Upload
others
View
29
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
2017-2019
Tarihi Binalarda Yangından Korunma
Uygulamaları ve Yeterliğe-Dayalı Eğitim
(İnsanları ve Kültürel Mirası Koruma)
2017-1-TR01-KA202-04560
i
Türkiye Cumhuriyeti
Dışişleri Bakanlığı
Türk Ulusal Ajansı
Tarihi Binalarda Yangından Korunma Uygulamaları ve Yeterliğe-Dayalı Eğitim
(İnsanları ve Kültürel Mirası Koruma)
Proje Numarası: 2017-1-TR01-KA202-04560
Avrupa Birliği Erasmus+ Programı Eş Finanslı
ii
“Avrupa Birliği Erasmus+ Programı tarafından finanse edilmiştir. Bununla birlikte
Avrupa Komisyonu ve Türk Ulusal Ajansı işbu belgede yer alan bilgilerin herhangi
bir şekilde kullanılmasından sorumlu tutulamaz.”
“Kaynak gösterme koşuluyla kısmen ya da tamamen alıntı yapılabilir”
© Ekim 2019
iii
Proje Ekibi
Gazanfer Erbay, Ph.D., Karabük AFAD, Türkiye
Bora Balun, Karabük AFAD, Türkiye
Mateja Gris, Slovensko Zdruzenje za Pozarno Varstvo, Slovenya
Gasper Golob, Slovensko Zdruzenje za Pozarno Varstvo, Slovenya
Kasım Yılmaz, Ph.D., Karabük Universitesi, Türkiye
Hüseyin Yavuz Erbil, Karabük Universitesi, Türkiye
Kim Lintrup, Frederiksborg Brand Og Redning, Danimarka
Jimmy Braunschweig Andersen, Frederiksborg Brand Og Redning, Danimarka
Yılmaz Olcay, Safranbolu Belediyesi, Türkiye
Mehmet Gökcü, Safranbolu Belediyesi, Türkiye
Salvatore Santuccio, Ph.D., Universita Degli Studi Di Camerino, İtalya
Andrea Marconi, Universita Degli Studi Di Camerino, İtalya
İletişim Adresi
Karabük AFAD – Afet ve Acil Durum Genel Müdürlüğü, Karabük/Türkiye
www.fireskills.org / www.karabuk.afad.gov.tr
iv
Önsöz
Avrupa’nın ve Türkiye’nin gerek somut gerekse soyut kültürel mirası ortak
zenginliğimizdir - geçmiş Avrupalı ve Türk kuşaklardan bize bırakılan ve bizim de
gelecek kuşaklara mirasımızdır-. Bu yeri doldurulamaz bilgi deposu, ekonomik
büyüme istihdam ve sosyal uyum için değerli bir kaynaktır. Milyonlarca insanın
bireysel yaşamlarını zenginleştiren, düşünce adamlarına ve sanatçılara ilham veren
ve kültürel ve yaratıcı sanayilerimiz için de bir motivasyon kaynağıdır. Kültürel
mirasımız ve onu koruma ve ona değer verme şeklimiz, Avrupa’nın ve Türkiye’nin
dünyadaki yerini ve ayrıca yaşanacak, çalışılacak ve ziyaret edilecek bir yer olarak
cazibesini tanımlamada önemli bir faktördür.
Kültürel miras bizler doğmadan önce olanlar hakkında bilgi verirken farklı
zamanlarda ve toplumlarda yaşamış olanlara saygı duymamızı sağlar. Kültürel miras
yurttaşların bireysel yaşamlarını zenginleştirir – kültürel ve yaratıcı sektörler için
motive edici bir güçtür ve Avrupa ve Türkiye’nin sosyal sermayesini oluşturmada ve
zenginleştirmede önemli bir rol oynar-. Fransa Eyfel kulesi ile tanınır, İtalya, Siena
tarihi merkezi ile Türkiye, Sultan Ahmet veya Ayasofya Camileri, Efes, Divriği Ulu
Cami ve Hastanesi, Safranbolu vs ile tanınmaktadır. Tarihi yapılar insanların
yaşadıkları çevreye karakter ve güzellik katar.
Tarihi binalar yapıldıkları zamanın son teknolojilerini yansıtır. Kullanılan
malzemeler bugün yangın güvenliği açısından dikkatlice incelenmektedir. En büyük
zorluk bina yapısı ve iç kısımlarda (sıva, tavan ve duvar boyaları, paneller, mobilya
ve avizeler) en uygun yangın korumasını sağlamaktır; ayrıca tarihi binalarda tarihsel
bütünlüğü ve estetik değerleri bozmadan korumak gereklidir. Bütün binalarda
yangın güvenliği önemli bir konudur ancak tarihi binalarda yangından korunma aynı
v
zamanda kültürel öneme de haizdir. Yangın ve akabinde ortaya çıkan zarar on
milyonlarca Avro’yu bulan maddi kayıplara ve tarihi binaların yok olmasına sebep
olabilir. Hasar görmüş bu binaların restorasyonları çok pahalı hatta bazen imkânsız
olabilir.
Kültürel ve tarihsel olarak korunan bölgelerde yer alan Araştırma ve Kurtarma
Hizmetleri ve İtfaiye (Müdürlükleri)nde çalışan uzman ve personel için (yeterliğe
dayalı) belli eğitim programları yoktur. Bu şehirlerdeki Yangın Güvenliği Yönetimi,
büyük ya da yeni kurulmuş şehirlerdekilerden, mevcut teknikler, kullanılan teçhizat,
yeterlilikler ve beceriler açısından tamamen farklıdır.
Bu açıdan düşünüldüğünde, Safranbolu (TR), Marche (IT) ve Ljubljana (SI) gibi
kültürel ve tarihsel olarak korunan şehirlerde bulunan Araştırma ve Kurtarma
Hizmetleri ve İtfaiye (Müdürlükleri)nde çalışan uzman ve personelin Yangın
Güvenliği Yönetimi (Önleme, Hazır olma ve Müdahale) açısından güncel bilgi ve
yeterliliklere sahip olduğu söylenemez.
Bu bağlamda, yeterliğe dayalı eğitim modülü, personele vasıf kazandıran ve bu vasfı
sürdürmesini sağlayan, ayrıca deneyimler ve değişen talepleri Yangın Güvenliği
Yönetimine dâhil eden bir yaklaşımdır.
Öte yandan, tarihi binalarda ve tarihi site/alan/bölgelerde yaşayanların yangın
durumunda, yangına müdahale, yangından korunma, yangın güvenliği ve pratik
yangın güvenliği uygulamaları konusunda temel önlemleri nasıl alacakları
konularında yeterli pratik bilgileri yoktur.
“Yangın Becerileri” projesinin hedef grubu oldukça geniş tanımlanmıştır çünkü
istihdam kapsamı oldukça büyüktür. Yangın Güvenliği Yönetiminin ele alınmasına
vi
ve tanımlamasına ihtiyaç vardır. Yangın kazalarının etkilerini azaltmak için görev,
bu alandaki en iyi örnekleri incelemek ve bu şekilde, güvenlik, sağlık, eğitim, acil
durum ve güvenlik konularında yerel itfaiye yetkilileri ile birlikte idare edebilen
profesyonelleri yetiştirmektir.
vii
Teşekkür
Proje ekibi kendi kurumlarına, Karabük İl Afet ve Acil Durum Genel Müdürlüğüne,
Karabük Üniversitesine Universita Degli Studi Di Camerino, Safranbolu
Belediyesine, Frederiksborg Brand Og Redning, Slovensko Zdruzenje za Pozarno
Varstvo teşekkür eder. Ayrıca Erasmus+ KA2 Projelerini (2017-1-TR01-KA202-
04560) finanse eden Türk Ulusal Ajansına teşekkürlerini ifade etmektedir.
viii
İÇERİK TABLOSU Page
ÖNSÖZ iv
TEŞEKKÜR vii
İÇERİK TABLOSU viii
ŞEKİLLER LİSTESİ xix
TABLOLAR LİSTESİ xxvi
BÖLÜM 1 1
RİSK ANALİZİ VE RİSK DEĞERLENDİRME 1
1. Risk analizi ve risk değerlendirme 1
1.1. Tarihi binaların bakımında güvenlik 1
1.2. İtalya’daki tarihi binaların yapısı 1
1.3. Tarihi şehirlerde bütün olarak güvenlik 4
2. Tarihi konutlarda güvenlik 6
3. Özel Tarihi Binaların Güvenliği 7
BÖLÜM 2 16
RİSK YÖNETİMİ 16
ix
1. Sunuş 16
2. Yangın güvenliği yönetimi yaklaşımı 18
2.1. Liderlik ve taahhüt 19
2.2. Yangın güvenliği yönetim planı, strateji ve eylem 19
2.3. Yönetimin düzenli desteği 21
3. Yangın güvenliği yönetimi sistem unsurları 23
3.1. Dokümantasyon 23
3.1.1. Yangın Güvenliği El Kitabı 23
3.1.2 Yangın Güvenliği Kütüğü 24
3.1.3 Hasar Sınırlama Planı 25
3.2. Raporlama 27
3.3 Kontrol ve uygunluk denetimi 27
3.4. Çalışanların ve binayı kullanan diğer kişilerin acil mücadele becerilerini
geliştirmek 31
3.5 Denetimin tamamlanması 34
BÖLÜM 3 35
YANGIN ÖNLEME TEDBİRLERİ 35
x
1. Sunuş 35
2. 2.Temel Prensipler 36
3. Yangın Önleme Tedbirleri 37
3.1. İyi temizlik 38
3.2. Atık imha işleminin kontrolü ve ambalaj materyallerinin depolanmasının
kontrolü 39
3.3. Sigara politikası 40
3.4. Sıcak işler dâhil açık alev kullanımı 41
3.5. Bacaların bakımı ve muayenesi 41
3.6. Elektrik tesisatı ve elektrikli aletler 42
3.7. Dekorasyon ve kaplamaların yangın durumlarının kontrolü 42
3.8. Yangının diğer odalara yayılmasının kontrolü 43
3.9. Kurulmuş yangın koruma sistemlerinin kontrolü 43
3.10. İnsanların ve hayvanların tahliyesi 44
3.11. Çalışanların eğitimi 44
3.12. Dışarıdan gelen bir yangından korunma 45
3.13. Yangınla mücadele araçlarının ve personelinin binalara erişimi 45
xi
3.14. Eserlerin kurtarılması 46
3.15. Beklenmeyeni ummak 46
BÖLÜM 4 48
YANGIN ESASLARI (DAVRANIŞ, SINIFLANDIRMA, SÖNDÜRME
BİRİMLERİ) 48
1. Sunuş 48
1.1. Amaç 48
2. Yangın Esasları 48
2.1. Yangın Teorisi 49
2.1.1. Yangın Üçgeni 51
2.1.2. Yanıcı Materyaller 52
3. Yangın Davranışı 52
3.1. Bir odada çıkan yangın süreci 53
3.1.1. Erken yangın süreci 53
3.1.2. İlk ateş 55
3.1.3. Bir odadaki yangının süreçlerine örnek 55
3.2. Yangının ilerlemesi nasıl minimize edilebilir? 59
xii
4. Sınıflandırma & Yangın Söndürme Araçları 59
4.1. Yangın sınıflandırmasına genel bakış 59
4.2. Portatif (elde taşınabilir) yangın söndürücüler 61
4.2.1. Yangın söndürücü türlerine genel bakış 61
BÖLÜM 5 68
YANGIN SÖNDÜRME ETKİNLİKLERİ VE TARİHİ BİNALARDA YANGIN
SENSÖR/UYARI SİSTEMLERİ 68
1. Sunuş 68
2. Tarihi binalarda yangınlar ve söndürme hizmetleri 69
3. Yangın sensörü ve uyarı sistemleri 88
3.1. Isı detektörleri 91
3.2. Duman detektörleri 91
3.3. Alev detektörleri 92
3.4. Gaz detektörleri 93
4. Portatif Yangın Söndürücüler 93
5. Söndürücü türleri 94
5.1. Portatif yangın söndürücülerde kullanılan söndürücü maddeler 95
xiii
5.2. Portatif Yangın Söndürücüleri Çalıştırma 98
BÖLÜM 6 101
TAHLİYE 101
1. Tahliye Nedir? 101
2. Tahliye Yöntemleri 102
2.1. Dikey Tahliye 102
2.2. Yatay Tahliye 102
2.3. Yerinde Kalma 104
3. Tahliye planı 104
4. Tahliye ekiplerinin oluşturulması 109
5. Yangın tahliye hususları 111
6. Tahliye sırasında göz önünde bulundurulması gereken hususlar 112
7. Tahliye sonrası hususlar 113
8. Engelli bireylerin tahliyesi 114
8.1. Zihinsel Özürlü Bireylerin Tahliyesi 116
8.2. Fiziksel Engelli Bireylerin Tahliyesi 116
xiv
8.3. Görme Engelli Bireylerin Tahliyesi 117
8.4. İşitme Engelli Bireylerin Tahliyesi 118
BÖLÜM 7 120
ACİL DURUM TEŞKİLATLARIYLA KOORDİNASYON 120
1. Sunuş 120
1.1. Bölüm kompozisyonu 120
1.1.2. Öğrenme Çıktıları 120
1.2. Genel Bilgi 120
1.3. Acil durum organlarının birleşik gücü 121
2. Polis 123
2.1. Sorumlulukları ve örgüt yapısı 124
2.1.1. Stratejik Seviye 124
2.1.2. Polis Bölgeleri 124
2.1.3. Polisin çalışmaları 125
2.1.3.1. Genel çalışma koordinasyonu 125
3. İtfaiye & Kurtarma 127
3.1. Görevler 127
xv
3.1.1. Olayın teknik yönetimi 128
4. Kamu Sağlığı birimi (EMS/EMT vs) 128
4.1. Genel 128
4.2. Bölgesel Acil Tıbbi Hizmetler 129
5. DEMA 130
5.1. Bölgesel Acil Hizmetler (DEMA) 130
6. Olay görev yönetimi 131
6.1. Acil durum çağrı merkezi 132
6.1.1. Sevk merkezi (Polis / İtfaiye & Kurtarma / Bölgesel Acil Tıbbi Koordinasyon
Merkezi -AMK) 133
6.2. Özet 134
BÖLÜM 8 137
KÜLTÜREL VE TARİHİ ESERLERİ KORUMAYLA İLGİLİ KANUNLAR,
YÖNETMELİKLER VE STANDARTLAR 137
1. Sunuş 137
2. Etik İlkeler 140
3. Direktifler ve Sözleşmeler (anlaşmalar) 143
xvi
3.1. Yapılarda Yangın Güvenliği için Yapı Ürünleri Yönetmeliği (Elektrik
Kabloları) (CPR) 143
3.1.1. Amaç 143
3.1.2. Kapsam 145
3.2. 2 Mayıs 2014 tarihli ve (AB) 447/2014 sayılı Avrupa Komisyonu Başvuru
Tüzüğü (EU) 447/2014 146
3.2.1. Amaç 146
3.2.2. Kapsam 146
4. Direktifler 146
4.1. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi – 89/106/EEC 146
4.1.1. Amaç 146
4.1.2. Kapsam 147
4.1.3. Uygulama Alanı 148
5. Standartlar 148
5.1. EN 50575 148
5.2. EN 50399 149
5.3. NFPA 909 149
xvii
5.4. EN 13501-6 150
5.5. EN 60332-1-2 150
5.6. EN 61034-2 150
5.7. EN 60754-2 150
5.8. EN 13501 150
5.8.1. Çatı 151
5.8.2. Materyal 151
6. Anlaşmalar ve Akitler 151
6.1. Avrupa'nın mimari mirasını koruma sözleşmesi (3.10.1985) 151
6.2. Avrupa 2020 Stratejisi 152
6.3. Avrupa Çevre Politikası 152
BÖLÜM 9 154
YENİ TEKNOLOJİLER 154
1.Sunuş 154
2. Ses dalgalı yangın söndürücüler 154
3. Su buharı sistemleri 156
xviii
4. Erken söndürme hızlı tepki yangın yağmurlama sistemleri (ESFR) 158
5. Entegre ses tahliye ve mesajlaşma sistemi 159
6. Yangın davranışı simülasyonu yazılımı 160
7. Kişiselleştirilmiş sesli duman alarmı 161
8. Kablosuz internet bağlantılı yangın detektörü 162
9. Kablosuz ısı detektörü 162
10. Işın detektörleri 163
REFERANSLAR 164
ALIŞTIRMA SORULARI 174
CEVAPLAR 202
PROJE TOPLANTI FOTORAFLARI 213
FAALİYETLER 217
xix
ŞEKİL LİSTESİ
BÖLÜM 1
Şekil 1. Yangın ve patlama müdahaleleri yüzdesi 2
Şekil 2. İl bazında yangın ve patlama vakalarının dağılımı 3
Şekil 3. Acil durumlarda pek çok güçlük yaratan tamamen taştan yapılmış bir şehir:
The “Sassi” of Matera 5
Şekil.4. Turin merkezinde Royal Rider’da 2016 yılında çıkan yangın. Alevler söz
konusu bina ile sınırlı kalmıştır. 9
Şekil 5. Marche’deki tesisler ve küçük tiyatroların bölümleri 13
Şekil 6. Bari’deki Petruzzelli Tiyatrosu. Yangından önce ve 2007 yılında yangına
dayanıklı malzemelerle restorasyonundan sonra 14
BÖLÜM 2
Şekil 1. Tarihi binalarda yangın güvenliği sağlayacak dört temel ilgili grup 17
Şekil 2. İtfaiye binalarda yangın güvenliği sağlama sürecinde işbirliği yapmak üzere
davet edilmelidir 18
Şekil 3. Tarihi binalarda yeni binalar için belirlenen mevcut yangın güveliği
standartlarına göre tahliye güzergâhlarını düzenlemek her zaman mümkün
olmayabilir. İtfaiye binanın bu özelliğini biliyor olmalıdır 20
Şekil 4. Proje Çevrim Yönetimi 21
xx
Şekil 5. Yangın anında ilk müdahale eğitiminde çalışanların yangın söndürücüleri
uygun bir şekilde kullanma eğitimleri 22
Şekil 6. Binada yapılan restorasyon çalışmaları ve diğer değişiklikler binanın
yangından korunmasında olumsuzluk yaratabilir bu yüzden yangın güvenlik
önlemleri çalışmalar başlamadan önce yazılı olarak hazırlanmalıdır 23
Şekil 7. Hasar Sınırlama Planı hazırlanırken İtfaiyecilerle işbirliği yapılmalıdır 26
Şekil 8. Gelecekte benzer olayların yaşanmaması için yetkili merciler de haberdar
edilmelidir 27
Şekil 9. İtfaiyenin acil mücadele kapasitesi ve ayrıca erişim yolları ve alanları, bina
etrafındaki itfaiye araçları için su tedarikleri düzenli olarak kontrol edilmelidir 32
Şekil 10. Tahliye güzergâhları ulaşımı kolay olacak şekilde iyileştirilmeli ya da en
azından mevcut standartlara yakın hale getirilmelidir 33
Şekil 11. Görevlendirilmiş kişiler (binayı tanıyan sorumlu kişi) itfaiyecilerle iletişim
kurmak ve başarılı bir müdahale için bilgi sağlamak üzere eğitileceklerdir 33
Şekil 12. Her bir dış denetimden sonra bir kapanış toplantısı düzenlenmelidir.
Kapanış toplantısı binaların yangın güvenliği sistemlerinde değişiklikler ve düzeltici
faaliyetler yapılması için oldukça faydalı olmaktadır 34
BÖLÜM 3
Şekil 1. Safranbolu’da tarihi bina yangını – 08 Ekim 2018 35
Şekil 2. Yangın önleme üçgeni 37
xxi
Şekil 3. Safranbolu’da tarihi bir binada yangın 38
Şekil 4. Çöp konteynerlerinin binadan güvenli bir şekilde uzak olması gereklidir.
Fotoğrafı çeken: Mateja Gris, SZPV 40
Şekil 5. Sigara içilebilen alanlara uygun küllükler yerleştirilmelidir. Fotoğrafı çeken:
Mateja Gris, SZPV 40
Şekil 6. Sıcak işlere sadece belli durumlarda izin verilebilir. Fotoğrafı çeken: Gašper
Golob, SZPV 41
Şekil 7. Elektrik tesisat ve aletleri 42
Şekil 8. Kurulumların yangına dayanıklı duvarlar ve tavanların içine nüfuz ettiği
yerler yangının yayılmasına imkan sağlayabilir. 43
Şekil 9. Çalışanların yangın başladığında onu söndürmek üzere eğitilmeleri
gereklidir. Fotoğrafı çeken 44
Şekil 10. Safranbolu’da tarihi binada yangın 45
Şekil 11. Eski Safranbolu’da dar bir sokak 45
Şekil 12. Çek Cumhuriyetinde Český Krumlow’da dar bir kale girişi 46
BÖLÜM 4
Şekil 1. "Brandforløb" kitabından bir fotoğraf. Tek alevli ateş ile (ışık) ateş çıkaranı
(sigara) göstermektedir. 49
xxii
Şekil 2. Tutuşma ısıyı ortaya çıkaran kimyasal bir süreçtir. Temel olarak yakıt
oksijenle tepkimeye girer ve sonucunda karbondioksit ve çeşitli kalıntılar açığa
çıkar. 50
Şekil 3. Bu fotoğraf farklı türde alevleri göstermektedir. Alevin farklı renleri,
tutuşma, sıcaklık vs değerleri konusunda bilgi vermektedir. Soldaki tipik bir
difüzyon alevi iken sağdaki de tipik bir premiks alevdir. 50
Şekil 4. Yangını çıkaran üç faktörü gösteren yangın üçgeni 51
Şekil 5. Solda müstakil bir yangın sağda ise odadaki yangın gösterilmektedir. 53
Şekil 6.Erken süreç kırmızı renkle solda işaretlenmiştir. Sağda ise takip eden süreçte
yangın üzerinde etkisi olabilecek faktörler gösterilmiştir. 54
Şekil 7. Solda ilk ateş kırmızı ile gösterilmiştir. Sağda ise ilk ateşe örnek
görülmektedir. 55
Şekil 8. Solda kanepeye düşen mum yangını başlatan ilk ateştir. Sağda ise yangın
sürecindeki ilk ateş kırmızı ile gösterilmiştir 56
Şekil 9. Sağda dumanın tavana doğru nasıl yükseldiğini ve yanlara doğru nasıl
büküldüğünü görülmektedir. Yine sağda “erken yangın süreci” kırmızı ile
işaretlenmiştir. 57
Şekil 10. Tutuşma aşaması, ilk ateşten odadaki yanıcı her şeyin yandığı tamamen
ilerlemiş yangına geçişi tanımlar. Bu aşama, ateşten yayılan ısı ile baca gazı tabakası
odayı tutuşturacak kadar büyük olduğu zaman başlar 57
xxiii
Şekil 11: Bütün yanıcı materyallerin yandığı tamamen ilerlemiş mekan yangını. 58
BÖLÜM 5
Şekil 1. Sarıaltınlar Konağı 69
Şekil 2. Kalealtı İlkokulu 70
Şekil 3. Galatasaray Üniversitesi yangını 72
Şekil 4. Erbil evi, tarihi Safranbolu evlerinde tipik merdiven boşluğu 73
Şekil 5. Erbil evi, Safranbolu evlerinde çatı katı 74
Şekil 6. Su buharlı sistemler, Eksel Yangın ve Güvenlik Sistemleri A.Ş. 79
Şekil 7. FM200 gazlı söndürücü sistemler 80
Şekil 8. Erbil konağı, Safranbolu’da engebeli arazi 81
Şekil 9. Arasta, Safranbolu’da dar sokaklar/yakın binalar 81
Şekil 10. A Sınıfı Köpük Uygulama 82
Şekil 11. Yangın sensör ve uyarı sistemlerinin bileşenleri 90
Şekil 12. İyonlu duman detektörünün çalışma prensibi 91
Şekil 13. Fotoelektrik duman detektörlerinin çalışma prensipleri 92
Şekil 14. Köpüklü portatif yangın söndürücü 96
xxiv
Şekil 15. Karbondiyoksitli portatif yangın söndürücü 96
Şekil 16. Kuru kimyasallı portatif yangın söndürücü 97
BÖLÜM 6
Şekil 1. Tahliye İşareti 101
Şekil 2. Tarihi bina yangını 102
Şekil 3. Tahliye Yöntemleri 103
Şekil 4. Binalar için örnek tahliye planı 106
Şekil 5. Okul binasından tahliye faaliyeti uygulamasına örnek 107
Şekil 6. Çatıdan tahliye uygulaması örneği 108
Şekil 7. Yangın merdiveni aracılığıyla tahliye uygulaması 108
Şekil 8. Tahliye Ekibi 109
Şekil 9. Yanmış bir bina 114
Şekil 10. Yanmış bir bina 114
Şekil 11. Engelli kişilerin sınıflandırılması 115
BÖLÜM 7
Şekil 1. DEMA logosu 130
xxv
Şekil 2. DEMA tesisleri 131
Şekil 3. Acil durum çağrı merkezi 132
Şekil 4. Sevk merkezi 133
Şekil 5. Günlük etkinliklerde eylem alanları 135
Şekil 6. Önemli olaylarda olay alanı 136
BÖLÜM 8
Şekil 1. CPR yangın oranı sınıflandırması 143
Şekil 2. Kabloların CE işaretleri 144
Şekil 3. CPR kapsamında kablo sınıflandırması 145
Şekil 4. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi 147
BÖLÜM 9
Şekil 1. Ses dalgalı yangın söndürücü 156
Şekil 2. Su buharı sistemleri 157
Şekil 3. Erken söndürme hızlı tepki yangın yağmurlama sistemleri (ESFR) 158
Şekil 4. Entegre ses tahliye ve mesajlaşma sistemi 159
Şekil 5. Yangın davranışı simülasyonu yazılımı 160
xxvi
Şekil 6. Kişiselleştirilmiş vokal duman alarmı 161
TABLO LİSTESİ
BÖLÜM 2
Tablo 1. Periyodik teftiş kontrol listesine bir örnek 30
BÖLÜM 6
Tablo 1. Yapı malzemelerinin ağır yük ve yangın koşullarındaki performanslarının
kıyaslanması 70
Tablo 2. Safranbolu belediyesi yangın istatistikleri (2013-2017) 74
2
1 BÖLÜM
RİSK ANALİZİ VE RİSK DEĞERLENDİRME
1. Risk analizi ve risk değerlendirme
1.1. Tarihi binaların bakımında güvenlik
Problemle karşılaşıldığında yangından koruma, mimari ve şehir mirası gibi üç
temel prensibe odaklanmak önemlidir. Birincisi orada yaşayanları, kurtarıcı ve
kullanıcıları yangının etkilerinden korumaktır. İkincisi, binayı veya şehrin o
kısmını yangından korumak, çıkış yollarını veya kurtarıcılar için erişim yollarını
açmak; üçüncüsü ise söz konusu bölgelerde tarihi özellikleri ya da ana
karakteristiklerini olumsuz yönde etkilemeden yangının etkilerini azaltacak
önlemleri almaktır.
1.2. İtalya’daki tarihi binaların yapısı
Diğer Avrupa ülkelerinin aksine, tarihi şehirlerdeki binalar çoğunlukla ahşaptan
yapılma olup yüksek yangın riskiyle karşı karşıyadır. İtalya’da çoğu binalar eski
tarihsel geleneklere bağlı kalınarak kâgir, tuğla veya doğal taştan yapılmıştır.
Nuraghe e Dolmen, İtalya’daki taştan yapılma tarihi prehistorik yapılara örnektir ve
eski Roma inşaat geleneğine uygun olarak tüm ülke topraklarında tuğla, tonozlar ve
kemerli geçitlerin kullanımını yayılmıştır.
Bu tarihi İtalyan şehirleri yangına karşı korumalıdır anlamına gelmemektedir.
Taş yapılardaki yatay düzeylerin çoğu, çatı katları ve benzeri yerler ahşap kirişlerle
desteklenmektedir. Bu tür yapılar bazı olumlu özelliklere de sahiptir. Bunlardan
birincisi, tek bir binada çıkan yangın nadiren diğer binalara sıçrar. Genellikle
yangın binanın iç kısımlarında kaldığı için, alevlerin çevreleyen duvarları geçmesi
ve diğer binalara yayılması mümkün değildir.
3
Bu durum, İtalya'da, yangın riskini azaltma çabalarından vazgeçilmesine neden
olmaktadır. Şehrin bazı kesimlerinde binaların sık olması sebebiyle kurtarma
ekipleri için erişim yolları ile geçitlerin tespiti ve kolaylaştırılması önemlidir.
İtalyan İtfaiye Teşkilatı'nın iç faaliyeti hakkındaki yıllık raporda, tarihi alanlarda bu
azalmış risk faktörü açıkça gösterilmiştir.
Şekil 1’de, yıllar boyunca İtalya’daki patlama ve yangınların sebepleri kömür (%
32.5), atık maddeler (% 88.2), binek otoları (% 5.7), çalılıklar (% 5.5) iken “ahşap
destekli yapıların” sadece % 0.5 olduğu göz önünde bulundurulduğunda toplam
operasyonların %35’inden öteye gidememiş olduğu gösterilmektedir.
Şekil 1. Yangın ve patlama müdahaleleri yüzdesi
Bu durum, havaalanları, sanayi faaliyetleri, atık imha işlemleri bulunan Roma
haricinde, sınırlı koşulların mevcut olduğu İtalya’daki, yaz günlerinde yaygınlaşan
orman yangınlarını da kapsayan, kurtarma çağrılarına benzer.
4
Şekil 2. İl bazında yangın ve patlama vakalarının dağılımı
Bu çerçevede yangın önlemlerinin olmadığı ya da zayıf olduğu
düşünülmemelidir.
Bu konu İtalyan durumunun çeşitli özelliklerine atıfta bulunarak dikkatle ele
alınmıştır ve bu nedenle, tek binaları göz önünde bulundurarak –hasarın yayılması
olasılığına dikkat etmektense anında müdahale ve geçitlerle ilgili problemlere
lojistik çözümler bularak, içlerinde en hassas olanların özellikleri üzerinde
çalışılmaktadır.
1.3. Tarihi şehirlerde bütün olarak güvenlik
Yangın durumunda tarihi şehirler ve onların güvenlikleri konusu kendi kentsel
morfolojilerinden gelmektedir. Bu morfoloji, büyük metropollere kıyasla daha
kaliteli yaşam sunmalarından dolayı en önemli ilgi kaynağı olan, genellikle trafiği
daha az ve tek bir kütleden oluşan binalarla estetik güzelliğe bağlıdır.
5
Bu alanda çözümün ana prensibinin, park alanlarını, trafik ulaşım alanlarını,
ticari unsurların pozisyonlarını ve güzergahların akışkanlığını engelleyen her şeyi
sınırlayan şehir kanunlarına bağlı olduğu aşikârdır. Yangın durumunda alanın
boşaltılması ve yardımın ulaşılabilir olması çok önemlidir.
İtalya İç İşleri Bakanlığı, İtalya Yangın, Kamu Kurtarma ve Sivil Savunma
Bakanlığı ve Lojistik ve enstrümental kaynaklar Merkezi Yönetimi (Kentsel
alanlara erişilmesi zor teknik kurtarma amaçlı yeni konsept araçlar (tarihi
merkezler - veicoli di nuova concezione per il soccorso tecnico in aree urbane di
difficile accessibilità (centri storici)” olarak adlandırılan) yenilerde bir davet ihalesi
yayınlayarak İtalya’daki tarihi şehir bölgelerinin özel durumlarını tasarlanacaklar
bağlamında gerekli becerileri de kapsayacak şekilde açıklığa kavuşturmuştur.
Yeni bir kurtarma aracının belirli bir projeyle alındığı tarihsel şehirler için
prensipte özel durumlar: 1. Dar ve sıkışık caddeler 2. Seyahat zorluğu yaratan sabit
araçlar 3. Kısa yarıçaplı dönemeçler 4. Konut bloklarına ulaşma güçlüğü 5. Düşük
kavrama faktörlü dik tepeler ve yokuşlar 6. Çoğunlukla yetersiz ve mevcut
olmayan su kaynakları
6
Şekil 3. Acil durumlarda pek çok güçlük yaratan tamamen taştan yapılmış bir
şehir: The “Sassi” of Matera
Bütün bu konulara uygun şehir kanunları olmadığı aşikârdır. Hidrolik ağların
uygulanması (operasyonlar genellikle pahalı ve uygulaması zordur) ve belli
alanlarda park yapmanın yasak olması dışında - örneğin şehir merkezinden uzakta
silo park alanlarının ve toplu taşım hizmetlerinin sağlanması – çoğu durumlarda
önlemler, bu güçlüklerle mücadele edecek araçların sağlanması, alanın uydudan
izlenmesi ve afetzedeleri kurtarıcılarla buluşturmaya yardımcı olunması gibi teknik
konularla ilgili olmayabilir.
Yeni araçlar tasarlarken İtalyan İtfaiye Departmanı tarihi şehirlerde hareket
kabiliyetine sahip olan teknik özelliklere odaklanmıştır. Bu özellikler: küçük
boyutlarda, yüksek manevra kabiliyetine sahip, iyi bir güç / ağırlık oranına sahip,
yüksek güvenlikli, kullanımı kolay ve bakım maliyeti düşük olma.
Diğer bir deyişle, tarihi şehirlerimizin daha çok yayaların hareketine uygun
yapısı yangın durumunda belirsizliğin ana sebebi olabilir – bu nedenle
7
yaralanmaların önlenmesi ve yaşam kalitesi arasında enine boyuna düşünmek
gerçekten önemlidir.
2. Tarihi konutlarda güvenlik
Tarihi binaların hassasiyeti konusunda 2008 yılında Trento Özerk Bölgesi Daimi
İtfaiye Müdürlüğünden mimar Roberta Lenzi tarafından Trento’da yapılan ve
aşağıdaki konuların çoğunun tartışıldığı konferansa atıfta bulunacağım.
Tarihi şehirlerde bulunan tarihi konutların çoğunun farklı inşaat türleri, farklı inşaat
teknikleri ve zamanı vardır. Bu da genellikle acil durumlarda yardımı idare etmek
ve önlem almak için gerekli standart çözümleri belirlemek üzere önemli
dönüşümlere tabidir.
Bu özellik sınırlı bir alana mahsus kritik konular düşünüldüğünde, diğer bir deyişle
tek bir konut birimi için önemli bir risk değerlendirilirken, özel hassas durumlar
yaratabilir.
Tarihi şehirlerdeki binaların hassas unsurları güvenlik ve koruma konularını
tanımlayan farklı parametrelerle ilintilidir. Bunlar, çözümleri standartlar arasında
bulunamayan sürekli farklı problemler önermesi sebebiyle planlamanın zorluğu
açısından düşünülmesi gereken özelliklerdir.
Bu faktörler, yapısal tepkileri tahmin etmeyi zorlaştıran ahşap yapı
malzemelerinden, eksik tahliye güzergâhı ağlarına kadar çeşitlilikler gösterir. Bu
binaların içinde bina sakinlerinin hayatı kadar önemli kıymetli unsurların da
olduğunu unutmamak önemlidir. Tarihi kentlerin fonksiyonel dönüşümleri
olgusunun da risk faktörlerini büyük ölçüde artırdığının bilinmesi de önemlidir.
