*t* "*ot-T, zt6

=6- ^\łłrol*

Rodzicom, Łucji i Kubusiowi dedykuję .'.

saa|@6kl plśolst 3fuźbowy

WsTĘP

22 sierpnia 1 908 r' cesarz W lhelm l pzebywający na zamku Wihemshóhe podpisał decyzięo L]zbloieniu Wo]sk pruskich W nową broń królkąW rnie]sce$rysłUżonych przestarzałych rewolwe_tów , z' 79 i Wz 83 wprowadzono pistolet samopo'Marzalny konslrukcj G. Luge6 oznaczony jako

,'Plslole 08''. W k]ka dni późn ej (31.08'1908) laktten polwierdziło pruskie Minislerstwo Wojny W Ber_linie' We Wżeśniu 1 908 I' Kró eslwo Bawari podjęlodecyzję o zaprzeslan u produkcji rewo WeróW WŻór79 i 83 _ niał je zasląpić

''Pislole 08"' Nikl nie

spodz ewal się chyba, że pisma te rozpoczęły osza_łam ającą karierę pstoelu, który porn mo lego, żezoslał Wyprodukowany W ogromnej iczbie ok.2 308 000 sztuk (lata 1909 1945)' slał się legendąi jesl W chwl obecne] jednym z najczęściej kolek'cionowanych WzoróW broni palnej'

Dugo można by speku ować' gdzie i kiedy zo_dz]a się legenda tego pislolelu' Najprawdopodob_nie] ]ednak miało to miejsce W lalach l WojnyśWatowe]' Angielscy i llancuscy żołnierŻe w ab]_

ryncie okopóW, rowów dobiegowych, ziemianeki na ziem nicŻyjei spolyka niemiecke oddz a]yszlumowe (slosstruppen) uzbrqone W poręcznepislo]€ty sarnopowla2alne' epiej nada]ące się doWa ki w ciasnych przeslrzeniach transŻe i zemia_nek' We Wspomnieniach i altykułach z al perw_ Poaw.kcii_ polowani€ na wszy' Pocnówka poĆży

polowei ż 1915 r. Żbiory au(ola'

szego W XX W' śWiatowego konfliklu naiczęśc ejpoiawiającą się nazwą niemieckjego sprzętu woj'skowego jes1

''Parabellum"' czylając le re]acje od_nos s]ę często Wrażenie' Źe armia nemiecka niemiała inne] broni panej poŻa lym pstoletem' a ar_

lylera i olnichvo były nie slo1nym Uzupełneniemarsenalu armii cesarza Wilhe ma.

H]storia powtórŻy|a się W trakce || wojny śWialo_we]' choć tula] mała trochę nny WydźWięk. Każdyźołn erz piecholy chcał mleć krótką broń palnąklóra regularn nowo przysłuliwała $Yłącznje olice_rom, podoficerorn i W niektórych fomac]ach, lzw'specialnych lub e|itarnych' Większości żołniezy'czernu nie,,szarej piechocie"'''? od ojcóW, bracii kuzynóW' klózy Walczy] W poprzednim konflikcie,słyszeli magiczne słowo

'Parabe]lum" ub

',Lugel'i zdecydowana węksŻośó z nich za punkt honoru(oraz objaw zrnyslu praktycznego) poslaw ła sob eŻdobycie iego 'magicznego' p stolelu'

Legenda rosła' a wśród kolekc]oneróW pistolelóWkonslfukcii G' Luqera krąży od Wielu ]uż at aneq_dola o najbogalszym w le pistolely anlykwa acie_ kanale La lvlanche' Tysiące psloletów Wylądo'Georg Luger (1349-1923)

Pośzukiwany fup woienny _ PaĘbe uń| zbiory

wało na dnie kanału W momenc e' kiedypowracają_ce po zakończeniu || wojny świalowei do Albionujednoslk brytyjskie dowiadywa]y sę o przepisachcelnych' odalach odpow edzialności kamei (dys_

cyplinarnej) za posiadanie nielega nei (lub niercgu'aminowej) brcn] palnei' chcąc uniknąć prawnychkonsekwencji posiadania zdobycznego pstoletu,większość z nich wo]ała pozbyó się lego gorącegotowaru' wyrzucając go za burlę stalku' którympowracali do ojcŻyŻny'

W placy te] mowa]esl o pstolecie Poa pojawiaćsę będzie róWnież nazwa ,'Parabel|um'' i ,,Lugel''W elokrotn e spotykałem sę z pytaniarn]' klóra na_zwa tego pistoletu jesl lachowa, a której UźWajątylko laicy' Prawdę powiedz awszy' każda z nichjesl prawidłowa, choć lóżne iesl ich znaczenie'

P'08 lo olicjalna nazwa pislo elu sfużbowego kon_slrukcii G' Lugera' pŻyiętego do uzbrojenia armiiniemieckiejw 1908 r' Nazwa la odnosisię \łyłącŻniedo modelu slandardowego o lulie dłUgości 100 rnm'beŻ samoczynnego bezpecznika' z któ€go slrŻela_no amunic]ą ka ' 9 rnm Pala. Jedynym Wyjątk emjest plzyjęty do uzbrojenia W 1913 r.

'dfugi P08"'

nazywany częslo przez ko ekcjoneróW niezbyt ia_chowo modelem

''ańyleryjskim'' (W skócle lóWnież

''Ari'08')' l'/imo innej dłUgości luly nnegoceownika

w oficja nych dokumentach na4 vanyiesl on,,langeP slole 08".

2

,,Dfugi'' PoaćzęŚtÓ nazylvany arrybryjskin. w zachod_naej terml no lo9l l kolekcio nerskiej o kreślany ja ko A''_03

skąd Wzięło się określenie 'PanbellL]m"?

od 21kwietnia 1 900 r' słowo ,,Parabel um" stało się ol cja _

nie zaĘestrowanym i zastrzeżonyrn znakiem l]r_

mowym Deutschen Waiien- und Munilionslab ken(DWl'l)' B}ł lo róWnież leleglaficzny adres DW\/

na liście czy w lelegńrnie zamiasl pełnego ad_resu z podaną ulicą numerern kodem pocztowymWystarczyło napisać zwrot 'Parabelum" i mialo siępewność, źe przesylka dojdzie do adlesala' Już od1900 r' W Niemczech pojawło slę określenie ,'Pala_bellum_P slolen'' dla pisto]elóW plodukowanych Wła_

śne w iimie DW]\'ł i bJ,ło lo logiczne naslępsiwokojazenia produklu z W},łwórą Pzykładem tegomoże być np. polskipisto et yls' klóry na zachodn]m

rynku kolekcjonerskirn lepiej Żnany jest jako Ba_dom_Pisto''' Nic dŻiwnego zatem, że najsłynniejszyplodukl l my DWv _ p slolel P08 częs|o nazywa_ny jest pislolelem Parabel/um.

Na całym śWiecie przyjęle jest oznaczan e bronipalnej nazwiskiern ]e] konstruktora' Naqmnnie uł'Wane są dla karabinóW okeś enla ,,l\,4aL]sel' czy

''Mannichel'' dla pjstolelóW _

'Browning" i rewo_

]Welów_''co]t'' Podobnie było W Niemczech prŻed1908 r' Zanim pojawiła się olicjalna nazwa P08,w p smach urzędowych uŹJ^Vano określen]a,'9 mmpstoet Lugel' lub ,,pislolet systemu Borchardt-Luge/. W niernieckich kalalogach handlowych li-telaluże fachowej slosowano częściej nazwę ,p]_

slolel Parabellum", nalomiasl w lileralurze ango-saskiej przyięlo się określenie

''pistolet Lugera'

z dodatkiem oznaczającym mode' ]\,4ożna więcplzy)ąć' że naŻwa la jesl w 1ym samyrn slopniuprawidłowa' co ,,pislolet Parabe lum''.

PoczĄTKl

Hislol]a P08 sięga końca XlX Wieku' a dokład_niej loku 1893' kiedy w Niemczech pojawł sęprotolyp pistolelu samoczynnego konslrukcji HugoBorchardta (prawa paleniowe z 9.09.1893). Narynek pistolel len lralił w 18s4 r' jako c 93 (W lymczase prŻyjęly był podwójny system oznaczania

broni palnej: ,,1'l - model"zarezerwowany byl dlaegzemplarzy olicjalnieplzyjętych na uzbrojeniearmii, natomiast symbo-lem ,,C - konslrLrkcjaokreślano broń przezna_czoną na rynek cywilny)'Wyprodukowano go w li-czbie ok. 3000 szluk. Po-czątkowo c 93 produko'Wany był W firmie LóWe,szybko jednak produkcjęprzeniesiono do DWIV,gdzie głóWnyrn konslruk_lorem był W tym cŻasieG' Lugel. c 93 miałskomp|ikowaną konslruk_cję' ecz porn mo tego stałsię pierwszyrn W h]sloriipistoelem samopowta-rza|nym' klóry odn ósł sU.kces komercyjny. Byl tak'że pieMszym etapem nadrodze do P.0&

Od 1894 r. w SzwajcariiprcWadzone były państ_

WoWe plóby poiawiaią_cych się W lym okresre na rynku pstoletóW samo-czynnych' W celu zna]ezien a następcy rewolwerusłużbowego Wz 1882 PocŻątkowo leslowano ]ły_

łącznie pislolety syslemu Bergmanna'schmeisseraoraz Nłannlcheń' Nieco później pojawił się Mauserc 96 a W 1897 l. do pób stanął lównież prezen-lowany przez G. Lugera pistolet Borchardl C93,klóry zyskał sob e juŹ Wcześniej uznanie W Amery'ce pryWatnych kręgach szwajcarii' Firma DWtrłW ązała z nim nadzieje na ollzymanie dużego kon_lraktu od żądu szwajcalskiego'

spośród testowanych pistolelóW najlepiej wy_padl c 93, choć kom sja miata wie|e zaslrzeźeńpod jego adresem' ostalecznie zoslał on skiero_WanY do macieżVste] fabryk, W celu dokonaniaprzeróbek wymaganych pżez stlonę szwajcar-ską' Po roku do daszych pńb p2ekaŻano lzw'model przeiściowy konslrukcjj Botchaldla'Luge_ra' klóly okazal sę lepszy od Wszystk]ch kon_kulenlów' Po wprowadzen u przez G' Lugerakilku daszYch zm an pislolel ponownie lraiilW rę_

ce olicerów arm i szwajcarcklej (był lo tzw' Ver-suchsmodell ll|) W lrakcie oslatn ej seri próbw 1899 r' Żostał przez nich bez zasIŻeżeń za-akceptowany. 4 maja 1900 r. parlament szwaj-carski pod]ął decyzję o Wprowadzeniu do uzbro_

Konslrukcia plslobru ao'.ńardt c

."os

m \

jenia na miejsce rcwoweńw wz' 1878 1882pislo etu Borchardia-Lugera kal. 7,65 mmlako,,ps-tolelu służbowego 1 900'''

Nalgroźnlelszy konku.ent pasloletu G' Lugera _ M'!_sel c 96' Na ząęciu ńodel 12 łal. 9 mm P'ra

lllarynae 2 1. Torpedo.Dlvlslon uŻbrolenl m.ln. w pistobry Malire u. Pami*-ka Że gkolenla plechoty' rok 1914/1915. zboryauloB

W marcu 1902 r. rozpo"częto próby poligonowe 55poprawionych pstoletóWMauser c 96 15 pislo]elóWlvlannlchera i 55 pistolelóWBorchardt-LugeL Pisldel[lannlche€ blany b/ poduwagę jedynie jako broń,w którą ewentualnie rnog_liby zaopalryWać się pry_

walnie oficerowie. Bez-spżecŻnie zwycięzcą iychlestóW slał się pislolet Pa-rabellun,iiawwe'sjzmlen onel - bez bezpie-cznika samoczynnego,

PŻeŻ nasiępnyc$ 5 laiptowadzone były ko]eine

w połowie at 90' XlX W' W Niemczech W kręgachWojskowych sposl2eżono, że wprowadzone douzbrojenia rewo]wery Wz' 79 i Wz 83 ńa skutekznacznego postępu W lechnice broni strze|eckiejsta]ą się pŻestaŻale. Konieczne WydawaIo się za_stąpienie ich nowszą konstrlkc]ą odpowiedzialnaza leslowanie brcni piecholy była Gewehr Prtj_

lungskommission _ oddział Wydzialu P echoty pfus-kiego l''łinislerslwa Wojny utwolmny w 1877 l'' mąą-cy za zAdanie prowadzen]e badań i prób nowychmodeli bmni palnej, amunicj oBz oplŻylŻądowanado niej, np. oplvki, kabur itp. W 1896 r kom slarozpoczęta lestowanie p slo elu Mauser c 96 (z pigloletu tego 20.08.1896 r. slzelal sam cesatz Wilhelmll). ogólem dla potŻeb G'P'K' zakupiono W zakła_dach łausera ok' 500 sztuk c 96' W 1899 r' pozyciaMause6 Wydawala się być pevtna _ mial zapew_niony dla swojego c 96 konllald na pistolel sfużbowyamii niem eckiej. Na jego nie9częście w 1900 r'

pojawił się pistolet Parabel/Um.W grudniu 1900 r' G'P.K' zamawiało w DW[,l

piefusŻe egzemplarze pislolelu model 1900'PieMszym testom poddane Żoslały one W ma]unaslępnego roku od lazu zyskały sobie pełneUznanie' G'P.K' miała oczywiście pewne zaslże_żenia _ głównie co do liczby części (59 w sto_sunku do 37 w c 9ą, klóre zostały przekazaneG. Lugercwi. Po dokonaniu pierwszych poprawek(redukcja klku mniej islolnych części) pislolelponownie trafił na poligon i dzialał lam bez za'rzulu. Nawet przy zaslosowaniu amunicji o 15%mniejszym i 10% Większym ładunku nie stwier_dzono żadnych zacięć i usŻkodzeń' Podobniebyło w lrakcie pób odpolności na ŻabludŻenia'rdzę i Wilgoć' Bardzo Wysoko oceniono lównieżprecyzję broni i amun cji kal' 7,65 mm.

4

próby' ldóre mialy na ce]u już nie Wybór jednegopistoletu spośrod kiLku lestowanych' lecz wprowadze_nie islolnych Żmian do pislolelu G' Lugera, lak abyjak najepiej doslosować go do potrŻeb jednostek

liniowych. zmiany te b}4y dość islohe: Żmienionokaliber na I mrn, zre4gnowano z bezpieczn ka sa-moczynnego| zmieniono pazur Wyciągu, ldóry slal sięjednocześnie wskaźnikiem obecności naboju W ko_

ńoŻe a@z zeŻygnotlana z Urządzenia zatrzymują'cego zamek w tylnym położeni! po oddaniu oslal"niego stzafu. Lufa zośala skócona do 100 mm,zm]eniono również sprężynę głóWną z płaskej nasp]ralną

w 1 904 r' lvlarynalka cesarska zamóWiła W DW\,'|

8000 szluk pisto etów PaąbellLn z lulą dlugości150 mm i o kaliblze 9 mrn. Był 10 pielwszy modelpisloletu konslrukcji G' Lugera, ldóry zoslał olicialniewprowadzony do uzbrojen a wojsk niemleckich.

W 1907 r. zmodylikowane pislolety G. LugeraWplowadzono do !Żbloiena eksperymentalnychoddzialóW karabinów maszynowych- W lutym1908 r' G.P'K' zdecydowala, że jedyne pislo|etLugera spelnla wymogi stawlane przez pruskieMinisterslwo Wo]ny i będzie on następcą rewolweńw wz' 79i wz' 83'

22 sierpnia 1908 r. olcjalnie wprcwadzono douzbrojenia armii niemieckiei pistolel G. Lugera,który olrzymał naŻWę

''PistoLe 08'''

Bezpoślednio po podjęci! decyŻji o Wprowadze'niu P08 do uzbroienia armii w listopadzie 1908 r.pańslwo pruske reprczenlowane pzez dylekto€Królewskiej Fabryki KarabinóW spandau podpisałoz firmą DWM iDeutschen Wat'en_ und lvlunilions_fabriken) umowę o Wyprodukowaniu 50 000 szlukpistolelóW, 9000 WycioróW 0eden na 6 pisloletóW)i 50 000 śrubokĘlóW cena iednego pisloleiu Wy'

nosila 46 marek (karabin uŻ. 98 koszlował 60 ma'lek)' DWtł mialo jednocześnie zapewnić wsŻystkjmolicelom, klóżv zaopalrywali s]ę W broń kótką naWjasny koszt' możLwość Żakupu tego pisloletu postałej cenie. Późnie]sze zapotrzebowanie pokryćmiala Kńlewska Fabryka KalabinóW W Eńurcie'

Dlaczego Dwful? W 1908 r. byla 1o iedyna firrnaW pańslwie niemieckim, ldóra moqla podjąć plodu_

kcję pistolelu Para'el/um' Wiąlało się lo z tym, żewszelkle prawa palenlowe posiadał jej naczelnykonstruldor G. Luger' a plodukcję kilku już modelipislolelóW jego konslrukcji prowadzono tam od conaimniei ośmiu lal'

7 kw elnia 1909 r. wprowadzono olicjalnie doarmiifuleral do pistolelu P08 i od lego dnia rozpo-częlo syslematyczne pŻesylanie nowych pistole'tów do jednosiek.

