Tác giả Hòa Thượng THÍCH NHƯ ĐIỂNsachbaoluutru.viengiac.de/Sach_cua_HT_Thich_Nhu_Dien/Tac-pham/... · Máy bay Lufthansa bay từ phi trường Haneda Nhật Bản vòng

Tc gi:

Ha Thng THCH NH IN

Chng Ph Hin ti San Jose, California

v qu o Hu ti Hoa K bo tr

xut bn nm 2017

MC LC

MC LC..................................................................................... 3

1 LI NI U ........................................................................... 5

2 n Hoa K vo nhng nm cui thp nin 1970 ................... 11

3 t nc Hoa K l mt t nc nh th no? ...................... 37

4 Ngi Vit Nam ti Hoa K v trn th gii ngy nay ........... 61

5 Nhng ngi cha Vit Nam u tin trn x Hoa K.............. 77

a) Trung Tm Thin Vin Quc T (IBMC) ti Los Angeles. ..... 90

b) Tiu Diu House ....................................................................... 92

c) Cha Vit Nam ti Los Angeles ............................................... 94

d) Cha A Di ........................................................................... 97

e) Cha T Quang ti San Francisco .......................................... 101

f) Cha Pht Quang ti Houston, Texas ..................................... 105

g) Cha Gic Hong ti Washington D.C ................................... 112

6 Cng ng Pht T Vit Nam ti Hoa K ............................. 119

7 Nhng ngi cha hin i ngy nay ti Hoa K .................... 137

a) Cha c Vin ti San Jose, California ................................. 141

b) Cha Vit Nam ti Houston, Texas ........................................ 150

c) Cha Pht n ti Mineapolis Hoa K ................................. 154

8 o Trng Ph Hin ti San Jose........................................... 169

9 Washington DC, Th ca Hip Chng Quc Hoa K ...... 191

10 Nhng chuyn Hong Php ti Hoa K ............................... 245

11 Li cui sch ........................................................................ 291

Cng Mt Tc Gi .................................................................... 301

Phng Danh Pht t pht tm n Tng .................................. 305

1

LI NI U

Nu chp nhn thuyt nhn duyn ca o Pht th

c th d dng, gii thch cho mi tnh hung v mi s

vic xy ra trong cuc i ny. Nhn duyn hay duyn

sanh cng tng t vi nhau. l: Ci ny c cho

nn ci kia c; ci ny sanh cho nn ci kia sanh. Ci

ny dit, cho nn ci kia cng dit theo. Khng ai trong

chng ta c th bit trc c vic g s xy n cho

mnh v sau ny c; du cho chng ta c c gng lm

mi vic tt p trong hin ti; nhng d bo trong qu

kh, ai bit c thin, c cn li bao nhiu m lng

c. Ch khi no np quan ti y li trong kip ny,

th lc y ta mi bit c ci qu trong hin ti l ci

nhn nh th no m trong qu kh ca chng ta gy

6 Nc M Bao Ln i V Bao Ln n

ra v chnh ci qu ca ngy hm nay s l ci nhn cho

ngy sau na.

Khi ti sinh ra (1949) ti ni rung ng ca qu

hng x Qung Nam ngho kh, ti chng ngh

rng ln ln s i xut gia hc o v cng cha bao gi

ngh l mnh s i xut dng (cch ni ca ngi dn

qu thu by gi - 1964) v cng khng bao gi ngh l

mnh li c cho n gn c 40 nm; ri i i y

c 72 quc gia trn th gii. No l bin sch, chp

kinh, dy o, ngoi giao, cng knh, tu tp v.v c

hng t cng vic nh th v c mt cuc i ny t

nm 1949 n nay (2016) cng hn 67 nm trn trn

th nh vy, c nhn ti cha bao gi ngh rng: N

phi l nh vy v hm nay n l nh vy th ch bit

ni hai ch nhn duyn hay duyn sanh l d hiu

nht.

Ln ny l ln th 67 m ti t bt xung nhng

trang giy trng vit thnh li vn nm 67 tui,

cng l mt iu k l v hy hu. Bi l t c s trng

hp nh vy lm. C nhiu iu mnh mun thc hin

m khng lm c; trong khi c nhng vic cha

hay khng mun; nhng n vn ti cn k, khin cho

chng ta khng th h bt thnh li c.

Li Ni u 7

Nm 2015 ti vit v Nht Bn trong lng ti.

Nm 2016 vit v xut bn sch Nc c trong

tm ti. Ma An C Kit H nm 2016 ny ti bt u

vit tc phm th 67 sang nm 2017 xut bn vi

nhan l Nc M bao ln i v bao ln n. K t

nm 1978 n nay (2016) trong 38 nm di nh vy,

ti n Hoa K 49 ln ri v mi ln nh vy a

phng i, n c th ging nhau; nhng con ngi, s

kin v hon cnh chung quanh li khc bit. Ngha l

khng c ln no ging ln no c.

Ch U.S.A. vit hoa c ngha l: United States of

America (ting Anh); ting c dch l: Vereinigte

Staaten von America; ting Hn vit l Hip Chng

Quc; Hoa (Hu) K; ting Nht gi l Beikoku (M

Quc); ting Vit gi l: nc M, nc Hoa K. Ch

mt quc gia m nhiu dn tc khc khi nhn vo, gi

tn nc y ging nh iu mnh thy v mnh nhn

nh. V d nh ngi Nht ni v ngi M th gi l

Beikokujin; c ngha l ngi M (c lin quan n go

la); cn ngi Vit Nam gi l ngi M. M y c

ngha l p, thun hu. Trong khi ch Hn vit l

Hoa K. C ngha l C c nhiu hoa. Ti sao khng

gi l: C c nhiu sao, m gi l c c nhiu hoa?

Trong khi ngi M thch gi h l ngi U.S.A.


(Hip Chng Quc) hn. V l quc gia ny c nhiu

sc dn n y c ng, hc hnh, bun bn, lm n

v.v hu nh khng thiu mt dn tc no m khng

c mt trn t nc Hoa K ny. C nhiu ngi hi

ti rng: Ti sao Thy n M nhiu ln nh vy m

khng lp cha y hay lun li y hnh o?

Ti tr li rng: Nc M ch dnh c hi cho nhng

ngi no tht gii hay nhng ngi tht d ; cn ti

khng thuc hai din ny, nn chn u Chu lm qu

hng th hai ca mnh.

Nu ai lu ti M s d dng chp nhn cu tr li

ca ti. u tin x M l mt x c hi lm giu,

hc tp, pht huy ti nng ring bit ca mnh.

Ngi no c bn lnh v c tr c thng minh trn bnh

thng th nn sang M tm cho mnh c mt tng

lai xn ln, m quyt rng trn th gii ny khng c

ni no xng ng nh nc M c. Hoc l d thm t

khi hi n bt c vn g, u tr li rng: I don't

know th s xong ht mi vic. Nu nhng ngi thuc

din trung bnh m chn M lm qu hng th sut i

ch ng thu v tr tin li ngn hng. Nhn ln khng

bng ai v nhn xung, tuy c hnh phc ; nhng

hnh phc ny cng s d ri khi tm tay khi n ngn

Li Ni u 9

hng khng tr ni, th nh b xit, xe b cu, gia nh b

ly tn.

Trong khi nhng x hi u Chu khng phi nh

vy. V Y T hu nh cc nc u Chu u bo v

cho ngi dn ca mnh theo lut nh v sc khe v

bt c ngi no trn lc a ny cng u khng gp

kh khn khi bnh tt hay gi yu lc cn ngi chm

sc. M y l vn to ln ca nhng chnh ng

ang cm quyn v ngay c nhng c nhn ang sinh

sng ti na.

Nn gio dc ti M rt phong ph, cht lng;

nhng cng phi ni ngay rng: Tn qu nhiu tin;

trong khi ti u Chu ny i hc t Vn Tr n

xong i Hc, Cao Hc v Tin S hu nh khng phi

ng hc ph ng no. Trong khi cn c th mn

tin ca chnh ph s ti hc cho xong chng trnh.

Sau khi i lm s tr li mt na cho chnh ph.

Ti vn thng hay ni rng: Chu nh mt b

gi 70 tui; trong khi u Chu l mt mnh ph phu

nhn 50. Cn M quc tng trng cho c thiu n 18

tui, cn nhiu kh nng cng nh iu kin tin

thn trn l trnh trong cuc i ca mnh. y c

nhiu con ng. Ty theo tng ngi v tng hon

cnh, c th chn hay chp nhn mt cch sng thn


c an, tm c lc l qu ha lm ri. Ti khng

ch M v cao u Chu; nhng vi ring ti, c th

l mt iu c bit ch thch u Chu lc v gi, tr

li Chu thm cc nc gn Vit Nam mnh

nh Vit Nam trong mun thu v n M Chu hay c

Chu trao i kinh nghim hong php ri v. Cn

Phi Chu cng l ni ng n lm. V ni chu lc ny

theo nhng nh nhn chng hc trong hin ti th loi

ngi ngy nay c mt trn qu a cu ny u bt

ngun t lc a Phi Chu nng bng y.

Tc phm ny ch gi n nhng ai cha mt ln

n M; hoc cho nhng ai M lu nm; nhng

cha mt ln n California chng hn, th n s gip

ch cho qu v mt ci nhn thit thc hn. Cn vi

nhng ai bao ln i v bao ln n Hoa K ri th

y ch l mt tc phm quen thuc, khng cn xem

cng hiu r ni dung ri, khi lt qua trang mc

lc.

Mong qu v an vui, khi c tc phm ny.

Vit ti V Hc Cc ngy 9 thng 6 nm 2016

2

n Hoa K vo nhng

nm cui thp nin 1970

Ti c Visa du lch vo c t Nht Bn c ng

ln S Thng Hnh ca Vit Nam Cng Ha v ngy ti

n Hamburg chnh thc l ngy 22 thng 4 nm 1977.

My bay Lufthansa bay t phi trng Haneda Nht Bn

vng qua Anchorage ca Alaska v im cui cng l

phi trng Hamburg vo mt sng ma xun ca gn 40

nm v trc. Lc Bc s Trm vn cn l mt sinh

vin y khoa, ang i thc tp ti mt bnh vin gn ;

nn ti phi ngi ch ti phi trng Hamburg c my

ting ng h na mi c n.


Gh Anchorage tc l gh Hoa K ri; nhng no

ti c bit. Nhng tng y l th ph ca Alaska;

nhng khng phi. Th ph ca Alaska c tn gi l

Juneau. Ni y chc khng c phi trng ln; nn

nhng my bay quc t hay dng ti Anchorage ly

thm nhin liu, on bay tip ng di cn li. Nhn

u cng thy ngi Chu. Nht l mi xa Nht c

my chc ting ng h; nhng khi nhn thy nhng

ngi da vng, tc en l ti ngh ngay n ngi Nht;

nhng khng phi. H l nhng ngi Th Dn n

sinh sng lu i ti ni lnh lo ny. Nu ti nh

khng lm thng 4 ri m Anchorage vn cn tuyt

trng xa bao ph khp phi trng. Sau ny khi tm hiu

qua Wikipedia ting c th mi r ra rng din tch

ca Alaska n 1.717.854 cy s vung; ngha l ln

gp hn 5 ln din tch ca nc c v lc y dn c

chc cn tha tht lm. Nhng n nm 2010 th thng

k cho thy ch c 710.231 ngi; ngha l cha n

mt triu ngi sinh sng lm n trn mnh t

1.717.854 cy s. Qu l mt iu bt kh t ngh. iu

y c ngha l c mi cy s vung ch c 0,4 ngi

sinh sng.

Vo ngy 30 thng 3 nm 1867, B Trng Ngoi

Giao Hoa K, William H. Seward, k giy t mua li

n Hoa K vo nhng nm cui thp nin 1970 13

mnh t ny vi Eduard von Stoeckl ti Ta i S

Nga Washington vi gi tin l 7,2 triu la (tng

ng vi thi gi by gi l 120 triu la). ng l

mn hi m chnh quyn Hoa K chnh thc nhn

c t ngi Nga (Wikipedia).

K t cho n nay sau gn 40 nm, ti cha c c

hi n Anchorage mt ln no na. Theo thng k cho

bit th nhng dn tc y sng ti Alaska ngy nay

ngoi nhng th dn ra th ngi c chim n 15,1%;

l mt trong nhng nhm ngi di dn ng o nht.

K n l nhm ngi i Nh Lan chim 10,6%. Ngi

Anh chim 8,2% v ngi Na-Uy chim 3,6% (thng k

nm 2014). Nhng dn tc u Chu ny trc v sau

nht Th chin (1914-1918) v nh Th chin

(1939-1945) h ri b qu hng ca h i n

vng t ha Alaska khng t v nay gn 100 nm sau,

hu nh h hon ton hi nhp tr thnh ngi

M. V d nh c nhiu ca hng ting Nht m

khch hng hi bng Nht ng th ch tim ch ci tr

v tr li bng ting Anh, mc du tc h vn en v da

h vn vng. Ngi c, ngi Php ngy nay cc x

c, Canada hay Hoa K cng u nh th c. Do vy

lm sao c th trch c con em Vit Nam ca chng ta

c, khi ngn ng m , chng yu km hn ngn


ng ca nh trng nhng nc m chng nh c.

Do vy ngi di dn th h lc ban u phi c nhim

v. l bo tn v pht huy truyn thng vn ha ca

qu hng mnh v nhim v khc phi hi nhp vo

nn vn minh, vn ha ca nc s ti. Thi gian cng

lu bao nhiu, th s hi nhp cng n su gc r vo

nc s ti chng y, nhim v lc ban u khng

cn tn ti na. iu y n cng c ngha l b ng

ha; nhng t ng hi nhp khng mang ngha ny.

