazubljene

radne ivice ili valjkom a ređe četkom jer je u pitanju gust, smolast

materijal koji se četkom teže razmazuje), ili

• mašinski (karakteristično za izradu lameliranih lepljenih

konstrukcija čiji se elementi izrađuju od lamela - dugih dasaka od

punog drveta),

Mehanička i hemijska sredstva za spajanje nisu kompatibilna, ne mogu

se primenjivati u istom spoju sa idejom o raspodeli uticaja.

28

SPOJNA SREDSTVA DRVENIH KONSTRUKCIJA