BUDOWA PISTOLETU

,,Pistolel 08.

''Jesi to p]stolel samopowlażalny, lo znaczy,

że ciśn]enie gazów prochowych nie tylko Wypychapocisk z luly' ale lównież olwiera i zamyka zamek'wyrzuca łuskę i napina iglicę ofaz sprężynę 9łó_

Opis pisloletuczęści pisloleiu: lula z komorąnaboiową komo-

ń zamkowa' zamekl chwyt z pMką ulządzeniaspustowego' plzyŹądy celownicze, mechanizmspustowy, bezpiecznik, mechanizm magazynkaoraz dwie okładki ze śrubami mocLrjącymi'

Do każdego pisto]etu naleł lakŻe osplŻęl dodal-

mocującym' Po pEwej slronie W]dełek umieszczo-ny jest wyrzutnik.

Do zamka na|eżą lrzon zamka, przednie i tylnekolanko zamka' łącznik splężyny gilównej orazspĘżyna główna' W trzon]e zamkowym znajdujesię iglca' splężyna iglicy ]lłok sprężyny' Na góŹe'z przodu tŻonu zamkowego osadzono pazur Wy-ciągu ze sprężynką' lglica ma postać puslego We-Wnątrz cylindra, który z przodu wyprowadzony jeslw szpic. sprężyna ]glicy umieszczona Wewnątrziglicy popycha niąW spłonkę naboju' Pazul lvycią-gu wspólne z lvylzulnikiem słuźy do wylzucaniafusek' on pozwala popżez swoje położenie rozpo-znać' czy W lule znajduje się pocisk'

Łącznik stanowi połączenie zamka Że sprężynągłówną składa s]ę z: dźwigni' haka i dlążkałącznika.

spręźyna gńowna jesl okręcona Wokoł dąźkałącznika poprzez łącznik popycha colnięty poslrzale zamek olaz komorę zamkową ] lufę dopŻodu.

chwyt łączy części i umoźl]Wia posługiwanie siębronią Na nim są umieszcŻone: z przodu rygie]i płyika urządzenia spuslowego' w kaMąku spustŻe sprężynką część środkowa _ naŻywana ramąchwyl(] tworzy wraz z obiema okładkami lęko-jeśó' W niej m]eści się mechanizm magazynka'urządzenie do zaląmywania zamka w ly]nym po-łożen]u' spręłna głowna i bezpiecŻnik'

Pł]/lka urŻądzenia spustowego lrzymuje nastałe spusl W Wfrezowaniu' chroni spust i dźWignięspuslu olaŻ zapobiega niezamierzonym oddziały_wanio'T popze/ nacis'( Lb Uderze1a na pŻedniączęść dźwigni spuslu'

Prekról plślobru dużbowego Poa & ńaiwcreśńlelsze| weFii z chwyt mpŹy3rosowdnym dÓ Płaśki.l spĘżyny gfównej) wg inslrukcii woi9kow.i Bg|beFla r 1938 r. zbiory autoa.

kowy oraz fuleral,Lufa składa się z gwin-

towanego pŹewodL] orazkomory nabojowej. Lulama 6 bruzd prawoskręl_nych' klóle nadają pocis_kow oblol w plawą stronę'Pom]ędzy bruzdami Żnaidują się pola. Ka|ibel (od-stęp pomiędzy polami) Wy_

nosi I mm.Komora Żamkowa obej_

muje zamek' skfada sięz Widełek, Wewnątż kló-

rych znajdują się prowad'nice zamka' a na zewnątrzprowadnice komory zam-kowej w chwycie. Po lewejstronie widełek zna]dujesię dźwign]a spuslu wlaŻze spręźyną j trzpieniem

gilb 1

*lillk 08 in só$laióill

Rygielogranicza ruch do przodu komoryzamko-wej i lufy.

lJlŻądzenie do zalrŻymywania Żamka W iylnympolożoniu pżyt2ymuje lrzon zamka po odpaleniuo6ta1niego naboju lub plzy odciągnjęciu ŻamkapŹy pustym magazynku'

Pżyrządy celownicze składają się z muszkii szczeńinki' szczerbinka jesi wykonana jakoczęśó lylneqo kolanka Żamka' podstawa muszkijako pŹednia część luly'

części urządŻenia spuslowego: spusl ze sprę_żynką spustu, Ęcznik spuslu' dźwignia spustu zesprężyną i trzpieniem.

cŻęści bezpiecznika to ruchomo połącŻonedźWignia i rygiel bezpiecznika.

cŻęści mechanlzmu magazynka: magazynekońz zalżask magazynka' |\,łagazynek ma poje'mność 8 nabojóW'

okladki są poĘczone z chMem za pomocą śrub'Do ospr'ęlu dodalkowego należą magaŻynek

zapasowy' śrubokęt (do poluzowylvania i dokĘca'nia śrub oktadek' do osadzania i Wyciągania ig|icy'otwór w śrubokręcie do ładowania i lozładowylva_nia magazynku) oraz kabura'.

(wg E' Glueder' lnstrukch wojsk lądowych'wydanb dla żolnieży vloisk ączności' Be in1938-1939, s. 15G-152).

nozKŁADANlE l SKŁADAN|E PlsToLETU

cŻęściowe lozkladaniepistolelu, pżeprowadzanew celu konselwacji broni,polega na rozIoźeniu egzem_plaŻa na trzy podslawoweglupy części: llię z komoąŻamkową (widelki)' chwytz ryglem i Mką osłaniają-cą urządzenie spusloweoraz zamek z iglicą Dalszerozkfadanie pisloletu pro-wadŻone było łłaściwieWyĘcznie W warsztalachrusznikarskich.

W pierwszej kolejnościnalsży w}'jąć magazyneki loŻładować bloń' wylzu'cając nabój znajdujący sięW komorŻe naboiowej. PoSPBAWDZENIU (!), czy pi'slolet jesl na pewno loŻ-iadowany, oddajemy

"su-ch/ stżał' a następniechwytamy broń prawą dło_

nią w len sposób, aby kciuk obejmował chwyl'a palce rnocno opierały się o górną część zamka(patrz rysunek)' Naslępnie palcami przesuwamyzamek maksymalnie do lylu do pozycji

'odryglowa'ny'' a lewą dłonią pŹekĘcamy rygiel (W doł) i deli-katnie zdejmujemy Mkę ostaniającą ulządzeniespuslowe. Teraz możemy zsunąć lufę Wraz z zam_kiem do ptzodu.

Po Wyciągnjęciu kolka łącznikowego (na lewąstlonę) należy podągnąć za gałki zamka do góryi wysunąć zamek z komory zamkowej.

oslatnim elapem jesl wyciągnięcie ig|icy ztrzona zamkowego. Trzymając zamek w lewejdłonipalcem Wskazującym dłoni prawej (lub śrubokrę_tem) delikatnie nadskamy na tlok sprężyny iglicyi po wciśnięciu pżekĘcamy w lewą stlonę domomentu, aż Wysunie się z Wpustu. W lakim poło'żeniu moźemy iglicę Wraz z lłokiem i sprężynąwysunąć do tyfu'

składanie pisloletu odbywa się W odMotnej ko_

lejności' z tym że należy parnięiać o k]lku dodat"kowych czynnościach i pozycjach' w jakich naj_szybciej i prawidłowo pŻebiega ien proces.

PrŻy Wsuwani! zamka do komory zamkowej na'leży nacisnąć palcem pŹedniączęść dźwigni spu'slu' Po wsunięciu zamka ipołącŻeni! go z komoązamkową za pomocą kolka łącznikowego obńca_my pistolel

"do góry nogami" (muszka w dole'

chwyt na górze) i w lakiej pozycji Wprowadzamy

Etapy relkładania i Bkładania P'l', ';__wg ińśtrukcji lirńy owM' Berliń /' Ea

ł

{

chw}t w prowadnice' Naslępnie oblacamy całośćdo normalnej pozycji (chwyt na do|e) ] lekko pże-chylaiąc broń na bok przesuwamy lulę z komoląŻamkową j zamkiem do lylu, obseMując polożeniehaka łącŻnika' klóry musiŻahaczyć się o dźwignię|ącznika'

PRODUCENCI P.08

DWIVI, BEBLINFirma DWM (Deulschen Waften- und lvlunilion-

sfabriken) z siedzibą w Be inie była pieŃszymi oryginalnym wylwórcą pistoletóW Poa od 1900l. DW\/ miało zasilzeżony znak firmowy 'Pala_bel!m''' który był skróconym adresem iirmy, a za_razem stał się synonimem całej lodŻiny pislo]elóWkonsirukcji G' Lugela, w tym oczywiście Poa

Historia firmy DWM jesl dość skomplikowanai nie ma tulaj miejsca na jej szczegołowe pżed_siawienie' W zasadzie była ona konlynuacją fir_

my Ludwig LóWe & cie'' założonej W 1870 r'.klóra prcdukowała pocŻątkowo masŻyny do szy-cia, a od wojny pruskojrancuskiej (1870/1871)lozpoczęła pfodukcię karabinóW wojskowych.W lalach 1880-18s0 L. LóWe rozbudował swojąiimę pozyskując akcje film: lvlauser z oberndoFfu, Peiper z Libge i vickerc. Dalsza rozbudowaiirmy polegała na pżejęciu fabryk amunicji Lo-renza _ powstał koncern DeutŚche l\/lelallpa_ilonenfabrik' klóry W listopadzie 1895 r' zmieniłnazwę na Deutschgn Walfen_ und l\/Unilionsiab_

ken (DWM).Fabryki DW[4 produkujące brcń palnązlokalizo-

wane b!4y w Berlinie-Charlottenburcu (gdzie mie-szkali H. Bolchardl i G' Luger) i Wittenau' Począt_kowo P08 produkowano w Charlotlenburgu, a odmaja 1916 l. w Żakładach W Witlenau.

pMki ulŻądzenia spuslowego i podajnikido maga"zynkóW

Ptodukcja P08 W DWI\,I rozpoczęła się popodpisaniu w lislopadzie 1908 r. kontraktu nadostarczenie armii pruskiej 50 000 sztuk tychpistoetóW' PieMsze regu|aminowe pislolelyP08 wyprodukowano i skierowano do jednoslekw 1909 l. Były !żylkowane od momentu wprowa_dzenia legulaminowych fulerałów, co nastąciło7 kwielnia 1909 r.

Bządowe przepisy dolyczące oŻnaczania pislo-lelóW P08 ukazały się w 1910 l' _ stąd egzem-p aŻe z 1909 r. są oznaczane W inny sposób, nieodpowiadający późniejszym pŻepisom' Podobniebyło z częścią egzemplaży z lat 1 91 0/1 91 1

' klóre

były przygolowane już Wcześniej' a W tych lalachzoslały tylko Wprowadzone do uzbrcjenia.

WsŻyslkie pisiolety P08 produkowane w DWMmają na zamku lłoczony monogram firmy (Wyjąl_

kiem są pislolety plodLrkowane dla Bulgarii). Wy-slępuje on lakże na części pisloletóW montowa-nych W okresie międzywojennym, a|e jesl lo j!żinna hislo a...

Bok 1909 na pisiolecie nie wybijano rokuprodukcji' co odpowiadało dotychczasowym me-lodom oznaczenia pistolelóW plodukcji''c}twilnej''oaz Marine u' Numery seryjne pistolelów z legoroku ograniczone sąnumeramiod 1 do ok' 4000b'Pislolety 0€' doslalczane pŻez DWl\,4 dla oficerówdo prywatnego zakup!' miav numerację ciągłąnie podzie|oną na bloki litelowe, zgodną z nu-melacją broni przeznaczonej na rynek cywilny'

Rok 1 91 0 _ po raz pierwszy pojawił się Wybityna pislolecie rok produkcji' Pozoslało lo praklykądo końca Wojny W 1918 r' Numery seryjne pis_

tolelów datowanych ''1

91 0" mieszcŻą 6ię od 4000bdo 10000d' Wynika z lego, że wlaz z pocŻątkiemroku nie rozpoczęto nowej numeracji' lecz kon'lynuowano tę z roku popżedniego'

Hok 19] 1 _ pislolety posiadały nurnerację z blo_

ku ''e'''

W roku tym zakończono lealizację kontrakluporniędzy pańslwem pfuskim a DWM na lvyplodu-kowanie pieMszych 50 000 pistolelów P08 d|aaftnii' DalsŻą produkcję tych pistolelów przejęłaKólewska Fabryka KarabinóW W Eńurcie.

Lata l912-1914- okres ograniczonei produkcjipislo|etóW P08' co spowodowane b/o systema-tycznym Wzroslem produkcji W zakladach w Eńutcie' Pistolely z tych lal miały ciągłą numeracją od1 do blok!

"C'.Lata 1915-1918 _ ponownie w DW\,4 ruszyłamasowa produkcja pislo|etu P 08 osiasając ślednioroczną wielkość 130000 sŻuk. od 1915 l. pis-lolely produkcji Dwlvl b!4y numerowane zgodnie

lniĆiaĘ DwM wyb||ańe

W okresie l Wojny śWialowej zaklady DWt/l plo_

dukowały dziennie 1350 sńuk karabinów Wz 98i 7o0 pislolelów Poe Poza tym wykonywano lakżekarabiny maszynowe wz. 08 i wz. 08/15, lolniczekarabiny maszynowe Wz

'4olazamunicję slnele-

cką i arlyleryjską w trakcie niemieckiej okupacjiBelgii podczas l Wojny światowejW zakładach Pei_peru' kiórych udzialowcem było DW\/, produkowa_no kule i Jlezowane części do P'08' glv 10 pŻedewszystkirn; ig|ice, dźWignie bezpiecŻnika' spusty'

widok lewei strony Ą0a produkcii DwM

zań.k z kÓńorą z.ńkową piatobru Porprodukcji DWlł Ż

z Uzędowymi pŻepisami o oŻna_czeniach i numeracji P08 Każdyrok rozpoczynano od numeru 1,

a dalej produkcja liczona ą,+a W 10'"tysjęcznych b]okach lileowych.