Sau mt nm hc ting c ti Volkhochschule v

i Hc Kiel; ni min t gi lng quanh nm qua

s chuyn ng ca bin, ti chun b khn gi i v

Hannover vo i Hc hc tip ngnh gio dc. y

l s may mn m cng l nhng nhiu kh v sau ny

khi ti quyt nh thu nhn T xut gia l: Khi cn

i hc th khng nn lm vic, du cho l vic i Tr

Tr mt ngi cha danh ting no . Khi hc xong hy

chn phng n th hai. Nu va i hc i Hc m

va trng coi mt ngi cha th t c Thy, C no hc

ra trng cho ni. V l vic cha qu nhiu, m vic

trng cng khng t. Ly ci ny phi b ci kia;

khng th mt lc m m c hai c. Do vy tc ng

Vit Nam mnh c ni rng: Mt mi tn bn ra, khng

trng 2 con chim cng mt lc l vy. Trong khi tc


ng Nht li ni khc; nhng cng hm cha ngha

ny. l: Mt hn khng th ling cht hai con g

cng mt lc.

n Hannover ti quyt nh a n xin t nn v

l do Tn Gio. V thu y (1978) Gio Hi Pht Gio

Vit Nam Thng Nht ti qu nh ang b nh cm

quyn Cng sn Vit Nam n p khc lit; nn n ca

ti ch cn trong 3 thng cu xt l nhn c giy

chp nhn t chnh quyn Lin Bang c. Ti qu i

vui mng, v t sau 30.4.1975 ti v c my ngn Sinh

vin Vit Nam ang du hc ti Nht thu y vn phi

gi li S Thng Hnh ca Vit Nam Cng Ha cp.

Mi nm np thm chng ch hc trnh ca i Hc

ang theo hc th B T Php ca Nht ng du lu

tr vo s ny gi tr ch mt nm thi. Do vy m c

mt s anh ch em Sinh vin Vit Nam sau ngy

30.4.1975 h sang c, Canada hay Hoa K cng nh

u Chu xin t nn hay on t gia nh l vy. Phn

ti chng c ai thn thit hi ngoi ny, m nay c

nhn giy t t nn, qu l hn c vic trng s c c.

S y mu xanh nc bin, bn trn c gch hai

cho gch en v c ghi hng ch ln pha di l

Reiseausweis Travel Document. Ngi no x dng

giy ny c ngha l c th i c bt k ni no trn


th gii; nhng ngoi tr ni qu hng ca mnh. Bi

l qu hng mnh thiu cc th t do, trong c t do

Tn Gio m mnh ang phng s tn th. Ch c ni

mnh xin t nn v cc x t do khc chp nhn

Convension nm 1951 ti o th c th i v n; nhng

Vit Nam th khng c php. Nhiu ngi xin t nn

khng r iu ny; nn gp khng t mt s kh khn

vi chnh quyn s ti. Sau nhiu nm nu hi

nhp th c th xin vo quc tch c v lc y khng

gian ca cc quc gia khng cn gii hn na. Hin nay

(2016) ai mang quc tch c, c th i 177 nc trn

th gii khng cn xin Visa. y l S Thng Hnh c

quyn lc ng u trn th gii. Sau l Thy in

vi 176 nc v th ba l Hoa K vi 175 nc khng

cn xin Visa nhp cnh. Cm S Thng Hnh ca mi

mt nc, chng ta c c s t ho v nc ca mnh

ang c ng.

Gia nm 1978 ti c giy t t nn ca chnh

ph Hannover cp; nn ma ng nm c my tun

l ngh gia Tt Ty v Ging Sinh ti quyt nh c 2

chn i xa. l Hoa K v c Chu. ng l mo

him. V i sng sinh vin thu y u c tin bc g

nhiu, ch lo cho v my bay i v v li c l c

ri.


u tin phi i Hamburg xin Visa nhp cnh

vo Hoa K. Ti t ly xe la i t Hannover n

Hamburg v bt Taxi i n Lnh S Qun ca Hoa K

ng ti xin chiu khn nhp ni Hoa K. Ngi

tip nhn h s cm S Thng Hnh t nn ca ti xem

v hi:

- Thy sinh Qung Nam h?

Ti m ln mt nhn ngi M ny. V l trong u

ti ch chun b tr li bng ting Anh hay ting c;

ch ti khng ngh l ng ny hi ti bng ting Vit.

Do vy ti tip:

- Vng! ng vy. Nhng sao m ng gii ting

Vit qu vy?

- Trc nm 1975 ti phc v cho S Qun M

ti Sign nn hc hi ting Vit trong nhng nm cn

ti Vit Nam.

- Tht l qu tuyt vi!

- Th th Thy i M lm g?

- Ti c quen my ngi Vit Nam trc nm 1975

v nay h ang nh c ti Hoa K v ti c n thm

h.


- Vng no vy?

- Gainsville thuc Florida.

- Thy nh i bao lu?

- Chng mt thng.

- Thy ch mt cht nghe.

Tim ti nh ngng p v ch khng y mt cht

thi, trn tay ti c Visa vo Hoa K ri.

y l ln u tin ti t chn n x M. y

cng xin m ngoc ni thm vi vic v nhn duyn v

ngn ng. Nhn duyn hay thuyt duyn sanh m c

Pht ch trng rng: Ci ny c cho nn ci kia c; ci

ny sanh nn ci kia sanh. Nu ci ny khng c, th ci

kia s khng sanh v ci kia dit th ci ny cng khng

tn ti na. R rng l c nhn duyn v ngi M ny

Vit Nam lu nm, trc nm 1975 v thch nc

Vit cng nh ting Vit; nn hc ting Vit v lm

ngoi giao ti Vit Nam. Cn ti mt ngi Vit Nam

ang xin t nn c. Th m nhn duyn li l hy

hu. iu ny ti khng ch v chc rng ngi M

ny cng khng i ti n; nhng kt qu li nh vy.

Nu khng phi duyn sanh th cn g na?


Ting Php cho rng: Deux yeux sont les fentre du

coeur (Hai con mt l ca s ca tm hn); nhng ti th

t i li mt cht l: Ngn ng l ca s ca tm hn.

V l bit c nhiu ngn ng, chng ta s t b thit

thi. Mun i u th i, mun u th . Cn g th t

lm ly, khng phi phin n ngi khc a li dn

ng. Rt t ti v an lc. Trong my mi nm nay,

ti sng nh vy. D nhiu l nhiu lc cng phi cn

ngi gip ; nhng cng t lp c bao nhiu, th

cng khe cho chnh thn mnh by nhiu. C nhiu

ngi ngn ng khng thng; nn nhn u cng thy

n o v lo ngi. T mo him gn cho ti, chc

ti khng t chi. Ngha l ch no cha i, li mun i

n . Ch no cha thng, li phi c gng tm ti

hc hi. Ch no cha hiu, phi gng sc tm ti tra

cu. tui gn 70 nh trong hin ti, ti vn cn ham

hc v ham tu, mc du sc khe ngy hm nay, khng

phi l sc khe ca thi 30 hay 40 tui na; nhng

nhng g lm c th ti lun quyt ch thc hnh v

hu nh cha bao gi u hng vi hon cnh, du cho

vic y c kh n u i chng na, ti cng chng n

h. Ti quan nim rng: Nu vic y kh khn ging

nh mt cun ch ri bi bi, th hy ngi xung thong

th g tng mi mt; ch ng qunh qung, chng

g c mi no m cng lm cho cun t b ri thm


na. Ti gii quyt c vic ring, vic Cha hay vic

Gio Hi cng lun da trn quan im ny.

Sau khi c Visa ca Lnh S Qun ti Hamburg cp,

ti tr v Hannover lo t giy my bay. u tin ti ly

bn nc M c in pha trc quyn t in

Englisch-Japanese ra xem th thy Gainsville nm min

Bc ca Florida; nhng thu y ti cha hnh dung c

nc M n ln nh th no; nn ti ngh t Miami n

Gainsville chc khng xa my; nn chn phi trng

Miami n v chuyn i u tin y ti ch gh hai

ni. l Gainsville v Sheveport. Ti sao li n

Gainsville? Th y l l do.

Nin hc 1969-1970 ti hc ti trng Trung Hc

Cng Ha Sign lp nh Ban A. y l Ban Vn

Vt. Hc v c bi nh thuc lng Thn Ch Th Lng

Nghim th mi mong u cao. iu th hai l phi v

hnh cho p. Nm ti chuyn t trng Trung Hc

Trn Qu Cp Hi An vo Sign; ni t thnh vi

mun hng ngn ta; nhng tm ti trong sut nh mt

t giy ca tui 20 cha mt ln b hoen bi bi trn.

Ti nh Thy Bo Lc lo cho ti ti cha Hng Long

s 298 ng Minh Mng gn cha n Quang qun

10 Ch Ln. Ti hng ngy ly xe p i hc cho c hai

bn i v. Ngy no Sign ma qu th i xe Lam (ch


vit tt ca Lambretta). V vo tr v ti ln con nn

ngi bn cui cng. Lc y lm quen vi Phm Nam

Hi, vn l em rut ca anh Phm Nam Sn; ngi

ang Gainsville, Florida Hoa K. C hai u l con

trai ca bc Phm Nam Vn; ngi ang lm vic trong

ta bo Chnh Lun thu by gi. Ti thy Hi v qu

p; nn ti ln la nhn hnh v c mn v ca Hi

v cha chp bi li nhng g m mnh ngoi Trung

cha hc. Hi ng v t quen mi gia nh ny

cho n by gi. K t nm 1969 n 1970 ri 1971 ti

hay n nh Hi cng hc bi, luyn thi cho T Ti I

cng nh tng kinh ti nh ny vo ngy rm hay mng

mt; khi b c ca Hi c cng quy.

Trong nh ti bit c B C Ni, hai bc Phm Nam

Vn, c Nm ri ch Nguyt, anh Sn, Hi, Dng,

Hng, H v Yn Xun. Ring anh Sn th t gp v

cha quen thn nh Hi, v l trong nhng nm y Sn

i lnh Khng Qun v hay vng nh. ng mt ci th

ti i du hc v nm 1974 li v thm qu v cng

gh thm nh Sn & Hi, ng thi cng cho a ch

Nht tin vic lin lc. Nh vy khi n o Guam

th anh Sn lin lc vi ti qua a ch cha Honryuji

Hachioji. Nm 1975 ti qua nm th 3 i Hc

Gio Dc Teikyo v khi lin lc anh Sn ch yu hi v


tin tc ca gia nh c ai n c ni no cha? v

a ch cha Bn Lp ti Nht ni ti l a ch trao

i th t. Sau khi anh Sn v c Hin n c

Florida vo gia nm 1975 th t Nht ti bng rau

rm cng rau hng (hai loi rau ny ti mang t Vit

Nam qua nm 1974, sau khi tr li Vit Nam thm ln

u), on b vo b th v gi qua Florida. Thu y ti

chng bit lut php ca M cm vic mang t v

cy t ngoi quc vo. Cui cng th Sn & Hin v c

Phc na cng nhn c v h trng nhng cy

y sng. Ti khng bit cy rau rm, rau hng t Vit

Nam sang Nht Bn, trng trn t Nht, ri t Nht di

chuyn sang M trng trn t nc ny, chng bit

rng n pht trin v c nhn rng ra lm bao nhiu

ln; nhng tm lng, hng v ca rau rm, rau hng

cng nh s chn tnh mc mc ca chng ti, mi cho

n gi ny, ban u l thn quen qua tnh bn ca Hi

v by gi l tnh Thy tr t ca gn 40 nm nay.

Mt tnh o tht vng bn v di lu nh th.

Hi anh Sn (cng tui vi ti sinh nm 1949)

v anh Hoi, con ca bc anh Sn li chic xe c rch,

c tang chy t Gainsville xung phi trng Miami

n ti bay t Frankfurt qua. Trn xe Sn hi:


- Sao anh khng mua v i Gainsville? (Thu y

cha quen v Pht Gio nhiu, nn Sn v Hoi gi ti

bng anh; mc du ti ang mc o nh tu Pht Gio).

- Nhn bn thy Miami u c cch xa Gainsville

l my m!

- Thy i! Ti ny phi li xe n 7 ting ng h

mi n y .

Th l mi ngi cng ci ln trong xe v dc theo

hai bn xa l, ti trng ra ngoi, thy hai bn ng ch

trng ton l cy cam ch chng c nh ca g nhiu v

thnh thong lm mi gp mt vi chic xe i din

chy ngc chiu bn kia xa l.

V n nh khuya v hnh nh anh Sn c bn

ci g vi c v tn Hin trng rt quan trng v sau

ti mi bit l h mun hi ti dng g v cch gi

nh th no? Thu y cng hn l c mt vi b c

ngi Bc gi cng i t nn cng con chu; nn

cho ti bng Thy v xng bng con, th c hai v

chng Sn & Hin ngc nhin lm.

Tin nhng ngy li ti nh Sn & Hin, qu B

C hiu o ngh ti lm mt l cu an, ni php

cng nh l quy y Tam Bo. Lc chng ai bit g c;

ngoi tr nhng C B i cha Vit Nam th rnh


v nghi l v ch v cho nhng ngi tr ny. Nu ti

nh khng lm sau khi lm l cu an cho 30 ngi

ca ln u tin cui nm 1978 y c 10 ngi xin

quy y Tam Bo v ti cho Php danh cho anh Phm

Nam Sn l Th Phc v c Ngc Hin l Th

Hnh. y l nhng ngi trong 100 ngi u, ti vn

cn cho theo dng k ca Ngi Minh Hi T S thuc

Thin Phi Lm T Chc Thnh; nhng k t ngi th

101 th 7.000 th Php danh bt u bng ch Thin.

