Upload
others
View
15
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
~ O R I FIL-KNEJJES MALTIN TREASURES IN MALTESE CHURCHES
TONY TERRlBlLE
TREASURES IN MALTESE CHURCHES
Tef ori fd-Knej jes Maltin
BlRKlRKARA (Birkirkara) GWARDAMA~A (Gwardamanga) TAL-PIETA (Pieta) IL-GZIRA (Gzira) SANTA VENERA (Santa Venera) FLEUR-DE-LYS (Fleur-de-Lys) L-IMSIDA (Imsida) TA' XBlEX (Ta' Xbiex)
MALTA 2009
CONTENTS
Werrej
L-Awtur The Author
Birkirkara 11-Knisja Kolleggjata u Baiilika Santa Liena 3 (Birkirkara) The Collegiate and Basilirn rhinrrh nf T t H U P ~
11-Parrocca ta' Santa Marija (1-Qadima) 5 2 The Parish Church of St M a y
11-Knisja ta' Santu Rokku The Church of St Roche
I I -MISJ~ ral-lv~adonna tal-vlrorja The Church of Olr+ h / l v of Victories
11-Knisja ta' Sant Antnin 7he Church of St Anthony
11-Knisja Santwarju tal-Madonna tal-Berba The Sanctuay of Our Lady of 'Tal-Herha'
11-~nwja ta' San Pawl The Chuvph of St Pull1
11-Knisja tal-Patrijiet Frangiskani Konventwali The Church of the Franciscan Conventual Friars
11-Parrocca ta' San Guiepp Baddiem The Parish Church of St.Joseph the Worker
Is-Santwarju ta' Santa Tereia talBambin Gesh The Sanctua?y of St Therese of the Child Jesus
11-Knisja tal-Kullegg San Alwigi 7'be Church of St Aloysius College
Gw&@ 11-ParroCca tal-Madonna ta' Fatima (Gwardamanga) The Parish Church of Our Lady of Fatima
11-Knisja tal-Madonna tad-Duluri, Tal-Pieta The Church of Our Lady of Sorrows, Tal-Pieta
11.G2ira 11-Parrocca tal-Madonna tal-Karmnu (airs) 7'be Parish Church of Our Lady of Camel
11-Knisja ta' Gesu Redentur The Church of Christ the Redeemer
1l-KnlbJd ~d ~ I I L AIILIIIII 111-~UILL IV~AIIUCI
f ie Church of St Anthony in Fort Manoel
Santa Venera (Santa Venera)
Fleurde-Lys (Fleur-de-Lys)
Ta' Xbiex (Ta' Xbiex)
11-Parrocca ta' San Guiepp The Parish Church of St Joseph
11-Knisja ta' I-Imma~u~ara nuncizzjoni 146 The Church of the Immaculate Conception
11-Knisja tal-Madonna ta' Loreto 149 The Church of Our Lady of Loreto
11-Knisja 1-Qadima ta' Santa Venera 151 The Old church of St Venera
11-Parrocca ra Santa Venera, Santa V C I I C I ~ 163 The Parish Church of St Venera, Santa Venera
11-Knisja tal-Istitut ta' Cini 176 The Church of Cini Institute
L-Istitut ta' San Guiepp St Joseph Institute
181 The Parish Church of Our Lady of Camel
11-Parrocca ta' San Gwann tas-Salib 189 i%e Parish Church of St John of the Cross
Appendici I Appendix I
Appendici I1 Appendix II
Biblijografij Bibliograpl
wossarju 205 Glossa y
Indici 217 Index
BIRKIRKARA I GWARDAMANGA I PIETA I GZIRA I SANTA VENERA I FLEUR-DE-LYS I MSIDA I TA'XBIEX TREASURES IN MALTESE CHURCHES I 217
Agius, Kalcidon, Prepostu, 57