W sume produkcia Pod w wy-lwórn DWV| Wyniosła 750 000-800 000 pislo]eióW, przyjęlych douzbrolenia armil niemiecklei. Pozatym wyprodukowano do 1914 r.

ok. 15 000 pislo ety P08na rynekc}Ą/v ]ny oraz ok. 1 0 000 pislo elóWdla Bułgari'

Pistolely na rynek ą,l/vilny lóż_niły się od brcni wojskowe] iedynieodmiennym systemem numeracii,

Pi9lolet P08w rękach powslańcóW śląskich w l92l r' zbory alloE'

brakiern wybitego na pistoecie roku produkc] orazcywinymi slemplami pżestżeania' Numelacjaptodrkcji P.AgptzezMczanej na rynek q vilny iestciąglła (nie podzielona W bloki]iterowe) i meścis]ępomędzy numerem 45000 a 73500'

P]slolety sprzedane BUłga były slandardowy_mi P08 wyprodukowanymi w lalach 1910-1912-od niem eckich P.08 ńżnily się opisem na bez_pieczniku i pazurze Wyciągu wykonanym cyrylicąPoza lym monogram DWM przen]esiony zoslałnad komorę nabo]ową a na zamku pojawia sięgodło Bułga W poslac] slojącego na lynychłapach lwa na tarczy helaldycznej pod carckąkoloną' Pisto|ely te b},]y dodatkowo zaopalrzone

r 909 2t 0oo

1910 24 0001o1l 5000

1912-1914 ok_ 40 000

1915

1916 125 o0o

1917 260 000

1918 130 000

ok. 735 000

orbHb

nb/EHb

steńple występuiąc€ na P.03 produkowan€j w owM

KBÓLEWSKA FABBYKA KARABlNóW'EBFI]FT

ERFURTW stżerniączko do rnocowania smyczy W dolnejpańiichv!rylu'

W cesarslwie niernieckim isln av caery państwo_

we iabryki karabinóW: W Gdańsku, Eńulcje' spandaui Arnbergu' Państwo z reguv slarało się lokowaćzamóWienia na broń slżelecl.ą dla armji niemieckiej

Wlaśnie W lych zakładach, aby ulżyrnać ch zdo|no'ści produkcy]ne i dać zalrudnienie $rykwalilikowanej

kadrŻe pracown]kóW Mialo to oczwiśde gĘbsze'ekonoTniczne znaczen e' sląd też kont@k Ż DWl'/jako fLlrną pr}łvatną ogtan czał się do Wyproduko[a-nia ly ko 50 000 sŻuk pisloletóW P'08' Dalszą prcdu_

kcję, po pŻesŻkoLeniu pracownikóW ] plŻygotowan upalku maszynowego, miała prŻejąć Wytwómia pań_

sn/Vowa _ W tym pzypadku fabryka w Edurcle' klórana ufuchom enie prodLrkci] LlŻyskała dotację l^/ysoko_

ści260 000 marek (ok' 2,5-3 milionóW euro)'

Produkcia pisto elów P'08 rusŻyła W EńurcieW 1s11 r. już po ukazan]u się oficjalnych, rzą_

dowych przepisów oŻnaczania pistolelóW s]użbo_

wvch. Wszystkie pislolety produkcji KFK Eńuńodpowiada]ą dokładnie tym przepisom| od począ-lku produkcji wybjano na brcni rok produkcji,

slosowano iednolity syslern nurnelacji i oznaczeń'W sumie w lalach 1911-1918 wyprodukowanow Eńurcie ok' 655 000 pisloietóW P'oa

1911 6800

1912 r9 000

1913 23 000

1914/1915 123 000

1916 50 000

1917 260 000

1918 173 000

654 800

Prgwa l lewa slrona plslotetu P'08 rc.e3ń€' prcdukc|l E.fuńu(na chwyci. bńk llślwy mocuiącol)

SPANDAUW kolekcjach europejskich do tą pory nie spo_

tkano P08 ze Spandau. Ptzez wiele bl faklowanoje jako

'ałsŻerslwa. Po dokładnym przeanalizo'

Waniu Żachowanych pistoletóW slwierdzono, żemamy do czynienia z produkcjąfabryki w EńUrcie.Wnioski nasuwaly srę same' Jednak po dokta'dniejszym przyjŻeniu się całemu problemow oka_zało się' źe obecność pisloletóW sygnowanych

'spandau', a Żmonlowanych z częścr Wykonanychw Eńurcie niejesl wcale lak nieprawdopodobna.

W spandau do 1918 r. funkcionowała iabrykaamunicji' przy klórej działała komisja odbioru arnu_nicii9 rnm Para' Każda seria lejamunicjibla pzezniąteslowana pod kątem pżydatności d]a pisloletuP0& sląd komisja miala na stanie pewną' ograni.czonąilość prsloletów Wyprodukowanych W labryceW Edulcie' klóre W spandau mogły zoslać ozna_czone stemplem Właściciela (a nie prcducenta).Z zachowanych dokumenlóW Wynika' źe

w Spandau niqdy nie produkowano pisloletu P08.Tego' cŻy mamy do czynienia z fałszelstwem' czyoryginałem chyba nie zdołamy rozstrzygnąć nigdy.

S|[,4SON & Co wSUHL

Na lrcnći.. zb]ory alloB

spośrod pistoletóW Wprodukowanych w Eńurcreszczególnie rŻadkie są pistoleĄ/ pochodzące z pielw_szego roku prodlkcji z Wybilą qłą

''1911'' a Wedfug

źródeł amerykańskich nie spotyka się p]slolelówz datą

''1915''' Te dwa modele należą do najczęś.iej

poszukiwanych pŻ ez kolekcjonerow 'eńunó ''Pistolely produkowane przez labrykę W Eńurcie

są pŻez zbieraczy niżej cenione od tych z DW{vl.Prawdopodobnie wiąe się lo z laktem, iż WłaśnieDW\I jesl pietuszym i oryginalnym producentemP'08' Poza Iym pistolely z Eńurlu są oplyczniemniej efeklowne - niezbyt slarannie wykonanei wykończone' l\łało Żnany jesl jednak iakt' żeżołnierze l wojny śWiatowej zdecydowan]e Wyźeicenili sobie Właśnie pistolety z Eńuńu' kióre W ichopinii btły badziej precyzyjne i dokładniej spaso'Wane niż odpowradające im wylwory DWl'.ł'

Po zakończeniu l Wojny śWialowej cały parkmaszynowy fabryki W Eńuoje' niezbędny do pro'dukc]iP0a Żostał za darmo pzekazany prywainejiimie Simson & Co. w Suhl.

KRóLEWSKA FABRYXA KARAB|NóWW SPANDAU

W kolekcjach amerykańskich znajduje się ok'luzina pislo|etów P'08 z inskrypcjąlinnoWą sugeru'jącą że zostały Wyprodukowane W KlólewskiejFabryce Karabinów W spandau' Najwcześnrejszyznany egzemplarz ze slemplem "spandau" manumel 12 i lok plodukcji 1917' na]wyższy Żnanynumel seryjny to 177 na pistolecie pochodŻącymz 1918 r.

10

Bestrykcyjne poslanowienia lrakiatu welsalskie-go nie ty ko ograniczyły liczebnośćwojska niemiec_kiego (Reichswehry), ale lakże dokładnie określały,jaki sprŻęt Wojskowy i w jakiej ilości może być naterenje Niemiec WylwaŹany' Wskazano lakże' kló're p2edsiębiorslwa mogązająć się ]ego produkcjąz całego polężnego kompleksu zblojeniowego' do_dalkowo rozbudowanego podczas l Wojny śWialo_Wej' ł]ędzyaliancka Wojskowa Komisja KonlroliwskaŻała 8 przedsiębiolstw mogących zaopatry-Wać Beichswehlę|

- F. Ktupp AG, Essenrdziala o kal. ponad 170mm,_Hheinmelall' D0sseldoń-Delendorl: dŻiała

o kal. do 170 mm,

_ Weyelsberg_Kirschbaum & co.' solingen: blońbiała,

- Polte, l/agdeburg: amunicja,

- WASAG, neinsdod: proch,_ Telelunken' Be in: splŻęt łączności,_ carlZeiss' Jena: spżęt optyczny'

Produkcję broni palnej' w lym pislo|eiów PoaŻlecono pryWalnej lłmie simson & co. z suhlwT!ryngii.

Do wybLrchu l Wojny śWialowej prcdukowano tulajgłównie bloń myś|iwską W 1915 r' labryka simson& co' olrzymaIa rŻądowe zlecenie na plodukcjękarabinóW wz 98' klóra ruszyła w 1916 r' Wy_twaŻano 250 kalabinóW miesi9cŻnie (dla pońw_nania' W Żakładach N4au6el - 1125' DWt'4 _ 1350'KFK Ambeo _ 675, KFK Eńult_275 sŻ').

P'zez wiele lat historycy i kolekcjonel7y P06z całego świala próbowali rozwiązać zagadkę'dlaczggo produkcja iego pislolelu lrafiła Wtaśniedo suhl' 6koro pŻynaimniej dwa duźe zakładyz doświadczeniem i' co Wazniejsze' z odpowi€dnimparkiem maszynowym z|ecenia tego nie olżymały'

Do począlku lal 90. xX Wieku w lileralurze pżed_miolu lunkcjonowała teoria' sformułowana przezhisloryków z byłei NRD, o

''źydowsko_kapilaljslycz_nej'' afeŻe, gdzie jeden z Wysokich ulzędnikóWKomisji Konlloli mialby mieć lomans Ż có*ą sim-sona i d|atego tam lra'ilo zlecenie. Jak w WięksŻo-ści takich przypadków, prawda okazała się bana|na

- wedlug relacji kuzyna Simsona inne fkmy poprcsiu nie vlykazav najmni€jszego zainleresowa'nia prcdukcjądla Reichswehry' któla mogła Żaku-pić jedynie niewielką ilość sprzęl!' a wymagałaprodulłóW o najwyższej jakości i niezawodności'

osiatecznie umowę regulującąwarunki plodukcjiolaz' co było bardzigj islolne, Wyposażenie za_kładów W slhl podpisano 25 maja 1925l. lJmowadziałała wslecz i bla ważna od 1 kwielnia 1924 l'do 31 marca 1933 r.

cav osprzęt niezbędny do produkcji pisto|etu

P'08 |maszlny' plzylządy' naŻędzia i rysunki) za_ktady simsona pŹgjęły bszdalnie z KFK W Eńurcie'Produkcja ruszła plawdopodobnie juŹ W 1925 r'

W styczniu 1933 r' pŻedfużono umowę na kolej_nych 5lai, do 31 marca 1939 r', co pżez cztonkówNSDAP (eszcze pŻed przeięciem Wiadzy 30 sly_cznia 1933 l') zoslało oklŻykniete ,,źydowską perljdid. Na skulek naciskóW parlii nazisiowskiej'a szczególnie gauleitela Turyngii FlilŻa sauckla'od połowy 1933 r' rozpoczęlo dzialania zmieŹają_cedo zmiany charalderu fkmy na bardziej ,,aryjski",co ostalscŻnie doplowadziło do zelwania umowyz Heercswatlenamlem i od 1934 r. jedynym do-slawcą pisloletów P08 zoslata lirma l\,4ausel' Ro-

dŻina simsonóW uciekła do szwajcarij' późniejwy'emigrowała do UsA'

Wyróżnia się lrzy podslawowe wańaniy pislo|etuP0d produkcjiSimson & Co.l_ pislolely z Wybią na komoŻe nabojowej dalą

prcdul@ji i z pslną nazwą limy slMsoN & co''SUHL Wy{oczoną na prŻednim kolanku zamka' Żna-ne są egzemp|aże z dalą 1 925' 1 926' 1 927 i 1 928'Numeracja każdego z roczników lo4oczyna się od,,1'' i jesl konlynuowana do numerów

'700'-"800';_ pistolely bez dał produkcji i z pełną nazwąlimy slMsoN & co'' SUHL Wytłoczoną na pŻed'nim kolanku zamka' Numelacja lozpocŻyna sięokolo numeru

"100'' ijest ciągła do około

"1700'';- pisiolely bez daly produkcji i bez pelnej nazv/y

Wytwórcy, na plŻednim kolanku zamka pojawia sĘduża, dfukowana lilera

''s''. Numelacja rozpoczynala

się poniżejnumefu ''100'ikończy 6ię okofo

''1900a''Kod li.my Sim$n wybii.ny n.Żńku pi8tolgtók późń.l predu-kcil

Na podstawie analiŻy numelacji szacujg się, żew zalładach simson wyplodukowano okolo 12 000pislolelóW P08' Poza produkcją nowych pistoletóW

wykonywano hkźe naprawy oBz pŻerabiano pi_

slolgty sŁżbowe z Woiennej produkcji 191/V1918'łykoŻ'sfując do lego celu lakże części pozyskanewraz z calym parkiem masrynowym fabrykiz Eńunu'

N. śżglńlcv. Żbiory allola

11

Pistolety le tGliały głównie dojednostek Beichs_wehry, nieliczne do iednostek policji pruskiej. Niespotyka się pistolelóW produkowanych na rynekcywilny - zgodnie z postanowieniami traktatu wer-salskiego bylo to nielegalne.

Na pistoletach produkcji Simson & Co. spovkasię WyĘcznie stemple odbioru lechnicznego republikiWeimarskiej. Jesl to stylizowane godlo państwowe(oŻeł) i numer oznaczaiący konkrelnego ulz9dnikalub placóWkę odbioru technicznego' Najczęściej jestio

'oŻeł-nad-6' i 'pr2eł-nad-33''

BŻadziej Występująslemple odbiolu Heeleswaffenamtu, klóle przypo_

minaią leąą drukowaną literę ',H''

z kombinacjąliter i cy'{r umieszczoną pomiędzy ramionami'

slemplem przeslrzelania iest stylizowany oŻei'

Dwa rod2.lestempl| odb|oru lechńlcznegowystępqą-@ na pbroletach prcdukcll flrmy slmśon.

Pislolety plodukcjifirmy simson & co' 2 suhlsąbaldŻo posŻ]kiwane pżez ko]ekcjonelów osiąga_jąWysokie ceny na rynku antykwarycznym. Jesl tozrozumiale' biorąc pod uwagę niewielkąliczbę Wy_produkowanych egzemplaŻy' l(óra odpowiadamiesigcznej produkcji l/ausera.

spolykane są nieslety kopie tych pislolelóW prze_labiane z reguly z populamych DWMó\ cz! i,tau-selóM PŹelóbka polega najczęśc ej na zesz|i'owa_niu roku produkcjl iW},twórcy oraz na Wypolerowaniupowiezchni, wygrawerowaniu nowych napisowi Mómym ol.sydowaniu' Kżdy pislolei pozbawionyoryginalnej oksydy należy tlaklować z dużą nie'ufnoścją Baldzo istolna jesl lechnologia Wykonaniainskrypcji firmowej' ldóra W oryginale b}ła zawsze (|)

|łoczona' Poza tym dobrze iest zwrócić uwaq9 nalyp siempli odbioru technicznego lub ich bnk.

l,łAUsEH' oBEHNDoBF/NEoKAB

lin-Karlsruher Indusirie Werken AG (BKIW). Podkon]ec lal 20. xX W' podjęlo decyzję o zamknięciuprodukcji plsloletu P.08 w filii DWI'/ w Wittenaui przeniesieniu całggo palku maszynowego' prŻy-żądóu lablic i rysunków do zakładów l\,4auseraW obemdorlie nad Neckarem' Pżeprowadzka roz_poczęła się na począlku 1930 r'

Poza osprzęlem labryka Mausera otŻymałaz zapasóW DW],ł baldŻo dużo połfabrykalów, nie.WykońcŻonych pistolelóW olaz częściowo plolilo_wanej, specjalnej stali, a lakże 7 wzorcowych pis-

PŻekaŻ}łVanie produkcji do oberndońu nie od'bywalo się bez zgrŻylów' Pracownicy WarsztaióWW Wittenau sabotowali tanspoń sprŻęiu' gdtłż cię_żko było im pozb}"lvać się 'bgendy Palabellum',dzięki której slali się sławni na calym świecie'Zagrożone byly róWnież ich miejsca pracy' łaszynyWys}łane koleją były źle momwane i docieravdo obemdońu uszkodzone' ginę' rysunki lech'nicŻne i plany plodukcyjne' Na dodalek placownicyl\,'lausela nie mieli pojęcia o produkcji pislolelu P08'

Pomimo lych lrudności pod kierowniclwern Augu_sla Weissa _ ldóry od 1923 l. odpowiedzialny bylza produkcję pistolelów W DWl''ł' a W maju 1930 l.plzeniósł się do obemdońu _ uda]o slę w miaĘsrybko utuchomić podukcję pisloletów Parabel/U.n.Nazwę ,,Parabellum'' slosowano W lym czasie ce]o_Wo' aby Wprowadzić w błąd alianckie komisje _ p]s'loleiy P08 mogła plodlkować W!łącznie fima sim-son & co'' suhl' Już w listopadŻie 1930 l' (zdwumiesięcznym poślizg]em) odbw się odbiorypierwszych 300 egzemplarzy P.08 pŻezna!Żanychda Holandii. Oticjalne doslawy dla Beichswehry (odmarca 1935 r. Wehmachl) produkowanych w Obe-mdońie pistolotóW P08 rozpocŻęły się W 1 934 l'

PiefusŻe plslolety plodukcji łausela mają nu_merację z b|okóW lilerowych ,,s''' ,,|" i "u".

są lojednak pistolety' ldóre zostaly

'ożone z części

wyprodukowanych jeszcze pŻeŻ DWlrł' od bloku

''V'' zaczęlo slosować części z Własnej plodukcji'

a dopierc W 1936 l. loŻpoczęto plodukcję P08W oparcru wyĘcznie o e|emenly wyhvorzone W za_kładach Mausera'

Konstrukcyjnie pisloleiy le nie różnily się odpisioletów z DW],4 i Eńuńu poza jednym szczegó"łem' Ty]na cŻęść chwytu posiadała wyploiibwanąłezkę' któń miała zapobiegać Wysuwaniu się kolkaĘczącego ly|ne kolanko zamka z tzw' Wide|cem'Byla to charalderyslyczna cecha pistolelów l''łause'la od około 1935 r' W latach 40' Wprowadzonobakelilowe okładki'

l\,4iesięczna produkcja W latach 1 935-1 942 wyno_siłe 10 00s-12 000 sztuk'

ffiFłmy DW[,{ z Bo ina oraz l\lausel z obemdońu

naLeżały do lego samego koncemu o nazwie Bel_

12

wE-4 Em

llość

1934 1-ok.9O0a 11 000

I935 54 oOO

1936 50001-4500p89 500

1937 45OOp-100002oraz od l-soob 120 000

1938 500H500n114 000

1939 4500n-40002 123 500

1940 80002-10O0Ozolż ]-50o0n 137 000

1941 5000n 100002oraz 1-10000a 145 000

1942110 000

ok.910 oo0

Kod fmy Mausel ówn]eż ulegałzmianje' Do oku1940 Wyb]jano kombinac]ę ilery ''s" i liczby 'l2'rczdzielonych ukośnikiem (''s/42')' w ńżnych ]alachstosowano odmienną falduĘ |ilely ''s'''

Począwszyod 1 939 r na kolanku zamka pojawia s ę kod

"42'''l(óry od 1941 r' pżybiela oshtecznąformę

''byf''Pisiolety numerowane były W 10000 blokach

litercwych (1-10000, 1a-10000a, 1b 10000b ild.).