Bu orijinal konsepten farklı olarak kullanımda değişikler olduğunda, arıza ve
bozulma durumunda kendileri risk oluşturan modern teknolojik makine ve araçların
8
kullanımında artış olduğunda ve hem miktar hem dağılım açısından insan akışının
olduğu durumlarda ortaya çıkmaktadır.
Bütün bu problemlerle nasıl başa çıkılacaktır? Cevap çok kolay değildir. Bina
sakinlerinin hayatı kritik bir konu olarak tanımlanabilir – ikinci konu da bazı
ortamların hassasiyeti sebebiyle (boyalı tonozlar, kaliteli mobilyalar ...) acil durum
operasyonlarının yangından daha zarar verici olduğudur.
En önemli konu ise operasyonun gerçekleşeceği yerlerin bilinmesidir. İç yerleşim
alanlarının gerçek yapılarının güncellenmesi ve İtfaiye Departmanlarına dağıtımı
oldukça önem arz etmektedir ancak henüz gerçekleşmemiştir. Haritalarda
kaydedilmemiş olan iç yerleşim alanlarının sürekli değişmesi sadece potansiyel
hassas durumlar yaratmakla kalmamakta, aynı zamanda kurtarma operasyonlarında
söz konusu bölümlere nasıl ulaşacağını anlamak zorunda olanlara zorluklar
çıkarmaktadır.
İkinci bir ilginç düşünce, özel ilk yardım bölgeleri oluşturmak olabilir. Her bir evi
donatmak yerine yerleşim birimlerini belirleyerek donanımlı mini ilk yardım
birimleri oluşturmak bir çözüm oluşturabilir.
3. Özel tarihi binaların güvenliği
Mimari ve çevresel özellikleri sebebiyle koruma altına alınması gereken; kalite ve
hassas durumlarından dolayı istisnai bir durum oluşturan özel binalarla ilgilenmek
farklı bir konudur.
Bu durumda insanların ve kurtarıcıların güvenlik ihtiyaçlarının yanı sıra diğer
gereklilikler yapının korunması ve hasarın en aza indirgenmesi ile ilgili olup bazen
kötü sonuçlar yaratmaktadır.
9
İnsan güvenliğinin en önemli sayılıp, yapının korunmasının sadece bir sigorta
konusu olduğu Anglo-Saxon dünyasında olanların aksine İtalya’da malların
korunması ile ilgili belli kurallar vardır: Ascoli Piceno İli İtfaiye Departmanından
gelen bir belgeye göre “yangın durumunda, insan hayatının kurtarılmasının yanı
sıra kültürel mirasın korunması da ayrıca gereklidir. Yangın önleme güvenliği
ötesinde ayrıca koruma, güvenlik, restorasyon …. gibi farklı konulara odaklanmak
da gereklidir. Bunlar koordineli bir şekilde ele alınmadığında aralarında çatışma
yaratacak farklı ve karmaşık çalışma alanlarıdır. İtalya’da teknik koruma kuralları
genellikle kamu binaları ve korunmaya tabi olanları kapsayan “konu faaliyetleri”
ile tanımlanmış bir yöntemle ilgilidir.
Bu durumlarda yangın güvenliği sadece insan hayatının korunması değil hem
tarihi binaları hem de içindekileri kapsayacak şekilde malların korunmasını
sağlamalıdır. Korumalı bir mülkün koruma ihtiyaçları, çoğunlukla belirleyici bir
yaklaşım tarafından dayatılan tanımlara uymayı güçleştirir.”
Yasama açısından binalar özel kullanım karakteristiklerine göre sınıflandırılırlar
ve güvenlikle ilgili özel yönetmelikler sıklıkla güncellenir.
Prensipte bu binalar 3 büyük yasal kategoriye göre sınıflandırılır: tarihi binalar
için özel yönetmelikler: müzeler, çarşılar, galeriler, kütüphaneler, arşivler; tarihi
binaların “kullanımına bağlı” için diğer yönetmelikler: oteller, tiyatrolar, ofis
binaları, okullar, hastaneler ... ve kiliseler, sivil binalar, anıtlar gibi diğer tarihi
binalar için yönetmelikler…
Kurallar mevcut durumu düzenleyen ve güvenlik açığı geçmişte takviye edilmiş
tarihi bir varlığın güvenliğini ve korumasını garantileyen olmak üzere iki geniş
kategoriye ayrılır. Ve biraz daha karmaşık bina yapıları hassasiyet açısından
karmaşık faaliyetler alanına dönüştürülür ki bu da çok ayrıntılı bir tasarım kontrolü
gerektirir.
10
Bununla birlikte, çok değerli binalarda tasarım koşullarında kurallarda sapma,
özellikle yapısal sorunlarla ilgili olarak, yönetim ve çalışanların sorumluluklarına
daha keskin dikkat göstererek bu istisnayı dengelemeye çalışma konusuna ihtiyaç
duyulduğu açıktır.
Şekil.4. Turin merkezinde Royal Rider’da 2016 yılında çıkan yangın. Alevler
söz konusu bina ile sınırlı kalmıştır.
2016 yılında Kültürel Miras ve Yangın Koruma Bakanlığı bir doküman
hazırlamıştır. Bu belgede, planlar ve yapısal düzenlemelere uymayı basitleştirmek
ve yönetmek için çözümler sunulmaktadır.
Riskler değerlendirildikten sonra bu göstergeler eşdeğer düzeyde yangın
güvenliği sağlayabilecek tasarım ve yönetim çözümleri bulmak için tasarımcılara
yardımcı olacaktır.
Bu sebeple, her durumda tarihi binaların yangından korunması, projelerin
tasarım ve uygulanması ile itfaiyenin sağlayacağı önleyici hükümlerle olacaktır.
2011 yılına ait DPR’de atıfta bulunulan yangından korunma yönetmeliği
“korunmaya tabii binalar”ı kapsamaktadır; ve eski listeye kıyasla yeni bir formülle
11
brüt alan ve miktarlardan bağımsız olarak halka açık kütüphane, arşiv, müze,
galeri, sergi salonları gibi “değerli binalar” için, ayrıca 25 yataklıdan fazla oteller,
100 koltukludan fazla tiyatrolar, 300 kişiden fazla çalışanı olan ofisler, 100’den
fazla öğrencisi olan okullar, 25 yataklıdan fazla hastaneler vs. için özel kuralları
tanımlar.
Bu tip binalar için şunlar öngörülmektedir:
Projenin sunumu ve çalışmanın başlamasının ilanı
Yerel İtfaiye Müdürlüğü tarafından teknik teftiş
Teftişin amacı öngörülen hükümlere uyum, ayrıca çalışmanın sonunda bütün
gerekliliklerin yerine getirildiğinden emin olmak için yangın güvenlik
gerekliliklerinin geçerliliğini ve itfaiyecilerin o bina için “Yangın Önleme
Sertifikası” verdiğini doğrulamaktır.
Bununla birlikte bahsedildiği üzere, belirlenen teknik kurallara uymayı
zorlaştıran çok çeşitli engeller nedeniyle düzenleme işi genellikle çok zordur.
Bu zorluklar değişik özelliklerde olabilir:
Sitenin konumu
Dışarıyla iletişim
Ayrılmalar
Acil durum araçları alanına erişim
Örneğin, alana erişim ve acil durum araçlarının kombinasyonu tarihi
merkezlerde genellikle bulunmayan geniş alanlar gerektirir.
12
Diğer problemler binanın yapısal özelliklerinden kaynaklanır, örneğin ateşe
dayanıklılık, ateşe tepki, bölmeler, merdiven ve geçitlerin yapısı vs. Burada asıl
önemli konu, farklı sorunlar ve karmaşık çözümler yelpazesi ortaya koyan kirişler,
sütunlar ve döşemeler gibi ahşap kısımların ateşe dayanıklılığıdır.
Ayrıca toplu tahliye için alınacak önlemlerle ilgili problemler vardır
(kalabalıklaşma, akış kapasitesi, toplu çıkış koridorlarının uzunluğu, çıkış
rotalarının özellikleri, çıkış rotalarının genişliği ve sayısı … )
Çoğu zaman binanın tarihi yapısı toplu tahliye için gerekli minimum ölçülere
izin vermez – çoğunlukla 80/90 cm.’den daha az. Yüksekliğin 2 metreden daha az
olduğu durumlar da vardır veya bazı durumlarda koridorların aşırı uzun olması (tek
yönlü ya da yönü olmayan) sebebiyle tarihsel özellikleri tespit etmeden veya
sadece belli noktalara izin verilmesi nedeniyle dış merdivenleri yapmak
imkânsızdır.
Sıklıkla, koridorları 80/90 santimetre olan ve yüksekliğin 2 metreden az olduğu
ve aşırı uzun koridorları olan (tek yönlü ya da yönü olmayan) ve dolayısıyla toplu
tahliye için gerekli koşulları sağlamayan tarihi yapılar mevcuttur. Dolayısıyla da
tarihsel özellikleri tespit etmeden ya da sadece yapacak bir yer olmamasından vs.
dolayı dış merdivenleri yapmak imkânsızdır.
“Naspi” ya da yangın musluğu borularının döşenmesi için gerekli iş, otomatik
söndürme sistemleri ya da yangın sensör ve alarm sistemlerinin kurulumu kadar
karmaşık olabilir. Benzer problemler kablo ve boru hatları için de mevcuttur:
sensör, sinyalizasyon ve alarm sistemleri, görünen yerlerde binanın estetiğine
uygun yerleştirilmiş güvenlik uyarı levhaları, güvenlik yönetimi (acil durum planı,
bilgilendirme ve eğitim, güvenlik talimatları)
13
İtalya’da tarihi binaların yeniden yapılması durumunda (orijinaline sadık
kalınması sebebiyle) yangın yönetmeliklerinden sapmalar olabilir.
Bununla birlikte kurallardan sapmak için İtfaiye Müdürlüğüne resmi olarak
başvuruda bulunmak gerekir. Başvuru ekinde, feragat edilecek hükümlere
uyulmamasından kaynaklanan ek riski değerlendiren bir rapor ve yanı sıra ek riski
dengelemek için uygun görülen teknik önlemlere ilişkin bir öneri ile desteklenen ve
itfaiye uzmanı tarafından imzalı doküman olmalıdır.
Başvuru, ya hemen onaylayan ya da fazladan veya farklı çözümler sunduktan
sonra projenin yürütülmesinin uygunluğuna karar veren İtfaiye Müdürlüğü
Komisyonu tarafından dikkatlice incelenir,
Özel bir örnek: Tiyatrolar
Avrupa’da- ve özellikle İtalya’da – önemli bir kültürel miras olarak korunması
gereken paha biçilmez tarihi ve sanatsal özellikte tarihi tiyatrolar mevcuttur.
Çoğunlukla, şehirler açısından son derece karmaşık olarak, yeterli tahliye
güzergâhı olmayan ve etraflarında dar alanlar olan tarihi merkezlerde bulunurlar.
Bazen, soylu ailelerin eğlencesi olarak tarihi binaların içerisine eklenmiş
olabilirler. Bu bağlamda tiyatronun yukarıda bahsedilen sorunları olabilir (yangın
önlemede kabul edilmiş kuralları uygulayarak operasyonu içeriden yönetmenin
zorluğu/imkânsızlığı)
Proje, mimari yapılar konusunda derin bilgi ve bozmaktan ziyade korunması
gereken eski bina sanatının kanıtları olan tarihi ve sanatsal değerleri korumaya ilgi
göstererek yönlendirilmelidir.
14
Şekil 5. Marche’deki tesisler ve küçük tiyatroların bölümleri
Tarihi tiyatrolarda, tarihsel ve sanatsal değere sahip, değerli kumaşlarla
kaplanmış, dekorasyonlar ve zarif ahşap rölyefler gibi ahşap yapıların olması
sebebiyle yangın riski vardır.
Bu tür binalarda yangın güvenliğini artırmak, binanın orijinal özelliklerini
korumakla çakışması sebebiyle, mimari ve dekoratif mirasla ters düşmektedir.
Mevcut koruma yönetmeliklerine uymak için yoğun ve geri dönülemez
müdahaleler gereklidir.
Ayrıca çoğu durumda henüz çözülememiş iç ve dış tahliye güzergâhı ile
bağlantılı kalabalık alanlar sorunu da mevcuttur. Bu alanlar bu problemler
düşünülmeden tasarlandığı için yapılan müdahaleler proje mantığına ters
düşmektedir. Bütün bu özellikler tiyatroları, diğerlerinden daha fazla, yeniden
yapılanma ve restorasyon durumunda yürürlükte olan kurallardan farklı kılan
yapılar olarak ortaya çıkarır.
Bu istisnaları dengeleyen başlıca unsur dekorasyon ve mobilyaları yangına
dayanıklı maddelerden seçmek olabilir. Bu bağlamda, hem yangından koruma hem
de restore edilmiş binanın genel imajı açısından oldukça kaliteli de olur.
15
Şekil 6. Bari’deki Petruzzelli Tiyatrosu. Yangından önce ve 2007 yılında yangına
dayanıklı malzemelerle restorasyonundan sonra
Kullanıcıların güvenliği ile ilgili olarak da bunun büyük ölçüde seyircilerin
davranışına ve daha güvenli bir alana en kısa zamanda tahliye olabilme
yeteneklerine bağlı olduğu açıktır, çünkü uygun tahliye güzergâhları
bulunmamaktadır.
Aşırı duman ve iletişimin kesilmesi gibi durumlarda bile kolaylıkla anlaşılabilen
kesin ve açık bir acil tahliye sisteminin tasarlanması ve uygulanması kesinlikle
gerekli görünmektedir.
16
BÖLÜM 2
RİSK YÖNETİMİ
1. Giriş
Tarihi binalar ve kültürel alanlarda alınacak minimum güvenlik seviyesi
uluslararası seviyede (bakınız Bölüm 1) tanımlanmıştır. Yangın güvenliği seviyesi
ulusal kanun ve yönetmeliklerde daha kesin bir şekilde tanımlanır. Tanımlanmış
hedefe – yangın güvenliğinde belli bir seviye- ulaşmanın yöntemi pek çok faktöre
dayalıdır ancak bu, her zaman özellikle mekânların sahipleri olmak üzere toplumun
bilinçlenmesi ile başlar çünkü yangın her an her yerde çıkabilir.
Büyük mekânlarda yangın güvenliği sorumluluğu mekân sahipleri, mekânın
yöneticisi, bina yöneticisi, risk değerlendiricisi, çalışanlar ve her gün kullananlar
arasında paylaştırılabilir. Burada asıl yük kaynak sağlayıcılardadır. Genellikle
maddi kaynaklar sorun olabilir, çünkü tarihi binalarda uygulanacak yangın
güvenliği önlemleri çoğunlukla daha karmaşıktır ve sıradan binalara kıyasla çok
daha pahalıdır. İnsan gücü kaynakları bazı küçük topluluklarda, uzak mekânlarda
vs. kritik olabilir. Becerikli bir yönetici çözümler bulabilir. Örneğin, iyi yönetilen
tarihi binalar yerel ve hatta uluslararası turizm sayesinde bir gelir elde edebilirler
böylelikle yerel ve ulusal yetkililerden destek ve bütçe alabilirler.
İtfaiyeciler açısından itfaiye ile tarihi binaların sahipleri dahil olmak üzere yerel
yangın gönüllüleri arasında iyi bir iş birliği oluşturmanın toplumla ilişkiler
üzerinde ve sonuç olarak itfaiye müdürlüklerinin maddi kaynakları üzerinde olumlu
bir etkisi vardır. İtfaiyeciler mekânları tanıdıkları zaman yangına müdahale
konusunda daha iyi hazırlıklı olurlar.
Yukarıda bahsedilenleri özetleyecek olursak, tarihi binalarda arzulanan seviyede
yangın güvenliği oluşturmak için en az dört ilgili grubun olması gereklidir: tarihi
17
binanın korunmasıyla ilgilenen bina sahibi, yerel ya da ulusal yetkili, itfaiye ve
topluluk. (Bakınız Şekil 1)
Şekil 1. Tarihi binalarda yangın güvenliği sağlayacak dört temel ilgili grup
Yangın güvenliği yönetimi politikası mekanların genel yönetim politikalarına
dahil edilmelidir. Önerilen yaklaşım yangın tehlikesinin belirlenmesini yangın
güvenliği önlemleri ile birleştiren, güvenlik önlemleri için kaynaklar sağlayan,
gelişmiş araçlar kullanan ve bu bölümde bahsedildiği şekilde proaktif yangından
korunma organizasyonu sağlayan örgütsel davranışı destekleyen bir yönetim
işletim sistemi [1] uygulamaktır.
Bu el kitabı itfaiyeciler ve diğer ilk müdahale ekibi için hazırlandığı için tarihi
binaların yönetimini ayrıntılı bir şekilde açıklamaya gerek yoktur. İtfaiyecilerin,
bina sahibi ya da yöneticisiyle iletişimini kolaylaştırmak için ve nihayetinde
müdahalenin daha etkili olabilmesi için uygun yönetim yaklaşımını bilmeleri
gereklidir.
itfaiye
toplummal
sahibi
Yetkili
18
2. Yangın güvenliği yönetimi yaklaşımı
Tarihi binalarda, temel yangın güvenliğinin yanı sıra iki hedef daha
bulunmaktadır: tarihi binaların ya da en azından bir kısmının korunması ve sanat
eserleri ile diğer kültürel öneme haiz eserlerin korunması. Bina kullanılırken başka
hedefler de eklenebilir: binadaki işlerin aksamasının önlenmesi veya en azından
sınırlandırılması. Bu hedefler bina sahibinin ya da yöneticisinin genel yönetim
politikalarına yangın güvenliği yönetimi politikasını da dahil etmesini
sağlayacaktır. Yüksek standartlarda yangın güvenliği desteklenecektir ve eğer
mümkünse yangın güvenliği el kitabı ya da benzer bir dokümana yazılacaktır.
İtfaiye tarihi binalarda arzulanan seviyede yangın güvenliği sağlama sürecinde
önemli bir rol oynayabilir. Genellikle tatbikatların süreç planlama, denetim ve
performansları sırasında itfaiye davet edilir.
Şekil 2. İtfaiye binalarda yangın güvenliği sağlama sürecinde işbirliği yapmak
üzere davet edilmelidir
19
2.1. Liderlik ve taahhüt
Binalarda yangın güvenliği yönetim politikasını takip etmek için liderlik taahhüdü,
özellikle bina sahibinden genel müdüre ve daha sonra özellikle yangın güvenliği
müdürü, süpervizörü vs gibi diğer yöneticilere delege edildiği zaman açıkça ve
doğru bir şekilde tanımlanmalıdır. Bütün taraflar görevlerini anlamak ve işlerini
yapmak için eyleme geçmek durumundadır.
2.2. Yangın güvenliği yönetim planı, strateji ve eylem
Yangın güvenliği yöntemleri planda yazılacaktır. Yangın güvenliğinin temel
hedefleri aşağıdaki gibi tanımlanabilir:
Altyapı ve binalarda yangının çıkmasını önlemek,
Yangın çıkması durumunda insanların ve hayvanların ciddi
yaralanmalarını önlemek,
Bina sakinleri için alarm sistemlerini kurmak,
Engelli bireyleri de göz önünde bulundurarak, insanların kendi
kendilerine en kısa zamanda binayı boşaltabilmeleri için tahliye
güzergâhlarını belirlemek,
Yangının bina içinde ve dışında yayılmasını engellemek,
Komşuların mal varlıklarının hasara uğramasını engellemek,
Tarihi binanın hasarını en aza indirgemek,
Kültürel öneme sahip sanat eserleri ve malların hasarını en aza
indirgemek,
20
Yangın durumunda çevreye olabilecek olumsuz etki olasılığını en aza
indirgemek
Şekil 3. Tarihi binalarda yeni binalar için belirlenen mevcut yangın güveliği
standartlarına göre tahliye güzergâhlarını düzenlemek her zaman mümkün
olmayabilir. İtfaiye binanın bu özelliğini biliyor olmalıdır.
Yangın riski değerlendirmesi bina ve alt yapı bilgisine, tanımlanmış yangın
güvenliği seviyesi ve kaynaklara vs. dayalı olarak yapılacaktır. Risk değerlendirme
tarihi bir binada belli bir seviyede yangın güvenliğine ulaşma hedefi olan sürekli
bir süreçtir.
Yangından koruma danışmanları ve restorasyon uzmanlarından oluşan bir ekip
uzmanlarınca yapılacak risk değerlendirme planlamasına yapılan yatırım ve
21
maliyet-fayda analizinin hazırlanması, özellikle daha büyük, daha karmaşık, daha
önemli binalarda, kabul edilebilir çözümler ve tasarruf sağlayabilir.
Risk değerlendirme güncel olmalıdır. Bir yıldan az olmamak koşuluyla bakım
işlerinden, özel etkinliklerden vs. önce ve sonra düzenli bir şekilde yenilenmelidir.
Genellikle eğitimli personel yangın güvenliğinin gerekli seviyede olup olmadığını
kontrol edebilir ve gerekli durumlarda yangından korunma danışmanlarından
destek alabilir.
Yangın güvenliği ile ilgilenme ve tanımlanmış hedefle ulaşma yöntemleri
yangın risk yönetimi stratejisinde tanımlanmaktadır. Hedeflere ulaşmak için
yapılacak eylemler izlenen ve değerlendirilen yangın risk değerlendirmesine dayalı
olarak yapılacaktır. Proje Çevrim Yönetimi (PÇY) metodu binaların yangın
güvenliğini yönetmede etkin bir yöntem olabilir.
Şekil 4. Proje Çevrim Yönetimi
Programlama
Tanımlama
Formule etme
Uygulama
Değerlendirme & Denetim
22
2.3. Yönetimin düzenli desteği
Yangın güvenliği el kitabında tanımlandığı şekilde yönetim faaliyetlerin
oluşturulması, uygulanması, devamlılığı ve gelişimi için gerekli kaynakları
sağlamakla yükümlüdür. Örneğin, belli görevler için yeterli sayıda personelin
görevlendirilmesini ve insanların işlerini doğru yapabilmeleri için gerekli eğitimleri
almalarını sağlamak. Her bir kişinin becerilerinin tanımlanması gereklidir.
Yeterlilikleri sağlamak için yapılması gerekenler ayrıntılı bir şekilde
tanımlanmıştır. Örneğin:
Genel müdür en az her üç yılda bir itfaiye ve yetkili birinden eğitim
alacaktır.
Bakım/teknik bölümü müdürü yangın güvenliği yönetimi konusunda en
az üç haftalık zorunlu eğitim alacaktır.
Tahliye koordinatörü en az 2 yılda bir 8 saatlik eğitim alacaktır.
Yangın tahliye ekipleri – itfaiye eri ve tahliye ekip lideri – her yıl en az
bir eğitime katılacaklardır.
23
Şekil 5. Yangın anında ilk müdahale eğitiminde çalışanların yangın
söndürücüleri uygun bir şekilde kullanmaları
3. Yangın güvenliği yönetimi sistem unsurları
3.1. Dokümantasyon
Binayı tanımlayan ayrıntılı bir belge hazırlanmalıdır. Bu belgede, kurulmuş yangın
önleme aygıtları, yangın koruma mantığıyla binada yapılacak değişiklikler,
yangından korunma için oluşturulmuş organizasyon yapısı ve olası değişiklikler
bulunmalıdır. Binada yapılacak herhangi bir değişikliğin yangın korumaya olumsuz
etkisi olacağı unutulmamalıdır. Belge, operasyon ve bina detayları konusunda
deneyimli bina personeli tarafından hazırlanmalı ve muhafaza edilmelidir.
24
Şekil 6. Binada yapılan restorasyon çalışmaları ve diğer değişiklikler binanın
yangından korunmasında olumsuzluk yaratabilir bu yüzden yangın güvenlik
önlemleri çalışmalar başlamadan önce yazılı olarak hazırlanmalıdır.
3.1.1. Yangın Güvenliği El Kitabı
Ulusal kurallara göre, bütün yangın güvenliği sistemleri ve bileşenleri ile ilgili
bilgiler ayrıntılı bir şekilde Yangın Güvenliği El Kitabı ya da benzeri dokümanda
yer almalıdır. Bu Yangın Güvenliği El Kitabında yangın söndücülerin yerleri
işaretlenmiş olarak yer planları, hortum makaraları, hidrant noktaları, gaz kesme
vanaları, bağlantı şemaları, çizelgeler, teknik özellikler ve yedek parça listeleri
bulunmalıdır. Yangın Güvenliği El Kitabı yangından korunma sistemleri ve
ekipmanı için operasyonel, servis ve bakım talimatlarını ve ayrıca ekipman
üzerinde yapılan herhangi bir değişiklik veya güncellemenin ayrıntılarını
içermelidir. Daha riskli özel durumlar için alınacak güvenlik önlemleri de bu
kitapta yer almalıdır. Özel durumlar, havai fişekler ve/veya ilaveten elektrikli
ekipmanlar ve sıcak işlerin yapıldığı yerler vs. olabilir.
25
3.1.2 Yangın Güvenliği Kütüğü
Ulusal kurallara göre bir Yangın Güvenliği Kütüğü veya benzeri bir doküman
hazırlanmalı ve aşağıdakilere benzer bilgileri kaydetmek için kullanılmalıdır:
Süresi ve katılanların listesi ile birlikte alınan veya verilen yangın
eğitimleri,
Zamanı, süresi ve katılanların isimleri de dahil olmak üzere uygulanan
yangın tatbikatları. Bu kayıtta ayrıca belli problemlerin ve dier
gözlemlerin yazılacağı “yorumlar” sütunu da olmalıdır. Herhangi bir
sorunla ya da zorlukla karşılaşıldığında çözüm önerileri de yazılmalıdır.
Yangın koruma hizmet personeli ya da sigorta şirketi ziyaret ve teftişleri.
İtfaiye ya da dier kişiler yapılan gözlemlerle ilgili kısa notlar
eklemelidirler.
Acil durum aydınlatması dahil tüm yangın ekipmanları denetimlerinin ve
yangın sistemlerinin bakımının tüm ayrıntıları. Yangın sensoru ya da
alarm sistemleri gibi ekipman için ayrı bakım kütükleri olsa bile bu
bilgilerin Yangın Güvenliği Kütüğüne eklenmesi önerilir.
Herhangi bir yangın olayının, yanlış alarmların veya diğer ilgili konuların
yapılan uygulamalarıyla birlikte ayrıntılı bir şekilde yazılması.
3.1.3 Hasar sınırlama planı
Hasar Sınırlama Planı yangın başladığında ve itfaiyeden yardım istendiği anda
yapılması gereken bütün çalışmalar için bir temel oluşturur. Hasar Sınırlama Planı
acil durum karşısında organizasyonun yapması gerekenleri ayrıntılandırır. Bunlar:
Mekânın ve nasıl kullanıldığının kısa bir tanımı,
26
Yollara erişim, çıkışlar, yangın muslukları ve ana gaz vanaları ile elektrik
şalter odaları gibi yerleri gösteren plan,
Acil durum anında kaldırılması gereken parçalar ve bunların güvenli
olarak nereye taşınacağının bilgisi,
Görev dağılımı listesi – çalışanların ev/cep telefonları ile birlikte,
Yönetici ve süpervizörlerin görevleri,
İtfaiye ve kurtarma hizmetleri ile işbirliği,
Müteahhitler, koruma uzmanları vs gibi kaynakların ad ve adresleri,
Şekil 7. Hasar Sınırlama Planı hazırlanırken İtfaiyecilerle işbirliği yapılmalıdır
Hasar Sınırlama Planı geliştirilirken nesnelerin kaldırılması için açık önceliklerin
mevcut olduğundan emin olmak için bir sınıflandırma sistemi kurulmalıdır. Bu
aşaıdakileri tanımlamaktadır:
27
Birinci öncelik: Bina veya önceki sakinleri ile yakından bağlantılı
uluslararası miras değeri olan kalemler.
İkinci öncelik: Bina veya sakinlerinin tarihini açıklamak için önemli ya
da ulusal değere sahip kalemler. Buna ayrıca yüksek maddi değeri olan
kalemler de eklenmelidir.
Üçüncü Öncelik: yerinin değiştirilmesi pahalı ya da zor olan, binanın
tarihine katkıda bulunan kalemler.
Sınıflandırılmamış: Yerinde bırakılacak kalemler.
Hasar Sınırlama Planı hazırlanırken ve güncellenirken yerel İtfaiye müdürlükleri
ile işbirliği yapılmalıdır
3.2. Raporlama
Yangın, soygun ve diğer suç eylemleri vs gibi olaylar, yönetime rapor edilmeli ve
Yangın Güvenliği Kütüğüne (Bakınız 3.1.2.) işlenmelidir. Yetkili merciler de
haberdar edilmelidir. Gelecekte benzer olayların yaşanmaması için sorumlu kişiler
olayı incelemelidirler.
28
Şekil 8. Gelecekte benzer olayların yaşanmaması için yetkili merciler de
haberdar edilmelidir
3.3 Kontrol ve uygunluk denetimi
Yangın güvenliği önlemleri alan tüm seviyelerde periyodik kontroller yapılacaktır.
Görevli personel düzenli olarak yangın kontroleri yapacaktır. Her bir denetim için
özel olarak kontrol listeleri (öz denetim ve yangın sistem bakımları için günlük,
haftalık, aylık ve yıllık kontrol listeleri) hazırlanacak ve kullanılacaktır.
Görevlendirilen personelin sayısı ve kontrol listelerinin içerikleri Yangın Güvenliği
El Kitabında tanımlanmalıdır. Tablo 1’de periyodik teftiş [2] için örnek bir kontrol
listesi yer almaktadır.
29
Tahliye Kontrol edin:
Tahliye güzergâhları
Tahliye güzergâhı engelenmemiştir
Tahliye kapıları engelenmemiştir. Ayrıca kapı
dışının kar ya da başka bir şeyle engellenip
engellenmediğini kontrol edin.
Tahliye levhaları
Levhalar yerlerindedir.
Levhalar binanın uygun yerlerinde kolaylıkla
görülebilir
Fosforlu ya da ışıklı levhalar sağlam ve ışıkları açık
Acil durum güç kaynağı kurulu olduğu yerde ve
çalışır durumdadır.
Bölme sınırı Kontrol edin:
Bölme sınırındaki duvar
Duvarda delik, sızıntı ya da aralar vs yoktur.
Duvarlardaki açıklar örneğin borular, kablolar
havalandırma kanalları mühürlenir.
Yangına dayanıklı cam
duvar – pencereler
Cam sağlamdır.
Pencereler kapalıdır.
Tahliye güzergâhındaki
tüm kapılar için
aşağıdakiler kontrol
edilir.
İşlev
Kapının anahtarsız, giriş kartı ya da kodu
olmaksızın kolaylıkla açılıp açılmadığını ve en az
900 mm açıldığını kontrol edin
Tahliye güzergâhının herhangi bir nesneyle
engellenmediğini kontrol edin
Kapıyı açmak için gerekli gücün 130 N’yi (yaklaşık
13 kg) geçmediğini kontrol edin.
Bakım
Kapı açıldığında, menteşeleri, kilitleri, kapı
kollarını, çerçeveyi, (varsa) camın sağlam
olduğunu, herhangi bir hasar olup olmadığını,
derecelendirme etiketini, kapı kolunun çalışmasını
vs gözlemleyin.
Kapı kapama otomatı
Kapıyı yaklaşık 10 cm açın ve bırakın. Kapının tam
olarak kapandığını kontrol edin
Yaylı cıvatanın kilit köprüsünü kavradığını kontrol
edin
Yağ sızıntılarını kontrol edin
Kapı kapama otomatının çalışmasını etkileyen
alarm sistemlerindeki arızaları kontrol edin
Kapı kapama otomatının yuvasını ve kollarını
kontrol edin
30
Bölme sınırlarında ayrık/açık kolların
önerilmediğini NOT edin
Ekstra kilitler
Hırsız geçirmez kilitler takılmışsa çalışma
saatlerinde bunların açık olduğundan emin olun
Yangın söndürme
ekipmanı
Kontrol edin:
Taşınabilir yangın
söndürücüler
Yangın söndürücüleri olmaları gereken yerlerde
Basınç ölçme göstergesi yeşil alanda
Yangın sönzürücüler için işaretler var ve bunlar
görülebilir yerlerde
Yangın söndürücülerin yıllık dış bakımları yapılmış
(yangın söndürücülerin üzerinde en son
incelemenin yapıldığı tarihi gösteren bir etiket
bulunmalıdır)
Yangın söndürücülerin önü kapalı değil ve
kolaylıkla ulaşılabilir
Elektrik donanımları Kontrol edin:
Floresan tüpler Işıklar açıldığında lambanın yanıp sönmediğinden
emin olun – normal çalıştıında yanıp sönmez
Tüplerin yanmadığından ve/veya uçlarının kırmızı
parlamadığından emin olun
Halojen lambalar ve
akkor lambalar
Işıkların yanında veya ışıklara temas eden perde
gibi yanıcı materyaller olmamaı
Armatür stabil ve düzgün bir şekilde sabitlenmiş
Armatürler aşırı ısınmaya neden olacak şekilde
yerleştirilmemiş
Elektrik tesisatı Kablolar hasarlı ya da delik değil
Duvardaki priz ve elektirk düğmeleri hasarlı değil
Yanıcı maddeler sigorta panosundan en az 1 m
uzakta
Elektrikli ısıtıcıların üstü kapatılmamış
Gevşek kablolar yok
Kablolarda zararlı miktarda ısıyı izole eden toz
yoktur
Gaz tesisatı Kontrol edin:
Gaz boruları bağlantıları Tutuşabilir materyaller, temiz hava beslemesi ve
yakıt depolarından vs uzakta olmalı
Isıtma cihazı montajı
Dier kalemler Kontrol edin:
Mutfak ve/veya personel
odası
Çıplak ışıklar korunmasız bırakılmamalı ve
tutuşabilir mumluklar kullanılmamalıdır. Ayrıca
31
perde gibi televizyon üstü gibi yanabilir
materyallerin yakınına yerleştirlmediklerine dikkat
edin
Filtre ve ocaklarda vs zaman ölçer vardır
Ocakların yanında düşebilecek veya bir şekilde
yangına sebebiyet verecek yanıcı materyaller yoktur
Ocak üstleri depo olarak kullanılmamalıdır
Havalandırma filtreleri temizdir
Diğer olası kaza
sebepleri
Ihtiyaç duyulan diğer yerlerde veya örneğin
merdivenlerdeki
Kaymayan yüzeyler sağlam durumda
İzin verilen yerler dışında sigara içilmemektedir.
İlk yardım Mevcutlar gerekenler listesiyle uyumludur.
Temizlik /düzen
Çöpler düzenli olarak dışarı çıkarılır.
Çöpler veya boş kutular büyük miktarlarda, içeride
veya dışarıda bina yakınlarında uygun olmayan
yerlerde bulundurulmaz
Paletler, konteynerler ve
yanıcı maddelerin
depolanması
Yangına dayanıklı yapılar olmadığı sürece, paletler,
atık konteynirleri vs gibi yanıcı maddeler pencere,
kapı ya da hava girişi bulunan binanın ön
cephesinden en az 6 metre uzağa konmalıdırlar.
Hepbirlikte 600 litreden fazla gelmeyen tek parça
yanıcı çöp konteynirleri, yangına dayanıklı yapılar
olmadığı sürece, pencere, kapı ya da hava girişi
bulunan binanın ön cephesinden en az 4 metre
uzağa konmalıdırlar.
Yangın ihtimali Binanın etrafında veya dışında
Çöp ve boş ambalajlar veya diğer yanıcı maddeler
ön cephe boyunca veya bir gölgelik altına
yerleştirilmez.
