Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
T.C.
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEZ YAZIM KILAVUZU
(26.04.2017 tarihli ve 10/97 sayılı Akdeniz Üniversitesi Senatosu Kararı)
İÇİNDEKİLER
TEZ YAZIM ESASLARI ..................................................................................................................................... 5
1. AMAÇ VE KAPSAM .................................................................................................................................. 5
2. GENEL KURALLAR ...................................................................................................................................... 5
3. KISALTMALAR VE TANIMLAR ............................................................................................................ 7
TEZİN BÖLÜMLERİ .......................................................................................................................................... 8
1. ÖN BÖLÜM .............................................................................................................................................. 10
1.1. Başlık Sayfası .................................................................................................................................................. 10
1.1.1. Tezin Başlığı ........................................................................................................................................... 10
1.2. Jüri Üyelerinin İmza Sayfası ..................................................................................................................... 11
1.3. Ön söz ................................................................................................................................................................ 11
1.4. Özet .................................................................................................................................................................... 11
1.5. Abstract ........................................................................................................................................................... 12
1.6. İçindekiler Sayfası ........................................................................................................................................ 12
1.7. Tablolar, Şekiller ve Grafikler Listesi .................................................................................................. 13
1.8. Kısaltmalar Listesi ....................................................................................................................................... 13
2. ANA BÖLÜM ............................................................................................................................................... 14
2.1. Giriş Bölümü...................................................................................................................................... 14
2.1.1. Amaç .............................................................................................................................................................. 15
2.1.1.1. Nicel Araştırmalarda Alt Amaç Yazma .................................................................................... 17
2.1.1.1.1. Tarama modellerinde alt amaç yazımı ........................................................................... 17
2.1.1.1.2. Korelasyonel araştırma desenlerinde alt amaç yazımı ............................................ 17
2.1.1.1.3. Nedensel karşılaştırma desenlerinde alt amaç yazımı ............................................ 18
2.1.1.1.4. Deneysel araştırma desenlerinde alt amaç yazımı .................................................... 19
2.1.1.2. Nitel Araştırmalarda Alt Amaç Yazma ......................................................................................... 20
2.1.1.2.1. Açık uçlu soru yazımı .................................................................................................................. 20
2.1.1.2.2. Kapalı uçlu soru yazımı .............................................................................................................. 20
2.1.2. Önem.............................................................................................................................................................. 21
2.1.3. Sayıltılar (Varsayımlar) ......................................................................................................................... 22
2.1.4. Sınırlılıklar .................................................................................................................................................. 23
2.1.5. Tanımlar ....................................................................................................................................................... 23
2.2. Kuramsal Çerçeve ve İlgili Araştırmalar ................................................................................. 24
2.3. Yöntem ................................................................................................................................................ 25
2.3.1. Araştırma Modeli ...................................................................................................................................... 25
2.3.2. Evren ve Örneklem/Araştırma (Çalışma) Grubu/Denekler ................................................... 27
2.3.2.1. Belirli bir örnekleme yönteminin benimsendiği araştırmalar ...................................... 27
2.3.2.2. Evrenden örneklem seçmenin olanaklı olmadığı araştırmalar .................................... 27
2.3.2.3. Tarihi araştırmalar / Doküman çözümlemesine dayalı araştırmalar ........................ 27
2.3.2.4. Deneysel araştırmalar .................................................................................................................... 28
2.3.3. Veri Toplama Araçları ............................................................................................................................ 29
2.3.3.1. Araştırmacının araç geliştirdiği durumlarda ....................................................................... 29
2.3.3.2. Araştırmacının bir başka araştırmacı tarafından geliştirilen/uyarlanan bir aracı
kullandığı durumlarda ................................................................................................................................... 30
2.3.3.3. Araştırmacının bir araç uyarladığı durumlarda .................................................................. 30
2.3.3.4. Araştırmacının görüşme formu kullandığı durumlarda .................................................. 31
2.3.3.5. Araştırmacının gözlem formu kullandığı durumlarda ..................................................... 31
2.3.3.6. Araştırmacının hazır veri kullandığı durumlarda .............................................................. 31
2.3.4. Verilerin Toplanması .............................................................................................................................. 32
2.3.5. Verilerin Analizi ........................................................................................................................................ 32
2.4. Bulgular .............................................................................................................................................. 34
2.4.1. Tarama modelindeki bir araştırma için bulgu yazma örneği ................................................. 35
2.4.2. Korelasyonel modeldeki bir araştırma için bulgu yazma örneği.......................................... 37
2.4.3. Nedensel karşılaştırma modelindeki bir araştırma için bulgu yazma örneği ................. 39
2.4.4. Deneysel bir araştırma modeli için bulgu yazma örneği ......................................................... 40
2.5. Sonuç, Tartışma ve Öneriler ........................................................................................................ 42
2.5.1. Sonuç ve Tartışma .................................................................................................................................... 42
2.5.2. Öneriler......................................................................................................................................................... 44
2.6. Kaynak Gösterimi ............................................................................................................................ 45
2.6.1. Metin İçi Kaynak Gösterimi .................................................................................................................. 45
2.6.1.1. Tek Yazarlı / Çok Yazarlı Tek Çalışma .................................................................................... 45
2.6.1.2. Farklı Yazarlardan Birden Fazla Alıntı Yapma .................................................................... 46
2.6.1.3. Aynı Yazar(lar)ın Birden Fazla Ortak Araştırmasından Alıntı Yapma ....................... 47
2.6.1.4. Aynı Yazarın/Yazarların, Aynı Yıl İçinde Basılan Birden Fazla Ortak
Araştırmasından Alıntı Yapma ................................................................................................................... 47
2.6.1.5. Aynı Soyadlı Yazarlar ..................................................................................................................... 47
2.6.1.6. Yazarı Belli Olmayan Çalışmalar ................................................................................................ 47
2.6.1.7. İkincil Kaynakların Kullanımı ..................................................................................................... 47
2.6.1.8. Klasik / Çok Eski Çalışmalar ........................................................................................................ 47
2.6.2 Tez Sonunda Kaynaklar Bölümünün Yazımı .................................................................................. 48
2.6.2.1. Kitaplar................................................................................................................................................. 48
2.6.2.1.1. Tek yazarlı kitap ...................................................................................................................... 48
2.6.2.1.2. Çok yazarlı kitap ...................................................................................................................... 48
2.6.2.1.3. Çeviri kitap ................................................................................................................................. 49
2.6.2.1.4. Editörlü bir kitapta bölüm ................................................................................................... 49
2.6.2.1.5. Tüzelkişi yazarlı ....................................................................................................................... 50
2.6.2.1.6. Ansiklopedi ya da sözlük ...................................................................................................... 50
2.6.2.2. Süreli Yayın (Makale) ..................................................................................................................... 50
2.6.2.2.1. Tek yazarlı dergi makalesi ................................................................................................... 50
2.6.2.2.2. Çok yazarlı dergi makalesi (yedi ve daha az)............................................................... 50
2.6.2.2.3. Baskıda Olan Makale .............................................................................................................. 51
2.6.2.2.4. Popüler Dergi Makalesi ......................................................................................................... 51
2.6.2.2.5. Yazarı Belirtilmiş Gazete Makalesi ................................................................................... 52
2.6.2.2.6. Yazarı Belirtilmemiş Gazete Makalesi ............................................................................ 52
2.6.2.2.7. Yayınlanmamış Bildiri ........................................................................................................... 52
2.6.2.2.8. Yayınlanmış Bildiri ................................................................................................................. 52
2.6.2.2.9. Poster Bildiri ............................................................................................................................. 52
2.6.2.2.10. Tez (Yayınlanmamış) .......................................................................................................... 53
2.6.2.2.11. Tez (Yayınlanmış/Ticari Veri Tabanından Alınan) ................................................ 53
BİÇEMSEL YAZIM KURALLARI ................................................................................................................. 54
1. Kâğıt Boyutları ve Ağırlığı ................................................................................................................ 54
2. Sayfa Yapısı ve Düzenlemesi ........................................................................................................... 54
3. Sayfa Numaraları ................................................................................................................................. 54
4. Ana ve Alt Bölüm Başlıkları ............................................................................................................. 54
4.1. Birinci Düzey Başlıklar.................................................................................................................................. 54
4.2. İkinci Düzey Başlıklar .................................................................................................................................... 55
4.3. Üçüncü Düzey Başlıklar ............................................................................................................................... 55
4.4. Dördüncü Düzey Başlıklar ......................................................................................................................... 55
4.5. Beşinci Düzey Başlıklar ................................................................................................................................ 55
5. Gövde Metni ........................................................................................................................................... 55
6. Satır Aralıkları ..................................................................................................................................... 56
7. Tablo Başlıkları ..................................................................................................................................... 56
8. Şekil /Grafik / Harita / Fotoğraf Gösterimleri ve Başlıkları .............................................. 57
9. Madde Gösterimleri ........................................................................................................................... 57
10. Tezlerin Derlenip Ciltlenmesinde İzlenecek Sıra ................................................................. 58
EKLER ............................................................................................................................................................... 59
EK-1. YAZI ALANI ÖLÇÜLERİ ................................................................................................................ 59
EK-2. DIŞ KAPAK ÖRNEĞİ ...................................................................................................................... 60
EK-3. SIRT YAZISI ÖRNEĞİ .................................................................................................................... 61
EK-4. İÇ KAPAK ÖRNEĞİ ........................................................................................................................ 62
EK-5. TEZ DOĞRULUK BEYANI ............................................................................................................ 63
EK-6. JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI ÖRNEĞİ ............................................................................ 64
EK-7. İÇİNDEKİLER SAYFASI ÖRNEĞİ ................................................................................................ 65
EK-8. TABLO VE ŞEKİL ÖRNEKLERİ ................................................................................................... 67
EK-9. ÖZGEÇMİŞ SAYFASI ...................................................................................................................... 68
EK-10. BİLDİRİM SAYFASI ..................................................................................................................... 69
5
TEZ YAZIM ESASLARI
1. AMAÇ VE KAPSAM
Tez Yazım Kılavuzu’nun amacı; Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği uyarınca Akdeniz Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsünde hazırlanan tez, tez önerisi, Tezsiz Yüksek Lisans dönem projesi ve
seminer raporlarının yazımı ile ilgili esasları düzenlemektir.
2. GENEL KURALLAR
Tezler; Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünün Tez Yazım Kılavuzu’na uygun
şekilde hazırlanmalıdır.
Biten Tezin yazışmaları:
a) Tez savunma öncesi
“Tez Sınav Jürisi Atama Teklif Formu” danışman tarafından doldurularak alıntı ve
benzerlik oranını belirleyen intihal raporu, Anabilim Dalı Kararı ve Yüksek
lisans/Doktora tezinin/ Tezsiz Yüksek Lisans Dönem projesinin spiral ciltli bir
nüshası enstitüye ulaştırılır.
“Tez Savunma Duyurusu Formu” ilgili danışman tarafından doldurularak
Enstitüye ulaştırılır ve enstitü tarafından ilan edilir.
Biçimsel özellikler ve intihal bakımından sorunlu olmayan taslak tez için Enstitü
Yönetim Kurulu tarafından tez jürisi, tarihi, yeri ve saati belirlenerek Anabilim Dalı
Başkanlığına bildirilir ve jüri üyelerine “Lisansüstü Tez Değerlendirme Bireysel
Rapor Formu” ve görevlendirme yazıları gönderilir.
İlgili jüri üyelerine tezin bir nüshası savunma tarihinden en az 20 gün öncesinden
öğrenci tarafından elden teslim edilir veya gerektiği durumlarda kargo ile
gönderilir.
Jüri üyeleri tarafından hazırlanan “Lisansüstü Tez Değerlendirme Bireysel Raporları”
ilgili danışmanın takibi ile kapalı zarf içerisinde tez savunma tarihinden en az üç gün
önce enstitüye ulaştırılır.
6
Tez savunma tarihinden en az bir gün önce jüri üyeleri tarafından hazırlanan
“Lisansüstü Tez Değerlendirme Bireysel Raporları”, Tez jürisini belirleyen Enstitü
Yönetim Kurulu Kararı örneği ve tez savunması sonrasında doldurulması
gereken “Tez Savunması Sınav Tutanağı” enstitü tarafından ilgili danışmana veya
Anabilim Dalı Sekreterliğine Enstitü üst yazısı ile teslim edilir.
b) Tez savunma sonrası
Tez savunması sonrasında jüri başkanı tarafından doldurulan “Tez Savunması
Sınav Tutanağı” tez savunma tarihini takip eden üç gün içinde Anabilim Dalı Kararı
ile enstitüye ulaştırılır.
Tez savunma sınavı sonrasında jüri üyelerinin belirlediği düzeltmeler (eğer varsa)
30 takvim günü içinde tamamlanır ve düzeltmeler sonrasında yeni bir intihal raporu
alınarak tez enstitüye teslim edilir.
Jüri üyeleri tarafından ıslak imzalanan tez kabul formu da bulunan tezin 4 adet deri
kaplı cildi, içerisinde hazırlanan tezin pdf formatı olan 2 adet CD ve 4 adet
hazırlanan “Tez Veri Giriş Formu’’Enstitüye ulaştırılır.
(CD’ler hazırlanırken, tez içerisinde yer alan kapak, İngilizce ve Türkçe özetler,
ana metin kısmı, intihal raporu ve özgeçmiş de dâhil ayrıştırılmadan tek bir dosya
halinde olmasına dikkat edilir)
Yukarıdaki işlemler, tez savunma sınavına girildiği tarihten itibaren en geç 30 gün
içinde tamamlanır. Deri ciltli tez nüshaları ve tez ile ilgili tüm belgeler enstitü
yönetimi tarafından tekrar incelenir. Bütün işlemleri tamamlanmış olan tez, Enstitü
Yönetim Kurulunda görüşülerek öğrenci mezun edilir.
c) Tez Veri Giriş Formu Doldurulması
Bu süreç adım adım şöyle izlenebilir:
(bkz. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezTeslimKilavuz.jsp)
YÖK web sayfası aracılığıyla (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi) “Ulusal Tez
Merkezi”ne girilerek üye olunur ve ilgili sayfada bulunan “Tez Veri Giriş Formu” elektronik
ortamda doldurulup çıktı alınır.
Tezin tamamı, kabul ve onay sayfası ile bildirim sayfasının imzalanmış (enstitü müdürü
7
hariç sadece jüri üyelerinin imzası ile) ve taranmış hali ile iki ayrı CD’ye pdf formatında
kopyalanır.
CD’ye kaydedilen pdf dosyasına verilecek isim, Tez Veri Giriş Formu doldurulurken YÖK/
Ulusal Tez Merkezi’nin size vereceği referans numarası olmalıdır (örn: 35488.pdf).
CD kapları içindeki CD’ler, bir zarf içinde, zarfların üzerine tez sahibinin adı, soyadı,
anabilim dalı, statü (yüksek lisans, doktora tezi, dönem projesi) tez başlığı, mezun olunan yıl
yazılı halde teslim edilir. 4 adet ıslak imzalı tezle beraber bu belgeler enstitüye teslim
edilir. Ayrıca jüri üyelerine de birer nüsha tez öğrenci tarafından elden teslim edilir.
3. KISALTMALAR VE TANIMLAR
a. Ana Bilim/Ana Sanat Dalı: Enstitüde eğitim programı bulunan ana bilim/ana sanat dalı
b. Dönem Projesi: Tezsiz yüksek lisans çalışması
c. Enstitü: Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
d. Rapor: Bilimsel çalışma raporu, tez ara raporu
e. Tez Önerisi: Yüksek lisans tez önerisi veya doktora tez önerisi
f. Tez: Yüksek lisans tezi ya da doktora tezi
g. Üniversite:Akdeniz Üniversitesi
h. YÖK: Yükseköğretim Kurulu
8
TEZİN BÖLÜMLERİ
Tezler; genellikle, üç kümede toplanabilen bölüm ve alt bölümler hâlinde düzenlenir.
Bunlar:
1. Ön bölüm,
2. Ana bölümler,
3. Arka bölüm (ekler ve kaynakça)’dür.
Ön ve arka bölümler; yardımcı nitelikte olup ana bölümleri tanıtıcı ve tamamlayıcı
görevlere sahiptir.
Buna göre, bir tezin ana hatlarını oluşturan bölüm ve alt bölümler sırasıyla şunlardır:
1. ÖN BÖLÜM
1.1. BAŞLIK SAYFASI
1.2. JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI
1.3. ÖN SÖZ
1.4. ÖZET
1.5. ABSTRACT
1.6. İÇİNDEKİLER
1.7. TABLOLAR LİSTESİ
1.8. ŞEKİLLER LİSTESİ
1.9. GRAFİKLER LİSTESİ
1.10. KISALTMALAR LİSTESİ
2. ANA BÖLÜMLER
2.1. GİRİŞ
2.1.1. Problem Durumu
2.1.2. Amaç
2.1.3. Önem
2.1.4. Varsayımlar
2.1.5. Sınırlılıklar
2.1.6. Tanımlar
9
2.2. KURAMSAL ÇERÇEVE ve İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
2.3. YÖNTEM
2.3.1. Araştırmanın Modeli
2.3.2. Evren ve Örneklem
2.3.3. Veri Toplama Araçları
2.3.4. Verilerin Toplanması Süreci
2.3.5. Verilerin Analizi
2.4. BULGULAR
2.5. SONUÇ, TARTIŞMA ve ÖNERİLER
2.5.1. Sonuç
2.5.2. Tartışma
2.5.3. Öneriler
3.ARKA BÖLÜM
KAYNAKÇA
EKLER
ÖZGEÇMİŞ
İNTİHAL RAPORU
10
1. ÖN BÖLÜM
Ön bölüm, tezi bütünüyle tanıtan, bir tür kimliktir. Bu bölümde genellikle, önce boş bir sayfa,
sonra sırasıyla başlık, özet, abstract, jüri üyelerinin onayı, içindekiler ve tezin içeriğine göre
tablolar, şekiller, grafikler, resimler ve fotoğraflar listesi sayfalarından biri ya da birkaçı
bulunur. Ön bölüm sayfa numaraları Roma rakamı ile numaralandırılır ve bu bölüm her sayfada
tek yüz olacak şekilde hazırlanır.
1.1. Başlık Sayfası
Tezin yazılı ilk sayfası başlık sayfasıdır. Başlık sayfası, Dış Kapak Sayfası ve İç Kapak
Sayfası olmak üzere iki sayfadan oluşur. Dış kapak sayfasında, sırasıyla tezin başlığı, tezi
hazırlayanın adı soyadı, tezin türü (yüksek lisans, doktora, dönem projesi), tezin sunulduğu
kurumun bulunduğu şehir, üniversite ve enstitünün adı ile tarih yer alır. Bu bilgilerin
başlık sayfasına yerleştirilmesi EK-2’deki örnekte olduğu gibidir.
İç kapak sayfasında ise, yukarıdaki bilgilere ek olarak danışmanın adı, soyadı, unvanı, kurumu
ve anabilim dalı bilgileri yer alır. Ayrıca, eğer tez bir birim tarafından desteklenmişse bu
sayfada belirtilir. EK-4’te bir iç kapak sayfası örneği verilmiştir.
1.1.1. Tezin Başlığı
Tez başlığı araştırmanın içeriğini açıkça yansıtır nitelikte olmalıdır. Başlığın çok uzun,
anlaşılması güç genel terimlerden oluşmamasına dikkat edilmelidir. Tezin başlığı 20 kelimeyi
geçmemeli ve Türkçe kelimeler kullanılarak oluşturulmalıdır. (Tez yabancı dilde eğitim
yapan bir programa ait ise o programın dilinde tez başlığı kullanılır ancak iç kapakta her iki
başlık da yazılır)
Başlık seçilirken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır:
1. Başlık, çalışma alanına özel olmalıdır. Başlık; ne çok uzun ne de çok kapsamlı olmalıdır.
2. Başlık, çalışmanın konusunu ortaya koymalı, yöntemi yansıtacak şekilde olmalı fakat çok
genel olmamalıdır.