Bardzo isloiną dla kolekcjoneróW cechą numeracjiPo8jesl tŻW. zgodność numeróW' Większość islol_nych elementów brcni byla oznaczana pelnym lubfragmenlarycznyrn numerem konkretnego egzem-plaża' sprawdzając' czy te numelki pokrywająsięz pełnym numerem pisloletu' możemy stwierdzić'czy jest on

'komplet€m z epoki"' czy leż

'sklada_kiem' złożonym z kilku różnych egzemplaą-ocą,l/viśc]e tylko komplelne P08 o pełne] zgodno'ści numeróW posiadają Wymiemą Wańość kolek'cjonelską i rynkową

Pistolety dla woiskaWszystkie pistolely produkcji lvlausera pzezna'

czone dla Wehmachlu były stemplowane zgodniez obowlązującymi w amii niemieckjej przepisami.Na kornorze nabojowej wybijany był lok produkcji'

a na p2ednim kolanku zamka kod wylwólcy'

Ewollcla oŻnaczeń kodowych 'irńy

Mauser wybila-nych na plŚtolet ch wehrmeclń!

W pierwszych dwóch lalach produkcji kodowanodaię ich wylworzenia' Na pistoletach z 1934 f'występuje drukowana litera

''K'', a na tych z 1935 r'

lilera "G'''

W kolejnych latach wybijano już pełnączlerocyllową dalę. 0d 1941 I' na komorze nabo-jowei poiawia się dwucllowa data produkcji (''41'').

Rok produkcji wybijanyna komorze nabojowej

Kod wbiiany na zamk'l

K (1934) 5- r)G {1935) Tfi]

1936 ł!{? )1037

1938

1939

1940

194 t 41 5_t-lĄż

Gotowy do gtżalu. zbiory aulora

Na broni wojskowej v!ryslępują typowe slemp|eprzsstrzelania i odbioru lechnicznego o odmien-nYm rysunku niź na pislo|etach plodukcj] simson& co' W listopadzie 1935 r' wesz' W łde plzepi-sy' które okrcślały nowy kszlał orła _ sklzycłabyły proste i odpowiadały W przybliźeniu parlyj'nernu ernblemalowi NSDAP' 'slary'oŻeł mógf byćużywany do marca 1 937 r.

Na pistolelach z obemdońu spotyka się stempleodbioru 'ożeł_nad-63" i 'orzeł-nad'655' d]a pis'tolelóW tutaj plodlkowanych oraz''orzel-nad-66-dla pistoletów pŻelabianych i naprawianych.

'=€+bę=6Ó 6ss M

stemple odbioru rechniczn.go wysĘpuią.e na piś-loletach Maueń (a) ol4 oŻnacanle wFlępujące n.broni Kri€qsńarlng (b)

13

Pslolety policyjne posiadają cywilne stempeprzeslzelania olaz policyjny slempe odbioru' klóryhłoży ożeł pańslwowy z dużą |iterą alfabelu'Na]częściejsąlo ]tery] K, F, c iL] na nieklórychmagazynkach spotyka się także lllerę D' Na prŻed_

n m kolanku zamka w plsloletach tych wybity jestznak jirmowy zakładów lvlausera, tzw'

'Mauser_-Tonne" (,,mauserowska beczka").

ożnacz€ni. modelu pistolelu Wysrępuiące na P.oa od

od 1941 r' na ]ewej slron e tylnej cŻęści chwytuwybijano oznaczen e lypu pistoelu (,,P.08') zgod-nie z nowymi przep sami oznaczania sprzęlu wojs_kowego. Na pistolelach produkowanych w firmieKriegholl brak lego slempla.

Poza lyrn na pistolelach służboqch P.08 mażnaspolkać stemp e Luftwafienarnlu (choó 1e Występu_ją glóWn]e na pislo]etach plodukcji K eghotl) orazKrieqsmarineamtu (''orzeł'nad'M'). Tak oznaczonepislolety są dość żadkie.Pistol€ty dla policii

Pzepisy niemeckie móWią że każdy mundu'rowy policjanl powinien być |zbląÓny w P'08.około 1930 r' polic]a otżymała 25 000 pislolelóWnazywanych pftez kolekcjoneróW

'sneak Lugel'L]b ,,schleichea', co można tłumacŻyć ]ako cośukrylego,skradającego się' poza prŻepisarni'''

chodzi tu o pislolely Wyplodukowane częściowoW Berlinie' ae także W oberndońie' są one po'zbawione jakichkolwiek oznaczeń producenla orazroku produkcji. Posiadają jedyne slemple prŻe'slżelania i odb]oru lechnicznego i numer seryjnyz b|okóW,,s'', ''l" ''u'''Doslawy pislo]etóW plodukc]] Mausera d|a policirozpoczę]y slę W 1938 (z tego roku mamy pierwszedane) i tfuały do ]942 r'

zamek i komora żamkowa pistolelu Aoa przeŻnac2o_

Jeden z€ stempIi poli_cylnvch wyslępulących

]lość

1938 275

1939 8200

1940 44AA

1941 6400

1942 5800

25 075

Numery seryne policytnych P.08 z lal1 938 1 942 m eszczą się Ż reguły W b|okach lilero_wych:,,v",,,w",,,x",,y".

cechą charaklerystyczną jesi dodalkowa nurne'racja występująca na magazynkach' Magazynekpodstawo\ły był oznaczany clrą

'' 1", a magazynek

Na pislolelach pol cyjnych stosowano oŻnaczeniajednoslek i lormacii po]icy]nych zb iżone do starychpruskich stempli pulkowych. Byla lo kombinacia ileri c],4r oznacza]ąca fornac]ę pol ryjną (np' s' _ schu_żpolzei), miejscowośó (np. Br. _ Bres]auMrocław),lewil (np' lV _ rewir czwańy) oraz numer bron (np'1 22). Oznaczenia le wybilane byly na chwycle.

Najistolnieiszym elemenlem odlóżniającym p s'loely policyjne od Wojskowych są' poza oznacze'niarni, dodatkowe zabezpeczenia - tzw, bezpie-cznik schjvy, uniernoż|iwiający oddanie strzału porczłożeniu pisloletu i przypadkowym naciśnięcudŹwigni spuslu' oraz rŻadko spolykany bezpiecznikpomys|u Walhera' klóry Uniernożliwia oddaniestrzalu prŻy Wyjęlym magazynku' W obu przypad_kach chodzi oczywiście o sytuację' kiedy W komo'że nabojowej pozostawiono n eodpalony nabój'Pislolety na ekspoń

Pomimo dużego zapotrŻebowania Wehrmachluna broń palnączęść plodukcji zakładóW W obemdo_rl]e llafała na ekspon' BW lo z regńy pjstolely'

*

14

Góra ord lewa sl'ona chwyru pisroblu P'oa produkcialirmy Mau*r dla marynarki Królestlva Holandii

ldóre nie do końca pomyśnie pŻeszły wszyslkietesty i próby odbioru Wojskowego' Taka praldykaslosowana była iUż w pierwszych latach plodukciiPoa w DWl''ł kieowano lakie pistolety d0 pryr,vat

nego obrotu hand|owego, a W KFK Eńurt oznaczanoje slemplem

'Bc" lub złomowano'

W okres]e międą^Vojennyrn ilalach ll WojnyśW alowej p slolety P'08lralv m'in' do Hoandii,Pelsji' Tuicji' Pońugalii i Bułga i'

Pomiędzy 1930 a 1936 r' do rnarynarki Króle_slwa Holand] trafiło dokladnie 1169 pisloietówP08' Pierwsza pańia miała na kolanku zamkaieszcze monoqlam DW\,4, kolejne iUżznak l]mowMausea' Typową cechą tych pislo]elóWjesl napisRUST ze stzalką W miejscu niemieckiego GEsl_CHEBT (zabezpieczony).

W 1935 r' szach Persji zamówił 3000 slandardowych pislo]etóW P'08 oraz 1000 dlug ch P08'zostały one dostarczone w maju czeMcu 1936 l'Wszyslkie inskrypcje ońz nurneracja oznaczeniemodelu na p]stolelach Wykonane byly W językularsi (perskim), a na komorŻe nabojowejWyb]ly byłheń perski'

W latach 30. Bepublika Turcji zakupiia da swoichoficeów sfuzby bezp eczeńslwa około 1000 pislole'lóW P08' Posadająone niemieckie slemp|e odbioru,'oŻe|_nad'63" oraz lureckie oznaczenia i inskrypcje'

W 1942 r' Pońugalia przejęta 4578 pislolelóWP' 0a By' lo egŻemplaŻe pŹygotowane d a Weh l-

machlu (,,by''' 42) ze slemplern 'orzeł_nad_l35''

i numerach 685n-5263n' Kaburydo lych pislo|etóW

Wkonano w Portuoalii.Także W 1942 l' Bułga a Żakupła lesztki pro'

dukcji lvausera (5600 szl.) dla swoiego wojska.Doslawę zrealizowano w lislopadzie tegoż loku'Brak b ]ższych danych dotyczących Wysłanych pistolelów'

KRIEGHOFF w SUHLFirma Kreghoffjest ostatnim z wojennych produ-

cenlóW pistolelóW słuźbowych P08' Jej produklslał się najbardziej poszukiwanym W kręgach kolek_cjonerskich' Pistolety 1ej WJ,,lWómi doczekały sięodrębnych opracowań' Własnej hislolii i''' polęż-nego rynku kolekcjonerskiego' gotowego płacic du_Źe sumy pienędzy za egzemp|arze komp|etnei w dobrym stanie.

Daczego?Najploście] można wytłumacŻyć ten lenomen

tym, że W poróWnaniu z masową plodukcją DWM'Eńurlu czy l''4ausera było lych pistolelów naprawdęniew]ele. Doda]ąc do lego jeszcze ]egendę wojsklolnlczych i spadochronowych Luftwaiie, niczegowięcej nie lrzeba' Niczym ciepłe buleczk|' P'08produkcii Krieghot'a spzedawaó będą się same.''

Różne rypy lnsłryp.ll llrmowel występującej na pis_lobrach produkcji Krieghofi

Do końca nie Wyiaśniono' dlaczego W labrycebloni Hein ch K egholl W suh lozpoczęlo produk_

cję pistolelów Poa Najczęście] poMaża się' żeGóring, jako zagoŻaly myś|iwy' korzystał z bronimyśliwsk]ej firmy Krieghoff, która produkowałam'in' egendarne WśIód myśliwych dry]ngi' Będąclwólcą sił powietrŻnych lll BŻeszy miał moŹliwośćWybolu plodUcen1ów uzblojenia i Wyposażenia jed"

nostek Luttwatle''' i wybrał Kreghoff.Zap ecze maszynowe, poffabrykaty i malerialy

firma Krieghotl prŻejęła po ''upaństwowionej"

fab'ryce simsona Ż suhl i iUż w 1934 r' podpisałakontrakl Luitwaffe na dostarczenie 10 000 pislole-tóW Podjednostkom |otniczym' Najnowsze bada_nia Wskazująjednak na innego odb orcę pislo|etóW

z firmy Krieghoff. Po proslu w 1934 r. olicjalnieLuftwatle jeszcze ne istniała'

!&e&KRIECHOFF KRIECHOFF qT IIJIsllHt sllHl

15

\l

,'27

Podśa9ow6 cz9ścl pbrol.ru P.o&1_zespć'łlu'yzmuszkąlkomoryzamkorel{wldeł*D'2_rŹonamka'3_pżedniełolankozanka'4_lylnekol.nkozańka'5_PazllwyciąguŻe.pĘłńĘ6_iqlic.'7_spĘłńaiglićy'3_rłok6plężyny' 9 _ dźwigńia ĘcŻńił., 10 _ wyżl'lńlk, 11 _ dźplgń|a spuat! Ź tżPl.n|.ń l sprgłnką,12 - spĘłna dźwlgnl śpusro' 13 _ kołek Ęzńlkowy' 14 _ chwyt' 15 _ uŹądŻenle do zarrŻymyw.nlau mk. w lylnym potożenlu 4 spĘłnĘ 16 _ hał Ęcalka' 17 _ dĘiek Ęąnlka ć śpĘłną gńówną'l8 _ 6pEl ze 8pĘłnką 19 _ PMka użądzenia 9Pu6iowego' 20 _ rygiel' 2i _ ĘcŻńik gPlJ8t!'22 _ ż'lża.k ń.g.żynkl ż. sPlgłńą 23 _ dźwlgńlE b.Źp|.cłlk!' 24 - ryql.l b.żplecalka'25 - pud.lko mao.2ynka 2 rżpbnlem moculącym' 26 - podalnlk. 27 - ''ouzlk''

podalnlka' 23 _ spĘżynamagazynła z g['ówĘ 29 _ denko magazynka' 30 _ oktadk

Ł

16

Pl3|olgt Ł0d produł any pż.żDwM dla Bułgarli

Pżyklad |ednego ' kllku znańych

P'l', z ozńacańlem KFK spdndau

P.a|8 ż wcżgsnol ptodukcii fi ny

Plerwsż. ożńaffil. kodorel kodow.ny rok p.odlkc,i P|śol*lów prcdukcIl Mau..ra

N.lw@śnieju ..rla plstole!ówŻ DwM z l9o9' podobne dnac&nie wyŚręPuio na pkrobrach produkowanych na rynek cy{llnyI na ebpor! m.in. dlE Holandll

slandardore enacz6ńi. plśroleru dużbowego Po3 prcdukc|l

P.żyldad ożnae.nia pi5tolelów

ożna@nle aBka pi.tol.tówGtar.bi *rii

'irńy slmson/suhl

PieM6ż. 3grl. plstobrów Ż wybiianą detą prcdukcjl l Żmieniony'ń

17

Pi3tolel A0A produkcjl llrmy Kri.shofi

Funkcjonowa5r jed'ak rozne pseudocywlne o-ganizace sporlowe o chalal(erze lolnczym' Wać_nie dla ]ednej z nich o nazwie

''LuftspoftveÓand'''ilnd Krieghotl z suhl rozooczęla produbę pis_lolelu P08' Ponieważ był to konlrakt ,,cywilny',pislolely . e mlał kodowanego Wylworcy l na ko_lanku zamka Żna]duie się pelna nazwa Wraz z logolir'ry. eodoolie nure'acja broni ne oopowiadi.o?episor arm nremieckle.: pislolely byly numero-Wane W sposób ciągły' bez podŻiału na bloki ilero_we' numelacja nie lozpoczynata się od nowa W każ'dym loku produkcyjnym, a drobne części nie by'oznacŻane końcóWką numeru seryjnego'

W marcu 1935 r' powslała LufiWatle i na pEeło_mie 1935 i 1s36 r' iima K eghoil rozpoczęladoslawy dla lel nowej lornacji zbrojnej. Pelen kon'trakt 10 000 pistoletóW Wykonano do 1937 l' Z po'zos1ałych cŻęści podzespołóW W latach1938-1945 wyprodukowano dla olniclwa niemiec-k]ego jeszcze okdo 2200 P.08' Poza lym około1625 pislo]etóW P'08pżygotowano na rynek cywil_ly' od b'oni wojskowe roz../ sę obecnosc'ąlilerk

''p" pży numerze seryjnym (podobnąŻasadę

stosowano w Szwajcarii).Numeracia dostaw dla Lui1waffe wyg|ąda mniej

Więcej lak:

- pierwsza doslawa (1935-1938)nr 1-10000;

- druga doslawa (1940) nr 10000-11000;doslawa wojenna (1940-1944) nr 11000-

12000;

- oslatnia produkcja wojenna nr 13000-13200.Lala doslawy (a nie plodukcji' jak miało to miej_

sce W prŻypadku DWtrł' Eńurlu czy Mausera)Wybi_jane b)4y na komorze nabojowel. Pierwolnle kodo-wano je lerami "G"

(1935) i ''s"

(1936)' Późniejslosowano już numeracię alabską:36' l936' 1937,1938, 1S40, 1941 (rnniejsze cy,lry), 1941 (normalnecytry), 1942, 1943, 1944 i 1S45.

