DEÜ – Makina Müh.

TBT 101 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ DERSİ 2011-2012 GÜZ

TBT 101 DersiYrd. Doç. Dr. Aytaç GÖREN

İçerikTBT 1003 Temel Bilgi Teknolojileri

H0. Giriş ve Ders İçeriği TanıtımH1. Donanım ve bilgisayarlar.H2. Donanım uygulamaları ve işletim sistemleri.H3. Kelime İşlemcilerH4. Kelime İşlemci Uygulama 1H5. Kelime İşlemci Uygulama 2H6. Hesap Tablosu İşlemleriH7. Hesap Tablosu İşlemleri Uygulama 1H8. Hesap Tablosu İşlemleri Uygulama 2H9. Sunu Hazırlama ProgramlarıH10. Sunu Hazırlama Örnek 1H11. Sunu Hazırlama Örnek 2H12. Mühendislikte sıkça kullanılan program örnekleri.H13. Mühendislikte hesap ve analizde sıkça kullanılan bir programH14. Mühendislikte hesap ve analiz uygulaması.H15. Final sınavı.

TBT 101 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ DERSİ 2011-2012 GÜZ

BİLGİSAYAR, DONANIM VE YAZILIM KAVRAMLARI

Giriş birimleri ile dış dünyadan aldıkları veriler üzerinde aritmetiksel vemantıksal işlemler yaparak işleyen ve bu işlenmiş bilgileri çıkış birimleri ile bizeileten, donanım (Hardware) ve yazılım (software) dan oluşan elektronik bir makinedİr.

Bilgisayar donanımı (hardware): Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanımdenilmektedir. Elle tutulabilirler. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazıcı,bellek, mikroişlemci, tarayıcı,…

Bilgisayar yazılımı (Software): Donanımı kullanmak için gerekli programlardır.Bilgisayarın nasıl çalışacağını söylerler. Elle tutulmazlar. Belirli bir işlemi yapmaküzere bilgisayara kurulurlar (setup, install). Örneğin: Kelime işlem (Word processor)programları son kullanıcıların yazı yazması için kullanılır. Tablolama (spread sheet),sunu (presentation), programlama dilleri (Pascal, C ...), ses (sound) programı gibi.

TEMEL BİLEŞENLER

KASA İÇERİSİNDEKİ BİLEŞENLER

CPU (CENTRAL PROCESSING UNIT) MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ

Bilgisayarın beyni olarak nitelendirilebilir.

Bilgisayar donanımının Yönetim ve kontrolü

burada yapılır. İki bölümden oluşur;

Aritmetik ve Mantık Birimi (Arithmetic & Logic Unit

-ALU) : Dört işlem, verilerin karşılaştırılması,

karşılaştırmanın sonucuna göre yeni işlemlerin

seçilmesi ve kararların verilmesi bu birimin

görevidir.

Kontrol Ünitesi ( Control Unit -CU) : Işlem akışını

düzenler, komutları yorumlar ve bu komutların

yerine getirilmesini sağlar.

Intel 4004 chip

CPU olarak adlandırılan bir mikroişlemci tek bir

chip üzerinde üretilmiş komple bir hesaplama

motorudur. İlk mikroişlemci Intel 4004 adı ile 1971

yılında üretilmiştir. 4004 işlemci sadece toplama

ve çıkarma işlemlerini yapabilen 4 bitlik bir işlemci

idi. Fakat herşey tek bir chip de toplandığı için bu

çok önemli bir gelişme idi. 4004 den önce

bilgisayarlar birden fazla chip kullanılarak veya

farklı bileşenlerin birleştirilmesi ile üretiliyordu.

4004 ile taşınabilir elektronik hesap makinaları da

büyük bir gelişme kaydetmişti.

Mikroişlemci Tarihçesi

Kişisel bilgisayarlar (PC) için geliştirilen ilkmikroişlemci Intel 8080 dir ve 8-bit likteknolojiye sahip olup 1974 yılında tanıtılmıştır.Bununla birlikte bilgisayar dünyasındaki gerçeksıçrama 1979 yılında üretilen Intel 8088 dir.Intel 8088 işlemcisi IBM PC lerde kullanılmıştır(1982). Daha sonraları 80286, 80386, 80486Pentium, Pentium II, Pentium III, Pentium 4işlemcileri geliştirilmiştir. Tüm bu işlemcilerIntel tarafından geliştirilmiş olup hepsi 8088işlemcisinin temel tasarımı üzerinde yapılandeğişiklikler ile geliştirilmiştir. Pentium 4işlemcisi orijinal 8088 işlemcisi üzerinde çalışanher türlü kodu 5000 kat daha hızlıçalıştırabilmektedir.