3. Başlıkta kullanılan dil anlaşılır olmalı, başlıkta yer alan sözcükler etkili bir şekilde
sıralanmalıdır.
11
Örnekler:
İLKÖĞRETİM 8. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ZAMAN YÖNETİMİ BECERİLERİ İLE
AKADEMİK BAŞARILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ
BİR FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYININ PEDAGOJİK ALAN BİLGİSİNİN
GELİŞİM AŞAMALARI: ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ
1.2. Jüri Üyelerinin İmza Sayfası
Tezlerde, Jüri ve Enstitü Müdürlüğünce, tezin aranan nitelikleri taşıdığını ve başarı ile
savunulduğunu belgeleyen, EK-6’da verilen örnekte görüldüğü gibi bir sayfa bulunur. Bu
sayfada önce jüri başkanının, sonra diğer üyelerin adları, unvanları ve kurum bilgileri yer alır.
1.3. Ön söz
Tezde ön söz yazmak öğrencinin isteğine bağlıdır, eğer yazılacaksa başlık, büyük harflerle
sayfanın yukarısına ve ortaya yazılır. Ön sözde tez hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra
teze önemli katkıları olan kişi ve kurumlara teşekkür edilir. Tezi hazırlayan öğrencinin adı
ve soyadı, ön söz yazısının bir geniş satır aralığı altına ve yazı alanının sağ kenarında bitecek
şekilde yazılır. Ek-7’de bir önsöz örneği verilmiştir.
1.4. Özet
Özette öncelikle çalışmanın ve yazarın adı, tezin niteliği, hangi anabilim dalına ve programa
ait olduğu ve unvanıyla birlikte danışmanın ismi yer alır. Ayrıca, tezin yapıldığı tarih ve kaç
sayfa olduğu yazılır.
Özette, öncellikle araştırmanın amacına yer verilir. Daha sonra araştırmanın yöntemi kısaca
açıklanır. Yöntemde, araştırmanın modelinden söz edilerek çalışmanın evreni ve evrenden
seçilen örneklem tanıtılır (evren-örneklem tanımlaması olmayan araştırmalarda araştırma
grubu tanıtılır). Araştırmanın veri toplama aracı açıklanır ve uygulamanın nasıl
yapıldığına değinilir. Toplanan verilerin hangi teknikler kullanılarak analiz edildiği yazılır.
12
Son olarak, kısaca araştırmanın bulguları ve sonuçları yazılır.
Özet; başlık sayfasından sonra yer alır ve özetin en az 200 en fazla 400 kelime olmasına
dikkat edilmelidir. Özetlerde, şekil, tablo, kaynak vb. bilgilere yer verilmez, ayrıca alt başlık
vb. kullanılmaz. Özette, aktarmalar yerine araştırmacının kendi ifadeleri yer alır. Özetin son
bölümünde anahtar kelimeler yer alır.
1.5. Abstract
Özet sayfasının İngilizce yazımı olup Türkçe yazılan tezlerde özet sayfasından sonra yer
alır. Türkçe özet için yukarıda sıralanan şartlar İngilizce özet (abstract) için de
geçerlidir. Eğer Tez’in yazım dili Türkçe dışında bir dil ise Tezin yazıldığı dildeki özet
Türkçe özetten önce yer alır.
1.6. İçindekiler Sayfası
İçindekiler bölümü de diğer bölümler gibi, büyük harflerle yazılmış İÇİNDEKİLER başlığı
ile başlar.
İçindekiler sayfasında, çalışmanın ön bölümünde (dış kapak, iç kapak, jüri üyelerinin imza
sayfası, doğruluk beyanı), ana bölümünde (I. Giriş, II. Kuramsal Çerçeve ve İlgili
Araştırmalar, III. Yöntem, IV. Bulgular ve V. Sonuç, tartışma ve öneriler) ve arka
bölümünde (kaynakça, ekler, intihal raporu, özgeçmiş) yer alan bölüm ve alt bölüm başlıkları
sayfa numaralarıyla birlikte sırasıyla verilir.
Tezin ön bölümü ile arka bölümünde yer alan başlıkların tümü büyük harflerle ve satır
başından itibaren yazılır. Tezin metin kısmı olan ana bölümdeki bölüm başlıkları büyük
harflerle ve bölüm numarası verilerek yazılır. Bölüm adı bir satıra sığmazsa, aynı hizadan
sıkışık satırla devam edilir. Alt bölüm başlıkları sadece ilk harfleri büyük olacak şekilde
yazılır. Alt bölüm başlıkları ana bölüm başlığından bir normal satır aralığı aşağıdan başlar ve
kendi aralarında sıkışık satır aralığı bırakılır. Her başlık kendinden bir üst derecedeki başlığa
göre, iki harf boşluğu içeriden yazılır.
13
Başlıklar yazılırken hiçbir kısaltma yapılmaz. Bilgiler tek sayfaya sığmazsa, diğer sayfada
yazı alanı üst kenarından başlanarak devam edilir. EK-7’da örnek bir “İÇİNDEKİLER”
sayfası verilmiştir.
1.7. Tablolar, Şekiller ve Grafikler Listesi
Tezde tablo ve şekiller varsa, ayrı ayrı ya da birlikte ön bölümde sıralanır. Üç ya da daha
çok sayıdaki tablo, şekil ve grafikler,“Tablolar Listesi”, “Şekiller Listesi” ve “Grafikler
Listesi” olarak ayrı ayrı sıralanır. Daha az sayıdaki tablo, şekil ve grafikler ise “tablo, şekil
ve grafikler listesi” başlığı altında birlikte sunulur. Bir tek tablo, şekil veya grafik için ayrı bir
liste yapılmaz.
Tezlerin içeriğine göre tezde, birden çok çeşit ve her çeşitten beş ve daha çok sayıda
şekil varsa, şekilleri de kümelendirerek vermek yararlıdır. Bu amaçla, “şekiller listesi” bölüm
başlığı altında, “Resimler Listesi”, “Haritalar Listesi” gibi alt başlıklar kullanılır.
1.8. Kısaltmalar Listesi
Tezde kısaltılmış ifadeleriyle yer alan kavram, kurum, kuruluş adlarının kısaltmaları bu
bölümde açıklanır. Ulusal ve uluslararası olarak kabul görmüş kısaltmalara burada yer
verilmez.
14
2. ANA BÖLÜM
2.1. Giriş Bölümü
Tezin giriş bölümünde tez konusu olarak ele alınan problem doğrultusunda ve ilgili alanyazın
temelinde araştırmanının problemine, amacına, önemine, sınırlılıklarına, varsayımlarına ve
tanımlarına ilişkin bilgilere yer verilir. Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır.
Problemin Ele Alınması:
Giriş bölümünde araştırma problemine ilişkin alt yapı oluşturulur. Problemin alt yapısı
oluşturulurken kavramsal boyuta, değişkenlere, güncelliğine, özgünlüğüne, varsa ilişkilere,
modellere ilişkin konular ele alınır. Bu bağlamda giriş kuramsal çerçeve (ilgili alanyazın)
temelinde, kavramsal açıdan genelden özele doğru ele alınmalı ve konu problem cümlesine
bağlanmalıdır. Problem cümlesi (a) araştırmanın değişkenlerini, evrenini içermeli, konunun
araştırılabilirliğini göstermeli, (b) açık ve kısa bir biçimde yazılmalı, (c) soru cümlesi değil,
düz cümle ile kurgulanmalı, (d) son paragrafta yer almalı, (e) tez başlığının ya da amaç
cümlesinin tekrarı biçiminde yazılmamalı ve (f) araştırma sorusu (alt problem / alt amaç)
biçiminde yazılmamalıdır.
Doğru yazılmış problem cümlesi örnekleri:
“Araştırmanın problemi Antalya ili, Muratpaşa ilçesindeki ortaokul 8. Sınıf
öğrencilerinin TEOG sınavına ilişkin tutumlarını ve özyeterlilik algılarını
belirlemektir.”
“Araştırmanın problemi Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Fakültesindeki öğretmen
adaylarının ölçme ve değerlendirme dersi başarılarının yordayıcılarını
belirlemektir.”
“Araştırmanın problemi lise öğrencileri için Kariyer Motivasyonu Ölçeğinin
uyarlanması ve aracın psikometrik niteliklerinin belirlenmesidir.”
“Araştırmanın problemi PDR öğrencileri için empati psikoeğitim programının,
öğrencilerin empati becerilerine etkisini belirlemektir.”
15
Yanlış yazılmış problem cümlesi örnekleri1:
“14-17 yaş aralığındaki ergenlerin atılganlıklarının geliştirilmesinde,
psikodramanın atılganlık düzeylerine etkisi var mıdır?” (Problem cümlesi soru
cümlesi biçiminde yazılmıştır.)
“Bilgisayar destekli öğretim yöntemine dayalı öğrenim gören deney grubundaki
öğrenciler ile geleneksel öğretim yöntemlerinin uygulandığı kontrol grubundaki
öğrencilerin dersteki başarıları arasında manidar bir farklılık var mıdır?"
(Problem cümlesi araştırma sorusu biçiminde yazılmıştır.)
Problem: “Bu araştırmanın problemi düzenli basketbol oynayan 14-18 yaş
arasındaki ergenlerin, sosyo-demografik yapılarının tespiti ile özsaygı ve
depresyon düzeylerinin belirlenerek aralarındaki farklılıkların ortaya
konmasıdır.” Amaç: “Araştırmanın amacı düzenli basketbol oynayan 14-18 yaş
arası ergenlerin sosyo-demografik yapılarına göre özsaygı ve depresyon
düzeylerini belirlemektir.” (Problem cümlesi amacın tekrarı niteliğindedir.)
Tezin başlığı: “Ergenlik Sürecindeki (12-17 Yaş) İşitme Engeli Olan ve Olmayan
Öğrencilerin Sosyal Becerilerinin Öğretmen Görüşlerine Göre
Değerlendirilmesi." Problem: “Ergenlik sürecindeki işitme engeli olan ve
olmayan öğrencilerin sosyal becerilerinin öğretmen görüşlerine göre
betimlenmesi ve değerlendirilmesi bu araştırmanın problemini oluşturmaktadır.”
(Problem cümlesi tez başlığının tekrarı niteliğindedir.)
“Bu araştırmanın problemi Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen bireylerin
bilindik isim bilgilerini genişletmek için eylem-isim ortaklıkları hakkındaki
farkındalık düzeylerinin öbekleme yoluyla arttırılıp arttırılamayacağını
belirlemektir.” (Problem cümlesi “anlaşılırlık” ölçütünü karşılamamaktadır.)
2.1.1. Amaç
Bu kısımda araştırmanın hedeflerini ortaya koyan genel bir ifade yazılır. Amaç cümlesi
araştırmaya gereksinim duyulmasını sağlayan ya da araştırmaya yol açan problemi ya da
1 Tez yazım kılavuzundaki yanlış yazım örneklerinin tümü tamamlanmış yüksek lisans ve doktora tezlerinden alınmıştır. Farklı anlamalara yol açmamak açısından ifadeler aynen alınmamış, araştırma raporunun ortaya çıkmaması için değişiklikler (değişken, örneklem vb.) yapılmıştır.
16
nedeni değil, neyin elde edilmek istendiğinin bir ifadesi olmalıdır. Bu çerçevede araştırmacı
öncelikle genel bir amaç ifadesi yazar.
Nicel bir araştırmada amaç yazımı örneği:
"Bu araştırmanın genel amacı dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı
almış 6-9 yaş arası çocuklarda oyun terapisinin, dikkat eksikliği ve
hiperaktiviteye olan etkisinin belirlenmesidir.”
“Bu araştırmanın genel amacı ilkokul öğrencilerinin matematik başarılarını
yordayan duyuşsal değişkenleri belirlemektir. Buna göre aşağıdaki temel modelin
test edilmesi amaçlanmıştır.”
NOT: Modelleme çalışmalarında modele ilişkin şema amaç kısmında doğrudan
verilebilir.
Nitel bir araştırmada amaç yazımı örnekleri:
"Bu araştırmanın genel amacı ...... lisesinde uyuşturucu madde kullandığı
belirlenen sekiz ergende, madde kullanımının ortaya çıkmasına neden olan
bilişsel, duyuşsal, sosyal ve eğitsel faktörleri keşfetmektir. Çalışmada ayrıca
ergenlerin madde kullanımının neden devam ettiğinin açıklanması da
hedeflenmiştir.”
“Bu araştırmanın genel amacı 2011-2015 YGS ve LYS Türkçe ve Edebiyat
Testleri maddelerinin Bloom’un yeniden düzenlenen bilişsel alan taksonomisine
göre değerlendirilmesidir.”
17
Genel amacın belirtilmesinin ardından gereksinim duyulan verilerin hangi değişkenler ile
toplanacağını gösteren işevuruk (gözlenebilir ve ölçülebilir) alt amaçlar yazılmalıdır. Alt
amaçlar araştırmacının yanıtını aradığı soru cümleleri (araştırma soruları) ya da sınamayı
amaçladığı denenceler (hipotezler) biçiminde oluşturulabilir. Alt amaçlar tek bir değişkenle
ilgili olabileceği gibi, birden fazla değişkeni de içerebilir, ancak her alt amaç bir
istatistiksel/betimsel çözümlemeye karşılık gelmelidir. Alt amaçlarla ortaya konan bulgular
problemin bütününe yanıt oluşturacak biçimde olmalıdır.
NOT: Araştırmacı alt amaçlarını alt amaç, alt problem, araştırma soruları, hipotezler ya da
denenceler başlıkları altında yazabilir, ancak bir tezde hem alt amaç/alt problem/araştırma
soruları hem de hipotez/denence yazılmamalıdır. Araştırmacı araştırma desenine göre uygun
bir başlık ve biçimi seçmelidir.
2.1.1.1. Nicel Araştırmalarda Alt Amaç Yazma
Nicel araştırmalarda alt amaçlar soru cümlesi olarak araştırmanın temel desenine göre
betimsel, korelasyonel, nedensel karşılaştırma ve deneysel olmak üzere dört biçimde
yazılabilir.
2.1.1.1.1. Tarama modellerinde alt amaç yazımı
Bu araştırma desenindeki sorular, bir durumun ne olduğunu betimlemek amacıyla genellikle
“nedir?” ifadesi kullanılarak yazılır.
Araştırma sorusu örneği:
"Öğretmenlerin bilgisayar okuryazarlık düzeyleri nedir?”
2.1.1.1.2. Korelasyonel araştırma desenlerinde alt amaç yazımı
Korelasyonel soru cümlesi değişkenler arasındaki ilişkinin miktarına, yapısına ve yönüne
odaklıdır. Korelasyonel araştırmalar keşfedici ve yordayıcı olarak ikiye ayrıldığından
araştırma soruları iki biçimde yazılabilir.
Keşfedici korelasyonel modellerde araştırma sorusu örneği:
"Öğrencilerin LYS matematik testindeki başarıları ile okuduğunu anlama
becerileri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?”
Yordayıcı korelasyonel modellerde araştırma sorusu örneği:
18
"Öğrencilerin istatistik dersine ilişkin tutumları, istatistik başarılarının anlamlı
bir yordayıcısı mıdır?”
ya da
Denence örneği:
"H0: Öğrencilerin LYS matematik testindeki başarıları ile okuduğunu anlama
becerileri arasında anlamlı bir ilişki yoktur.” veya sembollerle gösterilecekse
“H0 : rmb-oa = 0”
"H0: Öğrencilerin istatistik dersine ilişkin tutumları, istatistik başarılarının
anlamlı bir yordayıcısı değildir.” veya sembollerle gösterilecekse “H0 : t = 0”
NOT: Yalnızca korelasyonel değil, tüm araştırma desenlerinde denenceler tek yönlü ya da
çift yönlü yazılabilir. Eğer araştırmacı çift yönlü hipotez yazacaksa yokluk (null, H0) hipotezi
yazmalıdır.
2.1.1.1.3. Nedensel karşılaştırma desenlerinde alt amaç yazımı
Karşılaştırmalı araştırmalar bir bağımlı değişken bağlamında birden fazla grubun
karşılaştırmasına dayanır. Bu araştırmalarda gruplararası ya da gruplariçi karşılaştırmaya
odaklanıldığından araştırma soruları iki biçimde yazılabilir.
Gruplararası araştırma sorusu örneği:
"Kadın ve erkek öğretmenlerin duygusal taciz puan ortalamaları arasında
anlamlı bir fark var mıdır?”
Gruplariçi araştırma sorusu örneği:
"Eğitim fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin öğretim yılı başındaki akademik
uyum ortalaması ile öğretim yılı sonundaki akademik uyum ortalaması arasında
anlamlı bir fark var mıdır?”
ya da
Denence örnekleri:
"H0: Kadın ve erkek öğretmenlerin duygusal taciz puan ortalamaları arasında
anlamlı bir fark yoktur.” ya da sembollerle gösterilecekse “H0 : dtk - dte = 0”
19
"H0: Eğitim fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin öğretim yılı başındaki akademik
uyum ortalaması ile öğretim yılı sonundaki akademik uyum ortalaması arasında
anlamlı bir fark yoktur.” veya sembollerle gösterilecekse “H0 : öbau - ösau = 0”
2.1.1.1.4. Deneysel araştırma desenlerinde alt amaç yazımı
Deneysel araştırmaların çok sayıda türü vardır, dolayısıyla her birine örnek vermek olanaklı
olmadığından bir örnek üzerinden alt amaçların yazımı verilmiştir.
Örnek: “Sınıf öğretmenliği dördüncü sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme
becerilerinin geliştirilmesinde uygulanan eleştirel düşünme eğitiminin etkililiğine
ilişkin deneysel bir çalışma.”
Araştırma sorusu örnekleri:
"Deney grubundaki deneklerin eleştirel düşünme öntest ve sontest puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır?” (Ö1-Ö3)
"Deney ve kontrol grubundaki deneklerin eleştirel düşünme sontest puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır?” (Ö3-Ö4)
"Kontrol grubundaki deneklerin eleştirel düşünme öntest ve sontest puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır?” (Ö2-Ö4)
ya da
Denence örnekleri:
"H01: Deney grubundaki deneklerin eleştirel düşünme öntest ve sontest puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur.” ya da sembollerle gösterilecekse
“H0 : döt - dst = 0” (Ö1-Ö3)
20
"H02: Deney ve kontrol grubundaki deneklerin eleştirel düşünme sontest puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur.” ya da sembollerle gösterilecekse
“H0 : dst - kst = 0” (Ö3-Ö4)
"H03: Kontrol grubundaki deneklerin eleştirel düşünme öntest ve sontest puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur.” ya da sembollerle gösterilecekse
“H0 : köt - kst = 0” (Ö2-Ö4)
2.1.1.2. Nitel Araştırmalarda Alt Amaç Yazma
Nitel araştırmalarda alt amaçlar soru cümlesi olarak yazılabilir, ancak pek çok nitel
çalışmada nicel araştırma sorularında olduğu gibi sorular baştan kesin olarak sınırlandırılmaz.
Nitel araştırma soruları açık uçlu sorular ve kapalı uçlu sorular olmak üzere iki grupta ele
alınabilir.
2.1.1.2.1. Açık uçlu soru yazımı
Açık uçlu araştırma soruları özellikle araştırma konusuna temel oluşturan kuramsal
alanyazının sınırlı olduğu durumlarda tercih edilmelidir.
Araştırma sorusu örnekleri:
"Öğretmenler sınıfta disiplini nasıl sağlamaktadır?”
“..... meslek lisesinde öğrenciler arasındaki sosyal gruplar nasıl oluşur ve bu
gruplar öğrencilerin sosyal yaşamlarını nasıl etkilemektedir?”