Yanıcı materyal içeren konteynırlar binadan en az 5
metre uzağa yerleştirilmelidir.
Depolar kilitli tutulmalıdır.
Çatıya çıkmak için merdiven veya başka ekipman
yoktur.
Pencere ve kapılar kilitlidir.
Dışarı ışıkları sağlamdır.
Tablo 1. Periyodik teftiş kontrol listesine bir örnek [2]
32
Temel kontrol türleri:
Mesai günü başlangıcında mekânın açılışındaki belli faaliyetlerin
kontrolü
Mesai sonunda, hafta sonu ya da tatil sezonu başlangıcında mekânın
kapanışındaki belli faaliyetlerin kontrolü
Belli etkinlikler veya özel günlerdeki vs belli faaliyetlerin kontrolü
Yangın alarm sistemi, yağmurlama sistemi vs gibi yangından koruma
sistemlerinin çalışıp çalışmadığının kontrolü
Yetki sahibi makamlar en azından her yıl, özel etkinlikler planlandığında, yeni
materyaller veya teknolojiler vs tanıtıldığında uygunluk denetimi yapmalıdırlar.
3.4. Çalışanların ve binayı kullanan diğer kişilerin acil mücadele becerilerini
geliştirmek
Yönetim, sürekli ve mevsimsel çalışanların acil mücadele becerilerini kontrol
ederek geliştirecek ve itfaiye müdürlüğü ve gerekirse diğer acil durum hizmetleri
ile işbirliği yapacaktır.
33
Şekil 9. İtfaiyenin acil mücadele kapasitesi ve ayrıca erişim yoları ve alanları,
bina etrafındaki itfaiye araçları için yangın tedarikleri düzenli olarak kontrol
edilmelidir.
Personel eğitimi, plana göre ve Yangın Güvenliği El Kitabında tanımlanmış
görevlerine göre düzenli olarak yapılmalıdır. Tarihi binalarda yaşayanlar da bu
eğitimlere dâhil edilmelidir.
Tahliye tatbikatları, özel etkinlikler planlandığı ve yeni materyaller veya
teknolojiler vs tanıtıldığı zaman kullanımda, yerleştirmede, organizayon şemasında
vs bir değişiklik olduğunda yılda en az bir kere yapılmalıdır.
34
Şekil 10. Tahliye güzergâhları ulaşımı kolay olacak şekilde iyileştirilmeli ya da
en azından mevcut standartlara yakın hale getirilmelidir.
Şekil 11. Görevlendirilmiş kişiler (binayı tanıyan sorumlu kişi) itfaiyecilerle
iletişim kurmak ve başarılı bir müdahale için bilgi sağlamak üzere eğitileceklerdir.
35
3.5 Denetimin tamamlanması
Denetim bir kapanış toplantısı ile tamamlanmalıdır. Kapsamı sorumlu kişiler
belirler ve prosedür Yangın Güvenliği El Kitabında tanımlanmıştır. Düzeltici
faaliyetler uygulanabilir ve planda değişiklikler yapılabilir. Önerilen değişikliklerin
yetki sahibi makam tarafından onaylanması gerekmektedir.
Şekil 12. Her bir dış denetimden sonra bir kapanış toplantısı düzenlenmelidir.
Kapanış toplantısı binaların yangın güvenliği sistemlerinde değişiklikler ve
düzeltici faaliyetler yapılması için oldukça faydalı olmaktadır.
36
BÖLÜM 3
YANGIN ÖNLEME TEDBİRLERİ
1. Giriş
Proaktif yaklaşım güvenlik konularında en iyi maliyet-etkin çözümlere ulaşmayı
sağlar. Yangın güvenliği alanında özellikle tarihi binalar olmak üzere herhangi bir
binada ortaya çıkacak sorunları üstesinden gelmede binaya özel tasarlanmış
çözümlerin oldukça etkili olduğu kanıtlanmıştır.
Bu bölümde temel prensipler ve yangın önleme tedbirleri tanımlanmıştır.
Resim 1. Safranbolu’da tarihi bina yangını – 08 Ekim 2018
37
2. Temel prensipler
Yangın güvenliği konusunda bir şeyler yapılmasına karar verildiği zaman, bina
yangın güvenliğinden sorumlu bina sahibi ya da diğer bir kuruluş ya da kişi bir
yerden başlamak zorundadır. Küçük ve basit binalar için bile yangın güvenliği ile
ilgili temel bilgiye ihtiyaç vardır. Yüksek yangın yükü olan daha büyük ve
kompleks binalar ve montaj yerleri (fabrikalar) vb. için yangın güvenliği
konusunda daha detaylı bilgiye ihtiyaç vardır.
Tarihi bina ve alanlarda yangından korunma risk değerlendirme sonuçlarına
dayalı olmalıdır (Bakınız Bölüm 1). Basit ancak etkili çözümler için bilgi ve
deneyim gereklidir. Yangın koruma danışmanları ve restorasyon uzmanları gibi
uzmanlardan oluşan bir ekip tarafından yapılacak bir risk analizi yatırımı ve fayda-
maliyet analizi kabul edilebilir sonuçlar ve tasarruf sağlayacaktır. Temel
gereklilikler kanun ve yönetmeliklerde yazılıdır (bakınız bölüm 9). Tarihi binalarda
yangından korunma konuları ile ilgili bilgiler ulusal ve uluslararası standartlarda,
kılavuzlar ve diğer kaynaklarda bulunabilir. Bunlardan bazıları bu bölüm sonunda
listelenecektir.
Arzulanan seviyede yangın güvenliğine ulaşmak için, risk değerlendirmesine
dayanarak, yangından korunma önlemleri tanımlanacaktır. Genellikle yangın
güvenliği tedbirlerinini uygulanmasında daha fazla aşamalar vardır. Organizasyon
eylemlerinin uygulanması, yangın bölmesi, yangın söndürme sisteminin kurulması
vb. gibi diğer önlemlerden daha kolaydır ve daha az zaman alır. Hiç eyleme
geçmemektense önlemleri adım adım uygulamak daha iyidir.
Her durumda, binanın tanımı ve binada kurulmuş yangından korunma sistemleri
ve cihazları yangından korunma önlemleriyle birlikte hazırlanmalıdır. Bu belgede,
yangından korunma için oluşturulmuş organizasyon yapısı ve yangından koruma da
hesaba katılarak yapılacak olası değişiklikler bulunmalıdır. Değişiklikler binanın
38
yangın koruma seviyesini azaltmamalıdır. Belge, operasyon ve bina detayları
konusunda deneyimli bina personeli tarafından hazırlanmalı ve muhafaza
edilmelidir.
3. Yangın önleme tedbirleri
Yangın madde, ısı ve oksijen kombinasyonu ile oluşan kimyasal bir olgudur.
Yangın için şu üç element gereklidir:
a. Oksijen
b. Isı
c. Yakıt
Şekil 2. Yangın önleme üçgeni
Yanmanın olabilmesi için, yakıtın (katı, sıvı, gaz) oksijenin bulunduğu bir
ortamda kendi tutuşma sıcaklığına ulaşması gereklidir. Bu sebeple, yangına karşı
önlem alırken bu üç faktör göz önünde bulundurulmalıdır.
39
Tarihi binaları yapısal olarak incelediğimizde genellikle ahşap esaslı
maddelerden yapıldıklarını görüyoruz. Ahşabın tutuşma sıcaklığı diğer maddelere
göre daha düşük olduğu için bu tip binalarda yangının daha kolay ve kısa sürede
büyüyebilir. Bu durum tarihi binalarda yangından korunma konusunu daha özel bir
hale getirmektedir. Bir tarihin yok olması ve bunun telafi edilemeyecek olması göz
önünde alındığında tarihi binalardaki yangın güvenliğinin en kadar önemli
olduğunu görmek mümkündür.
Pek çok tarihi bina türüne uygulanabilecek temel yangın önleme tedbirleri
mevcuttur. En yaygın olanları aşağıda tanımlanmıştır: Örneğin en önemlisi olan
tahliye konusu bu el kitabının ayrı bir bölümünde ayrıntılarıyla açıklanmıştır.
Şekil 3. Safranbolu’da tarihi bir binada yangın
3.1. İyi temizlik
İyi temizlik tipik bir yangından koruma tedbirleri değildir ancak herhangi bir
binada belli bir seviyede yangın güvenliği seviyesini korumak için elzemdir.
40
Düzenli temizlik, düzgün depolama ve çöplerin atılması, elektrik donanımlarının ve
ekipmanının kontrolü, mutfak davlumbazlarının filtrelerinin temizlenmesi, bina
çevresindeki çimlerin biçilmesi, bakım kayıtlarının tutulması vs gibi günlük işler
yangın riskini azaltırlar. Bunlardan bazıları aşaıdaki metinde daha detaylı
anlatılacaktır.
Bodrum ve çatı katları temiz ve kilitli tutulmalıdır. Kamuya yasak olan alanlar
sınırlı olmalı ve kontrol edilmelidir.
Havalandırma tünelleri, boş alanlar ve benzeri yerler otomatik sensörlerle veya
yangın söndürme sistemleri ile korunmadıkça depo olarak kullanılmamalıdır.
3.2. Atık imha işleminin kontrolü ve ambalaj materyallerinin depolanmasının
kontrolü
Çöp kovaları, atık konteynirleri, dağılmış çöpler, ambalaj malzemeleri yığınları
vs. yangının başlaması için ideal yerlerdir. Atık imha işleminin kontrol edilmesi
gerekmektedir. Örneğin açık çöp kovalarının şömine yakınlarında veya kazan
dairelerinde bulunmaması gereklidir. Mesai bitiminde çöpler dışarı (çöp
konteynerlerine) taşınmalıdır. Çöp konteynirlerin binaya uzaklığı da hesaba
katılmalıdır.
Bina içinde veya dışında organize edilen çeşitli etkinliklerde artan çöp miktarına
özellikle dikkat edilmelidir.
Ambalaj malzemeleri halka açık alanlarda, merdiven altlarında, tahliye
koridorlarında vs depolanmamalıdır.
41
Şekil 4. Çöp konteynerlerinin binadan güvenli bir şekilde uzak olması gereklidir.
Fotoğrafı çeken: Mateja Gris, SZPV
3.3. Sigara politikası
Sigaranın yangına sebebiyet verebileceği bina içi ve dışındaki alanlarda sigara
içmek yasaklanmalıdır.
Sigara içilebilen alanlara uygun küllükler yerleştirilmelidir. Sigara atıklarının
düzenli ibr şekilde temizlenmesi de sağlanmalıdır.
Şekil 5. Sigara içilebilen alanlara uygun küllükler yerleştirilmelidir. Fotoğrafı
çeken: Mateja Gris, SZPV
42
3.4. Sıcak işler dahil açık alev kullanımı
Açık alev kullanımı ile ilgili koşullar açıkça tanımlanmadıkça, bina içinde açık alev
kullanımı (mumlar, şöminelerde yakılan ateşler, havai fişekler, vs ile kaynak, metal
kesimi, sıcak ile hava ısınma gibi sıcak işler) yasaktır. Açık alevle ilgilenecek
kişiler eğitilmeli ve açık alevler sürekli kontrol eilmelidir. Şöminelerde kapak
olmalı ve mesai biriminde bütün ateşler söndürülmelidir.
Sıcak işlere sadece belli durumlarda izin verilebilir: yetkili bir kişi tarafından izin
verilmişse, risk değerlendirilmesi yapılmışsa, yangın güvenliği konusunda
deneyimli kişiler yapıyorsa, yangın sorumlusu tarafından denetleniyorsa vs.
Şekil 6. Sıcak işlere sadece belli durumlarda izin verilebilir. Fotoğrafı çeken:
Gašper Golob, SZPV
3.5. Bacaların bakımı ve muayenesi
Kullanılan bacalar düzenli olarak kontrol edilmelidir. Kullanılmayanlar ise ara
ara kontrol edilmelidir.
43
3.6. Elektrik tesisatı ve elektrikli aletler
Sadece teknik açıdan uygun elektrik tesisatı ve elektrikli aletler kullanılacaktır.
Geçici kablolama, ısınma ve ısı, kıvılcım vs üreten diğer aletlerin kullanımına
ayrıca özen gösterilecektir. Bazı etkinliklerde ekstra aydınlatma ve ısınmaya
ihtiyaç duyulabilir, bu durumda dikkatlice planlama ve kurulum yapıldığında izin
verilmelidir.
Resim 7. Elektrik tesisatı ve elektrikli aletler
3.7. Dekorasyon ve kaplamaların yangın durumlarının kontrolü
Yangın başladığında yayılma hızı genellikle mobilya, dekorasyon ve
kaplamaların cinsiyle alakalıdır. Tarihi binalarda, yanıcı materyalleri yanmaz
özelliklerde olanlarla değiştirilmesi ya da geciktirici veya benzeri malzemelerle
yanıcı materyallerin özelliklerinin iyileştirilmesi her zaman mümkün değildir. Bu
sebeple, ateşleme kaynaklarını (ışıldaklar, elektrikli veya gazlı ısıtıcılar, mumlar
vs) yanıcı materyallerden uzak tutmak gereklidir. Sürekli ve diğer dekorasyon
malzemeleri (tatil sezonlarında ve diğer özel etkinlikler ya da partiler esnasında)
yanıcı olanlardan olmamalı veya yangın geciktiricilerle işlenmiş olmalıdır.
44
3.8. Yangının diğer odalara yayılmasının kontrolü
Yangın, kapılar, havalandırma sistemleri, elektrik kablo kanalları, binadaki
boşluklar vs aracılığıyla diğer odalara yayılabilir.
Kurulumların yangına dayanıklı duvarlar ve tavanların içine nüfuz ettiği yerler
ve bu maddelerin yangın karakteristikleri düzenli olarak kontrol edilecektir.
Mümkün olduğu durumlarda, uygun olmayan malzemeler daha yangına
dayanıklı olanlarla değiştirilecektir.
Şekil 8. Kurulumların yangına dayanıklı duvarlar ve tavanların içine nüfuz ettiği
yerler yangının yayılmasına imkan sağlayabilir. Fotoğrafı çeken: Mateja Gris,
SZPV
Bina dolu olduğunda yangın kapıları kapalı tutulmalıdır.
45
3.9. Kurulmuş yangın koruma sitemlerinin kontrolü
Her tür hava koşulunda, günün herhangi bir zaman diliminde, vs aktif ve pasif
durumdaki yangın koruma sistemleri düzenli olarak kontrol edilmelidir. Yangın
tespiti için kullanılan ve yangının yayılmasını önleyen materyal, ürün ve sistemler
ile su temini için ve binadaki kişilerin tahliyesi için zaman kazandıracak olan
yangın çıkışları, yangın girişleri, fıskıyeler, vs düzenli bir şekilde kontrol
edilmelidir.
Yıldırımdan korunma (paratonerler) iyi durumda olmalı ve düzenli bir şekilde
kontrol edilmelidir.
3.10. İnsanların ve hayvanların tahliyesi
Yangın durumunda bir binanın tahliye edilmesi güvenliğin temel taşıdır ve bu
yüzden bu konuya özen gösterilemelidir. (Bakınız Bölüm 6)
3.11. Çalışanların eğitimi
Çalışanların yangın riskleri ve önleme tedbirleri konularında bilgili olması
(yangın başladığında ilk müdahale ve ziyaretçilerle binayı tanımayan diğer kişilerin
tahliyesi) ve yangın durumunda itfaiye ile işbirliği yapabilmesi gereklidir.
46
Şekil 9. Çalışanların yangın başladığında onu söndürmek üzere eğitilmeleri
gereklidir. Fotoğrafı çeken: Photo: Gašper Golob, SZPV
3.12. Dışarıdan gelen bir yangından korunma
Ormanda, pazarların ya da yangın yükü yüksek olan binaların vs yakınında
bulunan tarihi binalar dışarıdan yanabilir. Özellikle yaz aylarında ve özel
etkinliklerin vs yapıldığı zamanlarda tarihi binaların yakınlarında gerekli
önlemlerin alınması gereklidir.
Şekil 10. Safranbolu’da tarihi binada yangın
47
3.13. Yangınla mücadele araçlarının ve personelinin binalara erişimi
Etkili bir yangınla mücadele için araçların binanın dışına erişimi ve itfaiyecilerin
ise bina içine erişiminin salanması gereklidir. Erişimin olabilmesi binanın
büyüklüğüne ve yüksekliğine bağlıdır. Erişim alanları itfaiye müdürlüğü ile birlikte
düzenli olarak kontrol edilmelidir.
Şekil 11. Eski Safranbolu’da dar bir sokak
Şekil 12. Çek Cumhuriyetinde Český Krumlow’da dar bir kale girişi. Fotoğrafı
çeken: Mateja Gris, SZPV.
48
Özel etkinliklerde geçici çadırlar kullanılmaktadır. Bunların itfaiyecilerin ve
itfaiye araçlarının geçişine engel olmaması gereklidir.
3.14. Eserlerin kurtarılması
Tarihi değeri olan eserlerin kurtarılması belli ekipman ya da özel tasarlanmış
tahliye güzergahı gerektirebilir.
İnsanların ve değerli tarihi eserlerin tahliyesi aynı anda yapılacaksa, tahliye
güzergâhının kalabalıklaşmasını ve kurtarma ekipleriyle personelin yolu
tıkamalarını engellemek için bir hasar sınırlama planı ile çözümler bulunmalıdır.
3.15. Beklenmeyeni ummak
İstatistiklere göre, tarihi binalardaki yangınların başlıca sebebi kundaklamadır.
Kararlı bir kundakçıya karşı binayı korumak için yapıalcak çok bir şey yoktur.
Güvenlik alarm sistemleri ve diğer önlemler kundakçılık riskini azaltmaya
yardımcı olabilir.
Yangın sırasında ve sonrasında kısa bir süre için tedarikler yapılacaktır.
Çalışanların görevlerinin tanımlandığı, yangın söndürme işleminden sonra biriken
suyu boşaltma planı ve inşa sonrası sürecin açıklandığı bir felaket planı
hazırlanmalıdır.
49
BÖLÜM 4
YANGIN ESASLARI
(DAVRANIŞ, SINIFLANDIRMA, SÖNDÜRME BİRİMLERİ)
1. Giriş
Bu bölümün amacı, özel olaylara da odaklanarak, temel olarak yangının bir
odada nasıl başladığını anlamaktır. Bir odadaki yangınla bağlantılı olarak kurtarma
ekibi için riskler ve güçlükler hâsıl olabilir.
Bu bölüm “Brandforløb” adında Danimarka kitabından esinlenmiştir: Bu bölüm
bir odada yangının nasıl başlayabileceğini kanıtlayan modellerle birlikte bir yapı
oluştırmaya çalışacaktır. Odadaki yangın başlangıç noktasıdır ve olay kontrol
dışına çıktığında yangının ilerlemesini etkileyecek çok farklı faktörler olacaktır.
Diğer bir deyişle yangın süreci değerlendirildiğinde, “siyah ve beyaz” diye bir şey
yoktur. Ortaya çıkabilecek pek çok sebepler ve olgular olacaktır. Bunlardan
bazıları bu bölümde açıklanacaktır.
1.1. Amaç
Bu bölümün amacı yangının ne olduğunu ve nasıl başladığını anlamaktır. Bu
bölümde teoriler perspektifinden yangına odaklanılacaktır.
2. Yangın esasları
Yanma teorisi ile yangın ve alevlerin yayılmasının (nasıl olduğunun)
anlaşılması, bir odada yangının nasıl başladığını anlamaya be değerlendirmeye
temel oluşturacaktır. Örneğin alevlerin yayılması bir odadaki yangının hızı,
yoğunluğu ve yönüne bağlı olarak ilerlediği için önemlidir. Yanma teorisi çeşitli
bilinmesinde fayda olan kimyasal ve fiziksel süreçleri barındıran ayrıntılı bir
50
temadır. Bu kitapta, bir odada yangının nasıl başladığını anlamaya temel
oluşturacağı için, gerçek alev parlaması süreci üzerinde durulacaktır.
2.1. Yangın Teorisi
Yangın kimyasal bir reaksiyondur, tutuşma süreci olarak da adlandırılabilir.
Genel olarak iki tür yangın vardır (tutuşma süreci) – tek alevli yangın ya da ateş
çıkaran.
Şekil 1. "Brandforløb" kitabından bir fotoğraf. Tek alevli ateş ile (ışık) ateş
çıkaranı (sigara) göstermektedir.
Binalarda çıkan yangından (odada çıkan yangından) söz ettiğimizde bu
genellikle alev yangınıdır. Ateşli yangınlar da odada çıkan yangının sebebi olabilir
ama bu tip ateşin ilerlemesi nispeten sınırlı olduğu için yangın sürecine etkisi daha
az olacaktır.
Alevlerin tutuşması süreci yangının ilerleme sürecinde çok önemlidir. Bu
sebeple, bir odada başlayan yangını ve onun çevreye olan etkisini anlayabilmek
için bu süreci biliyor olmak önkoşuldur.
51
(O2 => Enerji + H2O + CO2+CO+ karbon partiküller vs)
(Egzotermik kimyasal tepkime)
Şekil 2. Tutuşma ısıyı ortaya çıkaran kimyasal bir süreçtir. Temel olarak yakıt
oksijenle tepkimeye girer ve sonucunda karbondioksit ve çeşitli kalıntılar açığa
çıkar. Fotoğraf “yangın süreci” sayfa. 9
Farklı alev türleri vardır. Belli bir durumda ne tür bir yangın süreci ile karşı
karşıya olunduğu değerlendirilebilmelidir. Örneğin, tutuşma oranı ve basınç
birikimi de dahil olmak üzere ne tür bir tutuşma olduğu konusunda fikir sahibi
olunabilir. Bu iki parametre yangının ne kadar hızla yayılabileceği ve ne kadar
şiddetli olabileceği konusunu değerlendirmeye yardımcı olur.
Şekil 3. Bu fotoğraf farklı türde alevleri göstermektedir. Alevin farklı renleri,
tutuşma, sıcaklık vs değerleri konusunda bilgi vermektedir. Soldaki tipik bir
difüzyon alevi iken sağdaki de tipik bir premiks alevidir. (Fotoğraf: Acil Durum
Yönetimi Meslek Lisesi)
52
Temel olarak iki tür alev vardır: difüzyon ve premiks alevleri. Bu iki tür alevin
önemli ölçüde farklı özellikleri vardır. Örneğin tutuşma oranları ve ısı. Difüzyon
alevleri ile premiks alevleri arasındaki fark hava ile yakıtın bir araya gelmesi ve
ortaya çıkan kimyasal tepkimede yatmaktadır.
2.1.1. Yangın Üçgeni
Yangını anlamak için, yangın üreten kimyasal reaksiyonun gerçekleşmesi için
belli kuralların mevcut olduğunu anlamak gereklidir.
- Oksijen: Yangının olabilmesi için oksijen gereklidir. Bir tavanın üzerine
kapak kapatarak oksijeni engellersiniz. Daha büyük bir yangında örneğin
bir odada yangın çıktığında bütün camları ve kapıları kapatmak gerekir.
- Yakıt: Yangının çıkması için yanabilecek bir şeyin olması gereklidir.
Çoğu şeyler yanabilir ancak her birinin farklı tutuşma ısıları vardır.
Örneğin ahşabın tutuşma ısısı düşüktür dolayısıyla eğer küçük bir parçayı
çakmakla yakarsanız derhal yanmaya başlayacaktır, öte yandan bunu
demire uyguladığınızda tutuşması uzun zaman alacaktır çünkü demirin
tuttuşma ısısı ahşaba göre daha yüksektir.
- Sıcaklık: Yangın başlamadan önce yeterli derecede sıcaklığın olması
gereklidir. Yakıtın tutuşma ısısı da yine buna bağlıdır. .
Şekil 4. Yangını çıkaran üç faktörü gösteren yangın üçgeni Fotoğraf: Yangınla
Mücadele 101 – Yangın Kurtarma Personeli
53
2.1.2. Yanıcı Materyaller
Yanıcı maddeler üç şekilde karşımıza çıkar:
Katı maddeler Sıvılar Gazlar Örneğin:
Ahşap Tekstil ürünleri Kâğıt
Örneğin: Petrol ürünleri Alkol Eter Aseton
Örneğin: Metan/doğal gaz LPG Asetilen Baca gazları Buhar
Katı maddeler alevli yanar ve köz bırakır ancak bazı istisnai durumlar vardır.
Örneğin, yağlar, stearin (katı yağ), plastikler, kauçuk ve saf plastik. Bu tür katı
maddelerin tutuşmaları için hallerinin değişmesi gerekir.
Beşinci bölümde eğer bir yangın durumu varsa katı halden sıvı hale geçişi
açıklayacaktır. Bunun anlamı erime noktası tutuşma ısısından daha düşük
demektir.
2. Yangın Davranışı
Bir odada çıkan yangın ve yangın süreçleri söz konusu kitapçıkta ele alınan iki
temel kavramdır. Odada çıkan yangının tanımı şu şekildedir:
Odada çıkan yangınla müstakil yangın arasındaki fark etraflarındaki yapı ve
bunun yangının ilerlemesine olan etkisidir. Tamamen kapalı bir oda olmasa da yapı
baca gazlarını tutacaktır. Bu durumda basık odalar, asma katlar vs da hesaba
katılmalıdır. Çevreleyen yapılar odada farklı basınçların oluşmasına ve bunun da
yangının sıcaklığını artırmasına sebebiyet verecektir. Bunlar tam olarak kapalı
“Etrafı kapalı bir odada gelişen bir yangın ".
54
alanda çıkan yangının müstakil yangından farklı olarak gelişmesine neden olan
“dış” faktörlerdir. (Bakınız Örnek şekil 5)
Şekil 5. Solda müstakil bir yangın sağda ise odadaki yangın gösterilmektedir.
Fotoğraf: “Yangın süreci” sayfa 26
Yangın sürecinin tanımı:
3.1. Bir odada çıkan yangın süreci
Yangın sürecini anlamaya yardımcı olmak üzere bu kitap odada çıkabilecek
yangının farklı aşamaları konusunda bilgi verecektir.
3.1.1. Erken yangın süreci
Erken yangın süreci bir odada başlayan yangının ilk aşamasıdır. (Bakınız Şekil
6)
“Erken yangın süreci” tanımı:
Bir odada, yangının ilk alevlenme aşamasıdır.
“Bir odadaki yangının zamanla gelişimi, bu süre içinde oluşabilecek çeşitli
aşamalar ve olaylar.”
55
Bu aşamada, odalarda yangının gelişimi hakkında bilgi sahibi olmak, etkili bir
söndürme taktiğini değerlendirmek ve uygulamak için çok önemlidir.
Örneğin, yangının yakıt mı yoksa havalandırma kontrolü mü olduğuna ve
dumanın yayılmasını etkileyen faktörlerin ne olduğuna dair bilgiye sahip olmak,
uygun bir söndürme taktikleri seçiminde etkili olabilir. Erken yangın döngüsü
genellikle kurtarma ekibi ile ilgili özel bir tehlikeye neden olmamaktadır; ancak bu
aşamada, bir alandaki yangının ilerlemesine sebep olan temel unsurlardan
bazılarının yangının sürekli ilerleyişini ciddi şekilde etkilediği görülmektedir.
Faktörler aşağıdakileri kapsamaktadır:
Yakıt veya havalandırma kontrollü yangın dahil yangın etkisi geliştirme
Duman fanı ve baca dolgusu
Sıcaklığın yayılması
Yangın odasında basınç koşulları ve duman dağıtımı
Baca gazlarının tutuşması
Şekil 6. Erken süreç kırmızı renkle solda işaretlenmiştir. Sağda ise takip eden
süreçte yangın üzerinde etkisi olabilecek faktörler gösterilmiştir.
56
3.1.2. İlk ateş
Bir odadaki bir yangın ve dolayısıyla erken yangın süreci, ilk ateş olarak
adlandırılan şeyle başlar.
Şekil 7. Solda ilk ateş kırmızı ile gösterilmiştir. Sağda ise ilk ateşe örnek
görülmektedir.
3.1.3. Bir odadaki yangının süreçlerine örnek
Akşamüzeri, içerisinde kanepe, televizyon, birkaç sandalye, bir sehpa, yerde
halılar ve duvarında resimlerin olduğu oldukça sıradan bir otırma odasında pencere
kenarında yanan bir mum unutulmuştur. Pencere açılır ve ani bir rüzgâr mumu
kanepenin üzerine düşürür. Yangın hızla döşemeye yayılır. Bu bir alanda çıkan
yangının başlangıcı olan “ilk ateş”tir (bakınız şekil 8).
İlk ateş “yangın olayını başlatan” demektir.
57
Şekil 8. Solda kanepeye düşen mum yangını başlatan işl ateştir. Sağda ise
yangın sürecindeki ilk ateş kırmızı ile gösterilmiştir.
Kanepede yangını büyütecek çok fazla materyal vardır. Kanepedeki yangından
sonra, artık baca gazı adı verilen, tavana doğru sıcak gaz ve parçacıklardan oluşan
bir kütle vardır. Bu ilk yangın olarak adlandırılan yangın sürecinin ilk aşamasının
başlangıcıdır. Baca gazları, hava ve diğer çeşitli maddeler ile karbon monoksit,
karbon dioksit, ayrıca çeşitli hidrokarbonlar ve kurum parçacıkları gibi yanma
işleminden kaynaklanan artık gazlardan oluşur. Duman yükselerek tavana çarpar
ve buradan yan duvarlara doğru “kıvrılır”. Bir noktada etraftaki “frenleyen”
duvarlara yayılarak tavanın altında bir baca gazı oluşturmaya başlar.
Baca gazı katmanı ilk bakışta neredeyse görünmezdir fakat duman oranı arttıkça
dolayısıyla baca gazındaki kurum partiküllerin artması sebebiyle daha koyu hale
gelir.
Bu süreç yanan şeyin ne olduğu, nerede yandığı, materyalin yeri ve oda
boyutları gibi yanmaya bağlı diğer etkenlerle birlikte genellikle yaklaşık 1-2
dakika içinde hızla ilerler. (Resimler için bakınız: Şekil 9)
58
Şekil 9. Sağda dumanın tavana doğru nasıl yükseldiğini ve yanlara doğru nasıl
büküldüğünü görüyorsunuz. Yine sağda “erken yangın süreci” kırmızı ile
işaretlenmiştir.
Eğer odada (havada) yeterince oksijen varsa ilk ateş daha hızlı ilerleyecektir ve
baca gazı tabakası zeminde birikecektir. Baca gazı katmanındaki ısı, mobilya, giysi
vb. gibi odadaki bütün eşyaların radyan ısıyla ısınmasına neden olur.
Bu nesnelerin yüzey sıcaklıkları 100- 300 santigrat dereceye ulaştığında normal
olarak sıcağın etkisiyle bozulma başlar; bu da, odadaki bütün ısınmış materyaller
artık yanıcı gazlar yayar anlamına gelmektedir.
Yangının diğer aşaması parlama aşamasıdır. Tutuşma aşaması, ilk ateşten
odadaki yanıcı her şeyin yandığı tamamen ilerlemiş yangına geçişi gösterir.
Tutuşma aşaması herhangi bir yerde birkaç saniyeden yaklaşık 1 dakikaya kadar
sürer.
Şekil 10. Tutuşma aşaması, ilk ateşten odadaki yanıcı her şeyin yandığı
tamamen ilerlemiş yangına geçişi tanımlar. Bu aşama, ateşten yayılan ısı ile baca
gazı tabakası odayı tutuşturacak kadar büüyk olduğu zaman başlar.
59
Parlama, ilk ateşten odadaki yanıcı her şeyin yandığı tamamen ilerlemiş
yangına geçiş aşamasıdır.
Yangının derecesi ve yanı sıra yangın odasının sıcaklığı odadaki basınç hızla
artacaktır. Baca gazı aktmanı hızla zemine çökecektir. Çoğu zaman bu aşamada
baca gazları da tutuşur.
Yanan bir odada çalışan herhangi bir itfaiye görevlisi için yangının parlaması anı
oldukça dramatik olabilir, ancak uygun korunma ve söndürme teknikleri ile geri
çekilme opsiyonunu da göz önünde bulundurarak bu aşama ile başa çıkılabilir.
Aynı korunma imkânına sahip olmayan, örneğin yaralı biri için parlama anı
oldukça kritik bir aşamadır çünkü kişinin hayatta kalma ihtimali çok düşüktür.
Gerçekler kutusu: Parlama
Parlama aşamasını odada tamamen ilerlemiş yangın izler. Bu aşama heryerde
birkaç dakikadar birkaç saate kadar devam edebilir. Süre tamamen odada ne kadar
yanıcı materyal olduğuna ve yeterli oksijen olup olmadığına balıdır. Ayrıca süre
yangının diğer bina ya da odalara yayılmasına göre de değişir.
Şekil 11: Bütün yanıcı materyallerin yandığı tamamen ilerlemiş mekan yangını.
60
Tamamen ilerlemiş bir yangın daha sonra soğumaya başlayacaktır. Soğuma
evresi yanıcı madde yanıp bittiği ve hem güç üretiminin hem de sıcaklığın azaldığı
evredir. Soğuma evresi saatler hatta bazılarında yangının büyüklüğüne bağlı olarak
günler alabilir. Yukarıda bir odada çıkan ve “normal” olarak niteleyeceğimiz
durumdur. Ancak yangın süreci farklı şekillerde gelişebilir. Örneğin, bazı odalarda
fazla (pencere/kapı) açıklığı yoktur ve dolayısıyla bu da, oksijen azlığı nedeniyle
parlama evresine geçmeden alevin yoğunluğunda azalmaya sebep olur. Yangın
döngüsündeki bu gelişme sınırlı havalandırılan veya havalandırmasız bir yangında
bir oda yangını olarak adlandırılır.
3.2. Yangının ilerlemesi nasıl minimize edilbilir?
İlk ateş görüldüğünde yangını durdurmak ve hasarı azaltmak için portatif yangın
söndürme araçları kullanılabilir. Yapılacak bir sonraki iş alanı boşaltırken, pencere
ve kapıları kapatmaktır.
4. Sınıflandırma & yangın söndürme araçları
4.1. Yangın sınıflandırmasına genel bakış
Danimarka’da, Danimarka ve Avrupa DS/EN3 standartlarını kullanırız. Bu
standartlar, yangın söndürücüler için performans gereksinimlerini ve test
yöntemlerini göstermeyi de kapsar. Yangın olayının sınıflandırıldığı altı kategoriyi
aşağıdaki kutucukta tanımlamaktadır. Bunlar Avrupa genelinde uygulanan çoğu
standartlarla aynıdır. E sınıfı yangın bağımsız bir sınıflandırma değildir ancak iki
sebepten onu da sayıyoruz:
Elektrik büyük ölçüde yangın sebebidir.
Elektrik yangınları için elektrikle çalışmayan yangın söndürücüler
gereklidir.
61
A Sınıfı Yangın
A Sınıfı Yangın – Yanıcı katı maddeler
Ahşap, kâğıt, karton, tekstil ürünleri, bazı plastik mateyaller ve bütün parlayıcı
maddeler
B Sınıfı Yangın
B Sınıfı Yangın– Yanıcı sıvı maddeler
Petrol, yağ, alkol, fiberglass, boya ve benzerleri
C Sınıfı Yangın
C Sınıfı Yangın– Yanıcı gaz maddeler
Propan, bütan, asetilen, doğal gaz ve benzerleri
D Sınıfı Yangın
62
D Sınıfı Yangın – Yanıcı metaller
Magnezyum, sodyum, alüminyum tozu, demir sülfür, titanyum ve benzerleri.
