If you can't read please download the document
Upload
lamquynh
View
244
Download
3
Embed Size (px)
Citation preview
T.C.DOKUZ EYLL NVERSTES
ATATRK LKELER VE NKILAP TARH ENSTTS
TRK KADINLAR BRL
(YKSEK LSANS TEZ)
HAZIRLAYAN : MGE DBUDAK
DANIMAN: YARD.DO.DR. KENAN KIRKPINAR
ZMR-2008
T.C.DOKUZ EYLL NVERSTES
ATATRK LKELER VE NKILAP TARH ENSTTS
TRK KADINLAR BRL
(YKSEK LSANS TEZ)
HAZIRLAYAN : MGE DBUDAK
DANIMAN: YARD. DO. DR. KENAN KIRKPINAR
ZMR-2008
Yksek Lisans Trk Kadnlar Birlii adl almann tarafmdan , bilimsel ahlak ve
geleneklere aykr decek bir yardma bavurmakszn yazldn ve yararlandm eserlerin
, bibliyografyada gsterilenlerden olutuunu, bunlara atf yaplarak yararlanlm olduunu
belirtir ve bunu onurumla dorularm.
./02/2008 Mge Dibudak
II
TUTANAK
Dokuz Eyll niversitesi Atatrk lkeleri ve nklap Tarihi enstitsnn ././2008
tarih ve .. sayl toplantsnda oluturulan jri, Lisansst retim Ynetmeliinin ..
maddesine gre Atatrk lkeleri ve nklap Tarihi Anabilim Dal Yksek Lisan rencisi
Mge Dibudakn Trk Kadnlar Birlii konulu tezi incelenmi ve aday ../../2008
tarihinde , saat .da jri nnde tez savunmasna alnmtr.
Adayn kiisel almaya dayanan tezi savunmasnda dakikalk sre ierisinde
gerek tez konusu, gerek tezin dayana olan anabilim dallarnda jri yelerince sorulan
sorulara verdii cevaplar deerlendirilerek tezin olduuna
oy ile karar verildi.
BAKAN
YE YE
III
ZET
Cumhuriyetle birlikte kadnn topulumda ki statsnde de nemli deimeler meydana
geldi. Trk kadn artk bir ok alanda aktif yer alma mcadelesine balad.alma hayatna
girmeye balayan kadn erkeklerin egemenliinde olan siyasete de girme mcadelesine
balad.
Trk kadnn siyasal mcadelesi , alma hayatna girmek kadar olmad.Kadnlar var
olma mcadelesi verirken bireysel mcadelenin yan sra birlik duygusuyla hareket ederek
eitli sivil toplum rgtleri etrafnda toplanmaya balad. Trk Kadnlar Birlii de ite bu
sivil toplum rgtlerinin ilkidir.
Trk Kadnlar birlii dier kadn sivil toplumlum rgtlerinden ayran tek zellik ilk
kurulan dernek olmas deildir.Trk Kadnlar Birlii dier kadn derneklerinden farkl olarak
amalar kadn siyasal yaama kazandrmakt Kadnlarn siyasal haklarn kazanmasnda
hibir katks olmad gibi aklamalarn doru olmadnn en nemli kantdr Trk
Kadnlar Birliinin almalar.Henz Cumhuriyet yeni kurulduunda yeni bir parti kurma
cesaretini ve gcn gsteren Nezihe Muhiddin ve arkadalarnn yaptklar bu giriimin
baarsz olmasndan ylmayarak ideallerini gerekletirmek iin Trk Kadnlar Birliini
kurdular.
Birok kadn derneinin aksine bir hayr kurumu gibi almak yerine kadnn siyasal
yaamda var olmas iin kayda deer almalarda bulundular.Sanldnn aksine kadnlarn
siyasal haklarn kazanmada ki rol olduka byktr.Cumhuriyetin bu ilk kadn sivil toplum
rgt 1924 ylnda balandklar almalarna halen byk bir zveriyle devam
etmektedirler.
IV
SUMMARY
Big changes occur in women statutes in society with the declaration of republic.
Turkish women begin to try to become active roles in many areas.Women start to join the
work life and also have the struggle to join the political life which is in dominancy of mens.
The struggle to join the political life was not so strong compared by joining the work life.
As women try to be exist in society personally they also join the civilian society organizations
with the sense of corporation.The Turkish Women Association is the first civilian society
organization in Turkey.
The only feature to distinguish of The Turkish Women Association from other women
unions is not only being the first. The difference of The Turkish Women Association is their
aim that participating of women in political life. The activities of The Turkish Women
Association is a proof against the speeches likewomen have no effect in turkish political
life. With the declaration of the Republic of Turkey, Nezihe Muhiddin and her friends show
the courage of establishment of a new political party.As they can not succeed they did not
give up their struggle and established The Turkish Women Association to realize their ideals.
Opposite to other women associations behave like a charitable foundation they perform
succesfull initiatives for women to exist in political life.They have a very big role of gaining
women rights. The first women civilian society organization The
TurkishWomenAssociation continue their works with a big self-sacrifice.
V
KISALTMALAR
a.g.e. : Ad Geen eser
a.g.g . : Ad Geen Gazete
a.g.m. : Ad Geen Makale
s. : Sayfa
yay. : Yaynlar
a.g.y : Ad Geen Yaz
TKB : Trk Kadnlar Birlii
KB : Kadn Birlii
CHF : Cumhuriyet Halk Frkas
KDF : Kadnlar Halk Frkas
VI
NSZ
Cumhuriyet dnemi kadn hareketi incelediinde byk bir zveriyle kadnlarn
devrimi destekledikleri ve deiime ayak uydurduklar grlmektedir.Kadn hem grnts
hem de yaam tarznda ki bir ok deiime nclk eden tarihe gemi bir kadn devrimci
bulunmaktadr.Kadnlarn sivil toplum rgtleri evresinde hemen toplanp harekete
gemeleri olduka arpc bir gelimedir o dnemler iin.Bu nc kadnlarn birounun iyi
eitim alm varlkl ailelerden geldiini elbetteki gz ard edemeyiz.