Apap, Eleonora, 150 Apap, Willie, 50, 177
Aquilina, Godwin, 172 Aquilina, Kan Karm, 73 Arma ta' Dun Andrea Galea,
- ta' Dun Filippo Borg, 52-3 - tal-Granmastru Alof de
Wignacourt, 52-3 - tal-Isqof Baldassare Cagliares,
- tar-Re Filippu 111 ta Spanja,
- Madonna tal-Karmnu,
- San ~ u i e p p , Imsida, 123 - Sant'Elena, Birkirkara, 26 - Santa Marija, Birkirkara, 54
- tal-Madonna tal-Karmnu, 8 - tal-Madonna tar-Ruiarju, 139
- tal-Kuntizzjoni, 8, 28 - San Duminku, 35
- Santa Venera, 157
Azzopardi, ~ w a n n , 159
Balaguer, 1-Isqof, 4, 56, 146
Baricozzi, Fonderija, 6
Battisteru, il-, 108 Baiilika, 11, 47 Baiilika tas-Sepulkru, 14 Bellia, Dun Guiepp, 56 Bernard tal-Angli, P., OCD, 190 Bezzina, Karrn, Kanonku, 6 Bieb il-Giira, 52' Birgu, il-, 4 Birkirkara, 3-80 Bolla Sacri Apostolatus
Ministerio, 10 Bonavia, Guieppi, 67 Bonavia, Ignazio, 157, 182 Bonello, Caterina, 20 Bonnici, Frangisk, 179 Bonnici, Guieppi, 31 Bonnici, Karm, Prepostu, 6 Bonnici, John, 136 Borg, Dun Filippu, 5, 10, 52 Borg, Frangisk, 58 Borg, Giuseppe, 63 Borg, Gorg, 184 Borg Carabott, Giuseppe, 189 Borg Olivier, Giorgio, 164 Briffa, Guieppi, 28, 32-33, 63,
65, 68-9, 108 Brigantin Malti, 66 Brincat, Karmnu, 94 Buenos, 1-Isqof, 61 Bugeja, Gorg, 178-9 Bugeja, Joe, 145 Bugeja, Pawlu, 140 Bugeja, Salvu, 104 Buhagiar, Isqof Antonio Marija,
60, 122 Buhagiar, Rokku, 15, 33, 37 Buttigieg, Anjeze, 184 Buttigieg, Salvatore, 184
C Cachia, P. Damjan, 172 Cachia, Joseph, 150 Cagliares, Baldassare, 1-Isqof,
4-5, 11, 58, 61, 67, 146
Calascione, Klement, 78 Cali, Guieppi, 14, 33, 36, 126,
130, 143, 158-9, 194 Calleja Giuseppe, 68 Callus, Nutar Guieppi, 118 Camilleri, I-Isqof Giovanni
Marija, 63 Camilleri Cauchi, Alfred, 194 Camilleri Cauchi, Pawlu, 126,
128-9 Cannaves, Isqof, 67, 89, 147 Cannataci, Saverio, 25 Caravazzo d'oro, 40 Caruana, Francesco, 96 Caruana, 1-Isqof
FrancescoSaverio, 118 Caruana, Dom Mauro, Arcisqof,
80, 96, 150, 159, 178-9 Caruana, Dun Salv, 122 Caruana Dingli, Edward. 50 Casa Leone, 151 Cassar, Glormu, 4, 52 Cassar, Vittorio, 4, 52 Cassar Torregiani, Antonio, 150 Cauchi, Benedetta, 96 Cauchi, Enrico, 96 Centorino, Vincent, 172 Chateau Lonz, 164 Ciantar, Anglu, 159 Cilia, Guieppi, 58, 159 Cini, Adelaide, 176-7 Coleiro, Manwel, 72 Cortis, Andrea, 136 Cortis, Dunn Xand, 156 Cortoggiani, 126 Costantini, Isqof Vittorio, 7 L
Costeggiani, Michele, 131 Cremona, Emvin, 72-3, 86-7,
118, 120, 123-4, 126, 129 Cucci, Luigi, 136 Cutajar, Dominic, 33
D D'Amato, ~ u i e , 166, 172, 184 D'Amato, Joe, 120 D'Avernes de Bernartm Fra
Guillaume, 90 Darmanin, Cesare, 20 Darrnanin, Karlu, 20, 44-45, 57-
58, 159, 161, 174 - *