INTEL işlemcilerin gelişimi

Moore Yasası

Transistors sayısı chip üzerindeki transistör adedinigöstermektedir. Tablodan da görüleceği gibi transistör sayısı yıllarabağlı olarak düzenli bir artış göstermiştir.Microns chip üzerindeki en ince telin mikron cinsisnden kalınlığınıgöstermektedir. Karşılaştırma için, insan saçı 100 micronskalınlığındadır. İşlemcilerdeki boyutlar düşerken transistör sayısısürekli artmaktadır.Clock speed chip’in ürettiği maksimum clock adedidir . Chipüzerinde bulunan kuartz kristali ile elde edilen her clock (pulse)bir işlemin yapılması için gereklidir.

Data Width ALU nun genişliğidir. 8-bit lik bir ALU iki ade 8 bit sayıyıtoplayabilir, çıkartabilir, çarpabilir vs. Bununla birlikte 32-bit lik birALU 32 bit lik sayılar için aynı işlemleri yapabilir. 8-bit lik bir ALU 32-bit lik iki sayı için yukarıdaki işlemleri dört hamlede yapar iken, 32-bit lik bir ALU bu işlemleri bir defada yapabilmektedir. Çoğunlukladış veri yolları (external data bus) ALU ile aynı genişlikte olurlar.8088 işlemcisi 16-bit ALU ya ve 8-bit lik veri yollarına sahip idi.Bununla birlikte modern Pentium işlemciler bir defasında 64 bitlikbilgiyi 32-bit lik ALU larına aktarabilirlerMIPS "millions of instructions per second" saniyede yapılan işlemsayısını ifade etmektedir ve CPU ların performansını ölçmek içinkullanılan bir birimdir. Fakat modern CPU ların performansınıölçmek için günümüzde sık kullanılan bir birim değildir.

Bir CPU da yapılan işlemler “bit pattern” leri olarak tasarımlanırlarve işlemcinin yapması istenilen işlemler sayısal karşılığı olan kodlarile tanımlanırlar. Fakat bilgisayar kullanıcıları için sayısal komutlarıhatırlamak çok güç olduğu için bu işlemleri yapmak amacı ile bazıkomutlar geliştirilmiştir. Bu komutlarını o işlemciye ait assemblydili adı verilmiştir.

Assembler programları komutları bit patternleri haline rahatlıkladönüştürebilmekte ve bu sayede işlemci istenilen işiyapabilmektedir.

Aşağıda bazı assembly dili komutları verilmiştir.

Microprocessor işlemleri

LOADA mem - Load register A from memory addressLOADB mem - Load register B from memory addressCONB con - Load a constant value into register B SAVEB mem - Save register B to memory addressSAVEC mem - Save register C to memory addressADD - Add A and B and store the result in C SUB - Subtract A and B and store the result in C MUL - Multiply A and B and store the result in C DIV - Divide A and B and store the result in C COM - Compare A and B and store the result in test JUMP addr - Jump to an addressJEQ addr - Jump, if equal, to addressJNEQ addr - Jump, if not equal, to addressJG addr - Jump, if greater than, to addressJGE addr - Jump, if greater than or equal, to addressJL addr - Jump, if less than, to addressJLE addr - Jump, if less than or equal, to addressSTOP - Stop execution

BAZI ASSEMBLY KOMUTLARI

Aşağidaki kod ile C dilinde 5 sayısının faktoriyelihesaplanmaktadır. ( 5! = 5 * 4 * 3 * 2 * 1 = 120):

a=1;f=1;while (a <= 5) {

f = f * a; a = a + 1;

}

İşlem sonucunda f isimli değişkende 120 sayısı tutulmaktadır.