Logo prcducenta wybijano na lylnym koankuzamka' Do 1936 r. była |o kolwica Ż inicjałami HK

1B

slojąca na napise SUHL (egzemplarze Ż da1ą ',G''iwczesne,'s''). Począwszy od 1936 l' uzupelniono

inskrypcję o pelną naŻwę iimy' odląd kolwicaz in cjałami znajdowała się nad napisem KBIEG'HOFF SUHL. Uwaga - na pstolelach P08 pro-dukcji K egholf niqdy nie stosowano kodu WV1Wói_

cy znanego np' z FG'42 ''tzB''

' Każdy pislolet lakoznaczony ]est zwykłym fabzelsh/vem I

Slemple odbioru lechnicznego i przeslrzelaniaWyslępujące na

''krieghoffach" są typowe dla broni

Lullwaije' przedslawiaią stylizowanego o a zeskżydłami skierowanymi do dołU' częslo z lilerą,,L'' W kołtQ lub

',L2"'

PrŻykhdowe sremple odbloro Lullw.lle wysrępującena pIstolól.ćh

'irmy Kriegholl

Pistolety produkowane w Krleohoff, nawel tez 1945 r'' charakleryzująsię badzo dobrąjakościąi starannym WykońcŻeniem' Wszystkie części byłyzewnęlŹnie oksydowane, a spust, dźWignia beŻ-piecŻn ka' dźWign a zalrzasku zamka i ŻWaniaczmagazynka polerowane i zapuszcŻane na żóllo(częslo kolekcjonerzy blędnie okrcślają że częścite są złocone)' W przec]Wieństwe do produkc]łausera, do końca woiny stosowano

',źółte" czę_

ści' Każdy ,,kieghoif'' z oksydowanym bezplecz_nikiem czy spuslem można traklować jako podób'kę lub egzemplarz przelabiany iWlóńie oksydowa_ny. Podobnie Wewnęlrzne sllony zamka i chwylubyly po oksydacii polercwane' a części p]stoletuz pielwsŻej se i 10 000 szl' były polerowane jesŻ-cze p2ed plocesern oksydowania' Dodatkowące'chą chataklerystyczną,,krieghoff óW'' są bake|itoweokładki wprowadzone już W 1935 l' Wyńżnia sięllzy podslawowe odmiany okładek: do 1936 r'

iANz

a

/(tr\\

drobne radelkowan e brązolq/ kolo| 1936_1939grube radełkowan e ibrązowy koor; 1940-1945'podobnie jak w Pr8 produkcji l ausera, czarnyplaslik grube ladełkowanie' Na Wewnętrznej slro_nie najwcześniejszych i najslalanniej Wykonanychokładek z bake lu Wyslępują oznaczenia prcdu'cenia (HRs - H' Rómmler AG, spremberg orazkod

''32''), stempel Pańslwowego lJrzędu lvlalera_

łóW z Be ina_Dah]em (l'lPD W kolku) ikodoweoz|acze| a ladzap rnale ałU i zawańości W nimżywicy(,,8964''''64'').

sreńple wyslępujące ńa we9ńę1żnel stronIe okhdekpiŚtoletów produkowanych w Xrieghotf

Wiee emoc] Wślód kolekcjonelóW budz zagad_nenie' klo używal lych pisloetóW' WęksŻośćz nch z delerminacją upera sę, źe były oneplodukowane dla spadochroniaŻy' Być może...

spadochroni.że po zdobyciu chańea na KrecIe.zwraca uwaqe smycz wykonana z lanki spadochronu.

PieM/otnie byly kierowane do wszyslkich jedno-

stek pod|egłych Dowódzlwu wojsk LotnicŻych' Nazdjęciach z at przedwojennych' kampanii wrześ-niowej oraz walk na Zachodzie w 1940 r. kaburyz P'08 widoczne są zaróWno na pasach załógsamolotów, jak i ]ednoslek naziemnych LufiWat'e'W końcu 1941 l' Wszedł W życie zakaŻ uŹytkowa_nia P.08 plzez pelsonel alaiący' i to z dwóchpowodóW' Po pieMsze' duża kabura psloletu UlrLr'

dnia]a poruszanie się na pokladze samolotu' nie

Wsporninaiąc iuż o syluacii, kiedy uszkodzonąmaszynę lżeba b}'ło szybko opuścić' Po drugie,powslaje coraz więcej nazemnych jednostek bo'jowych Luflwatle (także spadochrcnowych), którepolrzebująskulecznej broni krótkiej. od tego czasuWidać na Żdjęc]ach u personelu |alającego całąpaelę kabul do pistoelóW kal' 7'65 mm, a u je_

dnoslek naziemnych duźe kabury ,,dziew ąlek ''

żohieże dywlŻll polowel Lutlwatńe na parrolu' zbiory

Bioląc pod UWagę, że niemiecka kompania strze_ecka miała na stanie około 45 P08' a kompanakarabinóW maszynolvych aż 77 Poa lo łalwo poli-czyć' że nawel gdyby ca]a produkcja firmy Krieghofflral]ła W lęce Fallschirmjager, slarczyłoby ich jedy_

nie na oko]o 15 pułkóW spadochronowo_strzelec_kich' nie wlicza]ąc pozoslałych fomacji ze strul(urydywizji spadochrcnowo_stlzeleckiej''- a gdŻe dyw|zje po owe Luitwaife, jednostki Flak-u itd.?

Jedyne W 1940 r' Lultwaffe olzymala około34 000 P08' lakże W skali ca|ą Ll Wojny światowejdostawy firmy Krieohoii by]v ]edynie kropą W mo_

rzu potzeb iednostek Luflwaiie i chyba ]Uż n qdynie dowiemy się, kto tak naplawdę używał lychpistolelóW'

oDBlóH TEcHNlczNY

Puejmowan e nowo v!ryplodukowanych pistoletóW

P08 puez wojsko naslępowalo po baldzo osllej,państwowej kontroli ]akośc], czyli lzw odbioue lech_ncŻnym' Była ona znacznie bardziej rygorystycznan ż kontlo a blonj plodL]kowanej na rynek cwilny'

19

Po raz pieMszy zasady sprawdzania i pzeslrze-lania nowych pisloletów P08 zostały opisane pod_

cŻas zawierania umowy pomi9dzy DWltł i Królew_ską FabryĘ Ka€binóW W spandau w 1908 r'W siedzibie Dw|t'| powstał specjalny oddział 0d-bioru lechnicznego skladający się z oficeróW wojsklądowych oraz UrzędnikóW państwowych' Pelsonelpomocniczy rekrutował się z pracownikóW firmy'W klólej mieśc a się placóWka odbioru lochnicz'nego' Tesv' któle pŻeplowadzała ta p acóWka'polegaly W pieMszym rzędzie na sprawdzeniuWszystkich istotnych eiementóW broni pŻ y pomocyodpowiednich WzorcóW, a naslępnie po zmonlowa'niu całego pislo]elu oceniano' jak dany egzemplarzfunkcjonuje. w końcowej fazie testóW naslępowałopŻestrzelan]e pislo|etu.

sprawdzano zamki' położenie iglicy' pazur Wy_

ciąg! oraz luly, a takźe dopasowanie obu maga_ŻynkóW. Funkcjonowanie pistolelu teslowano zapoll]ocą nabojów ćwlczebnych. Po Żaładowaniu domagazynka 8 nabojóW bloń b/a Ęcznie plzełado_wylvana' Jeżeli pislo|et sprawował się prawidłowo,był kierowany do pŻeslrzelania, w lrakcie l(óregooddawano dwa silŻav' Posługiwano się nabojamio zwiększonym o 2070 ładlnk! prochowym'

w naslępnei ko|ejności plzeprowadzano plóbycelności' Pracownicy placówki odbioru technicz_nego oddawali z kaźdego pisloletu 8 strzałóWŻ 'podpó i'' na 50 metróW' Prawidłowy Wynikuzyskiwano' gdy co najmniej 50% przestrŻgl]nukładało się w prostokącie o vlysokości15 iszelo'kości 10 centymellóW' Jeślipistolel nie spelniałtejnormy, ponownie iraliał na stoł monlerski. W dal_szej kolejności sprawdzano jeszcze raz funkcjo_nowanie brc.i plŻeŻ addanie ośmiu szybkichslrzalóW W ku]ochwyt.

Broń, która pomyś|nie przeszla te plóby, na luliei po lewej slronie prowadnic zamka otrzymywaławojskowy slempel pŻeslrŻelania' Naslępnie pis_

lolei był czyszczony ilozbielany na głóWne części:lu'ę z prcwadnicami zamka' zamek, chwyl' płylkęuządzenia spustowego' spust' ig icę i magazynki'Dokładn]e splawdzano' czy na częśc]ach tych niepojawily się rysy lub pęknięcia. Jeżeli Wszysikobyło W porŻądku' poszcŻególne cz9ści lekko sma_rcwano' składano i jeszcze laz splawdzano lunk_cjonowanie za pomocą nabojów ćwiczebnych, a nakoniec _ wykorŻyslując sla]owy Wzożec naboiu_ oceniano właściwe położenie zamka' Jeżeli niestwierdzono żadnych UsŻkodzeń i nieprawidłowo_ści, pislolet olŻymyr'ał slemple wojskowego od_bioru lechnicznego.

W 1 91 3 r. ukazaly się pańŚtwowe pżepisy do1y_

czące odbioru technicznego pisloelów P08' opra'

20

cowano je W Klólewsko'Plusk rn Biuże Konslllk-cyjnym Piechoty w Spandau.

Nie posiadamy dokładnych inlormacji, w jakisposób plzebiegal odbiór technicŻny pisiolelóW pol wojnie świalowej' PruWdopodobnie odbywał siępodobnie jak w oklesie pżedwojennym' PielwsŻe]n'ormacje pochodzą dopiero z począlku |al 30.] dotyczą produkcjiW firm]e Mauser' odb],lvało sięlo W tŻ ech etapach.

Tzw biav odbi& wykonywano leszcze przedoksydowaniem bloni' Po złożeniu egŻempla2a (e-szcze bez okl-adek) nabijano numer seryjny nachwycie pod lllą Wlłaczano kod wytwórcy i rokplodukcji' wybijano końcóWkę numeru seryjnegona sp!ście i dźwigni bezpiecznika. Pozostałe czę'ści b}ły jeszcze nieoznaczone' Taki plslolet blmanualn]e sprawdzany' czy dziala poplawnie olaŻprzestŻ eliwany Wzmocnionym nabojem. o i|e pró_

ba Wypadła pomyślnie (udawało się to za pierw_

szym raŻem' w ok' 58o/o świeżo WyprodukowanychP'0ą' nabijano piefuszy stempel odbioru lechnicz-nego i kierowano bloń do oksydowania'

Po ponownyrn zmonlowaniu już 'czarnego'

pis_

toletu' tyrn lazem z okładkami, ponownie spraw_dŻano jego działanie, poprawność Wykonania czę_ści i dokładność ich spasowania' Po

''zdaniu eg'

zaminu' nabijano drugi stempel odbjolu lechnicŻ_nego i kierowano pistolel na slrzelnicę'

PŻestrzelanie odbywało się W obecności oficeralub urzędnika Wojskowego i polegało na Wystrzela_niLr W kulochwyl' z wolne] ręki dwóch pełnychmagazynków. Naslępnie oddawano osiem slżałówdo larczy oddalonejo 50 melróW. Jeże|ipislo|et niemiałzacięó i pięć pŻestrzelin w larczy mieściło sięW oklęgu o średnicy 17 cm, nabijano trzecii ostatnistempel odbior! lechniczneqo.

OZNACZENIA

PŻepisy o oznaczaniu nowych pistolelóW P08zoslav oplacowane W 1910 r' W Biuże Konstruk_cyjnym Piechoty W spandaLr' Powslały one naskulek rozpoczęcia produkcji pistolelóW W labryceW Eńurcie' Pislolely P08 produkowane przez pry_

walną wylwórnię (DW\,4) nie b}4y stemp|owanew 6posóbdokładnio określony w pŻepisach z roku1910 . Plzepisy le były wielokrclnie zmieniane_ dostosow]łvano je do zmian Wplowadzanychw produkowanych pisloletach, Ostateczna wersjapŻepisów pochodziz 1914 r'

zasady slemplowania pisloletóW P08 obejmo_wały okeślenie lodza]u i wielkości stempli, a lakżsmiejŚca ich lvybicia olaz wielkość i lokalizację nu'merów seryinych broni' slemple obejmowav|

flE

ffim

ffi'4lluśracle do praplśów 8templowania piŚrolerów sfużbowyćh Porż i910 r zbiory Joach]ma GónŻa

a) siempel odbioru lechnicznego Ż kolonąW tlzech Wysokościach| 4,2, 3'2 i 2 mm;

b) numery seryjne w dwóch Wysokościach: 2,1i 1,5 mm;

c) oznaczenia iabryczne ] stemple ogólne, lzn'orzelheEldyczny o wysokości 3,2 i2,9 mm;nazwalabryki (DW[4 |ub Eńuń); rok produkcji o wysokoścr3'2 mm iszerokości 9 mm; sfupek Ustawieniamuszki o Wysokośc] 3 4 mm o€z oznaczenie kali_bru o wysokości 1,5 mm wybijane na spodzie lufy(mieŹony między po|ami).

PoŻa tym wprowadzono oznaczenie magaŻynkówzapasowych, ldóle na spodzie denka poza pelnymnumerem seryjnym oirzymyr/vav slempel

"+".slemple odbioru lechnicŻnegoslemple odbioru technicznego zmieniały swój

\ł}gląd W zależności od zmiany uslroju i gocłapaństwowego Niemiec'

Do 1918 r' była to korona umieszczona nadgolycką |ilerą która odpowiadała pieMszej iilerzenazwiska kontrolującego dany pistolet i|ub ich par'lię) ulzędnika' W przypadku odbioru usankcjono.Wanego pżez żąd (cesarza)' kolona była Żakoń_czona kŻyżem.

Po powstanlu Bepubliki Weimarskiej godlempaństwa stał się oŻel (''Beichsad]ed). Jego slylizo_wany wizerunek o lóżnym rysunku i slopniu upro_szczenia w połączeniu ze znajdująą się pod spo.dem cyilą slał się obowia7ującym siemplem od_bioru technicznego w lalach 1918-1937.

W lislopadzie 1935 r' wplowadŻono nowe godlopańslwowe nawiązujące do olŁ NSDAP (prosle,a nie opadające skądła)' W elekcie slale stemplemogły być używane ry{ącznie do marca 1 937 l' Polej dacie Wybijano or' o proslych' trzycŻęściowychskrzydlach.