Debono, Andrea, 144 Debono, ~ a k b u , 24 Debono, Guieppi, 24, 147 de Bussan, I-Isqof Alpheran, 8,
89-90, 92 Degiorgio, Perit Roger, 70, 86 Devozzjoni lejn id-Duluri, 89 Devozzjoni lejn Santa Tereia,
76 Diacono, Carlo, 6 Digriet tal-Inkoronazzjoni, 63 Dimech, Pietru, 184 Dirnech, Vincenzo, 44 Dingli, Gerolamo, 86, 140 Dingli, Tumas, 5, 54 di Pietro, Mons, Salvu, 16 Ditta Achille Massola, 72 Ditta Angelo Ronchi, 30 Ditta Morodor ta' Bolzano, 73 Ditta Mortimer & Degiorgio, 73 Ditta Romeo Ceccotti, 123, 150 Domma Immakulata
Kuncizzjoni, 82 Dorell, Abbati Rafel, 152 Doz, Kavallier Romualdo, 65 Dusina, Mons Pietru, 4, 58, 60-
61,67,118, 146
E Ebejer, Piju, 189-90 Elena, 14 Eraklju, Prefett tal-Afrika, 19 Erardi, Alessio, 30 Evangelisti, 1-erba', 18
F Falzon, Monsinjur Frangisk,
122, 142 Falzon, Guie, 184 Falzon, Joseph, 172 Falzon, Nazju, 122 Familja Apap Bologna, 76 Familja Mangion, 96 Famucelli, Dionisii, 118 Farmgia, P. Marjan, 168 Ferrari, Prof. Luigi, 190 Ferres, Achille, 4 Festa Madonna tal-Karmnu, 78 Festa tad-Duluri, 92 Festa tal-Eialtazzjoni tas-Salib,
3 1 Festa ta' Sant'Elena, 51 Festa ta' San Guiepp Haddiem,
73 Festa tas-Sejba tas-Salib, 31 Filippu I11 ta' Spanja, 5 Fini, Andrea, 76 Fjuretti, 27 Fleur de lys, 181-7 Fonderija Vincenzo Samrnut, 32 Formosa, Mons Isidoro, 149 Franza, 24 Fratellanza Madonna tal-
Karmnu, 30 Fratellanza Sant'Andrija, 29 Fratellanza San Guiepp, 36
C; Gerusalernm, 14 Girandola, 41
G Gargallo, isqof, Tumas, 52 Galdes, Giovanni, 24 Galea, Dun Andrea, 5 Galea, Arthur F., 113 Galea, Guie, 120 Galea, ~ u i e p p i , 172 Galea, Pawlu, 184
Galizia, 75
C 3 Perit Emanuele Luigi,
Gallerija tal-Orgni, 11 1 Gatt, Adrijanu Guieppi, g Gatt, Dun Anton, 8 Gatt, Karlu, 25 Gatt, Dun Mikiel, Prepostu, 61 ' ! Gauci, P. Guieppi, 81-2, 86 Gauci, Luqa, 82, 86 Gauci, Paolo, 150 Genzano, 16 Gerada, Marjanu, 57 Gimach, Carlo, 89 Ghirlando, Henry, 192 Gonzi, Arcisqof Mikiel, 73, 76,
82, 86, 96, 113, 150, 184, 192 Granmastru de Rohan, 65 Granmastru de Valette, 65 Granmastru Manoel Vilhenam
151 Granmastru Wignacourt, 5 Grech, Filippu, 57 Grech, P. Frangisk, 168, 172 Grech, P. Gabriel, 78 Grech, Kostantinu, 61,63 Grech, Lorenzo, 66 Grech, Matteo, 56 Grech Ellul, Dun Guliermu, 30 Grima, Andrea, 122 Grixti, Alberto, 113 Grixti, Giorgina, 113 Guttenberg, Fra Filippo, 90,
118, 147 Giira Manoel, 93
H Hughes, Quentin, 5 Hyzler, Giuseppe, 25
BlRKlRKARA I GWARDAMANGA I PIETA I &RA I SANTAVEPJERA I FLEUR-DE-LYS I MSIDA I TA'XBIEX T ~ O R I FIL-KNEJJES MALTIN TREASURES IN MALTESE CHURCHES I 219
H Hal Balzan, 56 Hal Lija, 56 Hal Qorrni, 56 Has-Sajjied Hai-iebbug, 56
I I