Bi php hm ti ni v ngha ca vic quy y

Tam Bo v ging rng v 5 gii cm ca ngi Pht

T ti gia l g. y c th l bi php u tin ti vng

Gainsville thu y v nay (2016) sau gn 40 nm tr li

vng ny ti thy nhn tnh cng nh cnh vt chung

quanh ca nhng cha vin vn cn ha quyn cng

thin nhin; ch cha b th ha nh nhng ni khc

ti Hoa K. y cng l nhn duyn ti i v n

Hoa K qua 49 ln k t do y v mi ln i l mi ln

c bit cho bao nhiu cng chuyn khc nhau ca Gio

Hi hay c nhn mnh; nhng cng vic chnh vn l

nhu cu hong php cho cc Pht T Vit Nam v

nhng chng tc khc ang sinh sng ti Hoa K.

Nm 1979 l mt nm c bit. V sao vy?


V ngy 16.7.1979 ti c Lnh S Qun Hoa

K ti Hamburg ng Visa vo M cho n 30.9.1979.

Ti bt u t chn vo Hoa K ln th hai vo

ngy 8.9.1979, sau mt tun l Canada gip cho

cha Quan m ti Montral v T n ti Ottawa t

ngy 3.9 n ngy 9.9.1979. Ln ny ti gh thm cha

Gic Hong ti Washington D.C do Ngi Thch Gic

c lm tr tr. Lc Ngi vn cn tu hc theo Pht

Gio truyn thng ca i Tha v thu y Ngi ang

lo giy t bo lnh cho nhng ngi Vit Nam ang cn

tm c trn cc o cc nc ng Nam c vo

Hoa K. y l mt trong nhng c s Tn Gio hot

ng mnh nht nh ti nc M lc by gi snh vai

cng vi cha Vit Nam ti Los Angeles, cha Vnh

Nghim ca Ha Thng Minh Thng, cha Gic Minh

ca Ha Thng Thch Chnh Mnh (Thch Thanh Ct)

ti San Antopalo.

Thu y vo cui thp nin 1970 ti Hoa K ch c

vi thnh ph chnh c cha Vit Nam nh: Washington

DC, Houston, Los Angeles, San Francisco, Seattle. Cn

nhng ni khc trn t nc rng ri thnh thang ca

Hoa K vn cha c ngi cha hay Nim Pht ng

no c. L do n thun l ngi t nn Cng Sn Vit

Nam mi chn t chn ro n nh c ti Hoa K sau


ngy 30.4.1975, cn mi m qu an c, sau lc

nghip v i sng tinh thn mi quan tm tip theo

sau. Ngoi ra s ch Tng Ni thu y cha nhiu; nn

cha c v no mun ra lp cha hng dn i sng

tinh thn cho qun chng Pht T. B li, sau hn 40

nm nh c ti M, hn mt triu ngi Vit Nam, a

phn l Pht T xy dng khp cc Tiu Bang ti

Hoa K c trn di 500 ngi cha, Nim Pht ng

ln nh nh vy chm lo cho i sng tinh thn ca

ngi con Pht trong nhng lc vui bun, kh khn hay

nhng thnh cng trong cuc sng. Bn mi nm nay

Pht Gio Vit Nam ti M pht trin theo t l thun;

ngha l khi ngi t nn cng ng th nhu cu tinh

thn cng tng v cha chin, Nim Pht ng theo

m pht trin xy dng; nhng 40 hay 50 nm sau na,

cha bit l Pht Gio Vit Nam ti Hoa K s pht

trin theo t l no? V l th h u tin khi n t

nc Hoa K cn b ng; ch lo hi nhp vo cuc sng

vn minh ti y v c gng xy dng cho th h th 2,

con ci ca h bm su gc r vo vn ha bn a v t

, nhng th h th 2, th 3 sinh ra v ln ln ti Hoa

K ca ngi Vit Nam hay ca bt c mt ging dn

no di c, ri lp nghip y cng u b ng ha c.

Ngay c ngi Hoa hay ngi Nht Hawai cng nh

San Francisco l nhng bng chng c th nht. H


n M tm vng hay lm phu trong cc hm m v

h nh c ti Hoa K t nhng nm ca th k th

19 sang u th k th 20 v nht l sau ngy

10.10.1911, cuc Cch Mng Tn Hi ti Trung Hoa

c rt nhiu ngi b x ra i, n Hoa K t nn v

lp nghip ti ; nhng sau hn 100 nm, hnh nh ban

u y khng cn na. Nhng ni c gi l cha,

nh, nh th, miu mo v.v hu nh bin mt trn

nhng th ng ngi nh th ny. Cu hi ny hay

lng hoi nghi kia, khng bit c ai c th tr li c,

cho hon cnh ca nhng ngi di dn n Hoa K nh

vy?

Nu ai ngy sau c hi v S T ca Pht Gio

Vit Nam l ai ti t nc Hoa K ny, th nn tr li

rng: l C Ha Thng Tin S Thch Thin n.

Ngi l ngi Qung Tr (con ca C Ha Thng

Thch Tiu Diu - v php thiu thn nm 1963). Ngi

c Tng Hi Pht Gio Vit Nam gi sang Nht Bn

du hc sau nm 1954. Ngi tt nghip Tin S Trit

Hc ti i Hc Waseda, Nht Bn vo nm 1963. n

nm 1964, khi Vin i Hc Vn Hnh c thnh lp

Sign, Ng c C Ha Thng Thch Minh Chu,

Vin Trng Vin i Hc Vn Hnh thnh Ngi v

lm Gio s Trit hc v Pht Hc ti Vin i Hc


Vn Hnh t nm 1964 n nm 1966. Vo khong gia

nm 1966 Ngi c Vin i Hc Wisconsin ti Hoa

K mi qua y lm Gio s thnh ging (Visitor

Professor) v k t (1966) Ngi nh c ti Hoa

K cho n khi Ngi vin tch (1980).

C Ha Thng Thch Thin n thnh lp cha Vit

Nam ti Los Angeles vo nm 1974, ri nhng cha

Vit Nam khc Santa Ana, Seattle v cha T Quang

ti San Francisco c thnh lp t nm 1975 v nhng

nm sau . Ti Los Angeles, ngoi cha Vit Nam ra,

Ngi cho thnh lp International Buddhist Zen Center

cho ngi M tu thin. ng thi cha A Di cng

c xy dng trong mt khu nh gn . T nm 1974

n nm 1979, Ngi thnh lp Vin i Hc ng

Phng (Oriental University) ging dy trit hc v

Pht Hc cho nhng sinh vin lm lun n Cao Hc

(MA) v Tin S (Ph. D). Cng t i Hc ng

Phng ny, Ngi lm giy bo lnh cho cc Ngi

u Tin S ti cc nc n nh Ngi Tr Chn,

Ngi Thin Thanh; t i Loan nh Ngi c Nim

sang Hoa K, nh l nhng v Vin Ph ca Vin i

Hc ny. Cng trong nm 1979 ln u tin c t

Lai Lt Ma th 14 ca Ty Tng chnh thc c cng

du sang Hoa K sau 20 nm t nn ti Dharamsara, n


(1959-1979) v chnh cng trong nm ny, c t

Lai Lt Ma nhn c vn bng Tin S Danh D

ca Vin i Hc ng Phng, do C Ha Thng

Vin Trng Tin S Thch Thin n trao tng (l 1

trong 147 bng Tin S danh d m c t Lai Lt Ma

lnh t sau nm 1959 n nm 2016). K t , c

t Lai Lt Ma c nhiu thin cm cng nh nhn

duyn vi Ch Tng Ni v Pht T Vit Nam ti ngoi

quc cng ngy cng su rng hn.

Ngy 8.9.1979 ti n Hoa K ln th hai v ln ny

c gh thm Ha Thng Thch Thin n, thm

Vin i Hc ng Phng ca Ngi, nh Tiu Diu

House, thp chung Ha Bnh, Trung tm Thin hc th

gii cng nh cha A Di v cha Vit Nam ti Los

Angeles. Lc y ti thm thn phc Ngi. V Ngi l

bc Thy m phm mang Pht Gio Vit Nam vo

Hoa K sm nht; mc du trc cng c nhiu Ch

Tng Ni du hc ti Hoa K nh: Php S Gic c,

Thy L Mnh Tht, Ni Trng Thch N Tr Hi;

nhng nhng v ny sau khi hc xong, tr v nc; ch

khng nh tr lu di nh C Ha Thng Tin S

Thch Thin n; nn khng th gi l nhng ngi khai

sn ph thch c; nhng tic thay n nm 1980 th


Ngi vin tch tui i cha n 60. Pht Gio Vit

Nam ti hi ngoi mt i mt v Thy ti ba li lc.

Ha Thng Thch Tnh T du hc sang Hoa K

vo nm 1974 hc MA do C Ha Thng Thch

Thin n bo lnh v nm 1975 Thy Tnh T v

vng San Francisco nh c, mua nh th Tin Lnh sa

li lm cha T Quang v sau Ha thng Thch

Tnh T ln vng Wilson lp nn Tu Vin Kim Sn, tr

tr ti cho n ngy nay. Vo nhng nm 1980 n

1984 c nhiu Thy, C t nn n tm c cc o

ng Nam Chu c hi thm ti l: Sau khi n Hoa

K th nn u c Tu v c Hc? Trong c

Thy Thch Hnh Tun. Ti tr li ngay rng: Nn n

cha T Quang San Francisco ca Ha Thng Thch

Tnh T.

Thy Tnh T l mt trong nhng v Tng s tr, tui

Ngi trn 30 ca hn 40 nm v trc. L ngi a ti

nh ging php, vit vn, lm th v c bit l o to

Tng Ti. By gi th Ngi ngoi 70 tui ri, ci tui

ca xa nay trong i him c v nhng g Ha

Thng Thch Tnh T ng gp cho o v cho

i vn cn ; nht l thi bui ban u ca Pht Gio

Vit Nam ti Hoa K. Cui thp nin 70, Thy cho

S C Thanh Tnh, S C Thanh Lng v Thy T


Lc xut gia ti T Quang. c bit c 3 v khng phi

t ca mnh. l Thy Gic Nh, Thy Qung

Chn v Thy Hnh Tun. Ha Thng Thch Tnh T

xut thn t Pht Hc Vin Hu Nghim, cng thi vi

Ha Thng Thch Bo Lc; nn vic gio dc ca cc

Ngi vn thng hay hng T xut gia ca mnh

ln hng u. Nay th Thy Hnh Tun ra i, Thy

Qung Chn khng cn tu na; nhng qu Thy ny

cng mt thi hc cng nh tt nghip cc i Hc

danh ting ca Hoa K nh San Francisco, Berkley v

Havard trnh C Nhn, Cao Hc v Tin S. Thy

Gic Nh, Thy T Lc v Ni S Thanh Lng cng

nh vy. By gi Thng Ta T Lc tr tr cha Ph

T Hayward, rt ng t xut gia, ngi Vit

cng nh ngi M v Thy ch trng o to lp

thanh thiu nin ca Gia nh Pht T Vit Nam ti hi

ngoi, rt thnh cng, bng hai ngn ng: Vit cng nh

Anh ng. Ni S Thanh Lng tr tr ngi cha Ni ln

nht nh nc M ti Houston, Texas. y l nhng v

xut gia u tin hi ngoi sau nm 1975 v , ng

cng nh s thnh cng v mi phng din trong vic

bo tn vn ha cng nh hi nhp vo i sng vn

minh ti x s Hoa K rng ln ny.


Gio dc lu nay vn l vn nhn bn ca con

ngi. Nu loi ngi thiu chm sc v phm vi gio

dc th nhn loi s thiu i nhng iu cn bn o c

trong i sng hng ngy. C mt ngi no bo

rng: Lm Bc s, nu l tay, ch lm cho mt ngi b

cht. Nhng nu l nh gio dc m hng dn nhng

th h k tha sai tri, th s tc hi khng phi ch

trong mt i, m trong tng lai, nhiu th h k tha

vn cn tip tc b suy i. Gio dc n khng n

thun ch l vic dy hc hay ai tt nghip S Phm,

c th tr thnh mt nh gio, m gio y c ngha l

khuyn bo, gip , ch by; cn dc c ngha l mong

mun trng thnh theo mt chiu hng tt. Nh vy,

mt x hi c gio dc; ngha l x hi y c o to k

cng. Tn Gio c nn gio dc cao th Tn Gio y s

gi vai tr lnh o tri qua nhiu thi i khc nhau v

khng b o thi bi nhng tro lu tin b ca x hi.

T Ha Thng Thch Nht Hnh, C Ha Thng

Thch Thin n cho n Ha Thng Thch Tnh T,

C Ha Thng Thch Tr Chn, C Ha Thng Thch

c Nim v.v hu nh khng c v no l khng

t n tin ca Pht Gio qua con ng gio dc v

o to. Nht l nhng v tt nghip ti n nh:

C Ha Thng Thch Minh Chu, C Ha Thng


Thch Huyn Vi, C Ha Thng Thch Tr Chn, C

Ha Thng Thch Thin Thanh hay Ha Thng

Thch Php Nhn v.v Nhng v tt nghip cc i

Hc ti Nht Bn nh: C Ha Thng Thch Thanh

Kim, C Ha Thng Thch Tm Gic, C Ha

Thng Thch Thin n, C Ha Thng Thch Mn

Gic, C Ha Thng Thch Tr Hin, C Ha Thng

Thch Minh Tm, C Ha Thng Thch Minh L, Ni

Trng Thch N Nh Chnh v.v hay nhng v cn

hin th thnh tu s tu, s hc ti Nht Bn nh:

Ha Thng Thch Chn Thnh, Ha Thng Thch

Nguyn t, Ha Thng Thch Chn Minh, Ha

Thng Thch Tr c, Ha Thng Thch Bo Lc, C

Thng Ta Thch An Thin cng nh c nhn ca

chng ti, lc no cng nh lc no, chng ti vn ch

trng rng: Con ng gio dc l con ng nhn

bn nht. Do vy ti vn thng hay ni rng:

S hc n khng lm cho ngi ta gii thot c;

nhng nu mun m cnh ca sanh t kia, th khng th

thiu s tu v s hc c. Tu v hnh, hc v hnh l

hai phm tr i song i vi nhau; khng th thiu ci

ny trong ci kia, m chng phi tn ti v pht trin ln

nhau, th mi mong i sng tm linh ca con ngi

mi cn bng c.