“..... okulunda öğretmenlerin performansları nasıl değerlendirilmektedir ve
değerlendirme sürecinin güçlü ve zayıf yönleri nelerdir?”
2.1.1.2.2. Kapalı uçlu soru yazımı
Kapalı uçlu araştırma soruları çoğunlukla problem belirli bir kuramsal temele dayalı ise
tercih edilmelidir.
Araştırma sorusu örnekleri:
"Öğretmenin sınıfta sorduğu soruların türü ile öğrencinin bu sorulara verdiği
yanıtların düzeyi arasında ne tür bir ilişki vardır?” (Bu soru sorularla yanıtlar
21
arasında bir ilişki olduğu varsayımına dayanmaktadır ve bu varsayım ilgili
alanyazın tarafından desteklenmektedir).
“Öğretmenin sınıf içi sözel olmayan davranışları, öğrencilerin derse katılımını ne
yönde etkilemektedir?” (Bu soru sözel olmayan davranışların öğrenci
davranışlarını etkilediği varsayımına dayanmaktadır).
2.1.2. Önem
Tezin bu kısmında araştırmanın yapılması ile kime, neye, hangi ölçüde katkı getirileceği
açıklanır. Önem başlığı altında araştırmanın amacı doğrultusunda elde edilen verilerin,
kuramsal ya da uygulamadaki hangi sorunun çözümünde ve nasıl kullanılabileceğinin
açıklanması gerekir. Bu kısımda araştırmanın kuramsal bilgi birikimine, uygulamaya, diğer
araştırmacılara katkısı belirtilmelidir. Araştırmaya konu olan durumun önemi yazılmamalıdır.
Doğru yazılmış önem cümleleri:
"..... alanyazında kuramsal bilgi birikimine katkı sağlayacağı ....”
“..... Rehberlik Araştırma Merkezlerinin (RAM) yönlendirme çalışmalarına ışık
tutacağı .....”
“..... analizi ile ölçme araçlarının psikometrik niteliklerini belirlemeyi amaçlayan
araştırmacılara farklı bir bakış açısının tanıtımı sağlanmış olacak ve böylece
yapı geçerliliğine ilişkin araştırmacıların daha doğru kararlar alabilmelerine
katkı sağlayacaktır.”
Yanlış yazılmış önem örneği:
“...... hızla büyüyen ekonomisi, gelişmiş eğitim alt yapısı ve eğitimli genç nüfusu
ile önümüzdeki 10 yılda dünyanın süper güçleri arasına girmeye adaydır.
Amerika Birleşik Devletleri ......’ı gelecekteki en önemli ortaklarından birisi
olarak nitelendirmektedir. Geleceğin süper güçleri arasında anılan ...... Türkiye
açısından oldukça önemlidir.”
“...... bilgi teknolojilerine ilişkin sözleşmeler, kurdaki hızlı değişim nedeniyle fiyat
hareketlerine karşı kendini korumak isteyen MEB açısından büyük önem
taşımaktadır.”
22
"Eğitimin çok önemli lokomotif bir sektör haline geldiği ......'de coğrafi
özelliklerin eğitim üzerine etkilerinin yüksek lisans düzeyinde çalışılmasının ülke
eğitimi açısından yararlı olacağına inanıyoruz."
2.1.3. Sayıltılar (Varsayımlar)
Sayıltı araştırma sürecini ve sonucunu önemli ölçüde etkileyeceği düşünülen, ancak
doğruluğu desteklenmekle birlikte halen tartışmalı olan araştırmacının sınayamadığı
gerekçeli bir “kabul”dür. Diğer bir ifadeyle denemeyle kanıtlamanın olanaksız olduğu
durumlar sayıltı olarak yazılabilir, ancak doğruluğu araştırmacı tarafından test edilebilecek
durumlar sayıltı olarak yazılamaz.
Doğru yazılmış sayıltı örnekleri:
Bir veri toplama aracının uygulandığı tezde "Veri toplama araçlarına verilen
yanıtların doğru ve samimi olduğu varsayılmıştır.”
Öğrencilerin biyoloji dersindeki başarılarının cinsiyete göre değişip
değişmediğinin araştırıldığı bir tezde “öğrencilerin biyoloji dersindeki notları,
biyoloji dersindeki başarıyı yansıtmaktadır.”
Başka bir araştırmadaki denenceye ilişkin bulguyu temel alan bir tezde “......
tarafından (2012) yapılan araştırmada denencelere ilişkin bulguların doğru
olduğu varsayılmıştır.”
Yanlış yazılmış sayıltı örnekleri:
“Araştırma için seçilen örneklemin, evreni en iyi biçimde temsil ettiği
düşünülmektedir.”
“Örneklemde n>30 ise dağılım parametrik, n<30 ise dağılım nonparametriktir.”
"Çalışma alışkanlıkları envanterinin, öğrencilerin verimli çalışma düzeylerini
yansıtmada yeterli olduğu varsayılmaktadır."
"Araştırmada kullanılan veri toplama aracının geçerli ve güvenilir olduğu kabul
edilmiştir."
“Bazı üniversite öğrencilerinin sözel ve sayısal dersleri anlayamama problemi
vardır.”
23
“Araştırmada kullanılan istatistiksel çözümleme tekniklerinin araştırmanın
problemine ve alt problemlerine uygun olduğu varsayılmıştır.”
“Seçilen araştırma yöntemi araştırmanın amacına uygundur.”
“Araştırmada kullanılan testlerin ve planların hazırlanmasında başvurulan
uzman kanıları yeterlidir ve görüşlerine başvurulan uzmanlar alanlarında
yeterlidir.”
2.1.4. Sınırlılıklar
Sınırlılıklar araştırmanın temeli, uygulanması ve sonuçlanması açısından sınırlarının
belirlendiği kısımdır. Araştırmacının yapmak isteyip de yapamadığı; zaman, maliyet, işgücü
vb. nedenlerle vazgeçmek zorunda kaldığı durumlar bu kısımda yazılmalıdır. Sınırlılıklar
evren ve örnekleme, araştırmanın kuramsal boyutuna ve/veya veri toplama araçlarına ilişkin
yazılabilir.
Doğru yazılmış sınırlılık örnekleri:
“Araştırma 2015-2016 eğitim öğretim yılında Antalya Muratpaşa İlçesindeki
Ortaokullarda öğrenim gören 8. sınıf öğrencileriyle sınırlıdır.” (Evren ve
örnekleme ilişkin bir sınırlılık)
“Araştırma öğrencilerin kimya dersine yönelik tutumlarıyla sınırlandırılmıştır.”
(Araştırmanın kuramsal boyutuna yönelik bir sınırlılık)
“Araştırmada veri toplama araçları görüşme formu ve kontrol listesiyle
sınırlıdır.” (Veri toplama araçlarına ilişkin bir sınırlılık)
Yanlış yazılmış sınırlılık örnekleri:
“Bu araştırma kullanılan istatistiksel yöntemlerle sınırlıdır.”
“Araştırma veri toplama aracında yer alan maddelerle sınırlıdır.”
“Araştırma konu ile ilgili ulaşılan yazılı kaynaklar ve tezlerle sınırlıdır.”
2.1.5. Tanımlar
Bu kısımda araştırmada geçen anahtar sözcüklerin tanımlarına yer verilir. Araştırmacı
problem cümlesinde geçen her değişkeni tanımlamamalı, yalnızca daha az bilinen ve/veya
yoruma açık olan kavramları tanımlanmalıdır. Araştırmacının ilgili kavramı kendi
24
sözcükleriyle tanımlaması tercih edilir, ancak tanımların işlevsel (kavramın sınırları
belirlenmiş, anlam açık seçik hale gelmiş, ölçütler gözlenebilir ve uygulanabilir) bir biçimde
yazılması gerekir. Ayrıca herkesçe bilinen öğretim, öğrenme, öğretmen, MEB, YÖK, öğretim
aracı, araç-gereç, eğitim-öğretim yılı, ders programı, amaç, içerik, fen bilgisi, sosyal bilgiler,
matematik, okul öncesi eğitim, anaokulu, anasınıfı, karne notu, deney grubu, web, örneklem,
varsayım, bulgu, geçerlilik, güvenilirlik gibi tanımlara yer verilmemelidir.
2.2. Kuramsal Çerçeve ve İlgili Araştırmalar
Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır. Başlık olarak, “Kuramsal Çerçeve ve İlgili
Araştırmalar” yazılmalıdır. Bu bölümde, araştırmanın problemine dayanak oluşturan
kuramsal çerçeve açıklanır. Alanyazın taraması kapsamında, araştırmanın temel değişkenleri
ile ilgili kuramsal temeller, kavramlar ve kavramsal ilişkilerden söz edilir. Araştırmanın
problemiyle ilgili olduğu düşünülen çalışmalar, araştırma problemiyle ilişkilendirilerek
açıklanır.
Bu bölümle ilgili aşağıdaki durumlara dikkat edilmelidir:
Alanyazın bilgisine dayalı olarak değerlendirmeler, analizler ve sentezler
yapılmalıdır.
Açıklamalar, öncelikle temel ve güncel kaynaklara (güncelden, geçmişe doğru) dayalı
olarak yapılmalıdır.
Alanyazın bilgisi, dil ve anlam bütünlüğü gözetilerek yazılmalıdır.
Paragraflar birbirinden kopuk olmamalı, geçiş cümleleri / ifadeleri ile anlatımda
akıcılık sağlanmalıdır.
Dil bilgisi kuralları, akıcılık, tutarlılık, bütünlük vb. gibi Türkçe’nin kurallarının
doğru biçimde kullanılmasına özen gösterilmeli; anlatım bozuklukları, yazım ve
noktalama yanlışları yapılmamalıdır. Tez yazımında Dil Derneği’nin ya da Türk Dil
Kurumu’nun son baskı ya da çevrimiçi yazım kılavuzu esas alınmalıdır.
Konunun anlaşılmasına katkı sağlayabileceği düşünülen yerlerde tablo, şekil, grafik,
resim vb. öğelere kaynağı gösterilerek yer verilebilir.
Araştırmanın konusu ile doğrudan ilişkisi olmayan konulara yer verilmemeli, içerikte
bütünlük bozulmamalıdır.
Konularla ilgili tekrar niteliği taşıyabilecek açıklamalara yer verilmemelidir.
25
Aynı kaynaktan arka arkaya alıntı yapılmasından kaçınılmalıdır
Aynı kaynaktan blok halinde alıntı yapılmasından kaçınılmalıdır.
Yayınlanmamış ödevler ve diğer materyaller kaynak olarak kullanılmamalıdır.
Birincil kaynağa ulaşma olanağı varsa ikincil kaynaklar kullanılmamalıdır.
İnternet kaynaklarının kullanımında, akademik niteliğe uygun olmayan web
sayfalarından yararlanılmamalıdır. Resmî kurumlar, akademik bilgi bankaları, veri
tabanları (Eric, Ebsco vb.), üniversite kütüphaneleri, ulusal ve uluslararası hakemli
çevirimiçi dergiler vb. dışındaki web siteleri mümkün olduğunca tercih edilmemelidir.
İlgili alanyazın liste biçiminde yazılmamalıdır.
2.3. Yöntem
Araştırmanın yöntem bölümünde araştırmanın modeli, evren ve örneklem/araştırma grubu,
veri toplama araç ve teknikleri, verilerin toplanması ve verilerin analizi başlıkları yer alır.
2.3.1. Araştırma Modeli
Bu başlık altında araştırmada ele alınan problemin ne tür bir araştırma olduğu ve hangi
yönteme göre araştırıldığı gerekçeleriyle birlikte verilir. Araştırma modeli araştırmanın
amacına uygun olmalı ve okuyucunun anlayabileceği kadar açık ve anlaşılır olmalıdır.
Araştırmanın modeli araştırmada ele alınan araştırma sorularını ya da denenceleri test etmeyi
güvence altına alan verilerin, araştırmanın amacına uygun ve ekonomik olarak toplanmasını
ve çözümlenmesini sağlayan koşulların düzenlenmesidir. Araştırma modeli, araştırmadaki
değişkenlerin birbirine göre durumları, sayıltıların sağlam olması, araştırma sonuçlarının
güvenilirliği ile doğrudan ilgilidir. Bu bakımdan model ve modele konu olan değişkenlerin
özellikleri ve birbiri ile ilişkileri ayrıntılı bir biçimde verilir. Gerekirse gözlem ve ölçme
durumlarını açıklayıcı model verilir.
Araştırma modelinin özellikleri seçilme nedeni, araştırma soruları ya da denenceler dikkate
alınarak açıklanmalıdır. Yöntemle ilgili olarak, araştırma için yerine getirilen ya da
araştırmacı tarafından düzenlenen koşullar açıklanmalıdır. Araştırmanın nerede, ne zaman ve
nasıl yürütüldüğü vurgulanmalıdır.
Bu kısımda alan araştırması, eylem araştırması, anket uygulama modeli, betimsel profil
çalışması, nicel araştırma, nitel araştırma, karma araştırma vb. ifadeler araştırma modeli
olarak yazılmamalıdır.
26
Eğer araştırma modeli deneysel ise desenin hangi deneysel araştırma modeli (yarı-deneysel
desen, öntest ve sontest kontrol gruplu gerçek deneysel desen, sontest kontrol gruplu desen
vb.) bağlamında yürütüldüğü belirtilmelidir.
Nicel bir araştırmada model yazımı örneği:
“İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin zekâ düzeyleri ile sosyal beceri
düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılan bu çalışma korelasyonel
araştırma modeli bağlamında yürütülmüştür. Korelasyonel araştırma
modellerinde, iki ya da daha çok değişken arasındaki ilişki herhangi bir biçimde
bu değişkenlere müdahale edilmeden incelenir (Yazar, Yıl).”
Nitel bir araştırmada model yazımı örneği:
“Araştırmanın modeli nitel araştırma desenlerinden durum çalışmasıdır (case
study). Durum çalışması güncel bir olguyu kendi gerçek yaşam çerçevesi içinde
çalışan ve durumları çok yönlü, sistemli ve derinlemesine inceleyen görgül bir
araştırma yöntemidir (Yazar, Yıl; Yazar, Yıl). Durum çalışması durumun
sınırlanması, araştırma olgusunun belirlenmesi, veri setinin araştırılması,
bulguların oluşturulması, yorumların yapılması ve sonuçların yazılması
aşamalarını içerir (Yazar, Yıl). Araştırmada durum çalışması desenlerinden “iç
içe geçmiş tek durum deseni” kullanılmıştır. Bu desende, tek bir durum içinde
birden fazla alt birime yönelme esastır (Yazar, Yıl).
Karma araştırmada (mix method) model yazımı örneği:
“Maarif müfettişlerinin eğitim gereksinimlerini belirlemek amacıyla yapılan bu
araştırmanın deseni karma yöntem desenlerinden eşzamanlı üçgenlemedir
(concurrent triangulation). Bu desende nicel ve nitel veriler aynı zamanda
toplanıp analiz edilir. Öncelik her iki veri türü için eşittir. Veri analizi genellikle
ayrı ayrı yapılır ve verilerin yorumlanması sürecinde birleştirme gerçekleşir.
Birleştirme verilerin üçgenlemesi, diğer bir ifadeyle birbirine ne derece yakın
olduğunun tartışılmasıdır (Kaynak, Yıl). Bu çerçevede araştırmanın nicel
boyutuyla ilgili veri toplamak için anket uygulaması yapılmış; nitel boyutuyla
ilgili veri toplamak içinse doküman incelemesi, telefon görüşmeleri, odak grup
oturumları ve panel tartışması yapılmıştır.”
27
2.3.2. Evren ve Örneklem/Araştırma (Çalışma) Grubu/Denekler
Araştırmanın evreni ve örneklemiyle ilgili ayrıntılı tanımlamalar ve açıklamalar bu bölümde
verilir.
2.3.2.1. Belirli bir örnekleme yönteminin benimsendiği araştırmalar
Araştırmacı evren tanımını yaptıktan sonra ilgilendiği demografik özellikler açısından
evrenin dağılımını vermelidir. Evrenin tüm özelliklerini yansıtan bir örneklemin
oluşturulması için kullanılacak örnekleme yönteminin (basit seçkisiz örnekleme, tabakalı
örnekleme, amaçsal örnekleme vb.) ve öngörülen ya da hesaplanan örneklem büyüklüğünün
tezde ayrıntılı olarak açıklanması gerekir. Eğer araştırmacı seçkisiz örnekleme
yöntemlerinden birini seçmişse katılımcıların örnekleme nasıl atandığını (örneğin rassal
yansız sayılar tablosu, yerine koyma kuralına göre kura vb.) belirtmesi gerekir. Eğer
araştırmacı seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden birini seçmişse katılımcıların
örnekleme atanma ölçütünü ayrıntılı bir biçimde açıklamalıdır (örneğin sistematik örnekleme
yöntemi seçilmişse örneklem aralığının ve başlangıç noktasının açıklanması). Araştırmacı
temel aldığı örnekleme yöntemi sonucunda belirlediği örnekleme ilişkin dağılımı da
vermelidir.
2.3.2.2. Evrenden örneklem seçmenin olanaklı olmadığı araştırmalar
Tanımlanan bir evrenden belli bir örnekleme yöntemi kullanılarak örneklem seçmenin
olanaklı olmadığı çalışmalar da söz konusu olabilir. Bu durumda araştırmanın katılımcılarının
“Araştırma/çalışma grubu” olarak tanımlanması gerekir (böyle bir durumda başlık da
araştırma grubu ya da çalışma grubu olarak yazılmalıdır). Araştırmacı araştırma/çalışma
grubuna ilişkin dağılımı vermelidir.
2.3.2.3. Tarihi araştırmalar / Doküman çözümlemesine dayalı araştırmalar
Evren ve örneklem belge, kitap, sanatsal eser de olabilir. Bu durumda araştırmacı evren ve
örneklem tanımlamasını bu doğrultuda yapmalıdır. Örneğin son on yılda gazetelerde çıkan
eğitimle ilgili haberlere ilişkin içerik çözümlemesinin yapıldığı bir araştırmada “Bu
araştırmanın evreni 2005-2015 yılları arasında ulusal düzeyde yayın yapan gazetelerdir. Bu
çerçevede rastlantısal olarak seçilen ......, ...... ve ...... gazetelerinin, 2005, 2010 ve 2015
yıllarında Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim aylarının 9., 19. ve 29. günlerindeki baskıları bu
araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır.” vb. biçimde evren ve örneklem yazılabilir.
28
2.3.2.4. Deneysel araştırmalar
Deneysel çalışmalarda ise bu kısmın başlığı “Denekler” olabilir. Böyle bir durumda
araştırmacı deneklerin özelliklerini ayrıntılı bir biçimde tanıtmalıdır.
Evren ve örneklem yazımında ayrıca şu noktalara dikkat edilmelidir:
Verilerin toplandığı kaynağa ait başlık ile içerik bilgisi tutarlı olmalıdır. Örneğin
"Araştırmanın evrenini Türkiye'deki eğitim fakültelerinin ...... öğretmenliği son
sınıfında öğrenim gören öğretmen adayları oluşturmaktadır. Örneklem ise 2006-2007
öğretim yılı bahar döneminde ...... Üniversitesi ...... Eğitim Fakültesi ...... Eğitimi
Anabilim Dalı son sınıfta öğrenim gören 20 öğretmen adayıdır."
Evren, çalışma grubu, örneklem kavramları birbiri yerine kullanılmamalıdır. Örneğin
"Araştırmanın evreni ...... eğitim-öğretim yılında ...... ili Milli Eğitim İl Müdürlüğünde
görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Örneklemi ise bu okullardaki 82
matematik öğretmeni oluşturmaktadır."