Imdina, 1-, 4, 56 Imperu Ruman, 14 Imsida, 94 Influwneza Spanjola, 5 Inglon, Anton, 126 Irham ta' Carrara, 78 Istitut San Guiepp, 178-9
K Kapitlu, 10 Kapitlu tal-Vatikan, 63 Kappella Madonna tac-Cintura,
35 - Madonna tad-Duluri, 8, 33 - Madonna tal-Hniena, 94 - Madonna tar-Ruiarju, 35 - tal-Kuncizzjoni, 28 - tal-Kurcifiss, 31 - tas-Sagrament, 32 - San Filippu Neri, 35 - Santu Rokku, 89 Kappillan ta' Birkirkara, 10 Kartiglorja, 46 Katidral tal-Imdina, 1- 8 Kavallier de St Pierre, 65 Klimick, P. Edward, 82, 86 Knisja ta' Kristu, 14 Knisja - Gesu Redentur, il-Giira, 113 - Familja Mqaddsa, 178-9 - Istitut ta' Cini, 176-7 - Istitut San Guiepp, 178 - Madonna ta' Fatima, 82 - Madonna tad-Duluri, 88-92 - Madonna tal-Herba, 61-66 - Madonna tal-Karmnu, 93, 159,
181-7
- Madonna tas-Sokkors, 118, 146 - Madonna ta' Loreto, 149 - San Alfons M de Liguori, 75-6 - San h a r d , 58 - Sant'Antnin, 60 - Sant'Antnin fil-Forti Manoel,
114 - Sant'Elena, Birkirkara, 3-52 - Sant'Elena, 1-Gharghar, 4-5, 52 - San ~ u i e p p , Imsida, 118-147 - San Leonardo, 58 - San Pawl, 67 - 'Santa Katarina', 58 - 'Santa Maria a mare', 89 - Santa Marija, (ara wkoll
qadima), 4, 8, 11, 28-31, 52- 55,68
- Santa Venera, 150-181 - Santu Rokku, 56-57 - Stella Maris, 94 - tal-Kuncizzjoni, Sarria, 89 - tal-Kuncizzjoni, Imsida, 146-7 - tal-Qalb ta' Gesu, 80 - tal-Patrijiet Frangiskani
Konventwali, 70-72 - tal-Vitorja, (Twelid tal-
Madonna), 58-59 Kolleggjata ta' Sant'Elena, 10, 63,
152, 157 Konkilju Vatikan, 172 Komunita Dumnikana tal-Birgu,
182 Komunita Karmelitana, 184 Konti Fournier, 82, 86 Korp Sant ta' San Kostantinu, 33 Kostantinopli, 14 Kostantinu, 14 Kostanza, 14 Kwadri tal-Via Sagra, 31 Kwadru, ta' . .. - ~ e s u Kurcifiss, 89, 109, 158 - il-Glorja tal-Qaddisin, 118 - il-Glorja ta' San Duminku, 87 - il-Glorja ta' San Guiepp, 120 - il-Glorja ta' San Pawl, 22, 69
- il-Harba tal-Familja Mqaddsa, 124
- il-Martirju ta' San Pawl, 69 - il-Mewta qaddisa ta' San
Guiepp, 126 - il-Miraklu tal-Mejjet fuq is-
Salib, 22 - il-Koncilju ta' Nicea, 22 - il-Predikazzjoni ta' San Pawl,
69 - in-Nawfragju ta' San Pawl, 106 - it-Tliabbira tal-Anglu, 63, 107 - it-Tluq ta' San Pawl minn
Malta, 131 - it-Twelid ta' Gesu Bambin,
107 - Madonna bil-Bambin, 20, 60 - Madonna tac-~intura, 36 - Madonna tad-Duluri, 33, 89 - Madonn tal-Grazzja, 57, 61, 89 - Madonna tal-Hniena, 96 - Madonna tal-Karmnu, 30, 94,
101, 126, 130, 158, 162 - Madonna tar-Ruiarju, 34, 48,
126, 130 - Marija Addolorata, 193 - Marija Assunta, 15, 97 - Marija Immakulata, 89, 97 - Martirju ta' Santa Venera, 154 - Preientazzjoni tal-Madonna