Qu tht li tin on ca ti khng sai; nn Thng

Ta Hnh Tun v T Quang ca Ha Thng Thch

Tnh T c tr v tu hc. t Thy y xong hc

trnh th hc v Pht hc ca mnh; nhng tic rng

Thy ra i qu sm; tui i ch mi 60 v Thy

khng cn gp li chng ta na; t nht trn phng

din hnh hi k t ngy 31.10.2015 n nay. Ai sinh ra

trong cuc i ny ri cng phi cht. l mt nh

lut. C ngi n trc v ra i sau. C ngi n sau,

li ra i trc. Trn chuyn ng trnh y ca chng ta

cng ging nh mt chuyn xe la ch cuc i ca

mi ngi. C ngi ln xe xong, li bc xung lin.

C k i chng vi chc cy s li xung xe. C ngi

ngi trn xe la c hng my trm cy s v cui cng

khi xe dng bn , th khch b hnh cng phi bc

xung xe bc i tip tc trn on ng sanh t

ca mnh m thi. Ngy xa cha hiu o nhiu, ti

thng hay b nhng cnh kh ny chi phi; cn by gi

sau hn 50 nm xut gia hc o ri, mi vic din ra

trc mt mnh nh chuyn c khng ch l mt. N

ging nh mt cnh ca m c hai li ra vo. Ngi

ngoi bc v bn trong, th gi l i vo. Cn k t

bn trong bc ra khi cnh ca, th gi l i ra. Vo

ra, cn mt, phi tri v.v ch l nhng i i ca

cuc i. Cn thc cht ca s vt, n vn l nh vy.


Ch c ci chp trc ca chng ta mi lm cho chng

ta au kh. K no khng b ngoi cnh chi phi, ngi

y s an lc t ti hon ton, du cho ngi u

trn qu a cu ny.

Chng ny ti vit v nhng g xy ra t ngy

21.12.1978, ri ngy 8.9.1979 v nhng nm 1980 cng

nh nhng nm sau ny ti c mt ti Hoa K. Mi

ln thm ving mt tun l n 3 thng v c mi ln i

v mi ln n nh th lm cho tm thc ca ti

c m mang. Nhng iu thy nghe v hiu bit v

Hoa K cng ngy cng c nhiu iu ng hc hi

hn.

Ngy 2.4.1980 ti tr li Nht v ngy 18.4.1980

ri khi Nht vn tip tc chuyn ng trnh ngn

dm v ln ny i M, i c ri tr li Nht mang theo

nhiu s mnh; trong c vic thuyt phc Ha

Thng Thich Bo Lc i c m khng phi i Hoa K.

L do v sao vy? Xin qu v c tip chng sau s r.

3

t nc Hoa K l mt

t nc nh th no?

Phi tr li ngay rng: Mt t nc rt rng ln so

vi bn ca th gii. Mt nc cn son tr v cn

qu nhiu sc sng vn ln. V l con ngi, t

ai, hoa mu, thin nhin v.v mi ch c khai ph

t hn 200 nm nay; nu ly nin hiu bt u t nm

1776. D nhin trc c Th Dn n y sinh

sng nhiu triu nm, trong c ngi Indiana cng

nh ngi da v.v Khi ng Columbos bt u pht

hin ra chu lc ny vo th k th 16 th y Th

Dn c i sng vn ha ring ca h. Tuy h khng

c vn minh nh ngy nay; nhng chng ta c th ni


rng: Chnh nn vn ha ca h l nn vn ha bn a

ti chu lc ny.

Ngy 4 thng 7 nm 1776 l ngy m 13 Tiu Bang

ti Hoa K c ngi Anh trao quyn t tr, trong

c cc Tiu Bang nh: Connecticut, Delaware, Georgia,

Maryland, Massachusettes, New Hampshire, New

Jersey, New York, North Carolina, Pennsylvania, Rhode

Island, South Carolina v Virginia. Sau vo ngy 4

thng 3 nm 1789 c thm 12 Tiu Bang na gia nhp

vo v tr thnh mt Lin Bang cai tr theo hin php.

Trc khi ngi u Chu n y cng c nhiu ti liu

cho rng: Ngi Chu c mt trc ti chu lc

ny. V l ngy nay kho c hc ca Hoa K tm

c nhng ngi gch ca nhng ngi cha c ca cc

v Tng S Trung Hoa c thi c tr v truyn b

gio l Pht Gio ti y. ch l nhng nghi vn v

hy vng cng ngy cc s gia v ngnh kho c hc s

lm sng t vic ny. Vic ny n khng kh, khi nhng

phng tin truy tm v qu kh ngy nay khng phi l

vn cn tr na. V d nh trc nm 1975 ti Min

Nam Vit Nam, chng ta hc v lch s hnh thnh ch

quc ng trong hin ti, khng ai trong chng ta m

khng chp nhn mt cch d dng l Gim Mc

Alexande Rhodes ngi Php; nhng by gi Vin

t nc Hoa K l mt t nc nh th no? 39

ngn ng hc H Ni bc b iu ny v cho rng:

Nhng Gim Mc ngi B o Nha v Ty Ban Nha

mi l nhng ngi sng ch ra ch quc ng ti lng

Thanh Chim, Cm H gn thnh ph Hi An ngy nay.

Lp lun ny c th tin cy c. V l k t nm 1600

n nm 1640 mt thi vang bng ng Trong do

Cha Nguyn Hong cai tr, th ca bin Hi An l mt

ca bin quan trng ca th gii ng Trong, m nhng

thng thuyn ca Trung Hoa, Nht Bn, n , Ty

Ban Nha, B o Nha, Php, Anh, Ha Lan v.v

n y bun bn trao i hng ha; trong khi

ng Ngoi k t sng Gianh tr ra khng c c u

tin ny, v l Vua L Cha Trnh b l thuc Bc Triu

ca Trung Hoa, khng c t do chiu hin i s nh

chnh sch ca Cha Nguyn Hong cai tr ng

Trong. Do vy vic hnh thnh cng nh s pht trin

ca ch quc ng Vit Nam cng theo dng chy ca

lch s m to nn vy.

Nu bo rng: Nhng ngi lm vua trn th gian

ny m khng lp Chnh cung Hong Hu th hy hu

lm; ch tr cc c Gio Hong chn chnh ca cc

Gio triu La M v 14 i t Lai Lt Ma ca Ty

Tng. Lm Vua c qu nhiu quyn hnh trong tay m

khng c Hong Hu i km theo sau, u phi l mt


vic d lm. Th m lch s c c nhng hnh nh

p ca nhng v lnh o tinh thn ca Tn Gio

tng hin hu trong nhiu ngn nm ca lch s nhn

loi ngy nay, l nhng ngi nh vy.

Hn 200 quc gia trn qu a cu, du ln du nh,

nc no cng tri qua cc triu i qun ch, c ti

ri mi i n ch dn ch. Ch ring c Hoa K t

khi lp quc n nay hn 200 nm, c 44 i Tng

Thng theo ch dn ch v cha c mt v vua no

ng tr ti x s ny c. y cng l mt c im ni

bt ca Hoa K m chng ta cn phi quan tm nghin

cu n. Mt x tiu biu cho T Do v mi phng

din ca mt con ngi.

Nu ly nin i 1789 lun bn, th y chng

ta c nhiu iu ghi nhn ci mc lch s ny. u

tin Vit Nam l Vua Quang Trung i thng qun

Thanh khin cho uy tn ca ngi Anh Hng Ty Sn

ny vang di khp hon cu. Th nhng v Quang Trung

yu mng, ch lm vua c 6 nm (1786-1792) sau

phi nhng giang san v ngi bu li cho nh Nguyn

vn b gin on t nm 1777-1802, khi m ba anh em

nh Nguyn Bnh nh ni ln mun thng nht

sn h. K t Vit Nam vn mi mi sng di cc

ch qun ch ca cc vua nh Nguyn cho n nm


1945 th ch phong kin mi chm dt ti Vit Nam;

nhng sau nm 1945 Vit Nam chng ta vn cha thot

ra khi nh hng chnh tr ca th gii li cun vo,

nn mi cho n by gi (2016) vn cn i kht dn

ch, t do; khng ging nh ngi M ch trng

cng cng thi gian .

Ngy 14.7.1789 l ngy Cch Mng Php, th ch

ca nn Nht Cng Ha Php c thnh lp v ch

Vua Cha ch cn l hnh thc tng trng trong

nhng triu i sau v nc Php vn i tm kim

cc thuc a ng Dng, Bc Phi chim lnh

cc th trng bun bn, trao i hng ha lc by gi

v sut gn 200 nm nh vy, h i chim c thuc

a khp ni, nhm mang mi li v ch cho dn tc

mnh tn hng. Ni no c c ti, ni no c n p,

bt cng, th nhng ni y lun lun c nhng cuc

cch mng c hnh thnh. Nhn chung bnh din tnh

hnh ca th gii trong vng hn 200 nm qua k t

ngy cch mng Php thnh cng (1789) c khng bit

bao nhiu iu ni, bao nhiu giy mc vit bao

nhiu quan im lun bn. Tu chung, ch c con

ng dn ch v t do, mi l con ng m nhn dn

th gii a chung. Trong Hoa K l nc tiu biu

hng u. C l do chnh nhng ngi Anh, ngi


Php, ngi t u Chu sang y, h c nhiu

kinh nghim vi chin tranh v c ti, qun phit; nn

t h l nhng ngi c kinh nghim kh au ny;

nn George Washington tr thnh v Tng Thng

u tin ca x Hoa K ny k t nm 1789 qua s hnh

thnh ca mt hin php mi v hnh nh ca ng

c quc dn cng nh th gii trn qu; nn th

hin cho vn ny, hnh nh ca Tng Thng

Washington c in vo nhng t giy bc la ca

nhng ng tin giy nh: 100, 50, 20, 10, 5, 2 hay 1

ng m ngy nay trn th gii hn 6 t ngi ang

sinh sng trn qu a cu ny, khng ai m khng bit

n.

Ngi M l mt dn tc gm nhiu quc gia sng

y v xy dng nn. Do vy ci g cng nhanh gn, r

rng, d hiu, th t, ngn np v.v V d nh tn

t cho nhng con ng thng theo th t A, B, C

hay s 1, 2, 3, 4 v.v Nu ai mun tm ng

n thm ngi thn ang trn con ng tn g hay

s my, khi di chuyn n u th ngi mun tm khi

cn hi ngi khc, h cng c th t tm ra con ng

mnh mun tm n mt cch d dng, tn thi gian

v nhin liu.


Ngay nh vic xem bng gi bay ca cc chuyn

bay cng u theo th t A, B, C khin hnh khch d

tra tm, khng lng tng ging nh mt s nc Trung

ng hay Chu khc. Trong khi ting Hoa, ting

Nht, ting Rp kh tm, nu c h thng ha theo

phng cch ca Hoa K th hay bit my. Lm cch

no ngi ngoi quc vt v, l iu m nhng

nh nghin cu nn thay i c cp nht cho tng

khong thi gian nht nh no , th tht l tuyt vi.

By gi chng ta c h thng Intertnet nn mi vic u

tr nn d dng hn xa khi tra cu; nhng c l cng

chnh nh vo nhng iu linh hot m Hoa K ng

dng trc y theo th t nh vy; nn ngy nay th

gii u c nh. Ch ring cch o lng v tnh cy

s cn li thi nh: Yars, Miles, Pound v.v ch c

mt s nc ca thuc a Anh mi quen dng, cn a

phn ngy nay hn hai phn ba th gii u dng cch

gi bng: Cent, mtre, gram, kilogram v.v v khi cc

sinh vin hc sinh va chm n vn tnh m, thng

k v.v qu l vn nan gii. Lm sao Hoa K thc

hin c nh c, vn l thuc a c ca ngi Anh;

Canada phn ln cng nh vy; nhng hai nc ny

ngy nay hon ton dng cch gi Km thay th cho

Miles v kilogram thay cho Pound. Tuy rng c vn

cn i bn tri nh Anh; Canada vn i bn phi nh


Php; nhng tt c chng ta u c c mt im

chung l nhng n v o lng, cch tnh m khng

khc nhau. Cho nn th gii cng ngy cng d gn li

vi nhau hn.

iu ny cng ging nh bin gii ca u Chu

vy. Trc ngy bc tng Berlin sp (9.11.1989) i

u ti u Chu ny hay ngay c ti trong mt nc

c cng phi xin giy chiu khn, mi c th i qua

mt nc khc c. Nhng sau khi u Chu tr

thnh cc quc gia t do, by gi thnh vin ca 26

nc u Chu khng cn bin gii na, m i u ch

cn trnh th cn cc v i khi khng cn trnh na,

chng ta vn c th n v i cc nc y mt cch t

do nh chnh nc mnh ang sinh sng vy. T cc

nc khc cng b vn cp th thc Visa, vn d

tn cng sc, thi gian v tin bc; nn lng du khch

cng ngy cng n c nhiu ni trn th gii hn. V

d nh ai l ngi c mang giy thng hnh c, th

trong nm 2016 ny i 177 quc gia trn th gii khng

cn phi c chng thc Visa; qu l tin nghi v cng.

Mt iu ti tn v hin i khc na l khi i ra khi

nc hay lc v li quc gia ca mnh c ng, ch cn

t s thng hnh ca mnh vo my lu gi ti liu, sau

chng vi pht, chng ta c y d kin c c


v lu tr, n xanh bo hiu, chng ta bc qua ro

cng ca cnh st khi xa mt cch d dng, tn thi

gi v nhn vin an ninh. ng l s t gic v s tin

b ca con ngi ngy nay trn th gii vt xa, so

vi vi ba chc nm v trc.