E Sınıfı Yangın
E Sınıfı Yangın – Elektrik yangınları
Elektrikli ekipmalardaki yangınlar (elektrikli techizat ve ekipman vs)
F Sınıfı Yangın
F Sınıfı Yangın
Yağ ve tava
4.2. Portatif (elde taşınabilir) yangın söndürücüler
4.2.1. Yangın söndürücü türlerine genel bakış
Toz söndürücüler (A, B, C, D, E)
Toz söndürücüler çoğu yangın türünü söndürebilir ve eğitimsiz bir kullanıcı için
kullanımı en kolay söndürücüdür. Son derece etkilidir, örneğin sulu söndürülere
kıyasla beş kat daha etkilidir. Ancak, bütün toz söndücülerin D sınıfı için uygun
olmadığını not edin.
63
Sulu söndürücüler (A)
Sulu söndürücüler sade su içerirler, ancak, suyu doğrudan daha etkili ve doğru
bir şekilde yönlendirebileceğiniz için 10 kat daha fazla etkilidirler.
Köpük söndürücüler (A, B)
Köpük söndürücüler yanıcı sıvı maddeleri ve ahşap, karton ve kağıt gibi katı
maddeleri söndürmeye uygundur. Ancak bütün köpüklü söndürücüler çevre dostu
olamayabilir bu yüzden şüpheniz varsa tedarikçinize danışmanız gerekebilir.
Su buharlı söndürücüler (A, E)
Su buharlı söndürücüler ince su buharı içinde atomize edilmiş damıtılmış su
içerir. Elektrikli ekipman ve katı madde yangınlarını hassas bir şekilde söndürmek
üzere üretilmişlerdir. Ofis ortamları için idealdıir.
Dondurucu (Freezer) söndücüler (A, E, F)
Gres, yağ, pişirme yağı (fryer) diğer sıvılara nazaran ısıyı daha fazla tutarlar. Bu
sebeple yağları söndürmek çok daha zordur. Doğru söndürme araçları
kullanmadığınız takdirde tutuşabilirler. Yağları söndürmenin en etkin yolu oksijen
kaynağını engellemektir. Söndürücü ekipman sıvıyla hemen tepkimeye giren bir
alkalindir ve yağı kaplayarak soğutur.
Oksijenli söndürücüler (B, C, E)
Oksjenli söndürücüler etraftaki oksjeni emerek yangını döndürürler. Benzin ve
şarj istasyonları için oldukça uygundur. Ancak bulundurulması gereken tek
söndürücü olmamalıdır. Oksijenli söndürücüler katı maddelerdeki yangını
64
söndüremezler (A sınıfı yangın) tersine yangını daha da artırma riski vardır ve bu
nedenle ofis ortamları için uygun değildirler.
Su ve Köpük
Su ve Köpük söndürücüler, yangın üçgenindeki ısı elementini yok ederek
yangını söndürür. Köpüklü söndürücüler aynı zamanda oksijeni de diğer
elementlerden ayırır.
Sulu söndürücüler sadece A sınıfı yangınlar içindir – B ve C sınıfı yangınlar için
kullanılmamalıdırlar. B sınıfı bir yangında çıkan buhar, yanıcı sıvıyı yayabilir veya
bir C Sınıfı yangında şok tehlikesi yaratabilir.
Karbondioksit
Karbondioksitli söndürücüler yangın üçgenindeki oksijen elementini yok ederek
yangını söndürür ve ayrıca oldukça soğuk bir akım vererek ısıyı yok ederler.
Karbondioksitli söndürücüler B ve C sınıfı yangınlarda kullanılabilirler. A sınıfı
yagınlarda genelikle etkili değildirler.
65
Kuru Kimyasal
Kuru Kimyasal söndürücüler yangın üçgenindeki kimyasal reaksiyonu
engelleyerek yangını söndürürler. Günümüzde, özellikle A, B ve C sınfıfı
yangınlarda etkili olan çok amaçlı kuru kimyasal söndürücüler yaygın bir şekilde
kullanılmaktadır. Bu söndürücü aynı zamanda A sınıfı yangınlarda oksijen
elementiyle yakıt elementi arasında bir engel teşkil ederek etkili olurlar. B ve C
sınıfı yangınlar için sadece sıradan kuru kimyasal söndürücüler kullanılır. Yakıtın
cinsine göre doğru söndürücüyü kullanmak önemlidir! Yanlış söndürücüyü
kullanmak başarılı bir şekilde söndürüldükten sonra bile yangının tekrar alev
almasına sebep olabilir.
66
Islak kimyasallar
Islak kimyasallar yangın üçgenindeki ısıyı ortadan kaldırarak yangını söndüren
ve oksijen elementiyle yakıt elementi arasında bir engel teşkil ederek yeniden
tutuşmayı engelleyen yeni tip söndücüdürler.
K sınıfı yangınlar için üretilen bu ıslak kimyasal söndürücüler endüstriyel
yemek işlerinde kullanılan derin kızartma tencereleri için oldukça etkilidir. Bazıları
sanayi tipi olmayan mutfaklarda ortaya çıkan A sınıfı yangınlarda kullanılabilir.
Temiz madde
Halojenli ya da Temiz madde söndürücüler, hem daha yeni hem de daha az
ozon tüketen halokarbon maddeler ile halon maddeleri içerir. Yangın üçgenindeki
kimyasal reaksiyonu ve/veya ısıyı engelleyerek yangını söndürürler.
Temiz madde söndürücüler A, B ve C sınıfı yangınlarda etkilidirler. Portatif
söndürücüler 1A derecelendirmesine girecek kadar büyük olmadıklarından sadece
B ve C sınıfında derecelendirilebilir.
67
Kuru Toz
Kuru Toz söndürücüler kuru kimyasal söndürücülere benzer, sadece bunlar
yangın üçgenindeki oksijeni yakıttan ayırarak ya da ısıyı engelleyerek yangını
yangını söndürürler.
Bununla birlikte kuru toz söndücüler sadece D sınıfı ya da patlayıcı metal
yangınları için uygundur. Diğer yangınlarda etkili değildirler.
Su Buharlı
Su Buharlı söndürücüler yangın üçgenindeki ısıyı engelleyerek yangını söndüren
yeni bir gelişmedir. Kirliliğin söz konusu olduğu yerlerde temiz madde
söndürücülere alternatif olarak kullanılırlar. Su Buharlı söndürücüler A sınıfı
yangınlarda kullanılırlar, bununla birlikte B sınıfı yangınlarda da kullanılması
güvenlidir.
68
Kartuşla Çalışan Kuru Kimyasal
Kartuşla Çalışan Kuru Kimyasal söndürücüler, yangın üçgenindeki kimyasal
reaksiyonu engelleyerek yangını söndürürler. Depolanmış basınçlı kuru kimyasal
söndürücüler gibi, çok amaçlı kuru kimyasal söndürücüler A, B ve C sınıfı
yangınları söndürmede etkilidirler. Bu ürün aynı zamanda A sınıfı yangınlarda
oksijen elementi ile yakıt elementi arasında bariyer oluşturarak yangını söndürür.
Sıradan kuru kimyasal söndürücüler sadece B ve C sınıfı yangınlar içindir.
Yakıtın türüne göre doğru söndürücü kulanmak önemlidir! Yanlış söndürücüyü
kullanmak başarılı bir şekilde söndürüldükten sonra bile yangının tekrar alev
almasına sebep olabilir.
69
BÖLÜM 5
YANGIN SÖNDÜRME ETKİNLİKLERİ VE TARİHİ BİNALARDA
YANGIN SENSÖR/UYARI SİSTEMLERİ
1. Giriş
Dünyada, kültürel mirası yangın ve diğer felaketlere karşı korumak amacıyla
özel çaba gösterilmektedir. Deneyimler, aşaıdaki elementlerin tarihi binalarda
yangın riskini artırıdığını göstermektedir:
Bu binalarda farklı yanıcı kaynaklar vardır (açık alev, elektrik, aydınlatma vs)
Restorasyon çalışmaları sırasında yeni yanıcı kaynaklar eklenebilir.
Yangın uyarı ve koruma sistemleri ya mevcut değildir ya da tam olarak
çalışmıyordur.
Bina içeriği ve yapı unsurlar yanıcı malzemelerden oluşur ve yangının tüm
binaya yayılmasını engelleyecek herhangi bir bariyer yoktur.
Otomatik yangın sensörü ve söndürme sistemleri mevcut değildir.
Yangını itfaiyeye bildirmede gecikmeler olmaktadır.
Yangın güvenliği konusunda bilinçlendirme ve eğitim genellikle yeterli değildir.
[1].
Safranbolu, UNESCO Dünya Mirası’na dahil edilmiş tarihi bir şehir olup yangın
riski bulunmaktadır. Safranbolu, Karadeniz’i Batı, Kuzey ve İç Anadolu’ya
bağlayan yol üzerinde kurulmuş olup, bu lokasyonu sebebiyle 18 inci yüzyılda
Asya ve Avrupa arasında ticaret merkezi olarak önem kazanmıştır. Bugün
Safranbolu’da, 18 ve 19 uncu yüzyıllardaki sosyal hayata dair tarihi, kültürü,
70
teknoloji ve yaşam tarzını yansıtan yaklaşık 2000 geleneksel Safranbolu evi
mevcut olup, bunlarda 800 adedi yasal koruma altındadır.
Geleneksel Safranbolu Evlerinde yapı malzemesi olarak taş, toprak, kerpiç ve
ahşap malzemeler kullanılmıştır. Dolgu ve takviye malzemesi olarak ahşap, temel
ve zemin katta ise taş kullanılmıştır. Ahşap bina ve çatılarda yapı malzemesi olarak
ve bina bileşenleri için de kaplama olarak kullanılmıştır. Safranbolu yöresinde
başlıca incir, kayın, çam ve meşe ağaçları yetişmektedir. Genellikle inşaatlarda
taşıyıcı elemanlar olarak köknar ve çam ağaçları kullanılmıştır. (Şekil 1) [2]
Şekil 1. Sarıaltınlar Konağı (İnşaat mühendisi M. Baki Duvan izniyle)
2. Tarihi binalarda yangınlar ve söndürme hizmetleri
Tarihi Safranbolu konakları genellikle ahşap malzemeden yapılmıştır. Diğer
inşşat malzemeleriyle karşılaştırıldığında ahşabın, yangın koşullarında
dayanıklılığını sürdürme açısından üstün özellikleri bulunmaktadır. Doğal ahşam
yanıcı bir madde olmasına rağmen, özellikle yangının ilk aşamasında mükemmel
direnç özellikleri göstermektedir. Çelik, yüksek ısı iletkenliği sebebiyle ısıya
71
maruz kaldığında hemen çökmektedir. Metal bileşenleri çevreleyen beton baskı
derecesine bağlı olarak çatlamakta ve kırılmaktadır. Ahşap malzemelerin ısıl
genleşme katsayısı ve ısıl iletkenliği çok düşüktür. Yeterli kalınlıkta doğal ahşap
malzemeler inşaatlarda kullanıldığında yüksek derecede sıcaklığa ve patlamalara
karşı direnç gösterir ve bu da söndürme ve kurtarla faaliyetleri için zaman
kazandırır. (Şekil 2)[3].
Şekil 2. Kalealtı İlkokulu (İnşaat mühendisi M. Baki Duvan izniyle)
Yapı malzemelerinin yük ve yangın koşullarındaki performansları aşağıdaki
tabloda gösterilmiştir. [4].
Tablo. 1. Yapı malzemelerinin ağır yük ve yangın koşullarındaki
performanslarının kıyaslanması [4]
Malzeme Kıyas Gerilim Shear
(makaslama)
Yangına
maruz kalma
Tuğla İyi Zayıf Zayıf Kırılır,
çatlar, ufalanır
Beton İyi Zayıf Zayıf Parçalanır
Güçlendiril
miş beton
İyi Orta Orta Parçalanır
Taş İyi Zayıf Fair Kırılır,
parçalanır
72
Ahşap İyi Marjinal
(sınırda)
Zayıf Yanar,
madde kaybı
Yapısal
Çelik
İyi İyi İyi Yumuşar,
bükülür, güç
kaybeder,
Dökme
demir
İyi Zayıf Zayıf Kırılır
Bununla birlikte, özellikle iyi korunmamış ve yenilenmemiş tarihi ahşap
yapılarda ahşam malzemeler dayanıklılığını kayberer ve çürümeye başlar. Bu tür
binalarda çıkan yangınlarda oluşan yüksek ısı yükü taşıyan ahşap yapı elemanlarını
daha az işlevsel hale getirebilir. Ayrıca yangını söndürmek için kullanılan su yapı
bileşenlerinde ekstra yük meydana getirir. Safranbolu yangınlarındaki yıkılmalar
bu mekanizmaya ve yangının başlamasıyla desteğin gelmesi arasındaki zamanın
uzunluğuna bağlıdır.
Tarihi binalardaki çatılar yangının başladığı ve hızla ilerlediği yerlerdir. Çatıo
katlarında büyük bir boşluk olduğu için bu alandaki yangın çabu yayılır ve
yıkımlara neden olarak aşağı katlara iner. Çatı yangınları müdahalesi zor
yangınlardır. Çatı katında kullanılan aşırı miktardaki su alt katlarda büyük
hasarlara sebebiyet verir. Tarihi binalarda yangının yayılmasının bir diğer sebebi
de duvarlardaki çıta, alçı duvarlar ve boşluklardır. Tarihi binalarda duvara sızan
yangınlar umulmadık noktalardan ilerleyebilir. Eğer elektrik tesisatı ve kurulumu
ilgili yönetmeliklere göre yapılmamışsa, günümüzde kullanılan iletişim, ısınma,
aydınlatma ve bilgi teknolojileri aletlerinin ihtiyaç duyduğu elektrik yükünü
taşıyamaz. Bu tür yetersizlikler yangınlarla sonuçlanabilir. 2013 yılındaki tarihi
Galatasaray Üniversitesi /İstanbul yangını, çatıların, duvarlardaki boşlukların, su
yükünün, elektrikle ilgili uyumsuzluk ve eksikliklerin yangın çıkma ve yayılma
sebebi olabildiğini gösteren iyi bir örnektir. (Şekil 3) [5]
73
Şekil 3. Galatasaray Üniversitesi yangını [5]
Safranboluda tarihi evler 2 ya da 3 katlı olarak yapılmıştır. Tarihi evlerden
bazıları, otel ve lokanta gibi ticari amaçlarla kullanılırken, çoğunluğu konut olarak
kullanılmaktadır. Yasalarla korunan tarihi evler de mevcut olup, bu evler özel
mülkiyete tabidirler ancak kişisel kaynak yetersizlikleri nedeniyle yenilenemekte
ve korunamamaktadır. Sahibinin yeterli maddi gücü olmaması sebebiyle hiçbir
şekilde bakılamayan boş tarihi evler de bulunmaktadır. Safranbolu’da terkedilmiş
binaların illegal bir şekilde kullanılmasından dolayı çıkan yangınlar olmaktadır.
Safranbolu’daki müstakil ahşap binalarda çıkan yangınlar katlar arasında hızla
yayılır. Bu dikey yayılmanın başlıca sebebi katlar arasındaki korumasız
merdivenlerdir. Merdiven boşluğu, dikey yangının hızlı ilerlemesine neden olan
yangınlarda baca gibi çalışır. Bu örnekte, yangında mahsur kalmış sakinlerin hayatı
kısa süreliğine tehdit altındadır (Şekil 4).
74
Şekil 4. Erbil evi, tarihi Safranbolu evlerinde tipik merdiven boşluğu (Mimar
Yavuz Erbil’in izniyle, fotoğrafı çeken Nisa Yılmaz)
Geçmişle kıyaslandığında günümüz evleri, ev eşyaları ve mobilyalar sebebiyle
daha yüksek yangın yüküne sahiptir. Parlama noktasına genellikle daha kısa sürede
ulaşılır ve daha yüksek ve daha hızlı bir ısı salımı ve birikimi meydana gelir. Bu
yangıların şiddetini ve ölüm oranını artırır. [6].
Yangın söndürmede sürekli su temini ihtiyacı, su temini ağının yetersiz alt
yapısından dolayı, tarihi bir alanda zorlu bir mesele haline gelebilir. Yangına
müdahalede gecikmeler yangının boyutunu ve zarar derecesini artırabilir. Sıklıkla,
tek bir ev yangınında, başlangıçta 600 litre/dakika kapasiteli iki müdahale hattı
gereklidir. Eğer çevredeki binalar yakındaysa, yangının yayılmasını önlemek için
en az aynı kapasitede ilave hatlara ihtiyaç vardır. Safranbolu’da tarihi binalar
genellikle birbirine yakın vaziyettedir. Yangın muslukları su temini için ideal
kaynaklardır. Yangın musluğunun olmadığı durumlarda, tankerler bir seçenek
olabilir. Safranbolu’da dar sokaklar ve yoğun trafik yangın söndürme araç ve
tankerlerinin hareketini zorlaştırmaktadır.
75
Çatı katlarında çıkan yangınların veya alt katlarda çıkan ancak çatıya ulaşan
yangınların sonucu olarak çatıyı taşıyan yapı bileşenleri genellikle zaayıflar ve
çöker. Bu çökme binanın yangın altındaki dayanıklılığını etkiler ve binalara girerek
söndürme çalışmalarında bulunan itfaiyeciler için riskleri artırır. Bu sebeple, ahşap
binalarda yangınlara erken müdahale hem sivillerin hem de itfaiyecilerin
hayatlarını korumak açısından önemlidir. (Şekil 5) [7]
Şekil 5. Erbil evi, Safranbolu evlerinde çatı katı (Mimar Yavuz Erbil’in izniyle,
fotoğrafı çeken Nisa Yılmaz)
Safranbolu’da 2013-2017 yılları arasında toplam102 yangın vakası olmuştur. 46
yangın olayı için yangın sebebi tespit edilememiştir. 26 tanesi ihmalden, 13 tanesi
elektrik arızasından, 7 tanesi bacalardan ve 8 tanesi de yanlış soba kullanımından
dolayıdır. (Tablo 2) [8].
76
Tablo 2. Safranbolu belediyesi yangın istatistikleri (2013-2017)
Yıl Yangın sebebi Toplam
Elektirk Baca Soba İhmal Çökme Bilinmiyor Sigara
2013 3 3 1 6 0 11 0 24
2014 2 1 2 8 0 10 1 24
2015 4 0 4 3 0 9 0 20
2016 1 2 1 6 0 8 0 18
2017 3 1 0 3 1 8 0 16
Total 13 7 8 26 1 46 1 102
Baca yangınları eğer erken farkedilmezse binaya ve çatı katına yayılabilir. Daha
eski binalarda bacalardaki çatlaklar yangının binaya yayılmasını kolaylaştırır.
Yangının binanın diğer kısımlarına yayılmaması için bacaların yangına karşı
yeterince dayanıklı olması gereklidir. Türkiye’de bacalarla ilgili uyulması gereken
kurallar ayrıntılı bir şekilde “Binaları Yangından Koruma Yönetmeliği”nde
açıklanmıştır. Baca yangınlarında genellikle kuru kimyasal tozlar kullanılır. Daha
büyük baca yangınlarında su ve köpük kullanmak gerekli olabilir. Baca
yangınlarını önlemek için, bacaların standartlara uygun olarak bakımlarının
yapılması, baca duvarlarının yangına dirençli ve ısı yalıtımlı olması, kullanılan
yakıtın ısıtma araçlarına uygun olması ve baca bakımlarının kalifiye personel
tarafından düzenli periyodlarla yapılması gereklidir. [9].
Elektrik tesisatındaki hatalar ve eletrikli aletlerin yanlış kullanımı tarihi
binalarda çıkan yangınların başlıca sebepleridir. Safranbolu’daki pek çok tarihi
bina şimdilerde otel, lokanta, dükkân, eğitim kurumu, kahvehane ve eğlence
merkezi gibi ticari amaçla kullanılmaktadır. Elektrik tesisatı ve kablolarının bu
faaliyetler sebebiyle artabilecek elektrik yükünü kaldıracak şekilde yenilenmesi
gereklidir. “Binaları Yangından Koruma Yönetmeliği” her çeşit binada bulunan
elektrik tesisatının, koruyucu cihazların, kısa devre hesapları, yalıtım malzemeleri,
bağlantı ve sabitleme elemanları, uzatma kabloları ve elektrik tesisatı projelerinin
ağır akım tesisatının “İç Mekan Elektrik Tesisatı Yönetmeliği”, Elektrik
Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği”, Elektrikli Ağır Yük Kurulumu
77
Yönetmeliği” gibi yönetmeliklere uygun olması gereklidir. Kanun ve
yönetmeliklere kesinlikle uyulup uyulmadığı yetkililerce kontrol edilmelidir.[10].
Binalardaki pasif yangın koruma önlemleri yangınları önlemeyi veya yangının
ilerlemesini engellemeyi amaçlar. Bazı pasif önlemler düşük maliyetli ve “tarihi
binaları yangından koruma” için idealdir. Örneğin, elektrik tesisatı ve elektrikli
ekipmanların periyodik bakımları ve kontrolleri gayet düşük maliyetlerle
yangınları önleme kapasitesini artıracaktır. Restorasyon çalışmalarında kullanılan
ahşabın kalitesi de yangın riski bağlamında önemlidir. Testler, meşe ağacının
yangın direncinin çok yüksek olduğunu öte yandan yumuşak ve gevşek dokulu
ağaçların ise daha düşük olduğunu göstermiştir. Yangın güvenliği açısından bina
restorasyonlarında kullanılacak materyallerin değerlendirilmesi faydalı olacaktır.
Tarihi binalarda yangın geciktirici kimyasalların kullanımı da tavsiye edilmektedir.
Ancak, yangın geciktiriciler tavan, döşeme, duvar, cepheler, parmaklıklar,
korkuluklar ve mobilyalarda kullanılmasına rağmen, yük taşıyan ahşap yapı
elemanlarını üzerinde sınırlı etkiye sahiptir. [11].
Aktif yangın güvenlik tedbirleri ise, binanın türüne, kullanımına ve
kullanıcılarına göre tasarlanmış otomatik yangın söndürme sistemleridir. Otomatik
sistemlerde su (köpük), ıslak kimyasal, kuru kimyasal, karbon dioksit, halon ve
temiz madde kullanılmaktadır. Tarihi binalarda, korunacak tarihi değerler
incelendikten sonra en uygun söndürücüye karar verilmelidir.
Konut olarak kullanılan tarihi binalarda belli yerlerde su bazlı otomatik
yağmurlama sistemi, kullanılabilir. Yağmurlama sitemlerinin oldukça etkili
olmasının sebepleri:
Sistem insan midahalesi olmadan her zaman çalışmaya hazırdır.
Sistem, itfaiye gelmeden yangına suyla müdahale eder.
78
Yangının yayılmasını engeller.
Su zararı, itfaiye hortumunun verdiği zarardan çok daha azdır.
Yangına müdahalenin yanı sıra, bu sistemler aktif alarm sistemleridir ilk
müdahale edecekleri bilgilendirir.
Tarihi binalarda yağmurlama sistemlerinin kullanımının bir dezavantajı, suyun
tarihi öneme haiz değerlere zarar verimesidir. Bu sebeple, su bazlı otomatik
sistemlerde su buharının kullanımı zararı minimize edebilir ve tarihi binalrdaki
yangınları daha etkin bir şekilde söndürebilir.
Çalışmalar göstemiştir ki, 6 litrelik portatif su buharlı söndürücü A ve B sınıfı
yangınları söndürmede oldukça etkilidir ve bazı katkı maddeleri ile etkisi
artırılabilir. Bu sebeple, portatif su buharlı söndürücüler minimum su hasarı
vermeleri hasebiyle tarihi binalarda kullanılmaları uygundur. [12].
Özel bir su bazlı yangın koruma sistemi olarak, su buharlı sistemler, su buharı
damlacıklarının % 99'unu 1000 mikron veya daha ufak çapta püskürten özel yapım
fıskiyelerden gelen çok küçük su damlacıklarını kullanır. Su buharı yangını
soğutarak, oksijeni yok ederek ve ısıy kaynağını engelleyerek söndürür. Su
damlacıklarının yüzey alanlarının toplamı çok küçük olmasına rağmen daha büyük
bir yüzeyi etkili bir şekilde soğutabilir. Kolaylıkla buharlaşan su partikülleri
yayılarak oksijeni etkili bir şekilde bertaraf eder. Son olarak, çok küçük su
partikülleri yangınla etraftaki materyaller arasında bir bariyer oluşturur. Su buharı
sistemleri tarihi binaları, müzeleri, bilgisayar odalarını, iletişim tesislerini,
laboratuvarları, veri merkezlerini, tünelleri, metroları, sanayi tesislerini, arşivleri,
havaalanı hangarlarını ve kargo alanlarını etkili bir şekilde korumak için kullanılır.
Su buharlı sistemler, sistemin minimum çalışma basıncına göre 3 kategoriye
ayrılırlar. Düşük basınçlı sistemlerin 12 bardan daha düşük çalışma basıncı vardır,
79
buna mukabil, orta basınçlı sistemler sistem dağıtım boruları üzerinde 12-34 bar
çalışma basıncı uygular. Yüksek basınçlı sistemlerin 34-68 bar arasında çalışma
basıncı vardır. Sistem yüksek basınçla çalıştığı için, kullanılan malzemenin uygun
ve onaylanmış olması gereklidir. NFPA 750 ( National Fire Protection Association/
Ulusal Yangından Korunma Kurumu) standardı su buharı kullanan otomatik
söndürme sistemlerinin kurulumu için uluslararası standardı belirler. [13].
Su buharlı sistemler aynı zamanda tek ve çift akışkanlı sistemler oalrak da
sınıflandırılırlar. Tek akışkanlı sistemlerde, fıskiyelerden yalnızca su verilir. Çift
akışlı sistemlerde su borusunun yanında sıkıştırılmış gaz, hava ve nitrojen borusu
da vardır. Hava ve nitrojenin fonksiyonu su damlacıklarının ebatını küçültmektir.
Su buharlı söndürücülerin faydaları aşağıda anlatılmıştır. (Şekil 6) [14]:
Su buharlı sistemlerde, su bazlı yağmurlama sistemlerine kıyasla, yaklaşık % 90
daha az su kullanılır; bu yüzden su hasarı önemli ölçüde daha düşüktür.
Su buharlı sistemler A ve B sınıfı yangınlarda son derece etkilidirler.
İnsan sağlığına zararlı değildir.
5 dakika içinde ortamda bulunan oksijen oranını % 21’den % 17’ye indirir.
Yangın alanının tamamen kapalı olması gerekmez
3 boyutlu söndürme etkisi vardır.
Ortam sıcaklığını 1 dakikada 900 C'den 50 C'ye düşürür.
Saf su kullanımı iletkenlik problemlerini ortadan kaldırabilir
Yangın bölgesindeki nesneleri radyan ısıdan etkili bir şekilde korur.
80
Şekil 6. Su buharlı sistemler, Eksel Yangın ve Güvenlik Sistemleri A.Ş. [14]
Kullanılmayan tarihi binalarda yangın söndürmede karbondioksit, halon veya
temiz madde kullanımı tercih edilebilir. Binalar kullanılıyorsa yangın sözdürücü
olarak temiz madde kullanımı tercih edilebilir.
Halokarbon olarak da adlandırılan temiz madde söndürcüler, çevreci kaygılarla
Halon 1301 yerine geliştirilmiştir. Halon 1301e kıyasla temiz maddenin üstün
özellikleri, çevreye karşı zararsız olması ve toksik etkilerinin bulunmamasıdır.
Temiz maddeler çevre açısından güvenli, insanlara zararsızdır, ayrıca iletken
değildir ve buharlaşma sonrasında artık bırakmaz. Katı, sıvı, gaz ve elektrik
yangınlarında etkilidirler. Tarihi binalarda, kütüphane ve müzelerde, bilgisayar
odalarında, iletişim tesislerinde, elektronik ekipmanları korumada, deniz ve hava
sektörlerinde etkin bir şekilde kullanılır. Düşük seviyede maruz kalındığında insan
sağlığı için bir tehdit oluşturmamakla birlikte, uzun süre ve yoğun bir şekilde
maruz kalındığında sağlık problemleri yaratabilir. Temiz maddeler halokarbon ve
atıl gaz bazlı söndürücüler olarak iki kategoriye ayrılabilir. Halokarbon bazlı
81
olanlar, serbest davranışlı zincirleme reaksiyonu bölerek ve Alev Tepki Bölgesinde
ısıyı bertaraf ederek yangını söndürürler. Atıl gaz bazlı temiz madde korunan
alanda oksijeni yok eder. FM200 en sık kullanılan halokarbon bazlı temiz
maddedir ve Inergen ise en çok kullanılan atıl gaz bazlı temiz maddedir. [13], Şekil
7 [15].
Şekil 7. FM200 gazlı söndürücü sistemler - Eksel Yangın ve Güvenlik
Sistemleri [15]
Tarihi binalarda söndürme ve kurtarma faaliyetlerinin yanında sanat eserlerinin
kurtarılması gibi ekstra görevler de ortaya çıkmaktadır. Yangınla mücadele
faaliyetleri Safranbolu gibi tarihi alanlarda, koruma yasaları nedeniyle imar
kısıtlamaları, engebeli arazi, sık binalar ve büyük itfaiye araçlarının işini
zorlaştıran dar sokaklar nedeniyle daha da güç hale gelmektedir.
Yakın binalar yangının kısa sürede yayılmasına sebep olur. Sürekli su temini
sağlayacak nitelikte yangın suyu altyapısı olmadığında, tanker kullanmaktan başka
çare kalmamaktadır; ancak bu da dar sokaklar nedeniyle oldukça zordur. (Şekil 8-
9).
82
Şekil 8. Erbil konağı, Safranbolu’da engebeli arazi (Mimar Yavuz Erbil’in
izniyle, fotoğrafı çeken Nisa Yılmaz)
Şekil 9. Arasta, Safranbolu’da dar sokaklar/yakın binalar (İnşaat mühendisi M.
Baki Duvan’ın izniyle)
A sınıfı köpük söndürme faaliyetlerini daha etkin hale getirir. Köpük kullanımı
yüzeydeki su basıncını azaltır, yüzeye nüfuz eder ve etkisi fazladır. A sınıfı
köpüğün yalıtım etkisi, CAFS (Sıkıştırılmış Havalı Köpük Sistemleri)
83
kullanıldığında artar. Az miktarda köpük kullanıldığında çevreye negatif etkisi
olmamaktadır. Ancak, büyük miktarlarda su sistemine karışmaması önemlidir.
Bina yangınlarında A sınıfı köpük konsantresinin karışım oranları % 0.2 ile % 1
arasında değişir. Tarihi binalardaki yangınlarda, özellikle yangının diğer binalara
sıçramaması ve yanan binayı en iyi şekilde söndürmek için köpük kullanmak
düşünülebilir. (Şekil 10), [16]
Sıkıştırılmış Havalı Köpük Sistemleri (CAFS) yüksek enerjili köpük üretim
sistemleri olarak adlandırılırlar. Bu sistemlerde sıkıştırılmış hava çıkış noktasında
köpüğün içine enjekte edilir. Sıkıştırılmış hava türbülanslı köpük üretir.
Sıkıştırılmış Havalı Köpük Sistemlerinin kullanımı, yangına uzak mesafelerden
köpük sıkılmasını mümkün kılmaktadır. Özellikle orman yangınlarının olduğu
alanlarda bulunan binaların korunması amacıyla kullanılır. Bu söndürücüler tarihi
binaların birbirine yakın olduğu alanlarda kullanılabilir. Ayrıca etkin yangın
söndürme için doğrudan müdahalede bulunabilmek için kullanımları düşünülebilir.
Ancak Sıkıştırılmış Havalı Köpük Sistemleri (CAFS) itfaiye müdürlükleri için
oldukça pahalıdır. [17].
84
Şekil 10. A Sınıfı Köpük Uygulama [16]
Tarihi binalarda restorasyon çalışmaları ve güvenlik önlemleri ile ilgili ulusal ve
uluslararası yönetmelikler vardır. Türkiyede tarihi bina olarak deerlendirilen ve
tescillenen binalar “2863 sayılı Kültürel ve Doğal Miras Hukukunun Korunması
Kanunu” hükümleri kapsamındadır. Ayrıca, “Binaların Yangından Korunması
Hakkında Yönetmelik”in 167/B Maddesi tarihi binalardaki yangın güvenliği
tedbirleri il eilgilidir. 167/B Maddesine göre:
a. Tarihi binalarda herhangi bir restorasyon ya da tesisat kurulumu yapılamdan
önce “Kültürel ve Tabiat Varlıklarını Koruma Konseyi”nin fikri ve onayı
alınmalıdır.
b. Her tür yangın güvenliği müdahalesinde tarihi değerlerin korunması birinci
derecede önemlidir. Teknik firmalar, tarihi yapıların orijinal fiziki ve görsel
özelliklerini göz önünde bulundurarak ve yerel itfaiye müdürlüklerinin de
görüşlerini alarak yangın tahliye, tespit ve söndürme sistemleri projeleri
hazırlayacaktır
85
Yukarıda bahsedilen Yönetmeliğin 10 Bölümünde yer alan hükümler, aynı
yönetmeliğin 167/C maddesinde aksi belirtilmedikçe, tarihi binalarda alınacak
bütün yangın güvenliği tedbirlerinde uygulanacaktır. 167/C maddeye göre.
1. Tarihi binaların destekleyici kolonları ve ana kirişleri ahşap olan üst katları
yataklı sağlık hizmetleri, anaokulu, huzur evi, ilkokul ve öğrenci yurdu
olarak kullanılamaz.
2. Tarihi binaların yenileme veya onarımlarında orijinal yapıya benzer ya da
aynı yapı malzemelerinin kullanılması zorunludur.
3. Yük taşıyan kolonların ahşap olduğu birkaç katlı ve halka açık tarihi
binalarda ana yük taşıma kolonlarının yangına en az 90 dakika dayanacak
şekilde restorasyonla güçlendirilmeleri zorunludur.
4. Tarihi binalarda yangın tahliye salonları, eğer yangın merdivenleri koridor,
hol ya da salon gibi ortak kullanım yerlerinden ulaşılabilecek durumdaysa,
zorunlu değildir.
5. Binanın büyüklüüne bakılmaksızın, eğer merdivenlerin yarısı kapalı ya da
korumalıysa, bir başka korumasız çıkış merdiveni yangın tahliye güzergahı
olarak kabu edilecektir. Tahliye güzergahları iki yönlü olarak düşünülmelidir
ayrıca ve spiral merdivenlere de olabilir.
6. Eğer bir katta bulunanların sayısı 100’den fazlaysa, tahliye kapılarına kaçış
yönüne açılacak şekilde bir panik kolu eklenmeli ve bina kullanıldığı sürece
burada bir görevli istihdam edilmelidir.
7. Tarihi binaların ahşap bölümlerinde kullanılan elektrik kablolarının yangına
en az 60 dakika dayanacak şekilde olması ve kabloların çelik borulardan
86
geçirilmesi gereklidir. Kovaların ve kasaların yanıcı olmayan malzemeden
yapılması zorunludur.
8. Ahşap yapılarda yanıcı ve tutuşabilir materyaller ahşap üzerinde koruyucu
ya da boyama amaçlı kullanılamaz.