HAFIZA ÇEŞİTLERİ

• RAM• ROM• Cache• Dynamic RAM• Static RAM• Flash memory• Memory Sticks• Virtual Memory• Video Memory• BIOS

RAM (RANDOM ACCESS MEMORY)

RAM genel olarak Bilgisayar hafızası olarak bilinir. Rastgele erişilebilir bellek

olarak adlandırılmıştır, çünki RAM içerisindeki herbir hücreye istenildiği anda bilgi

yazılabilir ve silinebilinir, içeriği okunabilir.

Mikroişlemcilere benzer olarak hafıza chip leri de milyonlarcatransistör ve kapasitörden oluşan entegre devrelerdir. Genelhali ile bilgisayar hafızalarında (DRAM, Dynamic RandomAccess Memory) bir transistör ve bir kapasitör birlikte birhafıza hücresini oluştururlar ve tek bir bit bilgiyi temsilederler. Kapasitör bir bitlik bilgiyi (0 veya 1) tutar, transistörise bir anahtar görevi görerek bilginin okunmasını veyadeğiştirilmesini kontrol eder.

Kapasitör elektronları bir kova şeklinde düşünülebilir. Bir Hafızahücresinde “1” bilgisini tutabilmek için kovanın yani kapasitörünelektronlar ile dolu olması gerekmektedir. “0” bilgisini hafızadatutmak için ise kovanın yani ilgili kapasitörün boş olmasıgerekmektedir. Buradaki temel problem kovadaki elektronkayıplarıdır. Birkaç milisaniye içerisinde kova kayıplardan dolayıboşalabilmektedir. Bu nedenle dinamik hafızaların işlevlerini yerinegetirebilmeleri için “1” bilgisini tutmaı gereken hafıza hücrelerindekikapasitörlerin CPU veya memory controller tarafından sürekli süreklidoldurulması gerekmektedir. Bunun için memoty kontroleri hafızayıokur ve dolu olması gerekenlerin sürekli dolu olmasını sağlar. Butazeleme işlemi saniyede binlerce kez yapılır.

RAM TİPLERİ

SRAMStatic random access memory herbir hafıza hücresi için çoklu transistör, 4den 6 ya kadar, kullanmaktadır ve kapasitör bulundurmamaktadır.Transistör sayısı fazla olduğu için daha fazla yer kaplamakta fakat süreklitazeleme gerektirmediği için (refresh) dinamik RAM lerden çok daha hızlıçalışmaktadır. Genel olarak Cache bellek olarak kullanılmaktadır.

DRAMDynamic random access memory bir adet transistör ve kapasitör çiftindenoluşan hafıza hücrelerine sahiptirler ve sürekli tazeleme işlemine ihtiyaçduymaktadırlar.EDO DRAMExtended data-out dynamic random access memory Bu tip RAM ler birhafıza hücresinin (bit) sadece adresinin tespit edilmesini takiben diğer bitile ilgili işlemleri yapmak için önceki hafıza hücresinin tam olarakdoldurulmasını beklemezler, bu nedenle bir miktar hızlıdır.

SDRAM

Synchronous dynamic random access memory SDRAM ler EDO RAMlerden biraz daha hızlıdırlar. Hafıza hücreleri için okuma ve yazmaişleminde belirili bir satır, ve bu satırdaki ilgili sütunların işlemgörmesi ile yaklaşık %5 lik bir hız artımı sağlanmıştır.

DDR SDRAM

Double data rate synchronous dynamic RAM Bu tip RAM ler SDRAMile benzerdirler, aradaki farklılık data aktarım genişliğinde sağlananartımdır ki bu da yüksek hız anlamına gelmektedir.

RDRAMRambus dynamic random access memory RDRAM leri diğer RAMlerden üstün ve farklı kılan özelliği kullandığı yüksek hızlı “Rambuschannel” olarak adlandırılan veri yoludur. RDRAM hafıza chip leri800 MHz hızında veri transferi ile çalışabilirler. Yüksek hızlıçalıştıklarından dolayı diğer hafıza chip lerinden daha fazla ısıüretilirler ve bu ısıyı uzaklaştırmak için kendi soğutucuları vardır.