Dodalkowym oznaczeniem odbiorów lechnicz'nych b],ł slempel przeslŻelania nabijanyw P08 nalufie' komoże zamkowej i',wide|kach') i t2onieŻamka' Wybijanogo po pomyślnym oddaniu dwóchstlzalów nabojern o zwiększonym o 20% ładunkuprochowym' slempel ten mial kształ orła heral_dycznego.

zgodność numeróWPrŻepisy z 1910 r' określa]y zasadę numelacji

pistoletów' która polegała na nurnelowaniu P08w blokach po 10 000 sztuk z dodalkowym ozna-czeniem literowym. Teoretycznie produkcja powin-

21

na zaczynać się W nowym roku od c},fry 1 do 10000nasiepnie od la do 10000a, lb do 10000b iid.Żasada ta nie dotyczyła pieMszych 50 000 sztukP08 wyplodukowanych W DWLł' któle bly W la'lach 1909-1911 numerowane ciąg]e _ numeracjanie rozpoczynała się od nowa w kolejnych lalachprodukcii.

Wszysikie pistolely P08 były oznacŻone pełnymnlmelem seryjnym olaŻ dodatkowo dwoma oslatnimiMlaminumeru. Byly one wybijane na wsŻyst_kich gilównych częściach skladowych pistolelu olazWiększości pozostałych części składowych broni'

Wydaje się dziwne, że na pisloletach przezna_czonych dla Wojska wprowadŻono lak skompliko_Wany i placochłonny system oŻnacŻania posŻcze-gólnych elemenlów pislolelu, numerem seryjnymlub jego fragmentem. Bylo to jednak dzialanie

Pisiolety P08 produkowane były pŻy zachowa'niu minimalnych tolelancji pomiędzy poszczegól-nymi częściami pistoletu' d|alego nie b/y one Wza_jemnie wymienne' Elemenly pistolelu o numerŻe8602a pasowały tylko i wyĘcznie do tej broni'a jakakolwiek Żamiana części z pisloletem numel8603a byfa Żabloniona, gdyż mogła doplowadzićdo Wad|iwego działania pistolelóW'

|\,łeloda ta jest zupelnie niepraklyczna W przypad_

ku pistolelóW nabywanych pŻez osoby pr}Ąłalne(sląd leż broń plzeznaczona na rynek cywilnyW zasadŻi€ była oznaczana wyfącznie pełnym nu-melem seryjnym). W 1€kcie czysŻcŻenia bloniz rcguły lozbiera się jeden egzemp|aŹ i nie mamożliwości zamienienia części. W przypadku pis_

lolelów wojskowych w rusznikarni często rozbiera'nych, w celu naprawy lub konserwacji, kiika pis-iolelóW naruz i Wlaśnie W iym p2ypadku' aby niepoŻamieniać cŻęścj Ż lóżnych egŻemplaży, nie_

zbędne jest oznaczeniejak największej ilości istol_nych elemenlów pełnym lub skróconym numeremseryjnym.

oznaczanig dużej ilości części P08 num€lemseryjnym ma je6ŻcŻe jedno islolne Żaslosowanie'Dla wszyslkich, klóży zajmują się tymi pistoletamizawodowo czy hobbistycznie, jest to idealna wska-zóWka na lemai kondycji danego egzemplaŻa'Najbardzigj cenione i najdrożsŻ€ są egzemplarzeo pelnei zgodności nlmelóW' co śWiadczy' że ma-my do czynienia z egzemplaŹem w pelni oryginalnym' a nie ze 'składakbm'' czyli pistoletem złożo'nym z części pochodzących z różnych pislolelów.Każdy kolekcjoner w pielwszej kolejności powinienspEwdzić zgodność numsróW tylko w ten spo-sób można beŻ dokładnego badania pistolelu oke-ślić jego Wańośó'

Dodatkowe oznaczenia_ Bc. Na nieklórych egzemp]aŻach P'08 po_

chodząrych z Królewskiej Fabryki KarabinóWW Er'furc]e można 6po1kać łybity po plawej strcniskomory zamkowej ("Widełek') slempel sktadającysię z |iler Bc pod koroną Jest to oznaczeniekomisji rewizyjnej (Revisions-Commission).

s'lempel Hc n. Pbtolecie produĘi KFK Eńuń z 1917 r.

slempel len bl wybijany' gdy lłóraś z częścipislo]elu nie mieściła się W granicach lolerancji'lecz mimo tego bloń funkcjonowala boz żadnychzacjęć' EgŻempIaż taki btł pŻedstawiany specjal-nemu użędnikowi' który decydował, czy bloń tamoże być pzekazana odbiolcy. Aby zabezpieczyćsię pŻed reklamacjami, taki pislolet był oznaczanyslemplem komisji rewizyjnej.

slgmpli''Rc nig spolyka się (mogą zdaQyc sięwyjąiki) na pistolelach plodukcji DW\,4.

- BG. W muzealnych i prywahych kolekcjachznajdują się pojedyncze egzemplarze pislo|etóWP08 z wczesnych lal produkcji, kióre po lewejsllonie chwylu mają wybijane oznaczenie

''RG''oraz dodatkowy numer broni.

oznaczenie to było stosowane na bloni oddzia_łów żandarmerii niemieckiej (Heichs_Gendarme e)na terenie anel(owanej po wojnie 1870/1871 r.

Alzacji i Lolaryngii' Pistolely te są bardzo żadkie'_ slemple iednoslek wo|śkowych i lormaciipolicji' W amii niemieckiej pżed lwojnąświatowąbroń pa|na oraz caly osplzęt do niej był oznaczanysyslemem literowo_c}'frowym, klóry pozwalał roz_poznać' z jakiej jednostki pochodzi konkrelny eg_zemplalz. oznaczenia le były wybijane przez rusz-nikaŻy w jednoslkach beŻpośrcdnio po oląmaniunowej pańii spŹęiu od ploducenla.

9 luĘo 1912 r' kiedy to łprowadzono plan mobi_lizacyjny i zaczęlo zdawać sobie sprawę z moźliwościwybuchu konllildu órojneqo, odsląpiono od ozna_czania P@ stemplami jednoslek wojskowych. Dlale-go leż nie spolyka 6ię w zasadzie pistoletóW poduk_cji wojennejz lat 191Ł1918' na ldórych Wybijane Ę

le oznacŻenia' z jednym wyjąlkiem: broń przejętaw okesie międzywojennym przez Beichswehręi policję majuż nowe slemple tych lormacji.

slemple 'pdkow€' na pistol€lach odpowiadałypŻepisom ze stycznia 1909 l. i składały saę Ż kom_binacji dużych i małych litel onz cyjr oŻnaczają_cych odpowiednio fomację (pułk piechoty' kawale_i' ady|glii ilp.)' numer pułku' kompanii i numel

konkrelneoo pistoletu w tej kompanii (nio należy gorny|ić z numerem seryinym).

w 1923 r' Weszły W życie pŻopisy o oznaczaniuuzbloj€nia i Wyposażenia Beichswehry, którc mwią_ŻWały do przepisów Ż 1909 r. W 1934 r' Dowodz_tło Wojsk Ędowych zakaŻalo wybijania na bronislempli umożliwiaiących idenMikację jednostki.

Feasumuiąc st€mple "pulkowg"

wyslęplią Wyłą_cznie na pisloletach P08 wyprodLrkowanych w la-tach 190$-1914, na pisloletach wyprodukowanychW latach l wojny śWiatowej i pzejęlych późniejpżez Fleichswehrę oraz na pislolelach p.odukowa-nych dla Reichswehry do roku 1 934.

Slemple lormacji policyjnych w zasadzie odpo-wiadają opisanym Wyżej oznacŻeniom na broniWoiskowej. skiadav się z kombinacji dwóch dU_

ć! r 6"***#;".-_lL]LJ l{'8,r, I

oznako'.nl. p|srÓI.ió' Rdcfuw.hry '9 B.Dv. 464'Berlln

'924 zbiory Joachińa Gfuza

oa.km.n|. pbtol€lół pollcyinych w9 "wań.n$rwallungvoB.hri'r der pńu3ślsch.ń PollBi'' z '1932 rzb ory J@chima GóńŻa

łch liter (czasem oŻnaczsnie dwulitercwe) z klop_kami (pielwsza 2 nich okleśla

'ormację poljcyjną

druga miaslo) oraz cy'ą rŻymską {oznaczaiącąnumel rewifu' obwodu) i arabską (numer konkel-nego pislolelu).

Na pistolelach występuią stemple: schużpo|iŻei(S.), Kriminalpolizei (K.), Landjagerci (1.) i Land-jćiggl€iscfulg (Ls').

slemple byly wybłane na chwyci€ pistolelu, ka_buże, śrubokręcie i wyciorŻe'

ZI/1IANY TECHNICZNE

Urądzenle u atrzymu|ące zamek w tylnym Po_łoźenlu (,,Kamrneńang'')

Począlkowo wszystki€ pistolely Parabellun po'siadaiy urŻądŻenie ŻatŹymljące Żamek w tylnympołożeni! po wystżeleniu ostalniego naboju z ma_gaŻynka (patenl G' Lugeta z 1900 r.). Dopiarow llakcie prób poligonowych, aby Żmniejszyć ilośćczęści pistolelu' na spocialne życzgnio G.P.K' zre-zygnowano z lego uŹądzenia.

lnaczej było z pisloletamj pŻeŻnaczonymi dlacasalskiej maryna*i wojsnnej. Wszyslkie wprowa-dzone w 1904 l' pislolety Mańe 04 bez wzglęóuna rok produkcia i sedę posiadają

'Kammeńang''

2.Plsto/c 08

e &hrr!;be n z jćha. ż' P a8

Prawa strona Pi5lóletu P.oa z Mó.nie z'mońtoMńymuEądŻ€ni.m zarŹymuiąGym Ż'm.k w lylńym położ+niu _ wldocŻny kołek mocująry

Już po podpisaniu umowy z DWV| na dostar_

czenie dla Wo]ska niemieckiego 50 000 sŻuk pis'ioletóW P0ą gdz]eś pomiędzy rokiem 1909a 1913, pruskie |\,'linistelslwo Wojny zorientowałosię, że jeBl io ulządzenie niezwykle polrŻebne:jeżeli pistoLel posiadał je' to po oddaniu ostatniegoslrzału zamek Żal2ymując się W ly|nym położeniuzasłaniał slrzelcowi cel i Uniemoż|iwiał lł}slrzał'DŻięki lemu nie było sposobu oddania

'suchego''stżału - zaoszczędzano sekundy polŻebne naWymianę magazynka iponowne oiwarcie ognia. Tesekundy nielaŻ ralowały źycie'

osiateczn e 6 maja 1913 r. pruskie ł]nisierctwoWojny, a także ministelstwa Wojny: Bawa i' sa-ksonii oraŻ WińembeQii' Wydały rozporządzenie'W klórym mowa jesl' że Wszystkie nowo wypro-dukowane pisiolety P08 maią posiadać to urzą_

dzenie' Poza tym pislo]ely będące na slanie je_

dnostek wojska powinny być przerobione _ mająolrŻvmać uŻądzenie zalŻymujące zamek w ly-lnym położeniu' Urządzenia te monlowane mialybyć W labryce karabinów W Edurcie' Fabryka tapokrywała lównież koszly pIzeróbek'

Przesyłanie pislolelów na przeróbkę do EńuńuLrmożliwiło przy okazji dokonanie dodalkowej zmia-ny' okazało się bowiem' że p]slolety Wczesnych

Wiadomo dokładnie, jak przebiegały place i jaka

była ilość przercbionych pislo|etów w amiach sak_sonii i Wirtembelgii. Bawaria przesłała do Eńuńuok' 20 00o sztuk P'oa a więc p.awie Wszystkie'jakie miala na slanie, z wlączeniem pisloLelów

będących pĄ/walnąl/!łasnościąoficeróW.Przerabiane pislolety moźna z łalwością rozpo_

znać _ po plawej sllonie chwylu nad spuslemWraźnie widoczny jesl nii mocujący uządzenie'W bezpośrednim sąsiedztwie wybijane byly stem'ple odbioru lechnicznego. Nit lon posiadają róW-

nież Wszystkle pisto]ely seryjnie prcdukowane po

1913 r. z urządŻeniem zairzymującym zamsk W lyl_

nym położeniu. Jesl on jednak niewidocŻny nazewnątŻ ze WzgLędu na końcową obróbkę powie-

Żchni pistoletu i jego oksydację.Listwa mocuiąca (,,Kupplungsleist€'')3 czeMca 1913 l' bezpośrednim rcŻkazem ce_

sarza Wilhelma ll wprowadzono do uzbroienia

''dlugi pistolet 08''' Kóry miał być Wyposażeniem

pżede Wszysiklrn oddziałóW ańylerii polowej olaŻjednostek lotniczych i balonowych' Nazwa Wzięlasię sląd' że pistolet posiadał |ufę o podwójnej

dlugości regu Laanjnowego P'08_ 200 mm' Dodat"kowo Wyposażony był w celownik naslawny od100 do 800 melrów' a ponieważ miał pełnić funk'cję lekkiego karab]nka' olrzymał dostawianą dre-Wnianą kolbę' klórą mocowano do pistoletu zapomocą specjalnei T-kszlałnej listły mocljącej,znajdującej się z lyfu chwylu' W identyczny spo-sób mocowano dostawną kolbę W pistoletach Ma-rLne U.

4 sielpnia 1913 r' ukazał się lozkaz pluskiegolv1inisterstwa Wojny' w klórym mowajest o Wpro_

wadzeniu we wszyslkich pislolelach P.08 no-wej produkcji (od 1913 r.)chwylu zaopalrzonegow lislwę mocującą który dokładnie odpowiadatnorrnom chwylu

'dfugieqo P'o8"' Miało to na

celu ogtaniczenie kosztóW wylważania dwóchlodzajóW chwylów dla właściwie identycznegopistoletu.

serii plodlkcyjnych są przeslże'liwane na lóżne odległości' od80 do 110 metóW' 24 maja 1913r' podjęlo decyzję' że Wszyslkiepistolely P08 mają mieć u6ta'wione pąrządy ce|ownicze na50 metńw i na taką odległośćmają być przeslŹeliwane'

W pieMszym Żędzie plzel*biane były pislolety armii pruskiej'

|\Iożna prŻypuszczać' źe wgyst-ke pislolely będące na stanie lejarmii zoslat pneroblone. Nie

24

Dw. redaie chwyrów Aoa _ wczesny bez liśtwy mocuiąc6i ol.z

zdaźalo się, że podczas slrzału lula z komorązamkową i zamkiem coiała się na lyle daleko' żekołek wysuwał się i blokował cały mechanizm.zołnierz slawał się w takim pżypadku po plostubozbronny.

Aby temu zapobiec' firma l'łauser przekonslruo_wała chw' wydłużając go w lylnej części do 130(130'5) mm; chwyly produkowane wg rysunkówtechnicznych Ż 1913 l. miały dfugość 129 mm' Tyłchwylu został Wyplofibwany i podczas strŻafu do_dalkowo

''obejmowa| kołek łącznikowy' nie pozwa_

lając mu na Wysunięcie się'chqły nowego lypu pojawily się po raz pielw-

szy około 1934 r'' ale W slałej plodukcii byv od

Dźwignia 5puśru darego (a) i now€go wzoru (b)

Wszystkie pisiolely A08 plodukcji DWtł i EńuftupocząWsŻy od końca 1913l. posiadająna chwycielistwę mocująą d|a doslawnej kolby.

Dźwlgnla spustu (,,Abzugslange neuer Ań'')ostatnią zmianą techniczną wplowadzoną do

1918 r. było przekonslruowani€ dźwigni sp{rsi!.l'łiało lo mieisce w 1916 r'' a celem lego zabiegubyło umożliwienie stżeicowi zaladowania i roz_iadowania pistolelu w pozyąi łabezpieczon\r .

Różnica pomiędzy dźwignią spustu nowegoi starego wzoru polegała na tym' że rygiel beŻ-piecznika nie opierał się, jak miało lo miejsceWcześni€j' na ukośnym Wyflezowaniu W dźwignispuslu, pźez co moźliwe slało się uniesienieŻamka do góry jwyrzucenie naboju z komory pŻynapiętym mechanizmie iglicznym bez uplzsdniegoodbezpieczenia broni. Zmiana ta miafa na celupŻede Wszystkim Żapewnienie beŻpieczeńslwaslżelcowi i zmniejsŻenie ryzyka oddania pŻypad_kowego slŹafu.