Bu kısımda yalnızca evren ve örneklem özellikleri ele alınmalıdır. Yöntemle ilgili
diğer açıklamalar bu başlık altında verilmemelidir. Örneğin “...... Araştırma grubunun
oluşturulmasında yukarıda belirtilen okullarda görev yapan 378 öğretmen
belirlenmiş ve hazırlanan veri toplama araçları araştırmacı tarafından okullarına
gidilerek kendilerine ulaştırılmıştır.”
Örnekleme ilişkin demografik özellikler, araştırmanın bulgular bölümüne
konulmamalı, örneklem bölümünde olmalıdır. Örneklemin demografik özellikleri ile
ilgili genel tanımlayıcı bilgiler (yaş, cinsiyet, sınıf vb.) bu bölüme konurken, ayrıntılar
gerekiyorsa tercihe bağlı olarak ekler bölümüne konulabilir.
Araştırma değişkenleriyle ilgili olmayan demografik özellikler (çözümlemesi
yapılmayacak) örneklem betimlemesinde yer almamalıdır.
Örneklem yazımında “MEB’e bağlı temel öğretim okulları” vb. ayırt edici olmayan
tanımlamalar ya da sınırlamalar kullanılmamalıdır. Çünkü MEB’e bağlı olmak, temel
öğretim okulları açısından ayırt edici değil, zorunlu bir durumdur.
Nitel araştırmalar için “çalışma grubu” ya da “katılımcı” (tek bir kişiden oluşan
durum çalışmaları için) seçiminde amaçlı örnekleme yöntemlerinden hangisinin
kullanıldığı gerekçeleri ile açıklanmalıdır.
29
2.3.3. Veri Toplama Araçları
Araştırmanın temel dayanağı olan veriler, araştırma sürecinde araştırma sorularına yanıt
aramak ve sonuca ulaşmak için gözlem ya da ölçmeye dayalı olarak toplanan bilgiler bu
bölümde ele alınmalıdır. Araştırmacı araç geliştirebileceği gibi, başka bir araştırmacı
tarafından geliştirilen/uyarlanan aracı kullanabilir ve/veya başka bir kültürde geliştirilmiş
olan aracı hedef kültüre uyarlayabilir. Hangi seçenek tercih edilirse edilsin araştırmacı veri
toplama aracının hangi özelliği/özellikleri ölçtüğünü (varsa alt ölçek/testlerle birlikte),
aracı/araçları seçme nedenini, puanlanış biçim(ler)ini ve aracın psikometrik niteliklerine
(geçerlilik ve güvenilirlik) ilişkin görgül (ampirik) kanıtları bu kısımda vermelidir. Bu kısmın
yazımında araştırmacı şu noktalara dikkat etmelidir:
Eğer araştırmada birden fazla ölçme aracı kullanılacaksa her biri ayrı alt başlıklar
halinde tanıtılmalıdır.
Ölçek yerine anket, anket yerine ölçek kavramlaştırmaları yapılmamalıdır.
Kişisel bilgiler formu için geçerlik ve güvenirlik çalışmasına gerek yoktur.
Araştırma soruları ile veri toplama araçları arasındaki ilişkiler bu bölümde ifade
edilmelidir. Bu çerçevede, hangi değişkenin hangi ölçme aracıyla ölçüldüğüne ilişkin
bilgilere yer verilmelidir.
Ölçme araçlarının tanıtımı ve ekler bölümüne konması ile ilgili telif durumu göz
önünde bulundurulmalıdır. Bu konuda doğabilecek hukuki sorunlardan araştırmacının
sorumlu olacağı unutulmamalıdır.
Araç uygulama, bir başka araştırmacı tarafından geliştirilen ya da uyarlanan aracı
kullanma, bir başka kültürde geliştirilen araç için yazar(lar)dan alınan izinler bu
kısımda belirtilmeli; izinler “Ekler” bölümünde sunulmalıdır. Bu konuda doğabilecek
hukuki sorunlardan araştırmacının sorumlu olacağı unutulmamalıdır.
2.3.3.1. Araştırmacının araç geliştirdiği durumlarda
Aracın gerçekte ölçtüğü özellik (yapı/kapsam) ile aracın adının tutarlı olmasına dikkat
edilmelidir. Ne ölçtüğü belli olmayan isimler verilmemelidir. Örneğin “Sanatsal İlgi
Tutum Ölçeği”, “Dörtlü Dereceleme Ölçeği”, “İlköğretim Müfettişleri Ölçeği”,
“Performans Çözme Becerisi Ölçü Aracı”, “Madde Kullanımıyla İlgili Bilgi ve İnanç
Bilgi Formu” vb.
30
Uygulama izni belirtilmelidir.
Araç geliştirmenin adımları raporlaştırılmalıdır.
Araçtan elde edilen puanlar çerçevesinde puanların türüne/düzeyine uygun geçerlilik
ve güvenilirlik kanıtları sunulmalıdır (NOT: Araştırma soruları arasında aracın
psikometrik niteliklerini belirleme durumu varsa bu bilgilerin “Bulgular” bölümünde
verilmesi gerekir).
2.3.3.2. Araştırmacının bir başka araştırmacı tarafından geliştirilen/uyarlanan bir aracı
kullandığı durumlarda
Aracın adı, yazarı, geliştirme/uyarlama yılı, ölçtüğü özellik, aracın psikometrik
niteliklerinin hangi örnekleme ilişkin olduğu, araçtaki madde sayısı, varsa alt
ölçekleri, aracın puanlama biçimi ve kuralları vb. bilgiler sunulmalıdır.
Aracın araştırmadaki kullanım amacı belirtilmelidir.
Yazar(lar)dan/uyarlayan(lar)dan aracı kullanma izni ve aracın uygulama izni
belirtilmelidir.
Aracın psikometrik niteliklerine ilişkin kanıtlar (orijinal geçerlilik ve güvenilirlik
kanıtları ve gerekli ise araştırma kapsamında belirlenen geçerlilik ve güvenilirlik
kanıtları) sunulmalıdır.
Bir başka araştırmacı tarafından uyarlanan bir araç kullanılıyorsa aracın uyarlama
adımları belirtilmelidir.
2.3.3.3. Araştırmacının bir araç uyarladığı durumlarda
Aracın adı, orijinal aracın yazarı, geliştirme yılı, ölçtüğü özellik, aracın orijinal
kültürdeki psikometrik niteliklerinin hangi örnekleme ilişkin olduğu, araçtaki madde
sayısı, varsa alt ölçekleri, aracın puanlama biçimi ve kuralları vb. bilgiler
sunulmalıdır.
Aracın araştırmadaki kullanım amacı belirtilmelidir.
Yazar(lar)dan aracı uyarlama izni ve aracın uygulama izni belirtilmelidir.
Aracın çevirisi ve geri çevirisi hakkında bilgi verilmeli; dilsel eşdeğerlilik kanıtları
sunulmalıdır (dilsel eşdeğerlilik çalışması yapılamıyorsa bunun mantıklı/kuramsal
gerekçesi belirtilmelidir).
Araç uyarlama adımları raporlaştırılmalıdır.
31
Araçtan elde edilen puanların türüne/düzeyine uygun geçerlilik ve güvenilirlik
kanıtları orijinal kültürdeki kanıtlar ile karşılaştırmalı olarak sunulmalıdır (NOT:
Araştırma soruları arasında aracın psikometrik niteliklerini belirleme durumu varsa bu
bilgilerin “Bulgular” bölümünde verilmesi gerekir).
2.3.3.4. Araştırmacının görüşme formu kullandığı durumlarda
Formun adı, kim tarafından geliştirildiği, konusu, kullanım amacı vb. bilgiler
sunulmalıdır.
Görüşme türü, araştırmacı dışında görüşmeci varsa görüşmecilerin eğitimi, görüşme
kayıtlarının nasıl tutulduğu belirtilmelidir.
Formun geliştirme adımları sunulmalıdır.
Görüşme formunun geçerliliğine ilişkin kanıtlar sunulmalıdır.
Görüşme adımları sunulmalıdır.
Görüşme izni belirtilmelidir.
2.3.3.5. Araştırmacının gözlem formu kullandığı durumlarda
Formun adı, kim tarafından geliştirildiği, konusu, kullanım amacı vb. bilgiler
sunulmalıdır.
Gözlem türü, araştırmacı dışında gözlemci varsa gözlemcilerin eğitimi, gözlem
kayıtlarının nasıl tutulduğu belirtilmelidir.
Formun geliştirme adımları sunulmalıdır.
Gözlem formunun geçerliliğine ilişkin kanıtlar sunulmalıdır.
Gözlem formunun güvenilirliğine ilişkin gözlemler arası güvenilirlik ve gözlemciler
arası güvenilirlik kanıtları sunulmalıdır.
Gözlem adımları sunulmalıdır.
Gözlem izni belirtilmelidir.
2.3.3.6. Araştırmacının hazır veri kullandığı durumlarda
Hazır verinin adı, hangi kurum/kuruluşa ait olduğu (YÖK, MEB, OECD, IAE,
üniversite vb.), konusu, kullanım amacı vb. bilgiler sunulmalıdır.
Hazır verinin varsa kullanım izni belirtilmelidir.
Hazır verinin hangi değişkenlerden oluştuğuna dair bilgiler sunulmalıdır.
32
NOT: Araştırmacının hazır veri kullandığı durumlarda bu kısmın adı “Hazır Veri” olarak
yazılmalıdır.
2.3.4. Verilerin Toplanması
Araştırmada değişkenlere ilişkin verilerin, ne zaman, hangi süreçlerle toplandığına ilişkin
ayrıntılar açıklanmalıdır. Bu kısımda verilecek bilgilerin aktarılmasındaki genel ilke,
“verilerin toplanması sürecinde izlenen her adım, bir başka araştırmacının bu ya da benzeri
bir araştırmayı aynen tekrarlamasını sağlayacak açıklıkta olmalıdır” ilkesidir.
Araştırmanın yapısına ve türüne göre bire bir, grup uygulaması, uygulamanın süresi,
uygulayıcı sayısı ve durumu, görüşme ya da gözleme dayalı olup olmadığı, başlangıç ve bitiş
tarihleri, izin alma süreçleri vb. hakkında bilgilere yer verilmelidir. Deneysel çalışmalarda
deney ve kontrol gruplarının nasıl oluşturulduğu, deneklerin gruplara nasıl atandığı ve hangi
süreçlerin işletildiği hakkındaki bilgiler ayrıntılarıyla aktarılmalıdır.
Nitel araştırmalarda araştırmacı(lar)ın rolü mutlaka belirtilmelidir. Bu bölüm, “Verilerin
Toplanması” alt başlığından sonra, yeni bir alt başlık altında yazılabilir.
Ayrıca veri toplama sürecinde, işlemlerin araştırma etik kurallarına uygun olarak yürümesini
sağlayıcı ne tür önlemlerin alındığı da açıklanmalıdır.
2.3.5. Verilerin Analizi
Araştırma için toplanan verilerin araştırmada ele alınan problemlere yorum getirecek biçimde
nasıl düzenlendiği ve analiz edildiği bu kısımda açıklanır. Ayrıca toplanan verilerin
değişkenlerine göre kullanılan istatistiksel teknikler, kullanım amacı ve probleme nasıl
çözüm sağlayacağı hakkında açıklayıcı bilgilere yer verilmelidir. Buna göre şu noktalara
dikkat edilmelidir:
Elde edilen verilerin hangi sınıflamalar/kodlamalar doğrultusunda işlendiği
açıklanmalıdır. Bu sınıflamalar, araştırma probleminin amaçlarına uygun olarak
yapılmalı ve toplanan verilerin/bilgilerin başkaları tarafından da anlaşılabilmesi,
gerektiğinde aynı yollarla elde edilmiş başka verilerle karşılaştırılabilmesi için
verilerin analizinde kullanılan yöntemler ve amaçları açıklanmalıdır.
Araştırma sorusuna uygun istatistiksel analiz tekniğinin seçimi çok önemlidir.
Örneğin araştırmacı değişkenler arasındaki ilişkiye odaklanıyorsa uygun bir
korelasyon analizi, bir değişkenden diğerini tahmin etmeye çalıyorsa uygun bir
33
regresyon analizi, iki ya da daha fazla ortalama arasındaki farka odaklanıyorsa uygun
bir hipotez testi seçmelidir. Uygun istatistik tekniğin seçiminde değişkenlerin sayısı,
türü, ölçek düzeyi, dağılım özellikleri, alt örneklemlerin sayısı ve dağılım özellikleri,
deneysel ya da istatistiksel kontrol durumları vb. dikkate alınmalıdır.
Yapılacak analizlerde parametrik ve parametrik olmayan tekniklerin hangisinin
kullanılacağına ilişkin alınan karar, gerekçeleriyle birlikte bu kısımda yazılmalıdır.
İstatistik analizlerin sayıltılarına (normallik, doğrusallık, çoklu bağlantı problemi,
kayıp değer vb.) ilişkin yapılan testlere ilişkin bilgiler bu kısımda sunulmalıdır.
Araştırmanın sorularına/denencelere ilişkin yapılan istatistiksel analizlerle ilgili
ayrıntılar açıklanmalıdır. Uygulanan analiz tekniği çok bilindik ise tekniğin
tanıtılmasına gerek yoktur. Örneğin Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı
ya da ki-kare manidarlık testi vb. Ancak kullanılan analiz tekniği az bilinen bir teknik
ise bu analizi tanıtıcı alanyazın bilgisi bu başlık altında verilmelidir. Örneğin karışık
ölçümler için iki faktörlü ANOVA, çoklu gruplar için doğrulayıcı faktör analizi, çoklu
özellik-çoklu yöntem matrisi vb. Ayrıca hangi araştırma sorusu/hipotezi için hangi
analizin yapıldığı tek tek belirtilmelidir.
Eğer araştırmanın deseni kontrol gruplu deneysel bir desen ise grupların özdeşliğine
(deney ve kontrol grubunun öntest puanları arasında anlamlı bir fark olmaması) ilişkin
yapılan analiz sonucunun bu başlık altında (ya da denekler başlığı altında) verilmesi
daha uygundur. Çünkü deney ve kontrol gruplarının özdeşliğine ilişkin yapılan analiz
sonucu bir bulgu değildir; özdeş gruplar oluşturma araştırmacının deneysel işlem
öncesi yerine getirmesi gereken bir yükümlülüktür.
Eğer bir manidarlık testi yapılmışsa p değeri için kabul düzeyinin belirtilmesi gerekir.
Örneğin “Bu araştırmada manidarlık düzeyi .05 olarak alınmıştır.”.
Başlık ve içerik bilgisi tutarlı olmalıdır. Örneğin “Deney ve kontrol gruplarının ön
testleri arasında anlamlı bir fark bulunması üzerine (p<0.05) deney ve kontrol
gruplarının ön test ve son test ...... aritmetik ortalamaları alınmış ve deney ve kontrol
grubunun ...... testleri sonuçlarına ilişkin kovaryans analizi sonuçlarına bakılmış, ön
testler kontrol edildiğinde son testler arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Fark
deney grubu lehinedir (p=.000<0.05).” gibi bulgular bu kısımda verilmemelidir.
Yine “Yapılan ölçek çalışmasının geçerlilik ve güvenilirlik katsayılarını belirlemek
amacıyla geliştirmiş olan … ölçeği uygulanmıştır. Ölçeğin güvenilirliğini gösteren
Cronbach Alfa katsayısı 0.90 olarak bulunmuştur. Araştırmada kullanılan bu ölçekte
34
genel sorular dışında 5’li Likert tipi ölçek kullanılmıştır. Bu tip ölçeklerde verilen
cevaplar 1 ile 5 arasında değişmektedir.” gibi veri toplama aracı altında yer alması
gereken bilgiler bu kısımda verilmemelidir.
Kullanılan istatistik paket programın adı (SPSS, EQS, LISREL, Amos, Statistica,
Mplus, MLwin, LISCOMP, ITEMAN, SAS PROC-CALIS, NVivo, MAXqda vb.)
yazılmamalıdır.
Araştırma ile ilgili veri toplama araçları/ham veriler ve bilgisayar ortamlarına girilmiş
veriler tezin bitiminden itibaren beş yıl süreyle araştırmacı tarafından muhafaza
edilmelidir. Söz konusu araç, evrak ve dosyalar gerektiğinde Enstitü tarafından
istenebilir.
Nitel araştırmalarda da, veri analizi için uygulanan süreçler (kullanılan tekniklerin betimsel,
içerik ideografik, mikro-etnografik oluşu ve seçilmelerine ilişkin gerekçeleri ile birlikte) tek
tek açıklanmalıdır.
2.4. Bulgular
Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır. Araştırmanın amaçları doğrultusunda toplanan
verilerin işlenmesinden sonra problem çözümüne ışık tutacak biçimde kullanıma hazır hâle
getirilen verilerin analiz sonuçları bulgular bölümünde yer alır. Bu bölüm kendi içinde alt
bölüm ve başlıklar altında yazılabilir. Bulguların yazımında şu noktalara dikkat etmek
gerekir:
Nicel ya da nitel analiz sonuçlarını ortaya koymanın en iyi yolu bulguların, araştırma
sorularının/denencelerin sırasıyla sunulmasıdır. Araştırmada belirlenen her araştırma
sorusu/denence, bölüm içerisinde ayrı bir alt başlık olarak ele alınmalıdır. Örneğin üç
araştırma sorusu varsa bölüm içerisinde üç ayrı alt bölüm olmalıdır.
Bulgularla yazılırken her bir araştırma sorusuyla/denenceyle ilgili tablo ya da şekiller
oluşturulabilir. Bu tablo ya da şekiller okuyucu açısından daha anlaşılır olacaktır ve
araştırmacının verileri sunmasını da kolaylaştırır. Tablo ve şekiller açıklanırken
önemli olanlar vurgulanmalıdır. Bütün ayrıntıların ele alınması asıl verilmek
istenenden uzaklaşmaya yol açabilir.
İstatistiksel analizlere ilişkin bilgisayar paket programlarından elde edilen tablolar
ve/veya şekiller (grafik çizme programları hariç) ekran görüntüsü biçiminde aynen
alınmamalıdır.
35
Tablo, şekil, grafik vb. görseller mutlaka APA yazım kılavuzunun güncel sürümüne
uygun olmalıdır.
Elde edilen bulgular olduğu gibi raporlaştırılmalı, yoruma yer verilmemelidir. Eğer
araştırmacının bulguların yorumunu bu bölümde yapması zorunlu ise bu yorum ayrı
paragraf(lar) hâlinde sunulmalıdır.
Bulguların sunumunda araştırmacının beklentileri ve öznel yargıları değil, problemin
çözümü için bulunan sonuçlar ön planda tutulmalıdır.
Bulgular kısmının düzenlenmesinde ham veri tablolarına yer verilmeden, analiz
edilmiş tablolar doğrudan sunulabilir. Gerek görülürse ham veri tabloları “Ekler”
bölümünde verilebilir.
Analizi yapılan veriler sayısallaştırılarak tablolarda sunulmadan önce, hangi alt
probleme ait veri olduğuna ve hangi istatistik yöntemle analiz edildiğine ilişkin bilgi
verilmelidir.
Tablo açıklamalarında, tablo numarası mutlaka belirtilmelidir. “Yukarıdaki tablo”,
“aşağıdaki tablo” gibi ifadeler kullanılmamalıdır. Buna göre tablo sunulurken,
“...Tablo ......’da gösterilmiştir” gibi tabloya giriş ifadesi ve tablonun altına da “Tablo
......’da görüldüğü gibi...” biçiminde tablodan çıkış ifadesi yazılabilir.
Bu bölümde sonuç, tartışma ya da öneriye yer verilmemelidir.
Araştırma soruları/denenceler arasında olmayan bulgulara yer verilmemelidir.
