TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ RİSK YÖNETİMİ ve …nurdogan.net/igu_dosyalar/6-1608151-IGU-VI-Risk_Hesaplama... · Hazop uygulanırken öncelikle bir proses veya operasyonun

RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİNİ1303096

TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ

AMAÇ:

(Nicel) Risk analiz yöntemleri

HCCP, HAZOP, CCA,

Risk analiz yöntemleri ve hesaplama örnekleri

12RİSK YÖNETİMİ ve

DEĞERLENDİRİLMESİ

1

60

Slayt

6

VI- RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ

6/6

Kaynaklar: ÇSGB-Özlem Özkılıç,

Nurdoğan İNCİ

Elektrik Mühendisi

İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ

Öğretim görevlisi

[email protected]

2016 Güz Dönemi

İGU Risk Dersi


TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ

2

RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ

HACCP

GIDA SEKTÖRÜNDE

Tehlike ve kritik kontrol noktaları

analizi

RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİNİ1201297 3

Tehlike metodolojileri

Kriterler

Tehlike ve kritik kontrol noktaları analizi

HACCP

Ne, Nasıl

Niçin kimler

Özel Branşa

Yönelik

Bir gıda Zinciri hammadde temini. Gıda hazırlama, İşleme, Üretim, Ambalaj Depolama. ve Nakliye

İşlemlerinin her noktasında kontrol

Tim Çalışması Yiyecek/ Tarım hazır yemek

Gerekli Doküman Çok fazla

Gerekli Zaman Orta (Hafta)

Tim Liderinin Deneyimi Orta derece deneyim

Kalitatif/ Kantitatif Kalitatif

Kapsamı Fiziksel tehlike

RİSK ANALİZ METODLARININ KARŞILAŞTIRILMASI


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

HACCP STANDART SERİSİHazard Analysis of Critical Point

Bir insanın en temel ihtiyacı olan

gıda ürünleri sağlımızı en kolay etkileyecek

etmenlerin başında gelir.

Gıda ürününün güvenliği, ürünün üreticisinden son

kullanan tüketiciye gelene kadar firmalar da

tamamıyla yönetimin sorumluluğudur.

Hormonsuz tarım >>> Son Tüketiciye hijyenik sunum

1/12 HACCP Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları

Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

‘SIFIR HATALI’ ürün üretimi

HACCP, gıda işletmelerinde

fiziksel, kimyasal ve biyolojik şartların

uygun hale getirilmesini ve

ürünün, işletmeye kabulünden müşteriye

ulaşmasına kadar olan aşamalarda uygun

şekilde işlenmesini sağlar.


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

HACCP TEMEL İLKELERİ I

I. Ayrıntılı üretim akış şeması oluştur,

II. Tehlike analizlerini yap,

III. Kritik kontrol noktalarını belirle,

IV. Kritik limitleri belirle, (iso standarları)

V. İzleme yöntemlerini belirle ve uygula,


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

HACCP TEMEL İLKELERİ II

I. Kontrol noktalarındaki sapmaları tespit et

II. Uygunsuzluklara karşı DÖF belirle

III. Sistemin etkinliğini kontrol et

IV. Kontrol ve doğrulama prosedürleri oluştur

V. HACCP uygulanması için talimat yaz

VI. Dokümantasyon oluştur


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

HACCP STANDART SERİSİ İLE

İLGİLİ STANDARTLAR

GGYS Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi

ISO/TS 22004 GGYS Yönetim Sistemi,

ISO 22000:2005’in GGYS uygulanması ile ilgili kılavuz (Kasım 2005)

ISO 22000 GGYS – Gıda Zincirindeki kuruluşlar için şartlar

ISO/TS 22003 GGYS –Tetkik ve belgelendirmesini yapan

kuruluşlar için şartlar (2006 ilk çeyrek)

ISO 22005,Yem ve gıda zincirinde izlenebilirlik- Sistem tasarımı ve

hazırlanması için genel ilkeler ve kılavuzu


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

HACCP AVANTAJLARI

Sistem, doğrudan kalite artırımına değil, dolaylı

olarak ürün güvenliğini sağlamak suretiyle kalite

artırımına yönelik bir avantaj sağlar.

Ürünün standart kalitede üretilmesine bağlı olarak

satışların ve karlılığın doğrudan artmasını sağlar.