CMOS RAMCMOS RAM küçük miktardaki hafıza ihtiyaçlarını karşılamak üzerekullanılan bir tanımlamadır, örneğin bilgisayarımızdaki Hard diskayarlarını saklamak için kullanılmaktadır. Bu RAM ler içeriklerinikoruyabilmek için küçük pillerlere ihtiyaç duymaktadır.

VideoRAM ler ayrıca multiportdynamic random access memory(MPDRAM) olark da bilinirler ve videoadaptörleri veya 3 boyutlu grafikhızlandırıcıları için kullanılırlar."multiport" kelimesi VRAM in iki adetbağımsız erişim kanalı kullanmasındandolayı kullanılmaktadır. Bu kanallardanbiri CPU diğeri ise grafik işlemcisininRAM’e eşzamanlı erişimi içinkullanılmaktadır. VRAM grafik kartıüzerinde bulunmaktadır. VRAMihtiyacını belirleyen faktörler ekrana aitçözünürlük “resolution” ve renkderinliği “color depth” dir.

RAM TAKMA

İŞLEMİ

VRAM

ROM (READ ONLY MEMORY) SALT OKUNABİLİR BELLEK

Read-only memory (ROM), firmware olarak da bilinirler, üretimleriesnasında özel bilgiler ile programlanmış Hafıza tipleridir. ROM chiplerisadece bilgisayarlarda değil birçok elektronik cihazda da kullanılmaktadır.

ROM Tipleri

Temel olarak beş adet ROM tipi bulunmaktadır

ROM (Read Only Memory)PROM (Programmable Read Only Memory)EPROM (Electrically Programmable Read Only Memory)EEPROM (Electrically Erasable Programmable Read Only Memory)Flash memory

Farklı ROM tipleri olmakla birlikte hepsi için temel iki özellik bulunmaktadır.

Bu tip hafızalarda elektirik olmasa dahi bilgiler kaybolmazlar.Bu tip hafızalarda tutulan bilgiler ya değişitirilemez dir, yada değiştirilmeleri için özel işlemler gerekmektedir.

RAM lere benzer olarak, ROM chipleri de satır ve sutunlardan oluşan birmatris yapısına sahiptir. Fakat satır ve sütunların kesiştiği yerlerde (hafızahücreleri), ROM chipleri RAM chiplerinden temel farklılıklargöstermektedir. RAM ler her bir hafıza hücresinde kapasitörlere erişimisağlamak için transistör kullanırken, ROM chipleri diyod larkullanmaktadır. Eğer bir ROM hücresindeki bilgi 1 ise satır ve sutunbirleştirilir, eğer değer 0 ise satır ve sutünların kesiştiği bölgede bağlantıkesilmektedir.

ROM Yapısı

PROM

Bu tip ROM lar boş olarak temin edilip programlanabilmektedirler. Boş PROM

chipleri ucuz olmakla birlikte programlanması özel araçlar ile yapılmaktadır.

Bu tip ROM larda satır ve sütunlar arasında sigortalar (fuse) bulunmaktadır.

ROM un programlanma işlemi bazı sigortaların yakılması ile bazı satır ve

sütunlar arasındaki bağlantıların kesilmesi şeklinde olmaktadır. Bağlantı olan

kesişimlerde değer 1, olmayanlarda ise 0 olarak algılanmaktadır.

ROM ve PROM lar ile çalışmak oldukça zaman alıcı birişlemdir. ROM ve PROM chipleri çok pahalı olmamalarınarağmen harcanan zaman ve tek kullanımlık olmaları dikkatealındığında maliyet yüksektir. Bu durumda Erasableprogrammable read-only memory (EPROM) lar devreyegimiştir. Bu tip ROM chipleri defalarca yazılabildiği içinmaliyetleri daha düşük olmaktadır. Programlanmış birEPROM’u silmek için özel araçlar gereklidir. Bu araçlar ilebelirli frekansta Ultraviyole ışık kullanılmaktadır.

EPROM

EEPROM

EPROM lar tekrar kullanılabilirlikleri nedeni ile PROM lardan oldukçaüstündürler. Fakat yinede EPROM lar ile işlem yapmak özel araçlar ve hassaslaboratuvar işlemleri gerektirmektedir. EPROM lar tekrar yazılırken monteedildikleri yerden sökülüp özel cihazlarda tekrar programlanmaktadırlar vemevcut program içerisinde bir kısım değişiklik yapılacak ise, tüm programınsilinip tekrar programlanması gerekmektedir. Bu gibi zorlukları ortadankaldırmak için Electrically erasable programmable read-only memory(EEPROM) lar geliştirilmiştir.