fit-Tempju, 12, 34 - Profeta Elija, 159 - Sagra Familja, 110 - Sant'Agata, 126 - Sant Andrija, 29 - San Albert, 186 - San Alfons M. De Liguori, 186 - San Andrea Avellino, 13 - Sant Anna, 110 - San Gejtanu, 13 - San Frangisk t'Assisi, 131 - San Frangisk de Paoli, 120,
126 - San ~ o r g Martri, 105 - San ~ u i e p p , 106, 143, 194
- San Guiepp, (titular), 126 - San Gwann Battista De La
Salle, 105 - San Gwann Battista fid-Deiert,
22, 107 - San Gwann tas-Salib, 78 - San Mikiel, 105 - San Pawl, 57, 120, 126 - San Pawl Eremita, 159 - San Pawl iqarben lill-Maltin,
69 - San Pietru, 36, 57, 107 - San Publju, 120, 126 - San Tumas d'Aquino, 28 - San Tumas Appostlu, 49 - San Vincenz Ferreri, 36 - Sant'Anna, 49 - Sant'Elena, 20 - Sant'Agata, 120 - Sant'Antnin ta' Padova, 106 - Santa Tereia tal-Bambin Gesu,
77-8, 105 - Santa Tereza ta' Avila, 131 - Santa Venera, Martri, 152, 154 - tai-Zwieg tal-Madonna, 12, 34 - Beatu John Duns Scotus, 28 - Krucifissjoni, 31, 87 - tal-Qalb ta' ~ e s u , 31, 106 - L-Ahhar Cena, 32 - tal-Kuncizzjoni, 28, 162 - tal-Missier Etern, 48 - Papa Piju V, 128 - Papa Leone XIII, 128 - Dun Guiepp Zammit
Brighella, 50 - Dun Emanuele Vella, 50 Kullegg San Alwigi, Birkirkara,
80 Kwadri ex-voto, 66 Kwadru titulari, 15, 20, 58 Kwadri laterali, 13, 22, 31, 34,
128-9, 159
L Labini, Fra Vincenzo, 1-Isqof, 8,
11,61 Lampiera, 47 Licinju, 14 Loretta, Gioacchino, 90 Lunetti, 18
M Madonna tal-Gebla', '11-, 94 Mahoney, Leonard, 172 Mamo, Dun ~ u i e p p , 96 Mamo, Patri Piju, 70 Manche, Dun Anton, 94,96,
112 Manche Dun Karlu, 112 Mangion Farrugia, Karmenu,
104 Mancini, 1-Isqof Gori, 8, 89 Mannarino, Dunn Gejt, 92 Mazza, tal-fidda, 10 Mercieca, Arcisqof ~ u i e p p i , 72,
76, 78, 86, 120, 194 Mercieca, Guieppi, Vigarju, 122 Micallef, Isqof Adeodato, 194 Micallef, Perit A,, 166 Micallef, Dun (Kan), ~ u i e p p ,
8, 32 Micallef, Dun Gwann, 10 Micallef, Salvu, 28 Mifsud, Pietru, 152 Mizzi, Spiru, 72 Monti Virginio, 16, 18, 22 Mosta, il- 56
N Naudi, Louis A., 76, 172 Naxxar, in-, 56 Nicca ta' Sant'Elena, 8 Nofs inhar tal-Wied, n-,4
0 Obezzoni, Patri Eusebio, 76 Optata Lux Solemnibus, 50 Ordni ta' San Gwann, 90
- Sant'Elena mnebbha mis- Sema, 22
- Santa Tereia tal-Bambin Gesu, 141
- il-Maghmudija ta' ~ e s u , 141 - il- Missier Etern, 33 - Dun Gwann Bologna, 50 - Thabbira tal-Anglu, 63 - Preientazzjoni ta' Marija fit-
Tempju, 63 Pisani Lazzaro, 126, 131 Pisani, Ronnie, 78, 133 Pitre, Raymond, 120, 126 Placenti, Salvatore, 78 Poggi, Fra Luigi, 78 Poplu Karkarii, 5 Portelli, Isqof Angelo, 80, 147 Portelli, Frank, 78 Portelli, P. Vincenz, 86 Portugall, 86 Prebendi tal-Prepoiitura, 10 Preca, San ~ o r g , 89 Preti, Mattia, 90, 154, 159 Privilegg, 10 Provincia Dumnikana Maltija,
82 Psaila, Salvu, 26, 42
Q Qanpiena 1-kbira, 1-,