Kontrol yerine önleyici yaklaşımın uygulanması

sağlar.


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

HACCP AVANTAJLARI

İşletmeler kritik kontrol noktalarını ve buralardaki

kritik limitleri belirler ve kayıtlarını tutarlar.

Bu sayede işletme çalışmaları ile ilgili bilgilere

kolaylıkla ulaşılmış olur.

Klasik kontrol yöntemlerinden hem daha hızlı hem

daha güvenilirdir. İyileştirmeler için fırsatlar

sunar.


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

HACCP AVANTAJLARI

Çalışanlarda gıda güvenliği bilincinin oluşması

sürecini hızlandırır.

SIFIR HATALI’

ürün üretimine yaklaşılmış olur


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

BU SİSTEMDEN KİMLER SORUMLUDUR

• Çiftçiler,

• Hasatçılar,

• Yem üreticileri,

• Gıda bileşeni üreticileri,

• Gıda üreticileri,

• Gıda satıcıları,

• Gıda servisleri ve ambalaj işlemleri,

• Hazır yemek firmaları,


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

SİSTEMDEN SORUMLU DOLAYLI KURULUŞLAR

• Temizlik ve sanitasyon hizmeti veren kuruluşlar,

• Taşıyıcılar, depolama ve dağıtım kuruluşları vb.

• Ekipman sağlayan kuruluşlar,

• Temizlik ve sanitasyon ajanları,

• Ambalaj malzemeleri

• Gıda ile temasta bulunan diğer öğeleri üreten

kuruluşlar vb.


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

GIDA HİJYEN VE SANİTASYON YÖNTEMLERİ

Sanitasyon: Halk sağlığını korumak amacı ile yüzeylerden gıda

kalıntıları, mikroorganizmalar, yabancı maddeler ve temizlik

maddeleri kalıntıları gibi kirlerin uzaklaştırılması için alınan

önlemlerin tümünü ifade eder.

• YÖNTEMLERİ

Sterilizasyon:100°C’ nin üzerinde yapılan ısıl işlemler.

Metotları

-Isı ile sterilize etmek.

-Radyosyon ile sterilize etmek

-Kimyasal maddelerle sterilize etmek.


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

HACCP‘ in kabul görmüş 7 Temel İlkesi

1. Tehlike analizlerinin yapılması,

2. Kritik kontrol noktalarının saptanması,

3. Kritik limitlerin oluşturulması,

4. Kritik kontrol noktalarının izlenmesi için sistemin oluşturulması,

5. Kontrol altında olmayan noktaların izlenmesi ve varsa düzeltici

faaliyetlerin oluşturulması,

6. Sistemin etkili bir şekilde işlemesinin denetlenmesi için kontrol

prosedürlerinin oluşturulması,

7.Bu ilkelerin uygulanması için prosedür ve kayıtları kapsayan

dökümantasyon sisteminin oluşturulması.


Yönetim Sistemi


Tehlike

RİSK

YÖNTEM


Yönetim Sistemi


HAZOP

Kimya endüstrisinde proses dizayn

Tehlike ve çalışabilirlik analizi



Tehlike metodolojileri

Kriterler

Tehlike ve çalışabilirlik analizi

HAZOP

Ne, Nasıl

Niçin kimler

Özel Branşa

Yönelik

“Tehlike ve İşletilebilme, çalışmaları olarak kimya endüstrisinde proses dizayn aşamasında ve proses işletme esnasında yaygın olarak kullanılır.

Tim Çalışması Tim

Gerekli Doküman Çok fazla

Gerekli Zaman Orta (Hafta)

Tim Liderinin Deneyimi Orta derece deneyim

Kalitatif/ Kantitatif Kalitatif

Kapsamı Kimya endüstrisi Fiziksel tehlike

RİSK ANALİZ METODLARININ KARŞILAŞTIRILMASI


1/12 HAZOP Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi

Tehlike

RİSK

YÖNTEM

Kimya endüstrisi tarafından, bu sanayinin özel tehlike

potansiyelleri dikkate alınarak geliştirilmiştir.

Multi disipli bir tim tarafından, kaza odaklarının

saptanması, analizleri ve ortadan kaldırılmaları için

uygulanır.

Belirli anahtar ve kılavuz kelimeler kullanarak yapılan

sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır.