Ngy nay nc Hoa K c 50 Tiu Bang c sp

xp theo th t A, B, C, cch vit tt, thi gian gia nhp

vo Lin Bang, tn Tiu Bang v th ph ca Tiu Bang

c bit n nh sau:

Vit tt T nm Tiu Bang Th ph

AL 1819 Alabama Montgomery

AK 1959 Alaska Juneau

AZ 1912 Arizona Phoenix

AR 1836 Arkansas Little Rock

CA 1850 Kalifornien Sacramento

CO 1876 Calorado Denver

CT 1788 Connecticut Hartfort

DE 1787 Delaware Dover

FL 1845 Florida Tallahassee

GA 1788 Georgia Atlanta

HI 1959 Hawai Honolulu

ID 1890 Idaho Boise

IL 1818 Illinois Springfield

IN 1816 Indiana Indianapolis

IA 1846 Iowa Des Moines

KS 1861 Kansas Topeka

KY 1792 Kentucky Frankfort

LA 1812 Louisiana Baton Rouge

ME 1820 Maine Augusta


MD 1788 Maryland Annapolis

MA 1788 Massachusetts Boston

MI 1837 Michigan Lansing

MN 1858 Minoseta Saint Paul

MS 1817 Mississippi Jackson

MO 1821 Missouri Jefferson City

MT 1889 Montana Helena

NE 1867 Nebraska Lincoln

NV 1864 Nevada Carson City

NH 1788 New Hampshire Concord

NJ 1787 New Jersey Trenton

NM 1912 New Mexico Santa Fe

NY 1788 New York Albang

NC 1789 North Carolina Raleigh

ND 1889 North Dakota Bismarck

OH 1803 Ohio Columbus

OK 1907 Oklahoma Oklahoma City

OR 1859 Oregon Salem

PA 1787 Pennsylvania Harrisburg

RI 1790 Rhode Island Providence

SC 1788 South Carolina Columbia

SD 1889 South Dakota Pierre

TN 1796 Tennessee Nashvilla

TX 1845 Texas Austin

UT 1896 Utah Salt Lake City

VT 1791 Vermont Montpelier

VA 1788 Virginia Richmont

WA 1889 Washington Olympia

WV 1863 West Virginia Charleston

WI 1848 Wisconsin Madison

WY 1890 Wyoming Cheyenne

Mi Tiu Bang u c Quc Hi, c Thng v H

Vin v ly mt a danh lm th ph chnh tr ca


Tiu Bang y; nhng ngi dn cng rt t quan tm v

vn ny. V d nh nhiu ngi M hay ngoi quc

ang sng ti Tiu Bang California, a phn h ngh

rng: Thnh ph Los Angeles hay San Francisco l th

ph. Th nhng Saccramento mi l th ph ca Tiu

Bang California; ni c rt ng ngi Vit Nam c

ng. Cng nh vy Texas l mt trong nhng Tiu Bang

rng ln nht nh nc M v ai cng ngh rng

Houston l th ph ca Tiu Bang ny; nhng iu y

khng phi; Austin mi l th ph ca Tiu Bang

Texas.

Hnh 1: 50 Tiu Bang ca Hoa K, ngun internet


V Tng Thng u tin ca nc M l George

Washington (1789-1797); ngi c cng ln gy

dng tinh thn dn ch cho nc M theo hin php v

tr v theo tinh thn dn ch t do. K t nm 1814 qua

2 i Tng Thng sau Washington l John Adams v v

k tip l Thomas Jefferson. Washington D.C c

chn lm Th cho chung c nc Hoa K v Ta

Bch c, ni v Tng Thng cng nh Ta nh Quc

Hi ca lng vin cng c thnh lp ti ni y.

Vo thng 9 nm 1814 Baltimore b di bom bi Fort

MC Henry ngi Anh v qua mt vn th ca Francis

Scott Key, k t nm 1931 bi ht ny tr thnh quc

ca ca Hoa K cho n ngy hm nay.

Ngay c Tiu Bang Texas, trc nm 1835/36 Tiu

Bang ny cng ly li c c lp t Mexiko tr

thnh l Cng Ha Texas v chnh thc k t nm 1845

Texas gia nhp vo Lin Bang Hoa K, l mt trong

nhng Tiu Bang c din tch t ai rt rng ri (ch

sau Tiu Bang Alaska).

Chin tranh ni chin ca Hoa K cng xy ra t

nm 1861 n nm 1865. Ch trong vng 4 nm y

c hn 600.000 lnh v thng dn t nn, l do n

gin ch v vic l thuc k ngh bng vi ca Anh

quc. Thi gian t 1865 n 1918 l thi k xy dng,


kin thit Hip Chng Quc Hoa K thnh mt nc k

ngh tn tin. Ch ring vng Alaska, din tch rng n

1.717.854 cy s vung m nm 1867 Hoa K mua

li ca Nga ch c 7.200.000 USD. Qu l mt gi hi,

m Nga bn i, v l lc a lnh gi ny xa

Moscow c hng nghn cy s, kh kim sot c;

nhng ngy nay di lng t ca Tiu Bang ny c

tng tr c hng triu m3 (thc khi) du ha cng nh

nhng m kim loi khc m Hoa K ang bt u khai

thc cung ng cho nhu cu tiu th trong ni a

cng nh th gii ngy nay.

Nc Hoa K k c nht th chin (1914-1918)

v nh th chin (1939-1945) u tham gia vo

nhng vng chin, khng th t chi c. Cui cng

th Nht u hng, v b Hoa K th hai qu bom

nguyn t ti Hiroshima v Nagasaki vo thng 8 nm

1945. u Chu, Hoa K lin qun vi Anh v

Php nh c v kt qu l Hitler bi trn; nc

c b chia i t nm 1949.

Tng Thng John F. Kennedy ch lm Tng Thng

c c 1.036 ngy v cng ch trong thi gian ngn

ngi trong vng 3 nm y, ng ta li nhng du n

lch s m th gii khng bao gi qun. l tham

chin trong chin tranh Vit Nam, s khng hong vi


Cuba v xm nhp vo Vnh Con Heo. Ngy 22.11.1963

Kennedy b m st ti Dallas bi Lee Harvey

Oswald. K t ngi M c lin h ti Vit Nam cho

n ngy 30.4.1975 trong danh ngha l mt ng minh,

chng li ch ngha cng sn. Ngy 1.11.1963 cuc

cch mng ti Min Nam Vit Nam thnh cng, lt

ch c ti Ng nh Dim v Gio Hi Pht

Gio Vit Nam Thng Nht c thnh hnh k t

u nm 1964 n nay.

Vo ngy 17.10.2006 ng h dn s ca nc Hoa

K m c tt c c 300.000.000 dn hin ang sinh

sng ti y v c th gii m c 6.550.963.933

ngi. Cho n hm nay (2016) sau 10 nm c sinh v

t, con s y c th ln n c hn 7 t ngi ri.

Cn c theo: Pht ni lun A T m v vic thnh

lp th gii th u tin con ngi c tui th n my

ngn nm v loi ngi chng ta t ci tri Quang m

Thin u thai vo th gii Ta B ny. Mi u chng

ta c thn thng; nhng v bn cht tham lam ni ln;

nn thn thng cng t bin mt, chng ta khng th tr

li ci tri Quang m Thin c. Thu ban u y

ngi ph n vo tui 500 mi bt u ly chng,

sinh con. Cn thi bui ca chng ta ang sng, con

ngi ch th c 100 tui l ti a; nhng sau cc


thi k Tiu Tam Tai v i Tam Tai th tui th ca

con ngi cng ngy cng gim mnh. Cho n khi no

con ngi mi 5 thng tui bit yu ng, lp gia

nh, sinh con ci, th thi gian ca tui th khng

qu 10 tui. Lc y mi ngi phi cht v mt th gii

khc c thnh lp. Khi no tui th ca con ngi

tng gp 10 ln nh th, th c Pht Di Lc mi ra i,

chia ra lm 3 thi k cu chng sanh.

Ngy 4.11.2008, Tng Thng Obama l mt Thng

Ngh S t Tiu Bang Illinois i din cho ng Dn

Ch nh bi Thng Ngh S John Mc Cain thuc

ng Cng Ha, ln lm Tng Thng th 44 ca Hoa

K trong mt hon cnh rt l c bit. V cha ng l

ngi Kenya (Bc Phi Chu); m ng l ngi M; ng

sinh ra ti Hawai nh l mt a con lai ti Hip Chng

Quc ny. n cui nm 2016 u nm 2017 ng s

mn nhim k th hai ca chc v Tng Thng v ng

l nim hy vng cho nhiu ngi, qua ti nng hng

bin, hon cnh x hi ca Hoa K, bt c ai cng c

th ng thng vo x hi vi hai bn chn vng chi t

tin ca mnh, kt qu khng sm th mun s n vi

bt c ngi no c mt ch st nh ng Obama.

T ngy 23 n 25 thng 5 nm 2016 va qua, ng

Tng Thng Hoa K i th 44 ny n thm ving


chnh thc nc Vit Nam v trong bi din vn c ti

cung M nh H Ni vo ngy 24 thng 5 nm 2016,

ch vn vn cha n 1 ting ng h, m d m y mi

mi vn cn vang vng cho n ngn sau. iu c bit

nht l nhng ngi c vn cho Tng Thng Obama

mm cho ng ta v lch s chng ngoi xm ca Vit

Nam, ca nhng anh hng dn tc chng gic phng

Bc; nhng nh cch mng, nh th, ca s, ton hc

v.v lm v vang nc Vit mt thi; trong c

bit c trch 2 cu th trong truyn Kiu ca c Nguyn

Du phn cui bi din vn l:

Rng trm nm cng t y

Ca tin gi mt cht ny lm ghi

Nguyn tc xut x vo thi nh Minh th k th

14, 15 bn Trung Hoa. Tc phm c tn l on Trng

Tn Thanh hay Thanh Tm Ti T Truyn. Khi Gia

Long ln ngi Hong vo nm 1802, lc by gi C

Nguyn Du lm quan qua hai triu i ri. l triu

Vua L Cha Trnh ng Ngoi vo gia th k th

18. Khi Quang Trung ln lm Vua, ng cng phi ra

lm quan trong thi gian cui th k th 18 (1876-1892)

v u th k th 19, khi c Nguyn Nghim thn ph

ca Nguyn Du, c thi lm quan ti Qung Nam

thi Gia Long v chnh trong thi gian ny (1812-1816)


c Nguyn Du c c i s sang Trung Hoa v c

c tng tc phm ny. Sau khi tng kinh Kim Cang

300 ln v nht l c cu chuyn ca chng Kim, nng

Kiu v Thy Vn, chc khng khc g tm trng ca

mnh phi lm quan tri qua 3 thi i; nn tc phm

Kim Vn Kiu mi ra i vo nm 1816 (theo Thin S

Nht Hnh trong quyn Th Mt B Lau). Mt tc

phm vn chng i ca Vit Nam m qu kh

cha t c; hin ti ch c truyn Kiu l hng c

trn vn n Vit Nam sut hn 200 nm ri, cha c

tc phm no hay bng hay hay hn truyn Kiu. Do

vy c Nguyn Du sau khi sng tc tc phm ny

tht ln rng:

Bt tri tam bch d nin hu

Thin h h nhn khp T Nh

Ngha:

Khng bit sau hn 300 nm na

C ai trong thin h khc cho T Nh chng?

By gi th k th 21 ny, cn 100 nm na,

chc chn truyn Kiu ca c Nguyn Du vn cn c

gi tr. Nu sau 100 nm na, nu ai c u thai li

ci Ta B ny th hy quan st li cu than ca c

Nguyn Du nh bn trn c ng khng? ch sau 200


nm mt ng Tng Thng M tn l Obama hiu

thu tm lng ca c Nguyn Du ri y.

Cu chuyn trm nm l cu chuyn tnh duyn ca

hai ngi con trai v con gi th c vi nhau, phi

sng sao cho n lc rng long u bc. Cho nn ngi

xa hay ni rng: Sng th ng tch ng sng, cht

th ng quan ng quch l vy. Cn by gi gia ng

Obama v ng Nguyn Ph Trng, Tng B Th ca

ng Cng Sn Vit Nam, sau khi k kt b lnh cm

bn v kh st thng cho Vit Nam, li cng ly ci

mc lch s ny th tht chuyn trm nm. Chng ta

hy ch xem kt qu ca mt mn kch.

ng Obama cn ni n vai tr ca hai B Trng

ni ln chng li qun Nam Hn. Cng hm nhc cho

Trung Quc bit rng: Du l ngi n, khi gic ngoi

xm n th con dn nc Vit s khng chi t lm

bn phn v ngha v nh cu tc ng Vit Nam c

sn l: Gic n nh, n b cng nh. y lch s

cn cho chng ta bit rng tng soi v qun s ca hai

B Trng u l nhng S C ang tu hnh u

trong nhng ngi cha yn ti min Bc; nhng khi

chm n tri tim t ch ca dn tc, du cho l

ngi xut gia hay ti gia h cng u c bn phn nh


nhau v hip tm hip sc li chin u vi gic

ngoi xm.

ng Obama cng nhc n L Thng Kit l

mt tng ti th k th 11 ph Tng bnh Chim

v bao ln thnh cng v vang nn c th rng:

Nam quc sn h Nam c

Tit nhin nh mnh ti thin th

Nh h nghch l lai xm phm

Nh ng hnh khan th bi h.

Ngha:

t nc pha Nam, Vua Nam

Sch tri nh nh rnh r

C sao l gic dm xm lng

Ta quyt phen ny cho by t.

n th k th 13 di triu nh Trn, Vit Nam

3 ln i thng qun Nguyn Mng, trong Tu Trung

Thng S, Trn Hng o, Vua Trn Nhn Tng l

nhng nhn vt chnh; nhng sau khi thng trn nh

Vua xut gia u Pht cha Chn Gio vo nm

1296, sau chng gy i v phng Nam, dy cho dn

chng tu hnh theo tinh thn ca Thp Thin Nghip

o (m khng dy Thin). Mc du sau ny Ngi tr

thnh S T ca Thin phi Trc Lm Yn T. Sau khi

thng trn Nguyn Mng; ri g Huyn Trn Cng


Cha v Chim quc, nhng ngi cho con l Trn Anh

Tng, vua Trn Nhn Tng lm nn lch s qua hai

phng din xut v x ca mt ng qun vng trong

thi hong kim y.