R Ruffo, Fra Vincenzo, 90
S Said Pullicino, Arthur, 17 5 Salib Imqaddes, 16 Salib ta' Kristu, is-, 14 Salib latin, 10 Sarnrnut, Antonio, 93, 96, 112 Sammut, Francesco, 49 Sammut, Karmenu, 61 Sarnrnut, Patri, 80 San Awrelju, martri, 29 San Calogero, 152
San Gwann tas-Salib, 192 Sant, Justin, 184 Sant, 1-Isqof Publio. M., 118,
147 Sant Fournier, C., 184 Sant'Elena, 14 Santa Tereia, 192 Santissima Trinita, 14 Santwarju ta' Santa Tereia, 75-
79 Sapiano, Toni, 24 Schembri, Kalcidon, 146-7 Sciberras, Gejtu, 96 Sceberras Psaila, Mons Injazju,
73 Scerri, P. Alexander, 175 Senatore de Mello, Isqof, 4 Serqa tal-Ghuda tas-Salib, is- 14 Siggiewi, is-, 56 Sodalita' tal-Agunija, 31 Sorijiet Agostinjani, 113 Sorijiet ta' Lisuex, 78 Skola Mattia Preti, 29 Skola Naplitana, 29 Sorijiet Dumnikani, 166 Sorijiet Riparatrici tal-
Adorazzjoni Perpetwa, 190 Sorijiet Sagramentini ta' Monza,
76 Spiteri, Geraldu, 86 Sqaq Kappara, 52 Statwa - Madonna tal-Erwieh, 45 - Madonna ta' Fatima, 86 - Madonna tal-Karmnu, 75, 79,
175 - Madonna tad-Duttrina, 45,140 - Madonna ta' Loreto, 150 - Madonna tar-Ruiarju, 140 - San Pawl, 68 - Sant Antnin, 60 - Sant'Elena, 42 - San Guiepp, 44, 136, 161, 174 - Santa Teresa, 161 - Santa Venera, 170
- Santu Rokku, 57 - tad-Duluri, 44 - tal-Vitorja, 58 Stella, Isqof Teofano, 192 Stil Barokk, 8, 54 Stil Bazilikali, 192 Stil Doriku, 96 Stil Korint, 5, 90 Stil Neo-klassiku, 33 Stil Rokoko', 8 Stil Romanesk, 73, 150, 166 Suban, Louis, 14 5
T 'Ta' Bwieraq', 73 Tabone, Nardu, 60 Tabone, Patri Salv, 70 Tacini, Giorgio, 76 'Tal-Herba', 61 Tanti, Gomu, 113 Tanti, Mikiel, 66 Tas-Sliema, 94 Ta' Xbiex, 189-94 Ta Xennu, 8 Testa, Pawlu, 136 Testaferrata Moroni, Pietru
Pawl, 190 Thurnbull, Charles, 94 Tintinnablu, 47 Tlitt Ibliet, 56 Tonna, Carmelo, 136 Triehi tal-bellus, 36 Tuiell, 24, 132
U Umbrellun, 47
v Valletta, 56, 90 Vassallo, Perit Edwin, 61 Vassallo, Gaspare, Prepostu, 8,
11 Vassallo, Spir, 159 Vaiuni taC-caqquf Franciz, 27 Vaiuni tal-alabastru, 27
Vella, Anton, 146 Vella, Ganni, 101 Vella, P. Joe, 174 Ventartal, Madonna tal-Karmnu,
30 Ventartali, 40 Ventarali tal-fidda, 2 5 Venuti, Filippo, 29, 75 Via Sagra,llO Vista Pastorali, 4, 54, 58, 61, 67,
118, 146 Vivas, Patri ~wakkin , 152
W Walls, William, 94 Wied ta' Birkrikara, 75
X Xbieha mirakoluia ta' Santa
Tereia tal-Bambin ~ e s u , 76 78
Xbieha ta' Sant'Elena, 5
z Zahra, Francesco, 12-13, 20, 22,
31-32, 34, 37, 48 Zammit, Alfons, 184 Zammit, Arnadeo, 184 Zammit, Andrea, 144 Zammit, Bernard, 184 Zamrnit, Carrn, 14 5 Zammit Gardens, 166 Zammit, Dun Salv, 96 Zarb, Dun Gwann Battista, 14u Zenghi, Patri, 89
z iakkarija, l-Patrijarka, 1 iejtun, ii-, 56 Zerafa, Guieppi, 73