Wszystkie pistolety P0ą również mode|e ''arlyleryjskie''' produkowane od połowy 1 91 6 l. otży_ma]y dźWignię spustu nowego wzolu'

chwyt u tŻw. MauserBackeJednym z newalgicznych punklóW konstrukcji

pislo|etu P08 bylo połączenie zamka z komoązamkową za pomocąjednego kolka łącznikowego'

Tylna część chwylu Poa widoąna charakterystye_na

''łeŻka'' wyśĘpują€ wyĘcznle w plsrÓbbch pre_

dukcii tumy Mauser (zdlecle dolne)

1936 r' NoWy chwyl Wyslępuje wlącznie W pls-toletach produkcji ,{a!sera. K egholf nigdy nieprodukował chwytów Ż lzw. l\,4ausetBacke choćróWnież Wycl{użył go około milimeln'

lgllca Ź odplowadzeniem gazów prochowychPodslawowy rodzaj iglicy w P08 twotzy walec

z wyprolilowanym grotem iglicznym w częściprzedniej, Wyslępem W części lylnej oraz pzewę'żeniem W części ślodkowej. Wa|ec jesl wewnątrzWyfleŻowany W celu umieszczenia sprężyny itłokaiglicy' całośó jest Wprowadzana do Wnętrza trzonazamkowego przy zachowaniu minima nej loieranciiczęści (+0,005 mm).

Taka konstlukcja może doprcwadzić do dwóchniebeŻpiecznych s}tuacjiI a) w przypadku odłoże_nia się reszlek niespalonego prochu oraz smarugrot ig|icy nie będzie z wyslarczającą siłą prŻo"

mieszczał się do przodu' a co za lym idzie możedochodzić do niezbijania sdonek; b) w pżypadkuuszkodzenia spłonki i oddania slrzalu "do lyfu'coiające się gazy plochowe mogąWypchnąć iglicęuszkadzając pislolel' a w najgorszym przypadkudoprowadzić do Żranienia sllŻelca'

Aby Wyeliminować te dwa pżVpadki' w 1932 r'policja bawaBka zdecydowała się wyposażyć ig|iceswoich P08w lrzy rowkiu nasady grolu iglicznego.|Vliało 1o pozwolić gazom plochowym na wypchnię"cie zanieczyszczeń do tylu W ślodkową podłeŻo-waną cz9ść iglicy'

W latach 1932-1935 lej modlikacji poddanezoslały pistolety policji pruskiej oraz Reichswehry'od począlku |al 30. w nowo wyprodukowanychP08 Występuje już Wyłącznie iqlica noweoo typu'

oodalkowe zabeŻpieczeniaPonieważ pislo]el P08w llakcie lozkładania' po

oddzie]eniu llly z komolązamkową i zamkiem odchwyl!' mógł odpalió pozoslawiony W ]ulie nabój,częslo dochodziło do nieszczęśliwych wypadkóW.W celu łalwiejszego wyjęcia zamka z komory zam_

kowejpowinno się nacisnąć dźWignię spuslu' Jeźe_li W komorze znajduje się nabój' naslępuje wy_strzał'''

W latach 20. policia pruska postanowiła wplowa_dzić dodalkowe ŻabeŻpieczenia W pislolecie P0ąklórc miały za zadanie: a) uniemoż|iwić oddanieslzafu po Wyjęciu magazynka; b) uniernożliwićoddanie slŻafu po częściowym roz]ożgniu pisloiei!i naciśnięciu dźWigni spusl!'

spośród Wielu konslllkcji wyblano dwie' JakozabezpiecŻenie pżed slŻałem pzypadkowym poWyjęciu magazynka pzyjęto bezpiecznik skonstru'owany W Waffenlabrik carl Waltheżella'ltłehlis(opatenlowany w 1932 r.), a jaka zabezpieczenieprzed slrŻalem po nac]śnięciu dźwigni spuslu bez_piecznik pomysłu be ińczyka Ludwika schiwy (o_

Patenlowany w 1929 r.).Bezpiecznik sch]wy'ego stal się bardzo popular

ny i konsekwentnie monlowany bl w pisloletachpŻeznaczonych dla policji' oficialnie 2os1ał Wplo_Wadzony okólnikiem pruskiego l\,łinistelslwa sprawWewnętżnych 30 sieQnia 1933 r.

składał się on z płaskiej spręźyny przyniiowanejpo lewej stronie komory zamkowej (widelca) naddźWignią spustu' z przodu spręłnki znajdowałasię

',broda', klóla wchodŻila w odpowiednie wy_

łeŻowanie W dźwigni spuslu' uniemoż|iwiając od'danie stżału plzy częściowym rozłożeniu pisloletu'Po złożeniu pislo|etu i zamontowaniu plylki urzą"dzenia spuslowego

"broda" była Wypychana

z dźWigni spusl!' umożliwia]ąc tym samym od_

BezpiecŻnik Wa|lhera nigdy nie slał się tak popu_lamy jak bezpiecznik Schiwy'ego ipisiolety z kom-plelnym bezpiecznikiem magazynka należądziś dorzadkości' częściej spotyka sję pistolely policyjnez Wywierconym olwolem pod lewą okładką nadzalrzaskiem magazynka' w klórym mial być mon_lowany bezpiecznik.

skladal się on z Wielokrotnie Wygięiei częściwykonanej z blachy slalowej wplszczanej we wsp}mniany Wyżej oiłór W chwdą Jedna końcówkablaszki znaiduje się W chłycie nad magaz}nkiem'druga pod spuslem. Po Wyjęciu magazynka koń_ówka b|aszki w chwyc]e opada gĘbiej' pzez coczęść znajdująca się pod spuslem blokuje go unie-moźliwiając jeqo naciśnięcie (oddanie s1żału)'

osPRzĘT DoDATKowY

Magazynkiod począlku prób wojskowych podnosiły się gł]o'

sy' że magazynek p]sloletu P08 jest zbyl skom_plikowany i drogiw produkcji. Proponowano nawet

|ollca śarego wzoru (a) oraz ńoWM z ódprowad4_niem gazów pl@howych (b)

26

odst@ienie od Wyposażenia P08 W magazynekpudełkowy iładowanie pży pomocy lódki'

Powodem Wysokiej ceny produkcji była jego kon'stnrkcja' na klórą skladało się s]edem części: pu-delko magazynka prasowane z dwóch cŻęści bla_szanych' sprężyna magaŻynka' gł]owka sprężyny(z aluminium), podajnik (Irczowany w slali),,,guzik"podajnika (loczony ze stali i radelkowany), denkomagazynka \z dlzewa olzechowego) i lrzpień mo"cujący (z harlowanej stali)'

Ze Względu na niewielką toleruncję części pis_lolelu i skomplikowaną budowę magazynka częstodochodzi do Żacięć r niep€widłowego lunkcjono'Wan]a ładowania broni' Tego typu nieprawidlowościwyslępują W przypadku m.in' pogiętego pudelka'pzekrz}Ąvionego denka, rozgięcia gómej częścimagazynka. częstą pŻycŻyną złego iunkcjonowa_nia magazynków byl ksaałt splężyny _ spira]nazamiasl schodkowej.

Pielwsze magazynki pistoletu słuźbowego P08byv nik|owane' a denko maqaŻynka Wykonanez dzewa orzechoweqo. W 1925 r. wprowadzononowe, aluminiowe denko magazynka, a od 1936 r.

Żrezygnowano z nik|owania _ magazynki zaczęlooksydować'

w połowie lal30' pracami nad magazynkiem doP08 zajął się konslruldor Hugo schmeissel' P efu'szym krokiem do stwoŻenia niezawodnego maga_zynka byfa zmiana konstrukcji pudełka' które Ża'częto wykonywać W firmie

"Henel/suhi' z jednego

kawalka blachy' zaginanego do kształu magaŻyn_ka, a następnie zgrzewanego z tył! i flezowanegow celu otrzymania ostatecznego kształu. Pozo_slałe elernenty pozoslały bez zmian'

Kolejne zmiany wprowadzone i opalenlowanepżez Hugo schmeissera polega]y na Wprowadze"niu spręłny schodkowej, uproszczeniU denka ma_gazynka i jego cenllalnym mocowaniu za pomocąkołka stalowego. Taki magazynek zostal oficja|nieWplowadzony do wyposażenia WehrmachtuW 1939 l. W llakcie woiny zaczęlo zasl9powaćaluminiowe denko magazynka denkiem wykona-nym z twolzywa szlucŻnego'

Począlkowo chromowane magaŻynkj schmeis_sera oznacŻane były uW. slżałą Hónela oraz in_

skrypcją 'schmebser Patent'' z czasem (na ok_sydowanych magazynkach) wprowadzono ozna-czenie kodowe, pocz{kt ło

''122'' późniei

'Jxo''.Poza lym Wybijany b}ł slernpel odbioru lechnicz_nego ,orzel-nad"37".

KaburyPodpisując umowę na doslarczenie aamii prus-

kiej 50 000 P'04 DW\,ł nie zoslało zobligowane dozaopatrzenia wo]ska W kabury do lych pistoletóW'

zamówienie dotyczyło pistolelów, magazynków'WycioróW i ś ]bokĘlów (pŹylządóW do ładowaniamagaŻynków).

Fulerały do P08 musialy dosiarczyć zakfadypańslwowe, a po rozpisaniu zamóWienia - lóżneprzedsiębiorslwa prywalne. Były to gńownie małezakłady plodukljące siodla z terenu całych Nie_

Piefusze przepisy dotyczące Wzoru kabury P08zostaly Wydane w 1 909 r. przez lJrząd lJmlndurc'wania Korpusu Gwardii' klóry Wydał olicjalny ,'opiŚ

'uterału do pisloleiu P08''

Znając pąsłowjową niemiecką oszczędność nienależy dziwić się' że armia nie olŻymała od razukomplelu: pistolelu z kabuą P08 miał W końcuzasląpić przeslarŻałe rcwolwery wz. 79 i wz' 83'klóre od lal uźywane b!{y Ż Własnymikabulam ' Nicproslszego niż te oslalnie po prostu przerobić' PoprzelicŻeniu Ministelslwo FinansóW stwierdziło' żeŻamówienie nowei kabury do P08 kosŻowalobYpaństwo 4'50 rnarki, a pŻelóbka Użyr^/anych_ w przypadku Żużyc]a W granlcach 60% _ vlko2,75 do 3,00 marek (koszta podane na podstawiezestawieniaJ' Gónza).

RoŻpolządzenie o przeróbkach slarych kablrlewolwerowych obowiąWało prŻede Wszystkimtam, gdzie w okresie 1908-1909 r. rewolwery wz79 i Wz. 83 należaly do e1atowego wyposażeniai bardziej odacalna byta plzeróbka posiadanegoWyposażenia niż zakup nowego. chodziło głóWnieojednostki ańylerii (polowej ipieszej) olaz piecho_ly i kawalerli.

Wszyslkie jednosiki lworzone w 1ym okresie odpodslaw (głóWnie oddziały kańbinóW maszyno_Wych) otżymywa' od razu nowe kabury szyleWecłuq wzoru opisaneqo W rozporządzeniu prus-kiego l\/inislerstwa Wojny z 7 kwielnia 1909 r.

PŻeróbka luieralóW rewolwelowych Wbrew pozo_rom była dość skomplikowana i czasochlonna. Jejniski kosa bńł się plawdopodobnie stąd' że całośóplac Wykonywano na lerenie ]ednośek Wojskowychw oblębie Własnych zakładóW siodlaBkich ]ub kalet_nrczych. oczywiście odpadal kosa marcńału.

Podslawowymi zmianami b/o: zlikwidowaniekieszonki na zapasoweładunki lewolwerowe, prze_szycie klapy zamykającej kaburę' doszycie częściosłaniającej końcówkę chwylu P08, kieszonki nazapasowy magazynek oraz pojemnicŻka na śrubo_kręl' Poza lym wewnąirz kabury Wsz]łVano pasekskóry Wyprowadzony na zewnątż pod k|apąśużą_cy do faiwiejszego Wmowania pistolelu

' Tak pże"lobiona kabura miała Wiele dodalkowych śladóW pozlikwidowanych szwach oraz Wyrźnie czyle|ne

27

Pi€rusŻv wór sfużbowÓj kabury do plstolelu P.0,pżerabianą z kabur do rewolweru wz. 83' zbiory

Na wewnętrzne] sllonie klapy spotyka się atramenlowe stempe pLrlkowe. Nie znam kabur syg-nowanych slemplam] W}.twórcy L]b odbioru tech_nicznego.

Przerabiane kabury do P08 są ko|ekcjonerskmlarylasem' Jedynie najbogalsze kolekcje mogą po_

szczycić się takim egzemplarŻem' lch sporadyczneWyslępowanie można w}tłUmaczyć bardŻo prosto

- w momence wprowadzena regulamnowychkabur do P08 byly one syslematyczn e wymienja-ne' a żywotność nawet lych reguaminowych oce_n ano na I 10lat. Praktyczn e do dnia dz siejszegon e miały plawa się zachować'

Wszyslkie jednostkl alrn pruskiej, klóre Żoslałyslormowane na pżełomie 1908 i 1909 r'' olrzymy_\łały już nowe kabury pisto]elowe odpowiadająceWzorcow ' któly powslał W 1909 r' W UrzędzieUmundurowanja Kopusu Gwardii. W pierwszejkoeiności były lo oddziały kalab]nóW maszyno'wych, kompanie karabinóW rnaszynowych olaŻlzw' jednoslki strzelcóW wyborowych karabinóW

Wzorcowa kabura do p stoletu P.08 wykonanabyła z najlepszei ]akości skóry gżble1owej' W Żało-żeniu swyrn miała sfużyć do tlansportowan aiochrony pisloletu -o sltzelaniu praktycznyrn nikt\łledy jeszcze nie s]yszał' Kabura miala ochron]ćpslolet pzed zapiaszczeniern oraz przed wply-Wem czynn kóW atmoslerycznych (desŻcz' śneg)i uszkodzeniarni mechanicznyml. Te wyrnaganiadoprowadziły do stworzenia jedynei j niepoMalza'nej forrny iuteralu o masywnej proli owanej klap eoraz niezawodnyrn zap ęciu'

Ta doktryna niewiele miała Wspólneqo Ż póź_

n eiszym dośWiadczeniem fronlowym _ na Żdję_cach zaróWno z |' iak i ll Wojny świalowe] widać'że dośWiadczen żolnierze, dowódcy jednostekszlurmowych i zwiadowczych, spadochroniarze

'zwyk " lrontowcy znaidowali dla swoich pistole-

lóW bardziej plaklyczny lule€ł_ Wlykano je lam'gdz]e było najwygodniej;do kieszeni, za pasek lubpazuchę'

Klasyczna kabura doP'08 była Wykonanaz cjemnobląŻowej skóry,z k|apą zapinaną na ka_merkę z pojedynczym bolcem' Na przedniej ścan_ce miała rozcięc]e, plzeŻktóre p2ewleczony byłpasek skóry wspomaga]ą_cy wyc]ągnięcie pisto_

lelu.Pod klapą wszyly był

pojemnik (kieszonka) naśruboklęt'ZlatlwojnyśWiatowej spotykane sąkabury, które w klapie po_jemnika na śrubok.ęt mająolwór (najczęśce] ręczniewykonany) do mocowania

oddŻiaĘ k'rabinów masŻynowych jako pi6msze otżynywa|y nowe kabury do

28

Typowa kabura sł!źboM pbrobru P'oa' zbiory ^n-

We wrześniu 1915 r' weszło w życie rczpolzą'dzgni€ mówiącg o iednolitym' czamym kolożewsŻyslkich skórzanych elgmenióW Wyposażeniażolnierza' W lym kabul. Każdy Ż żdnieŻy nialsobie sam poradzić zlym prob|emem iw większo'ści plŻypadków slosowano czarną paslę do butóuPrŻ€pis len nie obowiąaywał ocŻywiścje o{iceróuldórym do szarczislonych munduróW bardziej pa"sowała kabun bq?owa''.