2.4.1. Tarama modelindeki bir araştırma için bulgu yazma örneği
Araştırmacı tarama modelindeki bir araştırmada bulgusunu düz cümle biçiminde yazabilir,
tablo ya da şekille gösterebilir. Bu yollardan yalnızca biri tercih edilmelidir.
Bulgunun düz cümle biçiminde yazımına ilişkin örnek:
“7-14 yaş aralığındaki çocukların, aile içindeki yetişkinler tarafından terk etmekle tehdit
edilme durumları”nı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir:
“Beşinci araştırma sorusu çerçevesinde aile içindeki yetişkinlerin çocuğu terk
etmekle tehdit etme durumunu belirlemek amacıyla yüzde analizi yapılmıştır.
Yapılan analiz sonucunda çocukların % 20.99’unun (n=170) birçok kez tehdit
edildiği, % 24.69’unun (n=200) bazen tehdit edildiği ve % 54.32’sinin (n=440)
hiçbir zaman tehdit edilmediği belirlenmiştir.”
36
Bulgunun tablo biçiminde sunumuna ilişkin örnek:
“7-14 yaş aralığındaki çocukların ev içinde korkmasına neden olacak biçimde yetişkin
kavgalarına şahit olma durumları”nı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde
yazabilir:
“Dördüncü araştırma sorusu çerçevesinde ev içinde çocuğun korkmasına neden
olacak biçimde yetişkinlerin kavga sıklığını belirlemek amacıyla frekans ve yüzde
analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular Tablo 4’te
gösterilmiştir.”
NOT: Bulgunun tablo ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir.
Araştırmacı önemli gördüğü noktaları ve okuyucunun dikkatini çekmek istediği bulguyu
vurgulamalıdır.
Bulgunun şekille sunumuna ilişkin örnek:
“7-14 yaş aralığındaki çocukların ev içi şiddete tanıklık etme durumları”nı belirlemek isteyen
bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir:
“Üçüncü araştırma sorusu çerçevesinde çocukların son bir yıl içinde ev içi
şiddete tanıklık etme durumunu belirlemek amacıyla yüzde analizi yapılmıştır.
Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular Şekil 1’de gösterilmiştir.”
37
Şekil 1: Çocukların Son Bir Yıl İçinde Ev İçi Şiddete Tanıklık Etme Durumu
NOT: Bulgunun şekil ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir.
Araştırmacı önemli gördüğü noktaları ve okuyucunun dikkatini çekmek istediği bulguyu
vurgulamalıdır.
2.4.2. Korelasyonel modeldeki bir araştırma için bulgu yazma örneği
Araştırmacı korelasyonel modeldeki bir araştırmada bulgusunu düz cümle biçiminde
yazabilir, tablo ya da şekil (eğer uygunsa) ile de gösterebilir. Bu yollardan yalnızca biri
tercih edilmelidir.
Bulgunun düz cümle biçiminde yazımına ilişkin örnek:
“9. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama başarısı ile diğer alanlardaki başarıları arasındaki
ilişki”yi belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir:
“Araştırmanın sekizinci sorusu çerçevesinde öğrencilerin okuduğunu anlama
testi puanları ile fizik dersi başarıları arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığını
belirlemek amacıyla Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı
hesaplanmıştır. Yapılan analiz sonucunda okuduğunu anlama ile fizik dersi
başarısı arasında pozitif, orta ve anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir, r=.33,
p=.000. Ayrıca söz konusu iki değişken arasında toplam varyansın
(değişkenliğin) %11 olduğu belirlenmiştir.”
Bulgunun tablo biçiminde sunumuna ilişkin örnek:
“Üniversite öğrencilerinin çalışma belleği, bilgiyi işleme, sözcük, anısal bellek puanları ve
yaş arasındaki ilişkiler”i belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir:
“Araştırmanın beşinci sorusu çerçevesinde üniversite öğrencilerinin çalışma
belleği, bilgiyi işleme, sözcük, anısal bellek puanları ve yaş arasında anlamlı bir
ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla Pearson momentler çarpımı
korelasyon katsayısı hesaplanmıştır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen
bulgular Tablo 5’te gösterilmiştir.”
38
NOT: Bulgunun tablo ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir.
Araştırmacı önemli gördüğü noktaları ve okuyucunun dikkatini çekmek istediği bulguyu
vurgulamalıdır.
Bulgunun şekil biçiminde sunumuna ilişkin örnek:
“Lise öğrencileri için benlik algılarının güvenli bağlanma, öznel iyi oluş ve sosyal izolasyon
aracı değişkenleri ile yaşam doyumlarını yordama durumunun bir yol modeli çerçevesinde
doğrulanıp doğrulanmadığını belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde
yazabilir:
“Araştırmanın ikinci sorusu çerçevesinde lise öğrencilerinin benlik algılarının
güvenli bağlanma, öznel iyi oluş ve sosyal izolasyon aracı değişkenleri ile yaşam
doyumlarını yordama durumunun bir yol modeli çerçevesinde doğrulanıp
doğrulanmadığını belirlemek amacıyla yol (path) analizi yapılmıştır. Yapılan
analiz sonucunda elde edilen bulgular Şekil 7’de gösterilmiştir.
Şekil 7: Yaşam Doyumuna İlişkin Yol Modeli
Şekil 7’de sunulan modele ilişkin uyum indeksleri 2(318)=626.75, p=.000,
(2/sd)=1.97, GFI=0.91, NFI=0.95, CFI=0.96, SRMR=0.062 ve RMSEA=0.055
39
olarak bulunmuştur. Yol katsayılarının tümünün anlamlı t değeri verdiği
belirlenen modelde...”
2.4.3. Nedensel karşılaştırma modelindeki bir araştırma için bulgu yazma örneği
Araştırmacı nedensel karşılaştırma modelindeki bir araştırmada bulgusunu düz cümle
biçiminde yazabilir ya da tablo ile gösterebilir. Bu yollardan yalnızca biri tercih edilmelidir.
Bulgunun düz cümle biçiminde yazımına ilişkin örnek:
“0-6 yaş arası çocuğu olan anne ve babaların, çocuk gelişimi konusundaki bilgi düzeyleri
arasındaki fark”ı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir:
“Araştırmanın ikinci sorusu çerçevesinde 0-6 yaş arası çocuğu olan anne ve
babaların, çocuk gelişimi konusundaki bilgi düzeyleri arasında anlamlı bir fark
olup olmadığını belirlemek amacıyla bağımsız gruplar için t-testi yapılmıştır.
Yapılan analiz sonucunda annelerin puan ortalaması (Ortalama=73.43, S=7.79)
ile babaların puan ortalamaları (Ortalama=69.37, S=8.05) arasındaki farkın
manidar olduğu belirlenmiştir, t(160)=3.260, p=.001, 2=.062. Buna göre
annelerin puan ortalaması, babaların puan ortalamasından yüksektir. Söz konusu
farka ilişkin eta-kare değerlendirildiğinde etki büyüklüğünün orta olduğu ifade
edilebilir (Kaynak, Yıl).”
NOT: Hipotez testlerinde farkın manidarlığına ilişkin bulgunun raporlaştırılması örneğinde
etki büyüklüğü için eta-kare verilmiştir, ancak araştırmacı elbette diğer etki büyüklüğü
hesaplama yöntemlerinden (Cohen d vb.) birini de tercih edebilir.
Bulgunun tablo biçiminde sunumuna ilişkin örnek:
“0-6 yaş arası çocuğu olan anne ve babaların, çocuk gelişimi konusundaki bilgi düzeyleri
arasındaki fark”ı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir:
“Araştırmanın ikinci sorusu çerçevesinde 0-6 yaş arası çocuğu olan anne ve
babaların, çocuk gelişimi konusundaki bilgi düzeyleri arasında anlamlı bir fark
olup olmadığını belirlemek amacıyla bağımsız gruplar için t-testi yapılmıştır.
Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular Tablo 2’de gösterilmiştir.”
40
Tablo 2’de görüldüğü üzere, anne ve babaların puan ortalamaları arasında
manidar bir fark vardır, t(160)=3.260, p=.001, 2=.062. Buna göre annelerin
puan ortalaması, babaların puan ortalamasından yüksektir. Söz konusu farka
ilişkin eta-kare değerlendirildiğinde etki büyüklüğünün orta olduğu ifade
edilebilir (Kaynak, Yıl).”
NOT: Bulgunun tablo ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir.
Eğer ortalamalar arasında fark varsa araştırmacı farkın kaynağına ilişkin bilgileri vermeli ve
etki büyüklüğü kararını yazmalıdır.
2.4.4. Deneysel bir araştırma modeli için bulgu yazma örneği
Araştırmacı deneysel bir araştırmada bulgusunu düz cümle biçiminde yazabilir ya da tablo ile
gösterebilir. Bu yollardan yalnızca biri tercih edilmelidir.
Bulgunun düz cümle biçiminde yazımına ilişkin örnek:
“5. sınıf öğrencileri için sosyal beceri eğitiminin, öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik
düzeylerine etkisi”nin araştırıldığı bir çalışmada deney, kontrol ve plasebo gruplarının sontest
puanları arasındaki farkı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir:
“Araştırmanın üçüncü sorusu çerçevesinde deney, kontrol ve plasebo gruplarının
öğrenilmiş çaresizlik sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup
olmadığını belirlemek amacıyla tek faktörlü varyans analizi yapılmıştır. Yapılan
analiz sonucunda deney grubunun puan ortalaması (n=20, Ortalama=56.6,
S=12.01), kontrol grubunun puan ortalaması (n=20, Ortalama=59, S=11.42) ve
plasebo grubunun puan ortalaması (n=20, Ortalama=58.4, S=12.31) arasındaki
farkın manidar olduğu belirlenmiştir, F(2,57)=6.184, p=.004, 2=.178. Farkın
kaynağını belirlemek amacıyla çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey yapılmış ve
deney grubunun öğrenilmiş çaresizlik puan ortalamasının, kontrol ve plasebo
gruplarının puan ortalamalarından daha düşük olduğu belirlenmiştir. Kontrol ve
plasebo grupları arasında ise anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Söz konusu
41
farka ilişkin eta-kare değerlendirildiğinde etki büyüklüğünün yüksek olduğu ifade
edilebilir (Kaynak, Yıl).”
Bulgunun tablo biçiminde sunumuna ilişkin örnek:
“5. sınıf öğrencileri için sosyal beceri eğitiminin, öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik
düzeylerine etkisi”nin araştırıldığı bir çalışmada deney, kontrol ve plasebo gruplarının sontest
puanları arasındaki farkı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir:
“Araştırmanın üçüncü sorusu çerçevesinde deney, kontrol ve plasebo gruplarının
öğrenilmiş çaresizlik sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup
olmadığını belirlemek amacıyla tek faktörlü varyans analizi yapılmıştır. Yapılan
analiz sonucunda elde edilen bulgular Tablo 3’te gösterilmiştir.
Tablo 3’de görüldüğü gibi deney, kontrol ve plasebo gruplarının sontest puan
ortalamaları arasında manidar bir fark vardır, F(2,57)=6.184, p=.004, 2=178.
Farkın kaynağını belirlemek amacıyla çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey
yapılmış ve deney grubunun öğrenilmiş çaresizlik puan ortalamasının, kontrol ve
plasebo gruplarının puan ortalamalarından daha düşük olduğu belirlenmiştir.
Kontrol ve plasebo grupları arasında ise anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Söz
konusu farka ilişkin eta-kare değerlendirildiğinde etki büyüklüğünün yüksek
olduğu ifade edilebilir (Kaynak, Yıl).”
NOT: Bulgunun tablo ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir.
Eğer ortalamalar arasında fark varsa araştırmacı farkın kaynağına ilişkin bilgileri vermeli ve
etki büyüklüğü kararını yazmalıdır.
Bu bölümde ifade edilen kurallar ağırlıklı olarak nicel çalışmalar içindir. Bu kurallar büyük
ölçüde nitel çalışmalar için de geçerlidir. Nitel bir çalışmada da bulgular araştırma soruları
çerçevesinde organize edilmelidir. Nicel çalışmaların bulguları birkaç paragraf ve tablo ile
kolaylıkla ifade edilebilirken, nitel çalışmaların bulguları daha uzun anlatımları gerektirebilir.
Nitel çözümlemelere ilişkin bulguların yazımında şu noktalara dikkat edilmesi gerekir:
42
Yazılı yanıtlardan ya da doküman örneklerinden kesitler sunulacaksa orijinalliği
bozulmadan sunulmalıdır (örneğin tarama yapılarak).
Görüşme ve video dökümlerindeki etkileşimlerden örnek kesitlerin sunumu sırasında,
sözel ifadelerin yanı sıra araştırma açısından önemliyse sözel olmayan ifadelere de
(duraksama, gülme, sinirlenme, yüksek sesle/fısıltı ile konuşma gibi) yer verilmelidir.
Sözel olmayan ifadelere ilişkin standart işaretlemeler bulguların giriş bölümünde
sunulmalıdır.
Görüşmeden ve video çekiminden bir kesit sunulurken görüşmenin/video kaydının
kaçıncı dakikası ve saniyesinden kesit sunulduğu ifade edilmelidir.
Doküman ve günlüklerden örnek kesitler sunulurken sayfa numaraları verilmelidir.
2.5. Sonuç, Tartışma ve Öneriler
Bu bölüm “Sonuç ve Tartışma” ve “Öneriler” olmak üzere iki alt başlıktan oluşur, yeni bir
sayfadan başlanarak yazılır. Bu bölümde araştırma problemi doğrultusunda ele alınan
araştırma sorularına/denencelere ilişkin bulgulara ait sonuçlar yazılarak problem
çerçevesinde tartışılır ve bu bağlamda öneriler yazılır.
2.5.1. Sonuç ve Tartışma
Bu kısımda doğrulansın ya da doğrulanmasın, kabul edilsin ya da reddedilsin ele alınan her
bir araştırma sorusuna ilişkin bulgunun sonucu yazılır, hemen ardından ilgili alanyazında
geçen ve çalışmanın kuramsal çerçeve ve ilgili alanyazın bölümünde sunulan benzer ve farklı
araştırma sonuçları (atıfta bulunarak) ile de karşılaştırılarak tartışılır. Sonuç bölümünün,
bulguların bir özeti ya da kısa bir tekrarı olmadığı ve bulgulara ilişkin yapılan yorumlardan
sonra araştırmacının yargısı olduğu bilinmelidir. Diğer bir ifadeyle araştırmacı sonuç ve
tartışmayı büyük ölçüde kendi ifadesiyle ele almalıdır. Araştırma soruları/denencelere ilişkin
ortaya konan sonuçlar, nihayetinde araştırma problemine yanıt olacak biçimde bir tartışma ile
bitirilmelidir. Sonuçların, okumayı kolaylaştırması açısından araştırma soruları/denenceler
doğrultusunda maddeler halinde yazılması tercih edilmelidir.
43
Doğru yazılmış sonuç ve tartışma örneği:
“Birinci araştırma sorusuna ilişkin bulgu doğrultusunda okul psikolojik
danışmanlarının özel eğitime yönelik özyeterlilik algılarının cinsiyete göre
anlamlı bir farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuç, okul psikolojik
danışmanlarıyla yapılan diğer özyeterlilik çalışmalarının sonuçlarıyla büyük
ölçüde paralellik göstermektedir. Türkiye’de ...... (Yıl), ...... ve ...... (Yıl) ve ......’ün
(Yıl) okul psikolojik danışmanlarının özyeterliliklerine ve ......’nın (Yıl)
öğretmenlerin özel eğitim özyeterliliklerine ilişkin yaptıkları araştırmalarda da
özyeterliliğin cinsiyete göre anlamlı bir biçimde farklılaşmadığı belirlenmiştir.
Diğer taraftan ...... ve ......’un (Yıl) öğretmenlerle yaptıkları çalışmada ise kadın
öğretmenlerin erkeklere göre daha yüksek özyeterlilik düzeyine sahip oldukları
bildirilmiştir. Araştırma sorusu çerçevesinde ortaya çıkan sonucun diğer
çalışmalarla büyük oranda örtüştüğü ifade edilebilir. Buna bağlı olarak okul
psikolojik danışmanlarının özel eğitime ilişkin özyeterlilik algılarının cinsiyet
faktöründen bağımsız bir biçimde değerlendirilebileceği söylenebilir.”
Yanlış yazılmış sonuç ve tartışma örneği:
“Şiddet öğesi içeren programlardan rahatsız olup olmama durumuna
bakıldığında, “çizgi filmlerdeki şiddet unsuru içeren sahneleri çocukların
seyretmesinden rahatsız olma durumu (%59.4)”, “filmin kahramanının halkın
iyiliği için kuvvet kullanmasından rahatsız olma durumu (%42.8)”, “dizilerde
veya filmlerde kadının çalışmasının engellenmesinden rahatsız olma durumu
(%63.6)”, “çocuğunuzun herhangi bir çizgi film kahramanını örnek almasından
rahatsız olma durumu (%69.7)” vb. örneklerde rahatsız olma oranları düşük
çıkmıştır.”
(Bu örnekte bulgular aynen tekrar edilmiş, alanyazındaki benzer ya da farklı
araştırma sonuçlarıyla karşılaştırma yapılmamış ve araştırmacı kendi ifadeleriyle
sonucu tartışmamıştır.)
44
2.5.2. Öneriler
Araştırmacı öneriler başlığı altında mutlaka araştırmadan elde edilen bulgular temelinde
öneriler yazmalıdır. Bu kısımda araştırma bulgularıyla ilgisi olmayan, çok genel, net olmayan
öneriler yazılmamalıdır. Araştırmacı iki bağlamda öneri yazabilir. Bunlar:
1. İleriye dönük araştırmalara ilişkin öneriler yazmak.
2. Uygulamaya dönük öneriler yazmak.
Doğru yazılmış öneri örnekleri:
“... ölçme aracının klinik gruplar (depresyon tanısı almış çocuklar vb.), üstün
zekâlı ya da engelli çocuklar, istismar edilmiş çocuklar gibi spesifik gruplar için
ölçme değişmezliğini test etmeye yönelik araştırmalar planlanabilir.” (İleriye
dönük araştırmalara ilişkin bir öneri)
“Çalışmanın sonuçları öğrencilerde kimyasal denge konusunda kavram
yanılgılarının benzeşim (analoji) yöntemi ile azaldığını ortaya koymaktadır. Bu
doğrultuda kimya öğretmenleri öğretim sürecinde kavram yanılgılarını azaltmak
için kazanımlarla somut benzerliği olan analojileri kullanabilirler.”
(Uygulamaya dönük bir öneri)
Yanlış yazılmış öneri örnekleri:
“Çağdaş̧ öğrenme ve öğretme kuramlarının ortaya koyduğu bilimsel yöntemi
kullanma, problem çözme, objektif düşünme, doğru karar verme, öğrenmeyi
öğrenme gibi özellikleri öğrencilere kazandırmada ve 21. yüzyılın bireyi olarak
geliştirmede bilgisayar destekli öğretimin avantajlarından yararlanılmalıdır.”
(Araştırmacı kendi araştırmasından çıkması olanaklı olmayan, bulgulara dayalı
olmayan çok genel öneriler [araştırma yapılmadan da getirilebilecek öneriler]
yazmamalıdır.)
“Öğrenmek için, eğitimci ve eğitime katılanlar arasında bir fikir alışverişi ortamı
yaratılmalıdır. Öğrenme iki veya daha fazla kişi arasında olan bir alışveriştir.
...... eğitimcisi, şimdi artık öğreten değil, kişilerin öğrenmesini izleyen bir kişi
konumundadır. Öğretmek yerine öğrenmeyi izlemek daha fazla öğretici
olmaktadır.” (Öneri niteliğinde olmayan ifadeler öneri olarak yazılmamalıdır.)