Ch c Trn Bnh Trng l mt tng ti; nhng b

sa c tht th, b gic phng Bc bt cm t, nh

phong cho quan sang tc trng; nhng ng ta chi

t, qua bi th khng khi nh sau:

Trn Bnh Trng anh hng ngn thu trc

em tm thn by thc chng sn h

Mi lo n n nc, b tnh nh

Trong tm cm, nng tnh yu T Quc

Nhng than i! Ti trai du thao lc

Hm thing kia khng ch mt by h

V sa c nn b bt cm t

Tan mng p anh hng nh tht th

L gic thy ngi ti nn rt n

em quan sang, tc trng d Ngi hng

Qun by lm du dng c ngai vng

Kh lay chuyn v lng ta th c quc

H bt c thi ch ni g lu

C em chm ta khng h than tic.

Th lm qu nc Nam, cn hn lm vua t Bc.


Ci anh hng kh tit ca mt tng ti l nh vy.

Ngn nm kim c vn cn soi tm gng trinh lit tit

tho ny.

ng Obama cng nhc n c Phan Chu Trinh,

ngi cng vi c Phan Bi Chu vo u th k th

20 ch trng phong tro ng Du cho sinh vin t

Vit Nam sang Nht Bn du hc. V nm 1904 Nht

thng Nga, trong khi Vit Nam ang b ngi Php

h. y l tinh thn qut khi ca dn tc ta, nn ng

Tng Thng M da mu khng qun im li lch s

ngi Vit Nam thu r th no l tinh thn t ch,

c lp ca mt dn tc.

Ri Vn Cao, Trnh Cng Sn, Ng Bo Chu v.v

nhng ngi lm nn lch s theo quan nim th vn,

nhc kch cng nh kh nng chuyn bit ca mnh. c

bit khi Tng Thng Obama nhc n Thin S Thch

Nht Hnh, ng ta ni v t tng i thoi nh sau:

In true dialoges, both side are willing to change. C

ngha l: Trong s i thoi chn thnh, c hai u

mong mun c s thay i. Ngha l quyn li ca hai

bn phi c phn chia u nhau; ch khng phi bn

trng bn khinh. n u nm 2017, Tng Thng

Obama ti v n 2 nhim k; mi nhim k 4 nm.

Khng ai ng mt ngi da mu lm nn lch s ca


x Hoa K nh vy. Sau ng Obama c th l B

Clinton hay ai ln nm quyn x c Hoa ny;

nhng mc ch chnh ca h vn l quyn li ca nc

M phi xem trng hng u, ngay c vic i ni hay

i ngoi.

Mt a con m ci sinh ra ti Sc Trng Vit Nam

vo nm 1973, sau c n sang c v c t

tn l Philipp Rler. ng ny hc hnh t Bc s Y

khoa, sau tham gia chnh trng c, c ln lm

n ng Trng ca FDP (ng T Do Dn Ch) v

sau lm Ph Th Tng trong nhim k u ca B

Merkel, kim B Trng B Y T. vo tui 40,

Philipp Rler t nhim v sang Thy S m trch

nhng cng vic ca t nhn. Con ng chnh tr ca

ng ta chm dt t . Nu gi s ng vn li Vit

Nam cho n sau nm 1975 th s phn ca nhng tr

em c nhi cng bi thm hn na; nhng nh ng cha

nui ngi c tn Rler gy dng nn s nghip

cho ng. V vy Philipp mi c c mt thi ngang

dc trn chnh trng ca c nh vy. Nu ni theo

thuyt duyn sanh ca nh Pht th ng ta c th d

dng chp nhn cho vic ny. Ngha l: Ci ny sanh

nn ci kia sanh; ci ny dit nn ci kia dit. Tt c u

do nhn duyn c.


Ngy xa t c ngi ph n no ni ting trn

chnh trng; nhng ngy nay th n quyn c tn

trng ng mc; nn ngi n cng tham chnh v

thnh cng khng t. u Chu c B Angela Merkel

ca nc c, b Margaret Thatcher, b Theresa Mary

ca nc Anh. B Anng San Suu Kyi ca Min in.

N Tng Thng i Hn b Pak Geun Hye, N Tng

Thng i Loan, N Tng Thng Phi Lut Tn, N

Tng Thng Brasil v.v tt c u th hin kh nng

tuyt ho ca mnh khi nm quyn v cm gi vn mnh

ca quc gia dn tc theo s lo li kho lo ca nhng

ch soi ny. By gi th k th 20 v 21, ngi n

th hin c iu .

Nu Tng Thng Hoa K i th 45 l mt ngi

n, v d nh B Hillary Clinton c c, th lch s

sang trang, v l sut hn 200 nm lp quc v sut 44

i Tng Thng, khng c ai l n b c. iu y hn

cng ng vi li Pht dy. Ngha l: Tt c chng sanh

u c Pht tnh; bt lun l n b, n ng, con trai

hay con gi; con th hay con ngi. Nu ai bit xy

dng, tu dng tm lng t bi v tr tu th ai ai cng c

kh nng lnh o v kh nng lm Pht. Ngay c phm

v t Lai Lt Ma vn l mt phm v cao qu nht ca

Ty Tng k t th k th 14 n nay. Tri qua gn 700


nm vi 14 i t Lai lt Ma ri; nhng cha c mt

ngi n no c mt v theo c t Lai Lt Ma th 14

cho bit rng: i th 15 ti sao khng l mt ngi n,

m nu l mt ngi n p th s c nhiu ngi

quan tm hn.

Th gii ang bin i trong tng giy tng pht.

Do vy nhng quan nim c xa v gii tnh, ngy nay

cng c thay i rt nhiu, khi m nn vn minh ca

khoa hc, cng ngy cng phi by r mi vic trn

mn hnh v phim nh, vi nhng ai c kh nng, th

ngi y s t n mc tiu ca mnh ra. Ngay c

vic lm Pht, lm B Tt hay lm Chuyn Lun Thnh

Vng cai qun qu a cu ny.

4

Ngi Vit Nam

ti Hoa K

v trn th gii ngy nay

Tht ra th cha c s liu no chnh xc ghi li

ngi Vit Nam no ra khi t nc i Vit u tin;

nhng nu cn c vo nhng b s gn y ca Bc s

Y khoa Yn T Trn i S hin ang sinh sng ti

Php th c th ngi u tin l Hong T L Long

Tng ra i khi qu hng i Vit cng vi bu on

quan qun, th t ng vo lc Trn Th ch mu

son ngi nh L vo nm 1224. Ngha l cch y


(2016) gn 1.000 nm. ng ny l mt Thy Qun

c; nn trong tay c nhiu chin thuyn. Do vy vic

vt bin tm t do l chuyn trong tm tay. on

thuyn ca Hong T L Long Tng i dc theo b

bin Trung Quc hng v pha Bc. Mt nhnh tp vo

o i Loan v nhnh cn li i thng sang Triu Tin.

K t n nay con chu nh L c mt ti i

Hn v i Loan qua chnh bin y mu v nc mt

ny. Tuy nhin khi n Triu Tin th Hong T L

Long Tng c vua cha Triu Tin phong cho lm

Nam Hoa tng qun sau khi dp tan gic phng

Bc v h ri rc khp ni trn bn o ny. Tng

truyn rng: Tng Thng L Tha Vng ca Nam Hn

cng l ngi c gc gc t h L ca Vit Nam chng

ta.

Cng qua s liu ny v nhiu s liu khc, ngi ta

cho rng Tng Thng L Knh Huy ca i Loan cng

l hu du ca con chu triu nh L ca Vit Nam

chng ta. Vic ng sai nh th no, hy c cho lch

s t t soi sng li; nhng nim t ho dn tc th bao

gi chng ta cng sn c; nn y cng l l do m

chng ta ng hnh din vy. V l ngi Vit Nam

chng ta sau khi c an c lc nghip bt c mt

ni no trn th gii, th h c bn phn phi hi nhp

Ngi Vit Nam ti Hoa K v trn th gii ngy nay 63

vo nn vn ha s ti v ngoi ra cn c bn phn duy

tr cng nh pht huy nn vn ha t m ca mnh,

nhm gii thiu cho nc s ti bit n np sng ca

dng ngi mi nhp c ny.

Vua L Hu Tng nhng ngi cho con gi l L

Chiu Hong v ng ta i xut gia u Pht vi Php

hiu l Hu Quang; nhng Trn Th cng khng

cho ng ta tu hc m mt hm, nhn chuyn tham

quan cha, khi gp Thin S Hu Quang ang nh c

trc sn cha th Trn Th but ming ni rng:

Nh c th phi nh tn gc

Cu ni ny hm , Th khng mun mt ngi

no trong dng tc nh L cn sng st c. Nhn mt l

t tri t v lng tm ca vua quan nh L, Trn Th

cho o hm sn tht su chung quanh ni t l. Bn

trn cho lt vn v ph c thm vo. Sau khi con chu

nh L tp trung li hnh l, th Trn Th cho

qun lnh rt ht vn. Th l con chu nh L cn li

bao nhiu u b chn sng di hm su kia.

Ngoi ti li bt b Trn Th Dung vn l m ca L

Chiu Hong tr thnh v b ca mnh; Trn Th

bt Trn Cnh tc Trn Thi Tng phi nhn ci bo

thai ca ch du mnh l con ca mnh, khi m thi gian


kt hn vi Chiu Hong lu; nhng Trn Th

thy cha h sanh c ngi ni nghip . Do nhng

d tm nh vy; cho nn Trn Thi Tng mi b ngi

bu, quyt vo ni Yn T gp Quc s Ph Vn xin

xut gia hc o l vy. y l ci c, v l thy Trn

Th qu tn c vi nh L cng nh bn thn mnh.

Ri n cui thi nh Trn (1400) Vit Nam mt ln

na b qun nh Minh sang h. Do vy c rt

nhiu ngi b nc ra i. a phn n Trung Quc t

nn v mi cho n ngy nay (2016) mt nhm thiu s

Vit tc vn cn hin din ti Trung Quc. Tuy h

khng cn ni c ting Vit lu lot na; nhng

nhng iu h, iu ma v.v h vn cn gi gn v

th hin bn sc dn tc qua nn m nhc c i m h

mang n t qu hng i Vit.

Cn c vo s liu thi nh Nguyn trung hng cng

nh sch Cc Thin S Vit Nam ca Ha Thng

Thch Thanh T th sau thi L Chiu Thng, t nc

Vit Nam b ngi Hoa cai tr gin tip qua Vua L

Cha Trnh ng Ngoi; trong khi ng Trong cc

cha Nguyn vn ra sc m mang b ci; nhng t nm

1786-1792 ba anh em rut Nguyn Hu, Nguyn Nhc

v Nguyn L nhng ngi xut thn t Bnh nh

thng nht sn h v v th con chu ca Gia Long phi


bn tu sang Lo, Cao Min v Thi Lan t nn.

Trong thi gian t 1792-1802, trc khi Gia Long ln

ngi, l thi k ca nh Nguyn tip tc xy dng

nghip v c mt s ngi ra i ph cha vn cn

li x Thi Lan, tip tc xy cha v thc hin nim

tin ca mnh quc gia cha thp y. Nhng s kin

ny c cp n qua tc phm th 57 ca chng ti

nhan l Chuyn tnh Lin Hoa Ha Thng xut

bn ti ngoi quc nm 2011 v qu c gi cng c th

xem tung ci lng ny qua vic chuyn th ti tnh

ca o Hu Gic o Dng Kinh Thnh vo nm

2012 r thm nhng chi tit ngn ngnh. Cho n

ngy nay vn cn nhiu ngi cha Vit Nam danh ting

tn ti th Bangkok nh: Cha Ph Phc, cha

Cnh Phc v cha Khnh Vn ti China Town nm

trung tm ca thnh ph Vng Cc (Bangkok). nhng

ngi cha ny mc du ngy nay khng cn ngi Vit

no ni rnh ting Vit na; nhng nhng kinh in, l

nghi, bi sm trong cc cha Vit ti Thi Lan, nhng

ngi Thi hay ngi Hoa ang tu tp ti vn dng

ngn ng ting Vit c tng v hnh tr theo ng

hng ca Anamikaya (Vit Tng). y qu tht l mt

hnh nh p tuyt vi ca vn ha Vit Nam vn cn

hin hu trn t Thi Lan trong sut hn 250 nm qua.


Khi dch i Chnh Tn Tu i Tng Kinh tp th

32 v 34 hay nhiu tp khc na t ch Hn sang ting

Vit trong thi gian qua, ti pht hin ra nhiu v

c gi l Ph Nam Quc S dch trc tip t ch

Phn sang cha Hn v ngy nay tn tui ca cc Ngi

vn cn nm ri rc trong i Tng i Chnh. Khi tra

cu th c bit rng y l mt quc gia t tr nm

pha di nc Chim Thnh; nu ni bin gii th Ph

Nam quc hin hu t nhng th k trc Ty lch

v nm di t Nha Trang n Bin Ha ngy nay. Th

nhng t thi nh L v nh Trn (1010-1400) cha ng

ca chng ta c nhng cuc Nam tin nn Chim

Thnh v Ph Nam quc khng cn hin din trn

bn ca th gii na. Tic thay nhng dn tc c nn

vn ha cao vi; nhng mt thi bin mt qua thi

gian nm thng cng nh s chim th ca con ngi.