EEPROM lar;

Tekrar yazılmaları için yerlerinden söülmeleri gerekmemektedir.

Programın kısmen değişmesi gerektiğinde, mevcut programın tamamaınınsilinmesi gerekmemektedir.

EEPROM ların yazılması için özel ekipmanlara ihtiyaç duyulmamaktadır.

EEPROM ların tekrar yazılması işleminde UV ışığınının yerine elektrik alanıkullanılmaktadır. Yazma işlemi herbir hücreye elektrik alanı uygulamak suretiile yapılmaktadır ve eklektrik alanı her hücreye ayrı ayrı uygulanmaktadır. Buzorunluluk EEPROM içeriğinin hızlı bir şekilde değiştirilmesini gerektirenuygulamalarda düşük hız problemini ortaya çıkarmaktadır.

FLASH MEMORY

Üreticiler bu problemi ortadan kaldırmak için Flash Memory lerigeliştirmişlerdir. Bu tip hafızalar bir çeşit EEPROM olmakla birliktehücreler arasındaki bağlantılar iç teller ile sağlanmakta, EEPROM unsilinme işlemi tüm EEPROM için aynı anda yapılabilmekte veya blokolarak tabir edilen bazı parçalar için silme işlemi tek seferede elektrikalanı uygulama sayesinde gerçekleşmektedir. Flash hafızalar normalEEPROM lardan çok daha hızlı çalışmaktadırlar çünkü bu tip hafızlardaher defasında 512 byte lık bilgi yenilenebilmektedir, normal EEPROMlarda ise bu her defasında 1 byte lık değişiklik yapılabilmektedir.

BIOS

Flash hafızalararın en çok kullanılan uygulama alanı bilgisayarlarıntemel giriş/çıkış sistemi olan BIOS lardır. BIOS temel olarakbilgisayarı oluşturan tüm birimlerin birlikte çalışmalarınıdenetleyen bir birimdir.

Temel olarak iki farklı yazılım tipi mevcuttur.Birincisi İşletim Sistemi; bilgisayarda çalışanuygulamalar için bir dizi servis hizmeti verir vekullanıcı ile bilgisayar arasındaki temelarabirimi oluşturur. Windows 2000,XP, Unix, Linux gibi çeşitleri bulunmaktadır.

İkincisi ise Uygulama Yazılımlarıdır. Uygulama yazılımları bilgisayarile belirli işlemleri yapmamızı sağlayacak ve programcılar tarafındangeliştirilmiş veya kendimizin geliştirebileceği yazılımlardır. Örneğinşu anki sunumu gerçekleştirmek için kullandığımız MS Power Pointprogramı gibi.

Tüm bunlara ek olarak BIOS bilgisayarın başarılı bir şekilde çalıştırılabilmesi için gerekli olan ÜÇÜNCÜ tür bir yazılımdır.

BIOS ne yapar ?

BIOS birden fazla önemli role sahiptir fakat bunlardan en önemlisi İşletimsisteminin bilgisayara yüklenmesidir. Bilgisayarınızı açtığınızda vemikroişlemcinin ilk komutu çalıştırmaya başlaması için bu komutun onabiryerden aktarılması gereklidir. Mikroişlemci bu komutu işletim sistemindenalamaz çünki işletim sistemi HARD DİSK üzerinde bulunmaktadır. Mikroişlemcibu komuta nasıl ulaşacağını kendisine iletecek bir komut (açıklama) olmadanbu işlemi gerçekleştiremez. BIOS mikroişlemciye bu bilgiyi sağlamaktadır.

BIOS un gerçekleştirdiği diğer bazı işlemeler şu şekilde sıralanabilir.