“Kavram haritalarının ölçme değerlendirme amaçlı kullanımından önce
öğrencilerin kavram haritalarını öğrenme amaçlı kullanmaları sağlanmalıdır. Bu
45
yolla öğrenciler kavramlar arası ilişkileri daha iyi öğrenebilirler (......, 2004;
......, 2000; ......, 2010).” (Önerilerde referans bulunmamalıdır.)
"...... yok olup gitmeden öz kültürümüzün yaşatılması için kurumlar tarafından
tespitler yapılmalı, yöre halkı da bu kültürel mirası kültürümüzün tarihi ve
vazgeçilmez bir değeri olarak korumalı ve yaşatmaya çalışmalıdır." (Öneriden
çok temenni niteliğindeki ifadelere yer verilmemelidir.)
2.6. Kaynak Gösterimi
2.6.1. Metin İçi Kaynak Gösterimi
Metin içi kaynak gösteriminde Amerikan Psikoloji Derneği (American Psychological
Association-APA) güncel yazım kılavuzu referans alınmalıdır. Kaynak gösteriminde
disiplinlerarası farklar varsa danışman onayıyla farklı stiller de kullanılabilir. Metin içi
kaynak gösterimi, metnin tamamında tutarlı ve tek bir stile uygun olmalıdır.
Aşağıda sık kullanılan gösterimlere ilişkin örnekler verilmiştir. Ayrıntılı bilgi için APA
Yazım Kılavuzu’nun güncel basımına başvurunuz.
2.6.1.1. Tek Yazarlı / Çok Yazarlı Tek Çalışma
Yazarın soyadı ve çalışmanın tarihi yazılır. Örneğin metin içinde gönderim yapılacak kaynak,
alıntı yapılan cümlenin başında gösterilecekse “Soyad (Yıl)...”; sonunda gösterilecekse
“(Soyad, Yıl)” biçiminde yazılır. Metin içi gösterimleri Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1: Tek Yazarlı/Çok Yazarlı Çalışmaların Metin İçi Kaynak Gösterimi
Metin içinde ilk
gösterim
Metin içinde
sonraki
gösterimler
Metin içinde
ayraç içi ilk
gösterim
Metin içinde
ayraç içi
sonraki
gösterimler
Tek yazarlı bir
çalışma Kline (2000) Kline (2000) (Kline, 2000) (Kline, 2000)
İki yazarlı bir
çalışma
Turgut ve
Baykul (2012)
Turgut ve
Baykul (2012)
(Turgut ve
Baykul, 2012)
(Turgut ve
Baykul, 2012)
Üç yazarlı bir Dunn, Everitt ve Dunn ve (Dunn, Everitt (Dunn ve
46
çalışma Pickles (1993) diğerleri (1993) ve Pickles,
1993)
diğerleri, 1993)
Dört yazarlı
bir çalışma
Büyüköztürk,
Akgün, Kahveci
ve Demirel
(2004)
Büyüköztürk ve
diğerleri (2004)
(Büyüköztürk,
Akgün, Kahveci
ve Demirel,
2004)
(Büyüköztürk ve
diğerleri, 2004)
Beş yazarlı bir
çalışma
Gathercole,
Service, Hitch,
Adams ve
Martin (1999)
Gathercole ve
diğerleri (1999)
(Gathercole,
Service, Hitch,
Adams ve
Martin, 1999)
(Gathercole ve
diğerleri, 1999)
Altı ve daha
çok yazarlı bir
çalışma
Spitzer ve
diğerleri (2010)
Spitzer ve
diğerleri (2010)
(Spitzer ve
diğerleri, 2010)
(Spitzer ve
diğerleri, 2010)
Yazarlardan
oluşan bir grup
(Kısaltması
anlaşılır ise)
American
Psychological
Association
(APA, 2010)
APA (2010)
(American
Psychological
Association
(APA), 2010)
(APA, 2010)
Yazarlardan
oluşan bir grup
(Kısaltması
yok)
Akdeniz
Üniversitesi
(2016)
Akdeniz
Üniversitesi
(2016)
(Akdeniz
Üniversitesi,
2016)
(Akdeniz
Üniversitesi,
2016)
NOT 1: Jr., Von, De gibi ekler kullanılamaz.
NOT 2: Yazar unvanları (Dr., Prof. vb.) kaynak gösteriminde yer almaz.
2.6.1.2. Farklı Yazarlardan Birden Fazla Alıntı Yapma
Farklı yazarların çalışmalarından birden fazla alıntı yapıldığı durumda ayraç içinde,
kaynaklar arasında noktalı virgül konarak ve alfabetik sırayla yazarın soyadı ve çalışmanın
yılı (Soyad, Yıl; Soyad, Yıl; Soyad, Yıl) yazılır.
Örnek: (Işık, 2003; Lunenburg ve Ornstein, 2011; Terzi, 2005).
47
2.6.1.3. Aynı Yazar(lar)ın Birden Fazla Ortak Araştırmasından Alıntı Yapma
Aynı yazar(lar)a ait birden fazla çalışma yayın yılı gözetilerek yazılır. Baskıda olan yayınlar
en sona yazılır. Önce yazar(lar)ın soyad(lar)ı, daha sonra her bir çalışmanın yılı (Soyad ve
Soyad, Yıl, Yıl) verilir.
Örnek: (Deryakulu ve Büyüköztürk, 2002, 2005).
2.6.1.4. Aynı Yazarın/Yazarların, Aynı Yıl İçinde Basılan Birden Fazla Ortak
Araştırmasından Alıntı Yapma
Aynı yazarın/yazarların aynı yıl içinde yaptığı çalışmalar, yılın sonuna a, b, c eklenerek
yazılır. Bu ekler kaynaklardaki sıraya göre (makale, kitap bölümünün adının alfabetik
sıralamasına göre) yazılır.
Örnek: (Kayri ve Çokluk, 2010a, 2010b)
2.6.1.5. Aynı Soyadlı Yazarlar
Aynı soyadlı yazarların, metin içinde adlarının baş harfleri verilir.
Örnek: L. W. Green (1980) ve M. F. Green (1997)...
2.6.1.6. Yazarı Belli Olmayan Çalışmalar
Kaynaklarda belirtilen başlık ve yıl ile birlikte verilir. Eğer makale, kitap bölümü ya da web
sayfası ise başlık tırnak içinde; süreli yayın/dergi, kitap, broşür ya da kitap ise başlık italik
olarak yazılır.
Örnek: “Yerel Bilginin Küreselleştirilmesi (2006) adlı makale...” ya da “(“Study finds”,
2007)”.
Eğer bir çalışma “anonim” ise (Anonim, 2009) biçiminde yazılır.
2.6.1.7. İkincil Kaynakların Kullanımı
Örnek: Meade ve Bauer (2007) tarafından... (akt: Sass, Schmitt ve Marsh, 2014).
2.6.1.8. Klasik / Çok Eski Çalışmalar
Çok eski bir çalışma olduğu için yayın yılı bilinmiyor ise çeviri yapıldığı / uyarlandığı yıl
alıntı yapılır ve “çev.,” eklenir. Kullanılan sürümün yılının sonuna sürüm eklenir. Özgün
(orijinal) yayın tarihi biliniyorsa alıntıda yer verilir.
Örnek: (Eflatun, çev., 1942)
48
(Aristotle, t.y.) NOT: t.y.: tarih yok
2.6.2 Tez Sonunda Kaynaklar Bölümünün Yazımı
Kaynaklar bölümünde, metin içerisinde kullanılan kaynaklar alfabetik sırayla verilir. Metin
içerisinde olmayan/kullanılmayan kaynaklar, Kaynaklar bölümünde kesinlikle yer
almamalıdır. Kaynakların gösterimine ilişkin genel ve sık başvurulan kurallar aşağıda
belirtilmiştir. Diğer ayrıntılar için örneklere ve APA’nın güncel yayım Kılavuzu’na
bakılabilir.
Yazar unvanları kaynaklarda yer almaz.
Birden çok yazarlı eserlerde, yazarlar virgül ile ayrılır ve son yazardan önce “ve/and”
bağlacı kullanılır.
Kitap adları italik yazılır.
Süreli yayınlarda dergi adları italik yazılır.
Yayınevlerinin adları kısaltılmaz.
Editörlü bir kitabı belirtmek için “(Ed.)” kısaltması kullanılır.
Çeviri eserlerde, eser adından sonra çevirenin adı verilir.
Basım bilgisi varsa eser adından sonra ayraç içinde basım bilgisi verilir.
Süreli yayınlarda dergi adından sonra cilt, sayı numarası ve sayfa numaraları verilir.
Kaynakçada ikinci ve daha sonraki satırlar bir cm. içerden başlar.
2.6.2.1. Kitaplar
2.6.2.1.1. Tek yazarlı kitap
Soyad, A. (Yayın yılı). Kitap adı. Yayın yeri: Yayınevi.
Baykul, Y. (2010). Eğitimde ve psikolojide ölçme: Klasik test teorisi ve uygulaması. Ankara:
Pegem Akademi.
Kirk, R. E. (2000). Experimental design: Procedures for the Behavioral Sciences (Second
Edition). California: Brooks/Cole Publishing Company.
2.6.2.1.2. Çok yazarlı kitap
İkiden yediye kadar yazarı olan kitaplar
49
Soyad, A. ve/and Soyad, B. (Yayın Yılı). Kitap adı. Yayın yeri: Yayınevi.
Özer, D. S. ve Özer, M. K. (2014). Çocuklarda motor gelişim. Ankara: Nobel Akademik
Yayıncılık.
Duncan, T. E., Duncan, S. C., Strycker, L. A., Li, F., & Alpert, A. (1999). An introduction to
latent variable growth curve modeling: Concepts, issues, and applications. New Jersey:
Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
Yediden daha fazla yazarı olan kitaplarda, ilk altı yazar ve son yazarın adı yazılır.
Yazar, 1., Yazar, 2., Yazar, 3., Yazar, 4., Yazar, 5., Yazar, 6., … Yazar, X. (Yayın Yılı).
Kitap adı. Yayın Yeri: Yayınevi.
Livermore, S., Smith, L., Richman, D. F., Fraser, G., Gurr, M., Lawrence, Z., Zuckerman, G.,
… Ercikan, K. (2010). Handbook for Teachers. New York: NASW Press.
2.6.2.1.3. Çeviri kitap
Yazar, A. (Yayın Yılı). Kitap adı (A. Soyadı, Çev.). Yayın yeri: Yayınevi. (Kaynak Kitabın
Yayın Yılı).
Fromm, E. (1993). Erdem ve mutluluk (A. Yörükan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası
Kültür Yayınları. (1947).
2.6.2.1.4. Editörlü bir kitapta bölüm
Yazar, A. (Yayın Yılı). Yayın adı. A. Soyadı (Haz./Ed.). Kitap adı (s. sayfa numaraları).
Yayın yeri: Yayınevi.
Uçar, N. (2005). Kümeleme analizi. Ş. Kalaycı (Ed.). SPSS uygulamalı çok değişkenli
istatistik teknikleri (s. 349-376). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Caplan, J. B. and Caplan, P. J. (2005). The perseverative search for sex differences in
mathematics ability. A. M. Gallagher and J. C. Kaufman (Ed.). Gender differences in
mathematics an integrative psychological approach (p. 25-47). Cambridge: Cambridge
University Press.
50
2.6.2.1.5. Tüzelkişi yazarlı
Tüzelkişi. (Yayın Yılı). Kitap adı. Yayın yeri: Yayınevi.
T.C. Sağlık Bakanlığı. (2014). Türkiye çocukluk çağı (7-8 yaş) şişmanlık araştırması raporu.
Ankara: Sistem Yayıncılık.
Organisation for Economic Co-operation and Development. (2014). PISA 2012 technical
report. Paris: OECD Publishing.
2.6.2.1.6. Ansiklopedi ya da sözlük
Yazar, A. (Yayın Yılı). Yayın adı. Yayın yeri: Yayınevi.
Güçlü, A., Uzun, E., Uzun, S. ve Yolsal, Ü. H. (2002). Felsefe sözlüğü. Ankara: Bilim ve
Sanat Yayınları.
2.6.2.2. Süreli Yayın (Makale)
2.6.2.2.1. Tek yazarlı dergi makalesi
Yazar, A. (Yayın Yılı). Makale adı. Dergi Adı, cilt no (sayı), sayfa numaraları.
Taştan, M. (2015). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Kimlik Algıları. Eğitim ve
Bilim, 40 (180), 327-342.
Billingsley, B. S. (2004). Special education teacher retention and attrition: A critical analysis
of the research literature. The Journal of Special Education, 38 (1), 39-55.
2.6.2.2.2. Çok yazarlı dergi makalesi (yedi ve daha az)
İkiden yediye kadar yazarı olan kitaplar
Yazar, A., Yazar, B., ve/and Yazar, C. (Yayın Yılı). Makale adı. Dergi Adı, cilt no (sayı),
sayfa numaraları.
Deniz, M. ve Çok, F. (2010). Kendini gizleme ölçeğinin ergenler için uyarlanması ve
psikometrik nitelikleri. İlköğretim Online, 9 (1), 424–432.
Borman, W. C., Hanson, M. A., Oppler, S. H., Pulakos, E. D., & White, L. A. (1993). The
51
people in organization. Organizational Management, 41, 21-30.
Yediden daha fazla yazarı olan makalelerde, ilk altı yazar ve son yazarın adı yazılır.
Yazar, 1., Yazar, 2., Yazar, 3., Yazar, 4., Yazar, 5., Yazar, 6., ... Yazar, 8. (Yayın Yılı).
Makale adı. Dergi Adı, cilt no (sayı), sayfa numaraları.
Miller, F. H., Choi, M. J., Angeli, L. L., Harland, A. A., Stamos, J. A., Thomas, S. T., …
Rubin, L. H. (2009). Web site usability for the blind and low-vision user. Technical
Communication, 57, 323-335.
NOT: Gerek tek yazarlı, gerekse çok yazarlı süreli yayınların doi (digital object identifier)
numarası varsa bunun da kaynak yazımında belirtilmesi gerekir.
Yazar, A. (Yayın Yılı). Makale adı. Dergi Adı, cilt no (sayı), sayfa numaraları. doi:
Yalçın, İ. (2016). Profesyonel psikolojik yardım aramaya ilişkin tutumların yordanmasında
benlik kurgusu ve algılanan sosyal desteğin rolü. Eğitim ve Bilim, 41 (183), 339-349.
doi:10.15390/EB.2016.3083
Irvin, M. J., Meece, J. L., Byun, S., Farmer, T. W., & Hutchins, B. C. (2011). Relationship of
school context to rural youth’s educational achievement and aspirations. Journal of
Youth Adolescence, 40, 1225-1242. doi: 10.1007/s10964-011-9628-8
2.6.2.2.3. Baskıda Olan Makale
Yazar, A., Yazar, B., ve/and Yazar, C. (baskıda/in press). Makale adı. Dergi Adı.
Güleç Öyekçin, D., Yetim, D. ve Şahin, E. M. (baskıda). Kadına yönelik farklı ev şiddeti
tiplerini etkileyen psikososyal faktörler. Türk Psikiyatri Dergisi.
Brusilovsky, P., & Eklund, J. A. (in press). A study of user-model based link annotation in
educational hypermedia. Journal of Universal Computer Science.
2.6.2.2.4. Popüler Dergi Makalesi
Yazar, A., Yazar, B., ve/and Yazar, C. (Yayın Yılı, Ay). Makale adı. Dergi Adı, cilt no (sayı),
sayfa numaraları.
52
İnam, A. (2001, Şubat). Şiddeti anlamak. Bilim ve Teknik, 399 (2), 46-47.
Zimmer, C. (2014, February). Secrets of the brain. National Geographic, 225 (2), 28-57.
2.6.2.2.5. Yazarı Belirtilmiş Gazete Makalesi
Yazar, A. (Yıl, Ay Gün). Makale adı. Gazete Adı, sayfa numarası.
Şirin, S. (2015, Kasım 23). İşte böyle ödev verilir. Hürriyet, 5.
Jordan, M. (1993, November 5). Gifted students’ quiet crisis. The Washington Post, A16.
2.6.2.2.6. Yazarı Belirtilmemiş Gazete Makalesi
Makale adı. (Yıl, Ay Gün). Gazete Adı, sayfa numarası.
Matematikte en zor sınav. (2013, Haziran 17). Radikal, 8.
What cost for a good education? (2012, March 31). The Saturday Star, 14.
2.6.2.2.7. Yayınlanmamış Bildiri
Konuşmacı, A. (Yıl, Ay). Bildiri adı. Kongre/Sempozyum Adı’nda sunulan bildiri, Yer.
Özçimenli, E., Güleş, H. ve Turan, S. (2011, Nisan). Çoğulcu liderlik: Kavramsal bir
çözümleme. VI. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi, Magosa, KKTC.
2.6.2.2.8. Yayınlanmış Bildiri
Konuşmacı, A. (Yıl, Ay). Bildiri adı. A. Editörün Soyadı (Ed.), Kongre/Sempozyum Adı
içinde (sayfa numarası), Yer.
Baykul, Y. (2008). Türk eğitiminde ölçme ve değerlendirme alanındaki gelişmeler: Dikey
geçiş sistemi . N. Koç (Ed.), I. Ulusal Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme
Kongresi içinde (1-28). Ankara Üniversitesi.
2.6.2.2.9. Poster Bildiri
Konuşmacı, A. (Yıl, Ay). Poster adı. Kongre/Sempozyum Adı’nda sunulan bildiri, Yer.
53
Aylaz, R., Güneş, G. ve Yıldız, E. (2015, Kasım). Ergenlerde akran eğitiminin sigarayı
bırakmaya etkisi. 20. Ergen Günleri Kongresi’nde sunulan poster bildiri, İnönü
Üniversitesi, Malatya.
Galeshi, R. (2016, February). Accurately assessing learners’ skills using cognitive models.
Poster session presented at the annual meeting of the Conference on Higher Education
Pedagogy, Blacksburg, VA.
2.6.2.2.10. Tez (Yayınlanmamış)
Ulusal Tez Merkezi ya da üniversitelerin/enstitülerin veri tabanından alınan tezler
Yazar, A. (Yayın Yılı). Tez adı (Yayınlanmamış Yüksek lisans/Doktora/Sanatta yeterlik
tezi). Üniversite Adı, Yer.
Doğruöz, P. (1998). Bilimsel işlem becerilerini kullanmaya yönelik yöntemin öğrencilerin
akışkanların kaldırma kuvveti konusunu anlamalarına etkisi (Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Boysan, M. (2012). Üniversite öğrencilerinde erken dönem uyumsuz şemalar, başa çıkma
stilleri ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkilere yönelik bir model sınaması
(Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
2.6.2.2.11. Tez (Yayınlanmış/Ticari Veri Tabanından Alınan)
Yazar, A. (Yayın Yılı). Tez adı (Yüksek lisans/Doktora/Sanatta yeterlik tezi). Hangi veri
tabanından alındığı. (Yayın No’su)
Walls, M. E. (2006). Multiple predictors of mother-child attachment and peer competency
during the preschool years (Doctoral thesis). Available from ProQuest Dissertations
and Theses database. (UMI No. 304386676)
NOT: Diğer kaynak türlerinden yapılan alıntılar için APA’nın güncel basımından
yararlanılmalıdır.
54
BİÇEMSEL YAZIM KURALLARI
1. Kâğıt Boyutları ve Ağırlığı
Tezler, A4 standardında (21cm x 29,5 cm) en az 70, en çok 100 gram birinci hamur beyaz
kâğıda yazılmalıdır. Kullanılacak kâğıdın boyutları, tez ciltlenip kesildikten sonra 20x28 cm
olacak şekilde seçilmelidir.
2. Sayfa Yapısı ve Düzenlemesi
Sayfa düzenlemesinde aşağıdaki özellikler dikkate alınarak hazırlanmalıdır:
- Tüm sayfaların (kapaklar, ekler vb. dahil) kenar boşlukları, soldan 4 cm, alt, üst ve sağdan
2,5 cm. olmalıdır.