9. Tarihi binalarda yanıcı, tutuşabilir veya patlayıcı maddelere sadece ayrı bir
bölümde tutulacaklarsa izin verilebilir.
10. Değişiklik veya restorasyonun yapılması mümkün olmayan tarihi binalarda
mevcut merdivenler yangın tahliyesi için kullanılır. [18].
Amerika’da Ulusal Yangın Koruma Müdürlüğü tarafından yayınlanan “Tarihi
Binaların Korunması İçin Standartlar- No:914“ olarak adlandırılan NFPA 914,
tarihi ve kültürel mirası korumak için çıkarılmış önemli bir yasal dökümandır.
NFPA 914 standardının amacı tarihi binaların orijinal özelliklerini korumak ve
bu binalarda yaşayanların güvenliklerini sağlamaktır. Bu hedefe ulaşmak için,
binayı ve tarihi materyalleri yangının yıkıcı etkilerinden korurken bina sakinlerinin
de hayatlarını korumak gereklidir.
Yangında can güvenliği tedbirleri konusunda, yangın tahliye imkanı ve bina
yıkılmadan önce tahliyenin gerçekleştirilmiş olması önemli bir konudur. [19].
NFPA 914 standardına göre, UNESCO Dünya Mirası Listesinde bulunan tarihi
yapılar için hazırlanacak koruma planı aşağıdaki unsurları içermelidir:
Yangın riski değerlendirmesi, yangın tehlikelerinin azaltılması ve yangın
acil durum planlamasında idari denetim sağlanması,
Patlayıcı materyal miktarını ve yanıcı kaynakları azaltıcı yangın önleme
tedbirlerinin geliştirilmesi,
87
Yangını kontrol eden ve sınırlayan yangın bariyerleri, yangın sensörü ve
alarm sistemleri, otomatik yangın söndürme sistemleri ve duman tahliye
sistemleri gibi uygun yapılar,
Büyük ölçekli yangınları da göz önünde bulundurarak söndürme, hasarı
azaltma ve yangın sonrası işlemlerle ilgili oalrak acil müdahale planları,
[19].
NFPA 914 Standardı, Ek S bölümünde tarihi alanlar ve yapıların sadece
sahipleri için değil pek çok paydaş için önemli olduğu vurgulanmıştır. Bu
paydaşlar şunlardır:
1. İtfaiye Müdürlükleri,
2. Tarihi binaların bulunduğu yerleşim alanları,
3. Ticaret Odası,
4. Mülk sahipleri,
5. Kiracılar,
6. Bölgede yaşayan insanlar,
7. Mimarlar,
8. Tarihi değerleri korumakla görevli memurlar,
9. İmar görevlileri,
10. Sigorta Şirketleri,
11. Yangın Güvenliği Mühendisleri,
88
12. İnşaat Mhendisleri,
13. Yangın güvenliği işi yapanlar.
Tarihi binaların yangından korunmasında yapısal önlemlerin yanı sıra, eğitim,
yasal yaptırımlar, yeni teknolojilerin kullanımı, resmi farkındalık ve halkın
işbirliği, tarihi ve kültürel mirası korumanın başarılı olmasında hayati önem
taşımaktadır.
NFPA 914 Standardının 11 inci Bölümünde tarihi binaları korumak için
tedbirler ve prensipler aşaıdaki gibi belirtilmiştir:
Tarihi binalarda dekoratif amaçla kullanılan materyallerin yangına
dayanıklı ve tutuşmayan malzemeden yapılmış olması gereklidir,
Dekorasyon materyallerinin olası tutuşma kaynağından (lambalar,
radyatörler, elektirikli ısıtıcılar vs) en az 90 cm. uzakta olması gereklidir,
Perde gibi asılı materyallerin NFPA 914 Standardının ilgili kriterlerine
uygun olması gereklidir,
Bina kullanılmadığı zamanalrda oda kapılarının kapalı tutulması gereklidir,
Çatı katı girişleri her zaman kapalı tutulmalı ve buranın depo olarak
kullanılmasına izin verilmemesi gereklidir,
Yanıcı maddelerin elektrik ve makine odalarına konulmasına izin
verilmemesi gereklidir,
Açık alev üreten aletlerin (mumlar, gaz lambaları, şömine vs) kullanımı
onaya ve teftişe tabidir,
89
Binada yapılacak kıvılcım çıkaran sıcak işler (kaynak vs gibi) gerekli ve
uygun önlemler alındıktan sonra uygulanmalıdır,
Bacaların bakımı ve durumu NFPA 211 standardına uygun olmalıdır,
Şöminelerin bağlı olduğu bacaları içerden kaplanmalı, kıvılcım tutucuları
olmalı ve düzenli olarak incelenmelidir,
Bina çıkışlarında açıkta kablo bulunmamalıdır,
Elektrik tesisatı ve materyalleri, elektrikli aletler NFPA 70 standardına
uygun olmalıdır,
Restorasyon ya da yenileme çalışmaları sonrasında bırakılan ancak
kullanılmayan kablolar “Kullanılmayan Kablo” olarak etiketlenmelidir,
Tarihi binalardaki elektrik sistemleri kısa devre arıza anahtarları ile
korunmalıdır,
Gerekirse, tarihi binalarda taşınabilir ısıtıcılar yasaklanabilir,
Eğer ticari mutfaklar kullanılıyorsa, güvenlik için gerekli önlemler
alınmalıdır.
3. Yangın sensörü ve uyarı sistemleri
Yangın sensörü ve uyarı sistemleri yangın belirtilerini izleyip rapor etmek üzere
tasarlanmış aletlerdir. Yangın durumunda bina sakinlerini binayı tahliye etmek
üzere ve diğerlerini de gerekli önlemleri almak üzere uyarırlar. Yangın alarm
sistemleri, alarm sesi ve görsel uyarıcılarla bina sakinlerini uyarırken, itfaiyeyi ya
da bina yönetimini bilgilendirir ve yangın durumunda binadaki sistemleri aktive
eder. Yangın durumunda aktive edilecek bina sistemlerine örnek, asansörlerin
90
kontrol edilmesi, tahliye güzergâhındaki çıkış kapılarının açık tutulması,
binalardaki duman kontrolü, asansör ve merdiven boşluklarının kontrolü
uygulamaları olabilir.
Yangının başlaması ve rapor edilmesi arasında geçen zaman hayatta kalmak ve
yangının hasarı açısından hayati önem taşımaktadır. Yangın alarm sistemleri bu
zamanı kısaltmak ve gerekli durumlarda söndürme sistemlerini aktive etmek üzere
tasarlanmıştır.
Yangın alarm kontrolü ve gösterge panellerinde üç farklı sinyal vardır:
a) Alarm sinyalleri: Binada yangın başladıını haber verir ve bina sakinlerinin
derhal binayı boşaltması gerekmektedir. Alarm sinyalleri korna, zil veya
hoparlörlerden verilir. Alarm sinyali duyulduğunda bina sakinleri ve ilk
müdahale ekibi derhal harekete geçmelidir.
b) Arıza sinyali: Kurulu yangın alarm sistemlerinde bir arıza olduğunu belirten
sinyaldir. Tipik bir arıza sinyali, kontrol ya da gösterge panellerinde görünür
bir ışık eşliğinde sabit bir ton, bip veya vızıltı şeklindedir.
c) Denetleyici sinyal: Denetim sinyali, diğer yangın alarm sistemlerinin ve
yangın alarm sistemi ile bağlantılı olarak çalışan cihazların normal (hazır)
durumda olmadıklarını gösterir ve bu bakımdan arıza sinyaline benzerlik
gösterir.
Yangın sensörü ve uyarı sistemleri, yangını etkili bir şekilde kontrol etmek ve
can ve mal kaybını önlemek için, mümkün olan en kısa zamanda yangını
farketmeyi sağlar. Uyarı sistemleri üç farklı sensörle yangının duman, sıcaklık ve
alev gibi bir ya da daha fazla belirtisini saptayarak çalışır. Yangını tespit ettikten
sonra yangın alarm sistemleri, detektörlerden gelen yangın alarmını yorumlayarak
bağlantılı alt sistemleri (söndürme sistemi, sirenler, ışıklar, telefon hatları vs)
91
aktive eder. Yangın sensörleri ve uyarı sistemelerinin başlıca fonksiyonları
bilgilendirme, yetkilileri mobilize etme ve kurulu otomatik sistemleri aktive
etmedir. (Şekil 11) [20].
Alarm sisteminin bileşenleri aşağıdaki gibidir:
a) Kontrol Paneli: Sistemin beyni olarak kabul edilir. Kontrol paneli sistemdeki
bütün aletlere güç sağlar, sistemin devrelerinin sorunsuz çalışıp
çalışmadığını izler, otomatik ya da elle çalışan sensörlerden gelen sinyalleri
yorumlayarak mevcut yangın koruma ve söndürme sistemlerini aktive eder.
Güç ünitesi kontrol panellerine entegre edilmiştir.
b) Başlatma araçları: Bu cihazlar manuel veya otomatik alarm veya denetleyici
sinyalleri algılar ve onları kontrol paneline iletir. Manuel aktivasyonu
yangını ilk farkeden kişi başlatır. Otomatik aktivasyon, bu cihazlar patlayıcı
maddeleri tespit ettiğinde gerçekleşir. Otomatik başlatma cihazları ısı
hassasiyeti, patlayıcı maddeleri tespit etme, radyan enerji, suyun hareketi,
hava basıncındaki değişiklik ya da otomatik söndürme sistemlerinden gelen
sinyalleri algılama gibi farklı sistemlerle çalışır.
92
Şekil 11. Yangın sensör ve uyarı sistemlerinin bileşenleri – Beta sistem
mühendisliği [20]
Otomatik alarmı başlatanların çoğu bir çeşit yangın detektörüdür. Bu
dedektörlerin amacı bina sakinlerini ve itfaiyeleri yangın konusunda erkenden
bilgilendirmektir. Otomatik detektörler algıladıkları yangının özelliğine göre
sınıflandırılırlar. Bunlar dört çeşittir:
1. Isı detektörleri,
2. Duman detektörleri,
3. Alev detektörleri,
4. Gaz detektörleri.
93
3.1. Isı detektörleri
Isı detektörleri önceden belirlenmiş sabit ısıda veya sıcaklığın derecesinde belli bir
oranda değişikliği tespit ettiğinde çalışmaya başlar. Duman detektörlerinden daha
yavaş tepki verirler. Çünkü duman, ortamda yeterli ısı olmadan da tespit edilebilir.
Ancak ısı detektörleri duman detektörlerine nazaran daha güvenilirlerdir ve zor
çevre koşullarının olduğu ortamlarda ideal seçenek olabilir.
3.2. Duman detektörleri
Duman detektörleri yangın sırasında çıkan duman partiküllerini algılayarak
çalışırlar. Genel olarak duman detektörleri, aynı yangın ortamında ısı
detektörlerine nazaran daha erken aktive olur. Bu nedenle uman detektörleri yaşam
kurtarıcı cihazlardır.
Duman detektörleri çalışma prensiplerine göre değişiklik gösterir. İyonlu duman
detektörleri elektrik yüklü iki plaka ve bir radyoaktif element kullanarak yangını
tespit eder. Yangın sonucu olarak duman detektör odasına girdiğinde plakalar
arasındaki akım miktarını azaltarak alarmı aktive eder. (Şekil 12) [21].
Şekil 12. İyonlu duman detektörünün çalışma prensibi, Mavili elektronik [21]
Fotoelektrik temelli çalışan duman detektörleri, dumanın detektör odasındaki
ışığı önleme veya yansıtma gibi etkilerine göre çalışır (Şekil 13) [22].
94
Şekil 13. Fotoelektrik duman detektörlerinin çalışma prensipleri, Mavili
elektronik [22]
Hava Örneklemeli duman detektörleri korumalı ortamdaki havayı emer ve
herhangi bir yangın durumu olup olmadığını algılamak üzere tespit odasına
gönderir. Önceden belirlenmiş seviyelerde bir yangın ürünü tespit etdildiğinde
alarm aktive edilir. Duman detektörleri aynı zamanda, özellikle ticari işletmelerde,
yangın durumunda duman kontrolü ile ilgili bina sistemlerini devreye sokmak
amacıyla havalandırma kanallarına kurulur.
3.3. Alev detektörleri
Radyan enerji detektörleri olarak da adlandırılan alev detektörleri, alevler, közler
ve kıvılcımlar nedeniyle görünür ve görünmez ışık spektrumunu tespit etmeye
yarayan cihazlardır. Alev detektörleri yangını hızlı ve hassas bir şekilde anlamanın
önemli olduğu, tehlike seviyesinin çok yüksek ve ufak çaplı yangınların uzaktan
tespit edilmesinin son derece önemli olduğu yerlerde kullanılır. Alev
detektörlerinin kullanıldığı yerler arasında, müzeler, cephaneler, tekstil fabrikaları,
ahşap işleme tesisleri, havaalanı hangarları, petrol işleme tesisleri, depolama ve
yükleme tesisleri, baskı ve boya tesisleri bulunmaktadır. Alev detektörleri, tespit
etmek için tasarlandıkları ışık spektrumunun özelliğine göre tanımlanır:
95
Ultraviyole (UV) detektörleri, infrared (IR) detektörler veya (UV/IR), (IR/IR)
detektörler.
3.4. Gaz detektörleri
Gaz detektörleri, belli ve çeşitli gazları, toksik gazları ve hidrokarbonla birleşmiş
buharları tespit etmek üzere yüksek risk altındaki alanları korumak üzere kullanılır.
Açık deniz petrol ve gaz kuyularında, petrokimya tesislerinde ve gaz tirbünlerinde
kullanılırlar.
Yangın detektörleri tehlikenin sınıfına ve büyüklüğüne göre sınıflandırılır:
1. Nokta tipi detektörler: Sınırlı bir alanı kontrol eden detektörler
2. Hat tipi detektörler: Düz bir hat boyunda koruma sağlarlar.
3. Hava Örneklemeli detektörler: Korumalı vir alandaki havayı alarak
yangın rürünlerini tespit edecek başka vir cihaza gönderirler.
Bildirim Cihazları; Yangın algılandıktan sonra gönderilen sinyallerin
yorumlanması neticesinde, bina sakinlerinin acil tahliyesini sağlamak amacıyla
uyarı sesleri veya ışıkları çıkaran yangın alarm sistemleridir. Bunlar, ziller,
düdükler, hoparlörler, sirenler, elektronik flaşalr ve lambalar gibi cihazlardır. Uyarı
bildirim cihazlarının ses ve ışık yoğunlukları ilgili kanun ve yönetmeliklerde
belirtilen seviyelerde olmalıdır. [13].
4. Yaşınabilir yangın söndürücüler
İçerisinde uygun söndürücü maddeleri bulunan portatif söndürücüler suyun
bulunduğu ya da bulunmadığı yerlerde yeni başlamış bir yangına etkin bir şekilde
müdahale etmek için kullanılır. Ancak, taşınabilir söndürücülerin bu konuda eğitim
almamış kişiler tarafından yanlış kullanımları, yangın türüne göre uygun olmayan
96
söndürücü kullanımı, söndürme işleminin başarısızlığa uğramasına, yangının
şiddetinin artmasına, itfaiyenin müdahalesinin gecikmesine ve söndürücüyü
kullanan kişinin ve diğerlerinin hayatını tehlikeye atmasına sebep olabileceği
unutulmamalıdır.
Portatik söndürücüler sadece belli bir miktarda söndürücü made içeriler.
Yangının başlangıç aşamasında, yangını söndürmek veya yayılmasını engellemek
amacıyla bir veya birkaç tanesi kullanılabilir. Portatif söndrücülerin nasıl
kullanıldığı öğrenilmişse, yangınlar başlangıç aşamasında söndürülebilir.
Portatif söndürücülerle ilgili bir önemli nokta da, yanıcı maddenin miktarı ve
türüdür. Yangın yükü ve türüne göre doğru ebatta ve türde söndürücü seçilmelidir.
Portatif yangın söndürcüler yangın sınıflarına göre sınıflandırılırlar. Yangın
sınıflandırma ülkeler arasında farklılıklar gösterebilir. Örneğin, Türkiyede
“Binalardaki Yangınları Önleme Yönetmeliği” yangını dört sınıfa ayırır: A sınıfı
sıradan patlayıcıları, B Sınıfı yanıcı sıvıları, C sınıfı yanıcı gazları ve D sınıfı
yanıcı metalleri kapsamaktadır. Amerikan sisteminde B sınıfı yanıcı sıvıları ve gaz
yangınlarını, C sınıfı elektrik yangınlarını ve K sınıfı sanayi mutfaklardaki yağ
yangınlarını kapsamaktadır. Sonuç olarak, portafif yangın söndürcüler, ülkenin
kanun ve yönetmeliklerinde belirlenmiş sınıflandırmaya uygun olarak
sınıflandırılmalı ve etiketlenmelidir. Kullanıcılar nerede ve ne tip bir söndürücü
kullanacaklarını etiketlerden kolayca anlayabilmelidirler.
Portatif yangın söndürücülerin derecelendirmeleri de önemlidir. Derecelendirme
katı, sıvı ve gaz yangınları içindir. Derecelendirme, bir mobil söndürme cihazıyla
bir yangının ne derece söndürülebildiğini ifade eden bir kodlamadır. Örneğin,
ABD'de 1-A dereceli portatif söndürücü 1 metreküp ahşabın söndürülebileceği
anlaşılmaktadır.
5. Söndürücü türleri
97
Portatif yangın söndürücüler çalışma prensiplerine göre üç kategoriye ayrılırlar.
1. Pompalı söndürücüler,
2. Basınç Depolanmış söndürücüler,
3. Kartuşlu basınç söndürücüleri
Pompalı söndürücülerde genellikle su bulunur. Kullanıcı cihaza manuel olarak
basınçlı su doldurur. Özellikle orman yangınlarında farklı modelleri kullanılır.
Basınç Depolanmış söndürücülerde söndürücü madde ile basınçlı gaz aynı tüpde
bulunur. Basınçlama için genellikle hava ya da nitrojen kullanılır. Cihazda yeterli
baskı olup olmadığını gösteren bir gösterge vardır. Basınçlı cihazlarda, su, antifriz,
köpük, kuru ya da ıslak kimyasal, kuru toz veya halon kullanılır.
Kartuşlu basınç söndürücülerinde basınç için kullanılan gaz tüpde değil ayrı bir
katuş içinde depolanır. Bu cihazlar kullanılacağı zaman kartuş açılmalı ve gaz
tüpün içine verilmelidir. Bu cihazların bakımı ve dolumu daha kolay ve pratiktir.
5.1. Portatif yangın söndürücülerde kullanılan söndürücü maddeler
Portatif yangın söndürücülerde yaygın olarak, su, köpük, karbondioksit, kuru
kimyasal, ıslak kimyasal, kuru toz, halon ve diğer temiz gazlar kullanılır.
Su, diğerlerine nazaran ortamda en fazla ısı emen maddedir. A sınıfı yangınlarda
etkili olmasına rağmen, elektrik yangınları ve suya tepkili metal yangınları) özel
durumlarda kullanıldığında tehlikeli olabilir.
A tipi yangınlarda köpük kullanılabilir, ancak yanıcı sıvı yangınlarında daha
etkilidir. Köpüklü portatif söndürücülerin hortum başları, havayı emerek köpük
üretme yeteneğine sahip özelliktedir. AFFF (Aqueous Film Forming Foam) (Sulu
98
Film Oluşturucu Köpük) ve FFFP (Film Forming Flor protein) köpük konsantreleri
portatif söndürücülerde kullanılır. [13], (Şekil14) [23].
Şekil 14. Köpüklü portatif yangın söndürücü – Hedef Yangın ve İş Güvenliği
Ltd. [23]
Karbondioksit yanıcı sıvılar ve yağ yangınlarında etkili bir söndürücüdür ancak
A sınıfı yangınlarda çok etkili değildir. Cihazda yüksek basınç altında likit
haldedir. Uygulandığında ateşin etrafındaki oksijen seviyesini azaltmada ve
soğutmada etkilidir. Kapalı alanlarda oksijeni tüketeceği için dikkatli
kullanılmalıdır. Bu cihazlarda basıç göstegesi yoktur. Tüpün ağırlığı dolu ya da boş
olduğunu gösterir. (Şekil 15) [24].
Şekil 15. Karbon dioksitli portatif yangın söndürücü, Hedef Yangın ve İş
Güvenliği Ltd. [ [24]
Kuru kimyasal toz, basınçlı bir gaz tarafından püskürtülen küçük katı
parçacıklardır. Uygulandığında, yanan mateyali kaplayarak oksijenin azalmasından
kaynaklanan zincirleme reaksiyonu engeller. Sağlığa zararlı ya da toksik değildir.
Yanıcı likitlerle ya da gazlarla reaaksiyona girmez ve elektriği iletmez.
Uygulandığında, görüşü sınırlandırır ve özellikle kapalı yerlerde solunum
99
problemleri yaratabilir. Uygulandığı materyal üzerinde yıpratıcı etkisi vardır ve bu
sebeple elektronik aletlere zarar verebilir. Kuru kimyasal tozlar üç temel gruba
ayrılır: Sodyum bikarbonat temelli tozlar, potasyum temelli ve çok amaçlı tozlar.
Sodyum bikarbonat temelli tozlar yanıcı likit, gaz ve elektrik yangınlarında etkili
bir şekilde kullanılır. Sanayi mutfak yangınlarına müdahale durumlarında gerekli
standartları karşılayamaz. Diğer tozlardan ayrılması için mavi beyaz renklerde
üretilir. Potasyum bikarbonat, potasyum klorid veya üre-bazlı potasyum bikarbonat
yangın söndürmede daha etkilidir. Mor renkte üretilir. Yanıcı likit, gaz ve elektrik
yangınlarında etkilidir. Amonyum fosfat pek çok amaç için kullanılan söndürücü
maddedir. Katı, sıvı ve gaz yangınlarında etkilidir. Sarı renkte üretilir. [13], (Şekil
16) [25].
Şekil 16. Kuru kimyasallı portatif yangın söndürücü, Hedef Yangın ve İş
Güvenliği Ltd. [25]
Islak kimyasal söndürücü sanayi mutfak yangınlarında kullanılır. Islak
kimyasallar sulu çözelti içinde potasyum bikarbonat, potasyum asetat ve potasyum
sitrattır. Uygulandığında pişirmede kullanılan yağla reaksiyona girer ve yüzeyin
üzerini köpükle kaplayarak yangını söndürür. Çözeltideki su, soğutma sağlayarak
kimyasal maddenin kaplama özelliklerini sürdürmesine yardımcı olur.
100
Metal yangınları su ile söndürülemez, çünkü suyun bu metalle reaksiyona
girmesi oksijeni açığa çıkarır ve bu da yangını artırır. Bu sebeple, her metal
yangını için özel kuru toz kullanılır. Metal yangınları, portatif yangın
söndürücülerle değil, genellikle bir kürek yardımıyla atılan tozla söndürülür.
Halon, karbondioksitten daha etkili bir söndürücü madde olmasına rağmen,
çevre hassasiyeti nedeniyle kullanımı gitgide azalmaktadır. Halon gazı tortu
bırakmaz ve iletken değildir. Ancak, toksik bir maddedir ve bir dereceye kadar
insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır. Bununşa birlikte, Halon 1211 ve
1301 halen yangın söndürmede kullanılır. Halona ek olarak yeni nesil söndürme
araçları da geliştirilmiştir. Bunlara temiz gazlar denmektedir. Halon kadar çevreye
zararlı olmayıp aynı ölçüde etkilidirler. Temiz gazlar, halokarbon veya tembel gaz
bazlı söndürme gazlarıdır. Halokarboz bazlı söndürme araçları
hidrokloroflorokarbonlar veya hidroflorokarbonlar içerir. Tembel gaz bazlı
söndürme araçları kalıntı bırakmaz, elektiriği geçirmezler ayrıca çevreye zararlı
değildirler. [13].
5.2. Portatif Yangın Söndücüleri Çalıştırma
Kısa ve basit bir eğitimle Portatif Yangın Söndücülerinşn nasıl çalıştırılacağı
öğretilebilir. Ancak, kullanırken dikkat edilmesi gereken çok önemli noktalar
vardır. Öncelikle, söndürücü cihazlarda sınırlı miktarda söndürücü madde
bulunduğundan, söndürme kapasiteleri sınırlıdır. Bu sebeple, sadece başlangıç
aşamasındaki yangınları söndürebilirler. Tek bir cihaz kullanmaktansa aynı anda
birkaç cihazın kullanılması daha etkili olacaktır. Diğer bir önemli nokta da yangına
ilk müdahale anında itfaiyeyi gecikmeden haberdar etmektir. Başarısız ve uzun
süreli müdahale çalışmaları, itfaiyenin gelişini geciktirebilir ve daha kötü sonuçlara
yol açabilir.
101
Yangın sınıfına göre uygun söndürücü seçimi önemli olmasına rağmen, çok
amaçlı söndürücü kullanılarak bu problem çözülebilir. Kullanıcılar müdahale
etmemeye dikkat etmeli ve hareketleriyle tahliye güzergahlarını tehlikeye
sokmamalıdırlar. Kullanıcılar portatif söndürücülerin kapalı alanlarda kullanımının
sonuçlarının farkında olmalıdırlar. Portatif söndürücülerin kullanımı yangın
alanındaki diğer insanların hayatlarını tehlikeye sokmamalıdır. Büyük yangınlar
portatif söndürücülerle söndürülemez.
Doğru türü seçtikten sonra, portatif söndürücüleri kullanırken yapılacaklar
şunlardır:
Söndürücünün pimini çekin,
Hortum ucunu hedefe tutun,
Kolu sıkın,
Ateşin kaynağına doğru püskürtün
Kartuşlu basınç söndürücülerinin çalışması diğerlerinden biraz daha farklıdır.
Cihaz pimi çekince çalışmaz. Gazı silindire salan tetiğin aktive edilmesi gereklidir.
Yangın söndürücüleri kullanırken hortum ucu en yakın yangın noktasını hedef
almalıdır. Kullanıcı arkasında kaçacak bir yer bırakmalıdır. Ayrıca ateşle arasında
belli bir mesafe olmalıdır. Müdahale için uygun uzaklıklar, sulu ve köpük
söndürücüler için 6 metre, kuru kimyasal söndürücüler için 4,5 – 6 metre ve
karbondiyoksitli söndürücüler için de 3- 4,5 metre olmalıdır.
Karbondiyoksitli söndürücüleri kullanırken hortum sapından tutulmalıdır. Yoksa
eliniz donabilir. Çok sık püskürtme yapılmamalıdır çünkü yangın söndürülmeden
söndürücü boşalabilir. Yanan materyali kaplaması için köpük belli bir açıdan ve
belli bir yöntemle sıkılmalıdır. Kullanıcı tek başınaysa ve yangın tek bir
102
söndürücüyle söndürülemeyecekse, diğerlerini ararken itfaiyeye haber verme
işlemi ertelenmemelidir. [4].
Binalarda bulunması gereken portatif söndürücülerin türü ve sayısı, mevcut ve
olası şartlara ve bu yerlerdeki risklere göre, Türk kanun ve yönetmeliklerinde
belirtilmiştir. Mevcut yangın risklerine paralel olarak kullanılacak yangın
söndürme araçlarının türüne karar verilir. Hastane ve anaokulu gibi yerlerde sıvı ve
temiz gazlı söndürücüler tercih edilmelidir.
“Düşük Yangın Tehlikesi” var oalrak sınıflandırılan binalar için her 500 m2 alan
için 6 kilo kuru kimyasal söndürücü veya dengi gereklidir. En yakın söndürücüye
maksimum uzaklık 25 metre olmalıdır. Ağırlığı 4-12 kg. tartılmış taşınabilir yangın
söndürücülerin yerden yüksekliği 90 cm'yi geçmemelidir.
Portatif yangın söndürücülerin kalitesi Türk stadartlarına uygun olmalıdır. Bakım
ve kontrol standartları TS ISO 11602-2 (Türk Standartları)’nda açıklanmıştır. Bu
standarda göre, portatif yangın söndürücüler yılda en az bir kere kontrol edilmeli,
her dört yılda bir içlerindeki söndürücü maddeler temizlenmeli ve tekrar
doldurulup hidrostatik testleri yapılmalıdır [18].
103
BÖLÜM 6
TAHLİYE
1. Tahliye nedir?
İnsanlığın tarihi boyunca, ne zaman, nerede ve ne şekilde olursa olsun tam
oalrak bilinmeyen yangınlar çok fazla can ve mal kaybına yol açmaktadır.
Yangınlardaki can ve mal kayıpları kurumları ve örgütleri bu bağlamda önemli
çalışmalar yapmaya itmiş ve sonuç olarak da gerçekleşen yangınlarda can kaybını
azaltmak amacıyla çok sayıda çalışma yapılmıştır. Yangında tahliye bu
çalışmaların başında gelmektedir.
Şekil 1. Tahliye İşareti
Yangın Tahliyesi: Güvenlik görevlisinin gerekli gördüğü ve müdahaleyle
eşzamanlı olarak başlayan bir yangından kaçış eylemidir ve bu eylem insan
hayatının korunmasında çok önemli bir rol oynar. Bu sebeple, tahliye en iyi
güzergâh insan hayatı açısından çok önemlidir.
104
Şekil 2. Tarihi bina yangını
Günümüzde yoğun şehirleşme ve yüksek binalar gibi çok sayıda faktör
tahliyenin zamanında ve koordineli bir şekilde uygulanmasının önemini
artırmaktadır. Yangın tahliye planlarını hazırlama, binalarda tahliye önlemlerini
alma, binaları tahliye için uygun hale getirme, tahliye sürecinde engelli bireyleri
göz önünde bulundurma, tahliye ekipleri görevlendirme ve bu kişileri periyodik
olarak eğitme, binalarda yangın ve tahliye tatbikatları yapma, güzergâhları düzenli
kontrol etme ve eksikleri giderme vs işlemleri güvenli bir tahliye için önemlidir.
2. Tahliye yöntemleri
Tahliye sürecini iyi anlamak için, öncelikle tahliye yöntemlerini bilmemiz
gereklidir. Yangın tahliyesinde 3 yöntem vardır. Bunlar:
105
Şekil 3. Tahliye Yöntemleri
2.1. Dikey Tahliye
Dikey tahliye binadan çıkmak için merdivenlerin kullanıldığı bir tahliye
yöntemidir. Yangın sırasında insanların çıkış noktalarını kolaylıkla bulabilmesi
için koridorlar ve merdivenler gibi tahliye güzergâhlarında görülebilir şekilde
ÇIKIŞ yazılı işaretler bulunmalıdır. Bu işaretler tahliye sırasında çok önemlidir. Bu
sebeple insan hayatı açısından önemli bir faktördür. Yangın merdivenlerindeki
kapıların tahliyeye uygun olması da önemlidir ve bu kapıların asla kilitli
tutulmaması gereklidir. Özellikle bu kapıların dışarı doğru açıldığında kapı
kollarının yangından kolaylıkla etkilenmez ve kolaylıkla kullanılırlar. Ayrıca,
binada çalışan veya yaşayan kişi sayısına göre yangın merdivenlerinin genişliğinin
ayarlanması da tahliye için önemlidir.
2.2. Yatay Tahliye
Yatay tahliye aynı katta tehlikeli alandan daha güvenli alana geçiş yöntemidir.
Bu tür tahliye, kişi dışarı çıkmak için çıkış merdivenlerini kullanamadığında yardın
Tahliye Yöntemleri
Dikey Tahliye Yatay Tahliye Yerinde Kalma
106
gelene kadar aynı katta kalmak zorunda olduğunda kullanılan bir yöntemdir. Bu
yöntemde, kişi, tehlikeli alandan güvenli bir uzaklığa taşınır ve yardım gelene
kadar burada bekler. Yatay tahliye için kişilerin güvenle bekleyebileceği alanlar
önceden belirlenmeli ve bu alanlara ulaşmak için gerekli önlemler önceden
alınmalıdır. Bu alanlar insanların yangından etkilenmeyeceği yerler olmalıdır.
2.3. Yerinde Kalma
Bu, bir kişi yatay ya da dikey tahliye yöntemlerini kullanamadığında veherhangi
bir yere gidemediğinde kullanılan bir yöntemdir. Yangın sırasında herhangi bir
yere gidemeyecek durumda olan kişi, mümkünse bir pencere kenarında durmalı ve
kapıyı kapatmalıdır. Telefon kullanma imkânı varsa itfaiyeyi arayarak bulunduğu
yeri bildirmelidir. Telefon etme imkânı yoksa pencereden el sallayarak ya da
görülebilecek herhangi bir nesneyi sallayarak yerini belli etmelidir.
3. Tahliye planı
Yangın tahliyesi, yangın güvenliği süpervizörünün gerekli görmesiyle başlayan
bir eylemdir ve bu eylemin ne zaman başlayacağı belli değildir. Bu sebeple, tahliye
için her an hazır durumda olmalıyız. Bu hazırlıklardan en önemlisi, yangın yahliye
planının olmasıdır. Yangın anında güvenli bir tahliye süreci sağlamak için iyi bir
tahliye planı yapmak gereklidir. İyi bir tahliye planı yangın sırasında binayı
güvenli bir şekilde tahliye etmede en önemli faktördür. İyi bir tahliye planı
hazırlanırken aşağıda belirtilen konular göz önünde bulundurulmalıdır:
a. Boşaltılacak binanın mevcut kat planı olmalı ve planda burada
kaç kişi olduu ve hangi bölümlerde bulundukları belirtilmeli,
b. Binada ve katlardaki çıkış noktaları ve güzergâhları, merdivenler
ve acil durum asansörleri planda gösterilmelidir.
107
c. Tahliye talimatlarının insan hayatını tehlikeye sokabilecek
yerlerden uzağa taşınmasına dikkat edilmelidir.
d. Yatay tahliye durumunda insanların güvenle bekleyebilecekleri
yerler tahliye planında gösterilmelidir.
e. Tahliye güzergahını kaç kişinin kullanacağı hesaplanmalı ve çıkış
yönü ile tahliye güzergahı arasında makul bir denge aranmalıdır.
f. Tahliye güzergâhlarının çakışmamasına özen gösterilmelidir.
g. Kişilerin tahliye güzergâhları önceden tahliye planlarında
belirtilmeli ve personele duyurulmalıdır.
h. Bina dışında güvenli ve kolayca ulaşılabilir bir toplanma alanı
belirlenmelidir.
i. Bina altında bulunan park yerinden araçların tahliyesi de plana
eklenmelidir.
109
Tahliye planı hazırlandıktan sonra, palnın etkililiğini görmek ve eskikliklerini
tespit etmek için bir tatbikat yapılması önemlidir. Bu sebeple, tahliye planı
uygulaması yapılırken aşağıdakiler test edilecektir:
- Alarmların düzgün çalışıp çalışmadığı,
- Tahliye planında tahliye güzergâhlarında tahliye zamanlarının gösterilip
gösterilmediği,
- Her bir güzergâhtaki yığılma durumları,
- Toplanma alanına erişim,
- Tahliye görevlileri arasındaki koordinasyon
Şekil 5. Okul binasından tahliye faaliyeti uygulamasına örnek
110
Tahliye tatbikatından sonra kusurlu ve eksik güzergâhlar belirlenir ve personele
duyurulur. Belirlenen hata ve eksiklikler için bir rapor tutulur. Bu rapor ilgili
yetkililere gönderilir. Tahliye tatbikatında belirlenen eksik ve kusurlu yönler
düzeltilir.
Şekil 6. Çatıdan tahliye uygulaması örneği
Şekil 7. Yangın merdiveni aracılığıyla tahliye uygulaması
111
4. Tahliye ekiplerinin oluşturulması
Tahliye işini koordine edebilmek için binalarda tahliye ekipleri oluşturulmalıdır.
Günümüzde binalarda tahliye ekipleri kurulsa da çoğu zaman yeterince önem
verilmemektedir. Ancak, yangın tahliyesinde bu ekipler çok önemlidir. Yangın
tahliye ekipleri tahliye konusunda eğitim almalı ve donatılmalıdır. Tahliye
ekibindekilerin fiziksel olarak güçlü ve soğukkanlı olmaları da önemlidir. Tahliye
ekibin aşağıdakilerden oluşur:
Şekil 8. Tahliye Ekibi
1. Kat Tahliye Görevlisi: Kattaki personel sayısına göre, katı boşaltmak, katta
çalışmak, tahliye sonrası kişi sayısını belirlemek üzere yeterli sayıda
personel görevlendirilmiştir. Çünkü hiyerarşik yapı, tahliye sırasında verilen
talimatların ciddiye alınmasında önemli bir faktördür. Otorite eksikliği ve
kat tahliye görevlilerinin otorite eksikliği tahliye sırasında verilen
talimatların ciddiye alınmamasına sebep olur.
2. Kat Kontrol Sorumlusu: tahliye sonrasında nihai kontrolleri yapar ve
herşeyin düzgün bir şekilde tamamlandığını onaylar. Katların tahiliye
işleminden sonra katta kimsenin kalmadığından emin olmak zorundadır.
Tahliye Ekibi
Kat Tahliye Görevlisi
Kat Kontrol Sorumlusu
Tahliyeden sorumlu engelli
kişiler Bölge Toplama
Görevlisi
112
Özellikle, katta engelli kişiler varsa, bu kişilerin olduğu kısımları kontrol
eder. Kat planı çalışmasında, kattaki engelli kişilerin yerlerini göstermekle
sorumludur, çünkü bu plan engellilerin tahliyesi ve kontrolü açısından
oldukça önemlidir.
3. Engellilerin tahliyesinden sorumlu kişiler: Engelli kişiler bu kişilerin
tahliyesinden sorumludur. Engelli kişiler tahliye sırasında tamamen
savunmasız durumdadırlar. Bu nedenle tahliye sırasında yardıma ihtiyaç
duyarlar. Engellilerden sorumlu tahliye görevlisi, katta bulunan engelli
bireyleri tahliye etmekle yükümlüdür. Eğer katta bulunan engelli birey sayısı
fazlaysa, yeterli sayıda görevli tanımlanmalıdır. Sayı fazlalığında, “Sorumlu
Arkadaş” yöntemi iyi bir yöntem olabilir. Engelli birey sayısının fazla
olduğu aktlarda sorumlu bir kişinin liderliğinde sorumlular grubu
oluşturulabilir.
4. Bölge Toplama Görevlisi: Tahliye sonrasında, toplanma alanındaki kişilerin
kontrolü ve güvenliğinden sorumludur. Toplanma alanından sorumlu kişi
alanda toplanan kişilerin sayısını kontrol edecektir. Bu kontrol için elinde
binada çalışanların listesi bulunmalıdır. Bu liste sürekkli güncel tutulmalıdır.
Liste yangın sırasında binada kimleirn olduğunun tespiti açısından da
önemlidir. Toplanma alanından sorumlu kişi, alanda toplananların sağlık
durumlarını da kontrol etmelidir. Ayrıca, sorumlu yangın tehlikesi tamamen
geçene kadar alandan kimsenin ayrılmaması için gerekli önlemleri de
alacaktır.
Yangın tahliyesinde görevli kişilerin becerileri yılda en az iki tatbikat
düzenlenerek değerlendirilmelidir. Değerlendirme sonucuna göre yetersiz bulunan
personel değiştirilmelidir.
113
5. Yangın tahliye hususları
Güvenli ve sorunsuz bir tahliye için aşağıdakiler salanmalıdır:
a. Çıkış noktalarındaki bütün kapılar dışarı doğru açılmalıdır ve
oanik kolu bulunmalıdır. Bu kapılar asla kilitli tutulmamalıdır.
Sürgülü veya döner kapılar acil çıkış kapısı olarak
kullanılmamalıdır.
b. Katlarda yangın ve patlamaları önlemek için, elektrik ve doğal
gaz sistemlerine yakın noktalr tespit edilmelidir.
c. Binada bulunan önemli eşyalar önem sırasında göre etiketlenmeli
ve öncelik sırasında göre dışarı çıkarılmalıdır.
d. Tahliye çıkışlarını gösteren yönlendirme işaret levhalarının
herkesin görebileceği yerlerde olması ve karanlıkta bile
görülebilecek şekilde aydınlatılması sağlanmalıdır,
e. Tahliye sırasında özel ilgiye muhtaç kişiler belirlenmeli ve
tahliye için görevlilere teslim edilmelidir
f. Yangın tahliyesinde görevlendirilmek üzere seçilecek kişilerin
fiziki açıdan kuvvetli ve soğukkanlı olmalarına dikkat
edilmelidir. Bu kişiler düzenli oalrak eğitim almalıdırlar.
g. Tahliye planları herkesin görebilmesi için katlarda asılmalıdır.
Tahliye planına dahil olan kişilere düzenli eğitim verilmelidir.
h. Tahliye tatbikatları yapılmalı ve eksiklikler giderilmelidir.
114
6. Tahliye sırasında göz önünde bulundurulması gereken hususlar
Yangın tahliye insan güvenliği açısından çok önemlidir ve güvenli bir tahliye
için bazı önemli kurallar vardır. Bu kurallara uyulması tahliyenin güvenli bir
şekilde yapılmasını sağlayacak ve insan hayatını kurtaracaktır. Yangın tahliyesinde
en önemli olduğu düşünülen hususlar şunlardır:
a. Tahliye öncesinde tahliye alarmı önemli bir faktördür. Bu sebeple
alarmlar ciddiye alınmalı, bütün çalışmalar bırakılmalı ve bina
boşaltılmalıdır. Tahliye sırasında kaybedilen her saniye insan
hayatı için önemli riskler taşımaktadır.
b. Tahliye, bina tahliye ekipleri tarafından verilen talimatlara
uyarak, herhangi bir panik yaratılmadan koordineli bir şekilde
gerçekleştirilmelidir.
c. Engelli bireyler kendi başlarına hareket edemediklerinden tahliye
sırasında yardıma ihtiyaç duyarlar. Kendi hayatınızı tehlikeye
atmadan bu kişilere yardım etmek gereklidir.
d. Can güvenliği eşyalardan daha önemlidir. Tahliye sırasında
kişisel eşyalarınız için geri dönmeyin. Çünkü, tahliye sırasında
kaybedeceğiniz her saniye güvenliğinizi tehlikeye atacaktır.
e. Elektrik ve doğal gaz gibi unsurlar yangının ilerlemesi için
önemli faktörlerdir. Bu kaynakların vanalarını kapatmak yangının
büyümesini engellemekte önemli rol oynar. Bu sebeple, yangın
sırasında, elektrik düğmeleri ve gaz vanalarının kapatılması
gereklidir. Eğer güvenliğinizi tehlikeye sokmadan yapacaksanız,
elektrik düğmeleri ve gaz vanalarını kapatın.
115
f. Tahliye sırasında, çok fazla yardıma ihtiyaç duyulacaktır ve bu
diğerleri için hayati önem taşıyabilir. Bu sebeple, genel tahliye
sırasında acil tahliye ekibine destek olunması gereklidir.
g. Tahliye sırasında asansörler oldukça tehlikeli olabilir. Asansörün
çalışmadığı durumda, içinde mahsur kalanları kurtarma şansı
olmayacaktır. Bu sebeple, Acil Tahliye Planında yer alamdığı
sürece, tahliye sırasında asansörler kullanılmamalıdır.
h. Tahliye alanları, yangın tehlikesinden korunmak amacıyla
planlanmış alanlardır. Tahliye sırasında, bu alanlara gidilmeli ve
yangın tehlikesi geçene kadar burada beklenmelidir.
i. Tahliye alanlarında toplananlar ve içerde herhangi birinin kalıp
kalmadığı kontrol edilmelidir.
7. Tahliye sonrası hususlar
Tahliye sonrasında, hala tehlike arzediyor olması sebebiyle binaya geri
dönülmemesi gereklidir. Binaya ancak, gerekli kontroller yapılıp güvenli olduğu
yetkililer tarafından onaylandıktan sonra girilmelidir. Binala hala tehlike
potansiyeli mevcutsa, bina tamamen kapatılabilir.
116
Şekil 9. Yanmış bir bina
Şekil 10. Yanmış bir bina
8. Engelli bireylerin tahliyesi
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada bir milyardan fazla engelli birey
vardır ve bu da dünya nüfusunun % 15’ine tekabül etmektedir. (Dünya Engellilik
Raporu, 2011).
117
Avrupa Engellilik Staretejisi (2010-2020) engellerin kaldırılmasına
odaklanmaktadır. Komisyon eylem için sekiz prensip belirlemiştir. Ulaşabilirlik,
Katılım, Eşitlik, İstihdam, Eğitim ve Öğretim, Sosyal Koruma, Sağlık ve Dış
Eylem. Bu çerçevede, her alan için ana faaliyetler tanımlanmış ve AB seviyesinde
genel hedef vurgulanmıştır.
“Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi”nin “Risk durumları ve acil
insani durumlar” başlığı kapsamında güvence altına alınan haklardan biri şöyledir:
MADDE 11: Taraf Devletler, insan hakları hukuku ve uluslararası insan hakları
hukuku dahil olmak üzere uluslararası hukuka göre yükümlülüklerini yerine
getirmek, silahlı çatışma, insani acil durumlar ve doğal afetlerde engellilerin
korunmasını ve güvenliğini sağlamak için gerekli tüm önlemleri alır.
Engellilerin yangına karşı tamamen savunmasız oldukları gerçeği, yangın
felaketinde onların daha fazla can kaybına neden olmaktadır. Bu sebeple, engelli
bireylerin tahliyesinde daha dikkatli davranılmalı ve tahliye için etkili stratejiler
geliştirilmelidir.
Şekil 11. Engelli kişilerin sınıflandırılması
Engelli Bireyler
Zihinsel Özürlüler
Fiziksel Engelliler
Görme Engelliler İşitme Engelliler
118
Engelli Kişiler;
a. Zihinsel Özürlü,
b. Fiziksel Engelli,
c. Görme Engelli,
d. İşitme Engelli
olmak üzere dört ana gruba ayrılır. Engellilik bireylerin normal yaşamları
etkilemekte ve günlük yaşamlarında onları başkalarına muhtaç etmektedir.
Engellilik bireylerin hayatlarını olumsuz yönde etkilediği için, yangın gibi
herhangi bir tehlike bu kişilerin hayatlarını normal bireylere kıyasla daha çok riske
atmaktadır. Yanan binada engelli bireylerin bulunmasının tahliye işlemlerini daha
da zorlaştırdığı bilinen bir gerçektir. Yangın anında engelli bireylerin tahliyesi
engellilik durumlarına göre değişebilir. Görme engelli bireylerinki diğerlerinden
farklıdır. Tahliye sırasında görme engelli birey sesli bir alarm sistemiyle
uyarılabilir ancak bu sistem işitme engelli ibr birey için kullanılamaz. Bu sebeple,
engelli bireylerin durumlarına göre farklı yöntem ve araçlar kullanılmalıdır.
8.1. Zihinsel Özürlü Bireylerin Tahliyesi
Zihinsel özürlülük, zihinsel işlevlerde normalin gerisinde olmak ve davranış
eksikliği demektir. Zihin özürlü bireyler zihinsel işlevlerde normalin gerisinde
olsalar da yangının farkındadırlar ve zihinsel sakatlık durumlarına göre tepki
verirler, çünkü duyu ve koku alma duyularında bir sorun yoktur. Orta seviyede
zihinsel özürlü bireyler kendilerini yangından koruyabilirler fakat ileri derecede
olanlar ancak birinin yardımı ile tahliye edilebilirler.
8.2. Fiziksel Engelli Bireylerin Tahliyesi
119
Fiziksel engellilik, hastalık ya da yetersizlik sebebiyle, kas, iskelet ve eklem
bozuklukları ve sınırlı hareket kabiliyetine sahip olma halidir. Yüksek binalarda,
fiizksel engelli kişilerin tahliyesi için tahliye asansörlerinin bulunması gereklidir.
Ancak, bu tahliye asansörlerinin ateşe ve dumana dayanıklı olması ve farklı bir
enerji kaynağı ile (acil enerji sistemi vs) çalıştırılması gerekilidir. Çünkü bu
asansörlerin yangın sırasındaki elektrik kesintilerinden etkilenmemesi gereklidir.
Binalarda buluna yangın merdivenlerinin engelli kişilerin tahiyesi için uygun hale
getirilmesi gereklidir. Engelli bireyler bu merdivenleri rahat bir şekilde
kullanabilmelidir. Engelli bireylerin çalışıyorlarsa, ast ve yedek olarak
görevlendirilmelidirler. Tahliye anında, engelli bireylere yardımcı olan kişilerin de
tahliyesine öncelik verilmelidir. Engelli bireyler ellerini kullanabiliyorlarsa, doal
gaz vanaları ve elektrik düğmeleri ulaşabilecekleri yerde olmalıdır.
8.3. Görme Engelli Bireylerin Tahliyesi
Görme engelli bireyler görme duyularını kaybetmiş bireylerdir. Tahliye
sırasında bu kişilerin tek başına başarmaları imkânsızdır. Bu kişiler için en doğru
hareket yangın sırasında yüksek sesle bağırarak yerlerini belirtmeleri ve toplanma
alanına giderek yardım beklemeleridir. Görme engelli bireylerin bulunduğu
yerlerde uyarı butonlarının bulunması, yardım bekleyen bu kişilerin yangın
sırasındaki durumunun anlaşılması açısından önemlidir. Uyarı butonundan gelen
sinyal görevlinin bulunduğu ya da acil kontrol odasından görülmelidir. Bu şekilde,
uyarı ışığını gören kişiler görme engelli kişiye yardım etmeye gidebilirler. Bununla
birlikte görme engelli kişilerden sorumlu bir arkadaşın olması, tahliye sırasında
çok faydalıdır. Bu sebeple, yangın sırasında görme engelli bireylere eşlik edecek
bir asil ve bir yedek kişinin belirlenmesi önemlidir. Ayrıca, görme engelli
bireylerle eşlik edecek kişiler arasında iletişimi sağlamak amacıyla cihazların
kullanımı (ışıklı uyarı cihazlaro, telsiz, telefon, vs) tahliye işlemini
kolaylaştıracaktır.
120
8.4. İşitme Engelli Bireylerin Tahliyesi
İşitme engelli bireyler, işitme duyularını kullanamayan bireyleridir. Bu kişiler
görebilmektedirler, dolayısıyla yangın sırasında kendi başlarına hareket edebilir ve
kendilerini koruyabilirler. Yangın sırasında ilk önce koku, sonra duman hissedilir
ve en son alevler görülür. Dolayısıyla, işitme engelli bireyler alevlerin farkına
varabilirler. Ancak, yangın sırasında bu kişilerin en kısa zamanda tahliyesi
önemlidir. Bu sebeple, işitme engelli bireylerin çalıştığı ya da yaşadığı yerlerde
erken uyarı otomatik sistemlerle birlikte ışıklı uyarı sistemlerinin kurulumu
gereklidir.
Engelli bireylerin tahliyesi için en sık kullanılan yöntemler şunlardır:
a) Sorumlu Arkadaş: Sorumlu arkadaş yöntemi, kendi başına hareket
edemeyen ve tahliye sırasında birine ihtiyaç duyan engelli kişiler için en
güvenilir yöntemdir. Günümüzde pek çok iş yeri bu yöntemi
kullanmaktadır. Görme engelli bireyler, aşırı zihinsel engelli bireyler ve
kendi başına hareket edemeyen fiziksel engelli ibreyler yangın tahliyesi
sırasında birine ihtiyaç duyarlar. Bu kişilerin tahliyesi sorumlu arkadaşlar
tarafından yapılmalıdır. Sorumlu arkadaş yönteminde, engelli bireyin
durumuna göre en az bir asil ve bir yedek belirlenmelidir. Engellilik
durumu arttıkça sayı da artırılabilir. Sorumlu arkadaş seçerkem hassas
davranmak önemlidir. Örneğin, sorumlu arkadaş olarak seçilen kişilerin,
eğitimli, sakin ve derhal müdahale etme yeteneğinin olması gereklidir.
Çünkü eğitimli ve soğukkanlı kişiler tahliye sırasında engelli bireyleri
daha motive edebilir ve panik olmasını engelleyebilir. Ayrıca, sorumlu
arkadaşları tahliye edilecek kişilere göre seçmek de önemlidir. Örneğin,
fiziksel engelli bireyler için fiziksel açıdan kuvvetli kişileri seçmek
tahliye işlerini kolaylaştıracaktır.
121
b) Engelli tahliye asansörleri yöntemi: Engelli tahliye asansörleri yangın
sırasında tahliye için güvenli bir şekilde kullanılan özel donanımlı
asansörlerdir. Bu tip asansörler yangın, ısı, duman, su hasarı ve elektirk
kesintisine karşı korumalıdır. Ayrıca yangın ve dumana dayanıklı
kapıları vardır. Bu asansörler özellikle yürüyemeyen engelli bireyler için
kullanılmalıdır. Yangın merdivenleri ise görme, işitme engelliler ise
zihinsel engellilerin kullanımına uygun güvenlikte olmalıdır.
c) Engelli toplanma alanları yöntemi: Engelli toplanma alanları, engelli
bireylerin bulunduğu büyük binalarda sıklıkla kullanılan güvenlik
önlemlerindendir. Bu yöntemde engelli bireyler toplanma alanlarına
götürülür ve oradan alınırlar. Bu alanlar ateşe dayanıklı materyalden
yapılmıştır. Bu alanların kapıları alev ve duman korumalıdır. Ayrıca,
tahliye güzergâhları ile bağlantılıdır.
122
BÖLÜM 7
ACİL DURUM TEŞKİLATLARIYLA KOORDİNASYON
1. Giriş
1.1. Bölüm kompozisyonu
Bu bölümde Danimarka’da bulunan çeşitli acil durum teşkilatları anlatılacaktır.
Bölümün ilk kısmı, bireysel organların nasıl örgütlenip yapılandırıldığı üzerine
odaklanmaktadır. Ayrıca bu bölümde bireysel organların diğerleri ile nasıl
etkileşime geçip koordine oldukları konusunda bilgi verecektir.
İkinci kısımda, Acil Durum Yöneyimi Merkezinin nasıl yapılandırıldığı, arayan
bir kişinin buraya nasıl transfer edildii konusunda bilgi verilecektir.
1.1.2. Öğrenme Çıktıları
Bu bölümün amacı, birden fazla kuruluş ve farklı makamlardan kilit kişiler bir
acil durum veya olayı yönetmek için birlikte çalıştıklarında, bahsi geçen organların
karmaşık yapısını anlamak ve sistemin nasıl çalıştığına dair şeffaflığı sağlamaktır.
1.2. Genel Bilgi
Bu bölüm, Mart 2018’de yayınlanan Acil Durum Yönetimi için Danimarka
Kılavuzu’na (Retningslinjer for Indsatsledelse Marts 2018 [1]) dayalı olarak
hazırlanmıştır.
Bu yayın, yeni bilgiler, araştırma ve gereksinimler sebebiyleözden geçirilmiş ve
en yeni bilgilerle yeniden basılmıştır. Bu şekilde çalışan personel ve de yönetim
herhangi bir ölçekteki acil durumu nasıl çözeceklerine dair en güncel bilgilerle
donatılmış olacaktır.
123
1.3. Acil durum organlarının birleşik gücü
Acil bir durum meydana geldiğinde ve insanlar veya mallar tehlikede olduğunda
olay yönetimi gereklidi. Bu durumu yönetebilmek için çeşitli kılavuz ve prensipler
işbirliğini öngörmektedir. Hemfikir olunan önemli bir konu da olay yerini
tanımlamaktır.
Kılavuzlar bunu tanımlarken herhangi bir acil durum organına uyacak şekilde
esnektir, ancak yine de benzer durumları tanımlamaktadır.
Kılavuz üç temel terim kullanır: Olay yeri, Hasarlı Alan, Tehlikeli Alan
Olay yeri, bir olay anında acil durum birimlerinin çalıştığı yerlerdir.
Hasarlı alan, olayın kesin olarak gerçekleştiği yerdir.
Tehlikeli alan, kişiler çalışırken tehlikenin devam ettiği alanlardır.
Bu terimlerle, acil durum organları, işbirliği, bilgi akışı ve iyi iletişim için en iyi
fırsatı sağlamak amacıyla aşağıdaki ilkelere sahiptir.
İlkeler
Sektör sorumluluğu ilkesi
Bu ilke, normal şartlar altındaki bir alandan sorumlu olan otorite veya
kuruluşun, olağanüstü olaylar için önleyici, hazırlıklı ve iyileştirici acil durum
hazırlığından da sorumlu olduğunu belirtir.
124
Eşitlik ilkesi
Bu ilke, olayla ilgili olayı ele alan bir veya birkaç acil durum örgütü ile olay
arasında bağlantı kuran eşitlik kavramı ile çalışır. İlkenin amacı, olay ile
kuruluşların ayırdığı kaynaklar arasındaki dengeyi sağlamaktır.
Yetki devri/Yerindenlik ilkesi
Bir olay veya herhangi bir acil durum görevinin, vatandaşa mümkün olduğunca
yakın bir organizasyon anlayışı içinde, karmaşıklığı ve ilgili kurumsal seviyeyi
mümkün olduğunca düşük tutarak ele alınmasını ve çözümlenmesini önerir. [2]
Eylem İlkesi
Bu ilke, açık veya tam bilgi olayan durumlarda, acil durum seviyesini biraz daha
yükseğe ayarlamak için uygun olduğunu temin etmektir. Aynı zamanda,
kaynakların israf edilmemesi için acil durum seviyesinin hızlı bir şekilde
küçültülmesi mümkün olmalıdır.
İşbirliği ilkesi
Hükümet ve diğer kilit kişilerin, diğer yetkili ve kuruluşlarla işbirliği ve
koordinasyon sağlama sorumluluğudur.
Yukarıdaki ilkeler, tek bir Acil durum müdahalesi gerektiren durumlarda, bu
müdahale sırasında yeterli gayret ve ilerleme sağlamak için standart prosedürlerden
sapma dahil olmak üzere yetkililerin görevlerine dayalıdır.
Acil durum müdahalesi, özel durumlar gerektirdiğinde standart prosedürlerden
sapabilme becerisini ve mecburiyetini gerektirir. Gerekli hallerde bu durum her
seviyedeki acil müdahale ekiplerine iletilir.
125
Acil müdahale ekipleri, kaynakların etkili kullanımı, zamanında hareket etme vs
gibi ilkelere uymak durumundadırlar. Her bir yetkili, geniş çaplı etkileri olan ve o
bölgeye ait olaylarla ilgili olarak acil durum hazırlık yetkilileri vs ile
koordinasyondan da sorumludur. Koordinasyon mecburiyeti üst, ikincil ve alt
makamlardaki yetkililer ve diğerleri için de geçerlidir.
Daha büyük veya daha karmaşık olaylar, gerçekleşme olasılığı veya
gerçekleştiği kabul edildiği andan itibaren üst düzey yönetim ve yetkililerin aktif
çabalarını gerektiren bir durumla nasıl ele alındığının dikkate alınmasını gerektirir.
Bunun anlamı, yetkililerin, yönetim, sorumlulukların ayrılması, bilgilendirme
rutinleri, kriz yönetimi, koordinasyon, büyük masraflar için harcamalar, işbirliği
anlaşmaları vs gibi koşullar temelinde önceden hazırlıklı olmaları gereklidir. Aynı
zamanda, yetkililerin ve diğer acil durum sorumlularının ne dereceye kadar ortak
kriz yönetimi forumlarına (yerel/bölgesel ve ulusal seviyede) dahil olacaklarını ve
kapasitelerini nasıl kullanacaklarını açıkça belirtmeleri beklenmektedir.
Yetkililerin kriz yönetimi organizasyonlarının toplumun karşılaştığı riskleri
yansıtması gereklidir.
2. Polis
2.1. Sorumlulukları ve örgüt yapısı
Ulusal Polis Şefi, Adalet Bakanının sorumluluğu altında, polisin ülke genelinde
görevlerini yerine getirme sorumluluğunu üstlenir. Ulusal polis gücü, Danimarka
polis gücünün üst kurulu olarak görev üstlenirken, bölge polis güçleri temel olarak
günlük polis işlerine bakar. Danimarka, her birinin bir emniyet müdürü tarafından
yönetildiği 12 polis bölgesine ayrılmıştır.
2.1.1. Stratejik Seviye
126
Polis Kanunu (Polislerin Faaliyetleri ile ilgili kanun) polislerin görevleri ile ilgili
genel şartları kapsamaktadır. Bu kanunda açıkça ifade edildiği üzere, polisin
görevleri, diğer pek çok şeyin yanı sıra, kamu güvenliğini ve bireyleri, ayrıca kamu
barışını tehlikeye sokacak etkenleri önlemek ve düzeni sağlamak, suçları önlemek
ve suç faaliyetini sona erdirmek ve suçları soruşturmak ve takip etmektir.
2.1.2. Polis Bölgeleri
Polis şefi önemli olaylarda genel çalışmaları kontrol eder. Koordinasyon yönetimi,
polisin, olay yeri içinde ve dışındaki bütün faaliyetlerin, tüm çabanın mümkün
olduğunca verimli bir şekilde gerçekleşmesini sağlayacak şekilde koordine
edilmesini sağlamak demektir. Ayrıca, polisin görevleri acil durum ekiplerinin
rahatsız edilmeden çalışabilmesini sağlamaktır. Aynı zamanda, polis, faaliyet
alanında soruşturmaları yürütür.
Koordinatörlük yönetimi, bazı makamlar tarafından harekete geçilmesi gereken
olaylarda polis kararından sonra gelir ve olası bir planlama ve hazırlık
aşamasından, müdahale aşaması boyunca, fiili iyileşme ve yeniden yapılanma
aşaması başladığında, acil durum hazırlıklarının azalmasıyla görev sona erene
kadar devam eder.
2.1.3. Polisin çalışmaları
2.1.3.1. Genel çalışma koordinasyonu
Olay komutanlığı polisi (Incident commander police), genel çalışmaların Polis
Şefliğinin genel öncelik ve kararlarına göre koordine edilmesini sağlamakla
yükümlüdür.
127
Önemli olaylarda - veya somut bir değerlendirmeden sonra – yeterli donanıma
sahip bir polis memuru Polis Komutanı tarafından olay yerine gönderilir. Polis
Komutanı olay yerine gelinceye kadar en vasıflı polis memuru liderlik yapar.
İstisna olarak ve önemsiz olaylara olay yerine gelen ilk araçtaki en kalifiye polis
memuru liderlik yapar.
Önemli olaylarla bağlantılı olarak Olay Komutanlığı Polisi olay yerindeki
çalışmaların koordine edildiği bir komuta merkezi (KST) oluşturur.
Olay Komutanlığı Polisi müdahale alanındaki bütün çalışmaların koordinesinden
sorumludur.
İtfaiye müdürlüğünden olay kumandanı ile işbirliği yaparak tahliye
işlenlerini hazırlar ve başlatır,
Birden fazla olay merkezi olması halinde çalışmaları bölme opsiyonunu
göz önünde bulundurur,
İtfaiye müdürlüğünden Olay kumandanı ile işbirliği yaparak alanın
tehlike altında olup olmadığını (rüzgâr dönerse yeni bir tehlike)
değerlendirir,
Müdahale alanında yolları ve ambulans güzergâhlarını belirler ve güvenli
hale getirir,
Gerekirse helikopter iniş pisti ayarlar,
Komuta merkezi (KST) lideri ve telsiz görevlisi ayarlar,
128
İtfaiye müdürlüğünden Olay kumandanı, hastane öncesi bakım birimleri
olay komutanı ve diğer ilgili yöneticiler ile toplantı/irtibat zamanlarını
ayarlar,
Önemli kazalar olması durumunda, toplanma alanında vs yönetim
işlevlerini devreder,
Olası değerli eşyaların güvenliğini sağlamak dahil olmak üzere gerekli
koruma ve kapatma işlemlerini (iç ve dış) yapar,
Durum raporlarını Komuta merkezine (KSN) gönderir,
Bütün görevlilere destek sağlar,
Basının müdahale alanına girişini koordine eder,
(İtfaiye müdürlüğünden Olay kumandanı aracılığıyla) Belediyenin kriz
yönetimi personeli, komuta merkezi (KSN) ve bölge sağlık hizmetleri
birimi ile birlikte tahliye ve ilgili merkezlerin (EPC) oluşturulması
ihtiyacını hesaba katar,
Fotoğraf/video kayıtları vs şeklinde gerekli dokümantasyonu sağlar ve
Görevli personel için yemek, tuvalet gibi lojstik önlemleri koordine eder.
3. İtfaiye & Kurtarma
3.1. Görevler
Yerel itfaiye ve kurtarma hizmetlerinin temel amacı, herhangi bir kaza
olduğunda, bir kaza ya da felaket durumunda – bunlarla birlikte terör olayları ve
savaş sırasında- insanların, mülkün ya da çevrenin korunması amacıyla acil durum
yönetimi oluşturmaktır.
129
Belediye kurtarma hizmetlerinin görevleri: Belirtildiği üzere, belediye acil
durum ekipleri insanların, malların ve çevrenin kazalarda, felaketlerde ve hatta
terör olayları ve savaş sırasında zarar görmesini engellemek üzere çalışmaktır.
Belediye kurtarma hizmetleri, yangın ve patlama kazaları, trafik kazaları, tren
kazaları, uçak kazaları, limanlarda gemi kazaları, doğal afetler ve çevreye (göllere,
nehir ve limanlara) tehlikeli maddelerin (CBRNE olayları) salınımına sebep olan
kazalar gibi
NOT: (CBRNE Chemical, biological, radiological, nuclear and explosive -) Kimyasal, biyolojik, radyolojik,
nükleer ve patlayıcı olaylar, çevreye kimyasalların, biyolojik maddelerin veya radyoaktif kirlenmenin
kontrolsüz bir şekilde salınması veya yaygın hasara neden olan patlamalar anlamına gelir.
Belediye kurtarma hizmetleri trafik kazalarında oluşan trafik sıkışıklığını
gidermek üzere de görevlendirilir. Ayrıca, belediye kurtarma hizmetleri tahliye ve
diğer sıkıntılı durumları da yönetebilmelidir.
Göl, bataklık, nehir ve liman kurtarma görevleri de belediye kurtarma
hizmetlerinin görevleri arasındadır. Acil Müdahale Kanununa göre, belediye
kurtarma hizmetlerinin dalgıç kurtarma ekibi kurmasını gerektirmez. Ancak
herhangi bir belediye dalgıç kurtarma ekibi kurmak isteyebilir ancak o zaman da
dalma için gereklilikler sağlanmalıdır.
3.1.1. Olayın teknik yönetimi
Olay (yeri) müdürü operasyonun işlemesinden sorumludur. Olay yeri
müdürünün olmadığı durumlarda, yeterli donanıma sahip takım lideri olayı
yönetebilir. Gerekli durumlarda, Olay yeri müdürü talep etmek ya da tavsiyede
bulunmak ekip liderinin sorumluluğundadır.
Eğer olay, tek bir itfaiye müdürlüğünün çözemeyeceği kadar büyük ya da
karmaşıksa, olay (yeri) müdürü diğer itfaiye ve kurtarma servislerinden ya da
130
DEMA’dan (Danimarka Acil Durum Yönetimi Kurumu) yardım talep etme
durumundadır. DEMA bu bölümde açıklanacaktır.
4. Kamu sağlığı birimi (EMS/EMT vs)
4.1. Genel
Sağlık sistemi hastane acil hizmetlerini, hastane öncesi bakım hizmetlerini, ilaç
sektöürünü ve temel sağlık hizmetlerini kapsar. Hastane ve hastane öncesi bakım
hizmetleri bölgelerin sorumluluğundır. Bölgeler ve belediyelerin temel sağlık
hizmetleri sektörü ve ilaç sektörü ile bağlantılı görevleri vardır. .
Psiko-sosyal çalışmalar (sosyal destek, kriz desteği, kriz terapisi) ve CBRNE
olayları ile ilgili çalışmalar sağlık sistemi kapsamında profesyonel alt unsurlardır.
Ulusal Sağlık Kurulu, sağlıktan sorumlu ve Sağlık Bakanlığı ve Yaşlı
Bakanlığına bağlı bir kuruldur. Olağanüstü olaylarda Ulusal Sağlık Kurulu, ülke
genelindeki bütün sağlık hizmetlerinin koordinasyonundan ve olayın genel olarak
ele alınmasına karar vermekten sorumludur. Ulusal Sağlık Kurulu bölge ve
belediyelere sağlık sisteminin planlanması konusunda tavsiyelerde bulunur. Ulusal
Sağlık Kurulu ayrıca bulaşıcı hastalıkların spesifik tedavisi için kural koyma gibi
somut bir durumda verilecek sağlık hizmetleri hakkında da tavsiyelerde
bulunabilir.
Hastane öncesi bakım, akut hastalık, yaralı veya hastaneye ulaşmadan
gerçekleşen doğum olaylarında sağlık çalışanlarının verdiği hizmetlerdir. Bu
hizmetin amacı hayat kurtarmak, sağlık hizmetlerini iyileştirmek, acıyı ve diğer
belirtileri azaltmak, genel hastalık süresini kısaltmak, bakım sağlamak ve güvenlik
inşa etmektir.
4.2. Bölgesel acil tıbbi hizmetler
131
Bölgenin acil durumlardaki ana görevleri şunlardır:
Bölgesel Acil Tıbbi Koordinasyon Merkezi (AMK) aracılığıyla sağlık
hizmetlerinde açık bir yaklaşım sağlamak,
Hastane öncasi bakım, hastane acil ve bölgenin kriz personeli dahil
sağlık hizmetlerinin kalanını aktive etmek,
Hastane öncesi bakım bölümünden Olay Komutanını uyarmak,
Ambulans, acil durum araçları, acil doktor helikopteri, diğer sağlık
çalışanları ve ekipmanlarını sevk etmek,
Hastaların öncelik sınıflandırması, tedavi ve ziyaretleri yapmak,
Bölge hastanelerine çok sayıda hasta ve yaralı kabul edebilmek,
Bölgedeki komşu bölgeler ve belediyeleri bilgilendirmek ve onlarla
koordineli çalışmak,
Hastanelerin kapasitelerini geliştirmek,
Psiko-sosyal çalışmaları (kriz desteği, kriz terapi hizmetleri) aktive
etmek,
Bölgesel Acil Tıbbi Koordinasyon Merkezi (AMK) bölgedeki bütün sağlık
çalışanlarının operasyonel idaresi ve koordinesinden sorumludur. Bölge
(çoğunlukla AMK tarafından temsil edilir) yerel acil hizmetlerin devamlı üyesidir
ve somut bir değerlendirmeden sonra hem stratejik hem de operasyonel seviyeye
dahil edilebilir.
Hastane öncesi bakım bölümünden Olay Komutanı müdahale alanındaki genel
hastane önces bakım hizmetlerinden sorumludur ve Polis Müdürlüğü ile İtfaiye
132
Müdürlüğü Olay Komutanı ile birlikte disiplinlerarası girişimsel yönetimin bir
parçasıdır. Hastane öncesi bakım bölümünden Olay Komutanı ayrıca, eğer olay
yerine çağrılmışsa, Danimarka Hasta Güvenliği Biriminden doktorla da işbirliği
yapacaktır.
5. DEMA
Şekil 1. DEMA logosu
5.1. Bölgesel Acil Hizmetler (DEMA) [3]
Danimarka Acil Yönetim Kurumu (DEMA) DEMA), beklenenden daha büyük
bir ölçekte bir acil durum ortaya çıktığında ve bu durum beklenenden daha fazla
zaman aldığında veya özel ekipman gerektirdiğinde belediye İtfaiye ve Kurtarma
birimlerine yardım etmek için kanunen kapsamında oluşturulmuştur. [4]
DEMA sadece İtfaiye ve Kurtarma birimlerine yardım etmez. DEMA sağlık
müdürlüğü, Hazine, Göçmen Bürosu, Danimarka Veterinerlik ve Gıda Müdürlüğü
vb devlet kurumuna destek sağlar.
DEMA, destek güçleriyle birlikte ülkenin her yerine bir saat içinde ulaşabilecek
şekilde ülke genelinde çeşitli yerlerde kurulmuştur. Merkezlerde kişiler istihdam
edilmiş olup, alarm sinyalini aldıktan sonra ilk beş dakika içinde ilk grup
gönderilmektedir.
133
Şekil 2. Danimarka’da DEMA tesisleri [3]
DEMA, kimyasal ve nükleer olaylara acil müdahale için uzman şubelere ev
sahipliği yapmaktadır. Bununla DEMA diğer şubelerin de temizliğini üstlenme
kapasitesine sahiptir.
DEMA’da büyük ölçekli acil durumlarda, insanların kurtarılması için çalışan
özel USAR (Şehir Arama ve Kurtarma) ekibi bulunmaktadır.
6. Olay görev yönetimi
6.1. Acil durum çağrı merkezi
Danimarka’da Acil durum çağrı merkezi, İtfaiye ve Kurtarma Hizmetinin
Merkeze yakın olduğu Başkentin yakınında bulunan üç merkezde toplanmaktadır.
Diğer iki Merkezde polisler görevlendirilmiştir. Alarm çağrısı aldıktan sonra,
arayan acil durumla ilgili şubeye yönlendirilir. Bu ya İtfaiye ve Kurtarma, ya
ambulans hizmetleri ya da Polistir.
112’yi aradığınızda şu sorlar sorulur:
134
Sorun nedir?
Polisi mi, Ambulansı mı yoksa İtfaiyeyi mi aradınız?
Hangi numaradan arıyorsunuz?
Hangi belediyeye bağlısınız?
Bu sorularla Acil Durum Çağrı Merkezi sizi doğru merkeze sevk edecktir. [5].
Şekil 3. Danimarka’da Acil durum çağrı merkezi [6]
135
6.1.1. Sevk Merkezi (Polis / İtfaiye & Kurtarma / Bölgesel Acil Tıbbi Koordinasyon
Merkezi -AMK)
Sevk merkezi, çağrının yönlendirildiği ve cevabın verildiği merkezdir. Burası
görevlinin, hangi güçler nerede mevcut, görevdeki ekipleri destekleyebilir mi,
güzergâhtaki ambulansa ekstra bilgi temin edilebiliyor mu, suç mahalinden kaçan
bir failin nerede olduğuna dair polise ipucu verebiliyor mu, yangın acil
durumlarında ekstra insan gücü çağırma ve organize etme konularını görebildiği
yerdir.
Şekil 4. Sevk merkezi [7]
Acil Durum Çağrı Merkezinden gelen acil çağrıyı alan Sevk merkezleri sadece
acil durum şubelerinden birini arayabilir ki bu da santraller ve acil durum ekipleri
arasındaki iyi iletişim ve işbirliğinin önemini göstermektedir.
136
6.2. Özet
Sistem hali hazırda daha büyük olayların birden fazla kurum tarafından ele
alınmasını sağlayacak şekilde işbirliği yapıyor. Polis, itfaiye ve kurtarma ya
da ambulans hizmetlerinin daha büyük olaylar üzerinde çalıştığı bir sahnede
sıklıkla yer alacaktır.
Farklı acil durum birimleri, kurumlar arası anlayışı güvence altına almak
için ortak terminoloji kullanarak, acil durumları algılamayı ve işbirliği
yapmayı kolaylaştıran bir yapıya sahiptir.
139
BÖLÜM 8
KÜLTÜREL VE TARİHİ ESERLERİ KORUMAYLA İLGİLİ
KANUNLAR, YÖNETMELİKLER VE STANDARTLAR
1. Sunuş
Avrupa’nın ve Türkiye’nin gerek somut gerekse soyut kültürel mirası bizim
ortak zenginliğimizdir - geçmiş Avrupalı ve Türk kuşaklardan bize bırakılan
ve bizim de gelecek kuşaklara mirasımızdır. Bu yeri doldurulamaz bilgi
deposu, ekonomik büyüme istihdam ve sosyal uyum için değerli bir
kaynaktır. Yüzlerce milyon insanın bireysel yaşamlarını zenginleştirir,
düşünce adamlarına ve sanatçılara ilham verir, kültürel ve yaratıcı
sanayilerimiz içinse itici bir güçtür. Kültürel mirasımız ve onu koruma ve ona
değer verme şeklimiz, Avrupa’nın ve Türkiye’nin dünyadaki yerini ve ayrıca
yaşanacak, çalışılacak ve ziyaret edilecek bir yer olarak cazibesini
tanımlamada önemli bir faktördür.
Kültürel miras bizler doğmadan önce olanlar hakkında bilgi verirken farklı
zamanlarda ve toplumlarda yaşamış olanlara saygı duymamızı sağlar.
Kültürel miras yurttaşların bireysel yaşamlarını zenginleştirir – kültürel ve
yaratıcı sektörler için motive edici bir güçtür ve Avrupa ve Türkiye’nin sosyal
sermayesini oluşturmada ve zenginleştirmede önemli bir rol oynar. Fransa
Eyfel kulesi ile tanınır, İtalya, Siena tarihi merkezi ile Türkiye, Sultan Ahmet
veya Ayasofya Camileri, Efes, Divriği Ulu Cami ve Hastanesi, Safranbolu vs
140
ile tanınmaktadır. Tarihi yapılar insanların yaşadıkları çevreye karakter ve
güzellik katar.
Tarihi binalar yapıldıkları zamanın son teknolojilerini yansıtır. Kullanılan
malzemeler bugün yangın güvenliği açısından dikkatlice incelenir. En büyük
zorluk bina yapısı ve iç kısımlarda (sıva, tavan ve duvar boyaları, paneller,
mobilya ve avizeler) en uygun yangın korumasını sağlamaktır; ayrıca tarihi
binalarda tarihsel bütünlüğü ve estetik değerleri bozmadan korumak
gereklidir. Bütün binalarda yangın güvenliği önemli bir konudur ancak tarihi
binalarda yangından korunma aynı zamanda kültürel öneme de haizdir.
Yangın ve akabinde ortaya çıkan zarar on milyonlarca Avro’yu bulan maddi
kayıplara ve tarihi binaların yok olmasına sebep olabilir. Hasar görmüş bu
binaların restorasyonları çok pahalı hatta bazen imkânsız olabilir.
Bunlara ek olarak bu kültürlerin korunması ortak çabayı zorunlu kılar,
çünkü bu kültürler evrensel değere sahiptir ve bütün insanlığa miraz olarak
kabul edilir. (çünkü bu miras insanlar ve kültürleri yoluyla gelecek kuşaklara
taşınacaktır) Bu tarihi değerleri tanıtmak ve sosyal bilinç uyandırmak için 16
Kasım 1972 tarihinde UNESCO tarafından “Dünya Kültürünün ve Doğal
Mirasın Korunmasına İlişkin Sözleşme” kabul edilmiştir.
Doğal oluşumlar, anıtlar ve siteler dünya mirası statüsü kazanır. Ayrıca
uluslararası öneme haizdirler. Bu statüyü kazanmak belli prosedürler
gerektirir. Öncelikle, bu süreç bir üye ülkenin UNESCO’ya başvurmasıyla
başlar. Uluslararası Anıtlar ve Siteler Konseyi (ICOMOS) ve Uluslararası
141
Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından incelendikten sonra süreç sona erer.
Ancak nihai kararı Dünya Mirası Komitesi verir.
Günümüz itibarıyle UNESCO listesinde 845 adedi kültürel ve 209 adedi
doğal ve 38 adedi karışık (kültürel/doğal) olmak üzere 1092 kültürel ve doğal
miras bulunmaktadır. Bu kültürel ve doğal değerlerin sayısı gün be gün
“Dünya Mirası Komitesi” toplantılarında artmaktadır. [1] Dolayısıyla kültürel
ve tarihi yerleri korumak için pek çok kanun ve yönetmelik vardır ve bu
yönetmelikler Avrupa Birliği ülkelerine tavsiye edilir.
Genel olarak UNESCO’nun hedefleri, amaçları ve araçları aşağıdaki
gibidir: [2]
167 ülkede bulunan 1073 Dünya Mirasını korur.
Dünya çapında Tsunami erken uyarı sitemlerini koordine eder.
Herkes için kaliteli eğitim küresel hedefini destekler.
Timbuktu’daki Anıt Mezarların (Mausoleums) yapımını yönetir.
Orta Doğu’da birinci sınıf SESAME laboratuvarını kurmuştur.
Gazeteci ölümlerini kınar ve ifade özgürlüğünü savunur.
Afrika, Asya, İslam Kültürü ve Karayipler - İnsanlığın Genel Tarihi’ni
yayınlamıştır.
142
195 üye ülke, 11 Orta Üye ve 11000 Ortak Okul …..
Soyut Miras Sözleşmesine Taraf 177 Devlet
9 Akdeniz ülkesinde Gençlik networkleri oluşturma.
Belirlenmiş alanlar 10 milyon km2 ye ulaşmış olup, Çin’in yüzölçümüne eşittir.
2. Etik ilkeler
Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasına İlişkin 2003 Sözleşmesini,
Sözleşmenin Uygulanmasına Yönelik Operasyonel Direktifleri ve ulusal
yasal çerçeveleri tamamlayan bu Etik İlkelerin, yerel ve sektörel şartlara
uyarlanan araçların ve özel etik kodların geliştirilmesi için temel teşkil etmesi
amaçlanmıştır. [3].
Komiteler, gruplar ve uygulanabildiği yerlerde bireyler kendi soyut kültürel
miraslarını korumada önemli rol oynamalıdırlar.
Soyut kültürel mirasın tanınması ve saygı duyulması için, toplulukların,
grupların ve uygun olduğunda bireylerin uygulama, temsil, ifade, bilgi ve
becerileri kullanma hakkı tanınmalı ve saygı gösterilmelidir.
Soyut kültürel mirasa saygı ve karşılıklı takdirinin yanı sıra karşılıklı saygı,
devletler ve topluluklar, gruplar ve uygulanabilir olduğu durumlarda bireyler
arasındaki etkileşimlerde geçerli olmalıdır.
143
Kültürel mirası oluşturan, koruyan, devam ettilen ve ileten topluluklar,
gruplar ve uygulanabilir olduğu durumlarda bireylerle etkileşim, önceden,
sürekli ve bilgilendirilmiş olmalarına ve özgür rızalarına bağlı olarak, şeffaf
işbirliği, diyalog, müzakere ve danışma şeklinde olmalıdır.
Toplulukların, grup ve bireylerin, soyut kültürel mirası ifade etmeleri için
gerekli araç, nesne, sanat eserleri, kültürel ve doğal alanlara ve anıtsal yerlere
-silahlı çatışmanın olduğu durumlar da dahil – erişimi sağlanmalıdır. Soyut
kültürel mirasa erişimi düzenleyen geleneksel uygulamalara, daha geniş halk
erişimini sınırlayabilecekleri yerlerde bile, tam olarak saygı gösterilmelidir.
Her bir topluluk grup veya birey kendi soyut kültürel mirasının değerini
bilmeli ve bu soyut kültürel miras harici hükümlerin değer yargılarına tabi
olmamalıdır.
Topluluk üyeleri veya diğerleri tarafından özellikle bu mirasın kullanım,
araştırma, belgeleme, teşvik veya uyarlama durumlarından kaynaklanan
ahlaki ve maddi menfaatlerinden soyut kültürel mirası yaratan topluluk, grup
ve bireyler yararlamalıdırlar.
Soyut kültürel mirasın dinamik ve canlı özelliği sürekli saygıyı hak
etmektedir. Özgünlük ve özel olmaları soyut kültürel mirasın korunmasında
kaygı ve engeller oluşturmamalıdır.
Topluluklar, gruplar, yerel, ulusal ve uluslararası kuruluşlar ve bireyler,
soyut kültürel mirasın ve onu uygulayan toplulukların yaşamasını
144
engelleyecek herhangi bir dolaylı ya da dolaysız, kısa ya da uzun vadeli, olası
ya da kesin bir eylemin etkisini dikkatlice değerlendirmelidirler.
Topluluklar, gruplar ve uygulanabilir olduğu durumlarda bireyler, kendi
kültürel miraslarının içeriğinin değişmesi, metalaşması veya yanlış
betimlenmesi dahil nelerin tehdit oluşturuduğuna ve bu tür tehditleri nasıl
hafifleteceklerine ve önleyeceklerine karar vermede önemli rol oynamaktadır.
Kültürel çeşitliliğe, bireylerin, grupların ve toplulukların kimliklerine saygı
gösterilmelidir.
Topluluklar, gruplar ve bireyler tarafından tanınan değerler ve kültürel
normlara duyarlılık, cinsiyet eşitliğine özel dikkat, gençlerin katılımı ve etnik
kimliklere saygı konusu, koruma önlemlerinin tasarım ve uygulamasında yer
almalıdır.
Soyut kültürel mirasın korunması insanlığın genel ilgi alanıdır ve bu
sebeple iki taraflı, alt bölgesel, bölgesel ve uluslarası işbirliği ile ele alınması
gereklidir. Bununla birlikte, topluluklar, gruplar ve uygun yerlerde bireyler
kendi soyut kültürel mşraslarına yabancılaştırılmamalıdır.
3. Direktifler ve sözleşmeler (anlaşmalar)
3.1. Yapılarda Yangın Güvenliği için Yapı Ürünleri Yönetmeliği (Elektrik
Kabloları) (CPR)
145
3.1.1. Amaç
CPR, AB ülkelerinde CE işaretleme standartları ile inşaatlarde kullanılan
bütün güç, kontrol ve iletişim kablolarının performans beyanları ilgili olarak
Avrupa piyasaları için ortak bir dil belirleyen bir yönetmeliktir.
Şekil 1. CPR yangın oranı sınıflandırması [4]
Sınıflandırma Dokümanı
EN-13501-6 2011
Tek Kablo Yanma Testi
EN-60332-1-2
Yanma Koşulları
Altındaki Kablolar için Test Yöntemleri
EN 50399
Duman
En 61034- 2
Asitlik/ Aşındırıcılık
EN 60754-2
Yanan Damlacıklar
- Alevlerin yayılması - Toplam ısı tahliyesi
- Isı tahliyesi oranı
- Yangın endeksi artışı - Üretilen toplam duman
CPR’nin amacı, inşaat malzemelerinin temel özellikleri ile CE işaretinin
performans beyannamelerine eklenmesi için kuralların oluşturulmasını ve
146
inşaat malzemelerinin piyasaya sunulması ilke ve prosedürlerinin
belirlenmesini ve inşaat malzemelerinin performansları hakkında güvenilir
bilgi kaynağı sağlamaktır.
CPR kabloların ateşe karşı reaksiyonları, ateşe dayanıklılıkları ile ilgilenir
ve bununla ilgili kuralları belirler. Bu kurallar yangın durumunda güvenlik
dokümanında açıklanır.
Şekil 2. Kabloların CE işaretleri [5]
147
3.1.2. Kapsam
CPR, üreticilere, düzenleyici ve kontrol birimlerine aynı zamanda proje
firmalarına, yüklenicilere, mühendislere ve mimarlara farklı yükümlülükler
getirir.
İnşaat malzemelerinin özellikleri ile ilgili performans göstergeleri
kurallarını belirlemek.
Materyallere CE işaretinin eklenmesi ile ilgili kuralları belirlemek.
İnşaat malzemelerinin piyasaya sürülmesi ile ilgili ilke ve prosedürleri
belirlemek.
İnşaat malzemelerinin performansları ile ilgili güvenilir bilgi kaynağı
sağlamak.
Şekil 3. CPR kapsamında kablo sınıflandırması [6]
148
Yangın durumu Sınıf Performans
Odada tam yangın hali Aca Yangına katkısı yok
Bca Yangına çok az katkısı var
Bir odada tek bir maddenin yanması Cca Yangına sınırlı katkı
Dca Yangına kabul edilebilir seviyede
katkı
Sınırlı korunmuş bir alanda küçük yangın
hali
Eca Yangına kabul edilir seviyede tepki
Fca Gerek yok
3.2. 2 Mayıs 2014 tarihli ve (AB) 447/2014 sayılı Avrupa Komisyonu
Başvuru Tüzüğü
3.2.1. Amaç
Bu Yönetmeliğin 13 üncü Maddesi uyarınca, IPA II kapsamındaki
yararlanıcılar tarafından yapılan sözleşmeler ve ekleri, uygun finans
anlaşması sonuçlanmadığı sürece, 231/2014 sayılı AB Yönetmeliği
finansmanından yararlanamaz. (IPA= Instrument for Preaccessing Assistance
– Katılım öncesi yardım aracı)
3.2.2. Kapsam
Projenin doğası gereği finansman kararının meşru olduğu durumlar hariç
mevcut tesis ve arazilerin satın alımı gibi harcamalar 231/2014 sayılı AB
Yönetmeliği kapsamında geçerli değildir.
4. Direktifler
4.1. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi – 89/106/EEC
149
4.1.1. Amaç
Direktif şimdilerde 305/2011 (AB) sayılı Yönetmelikle değiştirilmiştir.
Direktif, mevcut çerçeveyi basitleştirmek ve açıklığa kavuşturmak, mevcut
tedbirlerin etkinliğini ve şeffaflığını geliştirmek amacıyla değiştirilmiştir.
Şekil 4. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi [7]
150
4.1.2. Kapsam
Sağlık ve güvenlik açısından bu ürünlere uygulanabilir temel gerekliliklerle
ilgili kanunları uyumlaştırarak AB içerisinde bütün inşaat malzemelerinin
serbest dolaşımını sağlamayı hedeflemektedir.
Direktifin bir diğer hedefi de “inşaat ürünlerini standartlaştırmak ve bu
ürünlerin AB içerisinde sınırsız kullanımını garantilemek”tir.
4.1.3. Uygulama Alanı
Direktif, İnşaat Malzemeleri Yönetmeliği olarak kullanılmıştır. AB
yönetmeliğine uyumu ile inşaat malzemeleri CE logosuyla AB içerisinde
serbest dolaşım hakkını almıştır. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi Nisan 2011
tarihinde İnşaat Malzemeleri Yönetmeliği ile değiştirilmiştir.
5. Standartlar
5.1. EN 5075
EN 50575 standardı binalarda ve alt yapılarda kullanılan “güç, kontrol ve
iletişim” kablolarının yangına karşı performansları için gerekli standartları
belirler ve bu gerekliliklere ve kriterlere uygunluğunu değerlendirme
testlerini yapar.
EN 50575 Standardı, inşaat işlerinde kullanılması planlanan ve yangına
tepki ile ilgili performans şartlarına tabi elektrik, kontrol ve iletişim tedariki
151
için kullanılan kabloların yangına karşı performans gerekliliklerini, test ve
değerlendirme yöntemlerini belirler.
5.2. EN 50399
The EN 50399 standardı,
CPR kapsamındaki kabloların yangına tepki performanslarının Avrupa
Sınıflandırmasına göre sınıflandırılabilmelerini sağlamak için test
yöntemlerini, mekanizmaları, mekanizmaların ayarlamalarını, testlerin
uygulamaları, sonuçların raporlarını ayrıntılı bir şekilde tanımlar.
5.3. NFPA 909
NFPA 914 (Tarihi Yapılarda Yangından Koruma) and NFPA 909
(Müzeler, Kütüphaneler ve İbadet Yerlerinin Kültürel Kaynak Özelliklerinin
Korunması-) geçmiş deneyimlere göre sonuçları derleyen en önemli yangın
kodlarıdır.
NFPA 909 müze, kütüphane, ibadethane gibi tarihi ve kültürel yapıların
korunması için minimum şartları belirleyen bir kılavuzdur. NFPA 909 bina
kullanıcı ve sahiplerinin, binanın ya da bir kısmının kullanımına bağlı olarak
kendi ihtiyaç ve isteklerini uygulamalarına izin verir.
NFPA 909 ayrıca kullanıcıların, belli koşullardaki tarihi bina ve kültürel
varlıkların NFPA 909 şartlarına uymamasına izin verebilir.
152
5.4. EN 13501-6
İnşaat elementleri ve yapı malzemelerinin yangın sınıflandırması.
Sınıflandırma, elektrik kablolarının yangına tepki testlerinin sonuçlarından
elde edilen verileri kullanır.
5.5. EN 60332-1-2
Yangın koşullarında elektrik ve optik fiber kabloları test yöntemleri. 1-2
Kısım: Tek yalıtımlı tel veya kablo için dikey alev yayılımını testi. 1 kW lık
hazır (premixed) alev için prosedür.
5.6. EN 61034-2
Belli koşullarda yanan elektrik kablolarından çıkan duman yoğunluğu
ölçümleri.
5.7. EN 60754-2
Malzemelerin kablolardan yanması sırasında oluşan gazlar üzerinde
yapılan testler. Asitleşme ve iletkenliğin belirlenmesi (pH değerine göre).
5.8. EN 13501
Bu Avrupa Standardının amacı dış yangınlara maruz çatı va çatı
kaplamalarının sınıflandırılması için uyumlu prosedürler belirlemektir.
153
Bu Avrupa Standardının amaçları ve çatı malzemeleri ile uygulamaları ile
ilgili tanımlar ve şartlar EN ISO 13943:2000’da verilmiştir. [8].
5.8.1. Çatı
Normalde tutturma (yapıştırılmış, mekanik olarak tutturulmuş vb.) destek
elemanları ile birlikte sağlanan (izolasyon tabakası) yalıtım katmanları veya
buhar bariyerleri dahil hava koşullarına dayanıklı (rüzgar geçirmez) yüzey
sağlaması için düşünülen tavan lambaları veya tavan açıklıkları için diğer
kapaklar dahil olmak üzere örtme ve sızdırmazlık sistemi.
5.8.2. Materyal
Temel tek madde ya da düzgün dağılmış madde karışımı (örneğin, metal,
taş, tahta, zift, beton, mineral, yün)
6. Anlaşmalar ve akitler
6.1. Avrupa'nın mimari mirasını koruma sözleşmesi (3.10.1985)
Sözleşmenin kabulü, hem yeni bir başlangıç hem de taahhüttür – taahhüt
çünkü mimari mirasla ilgili olarak 20 yıllık Avrupa işbirliğini damgasını
vurmuştur, yeni bir başlangıçtır çünkü ilk kez bütüncül koruma prensiplerini
dahil eden uluslararası bir anlaşma olmuştur.
Sözleşmenin temel amacı Avrupa mirasını zenginleştirme ve koruma
politikalarını pekiştirmek ve teşvik etmektir. Ayrıca mirasın korunması
154
bağlamında Avrupa dayanışması ihtiyacını onaylamak ve Taraflar arasındaki
uygulamalı iş birliğine ev sahipliği yapmak üzere tasarlanmıştır. Uygulanacak
politikaların dayatılması konusundaki müzakereleri de kapsayan “Avrupa
koruma politikalarının koordinasyonu”nun ilkelerini belirler.
6.2. Avrupa 2020 Stratejisi
Avrupa 2020 Stratejisi, Avrupa Birliğinin mevcut on yıllık büyüme ve
istihdam ajandasıdır. Avrupa ekonomisindeki yapısal zayıflıkları aşmanın,
rekabet gücünü ve verimliliğini artırmanın ve sürdürülebilir bir sosyal pazar
ekonomisinin temelini oluşturmanın bir yolu olarak akıllı, sürdürülebilir ve
kapsayıcı büyümeyi vurgulamaktadır. Avrupa’nın yeni işler yaratmadaki
rekabetçiliği ve kapasitesi ürün ve hizmetlerdeki yeniliklere bağlı oplduğu
için, “Yenilik” 2020 Stratejisinin merkezinde yer almaktadır.
Yenilik iklim değişikliği ve enerji verimliliği gibi temel sosyal ve
ekonomik güçlüklerle başedebilmenin en iyi yolu olarak kabul edilmektedir.
2020 stratejisi Avrupa Yenilik Ortaklığı (European Innovation Partnerships -
EIP) hareketini başlatmıştır. EIP sosyal aktörlerin yenilik döngüsü ve çeşitli
sektörler çerçevesinde hareketliliğini sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Bu
bağlamda yenilikçi çözümler sağlaması beklenmektedir.
155
6.3. Avrupa Çevre Politikası
Avrupa Birliğinin çevre politikası gelecek kuşaklara taşınması gereken
önemli bir konudur. Çevrenin daha fazla korunması amacıyla AB tarafından
kbul edilmiş bir politikadır.
Avrupa Çevre Politikasının başlıca hedefleri Avurpa Komisyonu
Anlaşmasının 174 üncü Maddesinde şöyle belirtilmiştir:
Çevreyi korumak ve çevre kalitesini artırmak,
İnsan sağlığını korumak,
Doğal kaynakları rasyonel bir şekilde kullanmak,
Uluslararası seviyede gerekli önlemleri almak.
Günümüzde, on geniş parçaya bölünmüş 300 ya da fazla yasal kanun
vardır.
Bu bölümler:
Yatay (genel) yasama
Hava kalitesi
Atık yönetimi
156
Su kalitesi
Doğanın korunması
Endüstriyel kirlilik
Kimyasallar ve GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar)
İklim değişikliği
Gürültü
Sivil savunma
157
BÖLÜM 9
YENİ TEKNOLOJİLER
1. Giriş
Daha hızlı ve daha akıllı teknoloji daha iyi yangın güvenliği anlamına
gelmektedir. Doğru söndürücüyü seçmekten yangın sınıflarını bilmeye kadar
yangın güvenliğinin esasları aynıdır ancak bu esaslara dayalı teknolojik
ilerlemeler yangınla mücadeleyi daha hızlı, daha kolay ve daha etkin hale
getirir.
21 inci yüzyılda yangınla mücadele için gerçekten oldukça şaşırtıcı
teknolojiler üretilmektedir. Bu gelişmeler, yangın çıktığında hepimizi daha
güvende tutmak için ses dalgaları, video ve sensör teknolojisinden en iyi
şekilde yararlanıyor.
2. Ses dalgalı yangın söndürücüler
George Mason Üniversitesinden iki mühendislik öğrencisi yangını
söndürmek için sesi kullanmıştır. Kimyasal içermeyen, susuz yangın
söndürcüleri yanan yakıtıtan oksijeni ayırmak için ses dalgalarını
kullanmaktadır. Oksijen olmadığında yangın söner, dolayısıyla ses dalgalı
yangın söndürücü kullanarak küçük bir yangını söndürmek mümkündür.
Araştırmacılar daha önce bu fikrin telif hakkını almıştı ancak bu güvenilir bir
şekilde çalışan ilk ses dalgalı yangın söndürücüdür.
158
Ses dalgalı yangın söndürücü, evde kullanıma uygun olan hasarsız yangın
güvenliği teknolojisi sunar. Şu anda, soğutucu içermediği için sadece küçük
yangınlarda kullanmaya uygundur. Bunun anlamı, ses dalgalarıyla büyük
yangınları söndürmek isterken sıcak yüzeyi tekrar tutuşturma olasılığı vardır.
Araştırmacılar, bu teknolojiyi dronlarla kullanmanın daha büyük yangınlarda
faydalı olabileceğini öne sürmektedir.
Şekil 1. Ses dalgalı yangın söndürücü
3.Su buharı sistemleri
159
Su buharlı yangın güvenliği teknolojisi tipik yağmurlama sistemi üzerinde
geliştirilebilir ve yangınla mücadelenin geleceğinin en önemli parçası olacağı
düşünülmektedir. Sadece su kullanılır ve günümüzde yangınla mücadelede en
çok kullanılan materyaldir.
Büyük damlalar yerine su buharlı sistemler yangını boğan ince sis gönderir.
Damlaları küçük olacağından su buharlı sistemde daha çok damla
üretilecektir. Daha geniş yüzey alanına sahip damlacıklar suyu daha hızlı
buharlaştırır. Buhar, alevden daha fazla ısıyı emer, yangının sıcaklık
derecesini düşürür ve normal suya nazaran yangını daha hızlı söndürür.
Buharlı sistemler suyun vereceği hasarı önemli ölçüde azaltır. Hatta kuru
kimyasallı sistemler kullanıldığında bina ve ekipmana daha fazla zarar
vermektedir. Su buharı sistemleri yerel olarak kurulabilir (tek bir alan için) ya
da bütün odayı kaplayabilir. Buharlı sistemler, tipik yağmurlama tipi
söndürme sistemlerinden daha çok yönlü olduklarından elektrik yangınlarında
da kullanılabilir.
160
Şekil 2. Su buharı sistemleri
4. Erken söndürme hızlı tepki yangın yağmurlama sistemleri (ESFR)
Raf içi yağmurlama sistemleri yüksek yığınları olan depolarda kullanılan
standart yangın söndürme çözümüdür. Etkin olmasının yanı sıra bazı
sorunları da olmaktadır. Bir palet yükleme hatası sebebiyle borular
patlayabilir ve akabinde yağmurlama sistemi çalışmaya başlar, sonuç olarak
depodaki mallar hasar görebilir. Raflar yeniden düzenlendiğinde raf içi
sistemlere döşenecek borular masraflı olacaktır. O zaman ESFR sistemini
nasıl iyi bir sistemdir?
161
Şekil 3. Erken söndürme hızlı tepki yangın yağmurlama sistemleri (ESFR)
ESFR sistemleri tavana monte edilir. Yüksek basınç başlıkları yüksek
hacimli su püskürtebilir. Burada dakikada 100 galon sudan bahsediyoruz.
Yangını kontrol etmeye yarayan geleneksel yağmurlama sistemlerinin aksine
ESFR yangın güvenliği teknolojisi yangını söndürür (onu başlangıç noktasına
geri çeker) Bu sistem büyük miktarlarda suya gereksinim duyar ve yangın
pompalarına bağlıdır.
5. Entegre ses tahliye ve mesajlaşma sistemi
Bütün yangın güvenliği teknolojileri yangınla mücadele için kurulmamıştır.
Bazıları yangında yaralanabilecek insanları korumak içindir. Entegre ses
162
tahliye ve mesajlaşma sistemi, yangın başladığında önceden kaydedilmiş
mesajlarla bina sakinlerini uyarır.
Fike’ın “dağıtılmış zeka” kavramı, bina sakinlerine, kendi konumlarına
göre uyarlanmış, yangınla ilgili olarak ve onlardan nasıl kurtulacaklarına dair
sesli talimatlar verir. Bina sakinlerinin uygun bir şekilde davranması amacıyla
yangın tahliye planları ve diğer güvenlik bilgileri hoparlörlerden duyurulur.
Şekil 4. Entegre ses tahliye ve mesajlaşma sistemi
Sistem hemen başlar. Binanın belli bölümlerinde yangınlar sırasında, özel
uyarılar, talimatlar ya da seslerin çalınabilmesi için programlanabilir.
Binanın bir kısmının, acil durumlarda tehlikeye girmesi durumunda,
kurulmuş donanım teknolojinin çalışmaya devam etmesini sağlar.
Sistemin ölçeklenebilir olması onun küçük ofislerden birçok binası olan
üniversite kampüslerine kadar birçok yerde kullanılabilmesini sağlar.
163
6.Yangın davranışı simülasyonu yazılımı
Yangın davranışı simülasyonu, yangının nasıl yayılacağını ve alevlerin
nasıl büyüyeceğini görmek için kırsal alanda geniş çaplı kullanılan bir yangın
kontrol yazılımıdır. Örneğin, sistem, kırsal alanda, yaprak, çerçöp vs gibi
materyalin hava ve diğer topoğrafik unsurlarla etkileşimini anlayarak çalışır.
Yangın ortamda oksijen, ısı ve yakıt mevcut olduğunda artar. Farklı
yangınları söndürmek için uygun yangın söndürme sistemlerini kullanmak
gereklidir.
Şekil 5. Yangın davranışı simülasyonu yazılımı
7. Kişiselleştirilmiş vokal duman alarmı
Vokal duman alarmı, bir yerdeki dumanı ya da ısıyı algılar ve etraftaki
insanları uyarır. Birisi kendi sesiyle bir mesaj kaydeder ve yangın anında
164
alarm bu mesajı yayınlar. Örneğin, bir ebeveyn, yangın sırasında çocuklarına
evden nasıl çıkacaklarına dair direktifleri kaydedebilir. Alarm tehlikeyi
algıladığında bu kaydı çalmaya başlar ve böylelikle çocukların odadan ya da
evden kaçmalarına yardımcı olur.
Yangının tepkisi ihmal edilmemelidir. Önceden güvenlik önlemleri almak
her zaman faydalıdır. Gelişmiş yangın detektörleri, yangın kontrol sistemleri
ve yangın davranış sistemleri kullanmak daha iyi güvenlik önlemleri
oluşturmaya yardımcı olur.
Kurulum aşamasında yangın koruma sistemleri tedarikçileri ile görüşerek
en kaliteli ürünleri almak gereklidir.
Şekil 6. Kişiselleştirilmiş vokal duman alarmı
165
8. Kablosuz internet bağlantılı yangın detektörü
Bu detektörler dumanı ve karbon monoksidi algılayabilir. Dumanı algılar
algılamaz, sizi uyaran ve yangının meydana geldiği yeri bildiren bir alarm
çalarlar. Evde olmasanız bile, internet aracılığıyla telefonunuzdan
detektörlere bağlanabilir ve yangın uyarılarını alabilirsiniz.
Şekil 7. Kablosoz duman detektörü
9.Kablosuz ısı detektörü
Kablosuz ısı detektörleri ısıyı algılamak için sabit ve artış hızlı (rate-of-
rise) sensörler kullanır. Isıya hassas detektörler sıcaklıkta önemli bir
değişiklik olduğunda bir dakika içinde harekete geçer. Bu araçlar mutfak,
166
garaj, çamaşırhane ve duman detektörlerinin kullanılamadığı diğer yerlerde
kullanılır.
10.Işın detektörleri
Işın detektörleri binalardaki artan ışıkla harekete geçer. Bu ışıklar binada
ortaya çıkan dumanı algılamaya yardımcı olur. Işın detektörleri genellikle iki
türlüdür:
Uçtan Uça Kiriş Duman Dedektörü
Yansıtıcı Işın Detektörleri
Bu iki türün varyasyonlarını piyasada bulmak mümkündür.