Analiz çok disiplinli bir takım tarafından gerçekleştirilmeli

ve bir takım lideri tarafından yönetilmelidir.



Tehlike

RİSK

YÖNTEM

HAZOP takımı aşağıda belirtilen çalışma gurubundan oluşur.

HAZOP Takımı:

• Fabrika müdürü

•Fabrikanın işveren vekili

• İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı

• İşletme (Proses) Mühendisi

• Sistem ve Otomasyon Mühendisi

• Elektrik Mühendisi

• İnşaat Mühendisi (Gerekli ise)



Tehlike

RİSK

YÖNTEM

“Tehlike ve İşletilebilme Çalışmaları” olarak adlandırılan bu

metot, kimya endüstrisinde tehlikelerin tanımlanmasında

yardımcı olması maksadıyla proses dizayn aşamasında ve

proses işletme esnasında yaygın olarak kullanılır.

Hazop uygulanırken öncelikle bir proses veya operasyonun

bir adımı seçilir yada proses veya operasyonda çalışanların

doldurduğu “Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Formu”nda

belirtilen adım için değerlendirme yapılır.






PROSES VEYA OPERASYON

Mekanik

etkiler

Fiziksel

etkiler

Kimyasal

etkiler

Elektrik

etkiler

Radyasyon

etkileri

FMEA ve HAZOP

KALİTATİF TANIMLAMA VE TEHLİKELERİ DEĞERLENDİRME

KABUL EDİLEBİLİR-EDİLEMEZ RİSKLERİ İÇEREN İSTENMEYEN

OLAYLARIN AYRIŞTIRILMASI

KANTİTATİF RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ

Kritik ve tehlikeli bir olayın meydana gelme

frekansının olasılığının hesaplanması

Kritik ve tehlikeli bir olayın Şiddetinin

büyüklüğünün hesaplanması

RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ


Tehlike

RİSK

YÖNTEM




HAZOP ADIMLARI

Belirlenen tehlikeli sapma için HAZOP takımı tarafından muhtemel

nedenlerin listesi hazırlanır, bu aşamada takımın tecrübesi ve liderin

önderliği önem kazanır.

Tehlikeli sapmanın sonuçları dikkatle gözden geçirilerek, sapmanın

oluşmasını önleyici koruyucu önlemler tanımlanır ve önlemlerin

alınmasından sonra kalan riskin kabul edilebilir olup olmadığına

karar verilir.



HAZOP ADIMLARI

Hazop uygulanırken öncelikle bir proses veya operasyonun bir adımı

seçilir, yada proses veya operasyonda çalışanların doldurduğu

“Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Formu” nda belirtilen adım

için değerlendirme yapılır.

Değerlendirmeye başlamadan önce yapılan çalışmanın amacı

açıklanır,

prosesin veya operasyonun bir değişkeni seçilir ve kılavuz kelimeler

kullanılarak anlamlı bir “Tehlikeli Sapma” belirlenir.

Tehlikeli sapmanın belirlenmesinde aşağıdaki Tabloda verilen

“HAZOP Sapma Matrisi” yardımcı olarak kullanılır.



Tehlike

RİSK

YÖNTEM





Tehlike

RİSK

YÖNTEM








HAZOP çalışmasının uygulanacağı fabrika ünitesinin

seçimi

Boru ve enstrümantasyon (P&ID) diyagramlarının

incelenmesi (izometri)

İş akış diyagramlarının incelenmesi,

Kullanılan proses ve ekipmalar hakkında ayrıntılı bilgi

edinilmesidir

Tehlikeli maddelerin tanımlanması ve değerlendirilmesi

Kimyasalım toksitesi, alt ve üst patlama (LEL, UEL),

Kaynama ve donma noktası, kimyasal kararlılığı



Malzeme güvenlik ve bilgi formlarının (MSDS) elde

edilmesi

Proses kontrol parametrelerinin incelenmesi (sıcaklık,

basınç, akış hızı)

Kimyasal maddelere maruz kalma süresi,

Yangın patlama ve parça fırlama gibi tehlikelerin

belirlenmesi,

Tehlikelerin tespit edilmesi için çalışma alanının

belirlenmesi

kılavuz kelimelerin kullanılarak incelenmesi



Kaynak: (Kennet ve Carlton, 1991)





Kılavuz Kelime + Proses Parametresi = Sapma

HAZOP analizi tasarım amacındaki

sapmaların araştırılmasına dayandığından, bu

konsepti anlamak çok önemlidir. Tüm

sistemler genel bir amaçla tasarlanmıştır.


HAZOP

Kimya endüstrisinde proses dizayn

Tehlike ve çalışabilirlik analizi örneği






Prosesin açıklaması

Ağır sıvı yakıtı ısıtarak yakıt buhar haline getirilip buhar haline

getirilerek yakılma sistemi

FCV; Sıvı yakıt kontrol vanası,

FAL; Akış kontrol seti

FC;

FE; Düşük akış alarmı,

TSH; Yüksek sıcaklık anahtar

I-5;

TE; Çıkış sıcaklığını ölçen element

PSV;

PSHH; Doğal gaz hattında aşırı yüksek basınç anahtar

I-4;

PV; Pilot vanası

TCV; Brülör kontrol vanası

TC; sinyal alan sıcaklık kontrolü

PRV; Basınç düşürme vanası




Ağır sıvı yakıtı ısıtarak yakıt buhar haline getirilip buhar haline

getirilerek yakılma sistemi

FCV; Sıvı yakıt kontrol vanası,

FCV; akış miktarını tespit ederek akış kontrol ünitesine’ye, gönderen

bir akış elementi FE, ve bir düşük akış alarmı FAL’den oluşan akış

kontrol seti ile kontrol edilmektedir.

Doğal gaz bir basınç düşürme vanası PRV, ana brülör kontrol vanası

TCV ve pilot vanası PV’den geçmek suretiyle beslenmektedir.




Doğalgazla ısıtılan brülör ve ısıtma serpantinli buharlaştırma fırını

Ana brülör kontrol vanası kızgın yakıt buharının çıkış sıcaklığını ölçen

sıcaklık elementinden TE’den, sinyal alan sıcaklık kontrolörü, TC

tarafından kontrol edilmektedir.

Doğal gaz hattında aşırı yüksek basınç sivici PSHH, hat üzerinde basınç

aşırı yüksek olduğunda I-4 interlock yoluyla ana brülör kontrol vanası

TCV’yi kapatmaktadır. Aynı zamanda kızgın yakıt buharı için

belirlenmiş maksimum bir sıcaklık değerine ulaşıldığında yüksek

sıcaklık sivici TSH, ana brülör kontrol vanasını kapatmaktadır. Son

olarak fırın içerisinde alev söndüğünde alev dedektörü, hem pilot

vanasını hem de ana brülör kontrol

vanasını kapatmaktadır.



Şekil 5’de doğalgazla ısıtılan brülör ve ısıtma serpantininden oluşan bir

yakıt buharlaştırma

fırını görülmektedir. Yakıt ısıtma serpantinine sıvı olarak girmekte,

buharlaşıp kızgın yakıt

halini alarak ısıtma serpantinini terk etmektedir. Doğal gaz brülöre

harici hava ile karıştırılarak

girmekte ve sıcak alev üretilerek fırına beslenmekte yanma gazları ise

fırını bacadan

terk etmektedir.

Sıvı yakıt akışı bir akış kontrol vanası FCV, akış miktarını tespit ederek

akış kontrol ünitesine

FCV’ye, gönderen bir akış elementi FE, ve bir düşük akış alarmı

FAL’den oluşan akış

kontrol seti ile kontrol edilmektedir.

Doğal gaz bir basınç düşürme vanası PRV, ana brülör kontrol vanası

TCV ve pilot vanası










10/12 HAZOP

Tehlike ve

İşletilebilme

Çalışması

Metodolojisi

HAZOP

Çalışması Akım

Şeması


Tehlike

RİSK

YÖNTEM

Neden-Sonuç Analizi

CCA



CCA Neden-Sonuç Analizi

Tehlike

RİSK

YÖNTEM

CCA Cause-Consequence Analysis

Bu teknik nükleer enerji santrallerinin

risk analizinde kullanılmak üzere

Danimarka RISO laboratuvarlarında

yaratılmıştır,

Neden - Sonuç analizi,

Hata Ağacı ile Olay Ağacı

Analizlerinin bir harmanıdır.

Bu metedoloji, neden analizi ile sonuç

analizini birleştirir ve bu nedenle de

hem tümdengelimli hem de tümevarımlı

bir analiz yöntemini kullanır.

Neden - Sonuç analizinin amacı, olaylar

arasındaki zinciri tanımlarken

istenilmeyen sonuçların nelerden

meydana geldiğini belirlemektir.

Limitleri;

• Analistin sistemdeki değişikleri önceden

sezmesi gerekir.

• Operasyonun aşamalarının analist

tarafından önceden sezilmesi gerekir.

• Sonucun şiddetinin belirlenmesi

subjektif olabilir ve analist için

savunması zordur.

• Olasılıkları saptamak genellikle zordur

ve tartışmalıdır.




Tehlike

RİSK

YÖNTEM

Avantajları

Neden – Sonuç analizi “ en kötü durum”

sonucuna göre hataların belirlenmesi ile

sınırlandırılmamıştır,

• Son olayın tahminine ihtiyaç yoktur.

• Çoklu yanlışların ve hataların olduğu

sistemlerde değerlendirilebilir

• Olayların zaman sıralaması dikkatle

gözden geçirilir.

• Uygun sistemde işlem sonuçlarının

olasılığı farklı sayılarla belirlenebilir,

• Kayıpların derecelendirmesi yapılabilir.

Kısmi başarıların veya hataların

dereceleri belirlenebilir.

Sistemin maruz kaldığı, potansiyel tek-

nokta hata veya başarılar değerlendirilir.




Tehlike

RİSK

YÖNTEM




Tehlike

RİSK

YÖNTEM



Tehlike

RİSK

YÖNTEM




Tehlike

RİSK

YÖNTEM

Olursa ne olur Analizi

WHAT IF



Tehlike

RİSK

YÖNTEM

2/4 WHAT IF Olursa ne olur Analizi

Bu metot, fabrika ziyaretlerinde ve prosedürlerin gözden geçirilmesi esnasında

yararlıdır. Mevcut potansiyel tehlikelerin tespit edilme oranı yüksektir. Genel

olarak olursa ne olur? Sorularına alınacak cevaplar formata yazılır



57

Tehlike

RİSK

YÖNTEM

2/4 WHAT IF Olursa ne olur

AnaliziMevcut potansiyel tehlikelerin tespit edilme oranı yüksektir.

Genel olarak olursa ne olur? Sorularına alınacak cevaplar formata

yazılır

Bu metod, fabrika ziyaretleri ve prosedürlerin gözden geçirmesi

esnasında yararlıdır, hali hazırda var olan kaçınılmaz potansiyel

tehlikelerin tespit edilme oranını yükseltir.

Bu metod işlemlerin herhangi bir aşamasında uygulanabilir ve daha

az tecrübeli risk analistleri tarafından yürütülebilir.

Genel soru olan “Olursa Ne Olur?” ile başlar ve sorulara verilen

cevaplara dayanır. Aksaklıkların muhtemel sonuçları belirlenir ve

sorumlu kişiler tarafından her bir durum için tavsiyeler tanımlanır



KAYNAKÇA

Özlem ÖZKILIÇ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi

Prof. Dr. H. Hilmi SABUNCU Yeni Yüzyıl Üniversitesi İş Sağlığı Öğretim

Üyesi

Prof. Dr. Mehmetcik BAYAZIT İTÜ İnşaat Fakültesi Ana Bilim Dalı

(Mühendislikte Güvenlik ve Risk Analizi) kitabının yazarı

Meryem FIKIRKOCA İTÜ İnşaat Fakültesi Hidrolik Ana Bilim

Dalı(Bütünsel Risk Yönetimi) kitabın yazarı

Yük. İnş. Müh. Latif Onur UĞUR sektöründe riskler ve risk yönetimi kitabı

Dr. Ahmet Coşkun DÜNDAR Makine Mühendisi

ISAG 5 Adımda Risk Değerlendirme TC ÇSGB –İSGÜM

Bütünsel Risk Yöntemi Meryem Fıkırkoca

RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ

58

1


SINAVINIZDA BAŞARILAR

UZMANLIK ÇALIŞMALARINIZDA

BAŞARILI ve KAZASIZ GÜNLER

DİLERİM


Documents

TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ RİSK YÖNETİMİ ve …nurdogan.net/igu_dosyalar/6-1608151-IGU-VI-Risk_Hesaplama... · Hazop uygulanırken öncelikle bir proses veya operasyonun