- Tez sayfanın tek yönüne yazılmalıdır.
- Tez çıktısı laser yazıcıdan alınmalıdır. Resim, şekil vb. kullanımında, ilgili sayfalar için
renkli çıktı da alınabilir.
3. Sayfa Numaraları
Sayfa numaralarının düzenlemesinde aşağıdaki özellikler dikkate alınarak hazırlanmalıdır:
- Sayfa numaraları, Times New Roman 11 punto olmalıdır.
- Ana metin sayfalarında, sayfa numaraları, ortalı ve alttan 2.5 cm olacak şekilde
numaralandırılmalıdır.
- Tezin dış ve iç kapak sayfasında sayfa numarası konulmamalıdır.
- Tezin Onay Sayfası’ndan başlayarak Giriş Bölümü’ne kadar olan sayfalarına, küçük romen
rakamları (i, ii, iii, iv, v) ile numaralandırma yapılmalıdır. Bu numaralar, sayfanın alt
ortasına hizalanarak yazılmalıdır.
- Sayfa numaralarının önünde ve arkasında ayraç, çizgi gibi bir işaret kullanılmamalıdır.
4. Ana ve Alt Bölüm Başlıkları
Tezin ana ve alt başlıklandırmaları ile ilgili yazım şekli aşağıdaki gibidir:
Her ana bölüm, romen rakamı kullanılarak ve bölüm başlığı belirtilerek yazılmalıdır. Örnek:
Bölüm I. GİRİŞ
4.1. Birinci Düzey Başlıklar
Birinci düzey başlıklar, ortalanmış, Times New Roman, kalın, 12 punto ve tümü büyük harf,
55
üstten 30 nk, alttan 24 nk, satır arası 1 olmalıdır.
Ana bölümler (BÖLÜM I, BÖLÜM II, BÖLÜM III vb.) yeni sayfadan başlatılmalıdır.
4.2. İkinci Düzey Başlıklar
İkinci düzey başlıklar, sola dayalı, Times New Roman, kalın, 12 punto ve baş harfleri büyük,
üstten 24 nk, alttan 18 nk, satır arası 1 olmalıdır.
4.3. Üçüncü Düzey Başlıklar
Üçüncü düzey başlıklar, sola dayalı, Times New Roman, kalın, 12 punto ve baş harfleri büyük,
üstten 18 nk, alttan 12 nk, satır arası 1 olmalıdır.
4.4. Dördüncü Düzey Başlıklar
Dördüncü düzey başlıklar, sola dayalı, Times New Roman, kalın, 12 punto ve baş harfleri
büyük, üstten 18 nk, alttan 12 nk, satır arası 1 olmalıdır.
4.5. Beşinci Düzey Başlıklar
Beşinci düzey başlıklar, sola dayalı, Times New Roman, kalın, italik, 12 punto ve baş harfleri
büyük, üstten 18 nk, alttan 12 nk, satır arası 1 olmalıdır.
Uyarı
- Her bölüm numaralandırma sistemine uygun olarak yazılmalıdır. Metin içerisinde başlık
olduğu halde numaralandırma yapılmayan ifadelere yer verilmemelidir.
- Birinci düzey başlıklar, romen rakamı kullanılarak ve bölümün adı da verilerek
yazılmalıdır.
- Başlıklarda mümkün olduğunca imla işaretleri kullanılmamalı, yazımlarda imla işareti
kullanımını gerektirecek başlıklandırmalara gidilmemelidir.
- Önsöz, Özet, Abstract, İçindekiler, Tablolar Listesi, Grafikler Listesi, Şekiller Listesi,
Kısaltmalar ve Semboller, Kaynaklar, Ekler için numaralandırma kullanılmamalıdır.
5. Gövde Metni
Ana metin yazımında aşağıdaki özellikler dikkate alınmalıdır:
- Ana metinler Times New Roman 12 punto ile yazılmalıdır.
- Bütün imlalarda, imla işaretinden önce boşluk bırakılmamalı, sonrasında ise sadece bir
boşluk bırakılmalıdır. Ancak, parantez, çift tırnak ve kesme işaretlerinde, iç taraflarda
56
boşluk bırakılmamalı, dış taraflarda ise sadece bir boşluk bırakılmalıdır.
- Satır sonlarında kesme işareti kullanılmamalıdır.
- Ana bölümler (BÖLÜM I, BÖLÜM II, BÖLÜM III vb.) yeni sayfadan başlatılmalıdır.
- Başlıklar ile bağlı olan metin ayrı sayfalarda olmamalıdır.
- Tablo, şekil, çizelge vb. görseller, zorunlu olmadıkça bölünmemelidir.
6. Satır Aralıkları
Satır aralıkları aşağıdaki özellikler dikkate alınarak bırakılmalıdır:
-Ana metin 1,5 satır aralıkla yazılır.
-Yeni paragraflara 1,25 cm içeriden başlanır ve iki yana yasla ile hizalanır.
-Ana ve alt başlıklardan sonra 1 satır aralıklı tek boşluk bırakılarak metne geçilir.
-Alt başlıklardan önce 1,5 satır aralıklı tek boşluk bırakılır.
-Noktalama işaretlerinden sonra bir karakter boşluk bırakılır.
7. Tablo Başlıkları
Tablo başlıkları ve tablo düzenlemeleri aşağıdaki özellikler dikkate alınarak yapılmalıdır:
- Her bir tablonun kısa, öz ve açıklayıcı bir başlığı olmalıdır.
- Sola dayalı, Times New Roman, 12 punto ve baş harfleri büyük, italik, üstten 12 nk,
alttan 6 nk, satır arası 1 olmalıdır.
- Tablo başlıkları bölüm başlığı (Tablo 4.1, Tablo 4.2.vb.) dikkate alınarak
numaralandırılmalıdır.
- Tablolardaki iç metinlerin yazımında gerekli hallerde 8 puntoya kadar küçültme
yapılabilir.
- Tablo, metinde ilk atıfta bulunulan kısma yakın bir yere yerleştirilmelidir.
- Tablodaki her bir satır ve sütunun kısa başlıkları olmalıdır.
- Tablo başlıkları ile tablo gövdesi hiçbir şekilde ayrı sayfalarda olmamalıdır.
- Tablo gövdesindeki bölünmelere mümkün olduğunca izin verilmemelidir.
- İstatistiki anlamlılık düzeyinin açıklaması tablo altında yıldız kullanılarak yapılmalıdır.
- Metin içerisinde farklı anlamlılık düzeyleri için farklı sayıda yıldız kullanılmalıdır.
*p <.05, **p<.01.
- Tablo bölünmesi zorunlu ise, üst bilgi satırı sonraki sayfalarda da aynen yazılmalıdır.
- Tablolarda kullanılan semboller büyük-küçük gösterimleri, üst çizgileri, yatay-dikey
57
gösterimleri, üslü ifadeler vb. ayrıntılara dikkat edilerek yazılmalıdır.
Örneğin, aritmetik ortalama sembolü olan x gösterimi x olarak yazılmamalıdır. (Bu konuda word
programında “insert equation” ya da “denklem ekle” menüsü kullanılabilir.)
- Tablolarda sadece yatay çizgiler kullanılmalıdır.(Ek-10’da bir tablo örneği verilmiştir)
8. Şekil /Grafik / Harita / Fotoğraf Gösterimleri ve Başlıkları
Şekil, grafik, harita, fotoğraf vb. ile ilgili içeriklerin düzenlenmesinde ve başlıklarının
yazımında aşağıdaki özellikler dikkate alınmalıdır:
- Her bir Şekil/Grafik/Harita/Fotoğraf ın kısa, öz ve açıklayıcı bir başlığı olmalıdır.
- Şekil/Grafik/Harita/Fotoğraf başlıkları bölüm başlığı (Tablon3.1, Tablo 3.2. vb.) dikkate
alınarak numaralandırılmalıdır.
- Başlıklar Şekil/Grafik/Harita/Fotoğraf’ ın altında, sola dayalı, Times New Roman, 12
punto ve baş harfleri büyük, üstten 6 nk, alttan 18 nk, satır arası 1 olmalıdır.
- Şekil/grafik/harita/fotoğraf vb. ile ilgili iç metinlerin yazımında 8 puntoya kadar
küçültme yapılabilir.
- Şekil/grafik/harita/fotoğraf başlıkları ile gövde hiçbir şekilde ayrı sayfalarda
olmamalıdır.
- Şekil/grafik/harita/fotoğraf gövdesindeki bölünmelere mümkün olduğunca izin
verilmemelidir. (Ek-11’de bir grafik örneği verilmiştir)
Tablo, şekil ve Grafikler APA nın en güncel versiyonuna göre hazırlanmalı, paket
programların sunduğu tablolar, şekiller ve grafikler ekran görüntüsü olarak değil , Word
programında hazırlanmalıdır.
9. Madde Gösterimleri
Madde gösterimleri ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
- Madde gösterimlerinden önce giriş açıklaması olmalıdır.
- Maddeler literatürden alınmışsa, madde bitiminde ya da her maddenin sonunda değil, giriş
açıklamasının sonunda kaynak gösterilir.
- Madde gösterimleri, bir örneklik sağlanarak yazılmalıdır.
- Madde gösterimlerinde harf, rakam ya da sembol gösterimleri araştırmacının tercihine
bağlıdır.
58
10. Tezlerin Derlenip Ciltlenmesinde İzlenecek Sıra
Tezlerin derlenip ciltlenmesinde aşağıdaki sıraya uyulmalıdır:
Dış Kapak
Tezler deri cilt ile ciltlenmelidir. Standartlaşmayı sağlamak için kapak yazıları bilgisayar ile
yazılmalıdır. Dış kapakta, EK-2’de verilen örnekte görüldüğü gibi, kurum
(Üniversite/Enstitü, Ana Bilim Dalı ve programın) adı, tezin adı, tezin hangi düzeyde olduğu
(yüksek lisans/doktora), tezi hazırlayanın adı-soyadı ve şehir adı-tarih yer alır. Dış kapakta
yer alan yazılardan kurum adları, tezin adı ve düzeyi 14 punto büyük harflerle; tezi
hazırlayanın adı soyadı ile şehir adı-tarih, 12 punto küçük harflerle yazılır.
Tezin dış kapağında yılı, düzeyi ve ait olduğu anabilim dalının yer aldığı bir sırt yazısı
bulunur. Sırt yazısında, EK-3’te verilen örnekte görüldüğü gibi, tüm yazılar büyük
harflerle ve 12 punto ile yazılır.
İç Kapak
İç kapak içerik ve sayfa düzeni yönünden dış kapağın aynısıdır. Ancak iç kapakta, dış
kapaktan farklı olarak, tezi hazırlayanın adından sonra danışmanın adı-soyadı da
yazılmalıdır. Dış kapak ile iç kapak sayfası arasında ve ayrıca dış kapağın arkası ile tezin
son sayfası arasında iki yüzü de boş birer kâğıt yer almalıdır. EK- 4’te iç kapak örneği
verilmiştir.
59
EKLER
EK-1. YAZI ALANI ÖLÇÜLERİ
2,5 cm
4 cm
2, 5cm
Sayfa Numarası
60
EK-2. DIŞ KAPAK ÖRNEĞİ
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM
TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
TEZ KONUSU/ADI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Ad, Soyad
61
EK-3. SIRT YAZISI ÖRNEĞİ
AKD. Ü
EBE
YDE-1
2016
YL
62
EK-4. İÇ KAPAK ÖRNEĞİ
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM
TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
TEZ KONUSU/ADI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Ad, Soyad
Danışman:
Bu Tez Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (BAP) tarafından
desteklenmiştir.
Antalya, YIL
63
EK-5. TEZ DOĞRULUK BEYANI
DOĞRULUK BEYANI
Yüksek lisans / Doktora tezi / D ö n e m p r o j e s i olarak sunduğum bu
çalışmayı, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yol ve yardıma
başvurmaksızın yazdığımı, yararlandığım eserlerin kaynakçalardan gösterilenlerden
oluştuğunu ve bu eserleri her kullanışımda alıntı yaparak yararlandığımı belirtir;
bunu onurumla doğrularım. Enstitü tarafından belli bir zamana bağlı olmaksızın,
tezimle ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya
çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara katlanacağımı bildiririm.
..… / ….. / ....
Adı-Soyadı
İmzası
EK-6. JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI ÖRNEĞİ
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
………… ……….. ‘nın bu çalışması ………………….. tarihinde jürimiz tarafından
……………….. Anabilim Dalı ………………………… (Tezli Yüksek Lisans Programında
Yüksek Lisans Tezi) (Tezsiz Yüksek Lisans Programında Dönem Projesi) (Doktora programında
Doktora Tezi) olarak oy birliği/oy çokluğu ile kabul edilmiştir. (Uyarı: bu form hazırlanırken
program ve derece için ilgili olan yazılmalı diğerleri silinmelidir)
İMZA
Başkan : (Unvan)Adı Soyadı
……………
(Çalıştığı Kurum, Fakülte, Bölüm)
Üye : (Unvan)Adı Soyadı
……………
(Çalıştığı Kurum, Fakülte, Bölüm)
Üye (Danışman) : (Unvan)Adı Soyadı
...................
(Çalıştığı Kurum, Fakülte, Bölüm)
YÜKSEK LİSANS TEZİNİN ADI:
ONAY: Bu tez, Enstitü Yönetim Kurulunca belirlenen yukarıdaki jüri üyeleri tarafından uygun
görülmüş ve Enstitü Yönetim Kurulunun …………….. tarihli ve …..…………. sayılı kararıyla
kabul edilmiştir.
Doç. Dr. Mehmet CANBULAT
Enstitü Müdürü
i
EK-7. İÇİNDEKİLER SAYFASI ÖRNEĞİ
İÇİNDEKİLER
TABLOLAR LİSTESİ..........................................................................................................iii
KISALTMALAR LİSTESİ ........................................................................................ ............iv
ÖZET.....................................................................................................................................v
ABSTRACT…………………………………………………………………………....…..vi
ÖNSÖZ ...............................................................................................................................vii
BİRİNCİ BÖLÜM
GİRİŞ
1.1 Problem Durumu..............................................................................................................1
1.2 Araştırmanın Amacı ve Problemleri .................................................................................2
1.3 Araştırmanın Önemi.........................................................................................................3
1.4 Araştırmanın Varsayımları (Sayıtlıları) ............................................................................4
1.5 Araştırmanın Sınırlılıkları ...............................................................................................5
1.6 Tanımlar ..........................................................................................................................6
İKİNCİ BÖLÜM
KURAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
2.1 İşbirlikli Öğrenme Yöntemi...............................................................................................7
2.1.1 İşbirlikli Öğrenme Yönteminin Temel İlkeleri ...................................................8
2.1.2 İşbirlikli Öğrenme Teknikleri.............................................................................9
2.1.2.1 Birleştirme (Jigsaw) IV Tekniği..........................................................10
2.2 İşbirlikli Öğrenme ve Matematik Dersi ............................................................................13
2.3 Özyeterlilik Algısı............................................................................................................15
2.4 Matematik Kaygısı ...........................................................................................................17
2.5 Yurtiçinde Yapılan Araştırmalar ......................................................................................19
2.6 Yurtdışında Yapılan Araştırmalar .....................................................................................22
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YÖNTEM
3.1 Araştırma Modeli ............................................................................................................25
3.2 Çalışma Grubu.................................................................................................................26
3.3 Veri Toplama Araçları ....................................................................................................26
3.3.1 Matematik Dersi Başarı Testi (MDBT) ............................................................26
3.3.2 Matematik Özyeterlilik Ölçeği (MÖÖ).............................................................27
3.3.3 Matematik Kaygı Ölçeği (MKÖ) .....................................................................27
3.4 Uygulama/Verilerin Toplanması .....................................................................................27
3.5 Verilerin Analizi .............................................................................................................33
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BULGULAR
4.1 Kalıcılığa İlişkin Bulgular ……………………………………………………….….34
4.2 Özyeterliliğe İlişkin Bulgular ………………………………………………….… …35
4.3 Kaygıya İlişkin Bulgular ……………………………………………..……….……36
BEŞİNCİ BÖLÜM
SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER
5.1 Sonuç ve Tartışma ...........................................................................................................38
5.2 Öneriler............................................................................................................................41
KAYNAKÇA........................................................................................................................42
EKLER.................................................................................................................................53
Ek-1 Matematik Özyeterlilik Ölçeği (MÖÖ) .............................................................54
Ek-2 Matematik Kaygı Ölçeği (MKÖ) ......................................................................55
Ek-3 Matematik Dersi Başarı Testi (MDBT).............................................................56
Ek-4 Akademik Başarı Testi Madde Analizi Sonuçları.............................................61
Ek-5 Deney Grubuna Ait Ders Planı Örneği.............................................................62
Ek-6 Deney Grubu Asıl Gruplarının Oluşturulması...................................................69
Ek-7 Jigsaw Gruplarının Testleri ..............................................................................70
Ek-8 Asıl Grupların Testleri......................................................................................78
Ek-9 Asıl Grupların Bireysel Değerlendirme Test Sonuçları.....................................84
Ek-10 Kontrol Grubuna Ait Ders Planı Örneği..........................................................88
Ek-11 Araştırma İzin Onayı .......................................................................................94
ÖZGEÇMİŞ ........................................................................................................................96
İNTİHAL RAPORU ..........................................................................................................97
EK-8. TABLO VE ŞEKİL ÖRNEKLERİ
EK-9. ÖZGEÇMİŞ SAYFASI
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı : Doğum Yeri ve
Tarihi :
Eğitim Durumu
Lisans Öğrenimi: Yüksek Lisans
Öğrenimi : Bildiği Yabancı Diller
: Bilimsel Faaliyetleri :
İş Deneyimi
Stajlar : Projeler : Çalıştığı
Kurumlar :
İletişim
E-Posta Adresi :
Tarih :
EK-10. BİLDİRİM SAYFASI
BİLDİRİM
Hazırladığım tezin/raporun tamamen kendi çalışmam olduğunu ve her alıntıya kaynak
gösterdiğimi taahhüt eder, tezimin/raporumun kâğıt ve elektronik kopyalarının Akdeniz
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü arşivlerinde aşağıda belirttiğim koşullarda
saklanmasına izin verdiğimi onaylarım:
Tezimin/Raporumun tamamı her yerden erişime açılabilir.
Tezim/Raporum sadece Akdeniz Üniversitesi yerleşkelerinden erişime açılabilir.
Tezimin/Raporumun …… yıl süreyle erişime açılmasını istemiyorum. Bu sürenin
sonunda uzatma için başvuruda bulunmadığım takdirde, tezimin/raporumun tamamı her
yerden erişime açılabilir.
[Tarih ve İmza]
[ÖğrencininAdı Soyadı]
Kaynaklar
American Psychological Association (2010). Publication Manual of the American
Psychological Association (Sixth edition). Washington, DC.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel
araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve
analiz. A. Aypay (Çev. Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
Creswell, J. W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods
approaches. California: Sage Publications, Inc.
Kumar, R. (2011). Araştırma yöntemleri. Ö. Çokluk (Çev. Ed.). Ankara: Edge Akademi
Yayınları.
Tavşancıl, E., Çokluk, Ö., Gözen Çıtak, G., Kezer, F., Yalçın Yıldırım, Ö., Bilican, S.,
Bağcan Büyükturan, E., Şekercioğlu, G., Yalçın, N., Erdem, D. ve Özmen, D. T.
(2010). Eğitim bilimleri enstitülerinde tamamlanmış lisansüstü tezlerin incelenmesi
(2000-2008). Ankara: Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Kesin Raporu.
Rapor no: 09B5250006. http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/6199/
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara:
Seçkin Yayıncılık.