Bilgisayar sistemini oluşturan donanımların power-on self test olarakadlandırılan (POST) testini yaparak herşeyin uygun bir şekilde çalışıpçalışmadığını kontrol eder.Bilgisayara monte edilen diğer kartlar üzerinde bulunan farklı BIOS chip leriniçalıştırır. (Örneğin Grafik kartı ve SCSI adaptörü gibi)

İşletim sistemi ile iletişimde olan farklı donanımlar için düşük seviyeli bazı programları içerir. Klavye, Ekran, seri ve paralel portlar bu sınıfa örnek olarak gösterilebilir.

Hard disk, bilgisayar zamanı gibi birim ve bilgiler için mevcut ayarları tutmaktadır.

BIOS bilgisayar açılırken tüm sürücüleri kontrol eder.

BIOS ayarları değiştirilebilirdir.

SES KARTLARI

Ses kartları bilgisayarlarda dijital olarak üretilen ses bilgisininhoparlörlere aktarımını gerçekleştiren veya analog olarak dış ortamdanalınan sesleri dijital olarak bilgisayarda depolamaya yarayan birdonanımdır.Ses kartlarının kullanımı gündemde değil iken kişisel pilgisayarlaranakart üzerinde bulunan bir hoparlörden sağlanan “beep” sesinemahkumdular. 1980 lerin sonlarına doğru ses kartlarının kullanılmayabaşlaması ile birlikte bilgisayar kullanıcıları multimedya desteği iletanıştı ve bilgisayar kullanımı çok daha farklı bir hale geldi.

1989 yılında Creative laboratuvarlarında geliştiren Creative LabsSoundBlaster® ses kartı piyasaya sürüldü. Daha sonra birçok firma seskartı üretimine başladı.

Tipik bir ses kartı aşağıdaki bileşenlerden oluşmaktadır.

Gerekli hesaplamaları yapmak için bir dijital sinyal işlemcisi (DSP)

Bilgisayarda üretilen dijital sinyalleri dış ortama analog olarak aktarmak için kullanılan bir Dijital – analog çevirici (DAC)

Dış ortamda üretilen analog sesleri bilgisayara dijital olarak kaydetmek için bir Analog-Dijital çevirici (ADC)

Dataları kaydetmek için bir ROM veya Flash hafıza.

Müzik enstümanlarını bilgisayara bağlamak için Müzical ınstrumentdigitalk interface (MIDI) arayüzü

Mikrofon ve hoparlörleri bağlamak için giriş ve çıkış jag ları.

Jostick veya gamepad bağlantısı için bir giriş.

SES OLUŞUMU ve KAYDI

Analog Sinyal

Mikrofon

Bilgisayarda üretilen seslerin dış ortama aktarılması

MONİTÖRLER VE EKRAN KARTLARI

Monitörler bilgisayar ile kullanıcı arasındaki temel arabirimdir.Günümüzde farklı tiplerde monitörler olmaklar birlikte masaüstübilgisayarlarda kullanılan temel monitör teknolojisi Katot tüpü (CRT) dür.

Bir Televizyon İç Yapısı

Renkli monitörlerde Katot dan çıkan üç adet elektron beam’ı vardır. BunlarKırmızı, Yeşil ve Mavi olarak adlandırılırlar. Ekran ise tek bir fosfor tabakasıyerine üç adet (kırmızı, Yeşil ve Mavi) fosfor tabakası ile kaplanmış ve butabakalar nokta veya katmanlar şeklinde yerleştirilmiştir. Eğer monitöreyakından bir büyüteç ile bakılır ise bu noktalar ve tabakalar görülebilir.Fosfor tabakasına çok yakın ve tübün iç yüzeyinde shadow mask olarakadlandırılan bir metal panel bulunmaktadır. Bu panel kırmızı , yeşil ve mavifosfor noktaları ile ayarlanmış çok küçük deliklerle donatılmıştır.

Monitörlerde Renkli Görüntü Oluşumu

Monitörlerde Bazı Temel kavramlar

İki temel ölçüt ekran boyutlarını belirlemede kullanılmaktadır. Aspect ratio yada ekran boyutu. Birçok bilgisayar monitörü 4:3 oranını kullanmaktadır. Bu ekran genişliğinin ekran yüksekliğine oranınının 4:3 olduğu anlamına gelir. Diğer bir oran ise 16:9 dur ki bu oran genellikle sinema filmlerinde kullanılır. Ekran boyutları genel olarak ekranın diyagonal mesafesinin inç (1 inch=25.4 mm) olarakverilmesi ile ifade edilir.