Ri mt hm ti c trn mt tp san Vn ha Pht

Gio Vit Nam xut bn Hu c mt bi vit kh l

th v Ngi Pht Trit cng xut x t nc Ph Nam,

li c lin h vi n , Trung Hoa v c Nht Bn

na. y c l l mt trong nhng s liu c nht v

ngi Ph Nam (Vit Nam) c mt ti nc ngoi.

Nm 752; ngha l cch y 1.364 nm v trc t

Ph Nam, Thy tr Ngi Pht Trit c Thnh V


Thin Hong ca Nht Bn cung thnh sang Nara lm

l khai nhn cng dng tng T L Gi Na Pht bng

ng c nht th gii hin nay v lm l khnh thnh

cha ng i (Todaiji) ti Nara cng vi Thy mnh l

Ngi B Tin Na n t n . Cho n nay chng

ta ch bit c rng Ngi Pht Trit sang n tu

hc, c th i bng thuyn t min Nam Vit Nam qua

ng Bombay hay Calcutta ri i Hc Nalanda min

Bc n ; th nhng cng c th l Ngi Pht Trit

i b t min Nam Ph Nam sang Cam Bt ri Thi

Lan n Min in v qua nc n . Nh vy Ngi

Pht Trit bit ting Sanscrit v ting a phng.

Sau c hai Thy tr quay li nc Ph Nam. Ti y

Ngi Pht Trit gii thiu cho Thy mnh v vn ha

Ph Nam v c hai Thy tr u hc nhng iu tn

tng ca Ph Nam v c bit l nhng iu ma Vu

Lan v nhng bi ht dn ca thu , m cho n ngy

nay (2016) Vin Nh Nhc Hong Cung ca Nht Bn

mi nm vn cn trnh tu mt ln nhn nhng ngy l

trng i ca cha ng i ti Nara. K Ngi B

Tin Na v Ngi Pht Trit qua Trung Quc lm

quen vi ngn ng v Pht Gio Trung Quc; k

nm 752 hai Ngi chnh thc c Thnh V Thin

Hong cung thnh sang Nara Nht Bn lm l khai

nhn cng dng v l khnh thnh cha Todaiji, l mt


trong nhng cha g ln nht cn tn ti trn th gii

cho n ngy nay, mc du cng phi tri qua nhiu

giai on chin tranh b tn ph; nhng ngi i T y

ngy nay vn cn tr li trn th gian ny v ngi Ph

Nam (Vit Nam) cng l ln u tin c mt ti Nht

Bn.

Trc ngy 30 thng 4 nm 1975 ti Hoa K khng

bit chnh thc c bao nhiu ngi Vit Nam c ng

ti ; nhng chc chn mt iu c nhng nhn vin

ca Ta i S Vit Nam Cng Ha thuc Min Nam

Vit Nam v cc sinh vin du hc ti . Nhng trc

na, ai l ngi Vit Nam n Hoa K ngoi ng

Bi Vin i S thi nh Nguyn? y l mt cu hi

m ti phi nh T in ton th m - Wikipedia

ting Vit mi c c cu tr li nh sau:

Theo hc gi Nguyn Hin L th ng Trn Trng

Khim l ngi u tin c mt ti Hoa K. ng sinh

nm 1821 (ngha l sau khi vua Minh Mng ln ngi 2

nm) ti lng Xun Lng, ph Lm Thao, Ph Th.

Nm ng 21 tui (1842) v ng b git bi mt Cai

Tng v chnh ng tr mi th cho v, bng cch git

li Cai Tng ny. l l do ng tm ng trn

khi Ph Th bng tu bun ca ngoi quc. T nm

1842-1854 ng Trn Trng Khim i qua nhiu vng


t ti Hoa K. Mc ch i tm vng v c khi ng tr

thnh cao-bi ca x ny. n nm 1849 ng n

thnh ph New Orleans, m sau ny thnh ph ny c

thi gian thuc ngi Php cai tr.

Trc nm 1789 bn Tuyn ngn c lp do Tng

Thng Washington tuyn c, chc chn ti vng t

mi ny c rt nhiu ngi ngoi quc n tm vng v

c hi sinh sng. Nh ng Trn Trng Khim ra i

khi nc Vit v s n t git Cai Tng v cui

cng phi trn xung tu bun, c th l tu ca Php

hay Hoa K; cho nn bt buc ng phi hc v lm

quen vi hai ngn ng ny.

ng L Kim sinh nm 1821 v mt i nm 1886.

Trong T in ton th m bng ting Vit c ng

c hnh nh ca ng cng nh ng tin thu y c

tn ng na. ng ta cng i tm vng vng Salt Lake

City v ng ta bit nhiu th ting ngoi ting m l

ting Vit; ng ta cn bit c ting Ha Lan, ting

Trung Hoa v ting Php na. y cng l mt ngi

c bit. V ch c i trn xung tu bun ca ngoi

quc th mi c c hi i xa nh vy v iu cn bn l

phi hc ngn ng ca nhng ngi trn tu bun y.

ng L Kim c l n ca bin Hi An, hay mt ca

bin no ti Bc Phn, ri tm cch ln xung tu qua


vic khun vc, ri trn hn di khoan tu, khi tu

ra khi ri, ng ta mi bt u l din, th ngi Ha

Lan hay ngi Php cng khng n bt tr li mt

ngi, khi chuyn hnh trnh tr v li qu hng ca

h cn di thm thm. Ri ng Khim hay ng Kim

cng phi hc nhng ngn ng ca ngi trn thuyn.

Cho nn ng ta bit nhiu th ting l vy.

Trc nm 1975 chnh quyn Min Nam Vit Nam

cho nhng sinh vin ra ngoi quc du hc, a s l

Hoa K, c, Anh, Canada, c, Nht, n v.v..

nhng khng ai bit c con s chnh xc l bao nhiu,

ngoi tr nhng S Qun ca Vit Nam ti . Theo

thng k ca Wikipedia cho bit rng: u thp nin 70

c 100.000 ngi Vit Nam ngoi quc, a s

Lo, Cam Bt, Thi Lan, Min in v Php v sau

nm 1975 c 4 triu ngi Vit c mt trn 100 quc

gia khp 5 chu trn th gii ny. Nu bo th gii c

trn 240 quc gia ln nh, th ngi Vit c mt gn

mt phn na trn 5 chu lc ny. Ch ring ti Hoa K

c n 1.799.632 ngi ang sinh sng, hc tp v lm

n ti . Nh vy ti Hoa K s lng ngi Vit Nam

cng chim gn phn na trong s 4 triu ngi y

ri v a phn l nhng ngi ti gii, thnh phn


tr thc cng nh nhng ngi giu c ra i t Min

Nam Vit Nam.

Vo nm 2007 s thng k cho bit ti Hoa K c

tt c l 1.642.950 ngi a s sng Tiu Bang

California. V l Tiu Bang ny m p hn nhng Tiu

Bang khc ti Hoa K. V li Tiu Bang ny c kh hu

min bin cn k i Ty Dng, khng khc g b

bin Thi Bnh Dng ca nc Vit Nam l my nh:

Mt vo ma h, m vo ma ng v kh hu n ha

hn nhng Tiu Bang thuc min ng nc Hoa K

nhiu. C tng cng 447.032 ngi Vit sinh sng ti

California; chim 39% dn s ti Tiu Bang ny. Ch

ring Orange County (Qun Cam) s ngi Vit

chim n 135.548 ngi, c mnh danh l Little

Sign, chim n 30,7% dn s v ti Garden Grove

chim 21,4% c dn ti . hai thnh ph ny

nhiu ln Th trng c bu c gc gc ngi Vit;

hoc l th h di dn n y t sau nm 1975 hay th

h th 2, th 3 c sinh ra v ln ln ti qu hng

mi ny. Thnh ph Houston, hay ni ng hn l Tiu

Bang Texas c n 134.961 ngi Vit c ng; chim

12% c dn ti Tiu Bang ny.

Nhng nm u khi n Chicago hay mt vi ni

trn x Hoa K, ti thy nhng hng tn nh:


Hannover, Mannheim, New Berlin, Karlsruhe v.v cho

hay ai ri cng c mt qu hng nh n v ngh

v; nn n u v u khi ra i khi qu m du

bt c di hnh thc no i na, th ngi ta vn lun

nh v ni chn nhau ct rn ca h. C mt hai cu

chuyn vui, ti xin k qu v nghe. C ln ti ln phi

trng Washington bay v Hannover c. C tip

vin hng khng bo rng: ng khng c v i v

Hannover. Ti p li: L no li nh th? C ta bm

my mt ln na, vn bo rng: ng khng c v i

Hannover. Ti xut trnh v v c ta la ln rng: !

Hannover c ch khng phi Hannover M. Th

th ti xem li (hi phi trng quc ni v ngoi

quc lm v ln tu chung vi nhau; nn mi c c s

y).

Mt ln khc, Ha Thng Thch Minh Tm v ti

i New York v li mt tun l thm ving cc

cha cng nh cc Pht T vng ny. Mt hm Ha

Thng xch va-ly ra phi trng th Air France bo

rng: My bay ca ng bay t ngy hm qua ri, ti

sao gi ny ng mi i? Ha Thng xem li v my

bay v bit rng mnh xem sai ngy; nn hng Air

France cng du di cho Thy i ngay ngy tr hm y.

Cn ti th li New York, ng mt tun sau th mi


v li Paris cng bng Air France. Th l c tip vin

hng khng bo ti rng:

- Ti sao ti cho ng i trc y mt tun ri,

m by gi ng cn y?

Ti hi l do th c ta bo rng:

- V ng h L, m ng i tun ri cng h L v

ng mc o lam, n chay cng nh khng mang theo

hnh l nh ng L hm n; nn ti tng lm l ng

L ca tun ri. Thi cho ti xin li vy v y l v ln

tu ca ng.

ng l k nim nh i, ti khng bao gi qun c.

Ri mt do khc, Ha Thng Minh Tm v ti cng

i Hoa K chung chuyn, khi n Houston v c nh

n thm cha Pht Quang; nhng khng c ai n n

c, mc du Ha Thng Minh Tm bo trc

ri. Tri bt u ti, ti ngh vi Thy, thi th ra bn

Taxi t n xe v cha. Khi n bn Taxi, chng ti

thy nhiu ti x da en qu; nn cng ngi ln xe. Ch

hoi mt lc vn khng thy ngi da trng li Taxi m

ch ton l ngi da en. Chng ti bo gan gi mt ti

x Taxi v cho a ch n; nhng anh ta nhn chng ti

li t chi khng ch. Theo ti ngh, c l hn ta thy

chng ti n mc o nh tu nn hn ta ngh rng chng


ti c cng phu thm hu lm; nn khng dm ch

chng? Cn chng ti khng mun ln xe trc , v

nhng l do an ninh khc v m. D nhin khng phi

l do k th chng tc; nhng v an ton cho bn

thn; nn t chp nhn cho gii php thn trng vn

hn. iu tri ngang y l trong khi mnh s ngi

ta lm chuyn ny, chuyn n th ngi ta cng s mnh

c v cng, ri ln xe, c chuyn g th sao? m y

c n 2 ng Thy tu Pht Gio na. Cho nn nhng g

thuc h phn kit s trong c nghi l khng ng

ri.

Xa nay khng c ngi no sinh ra ti min Nam

m khng bit cu: Sign l hn ngc ca Vin

ng c. Bi v t Sign rt tr ph v d sinh sng

v sau nm 1954 Sign tr thnh th ca min

Nam Vit Nam; trong khi ngi min Bc ly H

Ni lm th o v sng Bn Hi chia i t nc v

tuyn th 17. Mi cho n nm 1976 hai min Nam Bc

mi ti hp li vi nhau nhng Vit Nam khng cn

ch ngha t do na, m ngi Cng Sn Vit Nam

p t cho min Nam Vit Nam mt th ch c ti

cng sn. Do vy nn mi c hn 4 triu ngi hin

ang i tm t do v chi t ch cng sn ti qu

hng mnh l vy.


T nm 1975 n nm 1989 c rt nhiu ngi ra i

khi Min Nam Vit Nam; k c nhng ngi gc Hoa

Min Bc h cng vt bin i tm t do na. Ch ch

c c hi l h trn ra i khi nc, mc du phng

tin chng c g. C th l mt chic thuyn nan mong

manh trc sng to gi ln ca i dng; nhng h

chng n h, th em mng sng ca mnh i ly

hai ch t do; cn hn l li trn qu hng ca

mnh; nhng b qu hng t chi. Do vy m theo

thng k ca Cao y T Nn Lin Hip Quc s ngi

b cht chm trn bin c hay rng su khi ra i tm t

do, con s y hn c 500.000 ngi. Mng ngi qu

tht; nhng qu tht khng qu bng hai ch T Do;

nn ngi ta chn mt trong hai quyt nh sinh t

nh vy hng n tng lai ca con ci mnh l

vy.

u tin khi ngi Vit n Hoa K cng gp rt

nhiu kh khn v ngn ng, thc n, kh hu, giao t

v.v nhng ch cn thi gian chng 10 nm u l h

bt u lm n khm kh, mua xe, mua nh, cho con

i hc nhng i Hc t danh ting v.v Sau khi an

c ri, ngi ta mi lc nghip c v nhng T chc,

Hi on nhm hp li vi nhau lm n thnh

nguyn a ln thnh ph s ti, yu cu chnh quyn


cho dng bng Little Si Gn trn xa l ng r trc

khi n Qun Cam. Cui cng th chnh quyn chp

nhn yu cu chnh ng ny l Little Si Gn hin

hu ti min Nam cho n nay cng trn di 30

nm ri v a danh ny chc chn s cn hin hu mi

vi thi gian nm thng, du cho khng cn ngi Vit

Nam th h th nht cn tn ti na. iu ny cng

ging nh cc a danh Hannover, Mannheim hay New

Berlin ti cc Tiu Bang Hoa K, khi ngi c

b li qu hng ca h bn tri u vo thi nht

th chin (1914-1918) hay nh th chin (1939-1945)

v nht l thi c Quc X ca Hitler cai tr, c

hng trm ngn ngi c b qu hng ca h ra

i, n Hoa K hay Canada; hoc n bt c ni no

trn th gii, ct cng ch tm hai ch t do cho bn

thn v gia nh con ci ca h. Ri t qu hng,

ni chn nhau ct rn ca h li hin v v nhng a

danh kia li c thnh lp nh li mt thu xa xa

no ni qu mnh c sinh ra v ln ln; nhng

khng li c; trong c c hn 4 triu ngi Vit

Nam hin c mt trn qu a cu ny cng ch v mt

l do n gin l i tm hai ch T Do v t nc Hoa

K ni ring cng nh cc x t do khc trn th gii

ni chung cu mang h c; trong khi qu m li

hng h.