Kabury wyplodukowane pżed 1915 l. powinnybyć brązowe! Niektóre z nich mogą nosió ślady(szcząólnie Widoczne na szwach) Ęcznego czer_nignia' Wykonang po 1915 r' powinny być czamelub pąnajmniej mieć ślady fabrycznego czemieniaskóry'

Zdecydowala Większość fulerałóW do P08 do1918 r. była sygnowana pełrą wytIaczaną nazwąproduc€nta omŻ rokiem produkcji' slemple te umie_szczane b'/y z leg(Ą na lylngj ściance, pomiędzysz|ufkami |ub Ż ptŻodu pod klapą i skfadały sięz pelnej naŻWy wytltórcy oraz miejscowości' spola_dycznie na kaburaÓ z l Wojny śWialowej Występująslsmple ploducenta pod klapą _ tak oznaczanebywają najcŻęścisj lut€laly

''dfugich'' Poa

Kazdy ko|ekcjonel powinien licŻyć się lakżez obecnością kabul bez oznaczeń ploducenla'Wiąże się to z lym, że znaczna część kadry olicerskiej i podoficerów zawodowych armij cesarskiejŻaopatrywafa się W nig prywalnie' Na zdjęciach

Różne sposoby umiegczania danych produenra ka_bu.y w okE8ie l woiny śWi.toyej

z epoki często widać' że W jednym oddzjale (np.drużynie sanitarilszy) Wysiępują kabury znacznieróżniące się ksżaftem iwykonaniem' część Ż nichjesl plzelabiana' część 6zyla na pryryalns zamó.wienia, a pozoslale są wkonane 'wedlug

legu|a_minu" w warszlalach pracujących dla armii'

Na kaburach nie spolyka się stempli odbioruWojskowego. Rzadkie bywają IóWnieź (w pŻeci'Wisństwie do kabur policyinych i późniejszych ka"bur Feichswehry) slemple pulkowe. Tego lypuoznaczenia znacznie podwyższają waltość pżed_miotu,

Pod wzqlgdem kolekcjonerskim najbardziej warlościowg kabury z lat 1909'1918 sąŻe stemplamiplrlkowymi i zachowanym natuń|nym, bqŻowymkolorem skóry' Waltośó lakiej kabury znaczniewzrośnie W prŻypadku ciekawych sygnatur plodu_centów (np' z lerenu Polski) oraz dodatkowychoznaczeń (np. zmiany jednoslki llb stempli Reichs-wehry

"1920" i "1921").Po l wojnie śWialowej nie należało się spodzie_

wać istolnych zmian w kształcie iwykonaniu kaburdo pisioletóW P08 Nadal przypominały

'kuferki''z klapązapinanąna klamorkę Ż pojedynczym bolcem' Nadal obowiązywal pżepi6 Ż 21 w2eśnia1915l'' klóry móWil m.in' o czanym ko|oże futela_łóW pislo|elowych' A jednak.''

PieMszą doslzegalną zmianą jesl odmiennysposób Wykonania kiesŻonki na magazynek'

29

w plsrolety P.oa uzbrojeni byli także sanit riusże' Żboryańoń

pinano wycior do grzybkakieszonki śrubokrętu' NaWieŻchu k apy wyraŹnieodznaczał się szew' iwar'to plzypomnieć' że jużprzed 1918l. plóbowanonosić wyc]ory pod k|apąkabury' robiąc maeńkądŻiurkę W k]apce kieszonkina śruboklęl)'

W lislopadzie 1934 r. poWprowadzeniu uniweŃal_nego wyclora (Reinigungs-qeret 34) zrezygnowanoz plzydzielania wyciorówdo każdego P08' a lymsamym zaprzestano prc-dukcji kabur z moźliwościąjego mocowania pod kla-

pą W slarych kabulach odpruWano pasek mo-cujący' pozostawiając'pochewkę' na końcówkę

Kabury nadal były (do 1940 r') sygnowane pelnąnazwą ploducenia, cŻęslo połączoną z datą (ro_

kiem) produkcji. Brak wybitego roku produkcji mo'że śWiadczyć, że kabuń pochodŻl Ż lat 1 933 1 935.Kabury produkowane po 1935 l. mają z zasadyWybijany rok produkcji pełny' czterocy,lrowy' Nakaburach z lat 1S41 i 1942 (koniec produkcji) jesi loz reguły data dwucllowa'

Dane producenta pojawiają się W dwóch miej-scach _ na

'uterałach wcześniejszych (najczę-

ściej bez daly) są umieszczane z plzodu, podklapą' nad klamerką sporadycznie mogą poja_

Wić się w lym miejscu lakże stempe odbioluHeichswehry. Kabury prodlkowane po lg35 r.

(?) infolmacje o wytwórcy mają natyinej ściance, najczęściej pomię-dzy sz ufkami' choć są odslępslwaod lej reguły' Bezpośrednio obokstempla producenckiego (lub pod)pojawiają się oznacŻenia odbiolUwojskowego'orzel-nad'Waff (tzw.Waflenamly).

Wyjątkiem są kabury Lu'twaffe' Niepos]adają inlormacji o ploducencie,a znak odbior! lechnicznsqo lmiesz-czany jest najczęściej na wewnęllz-nej części ly|nej ścianki (w ślodkukabury).

KabUry Kieqsmarine miały w],łła_

czane dane wvtwólcy' Były syqno_Wane stemplem

''olzeł-l],4'' onz do-

datkowo zwyktmi'waflenamtami".

w staBŻych wzorach b\'ła ona dos4/wana z osob_nego kawa]ka skóry do tylnej ścianki kabury' W no'Wym wzorze ly|na ścianka olaz kieszonka magaŻyn'ka tłoczone b}4y z jednego kawalka skóry' Nie ma (aprzynajmniej nie są znane) dokumentóW datującychpŻejście na nowy typ kabury' Znawcy przedmiotu

{m'in' Joachim Górż) suqeru]ą' że miało lo miejscenajprawdopodobniej na począlku Lat 20.

od g.udnia 1919 r' Reichswehla Wplowadzła

wzeps' że każdy P08 musał być vlyposażonyW wycior' który miał być noszony pod klapąkabury.Powslala nowa Welsja kabury' klóra na rynkachkolekcjonerskich jesl baldzo poszukiwana osiągazdecydowanie Wyższe ceny niż slandaldowe iute'rały' Pod klapą pojawila sję niewielka' wąska kie-sŻonka' W klórąWsuwano końcówkę wyciora olazplzyszyio pasek skóry' za pomocą klórego przy_

$rel.y góey na p@dpol.ch Lwowa, wż6Śi.ń 1939' zJiory aLrio6

30

Poza tym na futelałach marynarskich do 1940 r'umieszczono symbole określające przynależnośćdo konkretnej floly' np' ,,Nordseellolte" cŻy ''o'stseellolle''' składały 6ię one z dużej litery N'(Nordso€) Jub o' (ostsee) z dodatkowym nu_mercm.

Pod koniec 1940 r. zmienily si9 przepisy doly"czące oznaczania producenlóWwyposażenia amii'Wprowadzono syslem kodów żożonych z kom_binacji dwóch lub lżech lilł uzupełnionych koń_cowką daty plodukcji' spoladycznie spotyka sięlulalĄ z 1941 l' |ub 1942 r. z pełną nazwą

W tym samym okresie zaczęto Wybijać na lute-rałach dodatkowe oznacŻenie lypu pistoleiu (slo_sowane 1o było na kabulach Wszystkich regu|am!nowych pistoleióW)

''P.08"' aby odróżnić je odkabul Wplowadzanego Właśnie do uzbrojenia pis_

loletu P-38 Frilza Wallhera. Symbol ten umissz-czano z reguły po lewej sironio lylnej ściankikabury' I\,łiał on czcionkę o Żlóżnicowanym kojui Wiolkości'

Do ErylasóW należy za|iczń kabury wykonaneŻe świńskiej skóry, która ze Względu na swojąniewielkąwylrzymałość traklowana była jako mate'riał zastępczy (''ersatŻ'')' Futera]y wykonane z legomateriafu pochodząz lal 1941-1942' sąsygnowa_ne kodem wylwólcy' dwlcyllową dalą plodukcjioraz oznaczeniem modelu pistolelu,

Rok 1942 był ostatnim' W którym produkowanolegulaminowe kabury do pistolelóW P0& B}ło looczylviście zwiąŻane z zakończeniem prcdlkcjitych pisioletów sfużbowych' Po loku 1942 możnaliczyć się z niewielką plodukcją k|asycznych kaburdla poiżeb Luttwaffe' która otrŻymywała jeszczepislolety P08 z

'irmy Krieghotl oraz z licznągrupą

kabur zaslępczych 'Te ostalnie siłą rŻeczy musialy być plodukowa_

ne choóby po to' aby zapełnić lukę po zużylychlub zniszcŻonych Jule€łach. lle było odmian'gdzie i kto je plodukował_ lego chyba już się nieodtwolzy' Przypuszczam' źe kabury zaslępczebyły szyle z doraźnie doslępnych maleiałóW'często pŻerabiano po plostu kabury do pisto|e_tów obcych Wzolów: f€ncuskich, hiszpańskich'ladzieckich ilp.

Jednym z prŻykładów lakiej 'iwórczości'

jeslznajdująca się w mojej kolekcji kabura, któla zo-slała znaleziona w latach 70' na tercnie Wtoclawja'Wykonana j€sl Ż bąŻowej, kiepskiei jakości skóry'

sremple predu.enra' odbloru technlenogo ldńa*.n|. ńod€lu pi.toletu na k buE.h z okreśu ll wolny

zaśępM kabuń do pbrol€|u Ą0a zbiory auto6

31

Na jej powierzchni Widoczne są liczne ślady pfze_

szyć i odplutych elemenlów' Jedynie kieszonka narnagazynek z przodu kaburyjesl starannie wyproli'lowana i przyszyla (posiada nawel deLkatne wy_

tłoczenie na obwodzie)' Grzybek do zapinaniaiestsla o\rty' zan]lowany od Wewnąlrz dużą, okrągląplylką stalową' Kabura la na pierwszy rŻut okaprzypomina futeraly do pistoletu IIlub niemeckiedo P35(p)' Nieposiadażadnychslemplianiozna_czeń' Wewnątrz czyłelne sąbardzo wyraźne ś|adyP'08' widae. że b}ła dlugo i intensywnie uż}'t_

NazakońcŻenie parę uwag dotyczących kolońWkabur. Podstawowym i wg rcgU aminóW jedynym

koorem kabul do P'8 był kool czarny' spotykasięjednak kabury bąŻowe' ilo Wykonane W trzechlóżnych lechnikach'

Po piefusze _ szy'te od począlku z plęknej,

bralowej skóry' Te pochodzą Ż reguły z al 30''a najpóźniej z 1940 r' Po dlugie - pieMolneczarne byly odbafuiane, przez co os]ągały koorblązowy' l po lrzecie-czarne kabury akierowanebyły blązową larbą' Dlaczego?

PBez cav okres lWojny śWiatowej, Rechswehryi Wehrmachtu jedynie otcerowie zachowali prawo

do brąowego pasa i elemenlów Wyposażenia,choć W czasie lI Wo]nV śWiatowei nawet oni powinni

zgodn ez przep samipocŻernrc ekwipunek' czasa_mi lak bylo, aIe zdecydowana Wększość poŻo_

siawała pży tradycyjnym' blązowym koloŻe' z du'żą dozą prawdopodobieństwa fiożna pf.iąc' żeblązowe kabury do P08 lo wlasność oficeróWóżnego szczeb a i lóżnych formacj.

zAKoŃczENlE

Na lemat pisloeiu służbowego P08 napisanoWiele monoqfaiii] oplacowań' Większość z nich to

polężne tomiska szczegołowo omawia]ące Wsze_

lke możliwe odmiany' we6je i mody'ikacje' zeWzg]ędu na ograniczoną ob]ęlośó zeszyłóW TBUaulor zmuszony zoslał do seleklywnego i subie_kty/vnego potraklowania lernatu W opisle pomi_

nięto nlehlóre z ekspońowych Wersii pisloleltJ,

wiele slemoh l oznaczeń' ZleŻVonowano z omó_

Wienia nieitórych elementóW osprzęlu' np. ślu'bokrętu, smyczy i wyciora. Nie przedstawionowkładek redukujących' zeslawóW w kal' '22' Nieop]sano

'dlug]eqo P'08' oŻz we'sji Mańne 04'

a także historii pistolelóW Pa rabellun z inskrypcjąna zamku 'Vickers

LTD".Male ał iesl jednak lak obszerny, że n]e ma

możliwości omówienia pełnej (o ile jesl to W ogó|emożliwe) h storii pistolelu slużbowego P08, a ra_

czei p sioletóW sfużbowych konsirukcji G- LugeraW tym opracowaniu' Naeży mieć nadzieję' żez czasem i na poskim rynku wydawnlczym poiawisę pełna monoglajia pistolelów Paabellun'

DANE TECHNICZNEPlsToLETU sŁUzBoWEGo P08(wg inslrukcji firmy DW[ł, Berlin)

długość całkowita 217 mm

135 mm

dfugośc linii celownczej 196 mm

długość |ufy 102 mm

gwlni w lufie 6 bruzdpraWosklętnych

masa pistoleiu 835 g

masa magazynka 55spojemność magazynka I naboi

Jacek WoIlram] Plslolel śużbowy P'1a Pańbel|un, waszawa 2005' Dom Wydawn cŻyBellona i AgenĆja Wydawnicza cB' ao, s' 32, l' labl', Śeńa Typy Bron i Uzboeńia (TBU),

623',143'3 Pislo ely autońaiyczneW leie 19o€ l' cÓsaż Mlilhelm ll zdevdowal o prŻyj9du do uńfu]enia amii pruski€j nfuelo lypu

oslol€lu. To bń p@ząlek zawohrj kalery Pańben@.0o ]942 t' W}p@dukoweo pżsŻło3 2oo om e!Ż' óżnych odńie iej brcni' P slold siał Śję egendą i jeś obenir naic4ściej spolykanąńa{q w iżńych koi€kĆ]ach' ze9y1 awi6@ Ópis techn dny b@ni i ospżętu uzupełniającege' hlŚiolię

konslrukć] tykou}Śiania prŻeŻ njżn9 fom&je miliame o@ chaakleryst'Ię baLśy@ną

oslahio ukaŻgły się: 212. okęt podwodny lypu Los Angeles' 213. samolol bombowy slirling' 214' samolo|

sńumowy Henschel Hs 129' 215. Naddźwiękowy samolol bombowo'rakielowy Tu_22

O Copyrigll by Jacek Wollram. Wa6zawa 2005. o Copyrighl by Don Wydawriczv Be lona Warszawa 2005

o copvńóll bi Agenc a Wyds ricza cB' Wa'śŻswa 2oo5' Wdanle l' objęlośc:371 a*' yd'' 2'00 ark' d'Jk'Papiet kradowany lll kl' 115 g' 70x1oo/16. skład: Dom wydawniczy Bellona' Druk DN_T

32

t echanizm ladowania komory nabojowej

PoDzlĘKowANlEPlagnę podziękować kilku osobom, które prŻycŻyniv się do powstania tej pracy' PanomJoachimowi GórtŻowi i Beinhaldowi Kornmayerowi Ża bezinteresowną pomoc merylory_czną i udostępnienie ciekawego maleriału ilustracyjnego; Jurkowi zarawskiemu za wie|ewspólnie spędŻonych godzin nad egzemplaŹami P08; Tomkowi czujowskjemu za profes-ionalną glafikę i.'. cierpliwość; AndlŻejowi Dobrowolskiemu Ża udostępnienie swojejkolekcji kabur; Darkowi chimkowskiemu, Jackowi l\'4azuro i Malcinowi Piórko za lysiącepytań i mobiljzowanie do pracy; kolegom z Dolnośląskiego oddziafu sMDBiB Ża licŻną'aktywnąobecność na moich odczytach o pislole|ach Palabellum.

Autor

o5lat€czne ozna*nle kodowefuńy Mausel wysĘplją@ na

Predoslahla wersl. kodo*€loozń.*nh ftńy Mau56r

oznakoweńle lirmy MauŚer wy'stępuiące na Piśtoleta.h P.oapEóŹn.czonych dla policil l na

P.aa z l4. p€Ekiego *onlraK!

ożńakow.ńie plsroletów P'oaproduko{anych w tlrmle Mtu'ser dl' rurckiej sfużby b€ż'

lńńa odFi.ńa logo lirńy Krieg_hotf na pistolsie z kodowanyń

PBtolrt Ł0a produkcji tlrmyKr|elhotf z pelńą darą produkcji

lsBN 33 11ł0106 x

illllillilililllilhtIp://ks]egarń a belona pl/