Günümüzde kullanılan ekran boyutları 15, 17, 19 ve 21 inç dir. Notebook larda ise bu değerlerdaha düşüktür (12 ila 15 inch).

Çözünürlük (Resolution)

Çözünürlük kavramı bir ekran için sahip olduğu toplam pixel sayısını ifade etmektedir. Pixelkırmızı, yeşil ve mavi renk üçlüsünün oluşturduğu birimi iafade etmektedir. Çözünürlük genelolarak satır ve sütün olarak pixel sayısının verilmesi ile ifade edilir. Örneğin 640x480, 1024x768gibi.

Dot pitch kavramı pixel ler arasındaki mesafeyi tanımlamaktadır (mm olarak). Genel olarak0.31mm, 0.28mm, 0.27mm, 0.26mm, ve 0.25mm dot pitch’e sahip monitörler kullanılmaktadır.Televizyonlarda bu değer 0.51 mm dir. Büyük boyutlu televizyonlarda ise bu değer 1 mm dir.

CRT teknolojisine sahip monitörlerde tazeleme oranı kavramı (refresh rate)

ekrandaki görüntünün bir saniye içerisinde kaç kez görüntülendiğinin sayısıdır.

Örneğin 72 Hz lik tazeleme oranına sahip bir monitörde ekrandaki pixel ler en

üst sıradan en alt sıraya doğru olmak üzere saniyede 72 kez yenilenirler.

Düşük tazeleme oranları ekranda titreşimlere yol açar ve bu durum baş ağrısı

ve gözlerde probleme yol açar.

Renk derinliği kavramı monitörlerdeki renk kalitesini ifade etmektedir. Monitördegösterilebilecek renk adedi bu tanımlama ile elde edilir. Örneğin SuperVGA (SVGA) birekran 16,777,216 adet farklı rengi görüntüleme yeteneğine sahiptir. Çünkü 24 bitlik bir renkderinliğne sahiptir. 24 bitlik renk derinliğinde her renk için Kırmızı, Yeşil ve Mavi 8 bit likkullanım sözkonusudur. Bu renk derinliği gerçek Renk (True Color) olarak adlandırılır çünkiinsan gözü 10 Milyon rengi ayırteme yeteneğine sahiptir.

Standard Resolution Typical Use

XGA (Extended GraphicsArray)

1024x768 15- and 17-inch CRT monitors

15-inch LCD monitors

SXGA (Super XGA) 1280x1024 15- and 17-inch CRT monitors17-and 19-inch LCD monitors

UXGA (Ultra XGA) 1600x1200 19-, 20-, 21-inch CRT monitors

20-inch LCD monitors

QXGA (Quad XGA) 2048x1536 21-inch and larger CRT monitors

WXGA (Wide XGA) 1280x800 Wide aspect 15.4-inch laptops

LCD displays

WSXGA+ (Wide SXGA plus) 1680x1050 Wide aspect 20-inch LCD monitors

WUXGA (Wide Ultra XGA) 1920x1200 Wide aspect 22-inch and larger LCD

monitors

Common Display Standards and Resolutions

Bit-

DepthNumber of Colors

1 2

(monochrome)

2 4

(CGA)

4 16

(EGA)

8 256

(VGA)

16 65,536

(High Color, XGA)

24 16,777,216

(True Color, SVGA)

32 16,777,216

(True Color + Alpha Channe

LCD ekranlar

LCD ekranlar özellikleNotebook bilgisayarlardakullanılan ekranlardır. Likitkiristallerin elektrik alanınatabi tutularak yönlerinideğiştirmesi ve ışığı geçiripgeçirmeme prensibine göreçalışmaktadırlar.

Klavye ve Mouse

Klavye üzerinde kendi mikroişlemcisi

bulunan bir giriş birimidir.

Fare (Mouse)

Klasik Mouse’ lar(toplu) topunsürtünmesi ileharekete eden veuçlarına encoderbağlı diskler yardımıile düzlem üzerindekikonumunbelirlenmesini sağlar.