5

Nhng ngi cha Vit

Nam u tin trn x

Hoa K

n c ngy 22 thng 4 nm 1977. Nm 1978 ti

di v Hannover hc tip tc Phn khoa Gio dc ti

i Hc Hannover v trong thi gian ny ti quyt nh

li c lun; nn lm n gi ln chnh quyn

Hannover xin t nn v l do Tn Gio. y l mt

trong nhng l do m cc chnh quyn Ty Phng

quan tm hng u. Thi gian Gio Hi Pht Gio

Vit Nam Thng Nht trong nc b nh cm quyn


Cng Sn Vit Nam n p khc lit, m khi ra i du

hc Nht Bn nm 1972 ti c Ha Thng Thch

Huyn Quang, Tng Th K ca Gio Hi cp giy cho

ti xin min qu hi hng ln chnh quyn Sign; m

trong nhng nm y Ngi v Gio Hi b bt b cng

nh b cm t; nn n xin t nn ca ti c chp

nhn mt cch mau chng d dng. l ngy 29 thng

3 nm 1979 ti Zirndorf (H.1 tr. 72) vi s k hiu S-

Vietnam- 115. Trc h cp cho ti quyn c li

c t ngy 12.7.1977 n ngy 11.7.1978. Con du

ca thnh ph Kiel ng trn Passport Vit Nam Cng

Ha ca ti, c t thi i du hc. (H.2 tr. 72; H.2-1 &

H.2-2 tr.73; H.2-3 tr. 74). T nm 1978 n nm 1979

chnh quyn c cp cho ti mt Fremden Pass cho

ngi ngoi quc c quyn lu tr ti c v k t

lc y khng cn dng Passport ca Vit Nam Cng

Ha na. Ngy 21 thng 5 nm 1979 ti chnh thc

nhn c Passport t nn; bn ngoi mu xanh nc

bin, bn cho tri pha trn c gch 2 gch mu en v

pha trn cng l: Bundesrepublik Deutschland v

di ghi l Reiseausweis (Abkommen vom 28.7.1951)

Travel Document (Convention of 28.7.1951). (H.3 tr.

74). Passport ny ti chnh thc x dng cho n ngy

19.5.1987 th chm dt. V sau ti xin vo quc

tch c sau 10 nm c tr lin tc ti x c; nn

Nhng ngi cha Vit Nam u tin trn x Hoa K 79

i mt s nc u Chu v ngay c c cng nh Hoa

K v sau ny khng cn phi ln Ta i S xin Visa

nhp cnh na. Cho nn khng b tn ch ng du xin

Visa nhiu trn Passport m ch cn ng du ti phi

trng khi mnh n l . Passport ca c c th i

177 nc trn th gii m khng cn xin Visa. y l

nim vinh d cho nhng ngi ang mang quc tch

c vy.

Chnh nh Passport t nn c chnh quyn c

cp vo ngy 21 thng 5 nm 1979; nn ngy 16.7.1979

ti ln Lnh S Qun Hoa K ti Hamburg xin

Visa vo Hoa K. Nhn li Passport thy Lnh S Qun

cho thi gian vo M trong vng 3 thng; cho n ngy

30.9.1979 l ht hn v ch mt ln ra vo m thi. (H.4

tr. 75). Ngy 8.9.1979 ln u tin ti nhp cnh Hoa

K. Ln ny ti ch i Gainsville v Sheverport. Ln th

2 ti xin vo Hoa K vi Visa t ngy 21 thng 12 nm

1979 n ngy 21.3.1980 (H.5 tr. 75) v ln ny cng

ch c ra vo mt ln duy nht. Chnh ln ny, ti c

dp gh thm Ha Thng Tin S Thch Thin n ti

Los Angeles.

Ln th 3 xin Visa vo Hoa K l ngy 22.5.1981

vi Visa ra vo c nhiu ln cho n ngy 22.5.1982.

(H.6 tr. 76)). Trong thi gian mt nm ny ti c


nhiu ln sang Hoa K v gh thm nhiu cha cng

nh nhiu Cng ng ngi Vit sng ri rc khp ni

trn t nc Hoa K. n ngy 22.7.1983 ti c cp

mt loi Visa mi B-I/B-2 c gi tr trong vng 5 nm;

cho n ngy 22.7.1988 mi ht hn v ra vo Hoa K

nhiu ln trong vng 5 nm y. (H.7 tr. 76)). y l s

tin tng ca S Qun Hoa K. V l bao nhiu ln i l

by nhiu ln v li c; ch ti khng lu tr li Hoa

K qu hn m Visa h cho. Tht ra khi mt nc

cp Visa cho nhng c nhn ca nc khc vo nc

ca h qua ng du lch hay du hc hoc lm n bun

bn v.v h ch s rng ngi c c Visa y s n

nc h v tm cch li lun; nn khi phng vn lc

xin Visa c nhiu cu hi, m ngi ng n xin phi

chng minh cho S Qun hay Lnh S Qun bit rng:

- Mnh n thm nc h ri v ch khng tm cch

li.

- S khng xin tin tr cp.

- C v my bay kh hi.

- C tin tiu trong thi gian lu tr ti .

- Khng tm cch li xin vic lm hay m tim

v.v


Trn y ch l mt s l do chnh v ngi ng

lm n xin Visa nhp cnh vo mt nc no , nht

l Hoa K phi cn tr li rnh mch, khng d d. Nu

mt trong nhng cu hi hay s chng minh khng r

rng th nhn vin S Qun s khng cp giy th thc

cho ng n.

M l mt thin ng nhiu lnh vc; nn ai trn

th gii ny cng mun t chn n mt ln cho

bit. Do vy gic mng Ty du ngy xa qua ri, m

by gi ch cn li hng M du m thi.

Vo cui nm 1979, u nm 1980 ti c dp

nhp cnh vo Hoa K ln th 2 v ln ny ti n

Los Angeles, San Francisco, Houston v Washingtin

DC. Nhng ni ny xy dng cha Vit Nam u

tin trn x Hoa K v ngi khi s y; chnh l Ha

Thng Tin S Thch Thin n.

Theo Wikipedia ting Anh v ting Vit, chng ta

c bit rng: Ha Thng sinh ngy 22 thng 9 nm

1926 ti An Trng, Ph Vang, Tha Thin. Nm Ngi

10 tui (1936) xut gia hc o. Sau khi th Sa Di

Gii vo nm 1948 lc Ngi 22 tui c Bn S

cho ng n th gii T Kheo. Nm 1954 nhn c

hc bng t Pht Hc Vin Bo Quc Hu, Ngi sang

Nht Bn du hc. Nm 1959 Ngi tt nghip Cao Hc


ngnh ng Phng hc i Hc Waseda, Tokyo v

vo nm 1964 Ngi cng tt nghip Tin S Vn

Chng trit hc ti i Hc ny. y cng l nm Pht

Gio Vit Nam khi sc sau ngy cch mng 1.11.1963

v u nm 1964 Gio Hi Pht Gio Vit Nam Thng

Nht c hnh thnh ti cha X Li Sign, sau

khi tranh u gian kh vo nm 1963 chng li s

n p v k th Tn Gio ca chnh quyn Ng nh

im.

Gio Hi Pht Gio Vit Nam Thng Nht m ra

mt trang s mi v mi phng din, trong c vn

gio dc. Ngoi nhng trng Trung Tiu Hc B

c thnh lp lu nay t v tuyn 17 tr vo

Nam, nay Gio Hi lp c s Vin i Hc Vn Hnh,

nhm cung cp nhn ti v gii tr thc cho nhn qun

v x hi Vit Nam; c cho o, ln cho i na; nn

i Hc Vn Hnh khng nhng ch c Phn khoa Pht

hc, trit hc, m cn c dy nhng Phn khoa khc

nh: Gio dc, kinh t, x hi, ngn ng v.v nhm

cung ng cho Pht Gio cng nh Dn Tc nhiu nhu

cu tr thc hn cho mi tng lp trong x hi.

Ha Thng Tin S Thch Minh Chu lm Vin

Trng Vin i Hc Vn Hnh ti 222 Trng Minh

Ging Sign mi Ha Thng Thch Thin n dy


mn trit hc ti Vn Hnh t nm 1964 n 1966.

Cng vo nm ny Lin Hip Quc c chng trnh trao

i cc gio s thnh ging gia cc quc gia vi nhau,

nn Ha Thng Thch Thin n c i Hc

California ti Los Angeles (UCLA) mi n y dy

trit hc v ngn ng. Sau 2 nm dy ti y Visa thnh

ging ht hn v nm 1968 Ngi lm n thng tr

li Hoa K.

Nm 1970 Ngi quyt nh thnh lp Trung Tm

Thin Vin Quc T (IBUC) ti Los Angeles dy

thin cho cc sinh vin u M v thng 10 nm 1973

Ngi cng vi cc hc gi Hoa K, Hn Quc, Ty

Tng cng Tch Lan ng ra thnh lp Vin i Hc

ng Phng (University of Oriental Studies) dy

cho nhng sinh vin nghin cu t trnh MA (Cao

Hc) cng nh Ph.D (Tin S). Cng t i Hc ny

c nhiu ngi Hoa K sau khi hc xong Cao Hc hay

Tin S c ngi xut gia vi Ngi v trong c

nhng v ni ting nh Ngi Bikkhu Bodhi, S C

Karuna, Ngi n Hu, n T v.v... v cng chnh ti

i Hc ny vo nm 1979 ln u tin khi c t Lai

Lt Ma th 14 ca Ty Tng t chn n Hoa K; Ngi

nhn c bng Tin S danh d ca Ha Thng

Tin S Thch Thin n trao tng.


Sau ngy 30.4.1975 Ngi ng ra vn ng chnh

quyn Hoa K thu nhn ngi t nn Vit Nam ang

c tm dung ti cc tri t nn cc nc ng Nam

Chu. Do vy nhu cu tinh thn cng khng phi l t,

nht l nhng ngi Pht T xa qu ln tui, khng bit

u m nng nh, th mi cha vn l mt ni c th

si m c tnh t dn tc ca k mi xa qu; nn

cha Vit Nam ti Los Angeles c thnh lp trong

bi cnh ny v Ngi c nhng ngi Vit ti Hoa

K tn xng l V S T ca Pht Gio Vit Nam ti

M Quc.

Vo thng 9 nm 1980 Ngi c Bc s cho bit

b ung th giai on cui. V vy n thng 11 nm

1980 Ngi an nhin th tch tui 54. Trong thi

gian cn ti th, ngoi vic thnh lp cha Vit Nam ti

Los Angeles ra, Ngi cn lp cha A Di , Tiu Diu

House cng ti Los Angeles; cha Vit Nam ti Orange

County, cha Vit Nam ti Washington Seattle, cha

Vit Nam ti San Diego, cha Vit Nam ti Houston.

Ni chung ni no trn x Hoa K c tn l cha Vit

Nam, khng t th nhiu u c lin h vi C Ha

Thng Thch Thin n.

Nhng tc phm m Ngi vit nh: Zen

Philosophy, Zen PracticeBuddhism and Zen in


Vietnam- Trao i vn ha Vit-Nht - Pht Php v.v

Vo cui nm 1979 u nm 1980 khi ti t c sang

thm Hoa K ln th hai c t chnh tay Ngi k

tng vo quyn Zen Philosophy, Zen Practice ny.

Ngoi ra ti cng nhn c mt ci Post Card ca

Ngi gi t Hoa K sang c nhn mt ln Ngi i u

ti cc Tiu Bang vo u nm 1980 khi Ngi cha

lm trng bnh. Di y l nhng ngi cha m Ngi

khai sn.

Hnh 2: S Thng Hnh Vit Nam Cng Ha,

chiu nhn giy php c tr


Hnh 3: Chng nhn chuyn tin ca ng Tetsu Akiyama

Hnh 4: Giy xc nhn thng bo (c tr)


Hnh 5: Reiseausweis, Giy thng hnh c cp ti Hannover

ngy 20 thng 5 nm 1981, Vn Phng iu Hnh Hannover


Hnh 6: Th thc (Visa) nhp cnh vo M, nm 1979

Hnh 7: Th thc nhp cnh vo M, nm 1980


a) Trung Tm Thin Vin Quc T (IBMC)

ti Los Angeles.

Cnh quan y tng i thong mt, gm c hai

ngi nh c C Ha Thng Thch Thin n mua li

lm Thin ng v ch tu hc cho nhng Thin

sinh ngi M. a phn ngi u M thch thc tp

thin an tr ni tm v gii quyt nhng trm cm

hay nhng s nn bi cng vic i thng. Bc

u h n vi o Pht l vy. Sau khi lm quen vi

i sng ti Thin vin, c ngi pht tm xut gia hoc

gi quy y Tam Bo tr thnh nhng ngi Pht T

chn chnh.

Cy B ngy xa cch y hn 2.500 nm lch

s c nhng gc r c mc su v bm cht vo

nn t ti n

Documents

Tác giả Hòa Thượng THÍCH NHƯ ĐIỂNsachbaoluutru.viengiac.de/Sach_cua_HT_Thich_Nhu_Dien/Tac-pham/... · Máy bay Lufthansa bay từ phi trường Haneda Nhật Bản vòng