TEZ RAPORU KONTROL LİSTESİ
Değerli öğrencilerimiz, bu kontrol listesi tez raporunuzu tamamlandıktan sonra son kontrolleri
yapmanız için geliştirilmiştir (tez yazımı sırasında da size rehberlik edebilir). Ancak lisansüstü bir
tezin hazırlanmasında hiçbir kontrol listesinin tüm araştırma durumlarını ve tez raporunun tümünü
kapsayacak nitelikte olamayacağını göz önünde bulundurunuz. Dolayısıyla bu kontrol listesinde belli
başlı temel ölçütler bulunmaktadır, raporunuzun yazımında dayanak alacağınız ayrıntılı ölçütler tez
yazım kılavuzundadır.
Kontrol listesinde “E” evet, “H” hayır ve “UD” ise bu araştırma için uygun değil anlamına
gelmektedir. Verilen ölçütlere “hayır” (H) yanıtı veriyorsanız, düzeltme/düzenleme yapmanız
gerekmektedir.
Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
E H UD
ÖN BÖLÜM
1. Ön bölümde dış kapak, iç kapak, jüri üyeleri imza sayfası, özet,
abstract, içindekiler sayfası, tablo listesi, şekil listesi, grafik listesi,
kısaltmalar listesi bulunmaktadır.
2. Tezin başlığı 20 sözcüğü geçmemektedir.
3. Tezin başlığı araştırmanın çalışma alanına özeldir ve problemi
yansıtmaktadır.
4. Tezin başlığı araştırmanın yöntemi yansıtmaktadır.
5. Tezin başlığı Türkçe sözcüklerden oluşmaktadır (yabancı dilde
öğretim yapan programlar hariç).
6. Özet biçimsel olarak tez yazım kılavuzunda belirtilen kurallara uygun
olarak yazılmıştır.
7. Özette amaç, yöntem (araştırmanın modeli, evren-örneklem, veri
toplama aracı, verilerin toplanması ve analizi), bulguların kısa
sunumu ve sonuç yer almaktadır.
8. Özetin sonunda anahtar sözcükler vardır.
9. Özet 200 ile 400 sözcük arasındadır.
10. Özette kaynak, şekil, tablo vb. bulunmamaktadır.
11. Abstract kontrol listesindeki 6., 7., 8., 9. ve 10. maddelerdeki ölçütleri
karşılamaktadır.
E H UD
12. İçindekiler sayfası biçimsel açıdan tez yazım kılavuzunda belirtilen
kurallara uygun olarak yazılmıştır.
13. Tablo, şekil ve grafik listeleri biçimsel açıdan tez yazım kılavuzunda
belirtilen kurallara uygun olarak yazılmıştır.
14. Ön bölüm sayfa numaraları Roma rakamlarıyla gösterilmiştir.
GİRİŞ BÖLÜMÜ
15. Giriş araştırmanın problemine ilişkin kavramsal boyutu,
değişkenlerin açıklamasını, araştırmanın güncelliği ve özgünlüğü
içermektedir.
16. Giriş kuramsal açıdan genelden özele problem cümlesine
bağlanmıştır.
17. Problem cümlesi araştırmanın değişkenlerini ve evrenini
içermektedir.
18. Problem cümlesi konunun araştırılabilirliğini göstermektedir.
19. Problem cümlesi açık ve kısa bir biçimde yazılmıştır.
20. Problem cümlesi düz cümle biçiminde (soru cümlesi değil) yazılmıştır.
21. Problem cümlesi girişin son paragrafında yer almaktadır.
22. Problem cümlesi tez başlığının tekrarı biçiminde değildir.
23. Problem cümlesi amaç cümlesinin tekrarı biçiminde değildir.
24. Problem cümlesi araştırma sorusu (alt problem/alt amaç) biçiminde
değildir.
Amaç
25. Araştırmanın hedeflerini ortaya koymakta, neyin elde edilmek
istendiğini göstermektedir.
26. Araştırma soruları/denenceler gözlenebilir ve ölçülebilir (işevuruk)
niteliktedir.
27. Araştırma sorularının/denencelerin tümü probleme yanıt oluşturacak
niteliktedir.
28. Hem araştırma sorusu hem de denence (hipotez) yazılmamıştır.
E H UD
Önem
29. Araştırmanın kuramsal bilgi birikimine katkısı belirtilmiştir.
30. Araştırmanın uygulamaya katkısı belirtilmiştir (varsa).
31. Araştırmanın diğer araştırmacılara katkısı belirtilmiştir.
Sayıltılar
32. Araştırma sonuçlarını etkilemektedir.
33. Araştırmacı tarafından test edilmesi olanaklı değildir.
Tanımlar
34. Gereksiz, herkes tarafından bilinen tanımlara yer verilmemiştir.
35. Her bir tanımın sınırları bellidir, açık ve anlaşılırdır.
KURAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ
36. Kuramsal çerçeve araştırmanın problemine dayanak oluşturmaktadır.
37. Araştırma problemi ile doğrudan ilgili olmayan kuramsal bilgi
verilmemiştir.
38. Araştırmanın problemiyle doğrudan ilgili olduğu düşünülen diğer
çalışmalar, problemle ilişkilendirilerek açıklanmıştır.
39. Alanyazın liste biçiminde yazılmamıştır.
YÖNTEM BÖLÜMÜ
Araştırmanın Modeli
40. Araştırma modeli araştırmanın problemine ve araştırma
sorularına/denencelere uygundur.
41. Araştırma modelinin seçimi gerekçeleriyle yazılmıştır.
Evren ve Örneklem/Araştırma (Çalışma) Grubu/Denekler
42. Evren dağılımı verilmiştir.
43. Örnekleme yöntemi açıklanmıştır.
44. Örneklem sayısının nasıl belirlendiği açıklanmıştır.
45. Katılımcıların/deneklerin örnekleme/gruplara nasıl atandığı
açıklanmıştır.
46. Örneklem dağılımı verilmiştir.
E H UD
47. Örneklem dağılımında araştırma değişkenleriyle ilgili olmayan
demografik değişkenler verilmemiştir.
48. Üzerinde çalışılan grup/doküman için uygun başlık (evren ve
örneklem/araştırma grubu/denekler) kullanılmıştır.
Veri Toplama Aracı
49. Hangi özelliği/özellikleri ölçtüğü (varsa alt ölçek/alt testlerle birlikte)
açıklanmıştır.
50. Aracın/araçların seçilme nedeni açıklanmıştır.
51. Aracın/araçların puanlanış biçim(ler)i açıklanmıştır.
52. Aracın/araçların psikometrik niteliklerine (geçerlilik ve güvenilirlik)
ilişkin görgül (ampirik) kanıtlar verilmiştir.
53. Birden fazla ölçme aracı kullanılmışsa her biri alt başlıklar halinde
verilmiştir.
54. Ölçek yerine anket, anket yerine ölçek kavramlaştırmaları
yapılmamıştır.
55. Araştırma soruları ile veri toplama araçları arasındaki ilişkiler
açıklanmıştır.
56. Aracın uygulaması ile ilgili kurumsal izin belirtilmiş ve izin metni ekte
sunulmuştur.
57. Araç geliştirilmiş ise aracın adı ölçmeyi amaçladığı özelliği
yansıtmaktadır (anlamlıdır).
58. Araç geliştirilmiş ise aracın geliştirilme adımları açıklanmıştır.
59. Araç geliştirilmiş ise araçtan elde edilen puanlar çerçevesinde
puanların türüne/düzeyine uygun geçerlilik ve güvenilirlik kanıtları
sunulmuştur.
60. Eğer bir başka araştırmacı tarafından geliştirilen ya da uyarlanan bir
araç kullanılmışsa aracın temel bilgileri (adı, yazarı,
geliştirme/uyarlama yılı, ölçtüğü özellik, aracın psikometrik
niteliklerinin hangi örnekleme ilişkin olduğu, araçtaki madde sayısı,
varsa alt ölçekleri, aracın puanlama biçimi ve kuralları vb.) verilmiştir.
E H UD
61. Eğer başka bir araştırmacı tarafından geliştirilen ya da uyarlanan araç
kullanılmışsa uyarlamayı yapan/geliştiren yazar(lar)ın izni belirtilmiş
ve izin metni ekte sunulmuştur.
62. Eğer başka bir araştırmacı tarafından geliştirilen ya da uyarlanan araç
kullanılmışsa aracın psikometrik niteliklerine ilişkin kanıtlar (orijinal
geçerlilik ve güvenilirlik kanıtları ve gerekli ise araştırma kapsamında
belirlenen geçerlilik ve güvenilirlik kanıtları) sunulmuştur.
63. Başka bir araştırmacı tarafından uyarlanan bir araç kullanılmışsa
aracın uyarlama adımları verilmiştir.
64. Eğer bir araç uyarlanmışsa aracın temel bilgileri (adı, orijinal aracın
yazarı, geliştirme yılı, ölçtüğü özellik, aracın orijinal kültürdeki
psikometrik niteliklerinin hangi örnekleme ilişkin olduğu, araçtaki
madde sayısı, varsa alt ölçekleri, aracın puanlama biçimi ve kuralları
vb.) sunulmuştur.
65. Eğer başka bir kültürde geliştirilen aracın uyarlaması yapılıyorsa
yazar(lar)ın izni belirtilmiş ve izin metni ekte sunulmuştur.
66. Eğer araç uyarlanmışsa aracın çevirisi ve geri çevirisi hakkında bilgi
verilmiş, dilsel eşdeğerlilik kanıtları sunulmuştur.
67. Eğer araç uyarlanmışsa aracın uyarlama adımları açıklanmıştır.
68. Eğer araç uyarlanmışsa araçtan elde edilen puanların
türüne/düzeyine uygun geçerlilik ve güvenilirlik kanıtları orijinal
kültürdeki kanıtlar ile karşılaştırmalı olarak sunulmuştur.
69. Eğer görüşme formu kullanılmışsa forma ilişkin temel bilgiler
(formun adı, kim tarafından geliştirildiği, konusu, kullanım amacı vb.)
verilmiştir.
70. Eğer görüşme formu kullanılmışsa görüşme türü, araştırmacı dışında
görüşmeci varsa görüşmecilerin eğitimi, görüşme kayıtlarının nasıl
tutulduğu belirtilmiştir.
E H UD
71. Eğer görüşme formu kullanılmışsa formun geliştirme adımları
açıklanmıştır.
72. Eğer görüşme formu kullanılmışsa görüşme adımları verilmiştir.
73. Eğer görüşme formu kullanılmışsa görüşme izni belirtilmiştir.
74. Eğer gözlem formu kullanılmışsa forma ilişkin temel bilgiler (formun
adı, kim tarafından geliştirildiği, konusu, kullanım amacı vb.)
verilmiştir.
75. Eğer gözlem formu kullanılmışsa gözlem türü, araştırmacı dışında
gözlemci varsa gözlemcilerin eğitimi, gözlem kayıtlarının nasıl
tutulduğu belirtilmiştir.
76. Eğer gözlem formu kullanılmışsa formun geliştirme adımları
açıklanmıştır.
77. Eğer gözlem formu kullanılmışsa gözlem formunun güvenilirliğine
ilişkin gözlemler arası güvenilirlik ve gözlemciler arası güvenilirlik
kanıtları sunulmuştur.
78. Eğer gözlem formu kullanılmışsa gözlem adımları sunulmuştur.
79. Eğer gözlem formu kullanılmışsa gözlem izni belirtilmiştir.
80. Eğer hazır veri kullanılmışsa verinin temel bilgileri (adı, hangi
kurum/kuruluşa ait olduğu, konusu, kullanım amacı vb.) sunulmuştur.
81. Eğer hazır veri kullanılmışsa verinin kullanım izni (izne tabiyse)
belirtilmiştir.
82. Eğer hazır veri kullanılmışsa verinin hangi değişkenlerden oluştuğuna
dair bilgiler sunulmuştur.
Verilerin Toplanması
83. Araştırmanın yapısına ve türüne göre uygulamanın süresi, uygulayıcı
sayısı ve durumu, görüşme ya da gözleme dayalı olup olmadığı,
başlangıç ve bitiş tarihleri, izin alma süreçleri vb. hakkındaki bilgilere
yer verilmiştir.
84. Veri toplama sürecinde, işlemlerin araştırma etik kurallarına uygun
olarak yürümesini sağlayıcı önlemler açıklanmıştır.
E H UD
85. Eğer deneysel bir araştırma ise deney ve kontrol gruplarının nasıl
oluşturulduğu, deneklerin gruplara nasıl atandığı ve hangi süreçlerin
işletildiği hakkındaki bilgiler verilmiştir.
86. Eğer nitel bir araştırma ise araştırmacı(lar)ın rolü belirtilmiştir.
Verilerin Analizi
87. Elde edilen verilerin araştırma probleminin amaçlarına uygun olarak
hangi sınıflamalar/kodlamalar doğrultusunda işlendiği açıklanmıştır.
88. Yararlanılan istatistiksel analiz teknikleri araştırma sorularına
uygundur.
89. Parametrik ve parametrik olmayan tekniklerin hangisinin
kullanılacağına ilişkin alınan karar, gerekçeleriyle birlikte
açıklanmıştır.
90. İstatistik analizlerin sayıltılarına (normallik, doğrusallık, çoklu
bağlantı problemi, kayıp değer vb.) ilişkin yapılan testlere ilişkin
bilgiler verilmiştir.
91. Uygulanan istatistiksel analizler hakkında kuramsal bilgi aktarılmıştır.
92. Eğer araştırmanın deseni kontrol gruplu deneysel bir desen ise
grupların özdeşliğine (deney ve kontrol grubunun öntest puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı) ilişkin yapılan
analiz sonucu bu başlık altında verilmiştir.
93. Eğer bir manidarlık (hipotez) testi yapılmışsa p değeri için kabul
düzeyi belirtilmiştir.
94. Kullanılan istatistik paket programın adı (SPSS, LISREL, Amos,
Statistica vb.) yazılmamıştır.
BULGULAR BÖLÜMÜ
95. Bulgular araştırma sorularının/denencelerin sırasıyla sunulmuştur.
96. Bulgular yazılırken okumayı kolaylaştıracaksa her bir araştırma
sorusuyla/denenceyle ilgili tablo ya da şekiller oluşturulmuştur.
E H UD
97. İstatistiksel analizlere ilişkin bilgisayar paket programlarından elde
edilen tablolar ve/veya şekiller (grafik çizme programları hariç)
ekran görüntüsü biçiminde aynen alınmamıştır.
98. Tablo, şekil, grafik vb. görseller APA’nın güncel yazım kılavuzundaki
kurallara uygundur.
99. Elde edilen bulgular olduğu gibi raporlaştırılmış, yoruma yer
verilmemiştir.
100. Bulguların sunumunda araştırmacının beklentileri ve öznel yargıları
değil, problemin çözümü için bulunan sonuçlar ön planda
tutulmuştur.
101. Analizi yapılan veriler sayısallaştırılarak tablolarda sunulmadan önce,
hangi alt probleme ait veri olduğuna ve hangi istatistik yöntemle
analiz edildiğine ilişkin bilgi verilmiştir.
102. Tablo açıklamalarında, tablo numarası belirtilmiş, “yukarıdaki tablo”,
“aşağıdaki tablo” gibi ifadeler kullanılmamıştır.
103. Bulgular bölümünde sonuç, tartışma ya da öneriye yer verilmemiştir.
104. Araştırma soruları/denenceler arasında olmayan bulgulara yer
verilmemiştir.
105. Bulgunun tablo ya da şekille gösteriminde, sayısal değerler metin
içinde tekrar edilmemiştir.
106. Eğer fark analizlerinden biri yapılmışsa farkın manidarlığına ilişkin
etki büyüklüğü hesaplanmıştır.
107. Eğer nitel bir çözümleme yapılmışsa ve yazılı yanıtlardan ya da
doküman örneklerinden kesitler sunulmuşsa orijinalliği bozulmadan
verilmiştir.
108. Eğer görüşme ve video dökümlerindeki etkileşimlerden örnek kesitler
sunulmuşsa ve araştırma açısından önemliyse sözel ifadelerin yanı
sıra sözel olmayan ifadelere de (duraksama, gülme, sinirlenme,
yüksek sesle/fısıltı ile konuşma gibi) yer verilmiştir.
E H UD
109. Eğer nitel bir çözümleme yapılmışsa sözel olmayan ifadelere ilişkin
standart işaretlemeler bulguların giriş bölümünde sunulmuştur.
110. Eğer görüşmeden ve/veya video çekiminden bir kesit sunulmuşsa
görüşmenin/video kaydının kaçıncı dakikası ve saniyesinden kesit
sunulduğu açıklanmıştır.
111. Eğer doküman ve/veya günlüklerden örnek kesitler sunulmuşsa sayfa
numaraları verilmiştir.
SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER
112. Bu bölüm “Sonuç ve Tartışma” ve “Öneriler” olmak üzere iki alt
başlıktan oluşturulmuştur.
113. Ele alınan her bir araştırma sorusuna ilişkin bulgunun sonucu
yazıldıktan sonra tezin “kuramsal çerçeve ve ilgili alanyazın
bölümü”nde sunulan benzer ve farklı araştırma sonuçları ile
karşılaştırılarak tartışılmıştır.
114. Sonuç bölümü bulguların bir özeti ya da kısa bir tekrarı niteliğinde
değildir.
115. Tartışma araştırmacının yargılarından oluşmaktadır.
116. Araştırma soruları/denencelere ilişkin ortaya konan sonuçlar,
araştırma problemine yanıt olacak bir tartışma ile bitirilmiştir.
117. Sonuçlar, araştırma soruları/denencelerin sırasıyla maddeler halinde
yazılmıştır.
118. Önerilerin tümü araştırmadan elde edilen bulgular temelinde
yazılmıştır.
119. İleriye dönük araştırmalara ilişkin öneriler yazılmıştır.
120. Uygulamaya dönük öneriler yazılmıştır.
KAYNAK GÖSTERİMİ
121. Metin içi kaynaklar APA yazım kılavuzunun güncel basımına uygun
bir biçimde gösterilmiştir.
122. Tez sonunda “Kaynaklar” bölümü APA yazım kılavuzunun güncel
basımına uygun bir biçimde yazılmıştır.
123. Metin içinde gösterilmeyen kaynak, “Kaynaklar” bölümünde
yazılmamıştır.
TEZ RAPORUNUN TAMAMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖLÇÜTLER
124. Atıflar öncelikle temel ve güncel kaynaklara (güncelden, geçmişe
doğru) dayalı olarak yapılmıştır.
125. Alanyazın bilgisi dil ve anlam bütünlüğü gözetilerek yazılmıştır.
126. Paragraflar birbirinden kopuk değildir, geçiş cümleleri/ifadeleri ile
anlatımda akıcılık sağlanmıştır.
127. Tez raporu dil bilgisi kuralları, akıcılık, tutarlılık, bütünlük gibi
Türkçe’nin kurallarına uygun olarak yazılmıştır.
128. Tez raporunda anlatım bozukluğu yoktur.
129. Tez raporunda yazım ve noktalama yanlışları yoktur.
130. Araştırmanın konusu ile doğrudan ilişkisi olmayan konulara yer
verilmemiş, içerikte bütünlük bozulmamıştır.
131. Konuyla ilgili tekrar niteliğindeki açıklamalara yer verilmemiştir.
132. Aynı kaynaktan arka arkaya alıntı yapılmamıştır.
133. Aynı kaynaktan blok halinde alıntı yapılmamıştır.
134. Akademik niteliği olmayan ödev, sunu, internet bilgileri kaynak olarak
kullanılmamıştır.
135. Birincil kaynaklara ulaşma olanağının olmadığı durumda ikincil
kaynaklar kullanılmıştır.
136. Tez raporunun genel yazımında Türkçe olmayan terim, kavram vb.
kullanılmamıştır.