Encoder

Optik Fareler

Optik Mouse larda düzlemdeki hareket Mouseiçerisinde bulunan bir kamera yardımı ile tespitedilmektedir.Optik Mouselar Agilent Technologies tarafından1999 yılı sonunda piyasaya sürülmüş olup,saniyede 1500 resim alan küçük bir kameraiçermekte idi.Optik mouse lar hemen hemen tüm yüzeylerdeçalışmakta olup, alt yüzeyde kırmızı bir ışıkyayan bir led bulunmaktadır ve bu yayılan buışık yüzeyden yansıyarak bir CMOs sensörütarafından algılanmaktadır. Bu sensör herbirgörüntüyü bir Dijital sinyal prosesörüne (DSP)analiz için aktarmaktadır. DSP saniyede 18Milyon ve üzeri işlem yapabilme kapasitesinesahiptir. Peşpeşe gelen görüntüler işlenerekgörüntüler arasındaki farklılıktan hareketlehareket miktarını algılamaktadır.

Optik Fareler tekerli farelerden şu üstünlüklere sahiptir.

Hareketli parça içermediği için aşınma yoktur ve arıza ihtimali azdır.Mouse’un içerisinde pislik girmesi ihtimali yoktur.Arttırılmış takip çözünürlüğü (görüntüleme ve işleme) daha hassascevap verir.Mouse pad gibi özel yüzeyler gereksinimi yoktur.

Hard Disk

Hard Disk ler 1950 li yıllarda geliştirilmiştir. İlk zamanlar 20 inç çapında ve sadece birkaçMegabyte’lık bilgi depolama kapasitesine sahiptiler. Orjinal olarak “sabit disk” olarakadlandırılmakla birlikte daha sonraları Floppy disklerden ayırt edilebilmeleri için Hard disk olarakadlandırılmışlardır.

Hard Disk’lerde performansı belirleyen iki ölçüt mevcuttur.

Data Rate (Data Oranı): Hard disk in bir saniyede CPU’yaaktarabildiği veri miktarıdır. 5 ila 40 Mega Byte lık oranlaryaygın olarak kullanılmaktadır.

Seek time (Arama Zamanı): Arama zamanı CPu nun Harddisk ten bir dosya istediğinde bu dosyanın ilk Byte’ınınCPU’ya gönderildiği zaman miktarıdır. 10 ila 20 milisaniyedeğerleri yaygın olarak kullanılmaktadır.

Floppy Disk ve Sürücüsü

CD ROM – CD Writers

CD Yazma İşlemi

Bir CD

üzerindeki spiral

açıldığında

yaklaşık 5 km lik

bir uzunluğa

erişilir.

Bir CD yazıcı laser ünitesi.

Yazıcılar

Yazıcılar genel olarak şu gruplara ayrılır

Nokta Vuruşlu yazıcılar

Mürekkep püskürtmeli yazıcılar

Lazer yazıcılar

Termal yazıcılar

Nokta Vuruşlu Yazıcılar

Bu tip yazıcılar genellikle çoklu çıktı alınması gerekenyerlerde günümüzde halen kullanılmaktadır.(Muhasebeciler vs.). Yazma kafası üzerindeki iğnelerinkarbon bir şeride vurması ile karakter oluşumusağlanmaktadır. Baskı kalitesi modern yazıcılara göre kötüolduğu için günümüzde belirli amaçlar dışında pek fazlakullanılmamaktadır.

Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar

Gerek yazma kalitesi,gerekse uygun fiyatlarıaçısından günümüzde en çokkullanılan yazıcılardır. Farklıteknolojilere göre çalışantipleri vardır.

Baskı Kalitesi

Kartuş

Lazer yazıcılar

Baskı kalitesi ve baskı hızı açısından en gelişmiş yazıcılardır.Fiyatlarının pahalı olması dezavantajları olarak sayılabilir.

Temel olarak elektrik alanıile charge edilmiş birtamburun laser ışını ileelektrik alanındanarındırılmış bölümlerinekarbon (toner)partiküllerinin yapışmasısayesinde çıktı elde edilir.

Tarayıcı (Scanner)

Tarayıcılar basılı bir metin veya şekli dijital hale getirerek bilgisayara

aktarmnak için kullanılan bir elektronik cihazdır.

DEÜ – Makina Müh.

TBT 101 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ DERSİ 2011-2012 GÜZ