167
REFERASLAR
BÖLÜM 2
[1] https://www.youtube.com/watch?v=Wnx3wVMlZTU, Stroud
International, (Date of Accesses: 26. 2. 2019)
[2] CFPA-E Guideline No 30:2013 F Managing Fire Protection of Historic
Buildings, (Date of Accesses: 26. 2. 2019)
[3] NFPA 909 Code for the Protection of Cultural Resource Properties –
Museums, Libraries, and Places of Worship, Edition 2017, (Date of
Accesses: 26. 2. 2019)
BÖLÜM 3
[1] CFPA-E no. 30:2013 F Managing Fire Protection of Historic Buildings,
http://cfpa-e.eu/wp-content/plugins/pdfjs-
viewershortcode/pdfjs/web/viewer.php?file=http://cfpa-e.eu/wp-
content/uploads/2015/05/CFPA_E_Guideline_No_13_2015_F.pdf&downl
oad=false&print=false&openfile=false
[2] NFPA 909: Code of Practice for the Protection of Cultural Resource
Properties - Museums, Libraries, and Places of Worship,
https://www.nfpa.org/codes-and-standards/all-codes-and-standards/list-of-
codes-and-standards/detail?code=909
168
[3] NFPA 914: Code for Fire Protection of Historic Structures,
https://www.nfpa.org/codes-and-standards/all-codes-and-standards/list-of-
codes-and-standards/detail?code=914
BÖLÜM 4
Bölüm “2.0 basic fire theory” by Christensen C. Mattson Magnus Title: “Fire
process” s. 8- 10
Bölüm “2.1,1 The fire triangle” Web 1 https://www.firerescue1.com/fire-
products/apparatus-accessories/articles/1206070-What-is-a-fire-triangle/
Bölüm “2.1.2 combustible fire materiel” by Brogaard Kjeld. Hejdenberg
Flemming. Christiansen Per. Clausen John. Title: “student manual” S. 3-5.
Bölüm “3.0 Fire behavior”. by Christensen C. Mattson Magnus Title: “Fire
process” s. 25- 27
Bölüm “3.1 Early fire process” by Christensen c. Mattson Magnus Title:
“Fire process” s. 33
Bölüm “3.1.2 initial fire” by Christensen c. Mattson Magnus Title: “Fire
process” s. 34
Bölüm “3.1.3. Example of a fire process in a room”. by Christensen C.
Mattson Magnus Title: “Fire process” s. 28-32
169
BÖLÜM 5
[1] Marrion, C. E. (2016). More effectively addressing fire/disaster
challenges to protect our cultural heritage. Journal of Cultural Heritage, 20,
746-749.
[2]Gezer, H. (2013). ‘Geleneksel Safranbolu Evlerinin Sürdürülebilirlik
Açısından Değerlendirilmesi’. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri
Dergisi, 12 (23), 13-31.
[3]Çolak, S., Çolakoğlu, G., & As, N. (2002). Ağaç malzemenin yanması ve
yangında diğer yapı elemanlarıyla karşılaştırılması. İstanbul Üniversitesi
Orman Fakültesi Dergisi, 52 (1), 15-26.
[4]Learning, D. C. (2004). Firefighter’s handbook: essentials of firefighting
and emergency response. Delmar Publishers, Clifton Park, Ny.
[5]Kılıç, A. (2013), ‘Galatasaray Üniversitesi Yangını (İbrahim Tevfik
Efendi Sahil Sarayı Yangını)’, Yangın ve Güvenlik Dergisi, Sayı:156:8-10.
[6]Lewis, C. (2008). Are house fires changing? Australian Journal of
Emergency Management, The, 23(1), 44.
[7]Norman, J., (2005), Fire Officer’s Handbook of Tactics, Penwell,
Oklahoma, USA.
[8]Safranbolu Belediyesi Yangın İstatistikleri.
170
[9]Kılıç, A., (2017), Baca Yangınları, Yangın ve Güvenlik Dergisi, Sayı 194,
s. 8-10.
[10]Kılıç A., (2007), Teknik Makaleler, ‘Yangın Yönetmeliği-2007 Elektrik
Tesisatı ve Sistemleri’,
http://www.yangin.org/dosyalar/elektrik_tesisati_yangin_sistemleri.pdf,
Accesses of Date:14.12.2018
[11]Eraybat, G. F. P. (2017). Tarihi yapılarda pasif yangın önlemlerinin
artırılmasına yönelik bir yöntem önerisi (Doctoral dissertation, Selçuk
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
[12]Xiaomeng, Z., Biao, Z., & Xiang, J. (2010). Study of fire-extinguishing
performance of portable water-mist fire extinguisher in historical
buildings. Journal of Cultural Heritage, 11(4), 392-397.
[13]Jones, Jr.,A.M. (2008), Fire Protection Systems, Delmar Cengage
Learning, USA, 2008.
[14]Eksel Yangın ve Güvenlik Sistemleri, [http://www.ekselyangin.com/su-
sisi-sondurme-sistemleri.html], Accesses of Date: 07.02.2019.
[15]Eksel Yangın ve Güvenlik Sistemleri, [http://www.ekselyangin.com/fm-
200-gazli-sondurme-sistemleri.html], Accesses of Date: 07.02.2019.
[16]All Hazards Contemplations,
171
[http://allhazardscontemplations.blogspot.com/2010/01/what-kind-of-foam-
are-you.html], Accesses of Date: 15.01.2019
[17](Pumping Apparatus Driver Operator Handbook, (2006), Second Edition,
IFSTA, OK/USA.)
[18]Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, (2007),
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=3.5.200712937&Me
vzuatIliski=0, Accesses of Date: 05.02.2019.
[19]NFPA 914, ‘Code For Protection of Historic Structures’, 2019 Edition.
https://www.nfpa.org/codes-and-standards/all-codes-and-standards/list-of-
codes-and-standards/detail?code=914, Accesses of Date: 07.02.2019.
[20]Beta Sistem Mühendislik, (2019), https://www.beta-sistem.com/yangin-
algilama-ve-erken-uyari-sistemleri.php, Accesses of Date: 04.02.2017.
[21]Mavili Elektronik Ticaret ve Sanayi A.Ş., (2019),
https://www.mavili.com.tr/blog/12-duman-dedektoru-cesitleri-ve-calisma-
prensipleri/1176-duman-dedektoru-cesitleri-ve-calisma-prensipleri.html,
Accesses of Date: 04.02.2019.
[22]Mavili Elektronik Ticaret ve Sanayi A.Ş., (2019),
https://www.mavili.com.tr/duman-dedektoru/1176-
duman-dedektoru-cesitleri-ve-calisma-prensipleri.html, Accesses of Date:
04.02.2019.
172
[23]Hedef Yangın ve İş Güvenlik, (2019),
http://www.hedefyanginsondurme.com/Urun-
BiyolojikKopukluPortatifSonduruculer-39, Accesses of Date: 06.02.2019.
[24]Hedef Yangın ve İş Güvenlik, (2019),
http://www.hedefyanginsondurme.com/Urun-
KarbondioksitliCO2PortatifSonduruculer-38, Accesses of Date:
06.02.2019.
[25]Hedef Yangın ve İş Güvenlik, (2019),
http://www.hedefyanginsondurme.com/Urun-
KuruKimyeviTozluPortatifSonduruculer-37, Accesses of Date:
06.02.2019.
BÖLÜM 7
[1] DEMA, 2 february 2019. [Online].
Available:
https://brs.dk/beredskab/idk/indsatsledelse_og_taktik/Pages/Indsatsledelse
og-taktik.aspx.
[2] DEMA, "§12," in Beredskabsloven, direktionssekretariatet, Ed., Birkerød,
DEMA, 2009, p. 10.
173
[3] Danish Emergency Management Agency, "Emergency management in
Denmark," Find Danish Emergency Management Agency, [Online].
Available: https://brs.dk/eng/Pages/dema.aspx. [Accessed 12 march 2019].
[4] DEMA, "Det statslige beredskab," in Beredskabsloven, Birkerød, DEMA,
2009, pp. §4-§8.
[5] Fakta om alarmcentraler i DK," apropos kommunikation, [Online].
Available: http://www.foerstehjaelp.dk/de-tre-alarmcentraler-i-danmark/.
[Accessed 12 march 2019].
[6] Hovedstadens Beredskab, "Hvornår ringer du 112?," Alarm- og
vagtcentralen, [Online]. Available: https://hbr.dk/beredskabet/hvornaar-
ringer-du-1-1-2/alarm-og-vagtcentralen/. [Accessed 2019 march 12].
[7] minby.dk, "Seneste nyheder fra København," minby.dk, [Online].
Available: https://minby.dk/. [Accessed 12 march 2019].
BÖLÜM 8
[1] UNESCO. World Heritage List. http://whc.unesco.org/en/list (Date of
access: August 30, 2018).
[2] UNESCO. UNESCO in Brief. https://en.unesco.org/about-us/introducing-
unesco (Date of access: March 11, 2018).
174
[3]UNESCO. Ethics and Intangible Cultural Heritage.
https://ich.unesco.org/en/ethics-and-ich-00866 (Date of access: March 11, 2018).
[4]Construction Products Regulation (CPR) White Paper.
https://www.corning.com/media/emea/coc/documents/Resources/LAN-
1893-A4-BEN.pdf (Date of Accesses: October 03, 2018).
[5]Construction Products Regulation (CPR) White Paper
https://www.corning.com/media/emea/coc/documents/Resources/LAN-
1893-A4-BEN.pdf (Date of Accesses: September 11, 2018).
[6]Construction Products Regulation (CPR) White Paper
https://www.corning.com/media/emea/coc/documents/Resources/LAN-
1893-A4-BEN.pdf (Date of Accesses: September 11, 2018).
[7] European Commission. Construction Products.
https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-
standards/construction-products_en (Accesses of Date: November 01,
2018).
[8] NSAI Standards. Fire classification of construction products and building
elements - Part 5: Classification using data from external fire exposure to
roofs tests. https://infostore.saiglobal.com/preview/is/en/2006/i.s.en13501-
5-2005%2Ba1-2009.pdf?sku=680107 (Accesses of Date: September 01,
2018).
175
BÖLÜM 9
[1] Hertzberg, T., Hiltz, J., A., Van der Wal, R. and Rahm, M. (2015). New
Technologies for Fire Suppression on Board Naval Craft (FiST) Final
Report. Defence Research and Development Canada Scientific Report
DRDC-RDDC-2015-R224 September. Date of Accesses: 03 October,
2018.
[2]http://www.strikefirstusa.com/2016/08/7-remarkable-new-fire-safety-
technologies/. Date of Accesses: 03 October, 2018.
[3]http://ultrasurefire.co.uk/news/exciting-advances-in-fire-protection-
technology. Date of Accesses: 03 October, 2018.
[4]http://www.strikefirstusa.com/2016/08/7-remarkable-new-fire-safety-
technologies/. Date of Accesses: 03 October, 2018.
[5]https://rotaflow.ca/technological-advancements-in-fire-protection-
industry/. Date of Accesses: 03 October, 2018.
[6]https://interestingengineering.com/technological-advances-take-
firefighting-next-level. Date of Accesses: 03 October, 2018.
[7]https://www.orrprotection.com/mcfp/blog/bid/157996/Emerging-Fire-
Protection-Technologies-to-Watch. Date of Accesses: 03 October, 2018.
176
DEĞERLENDİRME SORULARI
ACİL DURUM TEŞKİLATLARIYLA KOORDİNASYON
1. Kılavuzda yer alan üç temel terim nedir?
a) Olay yeri, Suç mahalli, Güvenli Bölge
b) Olay yeri, Hasarlı alan, Tehlikeli alan
2. Kaç ilke mevcuttur?
a) 6
b) 5
3. İşbirliği ilkesi, hükümet ve diğer kilit kişilerin işbirliği ve koordinasyon
yapma sorumluluğuna sahip olmalarını sağlamakla ilgilidir.
a) Doğru
b) Yanlış
4. Ülkede polisin görevlerini yapmasından genel olarak kim sorumludur?
a) Ulusal Polis Şefi
b) Emniyet Genel Müdürü
177
5. Bütün çalışmaların Emniyetin öncelikleri ve kararlarına göre koordine
edilmesini sağlamaktan sorumlu olan bir polis memuru olduğu doğru mu?
a) Doğru
b) Yanlış
6. Yerel itfaiye ve kurtarma hizmetlerinin öncelikli amacı acil durum
yönetimi sağlamak mıdır?
a) Doğru
b) Yanlış
7. Yetki devri ilkesi nedir?
a) Bir olayın mümkün olduğunca yurttaşların yakınında çözümlenmesi
gerektiğini söyleyen bir ilke demektir.
b) Bir olayın mümkün olduğunca yurttaşlardan uzakta çözümlenmesi
gerektiğini söyleyen bir ilke demektir.
8. Bu ilkeye göre, normal şartlar altında bir bölgeden sorumlu olan otorite
veya kuruluşun, olağanüstü olaylar için önleyici, hazırlıklı ve iyileştirici acil
durum hazırlığından da sorumlu olduğu anlamına geldiği doğru mu yanlış
mıdır?
a) Doğru
178
b) Yanlış
9. Olay Yeri Komutanı neden sorumludur?
a) Kaza yerindeki çalışmaların teknik yönetiminden sorumludur
b) Polisle temas kurma işinden sorumludur.
10. Kontemine bir kaza yerindeki insanlarla kim ilgilenmekle sorumludur?
a) Polis
b) İtfaiye
11. Kaza yerindeki genel sorumluluk kime aittir?
a) Polis
b) İtfaiye
12.Önemli olaylarda olay yeri komutanı neyi oluşturur?
a) Komut gönderisi
b) Network
13. Önemli olaylarda olay yeri komutanının kaza alanına gelmesi gerekmez
ifadesi doğru mu yanlış mıdır?
a) Doğru
179
b) Yanlış
14. Sevk merkezi nedir?
a) İtfaiyecilerin olduğu yer
b) Çağrıların yönlendirildiği yer
15. Hastane öncesi bakım olay yeri komutanı neden sorumludur?
a) Kaza yerinde hastane öncesi bakım çalışmalarından
b) Hastaneden sorumludur
180
CEVAPLAR A
CİL
DU
RU
M T
EŞ
KİL
AT
LA
RIY
LA
KO
OR
DİN
AS
YO
N
1. b
2. b
3. a
4. a
5. b
6. a
7. a
8. a
9. a
10. b
182
KANUNLAR, YÖNETMELİKLER
1. Kültürel miras vatandaşların bireysel yaşamlarını zenginleştirir.
a) Doğru
b) Yanlış
2. UNESCO gibi ortak forumların değerlendirmelerinden sonra, doğal
oluşumlar, anıtlar ve siteler dünya mirası statüsü kazanamaz.
a) Doğru
b) Yanlış
3. General olarak UNESCO’nun hedefleri, amaçları ve araçları şunlardır:
a) Koruma (Dünya Mirası olan yerleri)
b) Koordine Etme (Kuruluşlar arası koordinasyon)
c) Liderlik yapar (Daha kaliteli eğitim için küresel çalışmalar)
4. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünün kısaltması:
a) ILO
b) CEDAW
c) UNESCO
183
d) UNICEF
5. CPR, kabloların yangına ve yangına dirençlerine verdiği tepkiyle ilgilenir
ve bununla ilgili kuralları belirler.
a) Doğru
b) Yanlış
6. NFPA 909 standardının başlıca amacı nedir?
a) Turistler için kılavuzdur.
b) Tarihi bina ve kültürel yapıları korumak için gerekli minimum şartları
belirleyen kılavuzdur.
c) Genel olarak kamu politikaları ile ilgili bir kılavuzdur.
7. EN 13501:
a) Yangın söndürücüler için bir standarttır.
b) İç döşeme malzemesi.
c) Dışarı kaynaklı yangınlara maruz çatı ve çatı kaplamalarının
sınıflandırması için uyumlaştırılmış prosedürdür.
8. EN 60754-2 standardı kabloların yanması sonucu açığa çıkan gaz testleri
için kullanılır.
184
a) Doğru
b) Yanlış
9. Avrupa Mimari Mirasın Korunması Sözleşmesinin başlıca amacı:
a) Avrupa mirasının korunması ve zenginleştirilmesi politikalarını teşvik eder
b) Binalarda kullanılan bütün materyalleri organize eder.
c) İç ve dış materyallerin nasıl kullanılacağını açıklar.
d) Yukarıdakilerin hepsi
10. Avrupa Çevre Politikasının başlıca amaçları:
a) Çevreyi korumak, çevre kalitesini artırmak
b) İnsan sağlığını korumak
c) Doğal kaynakların rasyonel kullanımını sağlamak
d) Uluslararası seviyede gerekli önlemleri almak
e) Yukarıdakilerin hepsi
185
CEVAPLAR K
AN
UN
LA
R, Y
ÖN
ET
ME
LİK
LE
R
1. a
2. b
3. a-b-c
4. c
5. a
6. b
7. c
8. a
9. a
10. e
186
RİSK YÖNETİMİ
1. Tarihi binalarda arzulanan seviyede yangın güvenliği sağlama sürecine
hangi gruplar dâhil edilmelidir?
a) Bina sahipleri
b) Yerel ve ulusal yetkililer
c) İtfaiye ekipleri
d) Tarihi binaların korumasıyla ilgili topluluklar
e) Yukarıdakilerin hepsi
2. İtfaiyenin tarihi binalardaki yönetim yaklaşımını bilmesi neden tavsiye
edilmektedir?
a) Mülkü kendileri yöneteceklerdir.
b) Her şeyi bilmek durumundadırlar.
c) İtfaiyenin tarihi binalardaki yönetim yaklaşımını bilmesi gereklidir,
böylelikle mülk sahibi ya da yöneticisi ile iletişim daha kolay ve müdahale
daha etkili olacaktır.
3. Tarihi binalarda yangın riski değerlendirmesini kim yapmalıdır?
187
a) Tarihi binalarda yangın riski değerlendirmesini herhangi bir yüklenici
yapabilir.
b) Tarihi binadaki yangın riski değerlendirmesini, yangın güvenliği ve ilgili
konularda bilgisi olmasa da, bina sahibi yapmalıdır. Bunu kendisinin yapması
gereklidir.
c) Tarihi binalarda yangın riski değerlendirmesini koruma danışmanları ve
restorasyon uzmanlarından oluşan bir ekip yapmalıdır. Çünkü özellikle daha
karmaşık, daha büyük ve önemli binalar için kabul edilebilir ve ekonomik
çözümler sunabilirler.
4. Yangın Güvenliği Kütüğü nedir?
a) Yangın Güvenliği Kütüğü veya benzeri doküman, ulusal kurallara göre,
yangın güvenliği yönetimi siteminde mümkün olduğu durumlarda bina
personeli tarafından tutulan, önemli olayların kaydedildiği, binanın
“günlüğü”dür.
b) Yangın Güvenliği Kütüğü yangın koruması kanunudur.
c) Yangın Güvenliği Kütüğü Facebook profilidir.
5. Yangın Güvenliği Kütüğüne neler kaydedilmelidir?
a) Yangın Güvenliği Kütüğüne önemli kişilerle yapılan toplantılar
kaydedilmelidir.
188
b) Yangın Güvenliği Kütüğüne, yangın eğitimi dersleri, yangın tatbikatları,
yangın koruma dairesinden ziyaretler, sigorta şirketi ziyaretleri, vs.
kaydedilmelidir.
c) Yangın Güvenliği Kütüğünde madalyalar ve diğer ödüller bulunmalıdır.
6. Hasar Sınırlama Planı nedir?
a) Hasar Sınırlama Planı, yangın başladığında ve itfaiyenin yardımı
gerektiğinde yapılması gereken görevlerin listesidir.
b) Hasar Sınırlama Planı, yönetimin finansal planıdır.
c) Bilmiyorum.
7. Hasar Sınırlama Planına koruma uzmanları neden katılır?
a) Koruma uzmanları, eserlerin sınıflandırılması için bir sistem
tanımlamaktadır, böylece nesnenin kaldırılması öncelikleri için açık
öncelikler belirlenebilir.
b) Koruma uzmanlarının Hasar Sınırlama Planı hazırlığına katılmalarına
gerek yoktur.
c) Koruma uzmanları yangında ilk müdahale edecek kişilerdir, dolayısıyla her
şeye dahil olmaları gerekir.
189
8. Hasar Sınırlama Planına göre, yangın sırasında binada bırakılacak herhangi
bir sanat eseri var mıdır? Birden fazla cevap olabilir.
a) Yangında bütün sanat eserlerinin dışarı taşınması gereklidir.
b) Hasar Sınırlama Planına göre, sınıflandırılmamış sanat eserleri yerinde
bırakılabilir.
c) Can güvenliğine öncelik verilmelidir, dolayısıyla can güvenliğini tehlikeye
atan durumlar olduğunda sanat eserleri yerinde bırakılabilir.
9. İtfaiyeciler, yangın sırasında dışarı çıkaracakları sanat eserleri ile ilgili
olarak hangi sanat eserinin önemli hangisinin önemsiz olduğunu nasıl
bilebilir?
a) Sanat eserleri düzgün bir şekilde işaretlenmeli ki itfaiyeciler hangisinin
çıkarılacağını bilebilsin.
b) İtfaiyecilerin genel olarak sanat eserlerinin değeri konusunda eğitim
almaları gerekir.
c) Binadaki kişiler itfaiyecileri önemli sanat eserlerine götürecektir.
10. Tarihi binalardaki müze veya benzeri kurumlardaki personel yangın
güvenliği konusunda ne kadar sık eğitim almalıdır?
190
a) Tarihi binalardaki müze veya benzeri kurumlardaki personel yangın
güvenliği konusunda ayda en az bir eğitim almalıdır.
b) Personel eğitimi Yangın Güvenliği El Kitabında belirtilen görevlere ve
plana göre düzenli olarak yapılmalıdır.
c) Personelin yangın güvenliği konusunda eğitim almasına gerek yoktur.
192
TAHLİYE
1. Aşağıdakilerden hangisi tahliye yöntemi değildir?
a) Dikey tahliye
b) Yatay tahliye
c) Yerinde kalma
d) Sakin olma
2. Aşağıdakilerden hangisi tahliye ekibinde yer almaz?
a) Kat Tahliye Görevlisi
b) Uçuş Kontrol Görevlisi
c) Kat Kontrol Görevlisi
d) Engelli kişilerin tahliyesinden sorumlu kişi
3. Yangın sırasında hangi numarayı aramalısınız?
a) 109
b) 116
c) 112
193
d) 107
4. Aşağıdakilerden hangisi tahliye planında yer almaz?
a) Tahliye güzergâhı
b) Kat planı
c) Toplanma alanı
d) Şehir planı
5. Güvenli ve sorunsuz bir tahliye için, çıkış noktalarında bulunan bütün
kapıların içderiden dışarıya doğru açılması gereklidir.
a) Doğru
b) Yanlış
6. Acil Tahliye Planında yer almıyorsa tahliye sırasında hiçbir asansör
kullanılmamalıdır.
a) Doğru
b) Yanlış
195
YANGIN ESASLARI
1. Odada yangın gördüğünüzde ne yaparsınız? (Doğru seçeneği/seçenekleri
işaretleyin)
a) Kapıyı açık bırakır yardım istemek için koşarım
b) Kapıyı açık bırakırım çünkü dumanın dışarı çıkması gerekir
c) Yanan odanın kapısını kapatır ve yardım istemek için koşarım
2. Yangının binada yayılmasını sağlayan en önemli faktör nedir? (Doğru
seçeneği/seçenekleri işaretleyin)
a) Birçok materyal yanabilir
b)Yangındaki alevler
c) Açık kapılar, dolayısıyla duman bütün binaya yayılır
d) Eski kapılar
3. Herkes Yangın Söndürme Araçlarını nasıl kullanacağını bilir mi? (Uygun
seçeneği işaretleyin)
a)Evet
b) Hayır
196
4. Elektrik yangınlarında hangi tür Yangın Söndürme Aracı kullanılır?
(Uygun seçeneği işaretleyin)
a) A Sınıfı
b) B Sınıfı
c) D Sınıf
5. Yangın eğitimine herkes katılabilir mi? (Uygun seçeneği işaretleyin)
a)Evet
b) Hayır
6. Binanızda yangın alarm sistemi var mı? (Uygun seçeneği işaretleyin)
a)Evet
b) Hayır
7. Hangi tür yangında sulu yangın söndürücü kullanırsınız? (Uygun seçeneği
işaretleyin).
a) K Sınıfı yangınlarda- pişirme yağı ve gres yangını
b) A Sınıfı yangınlar ve ahşap, kağıt, kumaş, çöp ve plastik gibi sıradan
madde yangınlarında
197
c) Motor, trafo ve ev aletleri gibi elektrikle çalışan ekipmanlar da dahil C
sınıfı yangınlar -
8. Bir odada yangın nasıl ilerler? (Uygun seçeneği işaretleyin)
a)Hız, yoğunluk ve yönüne göre ilerler
b)Sıcaklık ve dumana göre ilerler
9.Ne çeşit alevler vardır? (Uygun seçeneği işaretleyin)
a) Difüzyon ve premiks alevleri
b)Sıcak alevler ve soğuk alevler
10.Yangın üçgenini ne tanımlar? (Uygun seçeneği işaretleyin)
a)Oksijen ve rüzgar
b) Oksijen, yakıt ve ısı
11. Yanıcı maddeler hangi durumda ortaya çıkar? (Uygun seçeneği
işaretleyin)
a) Gazlar ve sıcaklık
b) Sabit maddeler
c) Gazlar ve sıvılar
198
12. Karbondiyoksitli söndürücü yangını nasıl söndürür? (Uygun seçeneği
işaretleyin)
a) Yangın üçgenindeki oksijen elementini elimine ederek ve soğuk
uygulayarak sıcağı yok eder.
b) Yangın üçgenindeki materyal elementini elimine ederek ve soğuk
uygulayarak sıcağı yok eder.
13. Yangınların büyük oranda elektrik nedeniyle çıktığı doğru mudur?
(Uygun seçeneği işaretleyin)
a)Evet
b)Hayır
14.İlk ateş nedir? (Uygun seçeneği işaretleyin)
a) Odadaki yangını başlatan ateştir
b)Tehlike arzeden bir ateştir
15. Bütün binalar itfaiye tarafından denetlenir mi? (Doğru
seçeneği/seçenekleri işaretleyin)
a)Evet
b)Hayır
199
16. Havalandırma yangını yayar mı? (Doğru seçeneği/seçenekleri işaretleyin)
a)Evet
b)Hayır
17. Parlama ne demektir? (Doğru seçeneği/seçenekleri işaretleyin)
a) Parlama, yangın sürecinde ilk tutuşmadan tamamen ilerleme haline geçişi
ifade eden aşamadır.
b) Parlama yangının söndüğü aşamadır.
18. V sınıfı yangın söndürücü var mıdır? (Doğru seçeneği/seçenekleri
işaretleyin)
a)Evet
b)Hayır
19. Herkes yangın söndürücüleri kullanabilir mi? (Doğru seçeneği/seçenekleri
işaretleyin)
a)Evet
b)Hayır
20. Sıcak gazlar kapalı bir odada tehlike oluşturur mu? (Doğru
seçeneği/seçenekleri işaretleyin)
203
YANGIN ÖNLEME TEDBİRLERİ
1. Proaktif yaklaşım, güvenlik konularında en uygun maliyetli çözümleri elde
etmeyi sağlar.
a) Doğru
b) Yanlış
2. Tarihi binada yangın önleme tedbirlerini tanımlarken ilk adım ne
olmalıdır?
a) Yetkili makamdan onay alınması
b) Risk değerlendirme
3. Çoğu tarihi binada uygulanabilecek temel yangın önleme tedbirleri
nelerdir?
a) İyi temizlik
b) Çocukların kullanımının sınırlandırılması
4. ………. olmadıkça, havalandırma kanalları, boşluk ve benzeri alanlar
depolama alanı olarak kullanılmayacaktır.
a) Başka bir yerde yeterli alan yoksa
b) İtfaiyeciler bu alanları depo olarak kullanmaya izin verirlerse
204
c) Otomatik detektör ve yangın söndürme sistemi ile korunmaktaysa
d) Birisi burayı sürekli talep ediyorsa
5. Çalışanların yangın güvenliği konusunda neleri bilmeleri gerekir?
a) Yangın durumunda nasıl davranılması, binayı tanımayan ziyaretçilere ve
diğer kullanıcılara nasıl yardım edilmesi gerektiği
b) Düşük sıcaklıkta nasıl yemek pişirileceği
c) Binada nerde sigara içileceği.
6. Kullanılmayan bacalar nasıl kontrol edilmelidir?
a) Bütün bacalar ayda iki kez kontrol edilmelidir.
b) Kullanılmayan bacaların kontrol edilmesine gerek yoktur.
c) Kullanılmayan bacalar arada sırada kontrol edilir.
7. Kapılar kapalı olduğunda yangın diğer odalara nasıl yayılır?
a) Kapılar kapalı olduğunda yangının yayılma olasılığı zayıftır.
b) Bina tuğla ve taştan yapılmış olsa bile yangın duvarlardan hızla yayılır.
c) Yangın havalandırma sistemleri, elektrik kablo kanalları ve binadaki
boşluklar vs. diğer odalara sebebiyle yayılır.
205
8. Tarihi binalarda itfaiyenin etkili bir şekilde müdahalesi için önemli olan
şey nedir?
a) İtfaiye ve araçlarına giriş ayarlanmalıdır.
b) Binada elektrikli alet bulunmamalıdır.
c) Binayı kullananlar itfaiyenin önemli olduğunu bilmelidirler.
9. Tarihi binalarda kundakçılığı önlemek için ne yapılmalıdır?
a) Güvenlik alarm sistemleri kundakçılık riskini azaltır.
b) Hiçbir şey yapılamaz.
c) Yağmurlama sistemleri kundakçılığı önlemenin tek yoludur.
10. Kendimizi beklenmedik doğal afetlere hazırlamak mümkün müdür?
a) Çalışanların görevlerini tanımlayan bir felaket planı hazırlanmalıdır.
b) Hayır, hiçbir şey yapılamaz.
c) Miras binalar sigortalıdır bu yüzden bir şey yapmamıza gerek yoktur.
207
YANGIN SÖNDÜRME ETKİNLİKLERİ VE TARİHİ BİNALARDA
YANGIN SENSÖR/UYARI SİSTEMLERİ
1. Tarihi binalarda yangın riskini ne tür maddeler artırır? Üç örnek verin.
2. Hızla büyüyen çatı/ çatı katı yangınları ahşap tarihi binalarda nasıl etkiler?
3. Safranbolu’daki tarihi binalarda yangının hızlı dikey yayılmasının sebebi
nedir?
4. Yangın söndürme faaliyetlerinde sürekli su temini için en ideal kaynak
nedir?
5. Tarihi binalarda baca yangınlarını önlemek için ne gibi önlemler
alınmalıdır?
6. Safranbolu’da yangın söndürme faaliyetleri zorlaştıran etmenler nelerdir?
7. Türkiye’de tarihi binalardaki restorasyon/yenileme kuralları ile yangından
korunma tedbirleri konusunda hangi yönetmelik mevcuttur?
8. “Binaların Yangına Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik”e göre tarihi
binalardaki her türlü elektrik tesisatı ve tesisat hangi düzenlemelere uygun
olmalıdır?
9. Binalarda pasif yangın güvenliği önlemlerinin amacı nedir?
208
10. Otomatik yangın söndürme sistemlerinde hangi tür söndürücüler
mevcuttur?
11. Su bazlı otomatik yağmurlama binaları korumada sistemlerinin avantajları
nelerdir?
12. Tarihi binalarda, otomatik yağmurlama sistemlerinde su yerine buhar
kullanılmasının avantajları nelerdir?
Su zararını oldukça azaltır.
13. Kapalı alanlarda, otomatik yangın söndürücü sistemlerde karbondiyoksit
söndürücü olarak kullanılabilir mi? Neden?
14. Otomatik yangın söndürücü sistemlerde temiz madde kullanımının
avantajları nelerdir?
15. Otomatik yangın söndürücü sistemlerde en sık kullanılan temiz madde
ürünleri nelerdir?
16. A sınıfı köpük yangın söndürme faaliyetlerinin etkililiğini nasıl artırır?
17. Söndürme faaliyetlerinde CAF kullanmanın avantajları nelerdir?
18. “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” Madde
167/B’ye göreTürkiye’de tarihi binalarda yapılacak herhangi restorasyon ve
yenileme çalışmalarını onaylayacak yetkili birim hangisidir?
209
19. Yangın alarm ve uyarı sistemlerinin bileşenleri nelerdir?
20. Portatif yangın söndrücleri kullanma adımları nelerdir?
210
CEVAPLAR B
ÖL
ÜM
5
1. - Restorasyon çalışmaları.
- Mevcut olmayan ya da işlemeyen yangın uyarı
ve koruma sistemleri.
- Yangının yayılmasına karşı bölümlere ayırma
yapılmamıştır.
2. - Yıkılmasına sebep olur.
3. - Açık merdiven boşlukları,
- Duvarlardaki boşluklar
4. - Yangın muslukları
5. - Baca duvarları yangına karşı dayanıklı ve ısı
yalıtımlı olmalıdır,
- Kullanılan yakıt ısıtma cihazına uygun olmalıdır,
- Baca bakım ve onarımları kalifiye kişiler
tarafından düzenli olarak yapılmalıdır.
6. - Dar sokaklar,
- Yoğun trafik,
- Birbirine yakın binalar,
- Yetersiz yeraltı su şebekesi.
- Dik yokuşlar.
7. - - Binaların Yangına Karşı Korunması Hakkında
Yönetmelik
211
8. - - İç Mekân Elektrik Tesisatı Yönetmeliği,
- - Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği,
- - Elektrikli Ağır Yük Kurulumu Yönetmeliği.
9. - Yangınları önlemek ve yangının ilerlemesini
geciktirmek.
10. - Su (köpük),
- Islak kimyasal,
- Kuru kimyasal,
- Karbon diyoksit,
- Halon
- Temiz madde.
11. - Sistem insan müdahalesi olmadan da her an
çalışmaya hazırdır
- Sistem itfaiye gelmeden yangına suyla
müdahale eder.
- Yangının yayılmasını ve yeniden tutuşmasını
önler.
- İtfaiye hortumundan çıkan suyun verdiği hasara
göre daha az su hasarı verir.
- Yangına müdahaleye ek olarak alarm sistemleri
aktive eder ve kişileri uyarır.
12. - Su hasarı oldukça azdır.
13. - Hayır, çünkü oksijen seviyesi düşüktür.
212
14. - Çevreye zarasız,
- Toksik etkileri yok,
- Elektirği iletmez,
- Buharlaştırktan sonra tortu bırakmaz.
15. - FM200,
- Inergen.
16. - Suyun yüzey gerilimini azaltır,
- Suyun nüfuz etme kapasitesini artırır.
17. - CAFS A sınıfı köpüğü uzak mesafeden ateşe
doğru püskürtmeyi sağlar.
- Su kullanımını azaltır.
- Bitişik evleri yangından korumak için iyi bir
sistemdir.
18. - - Kültürel ve Tabiat Varlıklarını Koruma Konseyi
19. - Kontrol paneli,
- Başlatma aletleri,
- Uyarı araçları.
20. - Söndürcünün pimini çekin,
- Hortumu hedefleyin,
- Kolu tutun,
- Yangına doğru püskürtün.
219
Yangın Mühendisliği Yangın Güvenliği ve Teknolojileri Dergisi, Turkey
(Fire Engineering Fire Safety and Technologies Journal, Turkey)