Tez konumun iin aratrma yaparken Cumhuriyet kadnlarn bu zverili almalar
beni ok etkileniti.Bu nedenle cumhuriyet dneminin ilk sivil toplum rgt olan Trk
Kadnlar Birliini incelemeye karar verdim.
Yaklak iki yl sren almamn byk bir ksm ariv taramasyla geti.Dernein
Ankara genel merkezinde dzenli bir arivin olmamas kaynaklara ulamam
gletirdi.almam boyunca en byk destei dernee uzun yllar boyunca hizmet etmi
yeler ve bakanlardan grdm.
almalarmda , beni destekleyen danmanm Yard.Do.Dr. Kenan Krkpnara ,
yardmn btn almam boyunca esirgemeyen r.Gr. Leyla Krkpnara , tez konumu
seerken fikirleriyle beni aydnlatan Do.Dr. Kemal Arya teekkr bir bor bilirim.
Mge Dibudak
zmir/2008
VII
NDEKLER
GR...1
I - TRK KADINLAR BRL...........4
A-NEZHE MUHDDN, KADINLAR HALK FIRKASI VE TRK KADINLAR
BRL(1923-1927)...4
1- Kadnlar Halk Frkas.. ..5
2- Kadn Birliinin Kuruluu ve Faaliyetleri 1924-1927.11
3- Kadn Yolu Dergisi (1925-1927)14
II- LATFE BEKR VE 1927-1935 DNEM ALIMALARI...37
A- TRK KADINLAR BRL VE ULASLAR ARASI KADIN
CEMYETLER.49
1- Doulu Kadn Cemiyetleri ve Trk Kadnlar Birlii..50
2- Batl Kadn Cemiyetleri ve Trk Kadnlar Birlii.52
a-Uluslar Aras Kadn Birliine yelik53
b-Uluslar Aras Kadn Birlii Marsilya Feminizm Kongresi (18
Mart 1933)...53
c- Uluslar aras Kadn Birlii On kinci Feminizm Kongresi (18
Nisan 1935)..56
B- TRK KADINLAR BRLNN KAPATILMASI....64
VIII
III- TRK KADINLAR BRLNN YENDEN AILMASI VE FAALYETLER
(1949-2006).70
A-1949-1960 DNEM TRK KADINLAR BRL.70
B-1960 -1990 DNEM TRK KADINLAR BRL85
C-1990 2006 DNEM TRK KADINLAR BRL.87
1-Trk Kadnlar Birlii Dernei Tz 2006..88
SONU .103
KAYNAKA106
IX
1
GR
Osmanl toplumunun giderek Bat tesiri altna girmesiyle, toplum hayatnda
eitim, kltr, sanat ve edebiyatta meydana gelen gelimeler, kadnn eitim
seviyesinin ykseltilmesi fikrinin domasna yol amtr. Bylece, Trk kadnna ilk
defa resmi eitim verilmeye balanmtr. Trk kadn bu dnemde ilk defa devletten
maa alarak resmen almtr. Hukuki alanda da yeni baz haklar kaznmtr.
Btn bunlara ramen, kadn meselesi dar bir ereve iinde, daha ok
aydnlarn tartt bir konu olarak kalmtr.
Osmanl Devletinin son dnemlerinde gayri mslim kadnlarla birlikte, mslman
kadnlarda nisbi olarak alma hayatna katlmaya balamlarsa da nemli bir sayya
ulaamamlardr.
19. asrda Tanzimatla balatlan kadnlarn eitim seviyelerinin ykseltilmesine
ynelik faaliyetler son derece yetersiz bir seviyededir. Eitim grm kadn olma vasf,
zengin aile muhitinde, zel ders alma imknn bulabilmi ansl bir kesimin tekelinde
kalmaya devam etmektedir.
II.Merutiyetten sonra kadn haklar hareketi, demokrasi kavram ile birlemi.
Bu dnemde kadnlar siyasi bir hak istememektedir. Bunu ancak, eitim ve retim ile
sosyo-kltrel seviyesi ykselince dnebilecektir. Trk kadn bu dnemde ilk defa
yksek retim imkan bulmu. Yine bu dnemde aile hukukunda da kadn lehine
yenilikler getirilmitir.
Osmanlnn batllama abalar sonras doan yeni Trk devleti Mustafa Kemal
nderliinde byk atlmlara balad.Her alanda yaplan yenilerde elbetteki kadnlarda
dnlmt." una inanmak lazmdr ki , dnya zerinde grdmz her ey
kadnn eseridir.Diyen Mustafa Kemal kadna verdii nemi her platformda dile
getirmitir.
Atatrk kadnlarn sadece ana olmalarn,sadece evlerinin kadn olmalarn yeterli
grmyordu.Onlarn tm sosyal hayata karmalarn, erkeklerle eit haklara sahip
olarak yarnlarn aydnlk Trkiye'sini hazrlamalarn istiyordu.Doktor olmalydlar,
2
avukat olmalydlar, milletvekili olmalydlar, muhtar olmalydlar, gazeteci
olmalydlar, polis olmalydlar... Aklnza hangi meslek geliyorsa ondan olmalydlar.
Atatrk'n 1923'lerdeki u konumas son derece onurlandrcdr: