TẠP CHIacute PHIacuteA TRƯỚC SỐ 12 RA NGAgraveY 25042008

Ngogravei buacutet của tri thức Tinh thần của Tuổi Trẻ

Mừng Phiacutea Trước 1 tuổiMừng Phiacutea Trước 1 tuổi

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

Tiểu tiacuten dụngTiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu quả để biện phaacutep hiệu quả để

giảm đoacutei nghegraveogiảm đoacutei nghegraveo

Happy Birth day

Ngọn đuốc khocircng đem lại Ngọn đuốc khocircng đem lại Ngọn đuốc khocircng đem lại

Aacutenh saacutengAacutenh saacutengAacutenh saacuteng

ldquoA bugrsquos liferdquo khi lograveng can đảm dấn thacircn ldquoA bugrsquos liferdquo khi lograveng can đảm dấn thacircn ldquoA bugrsquos liferdquo khi lograveng can đảm dấn thacircn

vagrave sự đoagraven kết ldquolecircn tiếngrdquo vagrave sự đoagraven kết ldquolecircn tiếngrdquo vagrave sự đoagraven kết ldquolecircn tiếngrdquo

TẠP CHIacute PHIacuteA TRƯỚC

Mến gửi caacutec bạn độc giả

Một năm trocirci qua thật nhanh

Nhớ ngagravey nagraveo phaacutet hagravenh số baacuteo thứ nhất tất cả caacutec thagravenh viecircn

ban biecircn tập hồi hộp chờ đợi phản ứng của caacutec bạn để rồi như

được tiếp thecircm nhiệt tigravenh hưng phấn khi nhận được ủng hộ của

độc giả khắp mọi nơi

Khi số baacuteo nagravey đến tay caacutec bạn cũng lagrave luacutec Phiacutea trước trograven một

tuổi Một năm ấy để Phiacutea trước biết migravenh coacute cơ hội đứng vững

trong lograveng bạn đọc vagrave cần cố gắng tiến hơn nữa về phiacutea trước

đến gần hơn nữa với bạn đọc Cảm ơn độc giả xa gần đatilde gắn boacute

với Phiacutea trước trong một năm qua dotildei theo sự trưởng thagravenh của

baacuteo

Trong số baacuteo nagravey chuacuteng tocirci xin hacircn hạnh gửi đến caacutec bạn những

bagravei viết nghiecircng nhiều về khaacutem phaacute một vagravei tư tưởng magrave theo từ

ngữ của Montesquieu (1) trong laquo Tiểu luận về sự cuốn huacutet trong

thiecircn nhiecircn vagrave trong nghệ thuật raquo (2) lagrave laquo lớn raquo Ocircng cho rằng

laquo Tư tưởng lớn thường tạo necircn khi người ta nhắc đến một điều

lagravem chuacuteng ta nhigraven thấu vocirc vagraven điều khaacutec vagrave bỗng đacircu lagravem chuacuteng

ta khaacutem khaacute những gigrave magrave chuacuteng ta chỉ coacute thể hi vọng hiểu sau

khi đọc raquo (3)

Con người vốn dĩ khi sinh ra gắn liền với xatilde hội vagrave thiecircn nhiecircn

Khi yacute thức của con người về xatilde hội về vị triacute của migravenh trong xatilde

hội thiecircn nhiecircn trở necircn mạnh mẽ con người thường ấp ủ khaacutet

vọng lớn Cũng coacute khi khaacutet vọng ấy bắt gặp tư tưởng lớn cũng coacute

khi chiacutenh khaacutet vọng lagravem nảy sinh tư tưởng Tất cả tất cả nhằm

taacutec động lecircn xatilde hội vagrave thiecircn nhiecircn bao bọc xung quanh

Khi những khao khaacutet cho Đất nước cho dacircn tộc gặp nhau yacute thức

hệ khocircng cograven nữa magrave chỉ cograven lại ước muốn xacircy dựng xatilde hội phaacutet

triển bền vững Lograveng can đảm dấn thacircn vagrave tinh thần đoagraven kết trở

necircn cần thiết hơn bao giờ hellip

Lograveng người chợt ấm lại cugraveng những khaacutet vọng ấy Nắng thaacuteng 4

đatilde vềhellip

Ban biecircn tập Tạp Chiacute Phiacutea trước

Thaacuteng 42008

Web wwwphiatruocnet

Blog 360yahoocomtapchiphiatruoc

Email tapchiphiatruocgmailcom

BAN BIEcircN TẬP

Minh Anh Bảo Tracircm Thiện Tacircm

Ngọc Lan Trọng Nghĩa

THIẾT KẾ - TRIgraveNH BAgraveY

Anh Tuấn Mai Khocirci Kiecircn Tacircm Tiacuten

Nghĩa

Higravenh trang bigravea trang cuối

aytarmdashwwwflickrcom

1 Nghệ sĩ nhagrave văn vagrave nhagrave triết học lớn của Phaacutep (1689-1755) 2 Nguyecircn văn laquo Essai sur le goucirct dans les choses de la nature et de lrsquoart raquo 3 Nguyecircn văn laquo Ce qui fait ordinairement une grande penseacutee crsquoest lorsqursquoon dit une chose qui en fait voir un grand nombre

drsquoautres et qursquoon nous fait deacutecouvrir tout drsquoun coup ce que nous ne pouvions espeacuterer qursquoapregraves lecture raquo

39

35-37

32 VĂN HOacuteA

Thanh Tuacute-Chol Chnam Thmay lễ đoacuten năm mới của

người Khmer

LỊCH SỬ Vagravei higravenh ảnh vagrave số liệu về chiến tranh Việt

Nam

Nam Tacircn biecircn dịch giản lượcndash Lịch sử ngagravey

1 5

BẠN COacute BIẾT Bảo Tracircm- A bugrsquos life khi lograveng can đảm dấn

thacircn vagrave sự đoagraven kết laquo lecircn tiếng raquo

MỤC LỤC

21-23

26-28

CHIacuteNH TRỊ Ngocirc Thanh Sơn-Bỏ phiếu vagrave dacircn chủ

Dương Hữu Canh-Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

cho Việt Nam

Bờm-Propraganda vũ khiacute quacircn sự đặc

biệt

Cẩm Thugravey-Ngọn đuốc khocircng đem lại

hellipAacutenh saacuteng

KINH TẾ XAtilde HỘI

Hậu Phuacute biecircn dịch-Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu

quả để giảm đoacutei nghegraveo

Mai MinhndashBệnh từ miệng vagraveondash vigrave đacircu necircn nỗi

Phương Ngọc -Tầng lớp tiện dacircn trong chế độ

đẳng cấp ở Ấn đội

8-13-16

SINH NHẬT PHIacuteA TRƯỚC 1 TUỔI Higravenh ảnh tổng kết caacutec số baacuteo năm qua

RFAndash Radio phỏng vấn BBT nhacircn dịp sinh nhật

4-5

1 tuổi1 tuổi

Happy Birth day

Mừng Mừng

ww

wf

lickr

com

Trang 5

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

RFA phỏng vấn BBT Phiacutea Trước Năm ngoaacutei tờ baacuteo độc lập đầu tiecircn của thanh niecircn

Việt Nam mang tecircn Tạp chiacute Phiacutea Trước được ra

mắt nhằm cổ votilde những tiếng noacutei tự do vagrave caacutei nhigraven

trung thực của người trẻ Việt Nam

Đacircy lagrave tạp chiacute điện tử do một nhoacutem du sinh đang

học tập tại nhiều nơi trecircn thế giới thagravenh lập cugraveng

với sự đoacuteng goacutep bagravei vở của giới trẻ cả trong vagrave

ngoagravei nước đăng tải tại địa chỉ wwwphiatruocnet

Một năm nhigraven lại

Sự đoacuten nhận của độc giả đối với Tạp chiacute Phiacutea Trước

trong năm qua ra sao Nhacircn ngagravey sinh nhật đầu

tiecircn của tờ baacuteo Tragrave Mi coacute cuộc trao đổi với Bảo

Tracircm thagravenh viecircn Ban Biecircn Tập ở Phaacutep vagrave Hậu Phuacute

cộng taacutec viecircn thường xuyecircn tại Mỹ Trước tiecircn Bảo

Tracircm chia sẻ

Bảo Tracircm Một năm hoạt động của Phiacutea Trước cho

thấy lagrave Phiacutea Trước đatilde đi vagraveo lograveng của độc giả vagrave

luocircn luocircn coacute sự ủng hộ từ phiacutea độc giả

Tragrave Mi Tracircm vagrave Phuacute tại sao caacutec bạn khocircng viết

bagravei gửi bagravei đi caacutec nơi khaacutec hoặc lagrave cộng taacutec với

những tờ baacuteo khaacutec magrave lagrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Tracircm thấy tờ baacuteo tập trung vagraveo sức

mạnh của tuổi trẻ học sinh sinh viecircn thanh niecircn

cả sinh viecircn trong nước vagrave du học sinh so với

những baacuteo khaacutec vigrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước cởi mở hơn

về những vấn đề xatilde hội vagrave về tigravenh higravenh ở trong

nước cả tigravenh higravenh thế giới nữa vagrave cập nhật được

thocircng tin mặc dugrave lagrave một thaacuteng chỉ ra một số baacuteo

Tư tưởng của Phiacutea Trước noacute cởi mở cho necircn giuacutep

cho Tracircm học hỏi được thecircm nhiều hơn nữa

Tragrave Mi Thế cograven Phuacute thigrave sao

Hậu Phuacute Phiacutea Trước do noacute khocircng bị gograve boacute cho necircn

migravenh muốn viết những vấn đề nhạy cảm thigrave migravenh

cứ tự do migravenh viết miễn lagravem sao rất lagrave trung thực

Cograven nếu migravenh gửi bagravei đến caacutec tạp chiacute trong nước

chẳng hạn thigrave khi migravenh noacutei tới những vấn đề nhạy

cảm thigrave bagravei viết của migravenh khocircng được đăng Cho

necircn Tạp Chiacute Phiacutea Trước lagrave một phương tiện rất lagrave

hay

Giới trẻ Việt Nam goacutep tiếng

Tragrave Mi Thế bagravei vở từ trong nước đoacuteng goacutep vagraveo Tạp

Chiacute Phiacutea Trước nhiều khocircng caacutec bạn

Bảo Tracircm Ở trong nước hiện tại coacute rất nhiều cộng

taacutec viecircn

Hậu Phuacute Những người bạn viết chung cho tạp chiacute

thigrave coacute ở những tỉnh thagravenh lớn Họ theo dotildei những

diễn biến ngoagravei xatilde hội phản aacutenh những sự thật magrave

baacuteo chiacute trong nước khocircng coacute noacutei đến Những du học

sinh thigrave họ chỉ đề cập đến những chuyện xatilde hội

chung quanh họ Nếu chị đọc những số trước của

Phiacutea Trước thigrave coacute thể tigravem thấy lagrave coacute những bagravei viết

liecircn quan đến chế độ dacircn chủ ở những nước đoacute vagrave

những vấn đề liecircn quan đến đời sống ở những nơi

magrave du học sinh đang sống

Tragrave Mi Tức lagrave caacutec bạn du học sinh chia sẻ những

sự hiểu biết của migravenh ở thế giới becircn ngoagravei (Tracircm

Đuacuteng ạ) cograven caacutec bạn trong nước thigrave quan saacutet tigravenh

higravenh thực tế vagrave phản aacutenh lecircn đoacuteng goacutep vagraveo Tạp Chiacute

Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Đuacuteng vậy

Phuacute Dạ

Tragrave Mi Đoacute lagrave về phiacutea những người lagrave taacutec giả thế

cograven về phiacutea những độc giả thigrave sự đoacuten nhận của độc

giả trong nước magrave caacutec bạn ghi nhận đến nay đối với

Tạp Chiacute Phiacutea Trước ra sao

Trang 6

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

Bảo Tracircm Đối với độc giả trong nước thigrave hiện tại

lagrave Phiacutea Trứơc vẫn chưa coacute thể biết sacircu hơn được bởi

vigrave chỉ coacute thể qua được mạng Internet Phiacutea Trước

đang tập trung nhờ caacutec người quen bạn begrave thacircn

hữu vagrave những người ở trong cộng đồng truyền tải

caacutec số baacuteo của Tạp Chiacute đến với những người trong

nước vagrave những người ấy luocircn gửi về những lời động

viecircn đối với Tập Chiacute khuyến khiacutech bọn em rất lagrave

nhiều Cagraveng ngagravey cagraveng nhiều người biết đến tờ baacuteo

ở trong nước lagrave khi nagraveo đọc xong rồi thigrave họ in ra vagrave

chuyển cho người thacircn hoặc bạn begrave đọc

Quảng baacute caacutec tư tưởng dacircn chủ

Tragrave Mi Với higravenh thức lagrave một tờ baacuteo độc lập khocircng

nằm dưới sự kiểm duyệt của nhagrave nước thigrave Tạp Chiacute

Phiacutea Trước coacute bị ngăn trở bởi tường lửa ở Việt Nam

hay khocircng

Bảo Tracircm Hiện tại thigrave khoacute vagraveo đối với web cograven ở

mạng blog thigrave coacute rất nhiều người vagraveo bởi vigrave mạng

blog đang cograven rất tự do ở Việt Nam

Tragrave Mi Tức lagrave hiện bacircy giờ lagrave dưới hai higravenh thức

một lagrave trang web hai lagrave trang blog

Bảo Tracircm Đuacuteng rồi ạ

Tragrave Mi Caacutec bạn quảng baacute trang blog nagravey bằng

caacutech nagraveo

Hậu Phuacute Tụi em lecircn những diễn đagraven của sinh viecircn

vagrave những thanh niecircn cugraveng tham gia thigrave tụi em

quảng caacuteo caacutei Tạp Chiacute

Tragrave Mi Năm ngoaacutei khi magrave Tạp Chiacute mới ra đời thigrave

caacutec bạn trong Ban Biecircn Tập coacute cho biết lagrave dự định

ra baacuteo in thigrave khocircng biết lagrave kế hoạch nagravey trong một

năm qua như thế nagraveo rồi Caacutec bạn coacute thực hiện

được chưa

Hậu Phuacute Caacutei dự định ban đầu của Ban Biecircn Tập lagrave

coacute thể in baacuteo ra vagrave đưa vagraveo Việt Nam nhưng magrave

theo chị biết thigrave baacuteo tư nhacircn ở Việt Nam bị cấm cho

necircn tụi em đagravenh chuyện đoacute thigrave khocircng coacute dễ dagraveng

Hiện tại thigrave tụi em chỉ in ra trong những nhoacutem sinh

viecircn vagrave họ truyền tay nhau để đọc Nhưng magrave sắp

tới đacircy tụi em sẽ đi sacircu vagraveo chuyện in ấn hơn nữa

Tragrave Mi Trong những đề mục trong Tạp Chiacute Phiacutea

Trước thigrave bạn thấy đề mục nagraveo hấp dẫn nhứt locirci

cuốn bạn đọc ở Việt Nam nhứt hiện nay

Hậu Phuacute Theo những phản ứng magrave em thấy được

trecircn blog vagrave website của Tạp Chiacute Phiacutea Trứơc thigrave mục

phản aacutenh những chuyện xatilde hội viacute dụ như lagrave những

chuyện liecircn quan đến tham nhũng hoặc lagrave những

chuyện liecircn quan tới đời sống hagraveng ngagravey của người

dacircn thigrave người đọc rất lagrave quan tacircm

Caacutec vấn đề của đất nước

Tragrave Mi Vagrave cuối cugraveng thigrave nhacircn ngagravey sinh nhật một

năm của tờ baacuteo độc lập mang những tiếng noacutei của

thanh niecircn Việt Nam khắp nơi thigrave caacutec bạn coacute điều gigrave

nhắn gửi đến độc giả trẻ ở quecirc nhagrave hay khocircng

Hậu Phuacute Em coacute một lời nhắn lagrave migravenh lagrave những

sinh viecircn - thanh niecircn trẻ tuổi thigrave cũng necircn tham

gia vagrave quan tacircm hơn về những vấn đề liecircn quan

đến xatilde hội vagrave chiacutenh trị tigravem hiểu thecircm những vấn

đề chung quanh của migravenh Caacutec bạn cứ tigravem đến Tạp

Chiacute Phiacutea Trước tigravem đọc những vấn đề đoacute để magrave tự

tigravem hiểu

Tragrave Mi Theo Phuacute khi magrave người trẻ quan tacircm tới

chiacutenh trị thigrave coacute iacutech lợi gigrave khocircng

Hậu Phuacute Em thấy lagrave chiacutenh trị thigrave noacute lagrave một phần

của đời sống thocirci Caacutei đoacute lagrave chuyện liecircn quan tới đất

nước liecircn quan tới tương lai của chiacutenh bản thacircn

migravenh thigrave migravenh cần phải tham gia Noacute ảnh hướng

trực tiếp đến quyền lợi của migravenh magrave tại sao migravenh

khocircng lagravem

Bảo Tracircm Tracircm coacute thể dugraveng lại một lời magrave bố của

Tracircm thường nhắc Tracircm đoacute lagrave phải tham gia vagraveo

những việc cộng đồng điều đấy sẽ giuacutep khocircng chỉ

cho migravenh magrave cograven cho cả xatilde hội thigrave Tracircm nghĩ lagrave

một thanh niecircn dugrave ở đacircu thigrave cũng necircn đoacuteng goacutep sức

migravenh cần phải năng động hơn nữa vagraveo những cocircng

Trang 7

Số 12 - Thaacuteng 42008

việc của cộng đồng

Nếu như caacutec bạn đatilde coacute đọc baacuteo Phiacutea Trước thigrave coacute thể chuyển đến những người thacircn những bạn begrave cugraveng

trao đổi vagrave coacute thể chuyển đến cho những người bạn đấy những thocircng tin về Phiacutea Trước vagrave những bagravei viết

của Phiacutea Trước

Nếu như caacutec bạn muốn liecircn hệ cộng taacutec với Phiacutea Trước thigrave coacute thể viết mail vagraveo tapchiphia-

truocgmailcom thagravenh viecircn trong Ban Biecircn Tập sẽ trả lời caacutec cacircu hỏi của bạn cũng như lagrave chờ đợi sự

cộng taacutec từ phiacutea caacutec bạn

Tragrave Mi Tragrave Mi cảm ơn Hậu Phuacute với Bảo Tracircm rất lagrave nhiều đatilde dagravenh thời gian cho cuộc trao đổi nagravey Cầu

chuacutec Tạp Chiacute Phiacutea Trước của caacutec bạn matildei thăng tiecircn về phiacutea trước vagrave số lượng độc giả trong nước ngagravey

một tăng lecircn

Hậu Phuacute vagrave Bảo Tracircm Dạ Cảm ơn chị Tragrave Mi ạ

Nguồn httpwwwrfaorgvietnamesein_depth

pope_benedict_emphasizes_human_rights_in_UN_speech_NTran-04232008095524html

First_independent_magazine_to_promote_democracy_for_Vietnam_by_Viet_students_overseas_TMi-

04232008145745html

ww

wf

lickr

com

Trang 8

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T iểu tiacuten dụng (microcredit) lagrave giải phaacutep mới nhất giuacutep lagravem giảm tigravenh trạng nghegraveo đoacutei Những người

lagravem từ thiện giagraveu coacute như tagravei phiệt George Soros vagrave người cugraveng saacuteng lập eBay Pierre Omidyar đang cam kết hagraveng trăm triệu đocirc-la vagraveo phong tragraveo tiểu tiacuten dụng Caacutec ngacircn hagraveng Quốc tế như tập đoagraven Citigroup vagrave Deutsche Bank đang thagravenh lập nhiều quỹ tiểu tiacuten dụng Ngay cả những người chỉ coacute vagravei đocirc-la dư thừa cũng vagraveo caacutec trang web tiểu tiacuten dụng vagrave với một caacutei nhấp chuột lagrave coacute thể cho

nocircng dacircn ở Ecuador vagrave thợ sửa xe maacutey ở Togo vay tiền

Caacutec nhagrave từ thiện ngacircn hagraveng vagrave người quyecircn goacutep trecircn mạng khocircng phải lagrave những người duy nhất bị locirci cuốn bởi tiểu tiacuten dụng Liecircn Hiệp Quốc (LHQ) chỉ định năm 2005 lagrave

Năm Quốc tế của Tiểu tiacuten dụng (International Year of Mi-crocredit) Lời giải thiacutech trecircn trang web của LHQ lagrave người lagravem ăn dựa trecircn tiểu tiacuten dụng coacute thể dugraveng caacutec khoản vay nhỏ để ldquophaacutet triển doanh nghiệp vagrave chăm lo cho gia đigravenh khiến cho caacutec nền kinh tế địa phương theo đoacute magrave trở necircn phồn vinhrdquo Hội đồng Nobel trao giải Nobel Hogravea Bigravenh 2006 cho ocircng Muhammad Yunus vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

với lời tuyecircn bố rằng tiểu tiacuten dụng lagrave ldquomột cocircng cụ quan

trọng trong cuộc chiến xoacutea đoacutei giảm nghegraveordquo

Tất cả sự nhiệt tigravenh dagravenh cho tiểu tiacuten dụng đatilde thu huacutet hagraveng tỉ đocirc-la [1] Một migravenh ngacircn hagraveng Grameen thocirci đatilde

dốc tuacutei 4 tỉ đocirc-la ở higravenh thức tiểu tiacuten dụng trong hơn 10

năm qua vagrave bacircy giờ noacute coacute 7 triệu người vay tại Bangla-desh Tại Ấn Độ khoảng 1000 tổ chức tiểu tiacuten dụng vagrave 300 ngacircn hagraveng thương mại cho vay 13 tỉ đocirc-la cho 175

triệu người trong năm 2006 theo Sanjay Sinha giaacutem đốc điều hagravenh của tổ chức Micro-Credit Ratings International tại đất nước nagravey [2] Trecircn toagraven thế giới 3133 trụ sở tiểu tiacuten dụng cho khoảng 1133 triệu người vay tiền dựa theo kết quả nghiecircn cứu State of the Microcredit Summit Cam-paign Report 2006 [3]

Sự hăng haacutei nagravey lagravem cho tiểu tiacuten dụng coacute vẻ như noacute đang

thật sự giuacutep đỡ người nghegraveo Vagrave đatilde coacute nhiều người đứng lecircn hocirc hagraveo hiệu quả của tiểu tiacuten dụng bao gồm ocircng Yu-nus người từng noacutei ldquoChuacuteng tocirci sẽ khiến cho Bangladesh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei trước năm 2030rdquo [4] Với

giọng điệu iacutet tham vọng hơn bản baacuteo caacuteo State of the Microcredit Summit Campaign Report 2006 cho rằng ldquotiểu tiacuten dụng lagrave một trong những biện phaacutep mạnh nhất để giải quyết nghegraveo đoacutei toagraven cầurdquo

Tuy nhiecircn theo phacircn tiacutech của tocirci về số liệu kinh tế vĩ mocirc cho thấy mặc dugrave tiểu tiacuten dụng tạo ra vagravei lợi iacutech khocircng liecircn quan đến kinh tế noacute khocircng lagravem giảm nghegraveo đoacutei ở một mức độ to lớn Quả thực trong vagravei trường hợp tiểu

tiacuten dụng cograven khiến cho đời sống của tầng lớp thấp nhất tồi tệ hơn Traacutei ngược với sự thổi phograveng về tiểu tiacuten dụng caacutech tốt nhất để xoacutea đoacutei giảm nghegraveo chiacutenh lagrave tạo ra cocircng

ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất cocircng nhacircn

Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu quả để giảm

đoacutei nghegraveo Stanford Social Innovation Review

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo noacute khocircng phải lagrave giải phaacutep cứu nghegraveo đoacutei Cocircng

ăn việc lagravem bền vững mới chiacutenh lagrave liều thuốc Nếu như xatilde hội thật sự muốn giuacutep người nghegraveo

thigrave cần phải ngừng đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng vagrave bắt đầu trợ giuacutep những nền cocircng nghiệp lớn

mạnh đogravei hỏi nhiều nhacircn lực Đồng thời chiacutenh phủ cũng phải lagravem trograven traacutech nhiệm của migravenh

vigrave caacutec giải phaacutep chỉ dựa trecircn thị trường lagrave khocircng trọn vẹn

ww

wf

lickr

com

Trang 9

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Để hiểu rotilde tại sao tạo ra cocircng ăn việc lagravem chứ khocircng

phải cung cấp tiểu tiacuten dụng lagrave giải phaacutep giảm nghegraveo đoacutei tốt hơn hatildey xem hai trường hợp như sau

(1) một người cho 500 phụ nữ vay mỗi người 200 đocirc-la (tiểu tiacuten dụng) để mỗi người coacute thể mua một maacutey may vagrave dựng lecircn tiệm may riecircng hoặc

(2) một ngacircn hagraveng bigravenh thường cho một doanh nhacircn biết lagravem ăn vay 100000 đocirc-la vagrave giuacutep cocirc ta dựng lecircn một doanh nghiệp may mặc với 500 cocircng nhacircn

Trong trường hợp thứ nhất những phụ nữ phải lagravem ra đủ tiền để trả hết khoản vay phacircn lời cao trong khi phải

cạnh tranh với nhau trong cugraveng một thị trường nhỏ Trong khi đoacute doanh nhiệp may mặc kia coacute thể tận dụng

kỹ năng sản xuất dacircy chuyền vagrave lagravem ra rất nhiều hagraveng hoacutea giả rẻ khocircng chỉ lagravem giagraveu người chủ magrave luocircn cả cocircng nhacircn của xưởng

Như hai trường hợp trecircn minh họa caacutech chắc chắn hơn để kết thuacutec nghegraveo đoacutei lagrave tạo ra cocircng ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất lao động thay vigrave đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng Nhưng trước khi đi sacircu hơn vagraveo chi tiết tại sao caacutec quốc gia keacutem phaacutet triển necircn đẩy mạnh việc phaacutet triển caacutec tập đoagraven lớn thay vigrave tiểu doanh nghiệp chuacuteng ta hatildey xem

xeacutet lyacute thuyết tiểu tiacuten dụng

Phong tragraveo tiểu tiacuten dụng giải quyết một sự cố rất đơn giản nhưng tai hại trong hệ thống ngacircn hagraveng Gia đigravenh nghegraveo khoacute khocircng thể vay vốn từ ngacircn hagraveng truyền thống vigrave họ khocircng coacute gigrave để thế chấp vagrave ngacircn hagraveng truyền thống khocircng muốn chấp nhận rủi ro vagrave chi phiacute trong việc

cho vay số tiền nhỏ khocircng coacute thế chấp Khocircng coacute nguồn vốn nagravey người nghegraveo khocircng thể nagraveo vươn lecircn khỏi tigravenh trạng chỉ đủ sống Thiacute dụ như một người may quần aacuteo

bằng tay khocircng thể mua maacutey may giuacutep cocirc ấy lagravem ra nhiều quần aacuteo hơn vagrave từ đoacute tự migravenh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei

Nhagrave cung cấp tiểu tiacuten dụng dugraveng phương phaacutep vagrave caacutech tổ chức mới nhằm giảm bớt rủi ro vagrave chi phiacute như cho vay cả nhoacutem hay tập thể thay vigrave từng caacute nhacircn Một số tổ chức tiểu tiacuten dụng ngoagravei việc cho vay ra cograven tạo điều kiện giaacuteo dục dạy tay nghề cung cấp dịch vụ y tế vagrave caacutec

dịch vụ xatilde hội khaacutec Thường thigrave caacutec tổ chức nagravey thuộc dạng khocircng vụ lợi hoặc được lagravem chủ bởi những nhagrave đầu tư quan tacircm đến phaacutet triển xatilde hội vagrave kinh tế của người nghegraveo hơn lagrave họ quan tacircm đến kiếm lời Caacutec tổ chức tiểu

tiacuten dụng coacute mục điacutech phục vụ xatilde hội lớn nhất bao gồm Opportunity International Finca International Accion International Oikocredit vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

Traacutei với caacutec tổ chức bất vụ lợi caacutec ngacircn hagraveng thương mại cung cấp tiểu tiacuten dụng thường thigrave chỉ coacute dịch vụ thương

mại magrave thocirci Ngacircn hagraveng Rakyat của Indonesia Pichincha

của Ecuador vagrave Unibanco của Brazil đều nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nghegraveo Một số ngacircn hagraveng thương mại lớn như ngacircn hagraveng của Ấn Độ ICICI khocircng cho vay trực tiếp nhưng

thocircng qua caacutec tổ chức tiểu tiacuten dụng nhỏ

Một phương phaacutep mới khaacutec magrave nhiều tổ chức tiểu tiacuten dụng lagravem theo lagrave nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nữ Thiacute dụ như tại Ngacircn hagraveng Grameen 97 khaacutech hagraveng lagrave nữ giới vigrave

ldquophụ nữ coacute caacutei nhigraven xa hơn [vagrave] họ muốn thay đổi cuộc sống một caacutech manh mẽ hơnrdquo theo lời ocircng Yunus [5] Ngược lại ldquođagraven ocircng khocircng xem trọng tiền [bằng đagraven bagrave]rdquo [6] Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ điều khiển tiểu tiacuten dụng họ chuacute tacircm hơn vagraveo sức khỏe an toagraven vagrave phuacutec

lợi gia đigravenh [7]

Một điểm quan trọng của tiểu tiacuten dụng lagrave khả năng giuacutep phụ nữ coacute sức mạnh Nghiecircn cứu cho thấy tiểu tiacuten dụng lagravem tăng quyền thương lượng của phụ nữ becircn trong gia đigravenh khiến họ trở thagravenh trung tacircm của cộng đồng lagravem tăng sự nhận thức đối với caacutec vấn đề xatilde hội vagrave chiacutenh trị

vagrave khả năng thay đổi tầng lớp Đồng thời noacute cũng giuacutep lagravem tăng lograveng tự trọng vagrave tự tin [8] Tuy nhiecircn chỉ coacute tiểu tiacuten dụng khocircng thigrave khocircng thể khắc phục hệ thống gia trưởng trị đatilde ăn sacircu từ lacircu Mặc dugrave đatilde coacute thể vay bằng tiacuten dụng một số khaacutech nữ khocircng coacute quyền hagravenh đối với số tiền vay hay lagrave số tiền được lagravem ra từ tiểu doanh

nghiệp [9] Nhigraven chung tiểu tiacuten dụng giuacutep phụ nữ coacute

thecircm quyền nhưng chỉ ở những mặt khocircng liecircn quan đến kinh tế

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo rất iacutet người nghiecircn cứu taacutec động của noacute [10] Một trong những nghiecircn cứu toagraven diện nhất đi đến kết luận bất ngờ Tiểu tiacuten dụng mang lợi iacutech đến những người sống trecircn mức nghegraveo đoacutei hơn những người ở dưới mức nghegraveo đoacutei [11]

Lyacute do lagrave số khaacutech hagraveng coacute thu nhập cao hơn sẽ sẵn sagraveng

chấp nhận rủi ro như đầu từ vagraveo cocircng nghệ mới để coacute cơ hội lagravem tăng thu nhập hơn nữa Mặt khaacutec người vay tiền nghegraveo hơn thường chỉ vay số tiền nhỏ đủ để duy trigrave mức sống tối thiểu vagrave iacutet khi chịu đầu tư vagraveo cocircng nghệ mới nguồn vốn cố định hay mướn thecircm nhacircn cocircng

Tiểu tiacuten dụng nhiều khi cograven lagravem giảm nguồn tiền mặt đối với người nghegraveo nhất trong số người nghegraveo theo quan saacutet của Vijay Mahajan tổng giaacutem đốc của Basix một tổ chức thương mại ở miền quecirc Ấn Độ Ocircng kết luận rằng tiểu tiacuten dụng ldquodường như gacircy hại đối với người nghegraveo nhất hơn lagrave giuacutep đỡ họrdquo [12] Một lyacute do coacute thể lagrave caacutec tổ

chức tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời cao Acleda một ngacircn hagraveng thương mại ở Cambodia chuyecircn về tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời khoảng từ 2 đến 45 phần trăm mỗi thaacuteng Một số nhagrave cho vay khaacutec tiacutenh tiền lời cao hơn nữa khiến cho phacircn lời hagraveng năm lecircn đến 30 đến 60 phần trăm

Tiểu tiacuten dụng lagrave gigrave

Thất bại của tiểu tiacuten dụng

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

TẠP CHIacute PHIacuteA TRƯỚC

Mến gửi caacutec bạn độc giả

Một năm trocirci qua thật nhanh

Nhớ ngagravey nagraveo phaacutet hagravenh số baacuteo thứ nhất tất cả caacutec thagravenh viecircn

ban biecircn tập hồi hộp chờ đợi phản ứng của caacutec bạn để rồi như

được tiếp thecircm nhiệt tigravenh hưng phấn khi nhận được ủng hộ của

độc giả khắp mọi nơi

Khi số baacuteo nagravey đến tay caacutec bạn cũng lagrave luacutec Phiacutea trước trograven một

tuổi Một năm ấy để Phiacutea trước biết migravenh coacute cơ hội đứng vững

trong lograveng bạn đọc vagrave cần cố gắng tiến hơn nữa về phiacutea trước

đến gần hơn nữa với bạn đọc Cảm ơn độc giả xa gần đatilde gắn boacute

với Phiacutea trước trong một năm qua dotildei theo sự trưởng thagravenh của

baacuteo

Trong số baacuteo nagravey chuacuteng tocirci xin hacircn hạnh gửi đến caacutec bạn những

bagravei viết nghiecircng nhiều về khaacutem phaacute một vagravei tư tưởng magrave theo từ

ngữ của Montesquieu (1) trong laquo Tiểu luận về sự cuốn huacutet trong

thiecircn nhiecircn vagrave trong nghệ thuật raquo (2) lagrave laquo lớn raquo Ocircng cho rằng

laquo Tư tưởng lớn thường tạo necircn khi người ta nhắc đến một điều

lagravem chuacuteng ta nhigraven thấu vocirc vagraven điều khaacutec vagrave bỗng đacircu lagravem chuacuteng

ta khaacutem khaacute những gigrave magrave chuacuteng ta chỉ coacute thể hi vọng hiểu sau

khi đọc raquo (3)

Con người vốn dĩ khi sinh ra gắn liền với xatilde hội vagrave thiecircn nhiecircn

Khi yacute thức của con người về xatilde hội về vị triacute của migravenh trong xatilde

hội thiecircn nhiecircn trở necircn mạnh mẽ con người thường ấp ủ khaacutet

vọng lớn Cũng coacute khi khaacutet vọng ấy bắt gặp tư tưởng lớn cũng coacute

khi chiacutenh khaacutet vọng lagravem nảy sinh tư tưởng Tất cả tất cả nhằm

taacutec động lecircn xatilde hội vagrave thiecircn nhiecircn bao bọc xung quanh

Khi những khao khaacutet cho Đất nước cho dacircn tộc gặp nhau yacute thức

hệ khocircng cograven nữa magrave chỉ cograven lại ước muốn xacircy dựng xatilde hội phaacutet

triển bền vững Lograveng can đảm dấn thacircn vagrave tinh thần đoagraven kết trở

necircn cần thiết hơn bao giờ hellip

Lograveng người chợt ấm lại cugraveng những khaacutet vọng ấy Nắng thaacuteng 4

đatilde vềhellip

Ban biecircn tập Tạp Chiacute Phiacutea trước

Thaacuteng 42008

Web wwwphiatruocnet

Blog 360yahoocomtapchiphiatruoc

Email tapchiphiatruocgmailcom

BAN BIEcircN TẬP

Minh Anh Bảo Tracircm Thiện Tacircm

Ngọc Lan Trọng Nghĩa

THIẾT KẾ - TRIgraveNH BAgraveY

Anh Tuấn Mai Khocirci Kiecircn Tacircm Tiacuten

Nghĩa

Higravenh trang bigravea trang cuối

aytarmdashwwwflickrcom

1 Nghệ sĩ nhagrave văn vagrave nhagrave triết học lớn của Phaacutep (1689-1755) 2 Nguyecircn văn laquo Essai sur le goucirct dans les choses de la nature et de lrsquoart raquo 3 Nguyecircn văn laquo Ce qui fait ordinairement une grande penseacutee crsquoest lorsqursquoon dit une chose qui en fait voir un grand nombre

drsquoautres et qursquoon nous fait deacutecouvrir tout drsquoun coup ce que nous ne pouvions espeacuterer qursquoapregraves lecture raquo

39

35-37

32 VĂN HOacuteA

Thanh Tuacute-Chol Chnam Thmay lễ đoacuten năm mới của

người Khmer

LỊCH SỬ Vagravei higravenh ảnh vagrave số liệu về chiến tranh Việt

Nam

Nam Tacircn biecircn dịch giản lượcndash Lịch sử ngagravey

1 5

BẠN COacute BIẾT Bảo Tracircm- A bugrsquos life khi lograveng can đảm dấn

thacircn vagrave sự đoagraven kết laquo lecircn tiếng raquo

MỤC LỤC

21-23

26-28

CHIacuteNH TRỊ Ngocirc Thanh Sơn-Bỏ phiếu vagrave dacircn chủ

Dương Hữu Canh-Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

cho Việt Nam

Bờm-Propraganda vũ khiacute quacircn sự đặc

biệt

Cẩm Thugravey-Ngọn đuốc khocircng đem lại

hellipAacutenh saacuteng

KINH TẾ XAtilde HỘI

Hậu Phuacute biecircn dịch-Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu

quả để giảm đoacutei nghegraveo

Mai MinhndashBệnh từ miệng vagraveondash vigrave đacircu necircn nỗi

Phương Ngọc -Tầng lớp tiện dacircn trong chế độ

đẳng cấp ở Ấn đội

8-13-16

SINH NHẬT PHIacuteA TRƯỚC 1 TUỔI Higravenh ảnh tổng kết caacutec số baacuteo năm qua

RFAndash Radio phỏng vấn BBT nhacircn dịp sinh nhật

4-5

1 tuổi1 tuổi

Happy Birth day

Mừng Mừng

ww

wf

lickr

com

Trang 5

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

RFA phỏng vấn BBT Phiacutea Trước Năm ngoaacutei tờ baacuteo độc lập đầu tiecircn của thanh niecircn

Việt Nam mang tecircn Tạp chiacute Phiacutea Trước được ra

mắt nhằm cổ votilde những tiếng noacutei tự do vagrave caacutei nhigraven

trung thực của người trẻ Việt Nam

Đacircy lagrave tạp chiacute điện tử do một nhoacutem du sinh đang

học tập tại nhiều nơi trecircn thế giới thagravenh lập cugraveng

với sự đoacuteng goacutep bagravei vở của giới trẻ cả trong vagrave

ngoagravei nước đăng tải tại địa chỉ wwwphiatruocnet

Một năm nhigraven lại

Sự đoacuten nhận của độc giả đối với Tạp chiacute Phiacutea Trước

trong năm qua ra sao Nhacircn ngagravey sinh nhật đầu

tiecircn của tờ baacuteo Tragrave Mi coacute cuộc trao đổi với Bảo

Tracircm thagravenh viecircn Ban Biecircn Tập ở Phaacutep vagrave Hậu Phuacute

cộng taacutec viecircn thường xuyecircn tại Mỹ Trước tiecircn Bảo

Tracircm chia sẻ

Bảo Tracircm Một năm hoạt động của Phiacutea Trước cho

thấy lagrave Phiacutea Trước đatilde đi vagraveo lograveng của độc giả vagrave

luocircn luocircn coacute sự ủng hộ từ phiacutea độc giả

Tragrave Mi Tracircm vagrave Phuacute tại sao caacutec bạn khocircng viết

bagravei gửi bagravei đi caacutec nơi khaacutec hoặc lagrave cộng taacutec với

những tờ baacuteo khaacutec magrave lagrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Tracircm thấy tờ baacuteo tập trung vagraveo sức

mạnh của tuổi trẻ học sinh sinh viecircn thanh niecircn

cả sinh viecircn trong nước vagrave du học sinh so với

những baacuteo khaacutec vigrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước cởi mở hơn

về những vấn đề xatilde hội vagrave về tigravenh higravenh ở trong

nước cả tigravenh higravenh thế giới nữa vagrave cập nhật được

thocircng tin mặc dugrave lagrave một thaacuteng chỉ ra một số baacuteo

Tư tưởng của Phiacutea Trước noacute cởi mở cho necircn giuacutep

cho Tracircm học hỏi được thecircm nhiều hơn nữa

Tragrave Mi Thế cograven Phuacute thigrave sao

Hậu Phuacute Phiacutea Trước do noacute khocircng bị gograve boacute cho necircn

migravenh muốn viết những vấn đề nhạy cảm thigrave migravenh

cứ tự do migravenh viết miễn lagravem sao rất lagrave trung thực

Cograven nếu migravenh gửi bagravei đến caacutec tạp chiacute trong nước

chẳng hạn thigrave khi migravenh noacutei tới những vấn đề nhạy

cảm thigrave bagravei viết của migravenh khocircng được đăng Cho

necircn Tạp Chiacute Phiacutea Trước lagrave một phương tiện rất lagrave

hay

Giới trẻ Việt Nam goacutep tiếng

Tragrave Mi Thế bagravei vở từ trong nước đoacuteng goacutep vagraveo Tạp

Chiacute Phiacutea Trước nhiều khocircng caacutec bạn

Bảo Tracircm Ở trong nước hiện tại coacute rất nhiều cộng

taacutec viecircn

Hậu Phuacute Những người bạn viết chung cho tạp chiacute

thigrave coacute ở những tỉnh thagravenh lớn Họ theo dotildei những

diễn biến ngoagravei xatilde hội phản aacutenh những sự thật magrave

baacuteo chiacute trong nước khocircng coacute noacutei đến Những du học

sinh thigrave họ chỉ đề cập đến những chuyện xatilde hội

chung quanh họ Nếu chị đọc những số trước của

Phiacutea Trước thigrave coacute thể tigravem thấy lagrave coacute những bagravei viết

liecircn quan đến chế độ dacircn chủ ở những nước đoacute vagrave

những vấn đề liecircn quan đến đời sống ở những nơi

magrave du học sinh đang sống

Tragrave Mi Tức lagrave caacutec bạn du học sinh chia sẻ những

sự hiểu biết của migravenh ở thế giới becircn ngoagravei (Tracircm

Đuacuteng ạ) cograven caacutec bạn trong nước thigrave quan saacutet tigravenh

higravenh thực tế vagrave phản aacutenh lecircn đoacuteng goacutep vagraveo Tạp Chiacute

Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Đuacuteng vậy

Phuacute Dạ

Tragrave Mi Đoacute lagrave về phiacutea những người lagrave taacutec giả thế

cograven về phiacutea những độc giả thigrave sự đoacuten nhận của độc

giả trong nước magrave caacutec bạn ghi nhận đến nay đối với

Tạp Chiacute Phiacutea Trước ra sao

Trang 6

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

Bảo Tracircm Đối với độc giả trong nước thigrave hiện tại

lagrave Phiacutea Trứơc vẫn chưa coacute thể biết sacircu hơn được bởi

vigrave chỉ coacute thể qua được mạng Internet Phiacutea Trước

đang tập trung nhờ caacutec người quen bạn begrave thacircn

hữu vagrave những người ở trong cộng đồng truyền tải

caacutec số baacuteo của Tạp Chiacute đến với những người trong

nước vagrave những người ấy luocircn gửi về những lời động

viecircn đối với Tập Chiacute khuyến khiacutech bọn em rất lagrave

nhiều Cagraveng ngagravey cagraveng nhiều người biết đến tờ baacuteo

ở trong nước lagrave khi nagraveo đọc xong rồi thigrave họ in ra vagrave

chuyển cho người thacircn hoặc bạn begrave đọc

Quảng baacute caacutec tư tưởng dacircn chủ

Tragrave Mi Với higravenh thức lagrave một tờ baacuteo độc lập khocircng

nằm dưới sự kiểm duyệt của nhagrave nước thigrave Tạp Chiacute

Phiacutea Trước coacute bị ngăn trở bởi tường lửa ở Việt Nam

hay khocircng

Bảo Tracircm Hiện tại thigrave khoacute vagraveo đối với web cograven ở

mạng blog thigrave coacute rất nhiều người vagraveo bởi vigrave mạng

blog đang cograven rất tự do ở Việt Nam

Tragrave Mi Tức lagrave hiện bacircy giờ lagrave dưới hai higravenh thức

một lagrave trang web hai lagrave trang blog

Bảo Tracircm Đuacuteng rồi ạ

Tragrave Mi Caacutec bạn quảng baacute trang blog nagravey bằng

caacutech nagraveo

Hậu Phuacute Tụi em lecircn những diễn đagraven của sinh viecircn

vagrave những thanh niecircn cugraveng tham gia thigrave tụi em

quảng caacuteo caacutei Tạp Chiacute

Tragrave Mi Năm ngoaacutei khi magrave Tạp Chiacute mới ra đời thigrave

caacutec bạn trong Ban Biecircn Tập coacute cho biết lagrave dự định

ra baacuteo in thigrave khocircng biết lagrave kế hoạch nagravey trong một

năm qua như thế nagraveo rồi Caacutec bạn coacute thực hiện

được chưa

Hậu Phuacute Caacutei dự định ban đầu của Ban Biecircn Tập lagrave

coacute thể in baacuteo ra vagrave đưa vagraveo Việt Nam nhưng magrave

theo chị biết thigrave baacuteo tư nhacircn ở Việt Nam bị cấm cho

necircn tụi em đagravenh chuyện đoacute thigrave khocircng coacute dễ dagraveng

Hiện tại thigrave tụi em chỉ in ra trong những nhoacutem sinh

viecircn vagrave họ truyền tay nhau để đọc Nhưng magrave sắp

tới đacircy tụi em sẽ đi sacircu vagraveo chuyện in ấn hơn nữa

Tragrave Mi Trong những đề mục trong Tạp Chiacute Phiacutea

Trước thigrave bạn thấy đề mục nagraveo hấp dẫn nhứt locirci

cuốn bạn đọc ở Việt Nam nhứt hiện nay

Hậu Phuacute Theo những phản ứng magrave em thấy được

trecircn blog vagrave website của Tạp Chiacute Phiacutea Trứơc thigrave mục

phản aacutenh những chuyện xatilde hội viacute dụ như lagrave những

chuyện liecircn quan đến tham nhũng hoặc lagrave những

chuyện liecircn quan tới đời sống hagraveng ngagravey của người

dacircn thigrave người đọc rất lagrave quan tacircm

Caacutec vấn đề của đất nước

Tragrave Mi Vagrave cuối cugraveng thigrave nhacircn ngagravey sinh nhật một

năm của tờ baacuteo độc lập mang những tiếng noacutei của

thanh niecircn Việt Nam khắp nơi thigrave caacutec bạn coacute điều gigrave

nhắn gửi đến độc giả trẻ ở quecirc nhagrave hay khocircng

Hậu Phuacute Em coacute một lời nhắn lagrave migravenh lagrave những

sinh viecircn - thanh niecircn trẻ tuổi thigrave cũng necircn tham

gia vagrave quan tacircm hơn về những vấn đề liecircn quan

đến xatilde hội vagrave chiacutenh trị tigravem hiểu thecircm những vấn

đề chung quanh của migravenh Caacutec bạn cứ tigravem đến Tạp

Chiacute Phiacutea Trước tigravem đọc những vấn đề đoacute để magrave tự

tigravem hiểu

Tragrave Mi Theo Phuacute khi magrave người trẻ quan tacircm tới

chiacutenh trị thigrave coacute iacutech lợi gigrave khocircng

Hậu Phuacute Em thấy lagrave chiacutenh trị thigrave noacute lagrave một phần

của đời sống thocirci Caacutei đoacute lagrave chuyện liecircn quan tới đất

nước liecircn quan tới tương lai của chiacutenh bản thacircn

migravenh thigrave migravenh cần phải tham gia Noacute ảnh hướng

trực tiếp đến quyền lợi của migravenh magrave tại sao migravenh

khocircng lagravem

Bảo Tracircm Tracircm coacute thể dugraveng lại một lời magrave bố của

Tracircm thường nhắc Tracircm đoacute lagrave phải tham gia vagraveo

những việc cộng đồng điều đấy sẽ giuacutep khocircng chỉ

cho migravenh magrave cograven cho cả xatilde hội thigrave Tracircm nghĩ lagrave

một thanh niecircn dugrave ở đacircu thigrave cũng necircn đoacuteng goacutep sức

migravenh cần phải năng động hơn nữa vagraveo những cocircng

Trang 7

Số 12 - Thaacuteng 42008

việc của cộng đồng

Nếu như caacutec bạn đatilde coacute đọc baacuteo Phiacutea Trước thigrave coacute thể chuyển đến những người thacircn những bạn begrave cugraveng

trao đổi vagrave coacute thể chuyển đến cho những người bạn đấy những thocircng tin về Phiacutea Trước vagrave những bagravei viết

của Phiacutea Trước

Nếu như caacutec bạn muốn liecircn hệ cộng taacutec với Phiacutea Trước thigrave coacute thể viết mail vagraveo tapchiphia-

truocgmailcom thagravenh viecircn trong Ban Biecircn Tập sẽ trả lời caacutec cacircu hỏi của bạn cũng như lagrave chờ đợi sự

cộng taacutec từ phiacutea caacutec bạn

Tragrave Mi Tragrave Mi cảm ơn Hậu Phuacute với Bảo Tracircm rất lagrave nhiều đatilde dagravenh thời gian cho cuộc trao đổi nagravey Cầu

chuacutec Tạp Chiacute Phiacutea Trước của caacutec bạn matildei thăng tiecircn về phiacutea trước vagrave số lượng độc giả trong nước ngagravey

một tăng lecircn

Hậu Phuacute vagrave Bảo Tracircm Dạ Cảm ơn chị Tragrave Mi ạ

Nguồn httpwwwrfaorgvietnamesein_depth

pope_benedict_emphasizes_human_rights_in_UN_speech_NTran-04232008095524html

First_independent_magazine_to_promote_democracy_for_Vietnam_by_Viet_students_overseas_TMi-

04232008145745html

ww

wf

lickr

com

Trang 8

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T iểu tiacuten dụng (microcredit) lagrave giải phaacutep mới nhất giuacutep lagravem giảm tigravenh trạng nghegraveo đoacutei Những người

lagravem từ thiện giagraveu coacute như tagravei phiệt George Soros vagrave người cugraveng saacuteng lập eBay Pierre Omidyar đang cam kết hagraveng trăm triệu đocirc-la vagraveo phong tragraveo tiểu tiacuten dụng Caacutec ngacircn hagraveng Quốc tế như tập đoagraven Citigroup vagrave Deutsche Bank đang thagravenh lập nhiều quỹ tiểu tiacuten dụng Ngay cả những người chỉ coacute vagravei đocirc-la dư thừa cũng vagraveo caacutec trang web tiểu tiacuten dụng vagrave với một caacutei nhấp chuột lagrave coacute thể cho

nocircng dacircn ở Ecuador vagrave thợ sửa xe maacutey ở Togo vay tiền

Caacutec nhagrave từ thiện ngacircn hagraveng vagrave người quyecircn goacutep trecircn mạng khocircng phải lagrave những người duy nhất bị locirci cuốn bởi tiểu tiacuten dụng Liecircn Hiệp Quốc (LHQ) chỉ định năm 2005 lagrave

Năm Quốc tế của Tiểu tiacuten dụng (International Year of Mi-crocredit) Lời giải thiacutech trecircn trang web của LHQ lagrave người lagravem ăn dựa trecircn tiểu tiacuten dụng coacute thể dugraveng caacutec khoản vay nhỏ để ldquophaacutet triển doanh nghiệp vagrave chăm lo cho gia đigravenh khiến cho caacutec nền kinh tế địa phương theo đoacute magrave trở necircn phồn vinhrdquo Hội đồng Nobel trao giải Nobel Hogravea Bigravenh 2006 cho ocircng Muhammad Yunus vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

với lời tuyecircn bố rằng tiểu tiacuten dụng lagrave ldquomột cocircng cụ quan

trọng trong cuộc chiến xoacutea đoacutei giảm nghegraveordquo

Tất cả sự nhiệt tigravenh dagravenh cho tiểu tiacuten dụng đatilde thu huacutet hagraveng tỉ đocirc-la [1] Một migravenh ngacircn hagraveng Grameen thocirci đatilde

dốc tuacutei 4 tỉ đocirc-la ở higravenh thức tiểu tiacuten dụng trong hơn 10

năm qua vagrave bacircy giờ noacute coacute 7 triệu người vay tại Bangla-desh Tại Ấn Độ khoảng 1000 tổ chức tiểu tiacuten dụng vagrave 300 ngacircn hagraveng thương mại cho vay 13 tỉ đocirc-la cho 175

triệu người trong năm 2006 theo Sanjay Sinha giaacutem đốc điều hagravenh của tổ chức Micro-Credit Ratings International tại đất nước nagravey [2] Trecircn toagraven thế giới 3133 trụ sở tiểu tiacuten dụng cho khoảng 1133 triệu người vay tiền dựa theo kết quả nghiecircn cứu State of the Microcredit Summit Cam-paign Report 2006 [3]

Sự hăng haacutei nagravey lagravem cho tiểu tiacuten dụng coacute vẻ như noacute đang

thật sự giuacutep đỡ người nghegraveo Vagrave đatilde coacute nhiều người đứng lecircn hocirc hagraveo hiệu quả của tiểu tiacuten dụng bao gồm ocircng Yu-nus người từng noacutei ldquoChuacuteng tocirci sẽ khiến cho Bangladesh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei trước năm 2030rdquo [4] Với

giọng điệu iacutet tham vọng hơn bản baacuteo caacuteo State of the Microcredit Summit Campaign Report 2006 cho rằng ldquotiểu tiacuten dụng lagrave một trong những biện phaacutep mạnh nhất để giải quyết nghegraveo đoacutei toagraven cầurdquo

Tuy nhiecircn theo phacircn tiacutech của tocirci về số liệu kinh tế vĩ mocirc cho thấy mặc dugrave tiểu tiacuten dụng tạo ra vagravei lợi iacutech khocircng liecircn quan đến kinh tế noacute khocircng lagravem giảm nghegraveo đoacutei ở một mức độ to lớn Quả thực trong vagravei trường hợp tiểu

tiacuten dụng cograven khiến cho đời sống của tầng lớp thấp nhất tồi tệ hơn Traacutei ngược với sự thổi phograveng về tiểu tiacuten dụng caacutech tốt nhất để xoacutea đoacutei giảm nghegraveo chiacutenh lagrave tạo ra cocircng

ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất cocircng nhacircn

Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu quả để giảm

đoacutei nghegraveo Stanford Social Innovation Review

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo noacute khocircng phải lagrave giải phaacutep cứu nghegraveo đoacutei Cocircng

ăn việc lagravem bền vững mới chiacutenh lagrave liều thuốc Nếu như xatilde hội thật sự muốn giuacutep người nghegraveo

thigrave cần phải ngừng đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng vagrave bắt đầu trợ giuacutep những nền cocircng nghiệp lớn

mạnh đogravei hỏi nhiều nhacircn lực Đồng thời chiacutenh phủ cũng phải lagravem trograven traacutech nhiệm của migravenh

vigrave caacutec giải phaacutep chỉ dựa trecircn thị trường lagrave khocircng trọn vẹn

ww

wf

lickr

com

Trang 9

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Để hiểu rotilde tại sao tạo ra cocircng ăn việc lagravem chứ khocircng

phải cung cấp tiểu tiacuten dụng lagrave giải phaacutep giảm nghegraveo đoacutei tốt hơn hatildey xem hai trường hợp như sau

(1) một người cho 500 phụ nữ vay mỗi người 200 đocirc-la (tiểu tiacuten dụng) để mỗi người coacute thể mua một maacutey may vagrave dựng lecircn tiệm may riecircng hoặc

(2) một ngacircn hagraveng bigravenh thường cho một doanh nhacircn biết lagravem ăn vay 100000 đocirc-la vagrave giuacutep cocirc ta dựng lecircn một doanh nghiệp may mặc với 500 cocircng nhacircn

Trong trường hợp thứ nhất những phụ nữ phải lagravem ra đủ tiền để trả hết khoản vay phacircn lời cao trong khi phải

cạnh tranh với nhau trong cugraveng một thị trường nhỏ Trong khi đoacute doanh nhiệp may mặc kia coacute thể tận dụng

kỹ năng sản xuất dacircy chuyền vagrave lagravem ra rất nhiều hagraveng hoacutea giả rẻ khocircng chỉ lagravem giagraveu người chủ magrave luocircn cả cocircng nhacircn của xưởng

Như hai trường hợp trecircn minh họa caacutech chắc chắn hơn để kết thuacutec nghegraveo đoacutei lagrave tạo ra cocircng ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất lao động thay vigrave đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng Nhưng trước khi đi sacircu hơn vagraveo chi tiết tại sao caacutec quốc gia keacutem phaacutet triển necircn đẩy mạnh việc phaacutet triển caacutec tập đoagraven lớn thay vigrave tiểu doanh nghiệp chuacuteng ta hatildey xem

xeacutet lyacute thuyết tiểu tiacuten dụng

Phong tragraveo tiểu tiacuten dụng giải quyết một sự cố rất đơn giản nhưng tai hại trong hệ thống ngacircn hagraveng Gia đigravenh nghegraveo khoacute khocircng thể vay vốn từ ngacircn hagraveng truyền thống vigrave họ khocircng coacute gigrave để thế chấp vagrave ngacircn hagraveng truyền thống khocircng muốn chấp nhận rủi ro vagrave chi phiacute trong việc

cho vay số tiền nhỏ khocircng coacute thế chấp Khocircng coacute nguồn vốn nagravey người nghegraveo khocircng thể nagraveo vươn lecircn khỏi tigravenh trạng chỉ đủ sống Thiacute dụ như một người may quần aacuteo

bằng tay khocircng thể mua maacutey may giuacutep cocirc ấy lagravem ra nhiều quần aacuteo hơn vagrave từ đoacute tự migravenh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei

Nhagrave cung cấp tiểu tiacuten dụng dugraveng phương phaacutep vagrave caacutech tổ chức mới nhằm giảm bớt rủi ro vagrave chi phiacute như cho vay cả nhoacutem hay tập thể thay vigrave từng caacute nhacircn Một số tổ chức tiểu tiacuten dụng ngoagravei việc cho vay ra cograven tạo điều kiện giaacuteo dục dạy tay nghề cung cấp dịch vụ y tế vagrave caacutec

dịch vụ xatilde hội khaacutec Thường thigrave caacutec tổ chức nagravey thuộc dạng khocircng vụ lợi hoặc được lagravem chủ bởi những nhagrave đầu tư quan tacircm đến phaacutet triển xatilde hội vagrave kinh tế của người nghegraveo hơn lagrave họ quan tacircm đến kiếm lời Caacutec tổ chức tiểu

tiacuten dụng coacute mục điacutech phục vụ xatilde hội lớn nhất bao gồm Opportunity International Finca International Accion International Oikocredit vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

Traacutei với caacutec tổ chức bất vụ lợi caacutec ngacircn hagraveng thương mại cung cấp tiểu tiacuten dụng thường thigrave chỉ coacute dịch vụ thương

mại magrave thocirci Ngacircn hagraveng Rakyat của Indonesia Pichincha

của Ecuador vagrave Unibanco của Brazil đều nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nghegraveo Một số ngacircn hagraveng thương mại lớn như ngacircn hagraveng của Ấn Độ ICICI khocircng cho vay trực tiếp nhưng

thocircng qua caacutec tổ chức tiểu tiacuten dụng nhỏ

Một phương phaacutep mới khaacutec magrave nhiều tổ chức tiểu tiacuten dụng lagravem theo lagrave nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nữ Thiacute dụ như tại Ngacircn hagraveng Grameen 97 khaacutech hagraveng lagrave nữ giới vigrave

ldquophụ nữ coacute caacutei nhigraven xa hơn [vagrave] họ muốn thay đổi cuộc sống một caacutech manh mẽ hơnrdquo theo lời ocircng Yunus [5] Ngược lại ldquođagraven ocircng khocircng xem trọng tiền [bằng đagraven bagrave]rdquo [6] Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ điều khiển tiểu tiacuten dụng họ chuacute tacircm hơn vagraveo sức khỏe an toagraven vagrave phuacutec

lợi gia đigravenh [7]

Một điểm quan trọng của tiểu tiacuten dụng lagrave khả năng giuacutep phụ nữ coacute sức mạnh Nghiecircn cứu cho thấy tiểu tiacuten dụng lagravem tăng quyền thương lượng của phụ nữ becircn trong gia đigravenh khiến họ trở thagravenh trung tacircm của cộng đồng lagravem tăng sự nhận thức đối với caacutec vấn đề xatilde hội vagrave chiacutenh trị

vagrave khả năng thay đổi tầng lớp Đồng thời noacute cũng giuacutep lagravem tăng lograveng tự trọng vagrave tự tin [8] Tuy nhiecircn chỉ coacute tiểu tiacuten dụng khocircng thigrave khocircng thể khắc phục hệ thống gia trưởng trị đatilde ăn sacircu từ lacircu Mặc dugrave đatilde coacute thể vay bằng tiacuten dụng một số khaacutech nữ khocircng coacute quyền hagravenh đối với số tiền vay hay lagrave số tiền được lagravem ra từ tiểu doanh

nghiệp [9] Nhigraven chung tiểu tiacuten dụng giuacutep phụ nữ coacute

thecircm quyền nhưng chỉ ở những mặt khocircng liecircn quan đến kinh tế

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo rất iacutet người nghiecircn cứu taacutec động của noacute [10] Một trong những nghiecircn cứu toagraven diện nhất đi đến kết luận bất ngờ Tiểu tiacuten dụng mang lợi iacutech đến những người sống trecircn mức nghegraveo đoacutei hơn những người ở dưới mức nghegraveo đoacutei [11]

Lyacute do lagrave số khaacutech hagraveng coacute thu nhập cao hơn sẽ sẵn sagraveng

chấp nhận rủi ro như đầu từ vagraveo cocircng nghệ mới để coacute cơ hội lagravem tăng thu nhập hơn nữa Mặt khaacutec người vay tiền nghegraveo hơn thường chỉ vay số tiền nhỏ đủ để duy trigrave mức sống tối thiểu vagrave iacutet khi chịu đầu tư vagraveo cocircng nghệ mới nguồn vốn cố định hay mướn thecircm nhacircn cocircng

Tiểu tiacuten dụng nhiều khi cograven lagravem giảm nguồn tiền mặt đối với người nghegraveo nhất trong số người nghegraveo theo quan saacutet của Vijay Mahajan tổng giaacutem đốc của Basix một tổ chức thương mại ở miền quecirc Ấn Độ Ocircng kết luận rằng tiểu tiacuten dụng ldquodường như gacircy hại đối với người nghegraveo nhất hơn lagrave giuacutep đỡ họrdquo [12] Một lyacute do coacute thể lagrave caacutec tổ

chức tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời cao Acleda một ngacircn hagraveng thương mại ở Cambodia chuyecircn về tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời khoảng từ 2 đến 45 phần trăm mỗi thaacuteng Một số nhagrave cho vay khaacutec tiacutenh tiền lời cao hơn nữa khiến cho phacircn lời hagraveng năm lecircn đến 30 đến 60 phần trăm

Tiểu tiacuten dụng lagrave gigrave

Thất bại của tiểu tiacuten dụng

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

39

35-37

32 VĂN HOacuteA

Thanh Tuacute-Chol Chnam Thmay lễ đoacuten năm mới của

người Khmer

LỊCH SỬ Vagravei higravenh ảnh vagrave số liệu về chiến tranh Việt

Nam

Nam Tacircn biecircn dịch giản lượcndash Lịch sử ngagravey

1 5

BẠN COacute BIẾT Bảo Tracircm- A bugrsquos life khi lograveng can đảm dấn

thacircn vagrave sự đoagraven kết laquo lecircn tiếng raquo

MỤC LỤC

21-23

26-28

CHIacuteNH TRỊ Ngocirc Thanh Sơn-Bỏ phiếu vagrave dacircn chủ

Dương Hữu Canh-Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

cho Việt Nam

Bờm-Propraganda vũ khiacute quacircn sự đặc

biệt

Cẩm Thugravey-Ngọn đuốc khocircng đem lại

hellipAacutenh saacuteng

KINH TẾ XAtilde HỘI

Hậu Phuacute biecircn dịch-Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu

quả để giảm đoacutei nghegraveo

Mai MinhndashBệnh từ miệng vagraveondash vigrave đacircu necircn nỗi

Phương Ngọc -Tầng lớp tiện dacircn trong chế độ

đẳng cấp ở Ấn đội

8-13-16

SINH NHẬT PHIacuteA TRƯỚC 1 TUỔI Higravenh ảnh tổng kết caacutec số baacuteo năm qua

RFAndash Radio phỏng vấn BBT nhacircn dịp sinh nhật

4-5

1 tuổi1 tuổi

Happy Birth day

Mừng Mừng

ww

wf

lickr

com

Trang 5

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

RFA phỏng vấn BBT Phiacutea Trước Năm ngoaacutei tờ baacuteo độc lập đầu tiecircn của thanh niecircn

Việt Nam mang tecircn Tạp chiacute Phiacutea Trước được ra

mắt nhằm cổ votilde những tiếng noacutei tự do vagrave caacutei nhigraven

trung thực của người trẻ Việt Nam

Đacircy lagrave tạp chiacute điện tử do một nhoacutem du sinh đang

học tập tại nhiều nơi trecircn thế giới thagravenh lập cugraveng

với sự đoacuteng goacutep bagravei vở của giới trẻ cả trong vagrave

ngoagravei nước đăng tải tại địa chỉ wwwphiatruocnet

Một năm nhigraven lại

Sự đoacuten nhận của độc giả đối với Tạp chiacute Phiacutea Trước

trong năm qua ra sao Nhacircn ngagravey sinh nhật đầu

tiecircn của tờ baacuteo Tragrave Mi coacute cuộc trao đổi với Bảo

Tracircm thagravenh viecircn Ban Biecircn Tập ở Phaacutep vagrave Hậu Phuacute

cộng taacutec viecircn thường xuyecircn tại Mỹ Trước tiecircn Bảo

Tracircm chia sẻ

Bảo Tracircm Một năm hoạt động của Phiacutea Trước cho

thấy lagrave Phiacutea Trước đatilde đi vagraveo lograveng của độc giả vagrave

luocircn luocircn coacute sự ủng hộ từ phiacutea độc giả

Tragrave Mi Tracircm vagrave Phuacute tại sao caacutec bạn khocircng viết

bagravei gửi bagravei đi caacutec nơi khaacutec hoặc lagrave cộng taacutec với

những tờ baacuteo khaacutec magrave lagrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Tracircm thấy tờ baacuteo tập trung vagraveo sức

mạnh của tuổi trẻ học sinh sinh viecircn thanh niecircn

cả sinh viecircn trong nước vagrave du học sinh so với

những baacuteo khaacutec vigrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước cởi mở hơn

về những vấn đề xatilde hội vagrave về tigravenh higravenh ở trong

nước cả tigravenh higravenh thế giới nữa vagrave cập nhật được

thocircng tin mặc dugrave lagrave một thaacuteng chỉ ra một số baacuteo

Tư tưởng của Phiacutea Trước noacute cởi mở cho necircn giuacutep

cho Tracircm học hỏi được thecircm nhiều hơn nữa

Tragrave Mi Thế cograven Phuacute thigrave sao

Hậu Phuacute Phiacutea Trước do noacute khocircng bị gograve boacute cho necircn

migravenh muốn viết những vấn đề nhạy cảm thigrave migravenh

cứ tự do migravenh viết miễn lagravem sao rất lagrave trung thực

Cograven nếu migravenh gửi bagravei đến caacutec tạp chiacute trong nước

chẳng hạn thigrave khi migravenh noacutei tới những vấn đề nhạy

cảm thigrave bagravei viết của migravenh khocircng được đăng Cho

necircn Tạp Chiacute Phiacutea Trước lagrave một phương tiện rất lagrave

hay

Giới trẻ Việt Nam goacutep tiếng

Tragrave Mi Thế bagravei vở từ trong nước đoacuteng goacutep vagraveo Tạp

Chiacute Phiacutea Trước nhiều khocircng caacutec bạn

Bảo Tracircm Ở trong nước hiện tại coacute rất nhiều cộng

taacutec viecircn

Hậu Phuacute Những người bạn viết chung cho tạp chiacute

thigrave coacute ở những tỉnh thagravenh lớn Họ theo dotildei những

diễn biến ngoagravei xatilde hội phản aacutenh những sự thật magrave

baacuteo chiacute trong nước khocircng coacute noacutei đến Những du học

sinh thigrave họ chỉ đề cập đến những chuyện xatilde hội

chung quanh họ Nếu chị đọc những số trước của

Phiacutea Trước thigrave coacute thể tigravem thấy lagrave coacute những bagravei viết

liecircn quan đến chế độ dacircn chủ ở những nước đoacute vagrave

những vấn đề liecircn quan đến đời sống ở những nơi

magrave du học sinh đang sống

Tragrave Mi Tức lagrave caacutec bạn du học sinh chia sẻ những

sự hiểu biết của migravenh ở thế giới becircn ngoagravei (Tracircm

Đuacuteng ạ) cograven caacutec bạn trong nước thigrave quan saacutet tigravenh

higravenh thực tế vagrave phản aacutenh lecircn đoacuteng goacutep vagraveo Tạp Chiacute

Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Đuacuteng vậy

Phuacute Dạ

Tragrave Mi Đoacute lagrave về phiacutea những người lagrave taacutec giả thế

cograven về phiacutea những độc giả thigrave sự đoacuten nhận của độc

giả trong nước magrave caacutec bạn ghi nhận đến nay đối với

Tạp Chiacute Phiacutea Trước ra sao

Trang 6

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

Bảo Tracircm Đối với độc giả trong nước thigrave hiện tại

lagrave Phiacutea Trứơc vẫn chưa coacute thể biết sacircu hơn được bởi

vigrave chỉ coacute thể qua được mạng Internet Phiacutea Trước

đang tập trung nhờ caacutec người quen bạn begrave thacircn

hữu vagrave những người ở trong cộng đồng truyền tải

caacutec số baacuteo của Tạp Chiacute đến với những người trong

nước vagrave những người ấy luocircn gửi về những lời động

viecircn đối với Tập Chiacute khuyến khiacutech bọn em rất lagrave

nhiều Cagraveng ngagravey cagraveng nhiều người biết đến tờ baacuteo

ở trong nước lagrave khi nagraveo đọc xong rồi thigrave họ in ra vagrave

chuyển cho người thacircn hoặc bạn begrave đọc

Quảng baacute caacutec tư tưởng dacircn chủ

Tragrave Mi Với higravenh thức lagrave một tờ baacuteo độc lập khocircng

nằm dưới sự kiểm duyệt của nhagrave nước thigrave Tạp Chiacute

Phiacutea Trước coacute bị ngăn trở bởi tường lửa ở Việt Nam

hay khocircng

Bảo Tracircm Hiện tại thigrave khoacute vagraveo đối với web cograven ở

mạng blog thigrave coacute rất nhiều người vagraveo bởi vigrave mạng

blog đang cograven rất tự do ở Việt Nam

Tragrave Mi Tức lagrave hiện bacircy giờ lagrave dưới hai higravenh thức

một lagrave trang web hai lagrave trang blog

Bảo Tracircm Đuacuteng rồi ạ

Tragrave Mi Caacutec bạn quảng baacute trang blog nagravey bằng

caacutech nagraveo

Hậu Phuacute Tụi em lecircn những diễn đagraven của sinh viecircn

vagrave những thanh niecircn cugraveng tham gia thigrave tụi em

quảng caacuteo caacutei Tạp Chiacute

Tragrave Mi Năm ngoaacutei khi magrave Tạp Chiacute mới ra đời thigrave

caacutec bạn trong Ban Biecircn Tập coacute cho biết lagrave dự định

ra baacuteo in thigrave khocircng biết lagrave kế hoạch nagravey trong một

năm qua như thế nagraveo rồi Caacutec bạn coacute thực hiện

được chưa

Hậu Phuacute Caacutei dự định ban đầu của Ban Biecircn Tập lagrave

coacute thể in baacuteo ra vagrave đưa vagraveo Việt Nam nhưng magrave

theo chị biết thigrave baacuteo tư nhacircn ở Việt Nam bị cấm cho

necircn tụi em đagravenh chuyện đoacute thigrave khocircng coacute dễ dagraveng

Hiện tại thigrave tụi em chỉ in ra trong những nhoacutem sinh

viecircn vagrave họ truyền tay nhau để đọc Nhưng magrave sắp

tới đacircy tụi em sẽ đi sacircu vagraveo chuyện in ấn hơn nữa

Tragrave Mi Trong những đề mục trong Tạp Chiacute Phiacutea

Trước thigrave bạn thấy đề mục nagraveo hấp dẫn nhứt locirci

cuốn bạn đọc ở Việt Nam nhứt hiện nay

Hậu Phuacute Theo những phản ứng magrave em thấy được

trecircn blog vagrave website của Tạp Chiacute Phiacutea Trứơc thigrave mục

phản aacutenh những chuyện xatilde hội viacute dụ như lagrave những

chuyện liecircn quan đến tham nhũng hoặc lagrave những

chuyện liecircn quan tới đời sống hagraveng ngagravey của người

dacircn thigrave người đọc rất lagrave quan tacircm

Caacutec vấn đề của đất nước

Tragrave Mi Vagrave cuối cugraveng thigrave nhacircn ngagravey sinh nhật một

năm của tờ baacuteo độc lập mang những tiếng noacutei của

thanh niecircn Việt Nam khắp nơi thigrave caacutec bạn coacute điều gigrave

nhắn gửi đến độc giả trẻ ở quecirc nhagrave hay khocircng

Hậu Phuacute Em coacute một lời nhắn lagrave migravenh lagrave những

sinh viecircn - thanh niecircn trẻ tuổi thigrave cũng necircn tham

gia vagrave quan tacircm hơn về những vấn đề liecircn quan

đến xatilde hội vagrave chiacutenh trị tigravem hiểu thecircm những vấn

đề chung quanh của migravenh Caacutec bạn cứ tigravem đến Tạp

Chiacute Phiacutea Trước tigravem đọc những vấn đề đoacute để magrave tự

tigravem hiểu

Tragrave Mi Theo Phuacute khi magrave người trẻ quan tacircm tới

chiacutenh trị thigrave coacute iacutech lợi gigrave khocircng

Hậu Phuacute Em thấy lagrave chiacutenh trị thigrave noacute lagrave một phần

của đời sống thocirci Caacutei đoacute lagrave chuyện liecircn quan tới đất

nước liecircn quan tới tương lai của chiacutenh bản thacircn

migravenh thigrave migravenh cần phải tham gia Noacute ảnh hướng

trực tiếp đến quyền lợi của migravenh magrave tại sao migravenh

khocircng lagravem

Bảo Tracircm Tracircm coacute thể dugraveng lại một lời magrave bố của

Tracircm thường nhắc Tracircm đoacute lagrave phải tham gia vagraveo

những việc cộng đồng điều đấy sẽ giuacutep khocircng chỉ

cho migravenh magrave cograven cho cả xatilde hội thigrave Tracircm nghĩ lagrave

một thanh niecircn dugrave ở đacircu thigrave cũng necircn đoacuteng goacutep sức

migravenh cần phải năng động hơn nữa vagraveo những cocircng

Trang 7

Số 12 - Thaacuteng 42008

việc của cộng đồng

Nếu như caacutec bạn đatilde coacute đọc baacuteo Phiacutea Trước thigrave coacute thể chuyển đến những người thacircn những bạn begrave cugraveng

trao đổi vagrave coacute thể chuyển đến cho những người bạn đấy những thocircng tin về Phiacutea Trước vagrave những bagravei viết

của Phiacutea Trước

Nếu như caacutec bạn muốn liecircn hệ cộng taacutec với Phiacutea Trước thigrave coacute thể viết mail vagraveo tapchiphia-

truocgmailcom thagravenh viecircn trong Ban Biecircn Tập sẽ trả lời caacutec cacircu hỏi của bạn cũng như lagrave chờ đợi sự

cộng taacutec từ phiacutea caacutec bạn

Tragrave Mi Tragrave Mi cảm ơn Hậu Phuacute với Bảo Tracircm rất lagrave nhiều đatilde dagravenh thời gian cho cuộc trao đổi nagravey Cầu

chuacutec Tạp Chiacute Phiacutea Trước của caacutec bạn matildei thăng tiecircn về phiacutea trước vagrave số lượng độc giả trong nước ngagravey

một tăng lecircn

Hậu Phuacute vagrave Bảo Tracircm Dạ Cảm ơn chị Tragrave Mi ạ

Nguồn httpwwwrfaorgvietnamesein_depth

pope_benedict_emphasizes_human_rights_in_UN_speech_NTran-04232008095524html

First_independent_magazine_to_promote_democracy_for_Vietnam_by_Viet_students_overseas_TMi-

04232008145745html

ww

wf

lickr

com

Trang 8

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T iểu tiacuten dụng (microcredit) lagrave giải phaacutep mới nhất giuacutep lagravem giảm tigravenh trạng nghegraveo đoacutei Những người

lagravem từ thiện giagraveu coacute như tagravei phiệt George Soros vagrave người cugraveng saacuteng lập eBay Pierre Omidyar đang cam kết hagraveng trăm triệu đocirc-la vagraveo phong tragraveo tiểu tiacuten dụng Caacutec ngacircn hagraveng Quốc tế như tập đoagraven Citigroup vagrave Deutsche Bank đang thagravenh lập nhiều quỹ tiểu tiacuten dụng Ngay cả những người chỉ coacute vagravei đocirc-la dư thừa cũng vagraveo caacutec trang web tiểu tiacuten dụng vagrave với một caacutei nhấp chuột lagrave coacute thể cho

nocircng dacircn ở Ecuador vagrave thợ sửa xe maacutey ở Togo vay tiền

Caacutec nhagrave từ thiện ngacircn hagraveng vagrave người quyecircn goacutep trecircn mạng khocircng phải lagrave những người duy nhất bị locirci cuốn bởi tiểu tiacuten dụng Liecircn Hiệp Quốc (LHQ) chỉ định năm 2005 lagrave

Năm Quốc tế của Tiểu tiacuten dụng (International Year of Mi-crocredit) Lời giải thiacutech trecircn trang web của LHQ lagrave người lagravem ăn dựa trecircn tiểu tiacuten dụng coacute thể dugraveng caacutec khoản vay nhỏ để ldquophaacutet triển doanh nghiệp vagrave chăm lo cho gia đigravenh khiến cho caacutec nền kinh tế địa phương theo đoacute magrave trở necircn phồn vinhrdquo Hội đồng Nobel trao giải Nobel Hogravea Bigravenh 2006 cho ocircng Muhammad Yunus vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

với lời tuyecircn bố rằng tiểu tiacuten dụng lagrave ldquomột cocircng cụ quan

trọng trong cuộc chiến xoacutea đoacutei giảm nghegraveordquo

Tất cả sự nhiệt tigravenh dagravenh cho tiểu tiacuten dụng đatilde thu huacutet hagraveng tỉ đocirc-la [1] Một migravenh ngacircn hagraveng Grameen thocirci đatilde

dốc tuacutei 4 tỉ đocirc-la ở higravenh thức tiểu tiacuten dụng trong hơn 10

năm qua vagrave bacircy giờ noacute coacute 7 triệu người vay tại Bangla-desh Tại Ấn Độ khoảng 1000 tổ chức tiểu tiacuten dụng vagrave 300 ngacircn hagraveng thương mại cho vay 13 tỉ đocirc-la cho 175

triệu người trong năm 2006 theo Sanjay Sinha giaacutem đốc điều hagravenh của tổ chức Micro-Credit Ratings International tại đất nước nagravey [2] Trecircn toagraven thế giới 3133 trụ sở tiểu tiacuten dụng cho khoảng 1133 triệu người vay tiền dựa theo kết quả nghiecircn cứu State of the Microcredit Summit Cam-paign Report 2006 [3]

Sự hăng haacutei nagravey lagravem cho tiểu tiacuten dụng coacute vẻ như noacute đang

thật sự giuacutep đỡ người nghegraveo Vagrave đatilde coacute nhiều người đứng lecircn hocirc hagraveo hiệu quả của tiểu tiacuten dụng bao gồm ocircng Yu-nus người từng noacutei ldquoChuacuteng tocirci sẽ khiến cho Bangladesh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei trước năm 2030rdquo [4] Với

giọng điệu iacutet tham vọng hơn bản baacuteo caacuteo State of the Microcredit Summit Campaign Report 2006 cho rằng ldquotiểu tiacuten dụng lagrave một trong những biện phaacutep mạnh nhất để giải quyết nghegraveo đoacutei toagraven cầurdquo

Tuy nhiecircn theo phacircn tiacutech của tocirci về số liệu kinh tế vĩ mocirc cho thấy mặc dugrave tiểu tiacuten dụng tạo ra vagravei lợi iacutech khocircng liecircn quan đến kinh tế noacute khocircng lagravem giảm nghegraveo đoacutei ở một mức độ to lớn Quả thực trong vagravei trường hợp tiểu

tiacuten dụng cograven khiến cho đời sống của tầng lớp thấp nhất tồi tệ hơn Traacutei ngược với sự thổi phograveng về tiểu tiacuten dụng caacutech tốt nhất để xoacutea đoacutei giảm nghegraveo chiacutenh lagrave tạo ra cocircng

ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất cocircng nhacircn

Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu quả để giảm

đoacutei nghegraveo Stanford Social Innovation Review

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo noacute khocircng phải lagrave giải phaacutep cứu nghegraveo đoacutei Cocircng

ăn việc lagravem bền vững mới chiacutenh lagrave liều thuốc Nếu như xatilde hội thật sự muốn giuacutep người nghegraveo

thigrave cần phải ngừng đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng vagrave bắt đầu trợ giuacutep những nền cocircng nghiệp lớn

mạnh đogravei hỏi nhiều nhacircn lực Đồng thời chiacutenh phủ cũng phải lagravem trograven traacutech nhiệm của migravenh

vigrave caacutec giải phaacutep chỉ dựa trecircn thị trường lagrave khocircng trọn vẹn

ww

wf

lickr

com

Trang 9

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Để hiểu rotilde tại sao tạo ra cocircng ăn việc lagravem chứ khocircng

phải cung cấp tiểu tiacuten dụng lagrave giải phaacutep giảm nghegraveo đoacutei tốt hơn hatildey xem hai trường hợp như sau

(1) một người cho 500 phụ nữ vay mỗi người 200 đocirc-la (tiểu tiacuten dụng) để mỗi người coacute thể mua một maacutey may vagrave dựng lecircn tiệm may riecircng hoặc

(2) một ngacircn hagraveng bigravenh thường cho một doanh nhacircn biết lagravem ăn vay 100000 đocirc-la vagrave giuacutep cocirc ta dựng lecircn một doanh nghiệp may mặc với 500 cocircng nhacircn

Trong trường hợp thứ nhất những phụ nữ phải lagravem ra đủ tiền để trả hết khoản vay phacircn lời cao trong khi phải

cạnh tranh với nhau trong cugraveng một thị trường nhỏ Trong khi đoacute doanh nhiệp may mặc kia coacute thể tận dụng

kỹ năng sản xuất dacircy chuyền vagrave lagravem ra rất nhiều hagraveng hoacutea giả rẻ khocircng chỉ lagravem giagraveu người chủ magrave luocircn cả cocircng nhacircn của xưởng

Như hai trường hợp trecircn minh họa caacutech chắc chắn hơn để kết thuacutec nghegraveo đoacutei lagrave tạo ra cocircng ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất lao động thay vigrave đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng Nhưng trước khi đi sacircu hơn vagraveo chi tiết tại sao caacutec quốc gia keacutem phaacutet triển necircn đẩy mạnh việc phaacutet triển caacutec tập đoagraven lớn thay vigrave tiểu doanh nghiệp chuacuteng ta hatildey xem

xeacutet lyacute thuyết tiểu tiacuten dụng

Phong tragraveo tiểu tiacuten dụng giải quyết một sự cố rất đơn giản nhưng tai hại trong hệ thống ngacircn hagraveng Gia đigravenh nghegraveo khoacute khocircng thể vay vốn từ ngacircn hagraveng truyền thống vigrave họ khocircng coacute gigrave để thế chấp vagrave ngacircn hagraveng truyền thống khocircng muốn chấp nhận rủi ro vagrave chi phiacute trong việc

cho vay số tiền nhỏ khocircng coacute thế chấp Khocircng coacute nguồn vốn nagravey người nghegraveo khocircng thể nagraveo vươn lecircn khỏi tigravenh trạng chỉ đủ sống Thiacute dụ như một người may quần aacuteo

bằng tay khocircng thể mua maacutey may giuacutep cocirc ấy lagravem ra nhiều quần aacuteo hơn vagrave từ đoacute tự migravenh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei

Nhagrave cung cấp tiểu tiacuten dụng dugraveng phương phaacutep vagrave caacutech tổ chức mới nhằm giảm bớt rủi ro vagrave chi phiacute như cho vay cả nhoacutem hay tập thể thay vigrave từng caacute nhacircn Một số tổ chức tiểu tiacuten dụng ngoagravei việc cho vay ra cograven tạo điều kiện giaacuteo dục dạy tay nghề cung cấp dịch vụ y tế vagrave caacutec

dịch vụ xatilde hội khaacutec Thường thigrave caacutec tổ chức nagravey thuộc dạng khocircng vụ lợi hoặc được lagravem chủ bởi những nhagrave đầu tư quan tacircm đến phaacutet triển xatilde hội vagrave kinh tế của người nghegraveo hơn lagrave họ quan tacircm đến kiếm lời Caacutec tổ chức tiểu

tiacuten dụng coacute mục điacutech phục vụ xatilde hội lớn nhất bao gồm Opportunity International Finca International Accion International Oikocredit vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

Traacutei với caacutec tổ chức bất vụ lợi caacutec ngacircn hagraveng thương mại cung cấp tiểu tiacuten dụng thường thigrave chỉ coacute dịch vụ thương

mại magrave thocirci Ngacircn hagraveng Rakyat của Indonesia Pichincha

của Ecuador vagrave Unibanco của Brazil đều nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nghegraveo Một số ngacircn hagraveng thương mại lớn như ngacircn hagraveng của Ấn Độ ICICI khocircng cho vay trực tiếp nhưng

thocircng qua caacutec tổ chức tiểu tiacuten dụng nhỏ

Một phương phaacutep mới khaacutec magrave nhiều tổ chức tiểu tiacuten dụng lagravem theo lagrave nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nữ Thiacute dụ như tại Ngacircn hagraveng Grameen 97 khaacutech hagraveng lagrave nữ giới vigrave

ldquophụ nữ coacute caacutei nhigraven xa hơn [vagrave] họ muốn thay đổi cuộc sống một caacutech manh mẽ hơnrdquo theo lời ocircng Yunus [5] Ngược lại ldquođagraven ocircng khocircng xem trọng tiền [bằng đagraven bagrave]rdquo [6] Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ điều khiển tiểu tiacuten dụng họ chuacute tacircm hơn vagraveo sức khỏe an toagraven vagrave phuacutec

lợi gia đigravenh [7]

Một điểm quan trọng của tiểu tiacuten dụng lagrave khả năng giuacutep phụ nữ coacute sức mạnh Nghiecircn cứu cho thấy tiểu tiacuten dụng lagravem tăng quyền thương lượng của phụ nữ becircn trong gia đigravenh khiến họ trở thagravenh trung tacircm của cộng đồng lagravem tăng sự nhận thức đối với caacutec vấn đề xatilde hội vagrave chiacutenh trị

vagrave khả năng thay đổi tầng lớp Đồng thời noacute cũng giuacutep lagravem tăng lograveng tự trọng vagrave tự tin [8] Tuy nhiecircn chỉ coacute tiểu tiacuten dụng khocircng thigrave khocircng thể khắc phục hệ thống gia trưởng trị đatilde ăn sacircu từ lacircu Mặc dugrave đatilde coacute thể vay bằng tiacuten dụng một số khaacutech nữ khocircng coacute quyền hagravenh đối với số tiền vay hay lagrave số tiền được lagravem ra từ tiểu doanh

nghiệp [9] Nhigraven chung tiểu tiacuten dụng giuacutep phụ nữ coacute

thecircm quyền nhưng chỉ ở những mặt khocircng liecircn quan đến kinh tế

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo rất iacutet người nghiecircn cứu taacutec động của noacute [10] Một trong những nghiecircn cứu toagraven diện nhất đi đến kết luận bất ngờ Tiểu tiacuten dụng mang lợi iacutech đến những người sống trecircn mức nghegraveo đoacutei hơn những người ở dưới mức nghegraveo đoacutei [11]

Lyacute do lagrave số khaacutech hagraveng coacute thu nhập cao hơn sẽ sẵn sagraveng

chấp nhận rủi ro như đầu từ vagraveo cocircng nghệ mới để coacute cơ hội lagravem tăng thu nhập hơn nữa Mặt khaacutec người vay tiền nghegraveo hơn thường chỉ vay số tiền nhỏ đủ để duy trigrave mức sống tối thiểu vagrave iacutet khi chịu đầu tư vagraveo cocircng nghệ mới nguồn vốn cố định hay mướn thecircm nhacircn cocircng

Tiểu tiacuten dụng nhiều khi cograven lagravem giảm nguồn tiền mặt đối với người nghegraveo nhất trong số người nghegraveo theo quan saacutet của Vijay Mahajan tổng giaacutem đốc của Basix một tổ chức thương mại ở miền quecirc Ấn Độ Ocircng kết luận rằng tiểu tiacuten dụng ldquodường như gacircy hại đối với người nghegraveo nhất hơn lagrave giuacutep đỡ họrdquo [12] Một lyacute do coacute thể lagrave caacutec tổ

chức tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời cao Acleda một ngacircn hagraveng thương mại ở Cambodia chuyecircn về tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời khoảng từ 2 đến 45 phần trăm mỗi thaacuteng Một số nhagrave cho vay khaacutec tiacutenh tiền lời cao hơn nữa khiến cho phacircn lời hagraveng năm lecircn đến 30 đến 60 phần trăm

Tiểu tiacuten dụng lagrave gigrave

Thất bại của tiểu tiacuten dụng

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

1 tuổi1 tuổi

Happy Birth day

Mừng Mừng

ww

wf

lickr

com

Trang 5

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

RFA phỏng vấn BBT Phiacutea Trước Năm ngoaacutei tờ baacuteo độc lập đầu tiecircn của thanh niecircn

Việt Nam mang tecircn Tạp chiacute Phiacutea Trước được ra

mắt nhằm cổ votilde những tiếng noacutei tự do vagrave caacutei nhigraven

trung thực của người trẻ Việt Nam

Đacircy lagrave tạp chiacute điện tử do một nhoacutem du sinh đang

học tập tại nhiều nơi trecircn thế giới thagravenh lập cugraveng

với sự đoacuteng goacutep bagravei vở của giới trẻ cả trong vagrave

ngoagravei nước đăng tải tại địa chỉ wwwphiatruocnet

Một năm nhigraven lại

Sự đoacuten nhận của độc giả đối với Tạp chiacute Phiacutea Trước

trong năm qua ra sao Nhacircn ngagravey sinh nhật đầu

tiecircn của tờ baacuteo Tragrave Mi coacute cuộc trao đổi với Bảo

Tracircm thagravenh viecircn Ban Biecircn Tập ở Phaacutep vagrave Hậu Phuacute

cộng taacutec viecircn thường xuyecircn tại Mỹ Trước tiecircn Bảo

Tracircm chia sẻ

Bảo Tracircm Một năm hoạt động của Phiacutea Trước cho

thấy lagrave Phiacutea Trước đatilde đi vagraveo lograveng của độc giả vagrave

luocircn luocircn coacute sự ủng hộ từ phiacutea độc giả

Tragrave Mi Tracircm vagrave Phuacute tại sao caacutec bạn khocircng viết

bagravei gửi bagravei đi caacutec nơi khaacutec hoặc lagrave cộng taacutec với

những tờ baacuteo khaacutec magrave lagrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Tracircm thấy tờ baacuteo tập trung vagraveo sức

mạnh của tuổi trẻ học sinh sinh viecircn thanh niecircn

cả sinh viecircn trong nước vagrave du học sinh so với

những baacuteo khaacutec vigrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước cởi mở hơn

về những vấn đề xatilde hội vagrave về tigravenh higravenh ở trong

nước cả tigravenh higravenh thế giới nữa vagrave cập nhật được

thocircng tin mặc dugrave lagrave một thaacuteng chỉ ra một số baacuteo

Tư tưởng của Phiacutea Trước noacute cởi mở cho necircn giuacutep

cho Tracircm học hỏi được thecircm nhiều hơn nữa

Tragrave Mi Thế cograven Phuacute thigrave sao

Hậu Phuacute Phiacutea Trước do noacute khocircng bị gograve boacute cho necircn

migravenh muốn viết những vấn đề nhạy cảm thigrave migravenh

cứ tự do migravenh viết miễn lagravem sao rất lagrave trung thực

Cograven nếu migravenh gửi bagravei đến caacutec tạp chiacute trong nước

chẳng hạn thigrave khi migravenh noacutei tới những vấn đề nhạy

cảm thigrave bagravei viết của migravenh khocircng được đăng Cho

necircn Tạp Chiacute Phiacutea Trước lagrave một phương tiện rất lagrave

hay

Giới trẻ Việt Nam goacutep tiếng

Tragrave Mi Thế bagravei vở từ trong nước đoacuteng goacutep vagraveo Tạp

Chiacute Phiacutea Trước nhiều khocircng caacutec bạn

Bảo Tracircm Ở trong nước hiện tại coacute rất nhiều cộng

taacutec viecircn

Hậu Phuacute Những người bạn viết chung cho tạp chiacute

thigrave coacute ở những tỉnh thagravenh lớn Họ theo dotildei những

diễn biến ngoagravei xatilde hội phản aacutenh những sự thật magrave

baacuteo chiacute trong nước khocircng coacute noacutei đến Những du học

sinh thigrave họ chỉ đề cập đến những chuyện xatilde hội

chung quanh họ Nếu chị đọc những số trước của

Phiacutea Trước thigrave coacute thể tigravem thấy lagrave coacute những bagravei viết

liecircn quan đến chế độ dacircn chủ ở những nước đoacute vagrave

những vấn đề liecircn quan đến đời sống ở những nơi

magrave du học sinh đang sống

Tragrave Mi Tức lagrave caacutec bạn du học sinh chia sẻ những

sự hiểu biết của migravenh ở thế giới becircn ngoagravei (Tracircm

Đuacuteng ạ) cograven caacutec bạn trong nước thigrave quan saacutet tigravenh

higravenh thực tế vagrave phản aacutenh lecircn đoacuteng goacutep vagraveo Tạp Chiacute

Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Đuacuteng vậy

Phuacute Dạ

Tragrave Mi Đoacute lagrave về phiacutea những người lagrave taacutec giả thế

cograven về phiacutea những độc giả thigrave sự đoacuten nhận của độc

giả trong nước magrave caacutec bạn ghi nhận đến nay đối với

Tạp Chiacute Phiacutea Trước ra sao

Trang 6

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

Bảo Tracircm Đối với độc giả trong nước thigrave hiện tại

lagrave Phiacutea Trứơc vẫn chưa coacute thể biết sacircu hơn được bởi

vigrave chỉ coacute thể qua được mạng Internet Phiacutea Trước

đang tập trung nhờ caacutec người quen bạn begrave thacircn

hữu vagrave những người ở trong cộng đồng truyền tải

caacutec số baacuteo của Tạp Chiacute đến với những người trong

nước vagrave những người ấy luocircn gửi về những lời động

viecircn đối với Tập Chiacute khuyến khiacutech bọn em rất lagrave

nhiều Cagraveng ngagravey cagraveng nhiều người biết đến tờ baacuteo

ở trong nước lagrave khi nagraveo đọc xong rồi thigrave họ in ra vagrave

chuyển cho người thacircn hoặc bạn begrave đọc

Quảng baacute caacutec tư tưởng dacircn chủ

Tragrave Mi Với higravenh thức lagrave một tờ baacuteo độc lập khocircng

nằm dưới sự kiểm duyệt của nhagrave nước thigrave Tạp Chiacute

Phiacutea Trước coacute bị ngăn trở bởi tường lửa ở Việt Nam

hay khocircng

Bảo Tracircm Hiện tại thigrave khoacute vagraveo đối với web cograven ở

mạng blog thigrave coacute rất nhiều người vagraveo bởi vigrave mạng

blog đang cograven rất tự do ở Việt Nam

Tragrave Mi Tức lagrave hiện bacircy giờ lagrave dưới hai higravenh thức

một lagrave trang web hai lagrave trang blog

Bảo Tracircm Đuacuteng rồi ạ

Tragrave Mi Caacutec bạn quảng baacute trang blog nagravey bằng

caacutech nagraveo

Hậu Phuacute Tụi em lecircn những diễn đagraven của sinh viecircn

vagrave những thanh niecircn cugraveng tham gia thigrave tụi em

quảng caacuteo caacutei Tạp Chiacute

Tragrave Mi Năm ngoaacutei khi magrave Tạp Chiacute mới ra đời thigrave

caacutec bạn trong Ban Biecircn Tập coacute cho biết lagrave dự định

ra baacuteo in thigrave khocircng biết lagrave kế hoạch nagravey trong một

năm qua như thế nagraveo rồi Caacutec bạn coacute thực hiện

được chưa

Hậu Phuacute Caacutei dự định ban đầu của Ban Biecircn Tập lagrave

coacute thể in baacuteo ra vagrave đưa vagraveo Việt Nam nhưng magrave

theo chị biết thigrave baacuteo tư nhacircn ở Việt Nam bị cấm cho

necircn tụi em đagravenh chuyện đoacute thigrave khocircng coacute dễ dagraveng

Hiện tại thigrave tụi em chỉ in ra trong những nhoacutem sinh

viecircn vagrave họ truyền tay nhau để đọc Nhưng magrave sắp

tới đacircy tụi em sẽ đi sacircu vagraveo chuyện in ấn hơn nữa

Tragrave Mi Trong những đề mục trong Tạp Chiacute Phiacutea

Trước thigrave bạn thấy đề mục nagraveo hấp dẫn nhứt locirci

cuốn bạn đọc ở Việt Nam nhứt hiện nay

Hậu Phuacute Theo những phản ứng magrave em thấy được

trecircn blog vagrave website của Tạp Chiacute Phiacutea Trứơc thigrave mục

phản aacutenh những chuyện xatilde hội viacute dụ như lagrave những

chuyện liecircn quan đến tham nhũng hoặc lagrave những

chuyện liecircn quan tới đời sống hagraveng ngagravey của người

dacircn thigrave người đọc rất lagrave quan tacircm

Caacutec vấn đề của đất nước

Tragrave Mi Vagrave cuối cugraveng thigrave nhacircn ngagravey sinh nhật một

năm của tờ baacuteo độc lập mang những tiếng noacutei của

thanh niecircn Việt Nam khắp nơi thigrave caacutec bạn coacute điều gigrave

nhắn gửi đến độc giả trẻ ở quecirc nhagrave hay khocircng

Hậu Phuacute Em coacute một lời nhắn lagrave migravenh lagrave những

sinh viecircn - thanh niecircn trẻ tuổi thigrave cũng necircn tham

gia vagrave quan tacircm hơn về những vấn đề liecircn quan

đến xatilde hội vagrave chiacutenh trị tigravem hiểu thecircm những vấn

đề chung quanh của migravenh Caacutec bạn cứ tigravem đến Tạp

Chiacute Phiacutea Trước tigravem đọc những vấn đề đoacute để magrave tự

tigravem hiểu

Tragrave Mi Theo Phuacute khi magrave người trẻ quan tacircm tới

chiacutenh trị thigrave coacute iacutech lợi gigrave khocircng

Hậu Phuacute Em thấy lagrave chiacutenh trị thigrave noacute lagrave một phần

của đời sống thocirci Caacutei đoacute lagrave chuyện liecircn quan tới đất

nước liecircn quan tới tương lai của chiacutenh bản thacircn

migravenh thigrave migravenh cần phải tham gia Noacute ảnh hướng

trực tiếp đến quyền lợi của migravenh magrave tại sao migravenh

khocircng lagravem

Bảo Tracircm Tracircm coacute thể dugraveng lại một lời magrave bố của

Tracircm thường nhắc Tracircm đoacute lagrave phải tham gia vagraveo

những việc cộng đồng điều đấy sẽ giuacutep khocircng chỉ

cho migravenh magrave cograven cho cả xatilde hội thigrave Tracircm nghĩ lagrave

một thanh niecircn dugrave ở đacircu thigrave cũng necircn đoacuteng goacutep sức

migravenh cần phải năng động hơn nữa vagraveo những cocircng

Trang 7

Số 12 - Thaacuteng 42008

việc của cộng đồng

Nếu như caacutec bạn đatilde coacute đọc baacuteo Phiacutea Trước thigrave coacute thể chuyển đến những người thacircn những bạn begrave cugraveng

trao đổi vagrave coacute thể chuyển đến cho những người bạn đấy những thocircng tin về Phiacutea Trước vagrave những bagravei viết

của Phiacutea Trước

Nếu như caacutec bạn muốn liecircn hệ cộng taacutec với Phiacutea Trước thigrave coacute thể viết mail vagraveo tapchiphia-

truocgmailcom thagravenh viecircn trong Ban Biecircn Tập sẽ trả lời caacutec cacircu hỏi của bạn cũng như lagrave chờ đợi sự

cộng taacutec từ phiacutea caacutec bạn

Tragrave Mi Tragrave Mi cảm ơn Hậu Phuacute với Bảo Tracircm rất lagrave nhiều đatilde dagravenh thời gian cho cuộc trao đổi nagravey Cầu

chuacutec Tạp Chiacute Phiacutea Trước của caacutec bạn matildei thăng tiecircn về phiacutea trước vagrave số lượng độc giả trong nước ngagravey

một tăng lecircn

Hậu Phuacute vagrave Bảo Tracircm Dạ Cảm ơn chị Tragrave Mi ạ

Nguồn httpwwwrfaorgvietnamesein_depth

pope_benedict_emphasizes_human_rights_in_UN_speech_NTran-04232008095524html

First_independent_magazine_to_promote_democracy_for_Vietnam_by_Viet_students_overseas_TMi-

04232008145745html

ww

wf

lickr

com

Trang 8

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T iểu tiacuten dụng (microcredit) lagrave giải phaacutep mới nhất giuacutep lagravem giảm tigravenh trạng nghegraveo đoacutei Những người

lagravem từ thiện giagraveu coacute như tagravei phiệt George Soros vagrave người cugraveng saacuteng lập eBay Pierre Omidyar đang cam kết hagraveng trăm triệu đocirc-la vagraveo phong tragraveo tiểu tiacuten dụng Caacutec ngacircn hagraveng Quốc tế như tập đoagraven Citigroup vagrave Deutsche Bank đang thagravenh lập nhiều quỹ tiểu tiacuten dụng Ngay cả những người chỉ coacute vagravei đocirc-la dư thừa cũng vagraveo caacutec trang web tiểu tiacuten dụng vagrave với một caacutei nhấp chuột lagrave coacute thể cho

nocircng dacircn ở Ecuador vagrave thợ sửa xe maacutey ở Togo vay tiền

Caacutec nhagrave từ thiện ngacircn hagraveng vagrave người quyecircn goacutep trecircn mạng khocircng phải lagrave những người duy nhất bị locirci cuốn bởi tiểu tiacuten dụng Liecircn Hiệp Quốc (LHQ) chỉ định năm 2005 lagrave

Năm Quốc tế của Tiểu tiacuten dụng (International Year of Mi-crocredit) Lời giải thiacutech trecircn trang web của LHQ lagrave người lagravem ăn dựa trecircn tiểu tiacuten dụng coacute thể dugraveng caacutec khoản vay nhỏ để ldquophaacutet triển doanh nghiệp vagrave chăm lo cho gia đigravenh khiến cho caacutec nền kinh tế địa phương theo đoacute magrave trở necircn phồn vinhrdquo Hội đồng Nobel trao giải Nobel Hogravea Bigravenh 2006 cho ocircng Muhammad Yunus vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

với lời tuyecircn bố rằng tiểu tiacuten dụng lagrave ldquomột cocircng cụ quan

trọng trong cuộc chiến xoacutea đoacutei giảm nghegraveordquo

Tất cả sự nhiệt tigravenh dagravenh cho tiểu tiacuten dụng đatilde thu huacutet hagraveng tỉ đocirc-la [1] Một migravenh ngacircn hagraveng Grameen thocirci đatilde

dốc tuacutei 4 tỉ đocirc-la ở higravenh thức tiểu tiacuten dụng trong hơn 10

năm qua vagrave bacircy giờ noacute coacute 7 triệu người vay tại Bangla-desh Tại Ấn Độ khoảng 1000 tổ chức tiểu tiacuten dụng vagrave 300 ngacircn hagraveng thương mại cho vay 13 tỉ đocirc-la cho 175

triệu người trong năm 2006 theo Sanjay Sinha giaacutem đốc điều hagravenh của tổ chức Micro-Credit Ratings International tại đất nước nagravey [2] Trecircn toagraven thế giới 3133 trụ sở tiểu tiacuten dụng cho khoảng 1133 triệu người vay tiền dựa theo kết quả nghiecircn cứu State of the Microcredit Summit Cam-paign Report 2006 [3]

Sự hăng haacutei nagravey lagravem cho tiểu tiacuten dụng coacute vẻ như noacute đang

thật sự giuacutep đỡ người nghegraveo Vagrave đatilde coacute nhiều người đứng lecircn hocirc hagraveo hiệu quả của tiểu tiacuten dụng bao gồm ocircng Yu-nus người từng noacutei ldquoChuacuteng tocirci sẽ khiến cho Bangladesh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei trước năm 2030rdquo [4] Với

giọng điệu iacutet tham vọng hơn bản baacuteo caacuteo State of the Microcredit Summit Campaign Report 2006 cho rằng ldquotiểu tiacuten dụng lagrave một trong những biện phaacutep mạnh nhất để giải quyết nghegraveo đoacutei toagraven cầurdquo

Tuy nhiecircn theo phacircn tiacutech của tocirci về số liệu kinh tế vĩ mocirc cho thấy mặc dugrave tiểu tiacuten dụng tạo ra vagravei lợi iacutech khocircng liecircn quan đến kinh tế noacute khocircng lagravem giảm nghegraveo đoacutei ở một mức độ to lớn Quả thực trong vagravei trường hợp tiểu

tiacuten dụng cograven khiến cho đời sống của tầng lớp thấp nhất tồi tệ hơn Traacutei ngược với sự thổi phograveng về tiểu tiacuten dụng caacutech tốt nhất để xoacutea đoacutei giảm nghegraveo chiacutenh lagrave tạo ra cocircng

ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất cocircng nhacircn

Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu quả để giảm

đoacutei nghegraveo Stanford Social Innovation Review

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo noacute khocircng phải lagrave giải phaacutep cứu nghegraveo đoacutei Cocircng

ăn việc lagravem bền vững mới chiacutenh lagrave liều thuốc Nếu như xatilde hội thật sự muốn giuacutep người nghegraveo

thigrave cần phải ngừng đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng vagrave bắt đầu trợ giuacutep những nền cocircng nghiệp lớn

mạnh đogravei hỏi nhiều nhacircn lực Đồng thời chiacutenh phủ cũng phải lagravem trograven traacutech nhiệm của migravenh

vigrave caacutec giải phaacutep chỉ dựa trecircn thị trường lagrave khocircng trọn vẹn

ww

wf

lickr

com

Trang 9

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Để hiểu rotilde tại sao tạo ra cocircng ăn việc lagravem chứ khocircng

phải cung cấp tiểu tiacuten dụng lagrave giải phaacutep giảm nghegraveo đoacutei tốt hơn hatildey xem hai trường hợp như sau

(1) một người cho 500 phụ nữ vay mỗi người 200 đocirc-la (tiểu tiacuten dụng) để mỗi người coacute thể mua một maacutey may vagrave dựng lecircn tiệm may riecircng hoặc

(2) một ngacircn hagraveng bigravenh thường cho một doanh nhacircn biết lagravem ăn vay 100000 đocirc-la vagrave giuacutep cocirc ta dựng lecircn một doanh nghiệp may mặc với 500 cocircng nhacircn

Trong trường hợp thứ nhất những phụ nữ phải lagravem ra đủ tiền để trả hết khoản vay phacircn lời cao trong khi phải

cạnh tranh với nhau trong cugraveng một thị trường nhỏ Trong khi đoacute doanh nhiệp may mặc kia coacute thể tận dụng

kỹ năng sản xuất dacircy chuyền vagrave lagravem ra rất nhiều hagraveng hoacutea giả rẻ khocircng chỉ lagravem giagraveu người chủ magrave luocircn cả cocircng nhacircn của xưởng

Như hai trường hợp trecircn minh họa caacutech chắc chắn hơn để kết thuacutec nghegraveo đoacutei lagrave tạo ra cocircng ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất lao động thay vigrave đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng Nhưng trước khi đi sacircu hơn vagraveo chi tiết tại sao caacutec quốc gia keacutem phaacutet triển necircn đẩy mạnh việc phaacutet triển caacutec tập đoagraven lớn thay vigrave tiểu doanh nghiệp chuacuteng ta hatildey xem

xeacutet lyacute thuyết tiểu tiacuten dụng

Phong tragraveo tiểu tiacuten dụng giải quyết một sự cố rất đơn giản nhưng tai hại trong hệ thống ngacircn hagraveng Gia đigravenh nghegraveo khoacute khocircng thể vay vốn từ ngacircn hagraveng truyền thống vigrave họ khocircng coacute gigrave để thế chấp vagrave ngacircn hagraveng truyền thống khocircng muốn chấp nhận rủi ro vagrave chi phiacute trong việc

cho vay số tiền nhỏ khocircng coacute thế chấp Khocircng coacute nguồn vốn nagravey người nghegraveo khocircng thể nagraveo vươn lecircn khỏi tigravenh trạng chỉ đủ sống Thiacute dụ như một người may quần aacuteo

bằng tay khocircng thể mua maacutey may giuacutep cocirc ấy lagravem ra nhiều quần aacuteo hơn vagrave từ đoacute tự migravenh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei

Nhagrave cung cấp tiểu tiacuten dụng dugraveng phương phaacutep vagrave caacutech tổ chức mới nhằm giảm bớt rủi ro vagrave chi phiacute như cho vay cả nhoacutem hay tập thể thay vigrave từng caacute nhacircn Một số tổ chức tiểu tiacuten dụng ngoagravei việc cho vay ra cograven tạo điều kiện giaacuteo dục dạy tay nghề cung cấp dịch vụ y tế vagrave caacutec

dịch vụ xatilde hội khaacutec Thường thigrave caacutec tổ chức nagravey thuộc dạng khocircng vụ lợi hoặc được lagravem chủ bởi những nhagrave đầu tư quan tacircm đến phaacutet triển xatilde hội vagrave kinh tế của người nghegraveo hơn lagrave họ quan tacircm đến kiếm lời Caacutec tổ chức tiểu

tiacuten dụng coacute mục điacutech phục vụ xatilde hội lớn nhất bao gồm Opportunity International Finca International Accion International Oikocredit vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

Traacutei với caacutec tổ chức bất vụ lợi caacutec ngacircn hagraveng thương mại cung cấp tiểu tiacuten dụng thường thigrave chỉ coacute dịch vụ thương

mại magrave thocirci Ngacircn hagraveng Rakyat của Indonesia Pichincha

của Ecuador vagrave Unibanco của Brazil đều nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nghegraveo Một số ngacircn hagraveng thương mại lớn như ngacircn hagraveng của Ấn Độ ICICI khocircng cho vay trực tiếp nhưng

thocircng qua caacutec tổ chức tiểu tiacuten dụng nhỏ

Một phương phaacutep mới khaacutec magrave nhiều tổ chức tiểu tiacuten dụng lagravem theo lagrave nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nữ Thiacute dụ như tại Ngacircn hagraveng Grameen 97 khaacutech hagraveng lagrave nữ giới vigrave

ldquophụ nữ coacute caacutei nhigraven xa hơn [vagrave] họ muốn thay đổi cuộc sống một caacutech manh mẽ hơnrdquo theo lời ocircng Yunus [5] Ngược lại ldquođagraven ocircng khocircng xem trọng tiền [bằng đagraven bagrave]rdquo [6] Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ điều khiển tiểu tiacuten dụng họ chuacute tacircm hơn vagraveo sức khỏe an toagraven vagrave phuacutec

lợi gia đigravenh [7]

Một điểm quan trọng của tiểu tiacuten dụng lagrave khả năng giuacutep phụ nữ coacute sức mạnh Nghiecircn cứu cho thấy tiểu tiacuten dụng lagravem tăng quyền thương lượng của phụ nữ becircn trong gia đigravenh khiến họ trở thagravenh trung tacircm của cộng đồng lagravem tăng sự nhận thức đối với caacutec vấn đề xatilde hội vagrave chiacutenh trị

vagrave khả năng thay đổi tầng lớp Đồng thời noacute cũng giuacutep lagravem tăng lograveng tự trọng vagrave tự tin [8] Tuy nhiecircn chỉ coacute tiểu tiacuten dụng khocircng thigrave khocircng thể khắc phục hệ thống gia trưởng trị đatilde ăn sacircu từ lacircu Mặc dugrave đatilde coacute thể vay bằng tiacuten dụng một số khaacutech nữ khocircng coacute quyền hagravenh đối với số tiền vay hay lagrave số tiền được lagravem ra từ tiểu doanh

nghiệp [9] Nhigraven chung tiểu tiacuten dụng giuacutep phụ nữ coacute

thecircm quyền nhưng chỉ ở những mặt khocircng liecircn quan đến kinh tế

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo rất iacutet người nghiecircn cứu taacutec động của noacute [10] Một trong những nghiecircn cứu toagraven diện nhất đi đến kết luận bất ngờ Tiểu tiacuten dụng mang lợi iacutech đến những người sống trecircn mức nghegraveo đoacutei hơn những người ở dưới mức nghegraveo đoacutei [11]

Lyacute do lagrave số khaacutech hagraveng coacute thu nhập cao hơn sẽ sẵn sagraveng

chấp nhận rủi ro như đầu từ vagraveo cocircng nghệ mới để coacute cơ hội lagravem tăng thu nhập hơn nữa Mặt khaacutec người vay tiền nghegraveo hơn thường chỉ vay số tiền nhỏ đủ để duy trigrave mức sống tối thiểu vagrave iacutet khi chịu đầu tư vagraveo cocircng nghệ mới nguồn vốn cố định hay mướn thecircm nhacircn cocircng

Tiểu tiacuten dụng nhiều khi cograven lagravem giảm nguồn tiền mặt đối với người nghegraveo nhất trong số người nghegraveo theo quan saacutet của Vijay Mahajan tổng giaacutem đốc của Basix một tổ chức thương mại ở miền quecirc Ấn Độ Ocircng kết luận rằng tiểu tiacuten dụng ldquodường như gacircy hại đối với người nghegraveo nhất hơn lagrave giuacutep đỡ họrdquo [12] Một lyacute do coacute thể lagrave caacutec tổ

chức tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời cao Acleda một ngacircn hagraveng thương mại ở Cambodia chuyecircn về tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời khoảng từ 2 đến 45 phần trăm mỗi thaacuteng Một số nhagrave cho vay khaacutec tiacutenh tiền lời cao hơn nữa khiến cho phacircn lời hagraveng năm lecircn đến 30 đến 60 phần trăm

Tiểu tiacuten dụng lagrave gigrave

Thất bại của tiểu tiacuten dụng

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

Trang 5

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

RFA phỏng vấn BBT Phiacutea Trước Năm ngoaacutei tờ baacuteo độc lập đầu tiecircn của thanh niecircn

Việt Nam mang tecircn Tạp chiacute Phiacutea Trước được ra

mắt nhằm cổ votilde những tiếng noacutei tự do vagrave caacutei nhigraven

trung thực của người trẻ Việt Nam

Đacircy lagrave tạp chiacute điện tử do một nhoacutem du sinh đang

học tập tại nhiều nơi trecircn thế giới thagravenh lập cugraveng

với sự đoacuteng goacutep bagravei vở của giới trẻ cả trong vagrave

ngoagravei nước đăng tải tại địa chỉ wwwphiatruocnet

Một năm nhigraven lại

Sự đoacuten nhận của độc giả đối với Tạp chiacute Phiacutea Trước

trong năm qua ra sao Nhacircn ngagravey sinh nhật đầu

tiecircn của tờ baacuteo Tragrave Mi coacute cuộc trao đổi với Bảo

Tracircm thagravenh viecircn Ban Biecircn Tập ở Phaacutep vagrave Hậu Phuacute

cộng taacutec viecircn thường xuyecircn tại Mỹ Trước tiecircn Bảo

Tracircm chia sẻ

Bảo Tracircm Một năm hoạt động của Phiacutea Trước cho

thấy lagrave Phiacutea Trước đatilde đi vagraveo lograveng của độc giả vagrave

luocircn luocircn coacute sự ủng hộ từ phiacutea độc giả

Tragrave Mi Tracircm vagrave Phuacute tại sao caacutec bạn khocircng viết

bagravei gửi bagravei đi caacutec nơi khaacutec hoặc lagrave cộng taacutec với

những tờ baacuteo khaacutec magrave lagrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Tracircm thấy tờ baacuteo tập trung vagraveo sức

mạnh của tuổi trẻ học sinh sinh viecircn thanh niecircn

cả sinh viecircn trong nước vagrave du học sinh so với

những baacuteo khaacutec vigrave Tạp Chiacute Phiacutea Trước cởi mở hơn

về những vấn đề xatilde hội vagrave về tigravenh higravenh ở trong

nước cả tigravenh higravenh thế giới nữa vagrave cập nhật được

thocircng tin mặc dugrave lagrave một thaacuteng chỉ ra một số baacuteo

Tư tưởng của Phiacutea Trước noacute cởi mở cho necircn giuacutep

cho Tracircm học hỏi được thecircm nhiều hơn nữa

Tragrave Mi Thế cograven Phuacute thigrave sao

Hậu Phuacute Phiacutea Trước do noacute khocircng bị gograve boacute cho necircn

migravenh muốn viết những vấn đề nhạy cảm thigrave migravenh

cứ tự do migravenh viết miễn lagravem sao rất lagrave trung thực

Cograven nếu migravenh gửi bagravei đến caacutec tạp chiacute trong nước

chẳng hạn thigrave khi migravenh noacutei tới những vấn đề nhạy

cảm thigrave bagravei viết của migravenh khocircng được đăng Cho

necircn Tạp Chiacute Phiacutea Trước lagrave một phương tiện rất lagrave

hay

Giới trẻ Việt Nam goacutep tiếng

Tragrave Mi Thế bagravei vở từ trong nước đoacuteng goacutep vagraveo Tạp

Chiacute Phiacutea Trước nhiều khocircng caacutec bạn

Bảo Tracircm Ở trong nước hiện tại coacute rất nhiều cộng

taacutec viecircn

Hậu Phuacute Những người bạn viết chung cho tạp chiacute

thigrave coacute ở những tỉnh thagravenh lớn Họ theo dotildei những

diễn biến ngoagravei xatilde hội phản aacutenh những sự thật magrave

baacuteo chiacute trong nước khocircng coacute noacutei đến Những du học

sinh thigrave họ chỉ đề cập đến những chuyện xatilde hội

chung quanh họ Nếu chị đọc những số trước của

Phiacutea Trước thigrave coacute thể tigravem thấy lagrave coacute những bagravei viết

liecircn quan đến chế độ dacircn chủ ở những nước đoacute vagrave

những vấn đề liecircn quan đến đời sống ở những nơi

magrave du học sinh đang sống

Tragrave Mi Tức lagrave caacutec bạn du học sinh chia sẻ những

sự hiểu biết của migravenh ở thế giới becircn ngoagravei (Tracircm

Đuacuteng ạ) cograven caacutec bạn trong nước thigrave quan saacutet tigravenh

higravenh thực tế vagrave phản aacutenh lecircn đoacuteng goacutep vagraveo Tạp Chiacute

Phiacutea Trước

Bảo Tracircm Đuacuteng vậy

Phuacute Dạ

Tragrave Mi Đoacute lagrave về phiacutea những người lagrave taacutec giả thế

cograven về phiacutea những độc giả thigrave sự đoacuten nhận của độc

giả trong nước magrave caacutec bạn ghi nhận đến nay đối với

Tạp Chiacute Phiacutea Trước ra sao

Trang 6

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

Bảo Tracircm Đối với độc giả trong nước thigrave hiện tại

lagrave Phiacutea Trứơc vẫn chưa coacute thể biết sacircu hơn được bởi

vigrave chỉ coacute thể qua được mạng Internet Phiacutea Trước

đang tập trung nhờ caacutec người quen bạn begrave thacircn

hữu vagrave những người ở trong cộng đồng truyền tải

caacutec số baacuteo của Tạp Chiacute đến với những người trong

nước vagrave những người ấy luocircn gửi về những lời động

viecircn đối với Tập Chiacute khuyến khiacutech bọn em rất lagrave

nhiều Cagraveng ngagravey cagraveng nhiều người biết đến tờ baacuteo

ở trong nước lagrave khi nagraveo đọc xong rồi thigrave họ in ra vagrave

chuyển cho người thacircn hoặc bạn begrave đọc

Quảng baacute caacutec tư tưởng dacircn chủ

Tragrave Mi Với higravenh thức lagrave một tờ baacuteo độc lập khocircng

nằm dưới sự kiểm duyệt của nhagrave nước thigrave Tạp Chiacute

Phiacutea Trước coacute bị ngăn trở bởi tường lửa ở Việt Nam

hay khocircng

Bảo Tracircm Hiện tại thigrave khoacute vagraveo đối với web cograven ở

mạng blog thigrave coacute rất nhiều người vagraveo bởi vigrave mạng

blog đang cograven rất tự do ở Việt Nam

Tragrave Mi Tức lagrave hiện bacircy giờ lagrave dưới hai higravenh thức

một lagrave trang web hai lagrave trang blog

Bảo Tracircm Đuacuteng rồi ạ

Tragrave Mi Caacutec bạn quảng baacute trang blog nagravey bằng

caacutech nagraveo

Hậu Phuacute Tụi em lecircn những diễn đagraven của sinh viecircn

vagrave những thanh niecircn cugraveng tham gia thigrave tụi em

quảng caacuteo caacutei Tạp Chiacute

Tragrave Mi Năm ngoaacutei khi magrave Tạp Chiacute mới ra đời thigrave

caacutec bạn trong Ban Biecircn Tập coacute cho biết lagrave dự định

ra baacuteo in thigrave khocircng biết lagrave kế hoạch nagravey trong một

năm qua như thế nagraveo rồi Caacutec bạn coacute thực hiện

được chưa

Hậu Phuacute Caacutei dự định ban đầu của Ban Biecircn Tập lagrave

coacute thể in baacuteo ra vagrave đưa vagraveo Việt Nam nhưng magrave

theo chị biết thigrave baacuteo tư nhacircn ở Việt Nam bị cấm cho

necircn tụi em đagravenh chuyện đoacute thigrave khocircng coacute dễ dagraveng

Hiện tại thigrave tụi em chỉ in ra trong những nhoacutem sinh

viecircn vagrave họ truyền tay nhau để đọc Nhưng magrave sắp

tới đacircy tụi em sẽ đi sacircu vagraveo chuyện in ấn hơn nữa

Tragrave Mi Trong những đề mục trong Tạp Chiacute Phiacutea

Trước thigrave bạn thấy đề mục nagraveo hấp dẫn nhứt locirci

cuốn bạn đọc ở Việt Nam nhứt hiện nay

Hậu Phuacute Theo những phản ứng magrave em thấy được

trecircn blog vagrave website của Tạp Chiacute Phiacutea Trứơc thigrave mục

phản aacutenh những chuyện xatilde hội viacute dụ như lagrave những

chuyện liecircn quan đến tham nhũng hoặc lagrave những

chuyện liecircn quan tới đời sống hagraveng ngagravey của người

dacircn thigrave người đọc rất lagrave quan tacircm

Caacutec vấn đề của đất nước

Tragrave Mi Vagrave cuối cugraveng thigrave nhacircn ngagravey sinh nhật một

năm của tờ baacuteo độc lập mang những tiếng noacutei của

thanh niecircn Việt Nam khắp nơi thigrave caacutec bạn coacute điều gigrave

nhắn gửi đến độc giả trẻ ở quecirc nhagrave hay khocircng

Hậu Phuacute Em coacute một lời nhắn lagrave migravenh lagrave những

sinh viecircn - thanh niecircn trẻ tuổi thigrave cũng necircn tham

gia vagrave quan tacircm hơn về những vấn đề liecircn quan

đến xatilde hội vagrave chiacutenh trị tigravem hiểu thecircm những vấn

đề chung quanh của migravenh Caacutec bạn cứ tigravem đến Tạp

Chiacute Phiacutea Trước tigravem đọc những vấn đề đoacute để magrave tự

tigravem hiểu

Tragrave Mi Theo Phuacute khi magrave người trẻ quan tacircm tới

chiacutenh trị thigrave coacute iacutech lợi gigrave khocircng

Hậu Phuacute Em thấy lagrave chiacutenh trị thigrave noacute lagrave một phần

của đời sống thocirci Caacutei đoacute lagrave chuyện liecircn quan tới đất

nước liecircn quan tới tương lai của chiacutenh bản thacircn

migravenh thigrave migravenh cần phải tham gia Noacute ảnh hướng

trực tiếp đến quyền lợi của migravenh magrave tại sao migravenh

khocircng lagravem

Bảo Tracircm Tracircm coacute thể dugraveng lại một lời magrave bố của

Tracircm thường nhắc Tracircm đoacute lagrave phải tham gia vagraveo

những việc cộng đồng điều đấy sẽ giuacutep khocircng chỉ

cho migravenh magrave cograven cho cả xatilde hội thigrave Tracircm nghĩ lagrave

một thanh niecircn dugrave ở đacircu thigrave cũng necircn đoacuteng goacutep sức

migravenh cần phải năng động hơn nữa vagraveo những cocircng

Trang 7

Số 12 - Thaacuteng 42008

việc của cộng đồng

Nếu như caacutec bạn đatilde coacute đọc baacuteo Phiacutea Trước thigrave coacute thể chuyển đến những người thacircn những bạn begrave cugraveng

trao đổi vagrave coacute thể chuyển đến cho những người bạn đấy những thocircng tin về Phiacutea Trước vagrave những bagravei viết

của Phiacutea Trước

Nếu như caacutec bạn muốn liecircn hệ cộng taacutec với Phiacutea Trước thigrave coacute thể viết mail vagraveo tapchiphia-

truocgmailcom thagravenh viecircn trong Ban Biecircn Tập sẽ trả lời caacutec cacircu hỏi của bạn cũng như lagrave chờ đợi sự

cộng taacutec từ phiacutea caacutec bạn

Tragrave Mi Tragrave Mi cảm ơn Hậu Phuacute với Bảo Tracircm rất lagrave nhiều đatilde dagravenh thời gian cho cuộc trao đổi nagravey Cầu

chuacutec Tạp Chiacute Phiacutea Trước của caacutec bạn matildei thăng tiecircn về phiacutea trước vagrave số lượng độc giả trong nước ngagravey

một tăng lecircn

Hậu Phuacute vagrave Bảo Tracircm Dạ Cảm ơn chị Tragrave Mi ạ

Nguồn httpwwwrfaorgvietnamesein_depth

pope_benedict_emphasizes_human_rights_in_UN_speech_NTran-04232008095524html

First_independent_magazine_to_promote_democracy_for_Vietnam_by_Viet_students_overseas_TMi-

04232008145745html

ww

wf

lickr

com

Trang 8

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T iểu tiacuten dụng (microcredit) lagrave giải phaacutep mới nhất giuacutep lagravem giảm tigravenh trạng nghegraveo đoacutei Những người

lagravem từ thiện giagraveu coacute như tagravei phiệt George Soros vagrave người cugraveng saacuteng lập eBay Pierre Omidyar đang cam kết hagraveng trăm triệu đocirc-la vagraveo phong tragraveo tiểu tiacuten dụng Caacutec ngacircn hagraveng Quốc tế như tập đoagraven Citigroup vagrave Deutsche Bank đang thagravenh lập nhiều quỹ tiểu tiacuten dụng Ngay cả những người chỉ coacute vagravei đocirc-la dư thừa cũng vagraveo caacutec trang web tiểu tiacuten dụng vagrave với một caacutei nhấp chuột lagrave coacute thể cho

nocircng dacircn ở Ecuador vagrave thợ sửa xe maacutey ở Togo vay tiền

Caacutec nhagrave từ thiện ngacircn hagraveng vagrave người quyecircn goacutep trecircn mạng khocircng phải lagrave những người duy nhất bị locirci cuốn bởi tiểu tiacuten dụng Liecircn Hiệp Quốc (LHQ) chỉ định năm 2005 lagrave

Năm Quốc tế của Tiểu tiacuten dụng (International Year of Mi-crocredit) Lời giải thiacutech trecircn trang web của LHQ lagrave người lagravem ăn dựa trecircn tiểu tiacuten dụng coacute thể dugraveng caacutec khoản vay nhỏ để ldquophaacutet triển doanh nghiệp vagrave chăm lo cho gia đigravenh khiến cho caacutec nền kinh tế địa phương theo đoacute magrave trở necircn phồn vinhrdquo Hội đồng Nobel trao giải Nobel Hogravea Bigravenh 2006 cho ocircng Muhammad Yunus vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

với lời tuyecircn bố rằng tiểu tiacuten dụng lagrave ldquomột cocircng cụ quan

trọng trong cuộc chiến xoacutea đoacutei giảm nghegraveordquo

Tất cả sự nhiệt tigravenh dagravenh cho tiểu tiacuten dụng đatilde thu huacutet hagraveng tỉ đocirc-la [1] Một migravenh ngacircn hagraveng Grameen thocirci đatilde

dốc tuacutei 4 tỉ đocirc-la ở higravenh thức tiểu tiacuten dụng trong hơn 10

năm qua vagrave bacircy giờ noacute coacute 7 triệu người vay tại Bangla-desh Tại Ấn Độ khoảng 1000 tổ chức tiểu tiacuten dụng vagrave 300 ngacircn hagraveng thương mại cho vay 13 tỉ đocirc-la cho 175

triệu người trong năm 2006 theo Sanjay Sinha giaacutem đốc điều hagravenh của tổ chức Micro-Credit Ratings International tại đất nước nagravey [2] Trecircn toagraven thế giới 3133 trụ sở tiểu tiacuten dụng cho khoảng 1133 triệu người vay tiền dựa theo kết quả nghiecircn cứu State of the Microcredit Summit Cam-paign Report 2006 [3]

Sự hăng haacutei nagravey lagravem cho tiểu tiacuten dụng coacute vẻ như noacute đang

thật sự giuacutep đỡ người nghegraveo Vagrave đatilde coacute nhiều người đứng lecircn hocirc hagraveo hiệu quả của tiểu tiacuten dụng bao gồm ocircng Yu-nus người từng noacutei ldquoChuacuteng tocirci sẽ khiến cho Bangladesh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei trước năm 2030rdquo [4] Với

giọng điệu iacutet tham vọng hơn bản baacuteo caacuteo State of the Microcredit Summit Campaign Report 2006 cho rằng ldquotiểu tiacuten dụng lagrave một trong những biện phaacutep mạnh nhất để giải quyết nghegraveo đoacutei toagraven cầurdquo

Tuy nhiecircn theo phacircn tiacutech của tocirci về số liệu kinh tế vĩ mocirc cho thấy mặc dugrave tiểu tiacuten dụng tạo ra vagravei lợi iacutech khocircng liecircn quan đến kinh tế noacute khocircng lagravem giảm nghegraveo đoacutei ở một mức độ to lớn Quả thực trong vagravei trường hợp tiểu

tiacuten dụng cograven khiến cho đời sống của tầng lớp thấp nhất tồi tệ hơn Traacutei ngược với sự thổi phograveng về tiểu tiacuten dụng caacutech tốt nhất để xoacutea đoacutei giảm nghegraveo chiacutenh lagrave tạo ra cocircng

ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất cocircng nhacircn

Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu quả để giảm

đoacutei nghegraveo Stanford Social Innovation Review

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo noacute khocircng phải lagrave giải phaacutep cứu nghegraveo đoacutei Cocircng

ăn việc lagravem bền vững mới chiacutenh lagrave liều thuốc Nếu như xatilde hội thật sự muốn giuacutep người nghegraveo

thigrave cần phải ngừng đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng vagrave bắt đầu trợ giuacutep những nền cocircng nghiệp lớn

mạnh đogravei hỏi nhiều nhacircn lực Đồng thời chiacutenh phủ cũng phải lagravem trograven traacutech nhiệm của migravenh

vigrave caacutec giải phaacutep chỉ dựa trecircn thị trường lagrave khocircng trọn vẹn

ww

wf

lickr

com

Trang 9

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Để hiểu rotilde tại sao tạo ra cocircng ăn việc lagravem chứ khocircng

phải cung cấp tiểu tiacuten dụng lagrave giải phaacutep giảm nghegraveo đoacutei tốt hơn hatildey xem hai trường hợp như sau

(1) một người cho 500 phụ nữ vay mỗi người 200 đocirc-la (tiểu tiacuten dụng) để mỗi người coacute thể mua một maacutey may vagrave dựng lecircn tiệm may riecircng hoặc

(2) một ngacircn hagraveng bigravenh thường cho một doanh nhacircn biết lagravem ăn vay 100000 đocirc-la vagrave giuacutep cocirc ta dựng lecircn một doanh nghiệp may mặc với 500 cocircng nhacircn

Trong trường hợp thứ nhất những phụ nữ phải lagravem ra đủ tiền để trả hết khoản vay phacircn lời cao trong khi phải

cạnh tranh với nhau trong cugraveng một thị trường nhỏ Trong khi đoacute doanh nhiệp may mặc kia coacute thể tận dụng

kỹ năng sản xuất dacircy chuyền vagrave lagravem ra rất nhiều hagraveng hoacutea giả rẻ khocircng chỉ lagravem giagraveu người chủ magrave luocircn cả cocircng nhacircn của xưởng

Như hai trường hợp trecircn minh họa caacutech chắc chắn hơn để kết thuacutec nghegraveo đoacutei lagrave tạo ra cocircng ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất lao động thay vigrave đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng Nhưng trước khi đi sacircu hơn vagraveo chi tiết tại sao caacutec quốc gia keacutem phaacutet triển necircn đẩy mạnh việc phaacutet triển caacutec tập đoagraven lớn thay vigrave tiểu doanh nghiệp chuacuteng ta hatildey xem

xeacutet lyacute thuyết tiểu tiacuten dụng

Phong tragraveo tiểu tiacuten dụng giải quyết một sự cố rất đơn giản nhưng tai hại trong hệ thống ngacircn hagraveng Gia đigravenh nghegraveo khoacute khocircng thể vay vốn từ ngacircn hagraveng truyền thống vigrave họ khocircng coacute gigrave để thế chấp vagrave ngacircn hagraveng truyền thống khocircng muốn chấp nhận rủi ro vagrave chi phiacute trong việc

cho vay số tiền nhỏ khocircng coacute thế chấp Khocircng coacute nguồn vốn nagravey người nghegraveo khocircng thể nagraveo vươn lecircn khỏi tigravenh trạng chỉ đủ sống Thiacute dụ như một người may quần aacuteo

bằng tay khocircng thể mua maacutey may giuacutep cocirc ấy lagravem ra nhiều quần aacuteo hơn vagrave từ đoacute tự migravenh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei

Nhagrave cung cấp tiểu tiacuten dụng dugraveng phương phaacutep vagrave caacutech tổ chức mới nhằm giảm bớt rủi ro vagrave chi phiacute như cho vay cả nhoacutem hay tập thể thay vigrave từng caacute nhacircn Một số tổ chức tiểu tiacuten dụng ngoagravei việc cho vay ra cograven tạo điều kiện giaacuteo dục dạy tay nghề cung cấp dịch vụ y tế vagrave caacutec

dịch vụ xatilde hội khaacutec Thường thigrave caacutec tổ chức nagravey thuộc dạng khocircng vụ lợi hoặc được lagravem chủ bởi những nhagrave đầu tư quan tacircm đến phaacutet triển xatilde hội vagrave kinh tế của người nghegraveo hơn lagrave họ quan tacircm đến kiếm lời Caacutec tổ chức tiểu

tiacuten dụng coacute mục điacutech phục vụ xatilde hội lớn nhất bao gồm Opportunity International Finca International Accion International Oikocredit vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

Traacutei với caacutec tổ chức bất vụ lợi caacutec ngacircn hagraveng thương mại cung cấp tiểu tiacuten dụng thường thigrave chỉ coacute dịch vụ thương

mại magrave thocirci Ngacircn hagraveng Rakyat của Indonesia Pichincha

của Ecuador vagrave Unibanco của Brazil đều nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nghegraveo Một số ngacircn hagraveng thương mại lớn như ngacircn hagraveng của Ấn Độ ICICI khocircng cho vay trực tiếp nhưng

thocircng qua caacutec tổ chức tiểu tiacuten dụng nhỏ

Một phương phaacutep mới khaacutec magrave nhiều tổ chức tiểu tiacuten dụng lagravem theo lagrave nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nữ Thiacute dụ như tại Ngacircn hagraveng Grameen 97 khaacutech hagraveng lagrave nữ giới vigrave

ldquophụ nữ coacute caacutei nhigraven xa hơn [vagrave] họ muốn thay đổi cuộc sống một caacutech manh mẽ hơnrdquo theo lời ocircng Yunus [5] Ngược lại ldquođagraven ocircng khocircng xem trọng tiền [bằng đagraven bagrave]rdquo [6] Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ điều khiển tiểu tiacuten dụng họ chuacute tacircm hơn vagraveo sức khỏe an toagraven vagrave phuacutec

lợi gia đigravenh [7]

Một điểm quan trọng của tiểu tiacuten dụng lagrave khả năng giuacutep phụ nữ coacute sức mạnh Nghiecircn cứu cho thấy tiểu tiacuten dụng lagravem tăng quyền thương lượng của phụ nữ becircn trong gia đigravenh khiến họ trở thagravenh trung tacircm của cộng đồng lagravem tăng sự nhận thức đối với caacutec vấn đề xatilde hội vagrave chiacutenh trị

vagrave khả năng thay đổi tầng lớp Đồng thời noacute cũng giuacutep lagravem tăng lograveng tự trọng vagrave tự tin [8] Tuy nhiecircn chỉ coacute tiểu tiacuten dụng khocircng thigrave khocircng thể khắc phục hệ thống gia trưởng trị đatilde ăn sacircu từ lacircu Mặc dugrave đatilde coacute thể vay bằng tiacuten dụng một số khaacutech nữ khocircng coacute quyền hagravenh đối với số tiền vay hay lagrave số tiền được lagravem ra từ tiểu doanh

nghiệp [9] Nhigraven chung tiểu tiacuten dụng giuacutep phụ nữ coacute

thecircm quyền nhưng chỉ ở những mặt khocircng liecircn quan đến kinh tế

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo rất iacutet người nghiecircn cứu taacutec động của noacute [10] Một trong những nghiecircn cứu toagraven diện nhất đi đến kết luận bất ngờ Tiểu tiacuten dụng mang lợi iacutech đến những người sống trecircn mức nghegraveo đoacutei hơn những người ở dưới mức nghegraveo đoacutei [11]

Lyacute do lagrave số khaacutech hagraveng coacute thu nhập cao hơn sẽ sẵn sagraveng

chấp nhận rủi ro như đầu từ vagraveo cocircng nghệ mới để coacute cơ hội lagravem tăng thu nhập hơn nữa Mặt khaacutec người vay tiền nghegraveo hơn thường chỉ vay số tiền nhỏ đủ để duy trigrave mức sống tối thiểu vagrave iacutet khi chịu đầu tư vagraveo cocircng nghệ mới nguồn vốn cố định hay mướn thecircm nhacircn cocircng

Tiểu tiacuten dụng nhiều khi cograven lagravem giảm nguồn tiền mặt đối với người nghegraveo nhất trong số người nghegraveo theo quan saacutet của Vijay Mahajan tổng giaacutem đốc của Basix một tổ chức thương mại ở miền quecirc Ấn Độ Ocircng kết luận rằng tiểu tiacuten dụng ldquodường như gacircy hại đối với người nghegraveo nhất hơn lagrave giuacutep đỡ họrdquo [12] Một lyacute do coacute thể lagrave caacutec tổ

chức tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời cao Acleda một ngacircn hagraveng thương mại ở Cambodia chuyecircn về tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời khoảng từ 2 đến 45 phần trăm mỗi thaacuteng Một số nhagrave cho vay khaacutec tiacutenh tiền lời cao hơn nữa khiến cho phacircn lời hagraveng năm lecircn đến 30 đến 60 phần trăm

Tiểu tiacuten dụng lagrave gigrave

Thất bại của tiểu tiacuten dụng

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

Trang 6

Số 12 - Thaacuteng 42008

1 tuổi1 tuổi Mừng Mừng

Bảo Tracircm Đối với độc giả trong nước thigrave hiện tại

lagrave Phiacutea Trứơc vẫn chưa coacute thể biết sacircu hơn được bởi

vigrave chỉ coacute thể qua được mạng Internet Phiacutea Trước

đang tập trung nhờ caacutec người quen bạn begrave thacircn

hữu vagrave những người ở trong cộng đồng truyền tải

caacutec số baacuteo của Tạp Chiacute đến với những người trong

nước vagrave những người ấy luocircn gửi về những lời động

viecircn đối với Tập Chiacute khuyến khiacutech bọn em rất lagrave

nhiều Cagraveng ngagravey cagraveng nhiều người biết đến tờ baacuteo

ở trong nước lagrave khi nagraveo đọc xong rồi thigrave họ in ra vagrave

chuyển cho người thacircn hoặc bạn begrave đọc

Quảng baacute caacutec tư tưởng dacircn chủ

Tragrave Mi Với higravenh thức lagrave một tờ baacuteo độc lập khocircng

nằm dưới sự kiểm duyệt của nhagrave nước thigrave Tạp Chiacute

Phiacutea Trước coacute bị ngăn trở bởi tường lửa ở Việt Nam

hay khocircng

Bảo Tracircm Hiện tại thigrave khoacute vagraveo đối với web cograven ở

mạng blog thigrave coacute rất nhiều người vagraveo bởi vigrave mạng

blog đang cograven rất tự do ở Việt Nam

Tragrave Mi Tức lagrave hiện bacircy giờ lagrave dưới hai higravenh thức

một lagrave trang web hai lagrave trang blog

Bảo Tracircm Đuacuteng rồi ạ

Tragrave Mi Caacutec bạn quảng baacute trang blog nagravey bằng

caacutech nagraveo

Hậu Phuacute Tụi em lecircn những diễn đagraven của sinh viecircn

vagrave những thanh niecircn cugraveng tham gia thigrave tụi em

quảng caacuteo caacutei Tạp Chiacute

Tragrave Mi Năm ngoaacutei khi magrave Tạp Chiacute mới ra đời thigrave

caacutec bạn trong Ban Biecircn Tập coacute cho biết lagrave dự định

ra baacuteo in thigrave khocircng biết lagrave kế hoạch nagravey trong một

năm qua như thế nagraveo rồi Caacutec bạn coacute thực hiện

được chưa

Hậu Phuacute Caacutei dự định ban đầu của Ban Biecircn Tập lagrave

coacute thể in baacuteo ra vagrave đưa vagraveo Việt Nam nhưng magrave

theo chị biết thigrave baacuteo tư nhacircn ở Việt Nam bị cấm cho

necircn tụi em đagravenh chuyện đoacute thigrave khocircng coacute dễ dagraveng

Hiện tại thigrave tụi em chỉ in ra trong những nhoacutem sinh

viecircn vagrave họ truyền tay nhau để đọc Nhưng magrave sắp

tới đacircy tụi em sẽ đi sacircu vagraveo chuyện in ấn hơn nữa

Tragrave Mi Trong những đề mục trong Tạp Chiacute Phiacutea

Trước thigrave bạn thấy đề mục nagraveo hấp dẫn nhứt locirci

cuốn bạn đọc ở Việt Nam nhứt hiện nay

Hậu Phuacute Theo những phản ứng magrave em thấy được

trecircn blog vagrave website của Tạp Chiacute Phiacutea Trứơc thigrave mục

phản aacutenh những chuyện xatilde hội viacute dụ như lagrave những

chuyện liecircn quan đến tham nhũng hoặc lagrave những

chuyện liecircn quan tới đời sống hagraveng ngagravey của người

dacircn thigrave người đọc rất lagrave quan tacircm

Caacutec vấn đề của đất nước

Tragrave Mi Vagrave cuối cugraveng thigrave nhacircn ngagravey sinh nhật một

năm của tờ baacuteo độc lập mang những tiếng noacutei của

thanh niecircn Việt Nam khắp nơi thigrave caacutec bạn coacute điều gigrave

nhắn gửi đến độc giả trẻ ở quecirc nhagrave hay khocircng

Hậu Phuacute Em coacute một lời nhắn lagrave migravenh lagrave những

sinh viecircn - thanh niecircn trẻ tuổi thigrave cũng necircn tham

gia vagrave quan tacircm hơn về những vấn đề liecircn quan

đến xatilde hội vagrave chiacutenh trị tigravem hiểu thecircm những vấn

đề chung quanh của migravenh Caacutec bạn cứ tigravem đến Tạp

Chiacute Phiacutea Trước tigravem đọc những vấn đề đoacute để magrave tự

tigravem hiểu

Tragrave Mi Theo Phuacute khi magrave người trẻ quan tacircm tới

chiacutenh trị thigrave coacute iacutech lợi gigrave khocircng

Hậu Phuacute Em thấy lagrave chiacutenh trị thigrave noacute lagrave một phần

của đời sống thocirci Caacutei đoacute lagrave chuyện liecircn quan tới đất

nước liecircn quan tới tương lai của chiacutenh bản thacircn

migravenh thigrave migravenh cần phải tham gia Noacute ảnh hướng

trực tiếp đến quyền lợi của migravenh magrave tại sao migravenh

khocircng lagravem

Bảo Tracircm Tracircm coacute thể dugraveng lại một lời magrave bố của

Tracircm thường nhắc Tracircm đoacute lagrave phải tham gia vagraveo

những việc cộng đồng điều đấy sẽ giuacutep khocircng chỉ

cho migravenh magrave cograven cho cả xatilde hội thigrave Tracircm nghĩ lagrave

một thanh niecircn dugrave ở đacircu thigrave cũng necircn đoacuteng goacutep sức

migravenh cần phải năng động hơn nữa vagraveo những cocircng

Trang 7

Số 12 - Thaacuteng 42008

việc của cộng đồng

Nếu như caacutec bạn đatilde coacute đọc baacuteo Phiacutea Trước thigrave coacute thể chuyển đến những người thacircn những bạn begrave cugraveng

trao đổi vagrave coacute thể chuyển đến cho những người bạn đấy những thocircng tin về Phiacutea Trước vagrave những bagravei viết

của Phiacutea Trước

Nếu như caacutec bạn muốn liecircn hệ cộng taacutec với Phiacutea Trước thigrave coacute thể viết mail vagraveo tapchiphia-

truocgmailcom thagravenh viecircn trong Ban Biecircn Tập sẽ trả lời caacutec cacircu hỏi của bạn cũng như lagrave chờ đợi sự

cộng taacutec từ phiacutea caacutec bạn

Tragrave Mi Tragrave Mi cảm ơn Hậu Phuacute với Bảo Tracircm rất lagrave nhiều đatilde dagravenh thời gian cho cuộc trao đổi nagravey Cầu

chuacutec Tạp Chiacute Phiacutea Trước của caacutec bạn matildei thăng tiecircn về phiacutea trước vagrave số lượng độc giả trong nước ngagravey

một tăng lecircn

Hậu Phuacute vagrave Bảo Tracircm Dạ Cảm ơn chị Tragrave Mi ạ

Nguồn httpwwwrfaorgvietnamesein_depth

pope_benedict_emphasizes_human_rights_in_UN_speech_NTran-04232008095524html

First_independent_magazine_to_promote_democracy_for_Vietnam_by_Viet_students_overseas_TMi-

04232008145745html

ww

wf

lickr

com

Trang 8

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T iểu tiacuten dụng (microcredit) lagrave giải phaacutep mới nhất giuacutep lagravem giảm tigravenh trạng nghegraveo đoacutei Những người

lagravem từ thiện giagraveu coacute như tagravei phiệt George Soros vagrave người cugraveng saacuteng lập eBay Pierre Omidyar đang cam kết hagraveng trăm triệu đocirc-la vagraveo phong tragraveo tiểu tiacuten dụng Caacutec ngacircn hagraveng Quốc tế như tập đoagraven Citigroup vagrave Deutsche Bank đang thagravenh lập nhiều quỹ tiểu tiacuten dụng Ngay cả những người chỉ coacute vagravei đocirc-la dư thừa cũng vagraveo caacutec trang web tiểu tiacuten dụng vagrave với một caacutei nhấp chuột lagrave coacute thể cho

nocircng dacircn ở Ecuador vagrave thợ sửa xe maacutey ở Togo vay tiền

Caacutec nhagrave từ thiện ngacircn hagraveng vagrave người quyecircn goacutep trecircn mạng khocircng phải lagrave những người duy nhất bị locirci cuốn bởi tiểu tiacuten dụng Liecircn Hiệp Quốc (LHQ) chỉ định năm 2005 lagrave

Năm Quốc tế của Tiểu tiacuten dụng (International Year of Mi-crocredit) Lời giải thiacutech trecircn trang web của LHQ lagrave người lagravem ăn dựa trecircn tiểu tiacuten dụng coacute thể dugraveng caacutec khoản vay nhỏ để ldquophaacutet triển doanh nghiệp vagrave chăm lo cho gia đigravenh khiến cho caacutec nền kinh tế địa phương theo đoacute magrave trở necircn phồn vinhrdquo Hội đồng Nobel trao giải Nobel Hogravea Bigravenh 2006 cho ocircng Muhammad Yunus vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

với lời tuyecircn bố rằng tiểu tiacuten dụng lagrave ldquomột cocircng cụ quan

trọng trong cuộc chiến xoacutea đoacutei giảm nghegraveordquo

Tất cả sự nhiệt tigravenh dagravenh cho tiểu tiacuten dụng đatilde thu huacutet hagraveng tỉ đocirc-la [1] Một migravenh ngacircn hagraveng Grameen thocirci đatilde

dốc tuacutei 4 tỉ đocirc-la ở higravenh thức tiểu tiacuten dụng trong hơn 10

năm qua vagrave bacircy giờ noacute coacute 7 triệu người vay tại Bangla-desh Tại Ấn Độ khoảng 1000 tổ chức tiểu tiacuten dụng vagrave 300 ngacircn hagraveng thương mại cho vay 13 tỉ đocirc-la cho 175

triệu người trong năm 2006 theo Sanjay Sinha giaacutem đốc điều hagravenh của tổ chức Micro-Credit Ratings International tại đất nước nagravey [2] Trecircn toagraven thế giới 3133 trụ sở tiểu tiacuten dụng cho khoảng 1133 triệu người vay tiền dựa theo kết quả nghiecircn cứu State of the Microcredit Summit Cam-paign Report 2006 [3]

Sự hăng haacutei nagravey lagravem cho tiểu tiacuten dụng coacute vẻ như noacute đang

thật sự giuacutep đỡ người nghegraveo Vagrave đatilde coacute nhiều người đứng lecircn hocirc hagraveo hiệu quả của tiểu tiacuten dụng bao gồm ocircng Yu-nus người từng noacutei ldquoChuacuteng tocirci sẽ khiến cho Bangladesh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei trước năm 2030rdquo [4] Với

giọng điệu iacutet tham vọng hơn bản baacuteo caacuteo State of the Microcredit Summit Campaign Report 2006 cho rằng ldquotiểu tiacuten dụng lagrave một trong những biện phaacutep mạnh nhất để giải quyết nghegraveo đoacutei toagraven cầurdquo

Tuy nhiecircn theo phacircn tiacutech của tocirci về số liệu kinh tế vĩ mocirc cho thấy mặc dugrave tiểu tiacuten dụng tạo ra vagravei lợi iacutech khocircng liecircn quan đến kinh tế noacute khocircng lagravem giảm nghegraveo đoacutei ở một mức độ to lớn Quả thực trong vagravei trường hợp tiểu

tiacuten dụng cograven khiến cho đời sống của tầng lớp thấp nhất tồi tệ hơn Traacutei ngược với sự thổi phograveng về tiểu tiacuten dụng caacutech tốt nhất để xoacutea đoacutei giảm nghegraveo chiacutenh lagrave tạo ra cocircng

ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất cocircng nhacircn

Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu quả để giảm

đoacutei nghegraveo Stanford Social Innovation Review

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo noacute khocircng phải lagrave giải phaacutep cứu nghegraveo đoacutei Cocircng

ăn việc lagravem bền vững mới chiacutenh lagrave liều thuốc Nếu như xatilde hội thật sự muốn giuacutep người nghegraveo

thigrave cần phải ngừng đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng vagrave bắt đầu trợ giuacutep những nền cocircng nghiệp lớn

mạnh đogravei hỏi nhiều nhacircn lực Đồng thời chiacutenh phủ cũng phải lagravem trograven traacutech nhiệm của migravenh

vigrave caacutec giải phaacutep chỉ dựa trecircn thị trường lagrave khocircng trọn vẹn

ww

wf

lickr

com

Trang 9

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Để hiểu rotilde tại sao tạo ra cocircng ăn việc lagravem chứ khocircng

phải cung cấp tiểu tiacuten dụng lagrave giải phaacutep giảm nghegraveo đoacutei tốt hơn hatildey xem hai trường hợp như sau

(1) một người cho 500 phụ nữ vay mỗi người 200 đocirc-la (tiểu tiacuten dụng) để mỗi người coacute thể mua một maacutey may vagrave dựng lecircn tiệm may riecircng hoặc

(2) một ngacircn hagraveng bigravenh thường cho một doanh nhacircn biết lagravem ăn vay 100000 đocirc-la vagrave giuacutep cocirc ta dựng lecircn một doanh nghiệp may mặc với 500 cocircng nhacircn

Trong trường hợp thứ nhất những phụ nữ phải lagravem ra đủ tiền để trả hết khoản vay phacircn lời cao trong khi phải

cạnh tranh với nhau trong cugraveng một thị trường nhỏ Trong khi đoacute doanh nhiệp may mặc kia coacute thể tận dụng

kỹ năng sản xuất dacircy chuyền vagrave lagravem ra rất nhiều hagraveng hoacutea giả rẻ khocircng chỉ lagravem giagraveu người chủ magrave luocircn cả cocircng nhacircn của xưởng

Như hai trường hợp trecircn minh họa caacutech chắc chắn hơn để kết thuacutec nghegraveo đoacutei lagrave tạo ra cocircng ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất lao động thay vigrave đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng Nhưng trước khi đi sacircu hơn vagraveo chi tiết tại sao caacutec quốc gia keacutem phaacutet triển necircn đẩy mạnh việc phaacutet triển caacutec tập đoagraven lớn thay vigrave tiểu doanh nghiệp chuacuteng ta hatildey xem

xeacutet lyacute thuyết tiểu tiacuten dụng

Phong tragraveo tiểu tiacuten dụng giải quyết một sự cố rất đơn giản nhưng tai hại trong hệ thống ngacircn hagraveng Gia đigravenh nghegraveo khoacute khocircng thể vay vốn từ ngacircn hagraveng truyền thống vigrave họ khocircng coacute gigrave để thế chấp vagrave ngacircn hagraveng truyền thống khocircng muốn chấp nhận rủi ro vagrave chi phiacute trong việc

cho vay số tiền nhỏ khocircng coacute thế chấp Khocircng coacute nguồn vốn nagravey người nghegraveo khocircng thể nagraveo vươn lecircn khỏi tigravenh trạng chỉ đủ sống Thiacute dụ như một người may quần aacuteo

bằng tay khocircng thể mua maacutey may giuacutep cocirc ấy lagravem ra nhiều quần aacuteo hơn vagrave từ đoacute tự migravenh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei

Nhagrave cung cấp tiểu tiacuten dụng dugraveng phương phaacutep vagrave caacutech tổ chức mới nhằm giảm bớt rủi ro vagrave chi phiacute như cho vay cả nhoacutem hay tập thể thay vigrave từng caacute nhacircn Một số tổ chức tiểu tiacuten dụng ngoagravei việc cho vay ra cograven tạo điều kiện giaacuteo dục dạy tay nghề cung cấp dịch vụ y tế vagrave caacutec

dịch vụ xatilde hội khaacutec Thường thigrave caacutec tổ chức nagravey thuộc dạng khocircng vụ lợi hoặc được lagravem chủ bởi những nhagrave đầu tư quan tacircm đến phaacutet triển xatilde hội vagrave kinh tế của người nghegraveo hơn lagrave họ quan tacircm đến kiếm lời Caacutec tổ chức tiểu

tiacuten dụng coacute mục điacutech phục vụ xatilde hội lớn nhất bao gồm Opportunity International Finca International Accion International Oikocredit vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

Traacutei với caacutec tổ chức bất vụ lợi caacutec ngacircn hagraveng thương mại cung cấp tiểu tiacuten dụng thường thigrave chỉ coacute dịch vụ thương

mại magrave thocirci Ngacircn hagraveng Rakyat của Indonesia Pichincha

của Ecuador vagrave Unibanco của Brazil đều nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nghegraveo Một số ngacircn hagraveng thương mại lớn như ngacircn hagraveng của Ấn Độ ICICI khocircng cho vay trực tiếp nhưng

thocircng qua caacutec tổ chức tiểu tiacuten dụng nhỏ

Một phương phaacutep mới khaacutec magrave nhiều tổ chức tiểu tiacuten dụng lagravem theo lagrave nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nữ Thiacute dụ như tại Ngacircn hagraveng Grameen 97 khaacutech hagraveng lagrave nữ giới vigrave

ldquophụ nữ coacute caacutei nhigraven xa hơn [vagrave] họ muốn thay đổi cuộc sống một caacutech manh mẽ hơnrdquo theo lời ocircng Yunus [5] Ngược lại ldquođagraven ocircng khocircng xem trọng tiền [bằng đagraven bagrave]rdquo [6] Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ điều khiển tiểu tiacuten dụng họ chuacute tacircm hơn vagraveo sức khỏe an toagraven vagrave phuacutec

lợi gia đigravenh [7]

Một điểm quan trọng của tiểu tiacuten dụng lagrave khả năng giuacutep phụ nữ coacute sức mạnh Nghiecircn cứu cho thấy tiểu tiacuten dụng lagravem tăng quyền thương lượng của phụ nữ becircn trong gia đigravenh khiến họ trở thagravenh trung tacircm của cộng đồng lagravem tăng sự nhận thức đối với caacutec vấn đề xatilde hội vagrave chiacutenh trị

vagrave khả năng thay đổi tầng lớp Đồng thời noacute cũng giuacutep lagravem tăng lograveng tự trọng vagrave tự tin [8] Tuy nhiecircn chỉ coacute tiểu tiacuten dụng khocircng thigrave khocircng thể khắc phục hệ thống gia trưởng trị đatilde ăn sacircu từ lacircu Mặc dugrave đatilde coacute thể vay bằng tiacuten dụng một số khaacutech nữ khocircng coacute quyền hagravenh đối với số tiền vay hay lagrave số tiền được lagravem ra từ tiểu doanh

nghiệp [9] Nhigraven chung tiểu tiacuten dụng giuacutep phụ nữ coacute

thecircm quyền nhưng chỉ ở những mặt khocircng liecircn quan đến kinh tế

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo rất iacutet người nghiecircn cứu taacutec động của noacute [10] Một trong những nghiecircn cứu toagraven diện nhất đi đến kết luận bất ngờ Tiểu tiacuten dụng mang lợi iacutech đến những người sống trecircn mức nghegraveo đoacutei hơn những người ở dưới mức nghegraveo đoacutei [11]

Lyacute do lagrave số khaacutech hagraveng coacute thu nhập cao hơn sẽ sẵn sagraveng

chấp nhận rủi ro như đầu từ vagraveo cocircng nghệ mới để coacute cơ hội lagravem tăng thu nhập hơn nữa Mặt khaacutec người vay tiền nghegraveo hơn thường chỉ vay số tiền nhỏ đủ để duy trigrave mức sống tối thiểu vagrave iacutet khi chịu đầu tư vagraveo cocircng nghệ mới nguồn vốn cố định hay mướn thecircm nhacircn cocircng

Tiểu tiacuten dụng nhiều khi cograven lagravem giảm nguồn tiền mặt đối với người nghegraveo nhất trong số người nghegraveo theo quan saacutet của Vijay Mahajan tổng giaacutem đốc của Basix một tổ chức thương mại ở miền quecirc Ấn Độ Ocircng kết luận rằng tiểu tiacuten dụng ldquodường như gacircy hại đối với người nghegraveo nhất hơn lagrave giuacutep đỡ họrdquo [12] Một lyacute do coacute thể lagrave caacutec tổ

chức tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời cao Acleda một ngacircn hagraveng thương mại ở Cambodia chuyecircn về tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời khoảng từ 2 đến 45 phần trăm mỗi thaacuteng Một số nhagrave cho vay khaacutec tiacutenh tiền lời cao hơn nữa khiến cho phacircn lời hagraveng năm lecircn đến 30 đến 60 phần trăm

Tiểu tiacuten dụng lagrave gigrave

Thất bại của tiểu tiacuten dụng

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

Trang 7

Số 12 - Thaacuteng 42008

việc của cộng đồng

Nếu như caacutec bạn đatilde coacute đọc baacuteo Phiacutea Trước thigrave coacute thể chuyển đến những người thacircn những bạn begrave cugraveng

trao đổi vagrave coacute thể chuyển đến cho những người bạn đấy những thocircng tin về Phiacutea Trước vagrave những bagravei viết

của Phiacutea Trước

Nếu như caacutec bạn muốn liecircn hệ cộng taacutec với Phiacutea Trước thigrave coacute thể viết mail vagraveo tapchiphia-

truocgmailcom thagravenh viecircn trong Ban Biecircn Tập sẽ trả lời caacutec cacircu hỏi của bạn cũng như lagrave chờ đợi sự

cộng taacutec từ phiacutea caacutec bạn

Tragrave Mi Tragrave Mi cảm ơn Hậu Phuacute với Bảo Tracircm rất lagrave nhiều đatilde dagravenh thời gian cho cuộc trao đổi nagravey Cầu

chuacutec Tạp Chiacute Phiacutea Trước của caacutec bạn matildei thăng tiecircn về phiacutea trước vagrave số lượng độc giả trong nước ngagravey

một tăng lecircn

Hậu Phuacute vagrave Bảo Tracircm Dạ Cảm ơn chị Tragrave Mi ạ

Nguồn httpwwwrfaorgvietnamesein_depth

pope_benedict_emphasizes_human_rights_in_UN_speech_NTran-04232008095524html

First_independent_magazine_to_promote_democracy_for_Vietnam_by_Viet_students_overseas_TMi-

04232008145745html

ww

wf

lickr

com

Trang 8

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T iểu tiacuten dụng (microcredit) lagrave giải phaacutep mới nhất giuacutep lagravem giảm tigravenh trạng nghegraveo đoacutei Những người

lagravem từ thiện giagraveu coacute như tagravei phiệt George Soros vagrave người cugraveng saacuteng lập eBay Pierre Omidyar đang cam kết hagraveng trăm triệu đocirc-la vagraveo phong tragraveo tiểu tiacuten dụng Caacutec ngacircn hagraveng Quốc tế như tập đoagraven Citigroup vagrave Deutsche Bank đang thagravenh lập nhiều quỹ tiểu tiacuten dụng Ngay cả những người chỉ coacute vagravei đocirc-la dư thừa cũng vagraveo caacutec trang web tiểu tiacuten dụng vagrave với một caacutei nhấp chuột lagrave coacute thể cho

nocircng dacircn ở Ecuador vagrave thợ sửa xe maacutey ở Togo vay tiền

Caacutec nhagrave từ thiện ngacircn hagraveng vagrave người quyecircn goacutep trecircn mạng khocircng phải lagrave những người duy nhất bị locirci cuốn bởi tiểu tiacuten dụng Liecircn Hiệp Quốc (LHQ) chỉ định năm 2005 lagrave

Năm Quốc tế của Tiểu tiacuten dụng (International Year of Mi-crocredit) Lời giải thiacutech trecircn trang web của LHQ lagrave người lagravem ăn dựa trecircn tiểu tiacuten dụng coacute thể dugraveng caacutec khoản vay nhỏ để ldquophaacutet triển doanh nghiệp vagrave chăm lo cho gia đigravenh khiến cho caacutec nền kinh tế địa phương theo đoacute magrave trở necircn phồn vinhrdquo Hội đồng Nobel trao giải Nobel Hogravea Bigravenh 2006 cho ocircng Muhammad Yunus vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

với lời tuyecircn bố rằng tiểu tiacuten dụng lagrave ldquomột cocircng cụ quan

trọng trong cuộc chiến xoacutea đoacutei giảm nghegraveordquo

Tất cả sự nhiệt tigravenh dagravenh cho tiểu tiacuten dụng đatilde thu huacutet hagraveng tỉ đocirc-la [1] Một migravenh ngacircn hagraveng Grameen thocirci đatilde

dốc tuacutei 4 tỉ đocirc-la ở higravenh thức tiểu tiacuten dụng trong hơn 10

năm qua vagrave bacircy giờ noacute coacute 7 triệu người vay tại Bangla-desh Tại Ấn Độ khoảng 1000 tổ chức tiểu tiacuten dụng vagrave 300 ngacircn hagraveng thương mại cho vay 13 tỉ đocirc-la cho 175

triệu người trong năm 2006 theo Sanjay Sinha giaacutem đốc điều hagravenh của tổ chức Micro-Credit Ratings International tại đất nước nagravey [2] Trecircn toagraven thế giới 3133 trụ sở tiểu tiacuten dụng cho khoảng 1133 triệu người vay tiền dựa theo kết quả nghiecircn cứu State of the Microcredit Summit Cam-paign Report 2006 [3]

Sự hăng haacutei nagravey lagravem cho tiểu tiacuten dụng coacute vẻ như noacute đang

thật sự giuacutep đỡ người nghegraveo Vagrave đatilde coacute nhiều người đứng lecircn hocirc hagraveo hiệu quả của tiểu tiacuten dụng bao gồm ocircng Yu-nus người từng noacutei ldquoChuacuteng tocirci sẽ khiến cho Bangladesh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei trước năm 2030rdquo [4] Với

giọng điệu iacutet tham vọng hơn bản baacuteo caacuteo State of the Microcredit Summit Campaign Report 2006 cho rằng ldquotiểu tiacuten dụng lagrave một trong những biện phaacutep mạnh nhất để giải quyết nghegraveo đoacutei toagraven cầurdquo

Tuy nhiecircn theo phacircn tiacutech của tocirci về số liệu kinh tế vĩ mocirc cho thấy mặc dugrave tiểu tiacuten dụng tạo ra vagravei lợi iacutech khocircng liecircn quan đến kinh tế noacute khocircng lagravem giảm nghegraveo đoacutei ở một mức độ to lớn Quả thực trong vagravei trường hợp tiểu

tiacuten dụng cograven khiến cho đời sống của tầng lớp thấp nhất tồi tệ hơn Traacutei ngược với sự thổi phograveng về tiểu tiacuten dụng caacutech tốt nhất để xoacutea đoacutei giảm nghegraveo chiacutenh lagrave tạo ra cocircng

ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất cocircng nhacircn

Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu quả để giảm

đoacutei nghegraveo Stanford Social Innovation Review

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo noacute khocircng phải lagrave giải phaacutep cứu nghegraveo đoacutei Cocircng

ăn việc lagravem bền vững mới chiacutenh lagrave liều thuốc Nếu như xatilde hội thật sự muốn giuacutep người nghegraveo

thigrave cần phải ngừng đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng vagrave bắt đầu trợ giuacutep những nền cocircng nghiệp lớn

mạnh đogravei hỏi nhiều nhacircn lực Đồng thời chiacutenh phủ cũng phải lagravem trograven traacutech nhiệm của migravenh

vigrave caacutec giải phaacutep chỉ dựa trecircn thị trường lagrave khocircng trọn vẹn

ww

wf

lickr

com

Trang 9

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Để hiểu rotilde tại sao tạo ra cocircng ăn việc lagravem chứ khocircng

phải cung cấp tiểu tiacuten dụng lagrave giải phaacutep giảm nghegraveo đoacutei tốt hơn hatildey xem hai trường hợp như sau

(1) một người cho 500 phụ nữ vay mỗi người 200 đocirc-la (tiểu tiacuten dụng) để mỗi người coacute thể mua một maacutey may vagrave dựng lecircn tiệm may riecircng hoặc

(2) một ngacircn hagraveng bigravenh thường cho một doanh nhacircn biết lagravem ăn vay 100000 đocirc-la vagrave giuacutep cocirc ta dựng lecircn một doanh nghiệp may mặc với 500 cocircng nhacircn

Trong trường hợp thứ nhất những phụ nữ phải lagravem ra đủ tiền để trả hết khoản vay phacircn lời cao trong khi phải

cạnh tranh với nhau trong cugraveng một thị trường nhỏ Trong khi đoacute doanh nhiệp may mặc kia coacute thể tận dụng

kỹ năng sản xuất dacircy chuyền vagrave lagravem ra rất nhiều hagraveng hoacutea giả rẻ khocircng chỉ lagravem giagraveu người chủ magrave luocircn cả cocircng nhacircn của xưởng

Như hai trường hợp trecircn minh họa caacutech chắc chắn hơn để kết thuacutec nghegraveo đoacutei lagrave tạo ra cocircng ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất lao động thay vigrave đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng Nhưng trước khi đi sacircu hơn vagraveo chi tiết tại sao caacutec quốc gia keacutem phaacutet triển necircn đẩy mạnh việc phaacutet triển caacutec tập đoagraven lớn thay vigrave tiểu doanh nghiệp chuacuteng ta hatildey xem

xeacutet lyacute thuyết tiểu tiacuten dụng

Phong tragraveo tiểu tiacuten dụng giải quyết một sự cố rất đơn giản nhưng tai hại trong hệ thống ngacircn hagraveng Gia đigravenh nghegraveo khoacute khocircng thể vay vốn từ ngacircn hagraveng truyền thống vigrave họ khocircng coacute gigrave để thế chấp vagrave ngacircn hagraveng truyền thống khocircng muốn chấp nhận rủi ro vagrave chi phiacute trong việc

cho vay số tiền nhỏ khocircng coacute thế chấp Khocircng coacute nguồn vốn nagravey người nghegraveo khocircng thể nagraveo vươn lecircn khỏi tigravenh trạng chỉ đủ sống Thiacute dụ như một người may quần aacuteo

bằng tay khocircng thể mua maacutey may giuacutep cocirc ấy lagravem ra nhiều quần aacuteo hơn vagrave từ đoacute tự migravenh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei

Nhagrave cung cấp tiểu tiacuten dụng dugraveng phương phaacutep vagrave caacutech tổ chức mới nhằm giảm bớt rủi ro vagrave chi phiacute như cho vay cả nhoacutem hay tập thể thay vigrave từng caacute nhacircn Một số tổ chức tiểu tiacuten dụng ngoagravei việc cho vay ra cograven tạo điều kiện giaacuteo dục dạy tay nghề cung cấp dịch vụ y tế vagrave caacutec

dịch vụ xatilde hội khaacutec Thường thigrave caacutec tổ chức nagravey thuộc dạng khocircng vụ lợi hoặc được lagravem chủ bởi những nhagrave đầu tư quan tacircm đến phaacutet triển xatilde hội vagrave kinh tế của người nghegraveo hơn lagrave họ quan tacircm đến kiếm lời Caacutec tổ chức tiểu

tiacuten dụng coacute mục điacutech phục vụ xatilde hội lớn nhất bao gồm Opportunity International Finca International Accion International Oikocredit vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

Traacutei với caacutec tổ chức bất vụ lợi caacutec ngacircn hagraveng thương mại cung cấp tiểu tiacuten dụng thường thigrave chỉ coacute dịch vụ thương

mại magrave thocirci Ngacircn hagraveng Rakyat của Indonesia Pichincha

của Ecuador vagrave Unibanco của Brazil đều nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nghegraveo Một số ngacircn hagraveng thương mại lớn như ngacircn hagraveng của Ấn Độ ICICI khocircng cho vay trực tiếp nhưng

thocircng qua caacutec tổ chức tiểu tiacuten dụng nhỏ

Một phương phaacutep mới khaacutec magrave nhiều tổ chức tiểu tiacuten dụng lagravem theo lagrave nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nữ Thiacute dụ như tại Ngacircn hagraveng Grameen 97 khaacutech hagraveng lagrave nữ giới vigrave

ldquophụ nữ coacute caacutei nhigraven xa hơn [vagrave] họ muốn thay đổi cuộc sống một caacutech manh mẽ hơnrdquo theo lời ocircng Yunus [5] Ngược lại ldquođagraven ocircng khocircng xem trọng tiền [bằng đagraven bagrave]rdquo [6] Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ điều khiển tiểu tiacuten dụng họ chuacute tacircm hơn vagraveo sức khỏe an toagraven vagrave phuacutec

lợi gia đigravenh [7]

Một điểm quan trọng của tiểu tiacuten dụng lagrave khả năng giuacutep phụ nữ coacute sức mạnh Nghiecircn cứu cho thấy tiểu tiacuten dụng lagravem tăng quyền thương lượng của phụ nữ becircn trong gia đigravenh khiến họ trở thagravenh trung tacircm của cộng đồng lagravem tăng sự nhận thức đối với caacutec vấn đề xatilde hội vagrave chiacutenh trị

vagrave khả năng thay đổi tầng lớp Đồng thời noacute cũng giuacutep lagravem tăng lograveng tự trọng vagrave tự tin [8] Tuy nhiecircn chỉ coacute tiểu tiacuten dụng khocircng thigrave khocircng thể khắc phục hệ thống gia trưởng trị đatilde ăn sacircu từ lacircu Mặc dugrave đatilde coacute thể vay bằng tiacuten dụng một số khaacutech nữ khocircng coacute quyền hagravenh đối với số tiền vay hay lagrave số tiền được lagravem ra từ tiểu doanh

nghiệp [9] Nhigraven chung tiểu tiacuten dụng giuacutep phụ nữ coacute

thecircm quyền nhưng chỉ ở những mặt khocircng liecircn quan đến kinh tế

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo rất iacutet người nghiecircn cứu taacutec động của noacute [10] Một trong những nghiecircn cứu toagraven diện nhất đi đến kết luận bất ngờ Tiểu tiacuten dụng mang lợi iacutech đến những người sống trecircn mức nghegraveo đoacutei hơn những người ở dưới mức nghegraveo đoacutei [11]

Lyacute do lagrave số khaacutech hagraveng coacute thu nhập cao hơn sẽ sẵn sagraveng

chấp nhận rủi ro như đầu từ vagraveo cocircng nghệ mới để coacute cơ hội lagravem tăng thu nhập hơn nữa Mặt khaacutec người vay tiền nghegraveo hơn thường chỉ vay số tiền nhỏ đủ để duy trigrave mức sống tối thiểu vagrave iacutet khi chịu đầu tư vagraveo cocircng nghệ mới nguồn vốn cố định hay mướn thecircm nhacircn cocircng

Tiểu tiacuten dụng nhiều khi cograven lagravem giảm nguồn tiền mặt đối với người nghegraveo nhất trong số người nghegraveo theo quan saacutet của Vijay Mahajan tổng giaacutem đốc của Basix một tổ chức thương mại ở miền quecirc Ấn Độ Ocircng kết luận rằng tiểu tiacuten dụng ldquodường như gacircy hại đối với người nghegraveo nhất hơn lagrave giuacutep đỡ họrdquo [12] Một lyacute do coacute thể lagrave caacutec tổ

chức tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời cao Acleda một ngacircn hagraveng thương mại ở Cambodia chuyecircn về tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời khoảng từ 2 đến 45 phần trăm mỗi thaacuteng Một số nhagrave cho vay khaacutec tiacutenh tiền lời cao hơn nữa khiến cho phacircn lời hagraveng năm lecircn đến 30 đến 60 phần trăm

Tiểu tiacuten dụng lagrave gigrave

Thất bại của tiểu tiacuten dụng

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

Trang 8

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T iểu tiacuten dụng (microcredit) lagrave giải phaacutep mới nhất giuacutep lagravem giảm tigravenh trạng nghegraveo đoacutei Những người

lagravem từ thiện giagraveu coacute như tagravei phiệt George Soros vagrave người cugraveng saacuteng lập eBay Pierre Omidyar đang cam kết hagraveng trăm triệu đocirc-la vagraveo phong tragraveo tiểu tiacuten dụng Caacutec ngacircn hagraveng Quốc tế như tập đoagraven Citigroup vagrave Deutsche Bank đang thagravenh lập nhiều quỹ tiểu tiacuten dụng Ngay cả những người chỉ coacute vagravei đocirc-la dư thừa cũng vagraveo caacutec trang web tiểu tiacuten dụng vagrave với một caacutei nhấp chuột lagrave coacute thể cho

nocircng dacircn ở Ecuador vagrave thợ sửa xe maacutey ở Togo vay tiền

Caacutec nhagrave từ thiện ngacircn hagraveng vagrave người quyecircn goacutep trecircn mạng khocircng phải lagrave những người duy nhất bị locirci cuốn bởi tiểu tiacuten dụng Liecircn Hiệp Quốc (LHQ) chỉ định năm 2005 lagrave

Năm Quốc tế của Tiểu tiacuten dụng (International Year of Mi-crocredit) Lời giải thiacutech trecircn trang web của LHQ lagrave người lagravem ăn dựa trecircn tiểu tiacuten dụng coacute thể dugraveng caacutec khoản vay nhỏ để ldquophaacutet triển doanh nghiệp vagrave chăm lo cho gia đigravenh khiến cho caacutec nền kinh tế địa phương theo đoacute magrave trở necircn phồn vinhrdquo Hội đồng Nobel trao giải Nobel Hogravea Bigravenh 2006 cho ocircng Muhammad Yunus vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

với lời tuyecircn bố rằng tiểu tiacuten dụng lagrave ldquomột cocircng cụ quan

trọng trong cuộc chiến xoacutea đoacutei giảm nghegraveordquo

Tất cả sự nhiệt tigravenh dagravenh cho tiểu tiacuten dụng đatilde thu huacutet hagraveng tỉ đocirc-la [1] Một migravenh ngacircn hagraveng Grameen thocirci đatilde

dốc tuacutei 4 tỉ đocirc-la ở higravenh thức tiểu tiacuten dụng trong hơn 10

năm qua vagrave bacircy giờ noacute coacute 7 triệu người vay tại Bangla-desh Tại Ấn Độ khoảng 1000 tổ chức tiểu tiacuten dụng vagrave 300 ngacircn hagraveng thương mại cho vay 13 tỉ đocirc-la cho 175

triệu người trong năm 2006 theo Sanjay Sinha giaacutem đốc điều hagravenh của tổ chức Micro-Credit Ratings International tại đất nước nagravey [2] Trecircn toagraven thế giới 3133 trụ sở tiểu tiacuten dụng cho khoảng 1133 triệu người vay tiền dựa theo kết quả nghiecircn cứu State of the Microcredit Summit Cam-paign Report 2006 [3]

Sự hăng haacutei nagravey lagravem cho tiểu tiacuten dụng coacute vẻ như noacute đang

thật sự giuacutep đỡ người nghegraveo Vagrave đatilde coacute nhiều người đứng lecircn hocirc hagraveo hiệu quả của tiểu tiacuten dụng bao gồm ocircng Yu-nus người từng noacutei ldquoChuacuteng tocirci sẽ khiến cho Bangladesh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei trước năm 2030rdquo [4] Với

giọng điệu iacutet tham vọng hơn bản baacuteo caacuteo State of the Microcredit Summit Campaign Report 2006 cho rằng ldquotiểu tiacuten dụng lagrave một trong những biện phaacutep mạnh nhất để giải quyết nghegraveo đoacutei toagraven cầurdquo

Tuy nhiecircn theo phacircn tiacutech của tocirci về số liệu kinh tế vĩ mocirc cho thấy mặc dugrave tiểu tiacuten dụng tạo ra vagravei lợi iacutech khocircng liecircn quan đến kinh tế noacute khocircng lagravem giảm nghegraveo đoacutei ở một mức độ to lớn Quả thực trong vagravei trường hợp tiểu

tiacuten dụng cograven khiến cho đời sống của tầng lớp thấp nhất tồi tệ hơn Traacutei ngược với sự thổi phograveng về tiểu tiacuten dụng caacutech tốt nhất để xoacutea đoacutei giảm nghegraveo chiacutenh lagrave tạo ra cocircng

ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất cocircng nhacircn

Tiểu tiacuten dụng biện phaacutep hiệu quả để giảm

đoacutei nghegraveo Stanford Social Innovation Review

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo noacute khocircng phải lagrave giải phaacutep cứu nghegraveo đoacutei Cocircng

ăn việc lagravem bền vững mới chiacutenh lagrave liều thuốc Nếu như xatilde hội thật sự muốn giuacutep người nghegraveo

thigrave cần phải ngừng đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng vagrave bắt đầu trợ giuacutep những nền cocircng nghiệp lớn

mạnh đogravei hỏi nhiều nhacircn lực Đồng thời chiacutenh phủ cũng phải lagravem trograven traacutech nhiệm của migravenh

vigrave caacutec giải phaacutep chỉ dựa trecircn thị trường lagrave khocircng trọn vẹn

ww

wf

lickr

com

Trang 9

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Để hiểu rotilde tại sao tạo ra cocircng ăn việc lagravem chứ khocircng

phải cung cấp tiểu tiacuten dụng lagrave giải phaacutep giảm nghegraveo đoacutei tốt hơn hatildey xem hai trường hợp như sau

(1) một người cho 500 phụ nữ vay mỗi người 200 đocirc-la (tiểu tiacuten dụng) để mỗi người coacute thể mua một maacutey may vagrave dựng lecircn tiệm may riecircng hoặc

(2) một ngacircn hagraveng bigravenh thường cho một doanh nhacircn biết lagravem ăn vay 100000 đocirc-la vagrave giuacutep cocirc ta dựng lecircn một doanh nghiệp may mặc với 500 cocircng nhacircn

Trong trường hợp thứ nhất những phụ nữ phải lagravem ra đủ tiền để trả hết khoản vay phacircn lời cao trong khi phải

cạnh tranh với nhau trong cugraveng một thị trường nhỏ Trong khi đoacute doanh nhiệp may mặc kia coacute thể tận dụng

kỹ năng sản xuất dacircy chuyền vagrave lagravem ra rất nhiều hagraveng hoacutea giả rẻ khocircng chỉ lagravem giagraveu người chủ magrave luocircn cả cocircng nhacircn của xưởng

Như hai trường hợp trecircn minh họa caacutech chắc chắn hơn để kết thuacutec nghegraveo đoacutei lagrave tạo ra cocircng ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất lao động thay vigrave đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng Nhưng trước khi đi sacircu hơn vagraveo chi tiết tại sao caacutec quốc gia keacutem phaacutet triển necircn đẩy mạnh việc phaacutet triển caacutec tập đoagraven lớn thay vigrave tiểu doanh nghiệp chuacuteng ta hatildey xem

xeacutet lyacute thuyết tiểu tiacuten dụng

Phong tragraveo tiểu tiacuten dụng giải quyết một sự cố rất đơn giản nhưng tai hại trong hệ thống ngacircn hagraveng Gia đigravenh nghegraveo khoacute khocircng thể vay vốn từ ngacircn hagraveng truyền thống vigrave họ khocircng coacute gigrave để thế chấp vagrave ngacircn hagraveng truyền thống khocircng muốn chấp nhận rủi ro vagrave chi phiacute trong việc

cho vay số tiền nhỏ khocircng coacute thế chấp Khocircng coacute nguồn vốn nagravey người nghegraveo khocircng thể nagraveo vươn lecircn khỏi tigravenh trạng chỉ đủ sống Thiacute dụ như một người may quần aacuteo

bằng tay khocircng thể mua maacutey may giuacutep cocirc ấy lagravem ra nhiều quần aacuteo hơn vagrave từ đoacute tự migravenh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei

Nhagrave cung cấp tiểu tiacuten dụng dugraveng phương phaacutep vagrave caacutech tổ chức mới nhằm giảm bớt rủi ro vagrave chi phiacute như cho vay cả nhoacutem hay tập thể thay vigrave từng caacute nhacircn Một số tổ chức tiểu tiacuten dụng ngoagravei việc cho vay ra cograven tạo điều kiện giaacuteo dục dạy tay nghề cung cấp dịch vụ y tế vagrave caacutec

dịch vụ xatilde hội khaacutec Thường thigrave caacutec tổ chức nagravey thuộc dạng khocircng vụ lợi hoặc được lagravem chủ bởi những nhagrave đầu tư quan tacircm đến phaacutet triển xatilde hội vagrave kinh tế của người nghegraveo hơn lagrave họ quan tacircm đến kiếm lời Caacutec tổ chức tiểu

tiacuten dụng coacute mục điacutech phục vụ xatilde hội lớn nhất bao gồm Opportunity International Finca International Accion International Oikocredit vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

Traacutei với caacutec tổ chức bất vụ lợi caacutec ngacircn hagraveng thương mại cung cấp tiểu tiacuten dụng thường thigrave chỉ coacute dịch vụ thương

mại magrave thocirci Ngacircn hagraveng Rakyat của Indonesia Pichincha

của Ecuador vagrave Unibanco của Brazil đều nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nghegraveo Một số ngacircn hagraveng thương mại lớn như ngacircn hagraveng của Ấn Độ ICICI khocircng cho vay trực tiếp nhưng

thocircng qua caacutec tổ chức tiểu tiacuten dụng nhỏ

Một phương phaacutep mới khaacutec magrave nhiều tổ chức tiểu tiacuten dụng lagravem theo lagrave nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nữ Thiacute dụ như tại Ngacircn hagraveng Grameen 97 khaacutech hagraveng lagrave nữ giới vigrave

ldquophụ nữ coacute caacutei nhigraven xa hơn [vagrave] họ muốn thay đổi cuộc sống một caacutech manh mẽ hơnrdquo theo lời ocircng Yunus [5] Ngược lại ldquođagraven ocircng khocircng xem trọng tiền [bằng đagraven bagrave]rdquo [6] Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ điều khiển tiểu tiacuten dụng họ chuacute tacircm hơn vagraveo sức khỏe an toagraven vagrave phuacutec

lợi gia đigravenh [7]

Một điểm quan trọng của tiểu tiacuten dụng lagrave khả năng giuacutep phụ nữ coacute sức mạnh Nghiecircn cứu cho thấy tiểu tiacuten dụng lagravem tăng quyền thương lượng của phụ nữ becircn trong gia đigravenh khiến họ trở thagravenh trung tacircm của cộng đồng lagravem tăng sự nhận thức đối với caacutec vấn đề xatilde hội vagrave chiacutenh trị

vagrave khả năng thay đổi tầng lớp Đồng thời noacute cũng giuacutep lagravem tăng lograveng tự trọng vagrave tự tin [8] Tuy nhiecircn chỉ coacute tiểu tiacuten dụng khocircng thigrave khocircng thể khắc phục hệ thống gia trưởng trị đatilde ăn sacircu từ lacircu Mặc dugrave đatilde coacute thể vay bằng tiacuten dụng một số khaacutech nữ khocircng coacute quyền hagravenh đối với số tiền vay hay lagrave số tiền được lagravem ra từ tiểu doanh

nghiệp [9] Nhigraven chung tiểu tiacuten dụng giuacutep phụ nữ coacute

thecircm quyền nhưng chỉ ở những mặt khocircng liecircn quan đến kinh tế

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo rất iacutet người nghiecircn cứu taacutec động của noacute [10] Một trong những nghiecircn cứu toagraven diện nhất đi đến kết luận bất ngờ Tiểu tiacuten dụng mang lợi iacutech đến những người sống trecircn mức nghegraveo đoacutei hơn những người ở dưới mức nghegraveo đoacutei [11]

Lyacute do lagrave số khaacutech hagraveng coacute thu nhập cao hơn sẽ sẵn sagraveng

chấp nhận rủi ro như đầu từ vagraveo cocircng nghệ mới để coacute cơ hội lagravem tăng thu nhập hơn nữa Mặt khaacutec người vay tiền nghegraveo hơn thường chỉ vay số tiền nhỏ đủ để duy trigrave mức sống tối thiểu vagrave iacutet khi chịu đầu tư vagraveo cocircng nghệ mới nguồn vốn cố định hay mướn thecircm nhacircn cocircng

Tiểu tiacuten dụng nhiều khi cograven lagravem giảm nguồn tiền mặt đối với người nghegraveo nhất trong số người nghegraveo theo quan saacutet của Vijay Mahajan tổng giaacutem đốc của Basix một tổ chức thương mại ở miền quecirc Ấn Độ Ocircng kết luận rằng tiểu tiacuten dụng ldquodường như gacircy hại đối với người nghegraveo nhất hơn lagrave giuacutep đỡ họrdquo [12] Một lyacute do coacute thể lagrave caacutec tổ

chức tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời cao Acleda một ngacircn hagraveng thương mại ở Cambodia chuyecircn về tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời khoảng từ 2 đến 45 phần trăm mỗi thaacuteng Một số nhagrave cho vay khaacutec tiacutenh tiền lời cao hơn nữa khiến cho phacircn lời hagraveng năm lecircn đến 30 đến 60 phần trăm

Tiểu tiacuten dụng lagrave gigrave

Thất bại của tiểu tiacuten dụng

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

Trang 9

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Để hiểu rotilde tại sao tạo ra cocircng ăn việc lagravem chứ khocircng

phải cung cấp tiểu tiacuten dụng lagrave giải phaacutep giảm nghegraveo đoacutei tốt hơn hatildey xem hai trường hợp như sau

(1) một người cho 500 phụ nữ vay mỗi người 200 đocirc-la (tiểu tiacuten dụng) để mỗi người coacute thể mua một maacutey may vagrave dựng lecircn tiệm may riecircng hoặc

(2) một ngacircn hagraveng bigravenh thường cho một doanh nhacircn biết lagravem ăn vay 100000 đocirc-la vagrave giuacutep cocirc ta dựng lecircn một doanh nghiệp may mặc với 500 cocircng nhacircn

Trong trường hợp thứ nhất những phụ nữ phải lagravem ra đủ tiền để trả hết khoản vay phacircn lời cao trong khi phải

cạnh tranh với nhau trong cugraveng một thị trường nhỏ Trong khi đoacute doanh nhiệp may mặc kia coacute thể tận dụng

kỹ năng sản xuất dacircy chuyền vagrave lagravem ra rất nhiều hagraveng hoacutea giả rẻ khocircng chỉ lagravem giagraveu người chủ magrave luocircn cả cocircng nhacircn của xưởng

Như hai trường hợp trecircn minh họa caacutech chắc chắn hơn để kết thuacutec nghegraveo đoacutei lagrave tạo ra cocircng ăn việc lagravem vagrave lagravem tăng năng suất lao động thay vigrave đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng Nhưng trước khi đi sacircu hơn vagraveo chi tiết tại sao caacutec quốc gia keacutem phaacutet triển necircn đẩy mạnh việc phaacutet triển caacutec tập đoagraven lớn thay vigrave tiểu doanh nghiệp chuacuteng ta hatildey xem

xeacutet lyacute thuyết tiểu tiacuten dụng

Phong tragraveo tiểu tiacuten dụng giải quyết một sự cố rất đơn giản nhưng tai hại trong hệ thống ngacircn hagraveng Gia đigravenh nghegraveo khoacute khocircng thể vay vốn từ ngacircn hagraveng truyền thống vigrave họ khocircng coacute gigrave để thế chấp vagrave ngacircn hagraveng truyền thống khocircng muốn chấp nhận rủi ro vagrave chi phiacute trong việc

cho vay số tiền nhỏ khocircng coacute thế chấp Khocircng coacute nguồn vốn nagravey người nghegraveo khocircng thể nagraveo vươn lecircn khỏi tigravenh trạng chỉ đủ sống Thiacute dụ như một người may quần aacuteo

bằng tay khocircng thể mua maacutey may giuacutep cocirc ấy lagravem ra nhiều quần aacuteo hơn vagrave từ đoacute tự migravenh thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei

Nhagrave cung cấp tiểu tiacuten dụng dugraveng phương phaacutep vagrave caacutech tổ chức mới nhằm giảm bớt rủi ro vagrave chi phiacute như cho vay cả nhoacutem hay tập thể thay vigrave từng caacute nhacircn Một số tổ chức tiểu tiacuten dụng ngoagravei việc cho vay ra cograven tạo điều kiện giaacuteo dục dạy tay nghề cung cấp dịch vụ y tế vagrave caacutec

dịch vụ xatilde hội khaacutec Thường thigrave caacutec tổ chức nagravey thuộc dạng khocircng vụ lợi hoặc được lagravem chủ bởi những nhagrave đầu tư quan tacircm đến phaacutet triển xatilde hội vagrave kinh tế của người nghegraveo hơn lagrave họ quan tacircm đến kiếm lời Caacutec tổ chức tiểu

tiacuten dụng coacute mục điacutech phục vụ xatilde hội lớn nhất bao gồm Opportunity International Finca International Accion International Oikocredit vagrave Ngacircn hagraveng Grameen

Traacutei với caacutec tổ chức bất vụ lợi caacutec ngacircn hagraveng thương mại cung cấp tiểu tiacuten dụng thường thigrave chỉ coacute dịch vụ thương

mại magrave thocirci Ngacircn hagraveng Rakyat của Indonesia Pichincha

của Ecuador vagrave Unibanco của Brazil đều nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nghegraveo Một số ngacircn hagraveng thương mại lớn như ngacircn hagraveng của Ấn Độ ICICI khocircng cho vay trực tiếp nhưng

thocircng qua caacutec tổ chức tiểu tiacuten dụng nhỏ

Một phương phaacutep mới khaacutec magrave nhiều tổ chức tiểu tiacuten dụng lagravem theo lagrave nhắm vagraveo khaacutech hagraveng nữ Thiacute dụ như tại Ngacircn hagraveng Grameen 97 khaacutech hagraveng lagrave nữ giới vigrave

ldquophụ nữ coacute caacutei nhigraven xa hơn [vagrave] họ muốn thay đổi cuộc sống một caacutech manh mẽ hơnrdquo theo lời ocircng Yunus [5] Ngược lại ldquođagraven ocircng khocircng xem trọng tiền [bằng đagraven bagrave]rdquo [6] Bằng chứng cho thấy khi phụ nữ điều khiển tiểu tiacuten dụng họ chuacute tacircm hơn vagraveo sức khỏe an toagraven vagrave phuacutec

lợi gia đigravenh [7]

Một điểm quan trọng của tiểu tiacuten dụng lagrave khả năng giuacutep phụ nữ coacute sức mạnh Nghiecircn cứu cho thấy tiểu tiacuten dụng lagravem tăng quyền thương lượng của phụ nữ becircn trong gia đigravenh khiến họ trở thagravenh trung tacircm của cộng đồng lagravem tăng sự nhận thức đối với caacutec vấn đề xatilde hội vagrave chiacutenh trị

vagrave khả năng thay đổi tầng lớp Đồng thời noacute cũng giuacutep lagravem tăng lograveng tự trọng vagrave tự tin [8] Tuy nhiecircn chỉ coacute tiểu tiacuten dụng khocircng thigrave khocircng thể khắc phục hệ thống gia trưởng trị đatilde ăn sacircu từ lacircu Mặc dugrave đatilde coacute thể vay bằng tiacuten dụng một số khaacutech nữ khocircng coacute quyền hagravenh đối với số tiền vay hay lagrave số tiền được lagravem ra từ tiểu doanh

nghiệp [9] Nhigraven chung tiểu tiacuten dụng giuacutep phụ nữ coacute

thecircm quyền nhưng chỉ ở những mặt khocircng liecircn quan đến kinh tế

Mặc dugrave tiểu tiacuten dụng gacircy ra nhiều huyecircn naacuteo rất iacutet người nghiecircn cứu taacutec động của noacute [10] Một trong những nghiecircn cứu toagraven diện nhất đi đến kết luận bất ngờ Tiểu tiacuten dụng mang lợi iacutech đến những người sống trecircn mức nghegraveo đoacutei hơn những người ở dưới mức nghegraveo đoacutei [11]

Lyacute do lagrave số khaacutech hagraveng coacute thu nhập cao hơn sẽ sẵn sagraveng

chấp nhận rủi ro như đầu từ vagraveo cocircng nghệ mới để coacute cơ hội lagravem tăng thu nhập hơn nữa Mặt khaacutec người vay tiền nghegraveo hơn thường chỉ vay số tiền nhỏ đủ để duy trigrave mức sống tối thiểu vagrave iacutet khi chịu đầu tư vagraveo cocircng nghệ mới nguồn vốn cố định hay mướn thecircm nhacircn cocircng

Tiểu tiacuten dụng nhiều khi cograven lagravem giảm nguồn tiền mặt đối với người nghegraveo nhất trong số người nghegraveo theo quan saacutet của Vijay Mahajan tổng giaacutem đốc của Basix một tổ chức thương mại ở miền quecirc Ấn Độ Ocircng kết luận rằng tiểu tiacuten dụng ldquodường như gacircy hại đối với người nghegraveo nhất hơn lagrave giuacutep đỡ họrdquo [12] Một lyacute do coacute thể lagrave caacutec tổ

chức tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời cao Acleda một ngacircn hagraveng thương mại ở Cambodia chuyecircn về tiểu tiacuten dụng tiacutenh phacircn lời khoảng từ 2 đến 45 phần trăm mỗi thaacuteng Một số nhagrave cho vay khaacutec tiacutenh tiền lời cao hơn nữa khiến cho phacircn lời hagraveng năm lecircn đến 30 đến 60 phần trăm

Tiểu tiacuten dụng lagrave gigrave

Thất bại của tiểu tiacuten dụng

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

Trang 10

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

[13] Những người ủng hộ tiểu tiacuten dụng cho rằng phacircn lời

tuy cao nhưng vẫn thấp hơn so với tiền lời magrave kẻ cho vay khocircng chiacutenh thức tiacutenh Nhưng nếu người nghegraveo khocircng kiếm về số tiền nhiều hơn tiền lời họ phải đoacuteng họ sẽ trở

necircn nghegraveo hơn do tiểu tiacuten dụng chứ khocircng phải giagraveu hơn

Một vấn đề khaacutec đối với tiểu tiacuten dụng lagrave caacutec doanh nghiệp tiacuten dụng gacircy quỹ Một người khaacutech đi vay bằng tiểu tiacuten

dụng thật sự lagrave nhagrave doanh nghiệp theo yacute nghĩa đuacuteng của noacute Cocirc ta tigravem ra vốn quản lyacute doanh nghiệp vagrave mang về nhagrave số tiền kiếm được Nhưng những ldquonhagrave doanh nghiệprdquo magrave đatilde trở thagravenh người hugraveng trong thế giới phaacutet triển thường lagrave người coacute tầm nhigraven xa coacute khả năng đem yacute

tưởng mới biến thagravenh mocirc higravenh doanh nghiệp thagravenh cocircng Tuy coacute một số người vay tiền bằng tiểu tiacuten dụng đatilde tạo

cho doanh nghiệp mang tiacutenh đột phaacute hầu hết đa số vẫn nằm trong vograveng luẩn quẩn ở mức đủ sống Họ thường lagrave những người khocircng coacute kỹ năng chuyecircn mocircn vagrave vigrave vậy phải cạnh tranh với tất cả những người nghegraveo khaacutec cũng tự kiếm sống bằng caacutech mới vagraveo nghề [14] Đa số khocircng coacute nhacircn cocircng ăn lương lagravem chủ rất iacutet tagravei sản vagrave hoạt động ở mức quaacute nhỏ để coacute thể gọi lagrave hiệu quả vagrave vigrave vậy

kiếm được rất iacutet thu nhập Noacutei caacutech khaacutec đa số tiểu doanh nghiệp đều rất nhỏ vagrave nhiều người đatilde thất bại - ngược lại những gigrave LHQ thổi phồng khi cho rằng tiểu doanh nhacircn sẽ lagravem necircn doanh nghiệp giagraveu coacute khiến cho

cả nền kinh tế thịnh vượng theo

Điều nagravey khocircng gacircy ngạc nhiecircn gigrave lắm Đa số người vay tiền khocircng coacute tay nghề tầm nhigraven đầu oacutec saacuteng tạo vagrave sự kiecircn nhẫn để trở thagravenh doanh nhacircn Ngay cả ở caacutec quốc qua phaacutet triển với mức giaacuteo dục cao vagrave coacute sẵn dịch vụ thương mại khoảng 90 lực lượng lao động lagrave cocircng

nhacircn khocircng phải lagrave doanh nhacircn [15]

Thực tế của tiểu tiacuten dụng khocircng locirci cuốn bằng lời hứa của

noacute [16] Ngay cả một tờ baacuteo kiecircn quyết ủng hộ chiacutenh saacutech tacircn phoacuteng khoaacuteng như tờ The Economist cũng đang bắt đầu nhigraven nhận rằng ldquochỉ coacute vagravei nghiecircn cứu đatilde được thực hiện cho thấy caacutec khoản vay nhỏ mang lại lợi iacutech nhưng khocircng phải ở mức đaacuteng kểrdquo [17]

Việc lagravem chứ khocircng phải tiểu tiacuten dụng Tiểu tiacuten dụng thật lagrave một yacute tưởng cao quyacute vagrave lagrave một đột phaacute mới đatilde mang lại taacutec động tốt cho người dugraveng đặc

biệt noacute giuacutep phụ nữ coacute quyền trong caacutec khiacutea cạnh khocircng liecircn quan đến kinh tế Noacute cũng giuacutep người nghegraveo trong những cơn khủng hoảng theo chu kỳ hoặc bất ngờ vagrave vigrave vậy lagravem cho họ iacutet bị tổn thương hơn [18] Nhưng vấn đề

quan trọng ở đacircy lagrave tiểu tiacuten dụng coacute thật sự giuacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo hay khocircng Vagrave về mặt đoacute noacute đatilde thất bại

Trung Quốc Việt Nam vagrave Nam Hagraven đatilde lagravem giảm rất nhiều sự nghegraveo đoacutei trong mấy năm qua với sự giuacutep đỡ rất iacutet của tiểu tiacuten dụng Bangladesh Bolivia vagrave Indonesia

khocircng được thagravenh cocircng như caacutec nước khaacutec trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo mặc dugrave coacute rất nhiều tiền đầu tư vagraveo tiểu tiacuten dụng

Sự thật lagrave đa số khaacutech hagraveng tiểu tiacuten dụng khocircng phải lagrave

tiểu doanh nhacircn do họ tự chọn Họ sẵn lograveng chấp nhận lagravem việc ở cocircng xưởng với mức lương hợp lyacute nếu coacute cocircng việc đoacute Chuacuteng ta khocircng necircn latildeng mạn hoacutea yacute tưởng ldquongười nghegraveo trở thagravenh doanh nhacircnrdquo Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization ndash ILO) dugraveng một từ thiacutech hợp hơn đối với nhoacutem người nagravey own-account workers (lagravem nhacircn cocircng cho chiacutenh migravenh)

Tạo ra cơ hội coacute việc lagravem bền vững với mức lương hợp lyacute lagrave caacutech tốt nhất để người ta thoaacutet khỏi cảnh nghegraveo đoacutei ldquoKhocircng coacute gigrave cơ bản hơn để lagravem giảm nghegraveo đoacutei bằng việc lagravemrdquo theo tổ chức ILO Vagrave Chương trigravenh Phaacutet triển

LHQ (United Nations Development Programme ndash UNDP) đồng yacute ldquoViệc lagravem lagrave một kết nối chiacutenh giữa phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo đoacutei Việc lagravem coacute năng suất vagrave coacute lương coacute thể giuacutep bảo đảm người nghegraveo phacircn hưởng lợi iacutech của nền kinh tế phaacutet triểnrdquo

Chuacuteng ta hatildey xem sự liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei vagrave việc lagravem sau một thời gian ở Trung Quốc Ấn Độ vagrave Chacircu Phi với tổng dacircn số của caacutec nơi nagravey chiếm hơn ba phần tư số người nghegraveo trecircn thế giới Mỗi vugraveng đatilde đi theo một con đường khaacutec nhau để phaacutet triển kinh tế vagrave kết quả cho đến nay rất khaacutec nhau

Tại Trung Quốc một phần lớn dacircn số đang coacute việc lagravem

Cugraveng luacutec đoacute số phần trăm người nghegraveo đoacutei đatilde giảm đi rất nhiều trong mấy thập niecircn qua Ở Chacircu Phi một phần dacircn số nhỏ vagrave đang thu hẹp coacute việc lagravem vagrave mức nghegraveo đoacutei hầu như khocircng thay đổi trong cugraveng thời kỳ Thagravenh

tiacutech của Ấn Độ nằm giữa hai vugraveng kia Số người coacute việc lagravem tăng lecircn một chuacutet vagrave số người nghegraveo đoacutei giảm một chuacutet

Nhiều người coacute việc lagravem ở caacutec vugraveng nagravey vẫn bị kẹt lại ở

mức nghegraveo đoacutei - những người nghegraveo coacute việc lagravem Một người cocircng nhacircn ldquonghegraveordquo ra sao tugravey thuộc vagraveo mức lương của cocirc ấy gia đigravenh coacute bao nhiecircu người vagrave mức thu nhập của caacutec thagravenh viecircn khaacutec trong gia đigravenh Năng suất tăng

dần đến mức lương cao hơn sau cugraveng lagrave cocircng nhacircn kiếm đủ tiền để vượt khỏi nghegraveo đoacutei Vigrave vậy tạo ra cocircng việc khocircng thocirci lagrave khocircng đủ caacutec vugraveng nagravey cũng phải lagravem tăng

năng suất lao động bằng caacutech dugraveng cocircng nghệ mới kỹ thuật quản lyacute chuyecircn mocircn hoacutea vagrave những biện phaacutep

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

Trang 11

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

tương tự

Khi noacutei về lagravem tăng năng suất lao động thagravenh tiacutech của

Ấn Độ rất tầm thường vagrave tigravenh trạng ở Chacircu Phi thigrave ảm đạm Một lyacute do tại sao sự tăng trưởng năng suất lao động ở Ấn Độ rất keacutem lagrave vigrave doanh nghiệp ở đoacute thường quaacute nhỏ Doanh nghiệp cỡ trung bigravenh ở Ấn Độ chỉ bằng một phần mười cỡ doanh nghiệp tương đương ở caacutec nền kigravenh tế đang vươn lecircn khaacutec [19] Việc đặt nặng vai trograve của tiểu

tiacuten dụng vagrave sự tạo dựng caacutec tiểu doanh nghiệp chỉ khiến cho vấn đề tồi tệ hơn [20]

Một nền kinh tế coacute thể đầu tư vagraveo cả hai tiểu doanh nghiệp vagrave caacutec doanh nghiệp lớn hơn Nhưng chiacutenh phủ cần phải ưu tiecircn cho caacutec biện phaacutep phaacutet triển dẫn đến kết

quả cao hơn Theo như lời của Amar Bhide vagrave Carl Schramm viết trong Thời baacuteo Wall Street ldquoChiacutenh phủ của caacutec quốc gia yếu keacutem chỉ coacute số vốn vagrave khả năng chiacutenh trị ở mức nagraveo thocirci Vigrave vậy họ cần phải rất thận trọng tiến hagravenh trigravenh tự một caacutech kỷ luậtrdquo [21]

Traacutech nhiệm của chiacutenh phủ Việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo khocircng thể chỉ được định nghĩa bằng caacutec từ kinh tế học noacute cũng cần phải được xem xeacutet bằng những nhu cầu rộng lớn hơn Amartya Sen nhagrave kinh tế học đoạt giả Nobel noacutei một caacutech hugraveng biện rằng sự phaacutet triển coacute thể được xem lagrave ldquomột quaacute trigravenh khai triển

những tự do thật sự magrave con người hưởng thụ đượcrdquo [22] Chiacutenh tự do xatilde hội văn hoacutea vagrave chiacutenh trị lagrave những điều người ta khaacutet khao coacute được vagrave chiacutenh chuacuteng cũng giuacutep cho người ta coacute khả năng tạo ra thu nhập Dịch vụ như an toagraven cocircng cộng giaacuteo dục cơ bản sức khỏe cộng đồng vagrave cơ sở hạ tầng nuocirci dưỡng những giaacute trị tự do nagravey vagrave lagravem tăng năng suất lao động của

người nghegraveo vagrave đồng thời lagravem tăng thu nhập vagrave lợi iacutech cho họ

Chiacutenh phủ của caacutec quốc gia đang phaacutet triển cho rằng họ chấp nhận traacutech nhiệm đối với caacutec chức năng trecircn Tuy

nhiecircn họ đatilde thất bại một caacutech thecirc thảm khi thực hiện lời

hứa đoacute Xem trường hợp Ấn Độ Nền kinh tế đang phaacutet triển nhanh thị trường chứng khoaacuten đang ở mức cao nhất caacutec cocircng ty Ấn đang phaacutet triển ra nước ngoagravei vagrave tầng lớp trung lưu đang nổi lecircn Đối với nhiều người đacircy lagrave thời điểm tốt nhất từ trước đến nay

Tương phản higravenh ảnh nagravey với một higravenh ảnh khaacutec của Ấn Độ nơi magrave 79 dacircn số vẫn sống dưới 2 đocirc-la mỗi ngagravey 39 người trưởng thagravenh khocircng coacute học vấn 31 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 9 gia đigravenh thagravenh thị khocircng coacute nước uống vệ sinh 81 gia đigravenh nocircng thocircn vagrave 19 gia đigravenh thagravenh

thị khocircng coacute nhagrave vệ sinh 10 beacute trai vagrave 25 beacute gaacutei khocircng đi học cấp một 49 thiếu nhi thiếu dinh dưỡng

9 thiếu nhi chết trong năm năm đầu tiecircn vagrave 400000 em beacute chết vigrave tiecircu chảy mỗi năm

Sự bugraveng nổ ở khu vực kinh tế tư nhacircn của Ấn Độ đatilde kegravem

theo sự thất bại toagraven bộ của chiacutenh phủ vagrave người nghegraveo gaacutenh đủ hậu quả của sự thất bại nagravey Người giagraveu coacute thể mua dịch vụ từ doanh nghiệp tư nhacircn vagrave tầng lớp trung

lưu lagrave thagravenh phần chiacutenh hưởng thụ dịch vụ cocircng cộng iacutet ỏi Nhưng người nghegraveo khocircng được hoặc được hưởng rất iacutet những dịch vụ cocircng cộng vagrave khocircng coacute khả năng trả tiền cho dịch vụ tư nhacircn Thiacute dụ như con caacutei của gia đigravenh giagraveu coacute đến trường tư con caacutei của gia đigravenh trung lưu đến trường tư vagrave cocircng vagrave con caacutei của người nghegraveo thường thigrave khocircng hề đến trường hoặc chỉ coacute thể đến caacutec trường chất

lượng keacutem

Thị trường khocircng chưa đủ Ấn Độ khocircng phải lagrave nước duy nhất coacute chiacutenh phủ khocircng lagravem trograven traacutech nhiệm Nhiều nước đang phaacutet triển cũng

cograven thiếu khu vực cocircng cộng Để trả lời cho sự thiếu thốn nagravey một số người tin lagrave [kinh tế] thị trường coacute thể lagravem tốt hơn trong việc cung cấp những dịch vụ trecircn Đoacute cũng lagrave một trong nhiều lyacute do tại sao tiểu tiacuten dụng coacute sức quyến rũ rộng như vậy Noacute chiacutenh lagrave biện phaacutep xoacutea đoacutei giảm nghegraveo dựa trecircn kinh tế thị trường [23]

Ngay cả những người ủng hộ biện phaacutep kinh tế thị trường trong việc cung cấp dịch vụ cơ bản khocircng cho rằng chiacutenh phủ coacute thể từ bỏ mọi traacutech nhiệm Kinh tế gia Milton

Friedman người ủng hộ hệ thống chứng chỉ trường học đatilde khocircng muốn chiacutenh phủ ruacutet khỏi lĩnh vực giaacuteo dục hoagraven

toagraven Chiacutenh phủ cũng phải cung cấp dịch vụ khi thị trường thất bại Thị trường tự do khocircng hoạt động tốt lắm khi lợi kinh tế nhờ quy mocirc ở mức quaacute lớn vagrave tự nhiecircn coacute độc quyền như trường hợp cung cấp nước tiecircu dugraveng vagrave khi hagraveng hoacutea thuộc loại ldquohagraveng hoacutea cộng đồngrdquo như trường hợp y tế cocircng cộng Trong caacutec trường hợp đoacute thị trường coacute thể chỉ trợ giuacutep chiacutenh phủ chứ khocircng thể thay

thế hoagraven toagraven Thiacute dụ như ở một vugraveng coacute nhagrave cung cấp nước tư nhacircn chiacutenh phủ vẫn phải bảo đảm giaacute nước sao cho người nghegraveo cũng coacute khả năng mua nước

Doanh nhacircn bậc thầy CK Prahalad noacutei ldquoNếu người ta

khocircng coacute cống thải nước vagrave nước uống chuacuteng ta coacute necircn từ chối họ tivi vagrave điện thoại di độngrdquo [24] Khi viết về khu nhagrave ổ chuột ở Mumbay ocircng cho rằng người nghegraveo chấp nhận cảnh thiếu nước vệ sinh khocircng phải lagrave ldquomột chọn lựa thực tếrdquo necircn họ tiecircu tiền mua những thứ họ coacute thể coacute ngay vagrave sẽ giuacutep lagravem tăng chất lượng cuộc sống của họ [25] Vigrave vậy một thị trường được mở ra vagrave ocircng

thuacutec đẩy cocircng ty tư nhacircn kiếm lợi bằng caacutech baacuten hagraveng cho ldquotầng lớp thấp nhấtrdquo (bottom of the pyramid ndash BOP)

Tuy nhiecircn lời đề nghị nagravey che đậy vấn đề thật sự Tại sao người nghegraveo chấp nhận rằng họ khocircng thể coacute nước vệ sinh Ngay cả khi họ chịu đựng được hoagraven cảnh nagravey tại

sao chuacuteng ta cũng như họ Đaacuteng lẽ ra chuacuteng ta necircn

Thị trường

khocircng chưa đủ ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

Trang 12

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhấn mạnh sự thất bại của chiacutenh phủ vagrave cố tigravem

caacutech lagravem cho noacute đuacuteng Giuacutep cho người nghegraveo coacute tiếng noacutei lagrave một khiacutea cạnh quan trọng trong quaacute trigravenh phaacutet triển

Cộng đồng doanh nhacircn cocircng chức chiacutenh trị gia vagrave truyền thocircng đang rất bận tự chuacutec mừng về sự bugraveng nổ của khu vực kinh tế tư nhacircn tại Ấn Độ Chắc chắn rằng ngagravey cagraveng coacute nhiều người Ấn Độ coacute điện thoại di động

Nhưng caacutei magrave nhiều người nhớ về Ấn Độ khocircng phải điện thoại di động magrave lagrave những người phải đi vệ sinh nơi cocircng cộng vigrave họ khocircng coacute nhagrave vệ sinh Ngay tại Mumbai thủ đocirc thương mại của Ấn Độ khoảng 50 người dacircn đi vệ sinh ngoagravei đường Mọi ca tụng về thagravenh cocircng của kinh tế

tư nhacircn phải necircn được đụng độ với vagrave coacute thể lagrave trừng phạt bởi sự giận dữ đối với chiacutenh phủ vigrave noacute đatilde khocircng

cung cấp dịch vụ cơ bản [cho người dacircn]

Nhigraven chung chiacutenh phủ doanh nghiệp vagrave xatilde hội dacircn sự

necircn được khuyecircn lagrave họ cần taacutei phacircn phối caacutec nguồn tagravei chiacutenh vagrave năng lượng ra khỏi tiểu tiacuten dụng để giuacutep cho doanh nghiệp lớn đang cần nhiều nhacircn cocircng Đacircy lagrave caacutech

giảm nghegraveo đoacutei ở Trung Quốc Đại Hagraven Đagravei Loan vagrave caacutec quốc gia đang phaacutet triển khaacutec Đồng thời họ cũng necircn cung cấp caacutec dịch vụ cơ bản nhằm lagravem tăng năng suất lao động của người nghegraveo Nếu khocircng họ sẽ thất bại trong việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo

Aneel Karnani

Hậu Phuacute chuyển ngữ

tựa đề do người dịch đặt

Nguyecircn bản Microfinance misses its mark Stanford Social Innovation Review httpwwwssirevieworgarticlesentry677

[1] Tom Easton ldquoHidden Wealth of the Poorrdquo The Economist (Nov 3 2005) [2] Claire Cane Miller ldquoMicrocredit Why India Is Failingrdquo Forbes (Nov 10 2006) [3] Sam Daley-Harris ldquoState of the Microcredit Summit Campaign Report 2006rdquo [4] ldquoBangladesh Will Send Poverty to Museum by 2030 Yunusrdquo Financial Express (Feb 18 2007) [5] George Negus ldquoForeign Correspondent ndash Interview With Prof Muhammad Yunusrdquo ABC Online (March 25 1997) [6] Manfred Ertel and Padma Rao ldquoWomen Are Better With Moneyrdquo Spiegel (Dec 7 2006) [7] Aminur Rahman ldquoMicro-credit Initiatives for Equitable and Sustainable Development Who Paysrdquo World Development (1999) Naila Kabeer ldquoMoney Canrsquot Buy Me Love Re-evaluating Gender Credit and Empowerment in Rural Bangladeshrdquo IDS Discussion Paper No 363 (1998) Mark Pitt and Shahidur Khandker ldquoHousehold and Intrahousehold Impact of the Grameen Bank and Similar Credit Targeted Programs in Bangladeshrdquo (Washington DC World Bank Publications 1995) [8] Gita Sabharwal ldquoFrom the Margin to the Mainstream Micro-Finance Programmes and Womenrsquos Empowerment The Bangladesh Experiencerdquo University of Wales Swansea (2000) [9] Jennefer Sebstad and Gregory Chen ldquoOverview of Studies on the Impact of Microenterprise Creditrdquo (Washington DC USAID 1996) [10] Aliya Khawari ldquoMicrofinance Does It Hold Its Promisesrdquo Discussion Paper Hamburg Institute of International Economics (2004) [11] David Hulme and Paul Mosley Finance Against Poverty (London Routledge 1996) [12] Salil Tripathi ldquoMicrocredit Wonrsquot Make Poverty Historyrdquo Guardian Unlimited (Oct 17 2006) [13] Daniel Ten Kate and Van Rouen ldquoThe Cycle of Debt ndash As Microcredit Institutions Grow Some Question Their Effect on Pov-ertyrdquo The Cambodia Daily (Feb 21-22 2004) [14] Abhijit V Banerjee and Esther Duflo ldquoThe Economic Lives of the Poorrdquo Journal of Economic Perspectives (2006) [15] LABORSTA Internet database International Labour Organization [16] Thomas W Dichter ldquoHype and Hope The Worrisome State of the Microcredit Movementrdquo (2006)

[17] ldquoMacro creditrdquo The Economist (Oct 21 2006) [18] Jonathan Morduch ldquoDoes Microfinance Really Help the Poor New Evidence From Flagship Programs in Bangladeshrdquo Harvard Institute for International Development and Hoover Institution Stanford University (1998) [19] Kalpana Kochhar et al ldquoIndiarsquos Pattern of Development What Happened What Followsrdquo Journal of Monetary Economics (2006) [20] Milford Bateman and David Ellerman ldquoMicro-Finance Poverty Reduction Breakthrough or Neoliberal Dead-Endrdquo Paper pre-sented at UNDP Bosnia and Herzegovina and the BiH Economic Policy Planning Unit (EPPU) ldquoPoverty Roundtable Achieving MDG 1 (sustainable poverty reduction) in BiHrdquo (June 16-17 2005) [21] Amar Bhide and Carl Schramm ldquoPhelpsrsquos Prizerdquo The Wall Street Journal (Jan 29 2007) [22] Amartya Sen Development as Freedom (New York Anchor Books 2000) [23] Bateman and Ellerman [24] ldquoSelling to the Poorrdquo Time (April 17 2005) [25] CK Prahalad and Allen Hammond ldquoServing the Worldrsquos Poor Profitablyrdquo Harvard Business Review (2002)

ww

wf

lickr

com

Trang 13

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

G iaacute tăng cao dacircn nghegraveo thecircm

Theo số liệu của Tổng cục Thống kecirc giaacute

tiecircu dugraveng tại Việt Nam đatilde tăng 44 tiacutenh

từ 01072004 đến đầu thaacuteng 042008 Đoacute lagrave con

số mang tiacutenh chất tổng hợp cograven nếu nhigraven vagraveo thực

tế để so saacutenh những mặt hagraveng thiết yếu người dacircn

phải sử dụng hagraveng ngagravey đatilde coacute thể tăng đến 300

giaacute xăng đatilde từ 6000đliacutet tăng lecircn 14500đliacutet giaacute

thịt lợn từ 25000đkg lecircn đến 70000đkg giaacute gạo

từ khoảng 3000đkg lecircn đến 9000đkg Lagravem một

con số so saacutenh đơn giản trong cugraveng một thời gian

giaacute cả coacute thể tăng gấp ba lần trong khi mức lương

tối thiểu chỉ chưa tăng được đến hai lần (năm 2004

lagrave 290 ngagraven đồng năm 2008 lagrave 540 ngagraven đồng)

Một buổi trưa đầu thaacuteng tư năm 2008 nắng chang

chang đi viết bagravei ngang qua batildei biển Quy Nhơn tocirci

sagrave vagraveo một hagraveng ăn ven đường Giaacute xăng tăng cao

tagraveu caacute phải nằm bờ ngư dacircn khocircng coacute việc lagravem necircn

hagraveng ăn cũng vắng hoe Cocirc baacuten hagraveng boacute gối nhigraven ra

ngoagravei batildei caacutet Hai bữa nay em lỗ vốn Hagraveng gaacutenh

đi rồi lại gaacutenh về Miệng chợt thẫn thờ ngừng nhai

Thocirci chết Thế những đồ ăn nagravey cũng để một hai

bữa rồi Nhưng khocircng nỡ nặng lời trước neacutet mặt cocirc

gaacutei buồn thiu Cả vốn liếng của mấy mẹ con chỉ coacute

gaacutenh hagraveng nagravey anh ơi Baacuten ế magrave đổ hagraveng đi thigrave con

em sống bằng gigrave Giống như cacircu hỏi day dứt của

anh Chiacute Phegraveo trong truyện ngắn của Nam Cao Ai

cho tao lagravem người lương thiện Caacutei nghegraveo khocircng

cho pheacutep cocirc gaacutei baacuten hagraveng thagravenh một người baacuten

hagraveng coacute lương tacircm

Ba người trong một gia đigravenh cugraveng chết 25 người

dacircn xatilde Thagravei Phigraven Tủng (Đồng Văn Hagrave Giang) nhập

viện vagraveo ngagravey 13 thaacuteng 04 Noacutei về nguyecircn nhacircn

dẫn đến sự việc ocircng Đinh Phuacutec Cảnh Giaacutem đốc

Trung tacircm y tế dự phograveng tỉnh cho biết ngộ độc

thức ăn vigrave bột ngocirc đatilde mốc xanh mốc đỏ nhưng dacircn

nghegraveo tiếc của vẫn ăn

Một gia đigravenh giữa thaacuteng 04 năm 2008 ở xatilde Chacircu

Hạnh huyện Quỳ Chacircu tỉnh Nghệ An cũng cugraveng

nhập viện chỉ vigrave mộthellip con gagrave rugrave Tiếc con gagrave chết

ocircng bố xẻ thịt cả nhagrave cugraveng ăn Nhagrave coacute bốn người

ba người rồi cũng xuất viện cograven chaacuteu beacute hai tuổi Lecirc

Hoagravei Thương thigrave khocircng thể về được nữa Chaacuteu đatilde

chết sau những cơn sốt cao co giật Lại một bi kịch

của sự nghegraveo đoacutei

Lyacute giải cho những đợt dịch bệnh liecircn tiếp tragraven đến

trecircn địa bagraven nhiều tỉnh thagravenh cả nước Ocircng Trần

Đaacuteng Cục trưởng Cục an toagraven vệ sinh thực phẩm

noacutei Do thoacutei quen ăn uống mất vệ sinh đặc biệt lagrave

ở caacutec quaacuten ăn đường phố

Gaacutenh hagraveng rong Một becircn lagrave đồ ăn Một becircn lagrave cheacuten

baacutet cugraveng xocirc nước rửa soacuteng saacutenh vaacuteng mỡ Chiếc

khăn lau nhem nhuốc Giogravei trắng ngoe nguẩy trong

mắm tocircm Higravenh ảnh ấy đatilde quen thuộc trong từng

xoacute xỉnh ngoacutec ngaacutech phố Hagrave Nội Ở Sagravei Gograven coacute thể

khocircng phải lagrave gaacutenh hagraveng rong thigrave lagrave những chiếc

bagraven caacuteu bẩn becircn lograveng lề đường Ruồi nhặng bay vugrave

vugrave Từng xocirc nước thải dội agraveo agraveo tragraven ra lograveng đường

Nhagrave hagraveng với mặt tiền trang hoagraveng sang trọng cũng

khocircng phải lagrave boong ndash ke miễn nhiễm với dịch

bệnh Trong đợt kiểm tra của caacutec cơ quan chức

năng tại Hagrave Nội khoảng 70 số cơ sở bị kiểm tra

phải bị đoacuteng cửa ngay lập tức Khocircng giấy chứng

Bệnh từ miệng vagraveo

ndash vigrave đacircu necircn nỗi

Thổ tả Tiecircu chảy Ngộ độc thức ăn Dịch heo tai xanh Beacute gaacutei hai tuổi chết vigrave ăn thịt gagrave rugrave Cả

gia đigravenh chết vigrave ngộ độc baacutenh bột ngocirc mốc Toagraven cảnh bức tranh ăn uống ở Việt Nam trong

thời gian gần đacircy mang một magraveu xaacutem xịt bệnh tật Dacircn gian coacute cacircu noacutei Bệnh từ miệng vagraveo

Nhưng vigrave sao biết lagrave bệnh từ miệng vagraveo magrave vẫn khocircng traacutenh khỏi dịch bệnh tragraven lan Phiacutea

Những thoacutei quen chết người

Hagraveng rong ăn uống ngay trecircn batildei biển Nha Trang

wwwflickrcom

Trang 14

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhận an toagraven vệ sinh thực

phẩm khocircng được tập

huấn về an toagraven thực

phẩm khocircng coacute cả đến

tạp dề găng tay khẩu

trang khi nấu nướnghellip

Người Hagrave Nội phải kecircu

lecircn Đụng đacircu thấy bẩn

đoacute chẳng lẽ phải nhịn

ăn

Vagrave khi người Hagrave Tacircy cograven

đang ngacircy ngất với niềm

vui sắp được lecircn đời

thagravenh dacircn Thủ đocirc thigrave

dịch thổ tả nổ tung trong

lograveng tacircn Thủ đocirc với lyacute

do ăn ở mất vệ sinh

nghiecircm trọng Khởi đầu lagrave

lễ hội lagraveng Hữu Bằng

(huyện Thạch Thất) hagraveng

năm với moacuten thịt choacute diacutenh

khuẩn tả Dịch bệnh lacircy

lan theo cấp số nhacircn ở

nơi magrave chuồng xiacute được coi

lagrave thứ xa xỉ cả lagraveng saacuteng saacuteng cugraveng ra đồng ngồi

giải quyết nỗi buồn Chỉ trong hai ngagravey 127

người nhập viện vigrave tiecircu chảy cấp Người đứng đầu

ngagravenh y tế tỉnh sắp trở thagravenh Thủ đocirc ocircng Nguyễn

Khắc Hiền cho biết thiếu nhagrave vệ sinh đang lagrave tigravenh

trạng chung ở Hagrave Tacircy hiện nay Theo thống kecirc

30 gia đigravenh ở tỉnh nagravey khocircng coacute nhagrave vệ sinh hoặc

coacute nhưng khocircng đạt chuẩn

Hagraveng năm những đợt ra quacircn Thaacuteng an toagraven vệ

sinh thực phẩm cứ đến hẹn lại lecircn lại được khoa

trương rầm rộ Nhưng biện phaacutep xử lyacute thigrave rất nhẹ

nhagraveng Gần 100 tấn chacircn tracircu được đưa từ Hagrave Tacircy

vagraveo Sagravei Gograven để cả năm trời rồi leacuten luacutet baacuten ra ngoagravei

hagraveng nhậu khi đatilde chảy nước nhầy Cơ quan chức

năng phải boacute tay vigrave chủ hagraveng đatilde bỏ của chạy lấy

người Hay một siecircu thị lớn như Big C baacuten baacutenh

cuốn coacute chứa chất hagraven the mức xử phạt cũng chỉ lagrave

bốn triệu đồng

Coacute rất nhiều văn bản phaacutep luật quy định về an toagraven

vệ sinh thực phẩm đatilde được ban hagravenh Như Quyết

định số 41 năm 2005 của Bộ y tế liecircn quan đến

điều kiện vệ sinh an toagraven thực phẩm với cơ sở

kinh doanh dịch vụ phục vụ ăn uống hay Quyết

định số 43 cugraveng năm yecircu cầu kiến thức vệ sinh an

toagraven thực phẩm với người trực tiếp sản xuất kinh

doanh thực phẩmhellip Mỗi lĩnh vực đều coacute văn bản

quy định riecircng Thậm chiacute coacute cả đến văn bản về

việchellip kiểm tra nhagrave vệ sinh gia đigravenh như Thocircng tư

của Bộ Y tế số 15 năm 2006 Tưởng lagrave rất chặt chẽ

nhưng hoaacute ra phần lớn lagrave những quy định trecircn

trời như phải rửa cheacuten baacutet ba lần bằng ba xocirc

nước khaacutec nhauhellip Hay cửa hagraveng chế biến thức ăn

phải coacute nước saacutet trugraveng phải coacute thuốc phograveng chống

cocircn trugraveng nhacircn viecircn phải được tập huấn về an toagraven

thực phẩmhellip So saacutenh với những gigrave đang tồn tại quả

lagrave lyacute thuyết vagrave thực tế checircnh lệch một trời một

vực

Chế tagravei xử lyacute hagravenh vi vi phạm cograven nhẹ nhagraveng cũng

lagrave một điều đaacuteng lưu yacute Bẩn đến cỡ nagraveo đi chăng

nữa mức phạt đụng trần theo quy định tại Nghị

định số 45 năm 2005 về xử phạt hagravenh chiacutenh trong

lĩnh vực y tế cũng chỉ lagrave 15 triệu đồng Một mức

tiền khocircng nhằm nhograve gigrave so với lợi nhuận caacutec chủ

cửa hagraveng coacute thể dễ dagraveng thu được

Luật higravenh sự cũng coacute quy định về tội phạm vi

phạm quy định về vệ sinh an toagraven thực phẩm

nhưng tội danh nagravey chỉ tồn tại trecircn giấy tờ Trong

thực tế hậu quả như chết người nhập viện vigrave ăn

bẩn vẫn xảy ra thường ngagravey nhưng chưa coacute ai bị

truy tố vigrave hagravenh vi baacuten hagraveng khocircng đảm bảo tiecircu

chuẩn vệ sinh an toagraven gacircy thiệt hại đến tiacutenh mạng

sức khoẻ người khaacutec Yacute kiến của nhiều chuyecircn gia

phaacutep luật cho rằng để aacutep dụng được điều luật nagravey

vagraveo cuộc sống quả lagrave một sự thaacutech đố với cơ quan

điều tra khi magrave luật quy định cấu thagravenh bắt buộc

của tội phạm phải lagrave gacircy thiệt hại nghiecircm trọng

cho sức khoẻ của người khaacutec Nhưng thế nagraveo lagrave

nghiecircm trọng thigrave lại chưa coacute hướng dẫn rotilde ragraveng

Nhắc lại quy định về cấm baacuten hagraveng rong ở Hagrave Nội

nhiều yacute kiến cho rằng đoacute lagrave một quy định coacute phần

hợp lyacute nhưng đatilde quaacute vội vagraveng khi magrave chiacutenh quyền

chưa coacute biện phaacutep chuyển đổi ngagravenh nghề cho hagraveng

vạn người bị trở thagravenh thất nghiệp chỉ sau một

Biết thecircm

Số liệu tổng hợp từ Bộ

Y tế cho thấy phần lớn

trong số 52650 cơ sở vi

phạm VSATTP trecircn toagraven

quốc trong năm 2007 chỉ

bịhellip cảnh caacuteo chỉ gần

26 cơ sở bị phạt tiền

So với năm 2006 số vụ

ngộ độc tăng 503 số

người mắc tăng 27 số

vụ ngộ độc lớn tăng

857 Năm 2007 cả

nước coacute 248 vụ ngộ độc

thực phẩm với 7329

người mắc 55 người

chết

Chỉ trong vograveng 6 thaacuteng

qua dịch tả đatilde hoagravenh

hagravenh tại Việt Nam tới 3

lần Trong đợt dịch giữa

thaacuteng tư nagravey bệnh tả đatilde

lan tới cả 3 miền với 18

tỉnh thagravenh trecircn cả nước

coacute người mắc bệnh

Chế tagravei hời hợt trong rừng luật nhiều

quy định trecircn trời

Vograveng luẩn quẩn chưa tigravem thấy lối ra

Trang 15

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

đecircm đẩy họ vagraveo việc phải chống đối quy định

Quy định đatilde ban hagravenh đatilde aacutep dụng vagrave đatilde đang

từng bước phaacute sản Khi vừa baacuten hagraveng vừa degrave

chừng chạy cocircng an vấn đề đảm bảo đồ ăn thức

uống của họ được sạch sẽ cagraveng trở necircn xa vời hơn

Năm 2008 nagravey lagrave năm thagravenh phố Hồ Chiacute Minh đang

thực hiện chương trigravenh văn minh đocirc thị băng rocircn

rợp đường phố hocirc hagraveo người người giữ vệ sinh

nhưng vẫn coacute thể dễ dagraveng gặp những đống raacutec ruồi

nhặng bay vugrave vugrave trecircn nhiều phố Một anh bạn cự

nự khi tocirci nhắc anh đừng xả raacutec ra đường Anh cứ

đi bộ đến vagravei cacircy số đacircu nhigraven thấy thugraveng raacutec nagraveo

magrave đogravei tui xả raacutec đuacuteng nơi quy định

Đatilde qua thời kinh tế bao cấp đatilde qua thời sợ ngộ độc

sắn vigrave phải ăn sắn thay cơm Đatilde sang thế kỷ người

nước ngoagravei đi du lịch vagraveo vũ trụ necircn mỗi saacuteng đọc

baacuteo thấy tin về dịch bệnh về ngộ độc thức ăn lại

thấy xoacutet xa

Mai Minh

Một cống thoaacutet nước ở thagravenh phố Hồ Chiacute Minh ocirc nghiễm nghiecircm trọng

Tigravenh cờ lượm được trecircn net tấm

higravenh bắn bi cả một thời thơ ấu

như hiện ra trước mắthellip

Những viecircn bi nhỏ lấp laacutenh đủ

magraveu thu huacutet tuổi thơ bao nhiecircu

thế hệ con nhagrave giagraveu mua cả hộp

bi to đugraveng cả trăm viecircn chơi thua

vogravei tiền bố mẹ mua tiếp con nhagrave

nghegraveo đi lượm bi bể bi dạt ra để

bắn để buacuten với bạn begrave

Hồi xưa lagravem gigrave coacute học thecircm chiều

chiều cả bọn rủ nhau ra đầu

đường tụ họp đaacute banh tạc lon

diacutech higravenh chơi u bắn biồn agraveo

cả xoacutem lagraveng

Tuổi thơ chẳng nghĩ suy xa xocirci

chẳng SMS chẳng Net Blog hay

Gamehellip cuộc sống khoacute khăn quaacute

một ngagravey hai bữa cơm no lagrave mừng

lắm rồi

hellip

Tuổi Thơ ơi ta chagraveo mi

Tuổi Thơ ơi ta chagraveo mi

ww

wf

lickr

com

Trang 16

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T ội lỗi của Maurya lagrave vocirc số những người tấn

cocircng anh noacutei Anh ta coacute karma (nghiệp chướng)

xấu Cũng như tổ tiecircn của anh được sinh ra lagrave Dalit

anh phải trả giaacute cho những tội lỗi của migravenh Maurya lagrave

một người thợ lột da động vật vagrave theo luật của Hindu

tiếp xuacutec với da động vật lagravem cho anh bị ocirc uế một người

đaacuteng bị traacutenh xa Vagrave sự khaacute giả của anh ta lagrave một tội

lỗi Một kẻ tiện dacircn như anh thigrave nghĩ migravenh lagrave ai magrave daacutem

mua một khu đất trong lagraveng Vậy magrave anh ta cograven đứng

lecircn đogravei hỏi quyền sử dụng giếng mới của lagraveng Vagrave anh

ta nhận những gigrave xứng đaacuteng được nhận

Một ngagravey Maurya đi vắng taacutem người đagraven ocircng thuộc

đẳng cấp cao hơn đến trang trại của anh Họ phaacute hủy

trang trại lấy cắp maacutey cầy đaacutenh đập vợ con vagrave đốt nhagrave

của Maurya Thocircng điệp đưa ra rất rotilde ragraveng hatildey chấp

nhận cuộc sống tiện dacircn magrave anh thuộc về Maurya sợ

hatildei đến mức cugraveng gia đigravenh trốn chạy khỏi lagraveng vagrave chỉ

daacutem quay về sau hai năm Maurya lagrave một trong số 160

triệu người Ấn Độ thuộc tầng lớp Dalit những người

luocircn bị khinh rẻ ngược đatildei ở caacutec vugraveng nocircng thocircn

Được sinh ra lagrave người Hindu ở Ấn Độ đồng nghĩa với việc

chấp nhận sự phacircn chia đẳng cấp một trong những chế

độ phacircn chia giai cấp xatilde hội tồn tại lacircu đời nhất Xuất

hiện trong văn hoacutea Ấn Độ trong 1500 năm hệ thống

đẳng cấp dựa trecircn một nguyecircn tắc đơn giản con người

sinh ra khocircng bigravenh đẳng Theo quan niệm truyền thống

của đạo Hindu tồn tại hagraveng nghigraven năm nay mọi người

Tầng lớp tiện dacircn (Dalit) trong

chế độ đẳng cấp ở Ấn Độ

Được gaacuten lagrave ocirc uế ngay từ khi lọt lograveng mẹ một phần saacuteu dacircn số Ấn Độ phải chịu cảnh sống dưới

đaacutey tầng của xatilde hội trong hệ thống đẳng cấp của đạo Hindu Họ thuộc tầng lớp tiện dacircn (Dalit)

ww

wf

lickr

com

Trang 17

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

trong xatilde hội được phacircn chia giai

cấp dựa vagraveo nghề nghiệp của họ

Tầng lớp cao nhất được gọi lagrave

Brahmana Họ lagrave những người

lagravem caacutec cocircng việc được tocircn trọng

như tu sĩ thầy giaacuteo Kế đến lagrave

Ksatriya - những người latildenh đạo

vagrave chiến binh Những người

chuyecircn kinh doanh buocircn baacuten

được gọi lagrave Vaisya Tiếp theo lagrave

Sudra - nocircng dacircn vagrave lao động

Mỗi đẳng cấp cograven chứa nhiều

tầng lớp con với cấp bậc riecircng

của họ

Nhoacutem thứ năm gọi lagrave Dalit Họ

khocircng thuộc nhoacutem nagraveo được đề

cập trong đạo Hindu Dalit được

cho lagrave quaacute ocirc uế bẩn thỉu để được

coi lagrave con người bigravenh thường

Những thagravenh kiến bảo thủ đatilde định

higravenh cuộc sống của họ đặc biệt lagrave

ở vugraveng nocircng thocircn- nơi magrave ba

phần tư dacircn số Ấn Độ sinh sống

Những người Dalit bị kỳ thị xuacutec

phạm cấm vagraveo những đền chugravea

vagrave nhagrave của những người thuộc

đẳng cấp cao phải ăn uống bằng

caacutec đồ dugraveng riecircng rẽ Những

người khocircng thuộc đẳng cấp Dalit

rất ngại tiếp xuacutec vagrave thường khocircng

bao giờ nhận nước uống từ những

người nagravey Trong một số trường

hợp cực đoan mặc dugrave hiếm họ cograven

coacute thể bị hatildem hiếp thiecircu sống

hay bắn chết

Những người Dalit thường lagravem caacutec

cocircng việc được coi lagrave khocircng sạch

sẽ những cocircng việc phải tiếp xuacutec

với maacuteu chất thải vagrave caacutec bộ phận

dơ bẩn khaacutec theo luật của đạo

Hindu Cocircng việc của họ như

thiecircu xaacutec queacutet dọn nhagrave vệ sinh

hoacutet phacircn thu dọn xaacutec động vật

thuộc da thocircng cống Những

cocircng việc nagravey được truyền từ thế

hệ nagravey qua thế hệ khaacutec vagrave được

dagravenh riecircng cho tầng lớp Dalit

Thậm chiacute nhiều người lagravem caacutec

cocircng việc sạch sẽ hầu hết lagravem

thuecirc với mức lương rẻ tiền vẫn

được coi lagrave ocirc uế Những người nagravey

bị mắc kẹt dưới đaacutey của một hệ

thống magrave khocircng thể vận hagravenh

nếu thiếu sự phacircn biệt đối xử

Quan niệm truyền thống đatilde lấn aacutet

luật phaacutep hiện đại Trong khi hiến

phaacutep Ấn Độ cấm sự phacircn chia

đẳng cấp vagrave đặc biệt cấm sự phacircn

biệt đối xử với những người được

coi lagrave Dalit đạo Hindu tocircn giaacuteo

của 80 dacircn số Ấn Độ vẫn chi

phối đời sống hagraveng ngagravey với

những quy định khắt khe Hệ

thống đẳng cấp của đạo Hindu coacute

hẳn một cuốn saacutech hướng dẫn

được soạn thảo caacutech đacircy 2000

năm Noacute chỉ dẫn cho người của

từng đẳng cấp cần phải ăn gigrave kết

hocircn như thế nagraveo lagravem thế nagraveo để

kiếm sống vagrave lagravem thế nagraveo để giữ

sạch sẽ những ai cần phải traacutenh

Theo quy ước bố mẹ lagrave Dalit sẽ

sinh ra con lagrave Dalit Nhiều người

gọi đacircy lagrave aacuten tugrave chung thacircn magrave

những người tiện dacircn phải nhận

từ khi lọt lograveng mẹ

Họ đều trocircng giống như những

người Ấn Độ khaacutec Họ coacute cugraveng

magraveu da tiếng noacutei Họ đi trecircn

cugraveng con đường học cugraveng trường

lớp với những người thuộc đẳng

cấp khaacutec Trong lagraveng những người

phụ nữ queacutet sacircn vagrave giặt giũ quần

aacuteo Trẻ con chơi cricket vagrave daacuten

ảnh của những ngocirci sao nhạc pop

hay vận động viecircn thể thao

Những người đagraven ocircng lagravem việc

khacircu giầy giệt thảm xử lyacute phacircn

bograve để lagravem nhiecircn liệu vagrave giống như

những người đagraven ocircng khaacutec ở nocircng

thocircn họ cũng neacutem tiền vagraveo rượu

chegrave cờ bạc Nhưng bất chấp cuộc

sống bigravenh thường đoacute những

người thuộc đẳng cấp thấp nhất

nagravey thường coacute một vết xăm magraveu

đỏ trecircn traacuten để phacircn biệt đẳng

cấp của migravenh Họ khocircng thể che

dấu thacircn phận của migravenh Coacute rất

nhiều caacutech để mọi người biết điều

đoacute Người Hindu thường khocircng

cảm thấy thoải maacutei trong quan hệ

ww

wf

lickr

com

Trang 18

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

với một người magrave họ khocircng biết

rotilde địa vị xatilde hội Trong vograveng vagravei

thaacuteng mọi việc sẽ được phơi bagravey

Tecircn họ địa chỉ lagraveng quecirc ngocircn

ngữ cơ thể vagrave đặc biệt lagrave nghề

nghiệp sẽ chỉ rotilde họ thuộc đẳng

cấp thấp nhất của xatilde hội

M ột xatilde hội đang thay đổi

Nhiều người cho rằng caacutec

kiểu phacircn biệt đối xử thocirc bạo

nhất đatilde chấm dứt tồn tại nhờ caacutec

cuộc vận động cải caacutech xatilde hocirci kể

từ sau khi Ấn Độ giagravenh độc lập từ

Anh năm 1947 Iacutet nhất thigrave những

người Dalit đatilde đạt được nhiều tiến

bộ trong xatilde hội Đatilde chấm dứt caacutei

thời magrave họ coacute thể bị đaacutenh nếu họ

khocircng may chạm vagraveo người thuộc

đẳng cấp cao hơn khi magrave họ bắt

buộc phải đeo chuocircng để baacuteo hiệu

sự coacute mặt của migravenh vagrave khocircng

được pheacutep ngồi cugraveng ghế cũng

như học cugraveng trường với người

thuộc đẳng cấp khaacutec Vagraveo năm

1950 quốc hội Ấn Độ thocircng qua

hệ thống hạn ngạch dagravenh riecircng

một số ghế trong hệ thống lập

phaacutep cho người thuộc tầng lớp

nagravey Theo hạn ngạch nagravey phần

trăm số ghế giagravenh riecircng cho Dalit

trong caacutec cơ quan nhagrave nước đuacuteng

bằng tỉ lệ của họ trong dacircn số

15 Hệ thống hạn ngạch cograven

được aacutep dụng đối với việc tuyển

sinh ở caacutec trường đại học Đảng

cầm quyền ở Ấn Độ ủng hộ việc

duy trigrave hệ thống nagravey bất chấp

nhiều sự phản đối Vagraveo năm

1981 một cuộc biểu tigravenh nổ ra vigrave

việc một sinh viecircn thuộc tầng lớp

thượng lưu bị từ chối vagraveo trường Y

để nhường chỗ cho một người Da-

lit Đặc quyền về việc lagravem ở hệ

thống cocircng quyền Ấn Độ đatilde giuacutep

nacircng cao mức sống của nhiều

người Dalit giuacutep họ gia nhập tầng

lớp trung lưu

Về mặt lịch sử hệ thống đẳng cấp

ở Ấn Độ lagrave tương đối đoacuteng kiacuten

Nghề nghiệp lagrave một yếu tốt quan

trọng quyết định địa vị trong xatilde

hội Con vua rồi lại lagravem vua vagrave

con nocircng dacircn thigrave suốt đời lagravem

nocircng dacircn Người Hindu rất iacutet khi

kết hocircn với người khocircng thuộc

đẳng cấp với migravenh Nhiều nhagrave sử

học cho rằng đacircy lagrave một yếu tố

lagravem phacircn chia xatilde hội Mặc dugrave

quan niệm lạc hậu nagravey đatilde thay

đổi rất nhiều trong xatilde hội hiện

đại hệ thống đẳng cấp vẫn tồn

tại dai dẳng vagrave

đacircy lagrave nguyecircn

nhacircn lagravem cho Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước giagraveu coacute

về tagravei nguyecircn

vẫn chưa trở

thagravenh một cường

quốc hugraveng

mạnh Trong lịch

sử của migravenh Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước lớn với

một nền văn hoacutea

lacircu đời nhưng dễ

dagraveng bị xacircm lược

bởi caacutec thế lực

nước ngoagravei Sau

khi người Anh

xacircm lược Ấn Độ

nhiều người Ấn

sau khi tiếp xuacutec

văn hoacutea phương Tacircy nhận thấy hệ

thống nagravey lagrave lạc hậu vagrave cần phải

loại bỏ Những thay đổi xatilde hội

nagravey chủ yếu xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động chiacutenh trị Sau khi Ấn Độ

giagravenh độc lập phần lớn quyền lực

chiacutenh trị nằm trong tay caacutec tầng

lớp cao nhất trong xatilde hội Brah-

mana Ksatriya vagrave Vaisya những

người nắm giữ hầu hết của cải vagrave

tri thức của đất nước Họ bắt đầu

thi hagravenh caacutec biện phaacutep nhằm ưu

tiecircn cho người Dalit coacute nhiều chỗ

hơn trong chiacutenh quyền cũng như

trường học

Nhưng những thay đổi theo chiều

hướng tiến bộ khocircng hoagraven toagraven

xuất phaacutet từ những lyacute do trong

saacuteng Một phần những nhagrave latildenh

đạo coacute học thức của Ấn độ nhận

thấy sự bất cocircng vagrave mất nhacircn

quyền của hệ thống đẳng cấp

Mặt khaacutec những laacute phiếu đaacuteng kể

từ tay người Dalit lagravem cho đảng

latildenh đạo phải quan tacircm hơn đến

họ Mọi việc xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động của Ambedkar Ocircng xuất

thacircn từ tầng lớp dưới cugraveng nagravey

nhưng được giaacuteo dục ở caacutec trường

đại học hagraveng đầu ở Mỹ vagrave Anh

Khi Ấn Độ giagravenh độc lập năm

1947 ocircng trở thagravenh bộ trưởng tư

phaacutep đầu tiecircn của nước nagravey Lagrave

một người latildenh đạo của tầng lớp

Dalit Ambedkar luocircn đấu tranh

cho quyền lợi của người Dalit Kết

quả lagrave chiacutenh phủ Ấn Độ đatilde đồng yacute

thi hagravenh caacutec chiacutenh saacutech ưu tiecircn

cho người Dalit Luacutec đầu caacutec chiacutenh

saacutech ưu tiecircn được thực hiện trong

mười năm Nhưng sau đoacute họ nhận

thấy việc giữ chỗ trong chiacutenh

quyền trường học cho người Dalit

coacute thể keacuteo dagravei hơn cho đến khi

nagraveo họ vẫn bỏ phiếu cho đảng

cầm quyền Mặc dugrave vậy lợi iacutech

của việc nagravey vần chưa taacutec động

đến toagraven bộ tầng lớp nghegraveo khổ

nhất trong xatilde hội

Cho đến tận những năm cuối của

thập kỷ 80 khi tầng lớp Sudra

đa số lagrave nocircng dacircn vagrave lagrave tầng lớp

ngay trecircn Dalit dần dần chiếm ưu

thế trong chiacutenh trường vagrave họ

muốn giagravenh nhiều ưu tiecircn hơn cho

phe migravenh Vagraveo đầu thập niecircn 90

khi Ấn Độ mở cửa nền kinh tế

những người giỏi nhận thấy lagravem

việc trong lĩnh vực tư nhacircn mang

lại nhiều cơ hội vagrave lợi nhuận hơn

so với cocircng việc của chiacutenh phủ

Vagrave những người thuộc tầng lớp

trecircn bắt đầu rời bỏ chiacutenh quyền

vagrave thay vagraveo đoacute lagrave người Sudra

Hiện nay nền chiacutenh trị Ấn Độ bị

kiểm soaacutet hoagraven toagraven bởi những

đảng phaacutei của người Sudra

Những người thuộc tầng lớp trecircn

cảm thấy bị đứng ngoagravei lề vagrave họ

bắt đầu liecircn kết với người Dalit để

chống lại ảnh hưởng của người

Sudra Noacute giống như việc Mỹ vagrave

Liecircn Xocirc liecircn kết trong chiến tranh

thế giới thứ II vậy một nhagrave baacuteo

nhận xeacutet

ww

wf

lickr

com

Trang 19

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Mọi việc đang thay đổi một caacutech tiacutech cực Vagraveo năm

1997 Narayanan trở thagravenh tổng thống đầu tiecircn

xuất thacircn từ tầng lớp Dalit Hoạt động của ocircng trecircn

cương vị tổng thống vượt ra ngoagravei vai trograve lễ nghi

bigravenh thường tiacutech cực phecirc phaacuten hệ thống đẳng cấp

Trong một bagravei phaacutet biểu nhacircn ngagravey quốc khaacutenh

ocircng cho rằng sự phacircn biệt đối xử đối với phụ nữ

thuộc tầng lớp dưới lagrave một tội aacutec vagrave cần được loại

bỏ nếu khocircng nền dacircn chủ của chuacuteng ta sẽ như

một lacircu đagravei được xacircy trecircn đống phacircn bograve Nhưng

khocircng coacute bagravei hugraveng biện nagraveo coacute thể loại bỏ caacutei aacutech

đang đeo trecircn cổ những người tiện dacircn nạn nhacircn

của một tocircn giaacuteo phaacuten xeacutet họ như một thứ dacircn

(subhuman) vagrave của một xatilde hội nocircng nghiệp boacutec lột

họ như những nocirc lệ Tuy nhiecircn điều đoacute thể hiện

những cố gắng ban đầu đảm bảo cocircng bằng vagrave cải

thiện vấn đề nhacircn quyền vốn một điểm yếu của thể

chế dacircn chủ Ấn Độ

Nhiều người tự hỏi tại sao một chế độ bất cocircng như

vậy vẫn tồn tại trong mocirct xatilde hội hiện đại vagrave lagrave một

cường quốc về cocircng nghệ thocircng tin như Ấn Độ Mặc

dugrave caacutec thagravenh phố lớn của Ấn Độ đang thu huacutet một

lực lượng lớn lao động trigravenh độ cao vagrave đang tạo ra

những sản phẩm cocircng nghệ cao giuacutep nền kinh tế

phaacutet triển mạnh ba phần tư dacircn số vẫn sống ở

nocircng thocircn Vagrave đạo Hindu với lịch sử hagraveng nghigraven

năm đatilde ăn sacircu vagraveo suy nghĩ của người Ấn Độ lagravem

cho việc thay đổi trở necircn khoacute khăn vagrave phức tạp Ấn

Độ với một lịch sử nhiều chia rẽ về tocircn giaacuteo sắc tộc

vagrave với một hệ thống chiacutenh trị theo mocirc higravenh dacircn chủ

hiện nay những cố gắng của caacutec nhagrave latildenh đạo cấp

tiến trở necircn hạn chế

Kinh tế cũng lagrave một nguyecircn nhacircn lagravem cho tigravenh

trạng nagravey tồn tại gần như khocircng đổi trong suốt

1500 năm Một số cocircng việc nặng nhọc bẩn thỉu lagrave

kế sinh nhai duy nhất của những người tiện dacircn

Một số lĩnh vực kinh thế khocircng thể hoạt động được

nếu thiếu người lagravem caacutec cocircng việc nagravey

Trong khi mọi việc đang thay đổi thigrave một điều chắc

chắn rằng noacute sẽ đi kegravem với bạo lực Sự thay đổi

đang diễn ra chậm chạp từ lagraveng nagravey qua lagraveng khaacutec

vagrave những người đi tiecircn phong sẽ chịu nhiều thử

thaacutech nhất Như trường hợp của Bairwa một nocircng

dacircn ở Rajasthan anh đatilde quyết định tắm ở chiếc ao

của lagraveng một nơi khocircng được pheacutep cho người Dalit

Những người thuộc đẳng cấp trecircn đatilde bao vacircy nhagrave

anh đe dọa sẽ giết anh Bairwa đứng lecircn tố caacuteo với

cảnh saacutet vagrave caacutec tổ chức nhacircn quyền Bacircy giờ thigrave

anh khocircng bao giờ daacutem đi một migravenh vigrave sợ trả thugrave

Tocirci khocircng huacutet thuốc uống rượu hay lagravem việc gigrave

xấu cả Tocirci lagravem việc chăm chỉ Tại sao tocirci phải lagrave

một Dalit

Phương Ngọc

Tham khảo

National Geographic số thaacuteng 6-2003 Wikipedia

httpvietnamnetvn

tuanvietnam200707713077

httpwwwlangvietnetforumsindexphp

showtopic=36008

httpwwwanviettoancaunetanviettcindexphp

option=com_contentamptask=viewampid=126

ldquoDugrave ai đi ngược về xuocirci

nhớ ngagravey giỗ Tổ mugraveng mười thaacuteng bardquo

hocircm nay giỗ tổ ocircng cha

con uống ly rượu tự hagraveo magrave nghe bốn bề hổ nhục

cacircu lục baacutet mặn magrave cứ đi xuocirci về ngược

lời cha ocircng gang theacutep cũ đacircu rồi

tấc đất-tấc vagraveng giang sơn lagrave nước

lửa muội tacircm đang liếm laacutep cam lồ

tocirci đi từ bốn nghigraven năm ngạo nghễ

nay nhu nhược về dacircng rượu cha ocircng

rượu được vắt từ ruộng luacutea nương khoai hồn đất

rượu khocircng mua bằng caacutech baacuten mất ngọn nuacutei dograveng

socircng

hocircm nay con dacircng rượu lecircn bagraven thờ cha ocircng

tay run khống mắt khocircng daacutem nhigraven lecircn mặt tượng

kiacutenh mong hồn thiecircng socircng nuacutei

ngụm nagraveo thơm Người chứng giaacutem lograveng thagravenh

ngụm nagraveo độc Người phun thẳng vagraveo mặt thằng

con hegraven nhaacutet

con sẽ đi chưng lại bầu rượu khaacutec

con sẽ rửa mặt magravey vagrave thay aacuteo Lạc quần Hồng

một hạt bụi bacircy giờ cũng tội lỗi với tổ tocircng

tội với anh tagravei đatilde chết mấy nghigraven năm trước

tội với người dacircn đen vừa mới chết xuocirci chết ngược

khoacutei hương bayhellip khoacutei hương bay hellip

cuacutei xin hồn thiecircng chứng giaacutem

Ngocirc Hữu Đoagraven

Mugraveng 10 thaacuteng 3 năm Mậu tyacute (2008)

RƯỢU GIỖ TỔ HUgraveNG VƯƠNG

Trang 20

PHIacuteA TRƯỚC VAgrave BẠN ĐỌC Số 12 - Thaacuteng 42008

Đoacute lagrave cacircu noacutei của Nelson Mandela một con

người huyền thoại của đất nước Nam Phi

Đoacute cũng lagrave tựa đề của một bagravei viết được đăng trecircn

tạp chiacute Phiacutea Trước số 3 một bagravei viết được nhiều

bạn đọc yecircu thiacutech

Vagrave caacutec bạn thacircn mến mục Bạn đọc vagrave Phiacutea

Trước kỳ nagravey đưa lại một vagravei đoạn triacutech cugraveng một

số yacute kiến magrave bạn đọc đatilde dagravenh cho bagravei viết

ldquoNgagravey xưa khi cograven lagrave một đứa trẻ ở lagraveng Transkei

tocirci đatilde nghe caacutec bocirc latildeo của bộ tộc kể về những

thaacuteng ngagravey tươi đẹp trước khi người da trắng đến

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute sống trong hogravea bigravenh dưới những

luật lệ dacircn chủ của tộc trưởng Mọi người tự do đi

lại magrave khocircng cần giấy pheacutep

Coacute nhiều thứ cograven sơ khai cần phải hoagraven thiện vagrave

chắc chắn rằng noacute khocircng đaacutep ứng đogravei hỏi của xatilde

hội hiện đại Tuy nhiecircn một xatilde hội như vậy đatilde ẩn

chứa những mầm mống của một xatilde hội dacircn chủ magrave

trong đoacute khocircng ai bị đối xử như nocirc lệ vagrave trong đoacute

sự nghegraveo đoacutei thiếu thốn lẫn bất an sẽ khocircng cograven

nữa Đoacute lagrave cacircu chuyện lịch sử đatilde truyền cảm hứng

cho tocirci vagrave những đồng đội của tocirci trong cuộc đấu

tranh nagravey

Tocirci nghĩ rằng với tư caacutech lagrave những con người

chuacuteng ta khocircng thể khocircng lagravem gigrave khocircng noacutei gigrave vagrave

khocircng hagravenh động gigrave trước bất cocircng khocircng phản đối

hagravenh động đagraven aacutep vagrave khocircng đấu tranh vigrave một xatilde hội

tốt đẹp hơn vagrave vigrave

một cuộc sống tốt

đẹp hơnrdquo (PT số 3)

I love this

postgreat inspira-

tion for any indivi-

dual

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute

sống trong hogravea bigravenh

dưới những luật lệ

dacircn chủ của tộc

trưởng Mọi người tự

do đi lại magrave khocircng

cần giấy pheacutep Cacircu nagravey coacute lẽ lagrave cacircu hay nhất trong

bagravei viết

Cagraveng đọc cagraveng thấy khacircm phục tagravei hugraveng biện của

NM Đến bao giờ VN coacute được một nhacircn vật coacute khả

năng hugraveng biện như thế nhỉ

Khi người Việt Nam chuacuteng ta học được caacutech suy

nghĩ vagrave lập luận chặt chẽ coacute hệ thống học được

caacutech cảm nhận vagrave đaacutenh giaacute sacircu sắc caacutec sự vật vagrave

hiện tuợng học được sự tự tin học được caacutech

truyền những yacute tưởng vagrave tacircm tư tới nhiều người

khaacutec

Tocirci thigrave rất ưng cacircu nagravey Nhưng coacute lẽ phải rộng ra

cho những người coacute lương tacircm chứ khocircng chỉ riecircng

luật sư

Tocirci đatilde giải thiacutech cho họ thấy lagrave một luật sư tocirci

luocircn bị eacutep buộc phải lựa chọn giữa sự phục tugraveng

luật phaacutep vagrave lương tacircm

Minh Anh

FREEDOM

laquo Đối với con người tự do trecircn chiacutenh

mảnh đất của họ lagrave điều thiecircng liecircng nhất raquo

Nếu bạn chưa đọc bagravei viết nagravey hatildey

tigravem bagravei viết trecircn Phiacutea Trước số 3 để

đọc vagrave cảm nhận nheacute

photo

sm

gc

oz

a

Trang 21

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

C hỉ mới caacutech đacircy hai thế kỷ hầu hết caacutec quốc

gia trecircn thế được cai trị bởi caacutec thể chế

phong kiến vagrave bầu cử lagrave một đặc quyền hiếm coacute

Thậm chiacute ở Hoa Kỳ cuộc bầu cử hiện đại đầu tiecircn

chỉ hạn chế trong số những người đagraven ocircng da trắng

coacute tagravei sản đaacuteng kể

Nhagrave chiacutenh trị học người Phaacutep Alexis de Tocqueville

đatilde từng tiecircn đoaacuten rằng một cuộc caacutech mạng vigrave cocircng

bằng dacircn chủ đang diễn ra Ocircng tin rằng cuộc caacutech

mạng nagravey đang tiến xa nhất ở nước Mỹ nơi magrave ocircng

đến thăm vagraveo năm 1830 để thấy tương lai loagravei

người Nhưng cho đến hết thế kỷ 19 quyền bầu củ

phổ thocircng vẫn cograven xa mới trở thagravenh hiện thực

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất khi caacutec chế độ

quacircn chủ vagrave caacutec đế chế hugraveng mạnh sụp đổ quyền

bầu cử dagravenh cho phụ nữ bắt đầu phaacutet triển mạnh

mẽ người dacircn trecircn nửa baacuten cầu Bắc bắt đầu được

đảm bảo quyền bỏ phiếu tự do Ở nửa baacuten cầu

Nam caacutec thuộc địa dần dần giagravenh độc lập từ tay

thực dacircn chacircu Acircu sau chiến tranh thế giới thứ hai

vagrave kegravem theo đoacute lagrave quyền bầu cử Khi người da đen

ở Nam Phi xếp hagraveng bỏ phiếu lần đầu tiecircn vagraveo năm

1994 quyền bỏ phiếu phổ thocircng đatilde được đảm bảo

trecircn toagraven thế giới

Thế nhưng quyền bỏ phiếu lagrave một chuyện đảm

bảo cuộc bầu cử cocircng bằng tự do vagrave cạnh tranh ndash

những tiecircu chuẩn tối thiểu cho một nền dacircn chủ ndash

lagrave chuyện khaacutec Vagrave nền dacircn chủ magrave caacutec nước

phương Tacircy đang tận hưởng cograven phải coacute những yecircu

cầu cao hơn tự do ngocircn luận tự do baacuteo chiacute vagrave luật

phaacutep Một tin tốt đẹp lagrave mặc dugrave dacircn chủ vẫn cograven đi

sau quyền bầu cử noacute đang trecircn đagrave phaacutet triển Caacutec

chuyecircn gia cho rằng chuacuteng ta đang ở giữa quaacute trigravenh

dacircn chủ hoacutea được tiếp sức bởi tăng trưởng kinh tế

giaacuteo dục sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu toagraven

cầu sự mở rộng của thị trường tự do vagrave sự phaacutet

triển của cocircng nghệ đatilde mang tin tức về dacircn chủ

cho mọi người trecircn khắp thế giới

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia

trecircn thế giới được coi lagrave coacute bầu cử dacircn chủ theo

Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven

cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho

một nền dacircn chủ thực sự

Số phần trăm dacircn số đi bầu cử khaacutec nhau rất nhiều

giữa caacutec quốc gia vagrave caacutec nhagrave phacircn tiacutech tranh luận

về yacute nghĩa của con số nagravey Liệu coacute phải số người đi

bầu thấp chứng tỏ họ hagravei lograveng hay bầu cử đatilde trở

necircn xa lạ đến độ latildenh cảm Số người đi bầu cao coacute

chứng tỏ người dacircn bị cuốn huacutet vagraveo vấn đề tranh cử

ndash hay giống như ở Belarus bắt buộc người dacircn phải

đi bỏ phiếu để tạo ra ấn tượng về dacircn chủ Số đại

biểu nữ được truacuteng cử cũng lagrave một vấn đề gai goacutec

Thocircng thường trecircn thế giới con số nagravey thấp hơn rất

nhiều tỉ lệ phụ nữ trong dacircn số ngoại trừ ở Rwanda

vagrave caacutec nước bắc Acircu nơi magrave caacutec đảng phaacutei chiacutenh trị

vagrave luật phaacutep qui định một tỉ lệ nhất định số đại diện

nữ trong quốc hội

Khi chiến tranh lạnh kết thuacutec nhagrave khoa học chiacutenh

trị Francis Fukuyama khẳng định rằng chuacuteng ta đatilde

tiến đến giai đoạn cuối của lịch sủ với dacircn chủ tự

do vagrave chủ nghĩa tư bản lagrave hệ thống khả thi duy

nhất đối với caacutec quốc gia muốn tiến đến hiện đại

hoacutea Bacircy giờ 17 năm đatilde trocirci qua mọi việc coacute vẻ

khocircng đơn giản như vậy Trong tương lai coacute thể

nhiều dạng khaacutec nhau của dacircn chủ được chấp nhận

tại caacutec nước khocircng theo văn hoacutea phương Tacircy Bruce

Gilley taacutec giả của cuốn saacutech ldquoTương lai dacircn chủ của

Trung Quốcrdquo dự đoaacuten dacircn chủ sẽ thắng thế tại

quốc gia nagravey khi magrave caacutec nhagrave cải caacutech buộc phải

đaacutep ứng lại aacutep lực từ becircn dưới Hiện nay caacutec nhagrave

học giả Trung Quốc đang cacircn nhắc những vấn đề

magrave họ nghĩ lagrave sẽ nacircng cao quyền dacircn chủ viacute dụ

như caacutec biện phaacutep giuacutep người dacircn coacute nhiều tiếng

noacutei trong việc tạo lập chiacutenh saacutech của chiacutenh phủ

Vagrave một số quốc gia hiện nay đang trong thời kỳ

chuyển giao giữa chiacutenh thể kiểu cũ vagrave chế độ dacircn

chủ coacute thể sẽ khocircng bao giờ đến được điacutech Trong

Bỏ phiếu vagrave Dacircn chủ Quyền bỏ phiếu lagrave một phần quan

trọng của chế độ dacircn chủ Nhưng

để coacute dacircn chủ thực sự thigrave phải cần

nhiều hơn thế

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia trecircn thế giới được coi lagrave coacute

bầu cử dacircn chủ theo Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho một nền dacircn chủ thực sự

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 14

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

nhận an toagraven vệ sinh thực

phẩm khocircng được tập

huấn về an toagraven thực

phẩm khocircng coacute cả đến

tạp dề găng tay khẩu

trang khi nấu nướnghellip

Người Hagrave Nội phải kecircu

lecircn Đụng đacircu thấy bẩn

đoacute chẳng lẽ phải nhịn

ăn

Vagrave khi người Hagrave Tacircy cograven

đang ngacircy ngất với niềm

vui sắp được lecircn đời

thagravenh dacircn Thủ đocirc thigrave

dịch thổ tả nổ tung trong

lograveng tacircn Thủ đocirc với lyacute

do ăn ở mất vệ sinh

nghiecircm trọng Khởi đầu lagrave

lễ hội lagraveng Hữu Bằng

(huyện Thạch Thất) hagraveng

năm với moacuten thịt choacute diacutenh

khuẩn tả Dịch bệnh lacircy

lan theo cấp số nhacircn ở

nơi magrave chuồng xiacute được coi

lagrave thứ xa xỉ cả lagraveng saacuteng saacuteng cugraveng ra đồng ngồi

giải quyết nỗi buồn Chỉ trong hai ngagravey 127

người nhập viện vigrave tiecircu chảy cấp Người đứng đầu

ngagravenh y tế tỉnh sắp trở thagravenh Thủ đocirc ocircng Nguyễn

Khắc Hiền cho biết thiếu nhagrave vệ sinh đang lagrave tigravenh

trạng chung ở Hagrave Tacircy hiện nay Theo thống kecirc

30 gia đigravenh ở tỉnh nagravey khocircng coacute nhagrave vệ sinh hoặc

coacute nhưng khocircng đạt chuẩn

Hagraveng năm những đợt ra quacircn Thaacuteng an toagraven vệ

sinh thực phẩm cứ đến hẹn lại lecircn lại được khoa

trương rầm rộ Nhưng biện phaacutep xử lyacute thigrave rất nhẹ

nhagraveng Gần 100 tấn chacircn tracircu được đưa từ Hagrave Tacircy

vagraveo Sagravei Gograven để cả năm trời rồi leacuten luacutet baacuten ra ngoagravei

hagraveng nhậu khi đatilde chảy nước nhầy Cơ quan chức

năng phải boacute tay vigrave chủ hagraveng đatilde bỏ của chạy lấy

người Hay một siecircu thị lớn như Big C baacuten baacutenh

cuốn coacute chứa chất hagraven the mức xử phạt cũng chỉ lagrave

bốn triệu đồng

Coacute rất nhiều văn bản phaacutep luật quy định về an toagraven

vệ sinh thực phẩm đatilde được ban hagravenh Như Quyết

định số 41 năm 2005 của Bộ y tế liecircn quan đến

điều kiện vệ sinh an toagraven thực phẩm với cơ sở

kinh doanh dịch vụ phục vụ ăn uống hay Quyết

định số 43 cugraveng năm yecircu cầu kiến thức vệ sinh an

toagraven thực phẩm với người trực tiếp sản xuất kinh

doanh thực phẩmhellip Mỗi lĩnh vực đều coacute văn bản

quy định riecircng Thậm chiacute coacute cả đến văn bản về

việchellip kiểm tra nhagrave vệ sinh gia đigravenh như Thocircng tư

của Bộ Y tế số 15 năm 2006 Tưởng lagrave rất chặt chẽ

nhưng hoaacute ra phần lớn lagrave những quy định trecircn

trời như phải rửa cheacuten baacutet ba lần bằng ba xocirc

nước khaacutec nhauhellip Hay cửa hagraveng chế biến thức ăn

phải coacute nước saacutet trugraveng phải coacute thuốc phograveng chống

cocircn trugraveng nhacircn viecircn phải được tập huấn về an toagraven

thực phẩmhellip So saacutenh với những gigrave đang tồn tại quả

lagrave lyacute thuyết vagrave thực tế checircnh lệch một trời một

vực

Chế tagravei xử lyacute hagravenh vi vi phạm cograven nhẹ nhagraveng cũng

lagrave một điều đaacuteng lưu yacute Bẩn đến cỡ nagraveo đi chăng

nữa mức phạt đụng trần theo quy định tại Nghị

định số 45 năm 2005 về xử phạt hagravenh chiacutenh trong

lĩnh vực y tế cũng chỉ lagrave 15 triệu đồng Một mức

tiền khocircng nhằm nhograve gigrave so với lợi nhuận caacutec chủ

cửa hagraveng coacute thể dễ dagraveng thu được

Luật higravenh sự cũng coacute quy định về tội phạm vi

phạm quy định về vệ sinh an toagraven thực phẩm

nhưng tội danh nagravey chỉ tồn tại trecircn giấy tờ Trong

thực tế hậu quả như chết người nhập viện vigrave ăn

bẩn vẫn xảy ra thường ngagravey nhưng chưa coacute ai bị

truy tố vigrave hagravenh vi baacuten hagraveng khocircng đảm bảo tiecircu

chuẩn vệ sinh an toagraven gacircy thiệt hại đến tiacutenh mạng

sức khoẻ người khaacutec Yacute kiến của nhiều chuyecircn gia

phaacutep luật cho rằng để aacutep dụng được điều luật nagravey

vagraveo cuộc sống quả lagrave một sự thaacutech đố với cơ quan

điều tra khi magrave luật quy định cấu thagravenh bắt buộc

của tội phạm phải lagrave gacircy thiệt hại nghiecircm trọng

cho sức khoẻ của người khaacutec Nhưng thế nagraveo lagrave

nghiecircm trọng thigrave lại chưa coacute hướng dẫn rotilde ragraveng

Nhắc lại quy định về cấm baacuten hagraveng rong ở Hagrave Nội

nhiều yacute kiến cho rằng đoacute lagrave một quy định coacute phần

hợp lyacute nhưng đatilde quaacute vội vagraveng khi magrave chiacutenh quyền

chưa coacute biện phaacutep chuyển đổi ngagravenh nghề cho hagraveng

vạn người bị trở thagravenh thất nghiệp chỉ sau một

Biết thecircm

Số liệu tổng hợp từ Bộ

Y tế cho thấy phần lớn

trong số 52650 cơ sở vi

phạm VSATTP trecircn toagraven

quốc trong năm 2007 chỉ

bịhellip cảnh caacuteo chỉ gần

26 cơ sở bị phạt tiền

So với năm 2006 số vụ

ngộ độc tăng 503 số

người mắc tăng 27 số

vụ ngộ độc lớn tăng

857 Năm 2007 cả

nước coacute 248 vụ ngộ độc

thực phẩm với 7329

người mắc 55 người

chết

Chỉ trong vograveng 6 thaacuteng

qua dịch tả đatilde hoagravenh

hagravenh tại Việt Nam tới 3

lần Trong đợt dịch giữa

thaacuteng tư nagravey bệnh tả đatilde

lan tới cả 3 miền với 18

tỉnh thagravenh trecircn cả nước

coacute người mắc bệnh

Chế tagravei hời hợt trong rừng luật nhiều

quy định trecircn trời

Vograveng luẩn quẩn chưa tigravem thấy lối ra

Trang 15

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

đecircm đẩy họ vagraveo việc phải chống đối quy định

Quy định đatilde ban hagravenh đatilde aacutep dụng vagrave đatilde đang

từng bước phaacute sản Khi vừa baacuten hagraveng vừa degrave

chừng chạy cocircng an vấn đề đảm bảo đồ ăn thức

uống của họ được sạch sẽ cagraveng trở necircn xa vời hơn

Năm 2008 nagravey lagrave năm thagravenh phố Hồ Chiacute Minh đang

thực hiện chương trigravenh văn minh đocirc thị băng rocircn

rợp đường phố hocirc hagraveo người người giữ vệ sinh

nhưng vẫn coacute thể dễ dagraveng gặp những đống raacutec ruồi

nhặng bay vugrave vugrave trecircn nhiều phố Một anh bạn cự

nự khi tocirci nhắc anh đừng xả raacutec ra đường Anh cứ

đi bộ đến vagravei cacircy số đacircu nhigraven thấy thugraveng raacutec nagraveo

magrave đogravei tui xả raacutec đuacuteng nơi quy định

Đatilde qua thời kinh tế bao cấp đatilde qua thời sợ ngộ độc

sắn vigrave phải ăn sắn thay cơm Đatilde sang thế kỷ người

nước ngoagravei đi du lịch vagraveo vũ trụ necircn mỗi saacuteng đọc

baacuteo thấy tin về dịch bệnh về ngộ độc thức ăn lại

thấy xoacutet xa

Mai Minh

Một cống thoaacutet nước ở thagravenh phố Hồ Chiacute Minh ocirc nghiễm nghiecircm trọng

Tigravenh cờ lượm được trecircn net tấm

higravenh bắn bi cả một thời thơ ấu

như hiện ra trước mắthellip

Những viecircn bi nhỏ lấp laacutenh đủ

magraveu thu huacutet tuổi thơ bao nhiecircu

thế hệ con nhagrave giagraveu mua cả hộp

bi to đugraveng cả trăm viecircn chơi thua

vogravei tiền bố mẹ mua tiếp con nhagrave

nghegraveo đi lượm bi bể bi dạt ra để

bắn để buacuten với bạn begrave

Hồi xưa lagravem gigrave coacute học thecircm chiều

chiều cả bọn rủ nhau ra đầu

đường tụ họp đaacute banh tạc lon

diacutech higravenh chơi u bắn biồn agraveo

cả xoacutem lagraveng

Tuổi thơ chẳng nghĩ suy xa xocirci

chẳng SMS chẳng Net Blog hay

Gamehellip cuộc sống khoacute khăn quaacute

một ngagravey hai bữa cơm no lagrave mừng

lắm rồi

hellip

Tuổi Thơ ơi ta chagraveo mi

Tuổi Thơ ơi ta chagraveo mi

ww

wf

lickr

com

Trang 16

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T ội lỗi của Maurya lagrave vocirc số những người tấn

cocircng anh noacutei Anh ta coacute karma (nghiệp chướng)

xấu Cũng như tổ tiecircn của anh được sinh ra lagrave Dalit

anh phải trả giaacute cho những tội lỗi của migravenh Maurya lagrave

một người thợ lột da động vật vagrave theo luật của Hindu

tiếp xuacutec với da động vật lagravem cho anh bị ocirc uế một người

đaacuteng bị traacutenh xa Vagrave sự khaacute giả của anh ta lagrave một tội

lỗi Một kẻ tiện dacircn như anh thigrave nghĩ migravenh lagrave ai magrave daacutem

mua một khu đất trong lagraveng Vậy magrave anh ta cograven đứng

lecircn đogravei hỏi quyền sử dụng giếng mới của lagraveng Vagrave anh

ta nhận những gigrave xứng đaacuteng được nhận

Một ngagravey Maurya đi vắng taacutem người đagraven ocircng thuộc

đẳng cấp cao hơn đến trang trại của anh Họ phaacute hủy

trang trại lấy cắp maacutey cầy đaacutenh đập vợ con vagrave đốt nhagrave

của Maurya Thocircng điệp đưa ra rất rotilde ragraveng hatildey chấp

nhận cuộc sống tiện dacircn magrave anh thuộc về Maurya sợ

hatildei đến mức cugraveng gia đigravenh trốn chạy khỏi lagraveng vagrave chỉ

daacutem quay về sau hai năm Maurya lagrave một trong số 160

triệu người Ấn Độ thuộc tầng lớp Dalit những người

luocircn bị khinh rẻ ngược đatildei ở caacutec vugraveng nocircng thocircn

Được sinh ra lagrave người Hindu ở Ấn Độ đồng nghĩa với việc

chấp nhận sự phacircn chia đẳng cấp một trong những chế

độ phacircn chia giai cấp xatilde hội tồn tại lacircu đời nhất Xuất

hiện trong văn hoacutea Ấn Độ trong 1500 năm hệ thống

đẳng cấp dựa trecircn một nguyecircn tắc đơn giản con người

sinh ra khocircng bigravenh đẳng Theo quan niệm truyền thống

của đạo Hindu tồn tại hagraveng nghigraven năm nay mọi người

Tầng lớp tiện dacircn (Dalit) trong

chế độ đẳng cấp ở Ấn Độ

Được gaacuten lagrave ocirc uế ngay từ khi lọt lograveng mẹ một phần saacuteu dacircn số Ấn Độ phải chịu cảnh sống dưới

đaacutey tầng của xatilde hội trong hệ thống đẳng cấp của đạo Hindu Họ thuộc tầng lớp tiện dacircn (Dalit)

ww

wf

lickr

com

Trang 17

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

trong xatilde hội được phacircn chia giai

cấp dựa vagraveo nghề nghiệp của họ

Tầng lớp cao nhất được gọi lagrave

Brahmana Họ lagrave những người

lagravem caacutec cocircng việc được tocircn trọng

như tu sĩ thầy giaacuteo Kế đến lagrave

Ksatriya - những người latildenh đạo

vagrave chiến binh Những người

chuyecircn kinh doanh buocircn baacuten

được gọi lagrave Vaisya Tiếp theo lagrave

Sudra - nocircng dacircn vagrave lao động

Mỗi đẳng cấp cograven chứa nhiều

tầng lớp con với cấp bậc riecircng

của họ

Nhoacutem thứ năm gọi lagrave Dalit Họ

khocircng thuộc nhoacutem nagraveo được đề

cập trong đạo Hindu Dalit được

cho lagrave quaacute ocirc uế bẩn thỉu để được

coi lagrave con người bigravenh thường

Những thagravenh kiến bảo thủ đatilde định

higravenh cuộc sống của họ đặc biệt lagrave

ở vugraveng nocircng thocircn- nơi magrave ba

phần tư dacircn số Ấn Độ sinh sống

Những người Dalit bị kỳ thị xuacutec

phạm cấm vagraveo những đền chugravea

vagrave nhagrave của những người thuộc

đẳng cấp cao phải ăn uống bằng

caacutec đồ dugraveng riecircng rẽ Những

người khocircng thuộc đẳng cấp Dalit

rất ngại tiếp xuacutec vagrave thường khocircng

bao giờ nhận nước uống từ những

người nagravey Trong một số trường

hợp cực đoan mặc dugrave hiếm họ cograven

coacute thể bị hatildem hiếp thiecircu sống

hay bắn chết

Những người Dalit thường lagravem caacutec

cocircng việc được coi lagrave khocircng sạch

sẽ những cocircng việc phải tiếp xuacutec

với maacuteu chất thải vagrave caacutec bộ phận

dơ bẩn khaacutec theo luật của đạo

Hindu Cocircng việc của họ như

thiecircu xaacutec queacutet dọn nhagrave vệ sinh

hoacutet phacircn thu dọn xaacutec động vật

thuộc da thocircng cống Những

cocircng việc nagravey được truyền từ thế

hệ nagravey qua thế hệ khaacutec vagrave được

dagravenh riecircng cho tầng lớp Dalit

Thậm chiacute nhiều người lagravem caacutec

cocircng việc sạch sẽ hầu hết lagravem

thuecirc với mức lương rẻ tiền vẫn

được coi lagrave ocirc uế Những người nagravey

bị mắc kẹt dưới đaacutey của một hệ

thống magrave khocircng thể vận hagravenh

nếu thiếu sự phacircn biệt đối xử

Quan niệm truyền thống đatilde lấn aacutet

luật phaacutep hiện đại Trong khi hiến

phaacutep Ấn Độ cấm sự phacircn chia

đẳng cấp vagrave đặc biệt cấm sự phacircn

biệt đối xử với những người được

coi lagrave Dalit đạo Hindu tocircn giaacuteo

của 80 dacircn số Ấn Độ vẫn chi

phối đời sống hagraveng ngagravey với

những quy định khắt khe Hệ

thống đẳng cấp của đạo Hindu coacute

hẳn một cuốn saacutech hướng dẫn

được soạn thảo caacutech đacircy 2000

năm Noacute chỉ dẫn cho người của

từng đẳng cấp cần phải ăn gigrave kết

hocircn như thế nagraveo lagravem thế nagraveo để

kiếm sống vagrave lagravem thế nagraveo để giữ

sạch sẽ những ai cần phải traacutenh

Theo quy ước bố mẹ lagrave Dalit sẽ

sinh ra con lagrave Dalit Nhiều người

gọi đacircy lagrave aacuten tugrave chung thacircn magrave

những người tiện dacircn phải nhận

từ khi lọt lograveng mẹ

Họ đều trocircng giống như những

người Ấn Độ khaacutec Họ coacute cugraveng

magraveu da tiếng noacutei Họ đi trecircn

cugraveng con đường học cugraveng trường

lớp với những người thuộc đẳng

cấp khaacutec Trong lagraveng những người

phụ nữ queacutet sacircn vagrave giặt giũ quần

aacuteo Trẻ con chơi cricket vagrave daacuten

ảnh của những ngocirci sao nhạc pop

hay vận động viecircn thể thao

Những người đagraven ocircng lagravem việc

khacircu giầy giệt thảm xử lyacute phacircn

bograve để lagravem nhiecircn liệu vagrave giống như

những người đagraven ocircng khaacutec ở nocircng

thocircn họ cũng neacutem tiền vagraveo rượu

chegrave cờ bạc Nhưng bất chấp cuộc

sống bigravenh thường đoacute những

người thuộc đẳng cấp thấp nhất

nagravey thường coacute một vết xăm magraveu

đỏ trecircn traacuten để phacircn biệt đẳng

cấp của migravenh Họ khocircng thể che

dấu thacircn phận của migravenh Coacute rất

nhiều caacutech để mọi người biết điều

đoacute Người Hindu thường khocircng

cảm thấy thoải maacutei trong quan hệ

ww

wf

lickr

com

Trang 18

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

với một người magrave họ khocircng biết

rotilde địa vị xatilde hội Trong vograveng vagravei

thaacuteng mọi việc sẽ được phơi bagravey

Tecircn họ địa chỉ lagraveng quecirc ngocircn

ngữ cơ thể vagrave đặc biệt lagrave nghề

nghiệp sẽ chỉ rotilde họ thuộc đẳng

cấp thấp nhất của xatilde hội

M ột xatilde hội đang thay đổi

Nhiều người cho rằng caacutec

kiểu phacircn biệt đối xử thocirc bạo

nhất đatilde chấm dứt tồn tại nhờ caacutec

cuộc vận động cải caacutech xatilde hocirci kể

từ sau khi Ấn Độ giagravenh độc lập từ

Anh năm 1947 Iacutet nhất thigrave những

người Dalit đatilde đạt được nhiều tiến

bộ trong xatilde hội Đatilde chấm dứt caacutei

thời magrave họ coacute thể bị đaacutenh nếu họ

khocircng may chạm vagraveo người thuộc

đẳng cấp cao hơn khi magrave họ bắt

buộc phải đeo chuocircng để baacuteo hiệu

sự coacute mặt của migravenh vagrave khocircng

được pheacutep ngồi cugraveng ghế cũng

như học cugraveng trường với người

thuộc đẳng cấp khaacutec Vagraveo năm

1950 quốc hội Ấn Độ thocircng qua

hệ thống hạn ngạch dagravenh riecircng

một số ghế trong hệ thống lập

phaacutep cho người thuộc tầng lớp

nagravey Theo hạn ngạch nagravey phần

trăm số ghế giagravenh riecircng cho Dalit

trong caacutec cơ quan nhagrave nước đuacuteng

bằng tỉ lệ của họ trong dacircn số

15 Hệ thống hạn ngạch cograven

được aacutep dụng đối với việc tuyển

sinh ở caacutec trường đại học Đảng

cầm quyền ở Ấn Độ ủng hộ việc

duy trigrave hệ thống nagravey bất chấp

nhiều sự phản đối Vagraveo năm

1981 một cuộc biểu tigravenh nổ ra vigrave

việc một sinh viecircn thuộc tầng lớp

thượng lưu bị từ chối vagraveo trường Y

để nhường chỗ cho một người Da-

lit Đặc quyền về việc lagravem ở hệ

thống cocircng quyền Ấn Độ đatilde giuacutep

nacircng cao mức sống của nhiều

người Dalit giuacutep họ gia nhập tầng

lớp trung lưu

Về mặt lịch sử hệ thống đẳng cấp

ở Ấn Độ lagrave tương đối đoacuteng kiacuten

Nghề nghiệp lagrave một yếu tốt quan

trọng quyết định địa vị trong xatilde

hội Con vua rồi lại lagravem vua vagrave

con nocircng dacircn thigrave suốt đời lagravem

nocircng dacircn Người Hindu rất iacutet khi

kết hocircn với người khocircng thuộc

đẳng cấp với migravenh Nhiều nhagrave sử

học cho rằng đacircy lagrave một yếu tố

lagravem phacircn chia xatilde hội Mặc dugrave

quan niệm lạc hậu nagravey đatilde thay

đổi rất nhiều trong xatilde hội hiện

đại hệ thống đẳng cấp vẫn tồn

tại dai dẳng vagrave

đacircy lagrave nguyecircn

nhacircn lagravem cho Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước giagraveu coacute

về tagravei nguyecircn

vẫn chưa trở

thagravenh một cường

quốc hugraveng

mạnh Trong lịch

sử của migravenh Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước lớn với

một nền văn hoacutea

lacircu đời nhưng dễ

dagraveng bị xacircm lược

bởi caacutec thế lực

nước ngoagravei Sau

khi người Anh

xacircm lược Ấn Độ

nhiều người Ấn

sau khi tiếp xuacutec

văn hoacutea phương Tacircy nhận thấy hệ

thống nagravey lagrave lạc hậu vagrave cần phải

loại bỏ Những thay đổi xatilde hội

nagravey chủ yếu xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động chiacutenh trị Sau khi Ấn Độ

giagravenh độc lập phần lớn quyền lực

chiacutenh trị nằm trong tay caacutec tầng

lớp cao nhất trong xatilde hội Brah-

mana Ksatriya vagrave Vaisya những

người nắm giữ hầu hết của cải vagrave

tri thức của đất nước Họ bắt đầu

thi hagravenh caacutec biện phaacutep nhằm ưu

tiecircn cho người Dalit coacute nhiều chỗ

hơn trong chiacutenh quyền cũng như

trường học

Nhưng những thay đổi theo chiều

hướng tiến bộ khocircng hoagraven toagraven

xuất phaacutet từ những lyacute do trong

saacuteng Một phần những nhagrave latildenh

đạo coacute học thức của Ấn độ nhận

thấy sự bất cocircng vagrave mất nhacircn

quyền của hệ thống đẳng cấp

Mặt khaacutec những laacute phiếu đaacuteng kể

từ tay người Dalit lagravem cho đảng

latildenh đạo phải quan tacircm hơn đến

họ Mọi việc xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động của Ambedkar Ocircng xuất

thacircn từ tầng lớp dưới cugraveng nagravey

nhưng được giaacuteo dục ở caacutec trường

đại học hagraveng đầu ở Mỹ vagrave Anh

Khi Ấn Độ giagravenh độc lập năm

1947 ocircng trở thagravenh bộ trưởng tư

phaacutep đầu tiecircn của nước nagravey Lagrave

một người latildenh đạo của tầng lớp

Dalit Ambedkar luocircn đấu tranh

cho quyền lợi của người Dalit Kết

quả lagrave chiacutenh phủ Ấn Độ đatilde đồng yacute

thi hagravenh caacutec chiacutenh saacutech ưu tiecircn

cho người Dalit Luacutec đầu caacutec chiacutenh

saacutech ưu tiecircn được thực hiện trong

mười năm Nhưng sau đoacute họ nhận

thấy việc giữ chỗ trong chiacutenh

quyền trường học cho người Dalit

coacute thể keacuteo dagravei hơn cho đến khi

nagraveo họ vẫn bỏ phiếu cho đảng

cầm quyền Mặc dugrave vậy lợi iacutech

của việc nagravey vần chưa taacutec động

đến toagraven bộ tầng lớp nghegraveo khổ

nhất trong xatilde hội

Cho đến tận những năm cuối của

thập kỷ 80 khi tầng lớp Sudra

đa số lagrave nocircng dacircn vagrave lagrave tầng lớp

ngay trecircn Dalit dần dần chiếm ưu

thế trong chiacutenh trường vagrave họ

muốn giagravenh nhiều ưu tiecircn hơn cho

phe migravenh Vagraveo đầu thập niecircn 90

khi Ấn Độ mở cửa nền kinh tế

những người giỏi nhận thấy lagravem

việc trong lĩnh vực tư nhacircn mang

lại nhiều cơ hội vagrave lợi nhuận hơn

so với cocircng việc của chiacutenh phủ

Vagrave những người thuộc tầng lớp

trecircn bắt đầu rời bỏ chiacutenh quyền

vagrave thay vagraveo đoacute lagrave người Sudra

Hiện nay nền chiacutenh trị Ấn Độ bị

kiểm soaacutet hoagraven toagraven bởi những

đảng phaacutei của người Sudra

Những người thuộc tầng lớp trecircn

cảm thấy bị đứng ngoagravei lề vagrave họ

bắt đầu liecircn kết với người Dalit để

chống lại ảnh hưởng của người

Sudra Noacute giống như việc Mỹ vagrave

Liecircn Xocirc liecircn kết trong chiến tranh

thế giới thứ II vậy một nhagrave baacuteo

nhận xeacutet

ww

wf

lickr

com

Trang 19

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Mọi việc đang thay đổi một caacutech tiacutech cực Vagraveo năm

1997 Narayanan trở thagravenh tổng thống đầu tiecircn

xuất thacircn từ tầng lớp Dalit Hoạt động của ocircng trecircn

cương vị tổng thống vượt ra ngoagravei vai trograve lễ nghi

bigravenh thường tiacutech cực phecirc phaacuten hệ thống đẳng cấp

Trong một bagravei phaacutet biểu nhacircn ngagravey quốc khaacutenh

ocircng cho rằng sự phacircn biệt đối xử đối với phụ nữ

thuộc tầng lớp dưới lagrave một tội aacutec vagrave cần được loại

bỏ nếu khocircng nền dacircn chủ của chuacuteng ta sẽ như

một lacircu đagravei được xacircy trecircn đống phacircn bograve Nhưng

khocircng coacute bagravei hugraveng biện nagraveo coacute thể loại bỏ caacutei aacutech

đang đeo trecircn cổ những người tiện dacircn nạn nhacircn

của một tocircn giaacuteo phaacuten xeacutet họ như một thứ dacircn

(subhuman) vagrave của một xatilde hội nocircng nghiệp boacutec lột

họ như những nocirc lệ Tuy nhiecircn điều đoacute thể hiện

những cố gắng ban đầu đảm bảo cocircng bằng vagrave cải

thiện vấn đề nhacircn quyền vốn một điểm yếu của thể

chế dacircn chủ Ấn Độ

Nhiều người tự hỏi tại sao một chế độ bất cocircng như

vậy vẫn tồn tại trong mocirct xatilde hội hiện đại vagrave lagrave một

cường quốc về cocircng nghệ thocircng tin như Ấn Độ Mặc

dugrave caacutec thagravenh phố lớn của Ấn Độ đang thu huacutet một

lực lượng lớn lao động trigravenh độ cao vagrave đang tạo ra

những sản phẩm cocircng nghệ cao giuacutep nền kinh tế

phaacutet triển mạnh ba phần tư dacircn số vẫn sống ở

nocircng thocircn Vagrave đạo Hindu với lịch sử hagraveng nghigraven

năm đatilde ăn sacircu vagraveo suy nghĩ của người Ấn Độ lagravem

cho việc thay đổi trở necircn khoacute khăn vagrave phức tạp Ấn

Độ với một lịch sử nhiều chia rẽ về tocircn giaacuteo sắc tộc

vagrave với một hệ thống chiacutenh trị theo mocirc higravenh dacircn chủ

hiện nay những cố gắng của caacutec nhagrave latildenh đạo cấp

tiến trở necircn hạn chế

Kinh tế cũng lagrave một nguyecircn nhacircn lagravem cho tigravenh

trạng nagravey tồn tại gần như khocircng đổi trong suốt

1500 năm Một số cocircng việc nặng nhọc bẩn thỉu lagrave

kế sinh nhai duy nhất của những người tiện dacircn

Một số lĩnh vực kinh thế khocircng thể hoạt động được

nếu thiếu người lagravem caacutec cocircng việc nagravey

Trong khi mọi việc đang thay đổi thigrave một điều chắc

chắn rằng noacute sẽ đi kegravem với bạo lực Sự thay đổi

đang diễn ra chậm chạp từ lagraveng nagravey qua lagraveng khaacutec

vagrave những người đi tiecircn phong sẽ chịu nhiều thử

thaacutech nhất Như trường hợp của Bairwa một nocircng

dacircn ở Rajasthan anh đatilde quyết định tắm ở chiếc ao

của lagraveng một nơi khocircng được pheacutep cho người Dalit

Những người thuộc đẳng cấp trecircn đatilde bao vacircy nhagrave

anh đe dọa sẽ giết anh Bairwa đứng lecircn tố caacuteo với

cảnh saacutet vagrave caacutec tổ chức nhacircn quyền Bacircy giờ thigrave

anh khocircng bao giờ daacutem đi một migravenh vigrave sợ trả thugrave

Tocirci khocircng huacutet thuốc uống rượu hay lagravem việc gigrave

xấu cả Tocirci lagravem việc chăm chỉ Tại sao tocirci phải lagrave

một Dalit

Phương Ngọc

Tham khảo

National Geographic số thaacuteng 6-2003 Wikipedia

httpvietnamnetvn

tuanvietnam200707713077

httpwwwlangvietnetforumsindexphp

showtopic=36008

httpwwwanviettoancaunetanviettcindexphp

option=com_contentamptask=viewampid=126

ldquoDugrave ai đi ngược về xuocirci

nhớ ngagravey giỗ Tổ mugraveng mười thaacuteng bardquo

hocircm nay giỗ tổ ocircng cha

con uống ly rượu tự hagraveo magrave nghe bốn bề hổ nhục

cacircu lục baacutet mặn magrave cứ đi xuocirci về ngược

lời cha ocircng gang theacutep cũ đacircu rồi

tấc đất-tấc vagraveng giang sơn lagrave nước

lửa muội tacircm đang liếm laacutep cam lồ

tocirci đi từ bốn nghigraven năm ngạo nghễ

nay nhu nhược về dacircng rượu cha ocircng

rượu được vắt từ ruộng luacutea nương khoai hồn đất

rượu khocircng mua bằng caacutech baacuten mất ngọn nuacutei dograveng

socircng

hocircm nay con dacircng rượu lecircn bagraven thờ cha ocircng

tay run khống mắt khocircng daacutem nhigraven lecircn mặt tượng

kiacutenh mong hồn thiecircng socircng nuacutei

ngụm nagraveo thơm Người chứng giaacutem lograveng thagravenh

ngụm nagraveo độc Người phun thẳng vagraveo mặt thằng

con hegraven nhaacutet

con sẽ đi chưng lại bầu rượu khaacutec

con sẽ rửa mặt magravey vagrave thay aacuteo Lạc quần Hồng

một hạt bụi bacircy giờ cũng tội lỗi với tổ tocircng

tội với anh tagravei đatilde chết mấy nghigraven năm trước

tội với người dacircn đen vừa mới chết xuocirci chết ngược

khoacutei hương bayhellip khoacutei hương bay hellip

cuacutei xin hồn thiecircng chứng giaacutem

Ngocirc Hữu Đoagraven

Mugraveng 10 thaacuteng 3 năm Mậu tyacute (2008)

RƯỢU GIỖ TỔ HUgraveNG VƯƠNG

Trang 20

PHIacuteA TRƯỚC VAgrave BẠN ĐỌC Số 12 - Thaacuteng 42008

Đoacute lagrave cacircu noacutei của Nelson Mandela một con

người huyền thoại của đất nước Nam Phi

Đoacute cũng lagrave tựa đề của một bagravei viết được đăng trecircn

tạp chiacute Phiacutea Trước số 3 một bagravei viết được nhiều

bạn đọc yecircu thiacutech

Vagrave caacutec bạn thacircn mến mục Bạn đọc vagrave Phiacutea

Trước kỳ nagravey đưa lại một vagravei đoạn triacutech cugraveng một

số yacute kiến magrave bạn đọc đatilde dagravenh cho bagravei viết

ldquoNgagravey xưa khi cograven lagrave một đứa trẻ ở lagraveng Transkei

tocirci đatilde nghe caacutec bocirc latildeo của bộ tộc kể về những

thaacuteng ngagravey tươi đẹp trước khi người da trắng đến

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute sống trong hogravea bigravenh dưới những

luật lệ dacircn chủ của tộc trưởng Mọi người tự do đi

lại magrave khocircng cần giấy pheacutep

Coacute nhiều thứ cograven sơ khai cần phải hoagraven thiện vagrave

chắc chắn rằng noacute khocircng đaacutep ứng đogravei hỏi của xatilde

hội hiện đại Tuy nhiecircn một xatilde hội như vậy đatilde ẩn

chứa những mầm mống của một xatilde hội dacircn chủ magrave

trong đoacute khocircng ai bị đối xử như nocirc lệ vagrave trong đoacute

sự nghegraveo đoacutei thiếu thốn lẫn bất an sẽ khocircng cograven

nữa Đoacute lagrave cacircu chuyện lịch sử đatilde truyền cảm hứng

cho tocirci vagrave những đồng đội của tocirci trong cuộc đấu

tranh nagravey

Tocirci nghĩ rằng với tư caacutech lagrave những con người

chuacuteng ta khocircng thể khocircng lagravem gigrave khocircng noacutei gigrave vagrave

khocircng hagravenh động gigrave trước bất cocircng khocircng phản đối

hagravenh động đagraven aacutep vagrave khocircng đấu tranh vigrave một xatilde hội

tốt đẹp hơn vagrave vigrave

một cuộc sống tốt

đẹp hơnrdquo (PT số 3)

I love this

postgreat inspira-

tion for any indivi-

dual

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute

sống trong hogravea bigravenh

dưới những luật lệ

dacircn chủ của tộc

trưởng Mọi người tự

do đi lại magrave khocircng

cần giấy pheacutep Cacircu nagravey coacute lẽ lagrave cacircu hay nhất trong

bagravei viết

Cagraveng đọc cagraveng thấy khacircm phục tagravei hugraveng biện của

NM Đến bao giờ VN coacute được một nhacircn vật coacute khả

năng hugraveng biện như thế nhỉ

Khi người Việt Nam chuacuteng ta học được caacutech suy

nghĩ vagrave lập luận chặt chẽ coacute hệ thống học được

caacutech cảm nhận vagrave đaacutenh giaacute sacircu sắc caacutec sự vật vagrave

hiện tuợng học được sự tự tin học được caacutech

truyền những yacute tưởng vagrave tacircm tư tới nhiều người

khaacutec

Tocirci thigrave rất ưng cacircu nagravey Nhưng coacute lẽ phải rộng ra

cho những người coacute lương tacircm chứ khocircng chỉ riecircng

luật sư

Tocirci đatilde giải thiacutech cho họ thấy lagrave một luật sư tocirci

luocircn bị eacutep buộc phải lựa chọn giữa sự phục tugraveng

luật phaacutep vagrave lương tacircm

Minh Anh

FREEDOM

laquo Đối với con người tự do trecircn chiacutenh

mảnh đất của họ lagrave điều thiecircng liecircng nhất raquo

Nếu bạn chưa đọc bagravei viết nagravey hatildey

tigravem bagravei viết trecircn Phiacutea Trước số 3 để

đọc vagrave cảm nhận nheacute

photo

sm

gc

oz

a

Trang 21

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

C hỉ mới caacutech đacircy hai thế kỷ hầu hết caacutec quốc

gia trecircn thế được cai trị bởi caacutec thể chế

phong kiến vagrave bầu cử lagrave một đặc quyền hiếm coacute

Thậm chiacute ở Hoa Kỳ cuộc bầu cử hiện đại đầu tiecircn

chỉ hạn chế trong số những người đagraven ocircng da trắng

coacute tagravei sản đaacuteng kể

Nhagrave chiacutenh trị học người Phaacutep Alexis de Tocqueville

đatilde từng tiecircn đoaacuten rằng một cuộc caacutech mạng vigrave cocircng

bằng dacircn chủ đang diễn ra Ocircng tin rằng cuộc caacutech

mạng nagravey đang tiến xa nhất ở nước Mỹ nơi magrave ocircng

đến thăm vagraveo năm 1830 để thấy tương lai loagravei

người Nhưng cho đến hết thế kỷ 19 quyền bầu củ

phổ thocircng vẫn cograven xa mới trở thagravenh hiện thực

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất khi caacutec chế độ

quacircn chủ vagrave caacutec đế chế hugraveng mạnh sụp đổ quyền

bầu cử dagravenh cho phụ nữ bắt đầu phaacutet triển mạnh

mẽ người dacircn trecircn nửa baacuten cầu Bắc bắt đầu được

đảm bảo quyền bỏ phiếu tự do Ở nửa baacuten cầu

Nam caacutec thuộc địa dần dần giagravenh độc lập từ tay

thực dacircn chacircu Acircu sau chiến tranh thế giới thứ hai

vagrave kegravem theo đoacute lagrave quyền bầu cử Khi người da đen

ở Nam Phi xếp hagraveng bỏ phiếu lần đầu tiecircn vagraveo năm

1994 quyền bỏ phiếu phổ thocircng đatilde được đảm bảo

trecircn toagraven thế giới

Thế nhưng quyền bỏ phiếu lagrave một chuyện đảm

bảo cuộc bầu cử cocircng bằng tự do vagrave cạnh tranh ndash

những tiecircu chuẩn tối thiểu cho một nền dacircn chủ ndash

lagrave chuyện khaacutec Vagrave nền dacircn chủ magrave caacutec nước

phương Tacircy đang tận hưởng cograven phải coacute những yecircu

cầu cao hơn tự do ngocircn luận tự do baacuteo chiacute vagrave luật

phaacutep Một tin tốt đẹp lagrave mặc dugrave dacircn chủ vẫn cograven đi

sau quyền bầu cử noacute đang trecircn đagrave phaacutet triển Caacutec

chuyecircn gia cho rằng chuacuteng ta đang ở giữa quaacute trigravenh

dacircn chủ hoacutea được tiếp sức bởi tăng trưởng kinh tế

giaacuteo dục sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu toagraven

cầu sự mở rộng của thị trường tự do vagrave sự phaacutet

triển của cocircng nghệ đatilde mang tin tức về dacircn chủ

cho mọi người trecircn khắp thế giới

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia

trecircn thế giới được coi lagrave coacute bầu cử dacircn chủ theo

Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven

cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho

một nền dacircn chủ thực sự

Số phần trăm dacircn số đi bầu cử khaacutec nhau rất nhiều

giữa caacutec quốc gia vagrave caacutec nhagrave phacircn tiacutech tranh luận

về yacute nghĩa của con số nagravey Liệu coacute phải số người đi

bầu thấp chứng tỏ họ hagravei lograveng hay bầu cử đatilde trở

necircn xa lạ đến độ latildenh cảm Số người đi bầu cao coacute

chứng tỏ người dacircn bị cuốn huacutet vagraveo vấn đề tranh cử

ndash hay giống như ở Belarus bắt buộc người dacircn phải

đi bỏ phiếu để tạo ra ấn tượng về dacircn chủ Số đại

biểu nữ được truacuteng cử cũng lagrave một vấn đề gai goacutec

Thocircng thường trecircn thế giới con số nagravey thấp hơn rất

nhiều tỉ lệ phụ nữ trong dacircn số ngoại trừ ở Rwanda

vagrave caacutec nước bắc Acircu nơi magrave caacutec đảng phaacutei chiacutenh trị

vagrave luật phaacutep qui định một tỉ lệ nhất định số đại diện

nữ trong quốc hội

Khi chiến tranh lạnh kết thuacutec nhagrave khoa học chiacutenh

trị Francis Fukuyama khẳng định rằng chuacuteng ta đatilde

tiến đến giai đoạn cuối của lịch sủ với dacircn chủ tự

do vagrave chủ nghĩa tư bản lagrave hệ thống khả thi duy

nhất đối với caacutec quốc gia muốn tiến đến hiện đại

hoacutea Bacircy giờ 17 năm đatilde trocirci qua mọi việc coacute vẻ

khocircng đơn giản như vậy Trong tương lai coacute thể

nhiều dạng khaacutec nhau của dacircn chủ được chấp nhận

tại caacutec nước khocircng theo văn hoacutea phương Tacircy Bruce

Gilley taacutec giả của cuốn saacutech ldquoTương lai dacircn chủ của

Trung Quốcrdquo dự đoaacuten dacircn chủ sẽ thắng thế tại

quốc gia nagravey khi magrave caacutec nhagrave cải caacutech buộc phải

đaacutep ứng lại aacutep lực từ becircn dưới Hiện nay caacutec nhagrave

học giả Trung Quốc đang cacircn nhắc những vấn đề

magrave họ nghĩ lagrave sẽ nacircng cao quyền dacircn chủ viacute dụ

như caacutec biện phaacutep giuacutep người dacircn coacute nhiều tiếng

noacutei trong việc tạo lập chiacutenh saacutech của chiacutenh phủ

Vagrave một số quốc gia hiện nay đang trong thời kỳ

chuyển giao giữa chiacutenh thể kiểu cũ vagrave chế độ dacircn

chủ coacute thể sẽ khocircng bao giờ đến được điacutech Trong

Bỏ phiếu vagrave Dacircn chủ Quyền bỏ phiếu lagrave một phần quan

trọng của chế độ dacircn chủ Nhưng

để coacute dacircn chủ thực sự thigrave phải cần

nhiều hơn thế

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia trecircn thế giới được coi lagrave coacute

bầu cử dacircn chủ theo Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho một nền dacircn chủ thực sự

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 15

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

đecircm đẩy họ vagraveo việc phải chống đối quy định

Quy định đatilde ban hagravenh đatilde aacutep dụng vagrave đatilde đang

từng bước phaacute sản Khi vừa baacuten hagraveng vừa degrave

chừng chạy cocircng an vấn đề đảm bảo đồ ăn thức

uống của họ được sạch sẽ cagraveng trở necircn xa vời hơn

Năm 2008 nagravey lagrave năm thagravenh phố Hồ Chiacute Minh đang

thực hiện chương trigravenh văn minh đocirc thị băng rocircn

rợp đường phố hocirc hagraveo người người giữ vệ sinh

nhưng vẫn coacute thể dễ dagraveng gặp những đống raacutec ruồi

nhặng bay vugrave vugrave trecircn nhiều phố Một anh bạn cự

nự khi tocirci nhắc anh đừng xả raacutec ra đường Anh cứ

đi bộ đến vagravei cacircy số đacircu nhigraven thấy thugraveng raacutec nagraveo

magrave đogravei tui xả raacutec đuacuteng nơi quy định

Đatilde qua thời kinh tế bao cấp đatilde qua thời sợ ngộ độc

sắn vigrave phải ăn sắn thay cơm Đatilde sang thế kỷ người

nước ngoagravei đi du lịch vagraveo vũ trụ necircn mỗi saacuteng đọc

baacuteo thấy tin về dịch bệnh về ngộ độc thức ăn lại

thấy xoacutet xa

Mai Minh

Một cống thoaacutet nước ở thagravenh phố Hồ Chiacute Minh ocirc nghiễm nghiecircm trọng

Tigravenh cờ lượm được trecircn net tấm

higravenh bắn bi cả một thời thơ ấu

như hiện ra trước mắthellip

Những viecircn bi nhỏ lấp laacutenh đủ

magraveu thu huacutet tuổi thơ bao nhiecircu

thế hệ con nhagrave giagraveu mua cả hộp

bi to đugraveng cả trăm viecircn chơi thua

vogravei tiền bố mẹ mua tiếp con nhagrave

nghegraveo đi lượm bi bể bi dạt ra để

bắn để buacuten với bạn begrave

Hồi xưa lagravem gigrave coacute học thecircm chiều

chiều cả bọn rủ nhau ra đầu

đường tụ họp đaacute banh tạc lon

diacutech higravenh chơi u bắn biồn agraveo

cả xoacutem lagraveng

Tuổi thơ chẳng nghĩ suy xa xocirci

chẳng SMS chẳng Net Blog hay

Gamehellip cuộc sống khoacute khăn quaacute

một ngagravey hai bữa cơm no lagrave mừng

lắm rồi

hellip

Tuổi Thơ ơi ta chagraveo mi

Tuổi Thơ ơi ta chagraveo mi

ww

wf

lickr

com

Trang 16

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T ội lỗi của Maurya lagrave vocirc số những người tấn

cocircng anh noacutei Anh ta coacute karma (nghiệp chướng)

xấu Cũng như tổ tiecircn của anh được sinh ra lagrave Dalit

anh phải trả giaacute cho những tội lỗi của migravenh Maurya lagrave

một người thợ lột da động vật vagrave theo luật của Hindu

tiếp xuacutec với da động vật lagravem cho anh bị ocirc uế một người

đaacuteng bị traacutenh xa Vagrave sự khaacute giả của anh ta lagrave một tội

lỗi Một kẻ tiện dacircn như anh thigrave nghĩ migravenh lagrave ai magrave daacutem

mua một khu đất trong lagraveng Vậy magrave anh ta cograven đứng

lecircn đogravei hỏi quyền sử dụng giếng mới của lagraveng Vagrave anh

ta nhận những gigrave xứng đaacuteng được nhận

Một ngagravey Maurya đi vắng taacutem người đagraven ocircng thuộc

đẳng cấp cao hơn đến trang trại của anh Họ phaacute hủy

trang trại lấy cắp maacutey cầy đaacutenh đập vợ con vagrave đốt nhagrave

của Maurya Thocircng điệp đưa ra rất rotilde ragraveng hatildey chấp

nhận cuộc sống tiện dacircn magrave anh thuộc về Maurya sợ

hatildei đến mức cugraveng gia đigravenh trốn chạy khỏi lagraveng vagrave chỉ

daacutem quay về sau hai năm Maurya lagrave một trong số 160

triệu người Ấn Độ thuộc tầng lớp Dalit những người

luocircn bị khinh rẻ ngược đatildei ở caacutec vugraveng nocircng thocircn

Được sinh ra lagrave người Hindu ở Ấn Độ đồng nghĩa với việc

chấp nhận sự phacircn chia đẳng cấp một trong những chế

độ phacircn chia giai cấp xatilde hội tồn tại lacircu đời nhất Xuất

hiện trong văn hoacutea Ấn Độ trong 1500 năm hệ thống

đẳng cấp dựa trecircn một nguyecircn tắc đơn giản con người

sinh ra khocircng bigravenh đẳng Theo quan niệm truyền thống

của đạo Hindu tồn tại hagraveng nghigraven năm nay mọi người

Tầng lớp tiện dacircn (Dalit) trong

chế độ đẳng cấp ở Ấn Độ

Được gaacuten lagrave ocirc uế ngay từ khi lọt lograveng mẹ một phần saacuteu dacircn số Ấn Độ phải chịu cảnh sống dưới

đaacutey tầng của xatilde hội trong hệ thống đẳng cấp của đạo Hindu Họ thuộc tầng lớp tiện dacircn (Dalit)

ww

wf

lickr

com

Trang 17

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

trong xatilde hội được phacircn chia giai

cấp dựa vagraveo nghề nghiệp của họ

Tầng lớp cao nhất được gọi lagrave

Brahmana Họ lagrave những người

lagravem caacutec cocircng việc được tocircn trọng

như tu sĩ thầy giaacuteo Kế đến lagrave

Ksatriya - những người latildenh đạo

vagrave chiến binh Những người

chuyecircn kinh doanh buocircn baacuten

được gọi lagrave Vaisya Tiếp theo lagrave

Sudra - nocircng dacircn vagrave lao động

Mỗi đẳng cấp cograven chứa nhiều

tầng lớp con với cấp bậc riecircng

của họ

Nhoacutem thứ năm gọi lagrave Dalit Họ

khocircng thuộc nhoacutem nagraveo được đề

cập trong đạo Hindu Dalit được

cho lagrave quaacute ocirc uế bẩn thỉu để được

coi lagrave con người bigravenh thường

Những thagravenh kiến bảo thủ đatilde định

higravenh cuộc sống của họ đặc biệt lagrave

ở vugraveng nocircng thocircn- nơi magrave ba

phần tư dacircn số Ấn Độ sinh sống

Những người Dalit bị kỳ thị xuacutec

phạm cấm vagraveo những đền chugravea

vagrave nhagrave của những người thuộc

đẳng cấp cao phải ăn uống bằng

caacutec đồ dugraveng riecircng rẽ Những

người khocircng thuộc đẳng cấp Dalit

rất ngại tiếp xuacutec vagrave thường khocircng

bao giờ nhận nước uống từ những

người nagravey Trong một số trường

hợp cực đoan mặc dugrave hiếm họ cograven

coacute thể bị hatildem hiếp thiecircu sống

hay bắn chết

Những người Dalit thường lagravem caacutec

cocircng việc được coi lagrave khocircng sạch

sẽ những cocircng việc phải tiếp xuacutec

với maacuteu chất thải vagrave caacutec bộ phận

dơ bẩn khaacutec theo luật của đạo

Hindu Cocircng việc của họ như

thiecircu xaacutec queacutet dọn nhagrave vệ sinh

hoacutet phacircn thu dọn xaacutec động vật

thuộc da thocircng cống Những

cocircng việc nagravey được truyền từ thế

hệ nagravey qua thế hệ khaacutec vagrave được

dagravenh riecircng cho tầng lớp Dalit

Thậm chiacute nhiều người lagravem caacutec

cocircng việc sạch sẽ hầu hết lagravem

thuecirc với mức lương rẻ tiền vẫn

được coi lagrave ocirc uế Những người nagravey

bị mắc kẹt dưới đaacutey của một hệ

thống magrave khocircng thể vận hagravenh

nếu thiếu sự phacircn biệt đối xử

Quan niệm truyền thống đatilde lấn aacutet

luật phaacutep hiện đại Trong khi hiến

phaacutep Ấn Độ cấm sự phacircn chia

đẳng cấp vagrave đặc biệt cấm sự phacircn

biệt đối xử với những người được

coi lagrave Dalit đạo Hindu tocircn giaacuteo

của 80 dacircn số Ấn Độ vẫn chi

phối đời sống hagraveng ngagravey với

những quy định khắt khe Hệ

thống đẳng cấp của đạo Hindu coacute

hẳn một cuốn saacutech hướng dẫn

được soạn thảo caacutech đacircy 2000

năm Noacute chỉ dẫn cho người của

từng đẳng cấp cần phải ăn gigrave kết

hocircn như thế nagraveo lagravem thế nagraveo để

kiếm sống vagrave lagravem thế nagraveo để giữ

sạch sẽ những ai cần phải traacutenh

Theo quy ước bố mẹ lagrave Dalit sẽ

sinh ra con lagrave Dalit Nhiều người

gọi đacircy lagrave aacuten tugrave chung thacircn magrave

những người tiện dacircn phải nhận

từ khi lọt lograveng mẹ

Họ đều trocircng giống như những

người Ấn Độ khaacutec Họ coacute cugraveng

magraveu da tiếng noacutei Họ đi trecircn

cugraveng con đường học cugraveng trường

lớp với những người thuộc đẳng

cấp khaacutec Trong lagraveng những người

phụ nữ queacutet sacircn vagrave giặt giũ quần

aacuteo Trẻ con chơi cricket vagrave daacuten

ảnh của những ngocirci sao nhạc pop

hay vận động viecircn thể thao

Những người đagraven ocircng lagravem việc

khacircu giầy giệt thảm xử lyacute phacircn

bograve để lagravem nhiecircn liệu vagrave giống như

những người đagraven ocircng khaacutec ở nocircng

thocircn họ cũng neacutem tiền vagraveo rượu

chegrave cờ bạc Nhưng bất chấp cuộc

sống bigravenh thường đoacute những

người thuộc đẳng cấp thấp nhất

nagravey thường coacute một vết xăm magraveu

đỏ trecircn traacuten để phacircn biệt đẳng

cấp của migravenh Họ khocircng thể che

dấu thacircn phận của migravenh Coacute rất

nhiều caacutech để mọi người biết điều

đoacute Người Hindu thường khocircng

cảm thấy thoải maacutei trong quan hệ

ww

wf

lickr

com

Trang 18

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

với một người magrave họ khocircng biết

rotilde địa vị xatilde hội Trong vograveng vagravei

thaacuteng mọi việc sẽ được phơi bagravey

Tecircn họ địa chỉ lagraveng quecirc ngocircn

ngữ cơ thể vagrave đặc biệt lagrave nghề

nghiệp sẽ chỉ rotilde họ thuộc đẳng

cấp thấp nhất của xatilde hội

M ột xatilde hội đang thay đổi

Nhiều người cho rằng caacutec

kiểu phacircn biệt đối xử thocirc bạo

nhất đatilde chấm dứt tồn tại nhờ caacutec

cuộc vận động cải caacutech xatilde hocirci kể

từ sau khi Ấn Độ giagravenh độc lập từ

Anh năm 1947 Iacutet nhất thigrave những

người Dalit đatilde đạt được nhiều tiến

bộ trong xatilde hội Đatilde chấm dứt caacutei

thời magrave họ coacute thể bị đaacutenh nếu họ

khocircng may chạm vagraveo người thuộc

đẳng cấp cao hơn khi magrave họ bắt

buộc phải đeo chuocircng để baacuteo hiệu

sự coacute mặt của migravenh vagrave khocircng

được pheacutep ngồi cugraveng ghế cũng

như học cugraveng trường với người

thuộc đẳng cấp khaacutec Vagraveo năm

1950 quốc hội Ấn Độ thocircng qua

hệ thống hạn ngạch dagravenh riecircng

một số ghế trong hệ thống lập

phaacutep cho người thuộc tầng lớp

nagravey Theo hạn ngạch nagravey phần

trăm số ghế giagravenh riecircng cho Dalit

trong caacutec cơ quan nhagrave nước đuacuteng

bằng tỉ lệ của họ trong dacircn số

15 Hệ thống hạn ngạch cograven

được aacutep dụng đối với việc tuyển

sinh ở caacutec trường đại học Đảng

cầm quyền ở Ấn Độ ủng hộ việc

duy trigrave hệ thống nagravey bất chấp

nhiều sự phản đối Vagraveo năm

1981 một cuộc biểu tigravenh nổ ra vigrave

việc một sinh viecircn thuộc tầng lớp

thượng lưu bị từ chối vagraveo trường Y

để nhường chỗ cho một người Da-

lit Đặc quyền về việc lagravem ở hệ

thống cocircng quyền Ấn Độ đatilde giuacutep

nacircng cao mức sống của nhiều

người Dalit giuacutep họ gia nhập tầng

lớp trung lưu

Về mặt lịch sử hệ thống đẳng cấp

ở Ấn Độ lagrave tương đối đoacuteng kiacuten

Nghề nghiệp lagrave một yếu tốt quan

trọng quyết định địa vị trong xatilde

hội Con vua rồi lại lagravem vua vagrave

con nocircng dacircn thigrave suốt đời lagravem

nocircng dacircn Người Hindu rất iacutet khi

kết hocircn với người khocircng thuộc

đẳng cấp với migravenh Nhiều nhagrave sử

học cho rằng đacircy lagrave một yếu tố

lagravem phacircn chia xatilde hội Mặc dugrave

quan niệm lạc hậu nagravey đatilde thay

đổi rất nhiều trong xatilde hội hiện

đại hệ thống đẳng cấp vẫn tồn

tại dai dẳng vagrave

đacircy lagrave nguyecircn

nhacircn lagravem cho Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước giagraveu coacute

về tagravei nguyecircn

vẫn chưa trở

thagravenh một cường

quốc hugraveng

mạnh Trong lịch

sử của migravenh Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước lớn với

một nền văn hoacutea

lacircu đời nhưng dễ

dagraveng bị xacircm lược

bởi caacutec thế lực

nước ngoagravei Sau

khi người Anh

xacircm lược Ấn Độ

nhiều người Ấn

sau khi tiếp xuacutec

văn hoacutea phương Tacircy nhận thấy hệ

thống nagravey lagrave lạc hậu vagrave cần phải

loại bỏ Những thay đổi xatilde hội

nagravey chủ yếu xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động chiacutenh trị Sau khi Ấn Độ

giagravenh độc lập phần lớn quyền lực

chiacutenh trị nằm trong tay caacutec tầng

lớp cao nhất trong xatilde hội Brah-

mana Ksatriya vagrave Vaisya những

người nắm giữ hầu hết của cải vagrave

tri thức của đất nước Họ bắt đầu

thi hagravenh caacutec biện phaacutep nhằm ưu

tiecircn cho người Dalit coacute nhiều chỗ

hơn trong chiacutenh quyền cũng như

trường học

Nhưng những thay đổi theo chiều

hướng tiến bộ khocircng hoagraven toagraven

xuất phaacutet từ những lyacute do trong

saacuteng Một phần những nhagrave latildenh

đạo coacute học thức của Ấn độ nhận

thấy sự bất cocircng vagrave mất nhacircn

quyền của hệ thống đẳng cấp

Mặt khaacutec những laacute phiếu đaacuteng kể

từ tay người Dalit lagravem cho đảng

latildenh đạo phải quan tacircm hơn đến

họ Mọi việc xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động của Ambedkar Ocircng xuất

thacircn từ tầng lớp dưới cugraveng nagravey

nhưng được giaacuteo dục ở caacutec trường

đại học hagraveng đầu ở Mỹ vagrave Anh

Khi Ấn Độ giagravenh độc lập năm

1947 ocircng trở thagravenh bộ trưởng tư

phaacutep đầu tiecircn của nước nagravey Lagrave

một người latildenh đạo của tầng lớp

Dalit Ambedkar luocircn đấu tranh

cho quyền lợi của người Dalit Kết

quả lagrave chiacutenh phủ Ấn Độ đatilde đồng yacute

thi hagravenh caacutec chiacutenh saacutech ưu tiecircn

cho người Dalit Luacutec đầu caacutec chiacutenh

saacutech ưu tiecircn được thực hiện trong

mười năm Nhưng sau đoacute họ nhận

thấy việc giữ chỗ trong chiacutenh

quyền trường học cho người Dalit

coacute thể keacuteo dagravei hơn cho đến khi

nagraveo họ vẫn bỏ phiếu cho đảng

cầm quyền Mặc dugrave vậy lợi iacutech

của việc nagravey vần chưa taacutec động

đến toagraven bộ tầng lớp nghegraveo khổ

nhất trong xatilde hội

Cho đến tận những năm cuối của

thập kỷ 80 khi tầng lớp Sudra

đa số lagrave nocircng dacircn vagrave lagrave tầng lớp

ngay trecircn Dalit dần dần chiếm ưu

thế trong chiacutenh trường vagrave họ

muốn giagravenh nhiều ưu tiecircn hơn cho

phe migravenh Vagraveo đầu thập niecircn 90

khi Ấn Độ mở cửa nền kinh tế

những người giỏi nhận thấy lagravem

việc trong lĩnh vực tư nhacircn mang

lại nhiều cơ hội vagrave lợi nhuận hơn

so với cocircng việc của chiacutenh phủ

Vagrave những người thuộc tầng lớp

trecircn bắt đầu rời bỏ chiacutenh quyền

vagrave thay vagraveo đoacute lagrave người Sudra

Hiện nay nền chiacutenh trị Ấn Độ bị

kiểm soaacutet hoagraven toagraven bởi những

đảng phaacutei của người Sudra

Những người thuộc tầng lớp trecircn

cảm thấy bị đứng ngoagravei lề vagrave họ

bắt đầu liecircn kết với người Dalit để

chống lại ảnh hưởng của người

Sudra Noacute giống như việc Mỹ vagrave

Liecircn Xocirc liecircn kết trong chiến tranh

thế giới thứ II vậy một nhagrave baacuteo

nhận xeacutet

ww

wf

lickr

com

Trang 19

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Mọi việc đang thay đổi một caacutech tiacutech cực Vagraveo năm

1997 Narayanan trở thagravenh tổng thống đầu tiecircn

xuất thacircn từ tầng lớp Dalit Hoạt động của ocircng trecircn

cương vị tổng thống vượt ra ngoagravei vai trograve lễ nghi

bigravenh thường tiacutech cực phecirc phaacuten hệ thống đẳng cấp

Trong một bagravei phaacutet biểu nhacircn ngagravey quốc khaacutenh

ocircng cho rằng sự phacircn biệt đối xử đối với phụ nữ

thuộc tầng lớp dưới lagrave một tội aacutec vagrave cần được loại

bỏ nếu khocircng nền dacircn chủ của chuacuteng ta sẽ như

một lacircu đagravei được xacircy trecircn đống phacircn bograve Nhưng

khocircng coacute bagravei hugraveng biện nagraveo coacute thể loại bỏ caacutei aacutech

đang đeo trecircn cổ những người tiện dacircn nạn nhacircn

của một tocircn giaacuteo phaacuten xeacutet họ như một thứ dacircn

(subhuman) vagrave của một xatilde hội nocircng nghiệp boacutec lột

họ như những nocirc lệ Tuy nhiecircn điều đoacute thể hiện

những cố gắng ban đầu đảm bảo cocircng bằng vagrave cải

thiện vấn đề nhacircn quyền vốn một điểm yếu của thể

chế dacircn chủ Ấn Độ

Nhiều người tự hỏi tại sao một chế độ bất cocircng như

vậy vẫn tồn tại trong mocirct xatilde hội hiện đại vagrave lagrave một

cường quốc về cocircng nghệ thocircng tin như Ấn Độ Mặc

dugrave caacutec thagravenh phố lớn của Ấn Độ đang thu huacutet một

lực lượng lớn lao động trigravenh độ cao vagrave đang tạo ra

những sản phẩm cocircng nghệ cao giuacutep nền kinh tế

phaacutet triển mạnh ba phần tư dacircn số vẫn sống ở

nocircng thocircn Vagrave đạo Hindu với lịch sử hagraveng nghigraven

năm đatilde ăn sacircu vagraveo suy nghĩ của người Ấn Độ lagravem

cho việc thay đổi trở necircn khoacute khăn vagrave phức tạp Ấn

Độ với một lịch sử nhiều chia rẽ về tocircn giaacuteo sắc tộc

vagrave với một hệ thống chiacutenh trị theo mocirc higravenh dacircn chủ

hiện nay những cố gắng của caacutec nhagrave latildenh đạo cấp

tiến trở necircn hạn chế

Kinh tế cũng lagrave một nguyecircn nhacircn lagravem cho tigravenh

trạng nagravey tồn tại gần như khocircng đổi trong suốt

1500 năm Một số cocircng việc nặng nhọc bẩn thỉu lagrave

kế sinh nhai duy nhất của những người tiện dacircn

Một số lĩnh vực kinh thế khocircng thể hoạt động được

nếu thiếu người lagravem caacutec cocircng việc nagravey

Trong khi mọi việc đang thay đổi thigrave một điều chắc

chắn rằng noacute sẽ đi kegravem với bạo lực Sự thay đổi

đang diễn ra chậm chạp từ lagraveng nagravey qua lagraveng khaacutec

vagrave những người đi tiecircn phong sẽ chịu nhiều thử

thaacutech nhất Như trường hợp của Bairwa một nocircng

dacircn ở Rajasthan anh đatilde quyết định tắm ở chiếc ao

của lagraveng một nơi khocircng được pheacutep cho người Dalit

Những người thuộc đẳng cấp trecircn đatilde bao vacircy nhagrave

anh đe dọa sẽ giết anh Bairwa đứng lecircn tố caacuteo với

cảnh saacutet vagrave caacutec tổ chức nhacircn quyền Bacircy giờ thigrave

anh khocircng bao giờ daacutem đi một migravenh vigrave sợ trả thugrave

Tocirci khocircng huacutet thuốc uống rượu hay lagravem việc gigrave

xấu cả Tocirci lagravem việc chăm chỉ Tại sao tocirci phải lagrave

một Dalit

Phương Ngọc

Tham khảo

National Geographic số thaacuteng 6-2003 Wikipedia

httpvietnamnetvn

tuanvietnam200707713077

httpwwwlangvietnetforumsindexphp

showtopic=36008

httpwwwanviettoancaunetanviettcindexphp

option=com_contentamptask=viewampid=126

ldquoDugrave ai đi ngược về xuocirci

nhớ ngagravey giỗ Tổ mugraveng mười thaacuteng bardquo

hocircm nay giỗ tổ ocircng cha

con uống ly rượu tự hagraveo magrave nghe bốn bề hổ nhục

cacircu lục baacutet mặn magrave cứ đi xuocirci về ngược

lời cha ocircng gang theacutep cũ đacircu rồi

tấc đất-tấc vagraveng giang sơn lagrave nước

lửa muội tacircm đang liếm laacutep cam lồ

tocirci đi từ bốn nghigraven năm ngạo nghễ

nay nhu nhược về dacircng rượu cha ocircng

rượu được vắt từ ruộng luacutea nương khoai hồn đất

rượu khocircng mua bằng caacutech baacuten mất ngọn nuacutei dograveng

socircng

hocircm nay con dacircng rượu lecircn bagraven thờ cha ocircng

tay run khống mắt khocircng daacutem nhigraven lecircn mặt tượng

kiacutenh mong hồn thiecircng socircng nuacutei

ngụm nagraveo thơm Người chứng giaacutem lograveng thagravenh

ngụm nagraveo độc Người phun thẳng vagraveo mặt thằng

con hegraven nhaacutet

con sẽ đi chưng lại bầu rượu khaacutec

con sẽ rửa mặt magravey vagrave thay aacuteo Lạc quần Hồng

một hạt bụi bacircy giờ cũng tội lỗi với tổ tocircng

tội với anh tagravei đatilde chết mấy nghigraven năm trước

tội với người dacircn đen vừa mới chết xuocirci chết ngược

khoacutei hương bayhellip khoacutei hương bay hellip

cuacutei xin hồn thiecircng chứng giaacutem

Ngocirc Hữu Đoagraven

Mugraveng 10 thaacuteng 3 năm Mậu tyacute (2008)

RƯỢU GIỖ TỔ HUgraveNG VƯƠNG

Trang 20

PHIacuteA TRƯỚC VAgrave BẠN ĐỌC Số 12 - Thaacuteng 42008

Đoacute lagrave cacircu noacutei của Nelson Mandela một con

người huyền thoại của đất nước Nam Phi

Đoacute cũng lagrave tựa đề của một bagravei viết được đăng trecircn

tạp chiacute Phiacutea Trước số 3 một bagravei viết được nhiều

bạn đọc yecircu thiacutech

Vagrave caacutec bạn thacircn mến mục Bạn đọc vagrave Phiacutea

Trước kỳ nagravey đưa lại một vagravei đoạn triacutech cugraveng một

số yacute kiến magrave bạn đọc đatilde dagravenh cho bagravei viết

ldquoNgagravey xưa khi cograven lagrave một đứa trẻ ở lagraveng Transkei

tocirci đatilde nghe caacutec bocirc latildeo của bộ tộc kể về những

thaacuteng ngagravey tươi đẹp trước khi người da trắng đến

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute sống trong hogravea bigravenh dưới những

luật lệ dacircn chủ của tộc trưởng Mọi người tự do đi

lại magrave khocircng cần giấy pheacutep

Coacute nhiều thứ cograven sơ khai cần phải hoagraven thiện vagrave

chắc chắn rằng noacute khocircng đaacutep ứng đogravei hỏi của xatilde

hội hiện đại Tuy nhiecircn một xatilde hội như vậy đatilde ẩn

chứa những mầm mống của một xatilde hội dacircn chủ magrave

trong đoacute khocircng ai bị đối xử như nocirc lệ vagrave trong đoacute

sự nghegraveo đoacutei thiếu thốn lẫn bất an sẽ khocircng cograven

nữa Đoacute lagrave cacircu chuyện lịch sử đatilde truyền cảm hứng

cho tocirci vagrave những đồng đội của tocirci trong cuộc đấu

tranh nagravey

Tocirci nghĩ rằng với tư caacutech lagrave những con người

chuacuteng ta khocircng thể khocircng lagravem gigrave khocircng noacutei gigrave vagrave

khocircng hagravenh động gigrave trước bất cocircng khocircng phản đối

hagravenh động đagraven aacutep vagrave khocircng đấu tranh vigrave một xatilde hội

tốt đẹp hơn vagrave vigrave

một cuộc sống tốt

đẹp hơnrdquo (PT số 3)

I love this

postgreat inspira-

tion for any indivi-

dual

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute

sống trong hogravea bigravenh

dưới những luật lệ

dacircn chủ của tộc

trưởng Mọi người tự

do đi lại magrave khocircng

cần giấy pheacutep Cacircu nagravey coacute lẽ lagrave cacircu hay nhất trong

bagravei viết

Cagraveng đọc cagraveng thấy khacircm phục tagravei hugraveng biện của

NM Đến bao giờ VN coacute được một nhacircn vật coacute khả

năng hugraveng biện như thế nhỉ

Khi người Việt Nam chuacuteng ta học được caacutech suy

nghĩ vagrave lập luận chặt chẽ coacute hệ thống học được

caacutech cảm nhận vagrave đaacutenh giaacute sacircu sắc caacutec sự vật vagrave

hiện tuợng học được sự tự tin học được caacutech

truyền những yacute tưởng vagrave tacircm tư tới nhiều người

khaacutec

Tocirci thigrave rất ưng cacircu nagravey Nhưng coacute lẽ phải rộng ra

cho những người coacute lương tacircm chứ khocircng chỉ riecircng

luật sư

Tocirci đatilde giải thiacutech cho họ thấy lagrave một luật sư tocirci

luocircn bị eacutep buộc phải lựa chọn giữa sự phục tugraveng

luật phaacutep vagrave lương tacircm

Minh Anh

FREEDOM

laquo Đối với con người tự do trecircn chiacutenh

mảnh đất của họ lagrave điều thiecircng liecircng nhất raquo

Nếu bạn chưa đọc bagravei viết nagravey hatildey

tigravem bagravei viết trecircn Phiacutea Trước số 3 để

đọc vagrave cảm nhận nheacute

photo

sm

gc

oz

a

Trang 21

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

C hỉ mới caacutech đacircy hai thế kỷ hầu hết caacutec quốc

gia trecircn thế được cai trị bởi caacutec thể chế

phong kiến vagrave bầu cử lagrave một đặc quyền hiếm coacute

Thậm chiacute ở Hoa Kỳ cuộc bầu cử hiện đại đầu tiecircn

chỉ hạn chế trong số những người đagraven ocircng da trắng

coacute tagravei sản đaacuteng kể

Nhagrave chiacutenh trị học người Phaacutep Alexis de Tocqueville

đatilde từng tiecircn đoaacuten rằng một cuộc caacutech mạng vigrave cocircng

bằng dacircn chủ đang diễn ra Ocircng tin rằng cuộc caacutech

mạng nagravey đang tiến xa nhất ở nước Mỹ nơi magrave ocircng

đến thăm vagraveo năm 1830 để thấy tương lai loagravei

người Nhưng cho đến hết thế kỷ 19 quyền bầu củ

phổ thocircng vẫn cograven xa mới trở thagravenh hiện thực

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất khi caacutec chế độ

quacircn chủ vagrave caacutec đế chế hugraveng mạnh sụp đổ quyền

bầu cử dagravenh cho phụ nữ bắt đầu phaacutet triển mạnh

mẽ người dacircn trecircn nửa baacuten cầu Bắc bắt đầu được

đảm bảo quyền bỏ phiếu tự do Ở nửa baacuten cầu

Nam caacutec thuộc địa dần dần giagravenh độc lập từ tay

thực dacircn chacircu Acircu sau chiến tranh thế giới thứ hai

vagrave kegravem theo đoacute lagrave quyền bầu cử Khi người da đen

ở Nam Phi xếp hagraveng bỏ phiếu lần đầu tiecircn vagraveo năm

1994 quyền bỏ phiếu phổ thocircng đatilde được đảm bảo

trecircn toagraven thế giới

Thế nhưng quyền bỏ phiếu lagrave một chuyện đảm

bảo cuộc bầu cử cocircng bằng tự do vagrave cạnh tranh ndash

những tiecircu chuẩn tối thiểu cho một nền dacircn chủ ndash

lagrave chuyện khaacutec Vagrave nền dacircn chủ magrave caacutec nước

phương Tacircy đang tận hưởng cograven phải coacute những yecircu

cầu cao hơn tự do ngocircn luận tự do baacuteo chiacute vagrave luật

phaacutep Một tin tốt đẹp lagrave mặc dugrave dacircn chủ vẫn cograven đi

sau quyền bầu cử noacute đang trecircn đagrave phaacutet triển Caacutec

chuyecircn gia cho rằng chuacuteng ta đang ở giữa quaacute trigravenh

dacircn chủ hoacutea được tiếp sức bởi tăng trưởng kinh tế

giaacuteo dục sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu toagraven

cầu sự mở rộng của thị trường tự do vagrave sự phaacutet

triển của cocircng nghệ đatilde mang tin tức về dacircn chủ

cho mọi người trecircn khắp thế giới

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia

trecircn thế giới được coi lagrave coacute bầu cử dacircn chủ theo

Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven

cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho

một nền dacircn chủ thực sự

Số phần trăm dacircn số đi bầu cử khaacutec nhau rất nhiều

giữa caacutec quốc gia vagrave caacutec nhagrave phacircn tiacutech tranh luận

về yacute nghĩa của con số nagravey Liệu coacute phải số người đi

bầu thấp chứng tỏ họ hagravei lograveng hay bầu cử đatilde trở

necircn xa lạ đến độ latildenh cảm Số người đi bầu cao coacute

chứng tỏ người dacircn bị cuốn huacutet vagraveo vấn đề tranh cử

ndash hay giống như ở Belarus bắt buộc người dacircn phải

đi bỏ phiếu để tạo ra ấn tượng về dacircn chủ Số đại

biểu nữ được truacuteng cử cũng lagrave một vấn đề gai goacutec

Thocircng thường trecircn thế giới con số nagravey thấp hơn rất

nhiều tỉ lệ phụ nữ trong dacircn số ngoại trừ ở Rwanda

vagrave caacutec nước bắc Acircu nơi magrave caacutec đảng phaacutei chiacutenh trị

vagrave luật phaacutep qui định một tỉ lệ nhất định số đại diện

nữ trong quốc hội

Khi chiến tranh lạnh kết thuacutec nhagrave khoa học chiacutenh

trị Francis Fukuyama khẳng định rằng chuacuteng ta đatilde

tiến đến giai đoạn cuối của lịch sủ với dacircn chủ tự

do vagrave chủ nghĩa tư bản lagrave hệ thống khả thi duy

nhất đối với caacutec quốc gia muốn tiến đến hiện đại

hoacutea Bacircy giờ 17 năm đatilde trocirci qua mọi việc coacute vẻ

khocircng đơn giản như vậy Trong tương lai coacute thể

nhiều dạng khaacutec nhau của dacircn chủ được chấp nhận

tại caacutec nước khocircng theo văn hoacutea phương Tacircy Bruce

Gilley taacutec giả của cuốn saacutech ldquoTương lai dacircn chủ của

Trung Quốcrdquo dự đoaacuten dacircn chủ sẽ thắng thế tại

quốc gia nagravey khi magrave caacutec nhagrave cải caacutech buộc phải

đaacutep ứng lại aacutep lực từ becircn dưới Hiện nay caacutec nhagrave

học giả Trung Quốc đang cacircn nhắc những vấn đề

magrave họ nghĩ lagrave sẽ nacircng cao quyền dacircn chủ viacute dụ

như caacutec biện phaacutep giuacutep người dacircn coacute nhiều tiếng

noacutei trong việc tạo lập chiacutenh saacutech của chiacutenh phủ

Vagrave một số quốc gia hiện nay đang trong thời kỳ

chuyển giao giữa chiacutenh thể kiểu cũ vagrave chế độ dacircn

chủ coacute thể sẽ khocircng bao giờ đến được điacutech Trong

Bỏ phiếu vagrave Dacircn chủ Quyền bỏ phiếu lagrave một phần quan

trọng của chế độ dacircn chủ Nhưng

để coacute dacircn chủ thực sự thigrave phải cần

nhiều hơn thế

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia trecircn thế giới được coi lagrave coacute

bầu cử dacircn chủ theo Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho một nền dacircn chủ thực sự

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 16

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

T ội lỗi của Maurya lagrave vocirc số những người tấn

cocircng anh noacutei Anh ta coacute karma (nghiệp chướng)

xấu Cũng như tổ tiecircn của anh được sinh ra lagrave Dalit

anh phải trả giaacute cho những tội lỗi của migravenh Maurya lagrave

một người thợ lột da động vật vagrave theo luật của Hindu

tiếp xuacutec với da động vật lagravem cho anh bị ocirc uế một người

đaacuteng bị traacutenh xa Vagrave sự khaacute giả của anh ta lagrave một tội

lỗi Một kẻ tiện dacircn như anh thigrave nghĩ migravenh lagrave ai magrave daacutem

mua một khu đất trong lagraveng Vậy magrave anh ta cograven đứng

lecircn đogravei hỏi quyền sử dụng giếng mới của lagraveng Vagrave anh

ta nhận những gigrave xứng đaacuteng được nhận

Một ngagravey Maurya đi vắng taacutem người đagraven ocircng thuộc

đẳng cấp cao hơn đến trang trại của anh Họ phaacute hủy

trang trại lấy cắp maacutey cầy đaacutenh đập vợ con vagrave đốt nhagrave

của Maurya Thocircng điệp đưa ra rất rotilde ragraveng hatildey chấp

nhận cuộc sống tiện dacircn magrave anh thuộc về Maurya sợ

hatildei đến mức cugraveng gia đigravenh trốn chạy khỏi lagraveng vagrave chỉ

daacutem quay về sau hai năm Maurya lagrave một trong số 160

triệu người Ấn Độ thuộc tầng lớp Dalit những người

luocircn bị khinh rẻ ngược đatildei ở caacutec vugraveng nocircng thocircn

Được sinh ra lagrave người Hindu ở Ấn Độ đồng nghĩa với việc

chấp nhận sự phacircn chia đẳng cấp một trong những chế

độ phacircn chia giai cấp xatilde hội tồn tại lacircu đời nhất Xuất

hiện trong văn hoacutea Ấn Độ trong 1500 năm hệ thống

đẳng cấp dựa trecircn một nguyecircn tắc đơn giản con người

sinh ra khocircng bigravenh đẳng Theo quan niệm truyền thống

của đạo Hindu tồn tại hagraveng nghigraven năm nay mọi người

Tầng lớp tiện dacircn (Dalit) trong

chế độ đẳng cấp ở Ấn Độ

Được gaacuten lagrave ocirc uế ngay từ khi lọt lograveng mẹ một phần saacuteu dacircn số Ấn Độ phải chịu cảnh sống dưới

đaacutey tầng của xatilde hội trong hệ thống đẳng cấp của đạo Hindu Họ thuộc tầng lớp tiện dacircn (Dalit)

ww

wf

lickr

com

Trang 17

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

trong xatilde hội được phacircn chia giai

cấp dựa vagraveo nghề nghiệp của họ

Tầng lớp cao nhất được gọi lagrave

Brahmana Họ lagrave những người

lagravem caacutec cocircng việc được tocircn trọng

như tu sĩ thầy giaacuteo Kế đến lagrave

Ksatriya - những người latildenh đạo

vagrave chiến binh Những người

chuyecircn kinh doanh buocircn baacuten

được gọi lagrave Vaisya Tiếp theo lagrave

Sudra - nocircng dacircn vagrave lao động

Mỗi đẳng cấp cograven chứa nhiều

tầng lớp con với cấp bậc riecircng

của họ

Nhoacutem thứ năm gọi lagrave Dalit Họ

khocircng thuộc nhoacutem nagraveo được đề

cập trong đạo Hindu Dalit được

cho lagrave quaacute ocirc uế bẩn thỉu để được

coi lagrave con người bigravenh thường

Những thagravenh kiến bảo thủ đatilde định

higravenh cuộc sống của họ đặc biệt lagrave

ở vugraveng nocircng thocircn- nơi magrave ba

phần tư dacircn số Ấn Độ sinh sống

Những người Dalit bị kỳ thị xuacutec

phạm cấm vagraveo những đền chugravea

vagrave nhagrave của những người thuộc

đẳng cấp cao phải ăn uống bằng

caacutec đồ dugraveng riecircng rẽ Những

người khocircng thuộc đẳng cấp Dalit

rất ngại tiếp xuacutec vagrave thường khocircng

bao giờ nhận nước uống từ những

người nagravey Trong một số trường

hợp cực đoan mặc dugrave hiếm họ cograven

coacute thể bị hatildem hiếp thiecircu sống

hay bắn chết

Những người Dalit thường lagravem caacutec

cocircng việc được coi lagrave khocircng sạch

sẽ những cocircng việc phải tiếp xuacutec

với maacuteu chất thải vagrave caacutec bộ phận

dơ bẩn khaacutec theo luật của đạo

Hindu Cocircng việc của họ như

thiecircu xaacutec queacutet dọn nhagrave vệ sinh

hoacutet phacircn thu dọn xaacutec động vật

thuộc da thocircng cống Những

cocircng việc nagravey được truyền từ thế

hệ nagravey qua thế hệ khaacutec vagrave được

dagravenh riecircng cho tầng lớp Dalit

Thậm chiacute nhiều người lagravem caacutec

cocircng việc sạch sẽ hầu hết lagravem

thuecirc với mức lương rẻ tiền vẫn

được coi lagrave ocirc uế Những người nagravey

bị mắc kẹt dưới đaacutey của một hệ

thống magrave khocircng thể vận hagravenh

nếu thiếu sự phacircn biệt đối xử

Quan niệm truyền thống đatilde lấn aacutet

luật phaacutep hiện đại Trong khi hiến

phaacutep Ấn Độ cấm sự phacircn chia

đẳng cấp vagrave đặc biệt cấm sự phacircn

biệt đối xử với những người được

coi lagrave Dalit đạo Hindu tocircn giaacuteo

của 80 dacircn số Ấn Độ vẫn chi

phối đời sống hagraveng ngagravey với

những quy định khắt khe Hệ

thống đẳng cấp của đạo Hindu coacute

hẳn một cuốn saacutech hướng dẫn

được soạn thảo caacutech đacircy 2000

năm Noacute chỉ dẫn cho người của

từng đẳng cấp cần phải ăn gigrave kết

hocircn như thế nagraveo lagravem thế nagraveo để

kiếm sống vagrave lagravem thế nagraveo để giữ

sạch sẽ những ai cần phải traacutenh

Theo quy ước bố mẹ lagrave Dalit sẽ

sinh ra con lagrave Dalit Nhiều người

gọi đacircy lagrave aacuten tugrave chung thacircn magrave

những người tiện dacircn phải nhận

từ khi lọt lograveng mẹ

Họ đều trocircng giống như những

người Ấn Độ khaacutec Họ coacute cugraveng

magraveu da tiếng noacutei Họ đi trecircn

cugraveng con đường học cugraveng trường

lớp với những người thuộc đẳng

cấp khaacutec Trong lagraveng những người

phụ nữ queacutet sacircn vagrave giặt giũ quần

aacuteo Trẻ con chơi cricket vagrave daacuten

ảnh của những ngocirci sao nhạc pop

hay vận động viecircn thể thao

Những người đagraven ocircng lagravem việc

khacircu giầy giệt thảm xử lyacute phacircn

bograve để lagravem nhiecircn liệu vagrave giống như

những người đagraven ocircng khaacutec ở nocircng

thocircn họ cũng neacutem tiền vagraveo rượu

chegrave cờ bạc Nhưng bất chấp cuộc

sống bigravenh thường đoacute những

người thuộc đẳng cấp thấp nhất

nagravey thường coacute một vết xăm magraveu

đỏ trecircn traacuten để phacircn biệt đẳng

cấp của migravenh Họ khocircng thể che

dấu thacircn phận của migravenh Coacute rất

nhiều caacutech để mọi người biết điều

đoacute Người Hindu thường khocircng

cảm thấy thoải maacutei trong quan hệ

ww

wf

lickr

com

Trang 18

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

với một người magrave họ khocircng biết

rotilde địa vị xatilde hội Trong vograveng vagravei

thaacuteng mọi việc sẽ được phơi bagravey

Tecircn họ địa chỉ lagraveng quecirc ngocircn

ngữ cơ thể vagrave đặc biệt lagrave nghề

nghiệp sẽ chỉ rotilde họ thuộc đẳng

cấp thấp nhất của xatilde hội

M ột xatilde hội đang thay đổi

Nhiều người cho rằng caacutec

kiểu phacircn biệt đối xử thocirc bạo

nhất đatilde chấm dứt tồn tại nhờ caacutec

cuộc vận động cải caacutech xatilde hocirci kể

từ sau khi Ấn Độ giagravenh độc lập từ

Anh năm 1947 Iacutet nhất thigrave những

người Dalit đatilde đạt được nhiều tiến

bộ trong xatilde hội Đatilde chấm dứt caacutei

thời magrave họ coacute thể bị đaacutenh nếu họ

khocircng may chạm vagraveo người thuộc

đẳng cấp cao hơn khi magrave họ bắt

buộc phải đeo chuocircng để baacuteo hiệu

sự coacute mặt của migravenh vagrave khocircng

được pheacutep ngồi cugraveng ghế cũng

như học cugraveng trường với người

thuộc đẳng cấp khaacutec Vagraveo năm

1950 quốc hội Ấn Độ thocircng qua

hệ thống hạn ngạch dagravenh riecircng

một số ghế trong hệ thống lập

phaacutep cho người thuộc tầng lớp

nagravey Theo hạn ngạch nagravey phần

trăm số ghế giagravenh riecircng cho Dalit

trong caacutec cơ quan nhagrave nước đuacuteng

bằng tỉ lệ của họ trong dacircn số

15 Hệ thống hạn ngạch cograven

được aacutep dụng đối với việc tuyển

sinh ở caacutec trường đại học Đảng

cầm quyền ở Ấn Độ ủng hộ việc

duy trigrave hệ thống nagravey bất chấp

nhiều sự phản đối Vagraveo năm

1981 một cuộc biểu tigravenh nổ ra vigrave

việc một sinh viecircn thuộc tầng lớp

thượng lưu bị từ chối vagraveo trường Y

để nhường chỗ cho một người Da-

lit Đặc quyền về việc lagravem ở hệ

thống cocircng quyền Ấn Độ đatilde giuacutep

nacircng cao mức sống của nhiều

người Dalit giuacutep họ gia nhập tầng

lớp trung lưu

Về mặt lịch sử hệ thống đẳng cấp

ở Ấn Độ lagrave tương đối đoacuteng kiacuten

Nghề nghiệp lagrave một yếu tốt quan

trọng quyết định địa vị trong xatilde

hội Con vua rồi lại lagravem vua vagrave

con nocircng dacircn thigrave suốt đời lagravem

nocircng dacircn Người Hindu rất iacutet khi

kết hocircn với người khocircng thuộc

đẳng cấp với migravenh Nhiều nhagrave sử

học cho rằng đacircy lagrave một yếu tố

lagravem phacircn chia xatilde hội Mặc dugrave

quan niệm lạc hậu nagravey đatilde thay

đổi rất nhiều trong xatilde hội hiện

đại hệ thống đẳng cấp vẫn tồn

tại dai dẳng vagrave

đacircy lagrave nguyecircn

nhacircn lagravem cho Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước giagraveu coacute

về tagravei nguyecircn

vẫn chưa trở

thagravenh một cường

quốc hugraveng

mạnh Trong lịch

sử của migravenh Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước lớn với

một nền văn hoacutea

lacircu đời nhưng dễ

dagraveng bị xacircm lược

bởi caacutec thế lực

nước ngoagravei Sau

khi người Anh

xacircm lược Ấn Độ

nhiều người Ấn

sau khi tiếp xuacutec

văn hoacutea phương Tacircy nhận thấy hệ

thống nagravey lagrave lạc hậu vagrave cần phải

loại bỏ Những thay đổi xatilde hội

nagravey chủ yếu xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động chiacutenh trị Sau khi Ấn Độ

giagravenh độc lập phần lớn quyền lực

chiacutenh trị nằm trong tay caacutec tầng

lớp cao nhất trong xatilde hội Brah-

mana Ksatriya vagrave Vaisya những

người nắm giữ hầu hết của cải vagrave

tri thức của đất nước Họ bắt đầu

thi hagravenh caacutec biện phaacutep nhằm ưu

tiecircn cho người Dalit coacute nhiều chỗ

hơn trong chiacutenh quyền cũng như

trường học

Nhưng những thay đổi theo chiều

hướng tiến bộ khocircng hoagraven toagraven

xuất phaacutet từ những lyacute do trong

saacuteng Một phần những nhagrave latildenh

đạo coacute học thức của Ấn độ nhận

thấy sự bất cocircng vagrave mất nhacircn

quyền của hệ thống đẳng cấp

Mặt khaacutec những laacute phiếu đaacuteng kể

từ tay người Dalit lagravem cho đảng

latildenh đạo phải quan tacircm hơn đến

họ Mọi việc xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động của Ambedkar Ocircng xuất

thacircn từ tầng lớp dưới cugraveng nagravey

nhưng được giaacuteo dục ở caacutec trường

đại học hagraveng đầu ở Mỹ vagrave Anh

Khi Ấn Độ giagravenh độc lập năm

1947 ocircng trở thagravenh bộ trưởng tư

phaacutep đầu tiecircn của nước nagravey Lagrave

một người latildenh đạo của tầng lớp

Dalit Ambedkar luocircn đấu tranh

cho quyền lợi của người Dalit Kết

quả lagrave chiacutenh phủ Ấn Độ đatilde đồng yacute

thi hagravenh caacutec chiacutenh saacutech ưu tiecircn

cho người Dalit Luacutec đầu caacutec chiacutenh

saacutech ưu tiecircn được thực hiện trong

mười năm Nhưng sau đoacute họ nhận

thấy việc giữ chỗ trong chiacutenh

quyền trường học cho người Dalit

coacute thể keacuteo dagravei hơn cho đến khi

nagraveo họ vẫn bỏ phiếu cho đảng

cầm quyền Mặc dugrave vậy lợi iacutech

của việc nagravey vần chưa taacutec động

đến toagraven bộ tầng lớp nghegraveo khổ

nhất trong xatilde hội

Cho đến tận những năm cuối của

thập kỷ 80 khi tầng lớp Sudra

đa số lagrave nocircng dacircn vagrave lagrave tầng lớp

ngay trecircn Dalit dần dần chiếm ưu

thế trong chiacutenh trường vagrave họ

muốn giagravenh nhiều ưu tiecircn hơn cho

phe migravenh Vagraveo đầu thập niecircn 90

khi Ấn Độ mở cửa nền kinh tế

những người giỏi nhận thấy lagravem

việc trong lĩnh vực tư nhacircn mang

lại nhiều cơ hội vagrave lợi nhuận hơn

so với cocircng việc của chiacutenh phủ

Vagrave những người thuộc tầng lớp

trecircn bắt đầu rời bỏ chiacutenh quyền

vagrave thay vagraveo đoacute lagrave người Sudra

Hiện nay nền chiacutenh trị Ấn Độ bị

kiểm soaacutet hoagraven toagraven bởi những

đảng phaacutei của người Sudra

Những người thuộc tầng lớp trecircn

cảm thấy bị đứng ngoagravei lề vagrave họ

bắt đầu liecircn kết với người Dalit để

chống lại ảnh hưởng của người

Sudra Noacute giống như việc Mỹ vagrave

Liecircn Xocirc liecircn kết trong chiến tranh

thế giới thứ II vậy một nhagrave baacuteo

nhận xeacutet

ww

wf

lickr

com

Trang 19

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Mọi việc đang thay đổi một caacutech tiacutech cực Vagraveo năm

1997 Narayanan trở thagravenh tổng thống đầu tiecircn

xuất thacircn từ tầng lớp Dalit Hoạt động của ocircng trecircn

cương vị tổng thống vượt ra ngoagravei vai trograve lễ nghi

bigravenh thường tiacutech cực phecirc phaacuten hệ thống đẳng cấp

Trong một bagravei phaacutet biểu nhacircn ngagravey quốc khaacutenh

ocircng cho rằng sự phacircn biệt đối xử đối với phụ nữ

thuộc tầng lớp dưới lagrave một tội aacutec vagrave cần được loại

bỏ nếu khocircng nền dacircn chủ của chuacuteng ta sẽ như

một lacircu đagravei được xacircy trecircn đống phacircn bograve Nhưng

khocircng coacute bagravei hugraveng biện nagraveo coacute thể loại bỏ caacutei aacutech

đang đeo trecircn cổ những người tiện dacircn nạn nhacircn

của một tocircn giaacuteo phaacuten xeacutet họ như một thứ dacircn

(subhuman) vagrave của một xatilde hội nocircng nghiệp boacutec lột

họ như những nocirc lệ Tuy nhiecircn điều đoacute thể hiện

những cố gắng ban đầu đảm bảo cocircng bằng vagrave cải

thiện vấn đề nhacircn quyền vốn một điểm yếu của thể

chế dacircn chủ Ấn Độ

Nhiều người tự hỏi tại sao một chế độ bất cocircng như

vậy vẫn tồn tại trong mocirct xatilde hội hiện đại vagrave lagrave một

cường quốc về cocircng nghệ thocircng tin như Ấn Độ Mặc

dugrave caacutec thagravenh phố lớn của Ấn Độ đang thu huacutet một

lực lượng lớn lao động trigravenh độ cao vagrave đang tạo ra

những sản phẩm cocircng nghệ cao giuacutep nền kinh tế

phaacutet triển mạnh ba phần tư dacircn số vẫn sống ở

nocircng thocircn Vagrave đạo Hindu với lịch sử hagraveng nghigraven

năm đatilde ăn sacircu vagraveo suy nghĩ của người Ấn Độ lagravem

cho việc thay đổi trở necircn khoacute khăn vagrave phức tạp Ấn

Độ với một lịch sử nhiều chia rẽ về tocircn giaacuteo sắc tộc

vagrave với một hệ thống chiacutenh trị theo mocirc higravenh dacircn chủ

hiện nay những cố gắng của caacutec nhagrave latildenh đạo cấp

tiến trở necircn hạn chế

Kinh tế cũng lagrave một nguyecircn nhacircn lagravem cho tigravenh

trạng nagravey tồn tại gần như khocircng đổi trong suốt

1500 năm Một số cocircng việc nặng nhọc bẩn thỉu lagrave

kế sinh nhai duy nhất của những người tiện dacircn

Một số lĩnh vực kinh thế khocircng thể hoạt động được

nếu thiếu người lagravem caacutec cocircng việc nagravey

Trong khi mọi việc đang thay đổi thigrave một điều chắc

chắn rằng noacute sẽ đi kegravem với bạo lực Sự thay đổi

đang diễn ra chậm chạp từ lagraveng nagravey qua lagraveng khaacutec

vagrave những người đi tiecircn phong sẽ chịu nhiều thử

thaacutech nhất Như trường hợp của Bairwa một nocircng

dacircn ở Rajasthan anh đatilde quyết định tắm ở chiếc ao

của lagraveng một nơi khocircng được pheacutep cho người Dalit

Những người thuộc đẳng cấp trecircn đatilde bao vacircy nhagrave

anh đe dọa sẽ giết anh Bairwa đứng lecircn tố caacuteo với

cảnh saacutet vagrave caacutec tổ chức nhacircn quyền Bacircy giờ thigrave

anh khocircng bao giờ daacutem đi một migravenh vigrave sợ trả thugrave

Tocirci khocircng huacutet thuốc uống rượu hay lagravem việc gigrave

xấu cả Tocirci lagravem việc chăm chỉ Tại sao tocirci phải lagrave

một Dalit

Phương Ngọc

Tham khảo

National Geographic số thaacuteng 6-2003 Wikipedia

httpvietnamnetvn

tuanvietnam200707713077

httpwwwlangvietnetforumsindexphp

showtopic=36008

httpwwwanviettoancaunetanviettcindexphp

option=com_contentamptask=viewampid=126

ldquoDugrave ai đi ngược về xuocirci

nhớ ngagravey giỗ Tổ mugraveng mười thaacuteng bardquo

hocircm nay giỗ tổ ocircng cha

con uống ly rượu tự hagraveo magrave nghe bốn bề hổ nhục

cacircu lục baacutet mặn magrave cứ đi xuocirci về ngược

lời cha ocircng gang theacutep cũ đacircu rồi

tấc đất-tấc vagraveng giang sơn lagrave nước

lửa muội tacircm đang liếm laacutep cam lồ

tocirci đi từ bốn nghigraven năm ngạo nghễ

nay nhu nhược về dacircng rượu cha ocircng

rượu được vắt từ ruộng luacutea nương khoai hồn đất

rượu khocircng mua bằng caacutech baacuten mất ngọn nuacutei dograveng

socircng

hocircm nay con dacircng rượu lecircn bagraven thờ cha ocircng

tay run khống mắt khocircng daacutem nhigraven lecircn mặt tượng

kiacutenh mong hồn thiecircng socircng nuacutei

ngụm nagraveo thơm Người chứng giaacutem lograveng thagravenh

ngụm nagraveo độc Người phun thẳng vagraveo mặt thằng

con hegraven nhaacutet

con sẽ đi chưng lại bầu rượu khaacutec

con sẽ rửa mặt magravey vagrave thay aacuteo Lạc quần Hồng

một hạt bụi bacircy giờ cũng tội lỗi với tổ tocircng

tội với anh tagravei đatilde chết mấy nghigraven năm trước

tội với người dacircn đen vừa mới chết xuocirci chết ngược

khoacutei hương bayhellip khoacutei hương bay hellip

cuacutei xin hồn thiecircng chứng giaacutem

Ngocirc Hữu Đoagraven

Mugraveng 10 thaacuteng 3 năm Mậu tyacute (2008)

RƯỢU GIỖ TỔ HUgraveNG VƯƠNG

Trang 20

PHIacuteA TRƯỚC VAgrave BẠN ĐỌC Số 12 - Thaacuteng 42008

Đoacute lagrave cacircu noacutei của Nelson Mandela một con

người huyền thoại của đất nước Nam Phi

Đoacute cũng lagrave tựa đề của một bagravei viết được đăng trecircn

tạp chiacute Phiacutea Trước số 3 một bagravei viết được nhiều

bạn đọc yecircu thiacutech

Vagrave caacutec bạn thacircn mến mục Bạn đọc vagrave Phiacutea

Trước kỳ nagravey đưa lại một vagravei đoạn triacutech cugraveng một

số yacute kiến magrave bạn đọc đatilde dagravenh cho bagravei viết

ldquoNgagravey xưa khi cograven lagrave một đứa trẻ ở lagraveng Transkei

tocirci đatilde nghe caacutec bocirc latildeo của bộ tộc kể về những

thaacuteng ngagravey tươi đẹp trước khi người da trắng đến

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute sống trong hogravea bigravenh dưới những

luật lệ dacircn chủ của tộc trưởng Mọi người tự do đi

lại magrave khocircng cần giấy pheacutep

Coacute nhiều thứ cograven sơ khai cần phải hoagraven thiện vagrave

chắc chắn rằng noacute khocircng đaacutep ứng đogravei hỏi của xatilde

hội hiện đại Tuy nhiecircn một xatilde hội như vậy đatilde ẩn

chứa những mầm mống của một xatilde hội dacircn chủ magrave

trong đoacute khocircng ai bị đối xử như nocirc lệ vagrave trong đoacute

sự nghegraveo đoacutei thiếu thốn lẫn bất an sẽ khocircng cograven

nữa Đoacute lagrave cacircu chuyện lịch sử đatilde truyền cảm hứng

cho tocirci vagrave những đồng đội của tocirci trong cuộc đấu

tranh nagravey

Tocirci nghĩ rằng với tư caacutech lagrave những con người

chuacuteng ta khocircng thể khocircng lagravem gigrave khocircng noacutei gigrave vagrave

khocircng hagravenh động gigrave trước bất cocircng khocircng phản đối

hagravenh động đagraven aacutep vagrave khocircng đấu tranh vigrave một xatilde hội

tốt đẹp hơn vagrave vigrave

một cuộc sống tốt

đẹp hơnrdquo (PT số 3)

I love this

postgreat inspira-

tion for any indivi-

dual

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute

sống trong hogravea bigravenh

dưới những luật lệ

dacircn chủ của tộc

trưởng Mọi người tự

do đi lại magrave khocircng

cần giấy pheacutep Cacircu nagravey coacute lẽ lagrave cacircu hay nhất trong

bagravei viết

Cagraveng đọc cagraveng thấy khacircm phục tagravei hugraveng biện của

NM Đến bao giờ VN coacute được một nhacircn vật coacute khả

năng hugraveng biện như thế nhỉ

Khi người Việt Nam chuacuteng ta học được caacutech suy

nghĩ vagrave lập luận chặt chẽ coacute hệ thống học được

caacutech cảm nhận vagrave đaacutenh giaacute sacircu sắc caacutec sự vật vagrave

hiện tuợng học được sự tự tin học được caacutech

truyền những yacute tưởng vagrave tacircm tư tới nhiều người

khaacutec

Tocirci thigrave rất ưng cacircu nagravey Nhưng coacute lẽ phải rộng ra

cho những người coacute lương tacircm chứ khocircng chỉ riecircng

luật sư

Tocirci đatilde giải thiacutech cho họ thấy lagrave một luật sư tocirci

luocircn bị eacutep buộc phải lựa chọn giữa sự phục tugraveng

luật phaacutep vagrave lương tacircm

Minh Anh

FREEDOM

laquo Đối với con người tự do trecircn chiacutenh

mảnh đất của họ lagrave điều thiecircng liecircng nhất raquo

Nếu bạn chưa đọc bagravei viết nagravey hatildey

tigravem bagravei viết trecircn Phiacutea Trước số 3 để

đọc vagrave cảm nhận nheacute

photo

sm

gc

oz

a

Trang 21

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

C hỉ mới caacutech đacircy hai thế kỷ hầu hết caacutec quốc

gia trecircn thế được cai trị bởi caacutec thể chế

phong kiến vagrave bầu cử lagrave một đặc quyền hiếm coacute

Thậm chiacute ở Hoa Kỳ cuộc bầu cử hiện đại đầu tiecircn

chỉ hạn chế trong số những người đagraven ocircng da trắng

coacute tagravei sản đaacuteng kể

Nhagrave chiacutenh trị học người Phaacutep Alexis de Tocqueville

đatilde từng tiecircn đoaacuten rằng một cuộc caacutech mạng vigrave cocircng

bằng dacircn chủ đang diễn ra Ocircng tin rằng cuộc caacutech

mạng nagravey đang tiến xa nhất ở nước Mỹ nơi magrave ocircng

đến thăm vagraveo năm 1830 để thấy tương lai loagravei

người Nhưng cho đến hết thế kỷ 19 quyền bầu củ

phổ thocircng vẫn cograven xa mới trở thagravenh hiện thực

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất khi caacutec chế độ

quacircn chủ vagrave caacutec đế chế hugraveng mạnh sụp đổ quyền

bầu cử dagravenh cho phụ nữ bắt đầu phaacutet triển mạnh

mẽ người dacircn trecircn nửa baacuten cầu Bắc bắt đầu được

đảm bảo quyền bỏ phiếu tự do Ở nửa baacuten cầu

Nam caacutec thuộc địa dần dần giagravenh độc lập từ tay

thực dacircn chacircu Acircu sau chiến tranh thế giới thứ hai

vagrave kegravem theo đoacute lagrave quyền bầu cử Khi người da đen

ở Nam Phi xếp hagraveng bỏ phiếu lần đầu tiecircn vagraveo năm

1994 quyền bỏ phiếu phổ thocircng đatilde được đảm bảo

trecircn toagraven thế giới

Thế nhưng quyền bỏ phiếu lagrave một chuyện đảm

bảo cuộc bầu cử cocircng bằng tự do vagrave cạnh tranh ndash

những tiecircu chuẩn tối thiểu cho một nền dacircn chủ ndash

lagrave chuyện khaacutec Vagrave nền dacircn chủ magrave caacutec nước

phương Tacircy đang tận hưởng cograven phải coacute những yecircu

cầu cao hơn tự do ngocircn luận tự do baacuteo chiacute vagrave luật

phaacutep Một tin tốt đẹp lagrave mặc dugrave dacircn chủ vẫn cograven đi

sau quyền bầu cử noacute đang trecircn đagrave phaacutet triển Caacutec

chuyecircn gia cho rằng chuacuteng ta đang ở giữa quaacute trigravenh

dacircn chủ hoacutea được tiếp sức bởi tăng trưởng kinh tế

giaacuteo dục sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu toagraven

cầu sự mở rộng của thị trường tự do vagrave sự phaacutet

triển của cocircng nghệ đatilde mang tin tức về dacircn chủ

cho mọi người trecircn khắp thế giới

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia

trecircn thế giới được coi lagrave coacute bầu cử dacircn chủ theo

Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven

cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho

một nền dacircn chủ thực sự

Số phần trăm dacircn số đi bầu cử khaacutec nhau rất nhiều

giữa caacutec quốc gia vagrave caacutec nhagrave phacircn tiacutech tranh luận

về yacute nghĩa của con số nagravey Liệu coacute phải số người đi

bầu thấp chứng tỏ họ hagravei lograveng hay bầu cử đatilde trở

necircn xa lạ đến độ latildenh cảm Số người đi bầu cao coacute

chứng tỏ người dacircn bị cuốn huacutet vagraveo vấn đề tranh cử

ndash hay giống như ở Belarus bắt buộc người dacircn phải

đi bỏ phiếu để tạo ra ấn tượng về dacircn chủ Số đại

biểu nữ được truacuteng cử cũng lagrave một vấn đề gai goacutec

Thocircng thường trecircn thế giới con số nagravey thấp hơn rất

nhiều tỉ lệ phụ nữ trong dacircn số ngoại trừ ở Rwanda

vagrave caacutec nước bắc Acircu nơi magrave caacutec đảng phaacutei chiacutenh trị

vagrave luật phaacutep qui định một tỉ lệ nhất định số đại diện

nữ trong quốc hội

Khi chiến tranh lạnh kết thuacutec nhagrave khoa học chiacutenh

trị Francis Fukuyama khẳng định rằng chuacuteng ta đatilde

tiến đến giai đoạn cuối của lịch sủ với dacircn chủ tự

do vagrave chủ nghĩa tư bản lagrave hệ thống khả thi duy

nhất đối với caacutec quốc gia muốn tiến đến hiện đại

hoacutea Bacircy giờ 17 năm đatilde trocirci qua mọi việc coacute vẻ

khocircng đơn giản như vậy Trong tương lai coacute thể

nhiều dạng khaacutec nhau của dacircn chủ được chấp nhận

tại caacutec nước khocircng theo văn hoacutea phương Tacircy Bruce

Gilley taacutec giả của cuốn saacutech ldquoTương lai dacircn chủ của

Trung Quốcrdquo dự đoaacuten dacircn chủ sẽ thắng thế tại

quốc gia nagravey khi magrave caacutec nhagrave cải caacutech buộc phải

đaacutep ứng lại aacutep lực từ becircn dưới Hiện nay caacutec nhagrave

học giả Trung Quốc đang cacircn nhắc những vấn đề

magrave họ nghĩ lagrave sẽ nacircng cao quyền dacircn chủ viacute dụ

như caacutec biện phaacutep giuacutep người dacircn coacute nhiều tiếng

noacutei trong việc tạo lập chiacutenh saacutech của chiacutenh phủ

Vagrave một số quốc gia hiện nay đang trong thời kỳ

chuyển giao giữa chiacutenh thể kiểu cũ vagrave chế độ dacircn

chủ coacute thể sẽ khocircng bao giờ đến được điacutech Trong

Bỏ phiếu vagrave Dacircn chủ Quyền bỏ phiếu lagrave một phần quan

trọng của chế độ dacircn chủ Nhưng

để coacute dacircn chủ thực sự thigrave phải cần

nhiều hơn thế

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia trecircn thế giới được coi lagrave coacute

bầu cử dacircn chủ theo Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho một nền dacircn chủ thực sự

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 17

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

trong xatilde hội được phacircn chia giai

cấp dựa vagraveo nghề nghiệp của họ

Tầng lớp cao nhất được gọi lagrave

Brahmana Họ lagrave những người

lagravem caacutec cocircng việc được tocircn trọng

như tu sĩ thầy giaacuteo Kế đến lagrave

Ksatriya - những người latildenh đạo

vagrave chiến binh Những người

chuyecircn kinh doanh buocircn baacuten

được gọi lagrave Vaisya Tiếp theo lagrave

Sudra - nocircng dacircn vagrave lao động

Mỗi đẳng cấp cograven chứa nhiều

tầng lớp con với cấp bậc riecircng

của họ

Nhoacutem thứ năm gọi lagrave Dalit Họ

khocircng thuộc nhoacutem nagraveo được đề

cập trong đạo Hindu Dalit được

cho lagrave quaacute ocirc uế bẩn thỉu để được

coi lagrave con người bigravenh thường

Những thagravenh kiến bảo thủ đatilde định

higravenh cuộc sống của họ đặc biệt lagrave

ở vugraveng nocircng thocircn- nơi magrave ba

phần tư dacircn số Ấn Độ sinh sống

Những người Dalit bị kỳ thị xuacutec

phạm cấm vagraveo những đền chugravea

vagrave nhagrave của những người thuộc

đẳng cấp cao phải ăn uống bằng

caacutec đồ dugraveng riecircng rẽ Những

người khocircng thuộc đẳng cấp Dalit

rất ngại tiếp xuacutec vagrave thường khocircng

bao giờ nhận nước uống từ những

người nagravey Trong một số trường

hợp cực đoan mặc dugrave hiếm họ cograven

coacute thể bị hatildem hiếp thiecircu sống

hay bắn chết

Những người Dalit thường lagravem caacutec

cocircng việc được coi lagrave khocircng sạch

sẽ những cocircng việc phải tiếp xuacutec

với maacuteu chất thải vagrave caacutec bộ phận

dơ bẩn khaacutec theo luật của đạo

Hindu Cocircng việc của họ như

thiecircu xaacutec queacutet dọn nhagrave vệ sinh

hoacutet phacircn thu dọn xaacutec động vật

thuộc da thocircng cống Những

cocircng việc nagravey được truyền từ thế

hệ nagravey qua thế hệ khaacutec vagrave được

dagravenh riecircng cho tầng lớp Dalit

Thậm chiacute nhiều người lagravem caacutec

cocircng việc sạch sẽ hầu hết lagravem

thuecirc với mức lương rẻ tiền vẫn

được coi lagrave ocirc uế Những người nagravey

bị mắc kẹt dưới đaacutey của một hệ

thống magrave khocircng thể vận hagravenh

nếu thiếu sự phacircn biệt đối xử

Quan niệm truyền thống đatilde lấn aacutet

luật phaacutep hiện đại Trong khi hiến

phaacutep Ấn Độ cấm sự phacircn chia

đẳng cấp vagrave đặc biệt cấm sự phacircn

biệt đối xử với những người được

coi lagrave Dalit đạo Hindu tocircn giaacuteo

của 80 dacircn số Ấn Độ vẫn chi

phối đời sống hagraveng ngagravey với

những quy định khắt khe Hệ

thống đẳng cấp của đạo Hindu coacute

hẳn một cuốn saacutech hướng dẫn

được soạn thảo caacutech đacircy 2000

năm Noacute chỉ dẫn cho người của

từng đẳng cấp cần phải ăn gigrave kết

hocircn như thế nagraveo lagravem thế nagraveo để

kiếm sống vagrave lagravem thế nagraveo để giữ

sạch sẽ những ai cần phải traacutenh

Theo quy ước bố mẹ lagrave Dalit sẽ

sinh ra con lagrave Dalit Nhiều người

gọi đacircy lagrave aacuten tugrave chung thacircn magrave

những người tiện dacircn phải nhận

từ khi lọt lograveng mẹ

Họ đều trocircng giống như những

người Ấn Độ khaacutec Họ coacute cugraveng

magraveu da tiếng noacutei Họ đi trecircn

cugraveng con đường học cugraveng trường

lớp với những người thuộc đẳng

cấp khaacutec Trong lagraveng những người

phụ nữ queacutet sacircn vagrave giặt giũ quần

aacuteo Trẻ con chơi cricket vagrave daacuten

ảnh của những ngocirci sao nhạc pop

hay vận động viecircn thể thao

Những người đagraven ocircng lagravem việc

khacircu giầy giệt thảm xử lyacute phacircn

bograve để lagravem nhiecircn liệu vagrave giống như

những người đagraven ocircng khaacutec ở nocircng

thocircn họ cũng neacutem tiền vagraveo rượu

chegrave cờ bạc Nhưng bất chấp cuộc

sống bigravenh thường đoacute những

người thuộc đẳng cấp thấp nhất

nagravey thường coacute một vết xăm magraveu

đỏ trecircn traacuten để phacircn biệt đẳng

cấp của migravenh Họ khocircng thể che

dấu thacircn phận của migravenh Coacute rất

nhiều caacutech để mọi người biết điều

đoacute Người Hindu thường khocircng

cảm thấy thoải maacutei trong quan hệ

ww

wf

lickr

com

Trang 18

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

với một người magrave họ khocircng biết

rotilde địa vị xatilde hội Trong vograveng vagravei

thaacuteng mọi việc sẽ được phơi bagravey

Tecircn họ địa chỉ lagraveng quecirc ngocircn

ngữ cơ thể vagrave đặc biệt lagrave nghề

nghiệp sẽ chỉ rotilde họ thuộc đẳng

cấp thấp nhất của xatilde hội

M ột xatilde hội đang thay đổi

Nhiều người cho rằng caacutec

kiểu phacircn biệt đối xử thocirc bạo

nhất đatilde chấm dứt tồn tại nhờ caacutec

cuộc vận động cải caacutech xatilde hocirci kể

từ sau khi Ấn Độ giagravenh độc lập từ

Anh năm 1947 Iacutet nhất thigrave những

người Dalit đatilde đạt được nhiều tiến

bộ trong xatilde hội Đatilde chấm dứt caacutei

thời magrave họ coacute thể bị đaacutenh nếu họ

khocircng may chạm vagraveo người thuộc

đẳng cấp cao hơn khi magrave họ bắt

buộc phải đeo chuocircng để baacuteo hiệu

sự coacute mặt của migravenh vagrave khocircng

được pheacutep ngồi cugraveng ghế cũng

như học cugraveng trường với người

thuộc đẳng cấp khaacutec Vagraveo năm

1950 quốc hội Ấn Độ thocircng qua

hệ thống hạn ngạch dagravenh riecircng

một số ghế trong hệ thống lập

phaacutep cho người thuộc tầng lớp

nagravey Theo hạn ngạch nagravey phần

trăm số ghế giagravenh riecircng cho Dalit

trong caacutec cơ quan nhagrave nước đuacuteng

bằng tỉ lệ của họ trong dacircn số

15 Hệ thống hạn ngạch cograven

được aacutep dụng đối với việc tuyển

sinh ở caacutec trường đại học Đảng

cầm quyền ở Ấn Độ ủng hộ việc

duy trigrave hệ thống nagravey bất chấp

nhiều sự phản đối Vagraveo năm

1981 một cuộc biểu tigravenh nổ ra vigrave

việc một sinh viecircn thuộc tầng lớp

thượng lưu bị từ chối vagraveo trường Y

để nhường chỗ cho một người Da-

lit Đặc quyền về việc lagravem ở hệ

thống cocircng quyền Ấn Độ đatilde giuacutep

nacircng cao mức sống của nhiều

người Dalit giuacutep họ gia nhập tầng

lớp trung lưu

Về mặt lịch sử hệ thống đẳng cấp

ở Ấn Độ lagrave tương đối đoacuteng kiacuten

Nghề nghiệp lagrave một yếu tốt quan

trọng quyết định địa vị trong xatilde

hội Con vua rồi lại lagravem vua vagrave

con nocircng dacircn thigrave suốt đời lagravem

nocircng dacircn Người Hindu rất iacutet khi

kết hocircn với người khocircng thuộc

đẳng cấp với migravenh Nhiều nhagrave sử

học cho rằng đacircy lagrave một yếu tố

lagravem phacircn chia xatilde hội Mặc dugrave

quan niệm lạc hậu nagravey đatilde thay

đổi rất nhiều trong xatilde hội hiện

đại hệ thống đẳng cấp vẫn tồn

tại dai dẳng vagrave

đacircy lagrave nguyecircn

nhacircn lagravem cho Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước giagraveu coacute

về tagravei nguyecircn

vẫn chưa trở

thagravenh một cường

quốc hugraveng

mạnh Trong lịch

sử của migravenh Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước lớn với

một nền văn hoacutea

lacircu đời nhưng dễ

dagraveng bị xacircm lược

bởi caacutec thế lực

nước ngoagravei Sau

khi người Anh

xacircm lược Ấn Độ

nhiều người Ấn

sau khi tiếp xuacutec

văn hoacutea phương Tacircy nhận thấy hệ

thống nagravey lagrave lạc hậu vagrave cần phải

loại bỏ Những thay đổi xatilde hội

nagravey chủ yếu xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động chiacutenh trị Sau khi Ấn Độ

giagravenh độc lập phần lớn quyền lực

chiacutenh trị nằm trong tay caacutec tầng

lớp cao nhất trong xatilde hội Brah-

mana Ksatriya vagrave Vaisya những

người nắm giữ hầu hết của cải vagrave

tri thức của đất nước Họ bắt đầu

thi hagravenh caacutec biện phaacutep nhằm ưu

tiecircn cho người Dalit coacute nhiều chỗ

hơn trong chiacutenh quyền cũng như

trường học

Nhưng những thay đổi theo chiều

hướng tiến bộ khocircng hoagraven toagraven

xuất phaacutet từ những lyacute do trong

saacuteng Một phần những nhagrave latildenh

đạo coacute học thức của Ấn độ nhận

thấy sự bất cocircng vagrave mất nhacircn

quyền của hệ thống đẳng cấp

Mặt khaacutec những laacute phiếu đaacuteng kể

từ tay người Dalit lagravem cho đảng

latildenh đạo phải quan tacircm hơn đến

họ Mọi việc xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động của Ambedkar Ocircng xuất

thacircn từ tầng lớp dưới cugraveng nagravey

nhưng được giaacuteo dục ở caacutec trường

đại học hagraveng đầu ở Mỹ vagrave Anh

Khi Ấn Độ giagravenh độc lập năm

1947 ocircng trở thagravenh bộ trưởng tư

phaacutep đầu tiecircn của nước nagravey Lagrave

một người latildenh đạo của tầng lớp

Dalit Ambedkar luocircn đấu tranh

cho quyền lợi của người Dalit Kết

quả lagrave chiacutenh phủ Ấn Độ đatilde đồng yacute

thi hagravenh caacutec chiacutenh saacutech ưu tiecircn

cho người Dalit Luacutec đầu caacutec chiacutenh

saacutech ưu tiecircn được thực hiện trong

mười năm Nhưng sau đoacute họ nhận

thấy việc giữ chỗ trong chiacutenh

quyền trường học cho người Dalit

coacute thể keacuteo dagravei hơn cho đến khi

nagraveo họ vẫn bỏ phiếu cho đảng

cầm quyền Mặc dugrave vậy lợi iacutech

của việc nagravey vần chưa taacutec động

đến toagraven bộ tầng lớp nghegraveo khổ

nhất trong xatilde hội

Cho đến tận những năm cuối của

thập kỷ 80 khi tầng lớp Sudra

đa số lagrave nocircng dacircn vagrave lagrave tầng lớp

ngay trecircn Dalit dần dần chiếm ưu

thế trong chiacutenh trường vagrave họ

muốn giagravenh nhiều ưu tiecircn hơn cho

phe migravenh Vagraveo đầu thập niecircn 90

khi Ấn Độ mở cửa nền kinh tế

những người giỏi nhận thấy lagravem

việc trong lĩnh vực tư nhacircn mang

lại nhiều cơ hội vagrave lợi nhuận hơn

so với cocircng việc của chiacutenh phủ

Vagrave những người thuộc tầng lớp

trecircn bắt đầu rời bỏ chiacutenh quyền

vagrave thay vagraveo đoacute lagrave người Sudra

Hiện nay nền chiacutenh trị Ấn Độ bị

kiểm soaacutet hoagraven toagraven bởi những

đảng phaacutei của người Sudra

Những người thuộc tầng lớp trecircn

cảm thấy bị đứng ngoagravei lề vagrave họ

bắt đầu liecircn kết với người Dalit để

chống lại ảnh hưởng của người

Sudra Noacute giống như việc Mỹ vagrave

Liecircn Xocirc liecircn kết trong chiến tranh

thế giới thứ II vậy một nhagrave baacuteo

nhận xeacutet

ww

wf

lickr

com

Trang 19

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Mọi việc đang thay đổi một caacutech tiacutech cực Vagraveo năm

1997 Narayanan trở thagravenh tổng thống đầu tiecircn

xuất thacircn từ tầng lớp Dalit Hoạt động của ocircng trecircn

cương vị tổng thống vượt ra ngoagravei vai trograve lễ nghi

bigravenh thường tiacutech cực phecirc phaacuten hệ thống đẳng cấp

Trong một bagravei phaacutet biểu nhacircn ngagravey quốc khaacutenh

ocircng cho rằng sự phacircn biệt đối xử đối với phụ nữ

thuộc tầng lớp dưới lagrave một tội aacutec vagrave cần được loại

bỏ nếu khocircng nền dacircn chủ của chuacuteng ta sẽ như

một lacircu đagravei được xacircy trecircn đống phacircn bograve Nhưng

khocircng coacute bagravei hugraveng biện nagraveo coacute thể loại bỏ caacutei aacutech

đang đeo trecircn cổ những người tiện dacircn nạn nhacircn

của một tocircn giaacuteo phaacuten xeacutet họ như một thứ dacircn

(subhuman) vagrave của một xatilde hội nocircng nghiệp boacutec lột

họ như những nocirc lệ Tuy nhiecircn điều đoacute thể hiện

những cố gắng ban đầu đảm bảo cocircng bằng vagrave cải

thiện vấn đề nhacircn quyền vốn một điểm yếu của thể

chế dacircn chủ Ấn Độ

Nhiều người tự hỏi tại sao một chế độ bất cocircng như

vậy vẫn tồn tại trong mocirct xatilde hội hiện đại vagrave lagrave một

cường quốc về cocircng nghệ thocircng tin như Ấn Độ Mặc

dugrave caacutec thagravenh phố lớn của Ấn Độ đang thu huacutet một

lực lượng lớn lao động trigravenh độ cao vagrave đang tạo ra

những sản phẩm cocircng nghệ cao giuacutep nền kinh tế

phaacutet triển mạnh ba phần tư dacircn số vẫn sống ở

nocircng thocircn Vagrave đạo Hindu với lịch sử hagraveng nghigraven

năm đatilde ăn sacircu vagraveo suy nghĩ của người Ấn Độ lagravem

cho việc thay đổi trở necircn khoacute khăn vagrave phức tạp Ấn

Độ với một lịch sử nhiều chia rẽ về tocircn giaacuteo sắc tộc

vagrave với một hệ thống chiacutenh trị theo mocirc higravenh dacircn chủ

hiện nay những cố gắng của caacutec nhagrave latildenh đạo cấp

tiến trở necircn hạn chế

Kinh tế cũng lagrave một nguyecircn nhacircn lagravem cho tigravenh

trạng nagravey tồn tại gần như khocircng đổi trong suốt

1500 năm Một số cocircng việc nặng nhọc bẩn thỉu lagrave

kế sinh nhai duy nhất của những người tiện dacircn

Một số lĩnh vực kinh thế khocircng thể hoạt động được

nếu thiếu người lagravem caacutec cocircng việc nagravey

Trong khi mọi việc đang thay đổi thigrave một điều chắc

chắn rằng noacute sẽ đi kegravem với bạo lực Sự thay đổi

đang diễn ra chậm chạp từ lagraveng nagravey qua lagraveng khaacutec

vagrave những người đi tiecircn phong sẽ chịu nhiều thử

thaacutech nhất Như trường hợp của Bairwa một nocircng

dacircn ở Rajasthan anh đatilde quyết định tắm ở chiếc ao

của lagraveng một nơi khocircng được pheacutep cho người Dalit

Những người thuộc đẳng cấp trecircn đatilde bao vacircy nhagrave

anh đe dọa sẽ giết anh Bairwa đứng lecircn tố caacuteo với

cảnh saacutet vagrave caacutec tổ chức nhacircn quyền Bacircy giờ thigrave

anh khocircng bao giờ daacutem đi một migravenh vigrave sợ trả thugrave

Tocirci khocircng huacutet thuốc uống rượu hay lagravem việc gigrave

xấu cả Tocirci lagravem việc chăm chỉ Tại sao tocirci phải lagrave

một Dalit

Phương Ngọc

Tham khảo

National Geographic số thaacuteng 6-2003 Wikipedia

httpvietnamnetvn

tuanvietnam200707713077

httpwwwlangvietnetforumsindexphp

showtopic=36008

httpwwwanviettoancaunetanviettcindexphp

option=com_contentamptask=viewampid=126

ldquoDugrave ai đi ngược về xuocirci

nhớ ngagravey giỗ Tổ mugraveng mười thaacuteng bardquo

hocircm nay giỗ tổ ocircng cha

con uống ly rượu tự hagraveo magrave nghe bốn bề hổ nhục

cacircu lục baacutet mặn magrave cứ đi xuocirci về ngược

lời cha ocircng gang theacutep cũ đacircu rồi

tấc đất-tấc vagraveng giang sơn lagrave nước

lửa muội tacircm đang liếm laacutep cam lồ

tocirci đi từ bốn nghigraven năm ngạo nghễ

nay nhu nhược về dacircng rượu cha ocircng

rượu được vắt từ ruộng luacutea nương khoai hồn đất

rượu khocircng mua bằng caacutech baacuten mất ngọn nuacutei dograveng

socircng

hocircm nay con dacircng rượu lecircn bagraven thờ cha ocircng

tay run khống mắt khocircng daacutem nhigraven lecircn mặt tượng

kiacutenh mong hồn thiecircng socircng nuacutei

ngụm nagraveo thơm Người chứng giaacutem lograveng thagravenh

ngụm nagraveo độc Người phun thẳng vagraveo mặt thằng

con hegraven nhaacutet

con sẽ đi chưng lại bầu rượu khaacutec

con sẽ rửa mặt magravey vagrave thay aacuteo Lạc quần Hồng

một hạt bụi bacircy giờ cũng tội lỗi với tổ tocircng

tội với anh tagravei đatilde chết mấy nghigraven năm trước

tội với người dacircn đen vừa mới chết xuocirci chết ngược

khoacutei hương bayhellip khoacutei hương bay hellip

cuacutei xin hồn thiecircng chứng giaacutem

Ngocirc Hữu Đoagraven

Mugraveng 10 thaacuteng 3 năm Mậu tyacute (2008)

RƯỢU GIỖ TỔ HUgraveNG VƯƠNG

Trang 20

PHIacuteA TRƯỚC VAgrave BẠN ĐỌC Số 12 - Thaacuteng 42008

Đoacute lagrave cacircu noacutei của Nelson Mandela một con

người huyền thoại của đất nước Nam Phi

Đoacute cũng lagrave tựa đề của một bagravei viết được đăng trecircn

tạp chiacute Phiacutea Trước số 3 một bagravei viết được nhiều

bạn đọc yecircu thiacutech

Vagrave caacutec bạn thacircn mến mục Bạn đọc vagrave Phiacutea

Trước kỳ nagravey đưa lại một vagravei đoạn triacutech cugraveng một

số yacute kiến magrave bạn đọc đatilde dagravenh cho bagravei viết

ldquoNgagravey xưa khi cograven lagrave một đứa trẻ ở lagraveng Transkei

tocirci đatilde nghe caacutec bocirc latildeo của bộ tộc kể về những

thaacuteng ngagravey tươi đẹp trước khi người da trắng đến

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute sống trong hogravea bigravenh dưới những

luật lệ dacircn chủ của tộc trưởng Mọi người tự do đi

lại magrave khocircng cần giấy pheacutep

Coacute nhiều thứ cograven sơ khai cần phải hoagraven thiện vagrave

chắc chắn rằng noacute khocircng đaacutep ứng đogravei hỏi của xatilde

hội hiện đại Tuy nhiecircn một xatilde hội như vậy đatilde ẩn

chứa những mầm mống của một xatilde hội dacircn chủ magrave

trong đoacute khocircng ai bị đối xử như nocirc lệ vagrave trong đoacute

sự nghegraveo đoacutei thiếu thốn lẫn bất an sẽ khocircng cograven

nữa Đoacute lagrave cacircu chuyện lịch sử đatilde truyền cảm hứng

cho tocirci vagrave những đồng đội của tocirci trong cuộc đấu

tranh nagravey

Tocirci nghĩ rằng với tư caacutech lagrave những con người

chuacuteng ta khocircng thể khocircng lagravem gigrave khocircng noacutei gigrave vagrave

khocircng hagravenh động gigrave trước bất cocircng khocircng phản đối

hagravenh động đagraven aacutep vagrave khocircng đấu tranh vigrave một xatilde hội

tốt đẹp hơn vagrave vigrave

một cuộc sống tốt

đẹp hơnrdquo (PT số 3)

I love this

postgreat inspira-

tion for any indivi-

dual

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute

sống trong hogravea bigravenh

dưới những luật lệ

dacircn chủ của tộc

trưởng Mọi người tự

do đi lại magrave khocircng

cần giấy pheacutep Cacircu nagravey coacute lẽ lagrave cacircu hay nhất trong

bagravei viết

Cagraveng đọc cagraveng thấy khacircm phục tagravei hugraveng biện của

NM Đến bao giờ VN coacute được một nhacircn vật coacute khả

năng hugraveng biện như thế nhỉ

Khi người Việt Nam chuacuteng ta học được caacutech suy

nghĩ vagrave lập luận chặt chẽ coacute hệ thống học được

caacutech cảm nhận vagrave đaacutenh giaacute sacircu sắc caacutec sự vật vagrave

hiện tuợng học được sự tự tin học được caacutech

truyền những yacute tưởng vagrave tacircm tư tới nhiều người

khaacutec

Tocirci thigrave rất ưng cacircu nagravey Nhưng coacute lẽ phải rộng ra

cho những người coacute lương tacircm chứ khocircng chỉ riecircng

luật sư

Tocirci đatilde giải thiacutech cho họ thấy lagrave một luật sư tocirci

luocircn bị eacutep buộc phải lựa chọn giữa sự phục tugraveng

luật phaacutep vagrave lương tacircm

Minh Anh

FREEDOM

laquo Đối với con người tự do trecircn chiacutenh

mảnh đất của họ lagrave điều thiecircng liecircng nhất raquo

Nếu bạn chưa đọc bagravei viết nagravey hatildey

tigravem bagravei viết trecircn Phiacutea Trước số 3 để

đọc vagrave cảm nhận nheacute

photo

sm

gc

oz

a

Trang 21

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

C hỉ mới caacutech đacircy hai thế kỷ hầu hết caacutec quốc

gia trecircn thế được cai trị bởi caacutec thể chế

phong kiến vagrave bầu cử lagrave một đặc quyền hiếm coacute

Thậm chiacute ở Hoa Kỳ cuộc bầu cử hiện đại đầu tiecircn

chỉ hạn chế trong số những người đagraven ocircng da trắng

coacute tagravei sản đaacuteng kể

Nhagrave chiacutenh trị học người Phaacutep Alexis de Tocqueville

đatilde từng tiecircn đoaacuten rằng một cuộc caacutech mạng vigrave cocircng

bằng dacircn chủ đang diễn ra Ocircng tin rằng cuộc caacutech

mạng nagravey đang tiến xa nhất ở nước Mỹ nơi magrave ocircng

đến thăm vagraveo năm 1830 để thấy tương lai loagravei

người Nhưng cho đến hết thế kỷ 19 quyền bầu củ

phổ thocircng vẫn cograven xa mới trở thagravenh hiện thực

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất khi caacutec chế độ

quacircn chủ vagrave caacutec đế chế hugraveng mạnh sụp đổ quyền

bầu cử dagravenh cho phụ nữ bắt đầu phaacutet triển mạnh

mẽ người dacircn trecircn nửa baacuten cầu Bắc bắt đầu được

đảm bảo quyền bỏ phiếu tự do Ở nửa baacuten cầu

Nam caacutec thuộc địa dần dần giagravenh độc lập từ tay

thực dacircn chacircu Acircu sau chiến tranh thế giới thứ hai

vagrave kegravem theo đoacute lagrave quyền bầu cử Khi người da đen

ở Nam Phi xếp hagraveng bỏ phiếu lần đầu tiecircn vagraveo năm

1994 quyền bỏ phiếu phổ thocircng đatilde được đảm bảo

trecircn toagraven thế giới

Thế nhưng quyền bỏ phiếu lagrave một chuyện đảm

bảo cuộc bầu cử cocircng bằng tự do vagrave cạnh tranh ndash

những tiecircu chuẩn tối thiểu cho một nền dacircn chủ ndash

lagrave chuyện khaacutec Vagrave nền dacircn chủ magrave caacutec nước

phương Tacircy đang tận hưởng cograven phải coacute những yecircu

cầu cao hơn tự do ngocircn luận tự do baacuteo chiacute vagrave luật

phaacutep Một tin tốt đẹp lagrave mặc dugrave dacircn chủ vẫn cograven đi

sau quyền bầu cử noacute đang trecircn đagrave phaacutet triển Caacutec

chuyecircn gia cho rằng chuacuteng ta đang ở giữa quaacute trigravenh

dacircn chủ hoacutea được tiếp sức bởi tăng trưởng kinh tế

giaacuteo dục sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu toagraven

cầu sự mở rộng của thị trường tự do vagrave sự phaacutet

triển của cocircng nghệ đatilde mang tin tức về dacircn chủ

cho mọi người trecircn khắp thế giới

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia

trecircn thế giới được coi lagrave coacute bầu cử dacircn chủ theo

Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven

cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho

một nền dacircn chủ thực sự

Số phần trăm dacircn số đi bầu cử khaacutec nhau rất nhiều

giữa caacutec quốc gia vagrave caacutec nhagrave phacircn tiacutech tranh luận

về yacute nghĩa của con số nagravey Liệu coacute phải số người đi

bầu thấp chứng tỏ họ hagravei lograveng hay bầu cử đatilde trở

necircn xa lạ đến độ latildenh cảm Số người đi bầu cao coacute

chứng tỏ người dacircn bị cuốn huacutet vagraveo vấn đề tranh cử

ndash hay giống như ở Belarus bắt buộc người dacircn phải

đi bỏ phiếu để tạo ra ấn tượng về dacircn chủ Số đại

biểu nữ được truacuteng cử cũng lagrave một vấn đề gai goacutec

Thocircng thường trecircn thế giới con số nagravey thấp hơn rất

nhiều tỉ lệ phụ nữ trong dacircn số ngoại trừ ở Rwanda

vagrave caacutec nước bắc Acircu nơi magrave caacutec đảng phaacutei chiacutenh trị

vagrave luật phaacutep qui định một tỉ lệ nhất định số đại diện

nữ trong quốc hội

Khi chiến tranh lạnh kết thuacutec nhagrave khoa học chiacutenh

trị Francis Fukuyama khẳng định rằng chuacuteng ta đatilde

tiến đến giai đoạn cuối của lịch sủ với dacircn chủ tự

do vagrave chủ nghĩa tư bản lagrave hệ thống khả thi duy

nhất đối với caacutec quốc gia muốn tiến đến hiện đại

hoacutea Bacircy giờ 17 năm đatilde trocirci qua mọi việc coacute vẻ

khocircng đơn giản như vậy Trong tương lai coacute thể

nhiều dạng khaacutec nhau của dacircn chủ được chấp nhận

tại caacutec nước khocircng theo văn hoacutea phương Tacircy Bruce

Gilley taacutec giả của cuốn saacutech ldquoTương lai dacircn chủ của

Trung Quốcrdquo dự đoaacuten dacircn chủ sẽ thắng thế tại

quốc gia nagravey khi magrave caacutec nhagrave cải caacutech buộc phải

đaacutep ứng lại aacutep lực từ becircn dưới Hiện nay caacutec nhagrave

học giả Trung Quốc đang cacircn nhắc những vấn đề

magrave họ nghĩ lagrave sẽ nacircng cao quyền dacircn chủ viacute dụ

như caacutec biện phaacutep giuacutep người dacircn coacute nhiều tiếng

noacutei trong việc tạo lập chiacutenh saacutech của chiacutenh phủ

Vagrave một số quốc gia hiện nay đang trong thời kỳ

chuyển giao giữa chiacutenh thể kiểu cũ vagrave chế độ dacircn

chủ coacute thể sẽ khocircng bao giờ đến được điacutech Trong

Bỏ phiếu vagrave Dacircn chủ Quyền bỏ phiếu lagrave một phần quan

trọng của chế độ dacircn chủ Nhưng

để coacute dacircn chủ thực sự thigrave phải cần

nhiều hơn thế

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia trecircn thế giới được coi lagrave coacute

bầu cử dacircn chủ theo Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho một nền dacircn chủ thực sự

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 18

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

với một người magrave họ khocircng biết

rotilde địa vị xatilde hội Trong vograveng vagravei

thaacuteng mọi việc sẽ được phơi bagravey

Tecircn họ địa chỉ lagraveng quecirc ngocircn

ngữ cơ thể vagrave đặc biệt lagrave nghề

nghiệp sẽ chỉ rotilde họ thuộc đẳng

cấp thấp nhất của xatilde hội

M ột xatilde hội đang thay đổi

Nhiều người cho rằng caacutec

kiểu phacircn biệt đối xử thocirc bạo

nhất đatilde chấm dứt tồn tại nhờ caacutec

cuộc vận động cải caacutech xatilde hocirci kể

từ sau khi Ấn Độ giagravenh độc lập từ

Anh năm 1947 Iacutet nhất thigrave những

người Dalit đatilde đạt được nhiều tiến

bộ trong xatilde hội Đatilde chấm dứt caacutei

thời magrave họ coacute thể bị đaacutenh nếu họ

khocircng may chạm vagraveo người thuộc

đẳng cấp cao hơn khi magrave họ bắt

buộc phải đeo chuocircng để baacuteo hiệu

sự coacute mặt của migravenh vagrave khocircng

được pheacutep ngồi cugraveng ghế cũng

như học cugraveng trường với người

thuộc đẳng cấp khaacutec Vagraveo năm

1950 quốc hội Ấn Độ thocircng qua

hệ thống hạn ngạch dagravenh riecircng

một số ghế trong hệ thống lập

phaacutep cho người thuộc tầng lớp

nagravey Theo hạn ngạch nagravey phần

trăm số ghế giagravenh riecircng cho Dalit

trong caacutec cơ quan nhagrave nước đuacuteng

bằng tỉ lệ của họ trong dacircn số

15 Hệ thống hạn ngạch cograven

được aacutep dụng đối với việc tuyển

sinh ở caacutec trường đại học Đảng

cầm quyền ở Ấn Độ ủng hộ việc

duy trigrave hệ thống nagravey bất chấp

nhiều sự phản đối Vagraveo năm

1981 một cuộc biểu tigravenh nổ ra vigrave

việc một sinh viecircn thuộc tầng lớp

thượng lưu bị từ chối vagraveo trường Y

để nhường chỗ cho một người Da-

lit Đặc quyền về việc lagravem ở hệ

thống cocircng quyền Ấn Độ đatilde giuacutep

nacircng cao mức sống của nhiều

người Dalit giuacutep họ gia nhập tầng

lớp trung lưu

Về mặt lịch sử hệ thống đẳng cấp

ở Ấn Độ lagrave tương đối đoacuteng kiacuten

Nghề nghiệp lagrave một yếu tốt quan

trọng quyết định địa vị trong xatilde

hội Con vua rồi lại lagravem vua vagrave

con nocircng dacircn thigrave suốt đời lagravem

nocircng dacircn Người Hindu rất iacutet khi

kết hocircn với người khocircng thuộc

đẳng cấp với migravenh Nhiều nhagrave sử

học cho rằng đacircy lagrave một yếu tố

lagravem phacircn chia xatilde hội Mặc dugrave

quan niệm lạc hậu nagravey đatilde thay

đổi rất nhiều trong xatilde hội hiện

đại hệ thống đẳng cấp vẫn tồn

tại dai dẳng vagrave

đacircy lagrave nguyecircn

nhacircn lagravem cho Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước giagraveu coacute

về tagravei nguyecircn

vẫn chưa trở

thagravenh một cường

quốc hugraveng

mạnh Trong lịch

sử của migravenh Ấn

Độ mặc dugrave lagrave

đất nước lớn với

một nền văn hoacutea

lacircu đời nhưng dễ

dagraveng bị xacircm lược

bởi caacutec thế lực

nước ngoagravei Sau

khi người Anh

xacircm lược Ấn Độ

nhiều người Ấn

sau khi tiếp xuacutec

văn hoacutea phương Tacircy nhận thấy hệ

thống nagravey lagrave lạc hậu vagrave cần phải

loại bỏ Những thay đổi xatilde hội

nagravey chủ yếu xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động chiacutenh trị Sau khi Ấn Độ

giagravenh độc lập phần lớn quyền lực

chiacutenh trị nằm trong tay caacutec tầng

lớp cao nhất trong xatilde hội Brah-

mana Ksatriya vagrave Vaisya những

người nắm giữ hầu hết của cải vagrave

tri thức của đất nước Họ bắt đầu

thi hagravenh caacutec biện phaacutep nhằm ưu

tiecircn cho người Dalit coacute nhiều chỗ

hơn trong chiacutenh quyền cũng như

trường học

Nhưng những thay đổi theo chiều

hướng tiến bộ khocircng hoagraven toagraven

xuất phaacutet từ những lyacute do trong

saacuteng Một phần những nhagrave latildenh

đạo coacute học thức của Ấn độ nhận

thấy sự bất cocircng vagrave mất nhacircn

quyền của hệ thống đẳng cấp

Mặt khaacutec những laacute phiếu đaacuteng kể

từ tay người Dalit lagravem cho đảng

latildenh đạo phải quan tacircm hơn đến

họ Mọi việc xuất phaacutet từ caacutec hoạt

động của Ambedkar Ocircng xuất

thacircn từ tầng lớp dưới cugraveng nagravey

nhưng được giaacuteo dục ở caacutec trường

đại học hagraveng đầu ở Mỹ vagrave Anh

Khi Ấn Độ giagravenh độc lập năm

1947 ocircng trở thagravenh bộ trưởng tư

phaacutep đầu tiecircn của nước nagravey Lagrave

một người latildenh đạo của tầng lớp

Dalit Ambedkar luocircn đấu tranh

cho quyền lợi của người Dalit Kết

quả lagrave chiacutenh phủ Ấn Độ đatilde đồng yacute

thi hagravenh caacutec chiacutenh saacutech ưu tiecircn

cho người Dalit Luacutec đầu caacutec chiacutenh

saacutech ưu tiecircn được thực hiện trong

mười năm Nhưng sau đoacute họ nhận

thấy việc giữ chỗ trong chiacutenh

quyền trường học cho người Dalit

coacute thể keacuteo dagravei hơn cho đến khi

nagraveo họ vẫn bỏ phiếu cho đảng

cầm quyền Mặc dugrave vậy lợi iacutech

của việc nagravey vần chưa taacutec động

đến toagraven bộ tầng lớp nghegraveo khổ

nhất trong xatilde hội

Cho đến tận những năm cuối của

thập kỷ 80 khi tầng lớp Sudra

đa số lagrave nocircng dacircn vagrave lagrave tầng lớp

ngay trecircn Dalit dần dần chiếm ưu

thế trong chiacutenh trường vagrave họ

muốn giagravenh nhiều ưu tiecircn hơn cho

phe migravenh Vagraveo đầu thập niecircn 90

khi Ấn Độ mở cửa nền kinh tế

những người giỏi nhận thấy lagravem

việc trong lĩnh vực tư nhacircn mang

lại nhiều cơ hội vagrave lợi nhuận hơn

so với cocircng việc của chiacutenh phủ

Vagrave những người thuộc tầng lớp

trecircn bắt đầu rời bỏ chiacutenh quyền

vagrave thay vagraveo đoacute lagrave người Sudra

Hiện nay nền chiacutenh trị Ấn Độ bị

kiểm soaacutet hoagraven toagraven bởi những

đảng phaacutei của người Sudra

Những người thuộc tầng lớp trecircn

cảm thấy bị đứng ngoagravei lề vagrave họ

bắt đầu liecircn kết với người Dalit để

chống lại ảnh hưởng của người

Sudra Noacute giống như việc Mỹ vagrave

Liecircn Xocirc liecircn kết trong chiến tranh

thế giới thứ II vậy một nhagrave baacuteo

nhận xeacutet

ww

wf

lickr

com

Trang 19

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Mọi việc đang thay đổi một caacutech tiacutech cực Vagraveo năm

1997 Narayanan trở thagravenh tổng thống đầu tiecircn

xuất thacircn từ tầng lớp Dalit Hoạt động của ocircng trecircn

cương vị tổng thống vượt ra ngoagravei vai trograve lễ nghi

bigravenh thường tiacutech cực phecirc phaacuten hệ thống đẳng cấp

Trong một bagravei phaacutet biểu nhacircn ngagravey quốc khaacutenh

ocircng cho rằng sự phacircn biệt đối xử đối với phụ nữ

thuộc tầng lớp dưới lagrave một tội aacutec vagrave cần được loại

bỏ nếu khocircng nền dacircn chủ của chuacuteng ta sẽ như

một lacircu đagravei được xacircy trecircn đống phacircn bograve Nhưng

khocircng coacute bagravei hugraveng biện nagraveo coacute thể loại bỏ caacutei aacutech

đang đeo trecircn cổ những người tiện dacircn nạn nhacircn

của một tocircn giaacuteo phaacuten xeacutet họ như một thứ dacircn

(subhuman) vagrave của một xatilde hội nocircng nghiệp boacutec lột

họ như những nocirc lệ Tuy nhiecircn điều đoacute thể hiện

những cố gắng ban đầu đảm bảo cocircng bằng vagrave cải

thiện vấn đề nhacircn quyền vốn một điểm yếu của thể

chế dacircn chủ Ấn Độ

Nhiều người tự hỏi tại sao một chế độ bất cocircng như

vậy vẫn tồn tại trong mocirct xatilde hội hiện đại vagrave lagrave một

cường quốc về cocircng nghệ thocircng tin như Ấn Độ Mặc

dugrave caacutec thagravenh phố lớn của Ấn Độ đang thu huacutet một

lực lượng lớn lao động trigravenh độ cao vagrave đang tạo ra

những sản phẩm cocircng nghệ cao giuacutep nền kinh tế

phaacutet triển mạnh ba phần tư dacircn số vẫn sống ở

nocircng thocircn Vagrave đạo Hindu với lịch sử hagraveng nghigraven

năm đatilde ăn sacircu vagraveo suy nghĩ của người Ấn Độ lagravem

cho việc thay đổi trở necircn khoacute khăn vagrave phức tạp Ấn

Độ với một lịch sử nhiều chia rẽ về tocircn giaacuteo sắc tộc

vagrave với một hệ thống chiacutenh trị theo mocirc higravenh dacircn chủ

hiện nay những cố gắng của caacutec nhagrave latildenh đạo cấp

tiến trở necircn hạn chế

Kinh tế cũng lagrave một nguyecircn nhacircn lagravem cho tigravenh

trạng nagravey tồn tại gần như khocircng đổi trong suốt

1500 năm Một số cocircng việc nặng nhọc bẩn thỉu lagrave

kế sinh nhai duy nhất của những người tiện dacircn

Một số lĩnh vực kinh thế khocircng thể hoạt động được

nếu thiếu người lagravem caacutec cocircng việc nagravey

Trong khi mọi việc đang thay đổi thigrave một điều chắc

chắn rằng noacute sẽ đi kegravem với bạo lực Sự thay đổi

đang diễn ra chậm chạp từ lagraveng nagravey qua lagraveng khaacutec

vagrave những người đi tiecircn phong sẽ chịu nhiều thử

thaacutech nhất Như trường hợp của Bairwa một nocircng

dacircn ở Rajasthan anh đatilde quyết định tắm ở chiếc ao

của lagraveng một nơi khocircng được pheacutep cho người Dalit

Những người thuộc đẳng cấp trecircn đatilde bao vacircy nhagrave

anh đe dọa sẽ giết anh Bairwa đứng lecircn tố caacuteo với

cảnh saacutet vagrave caacutec tổ chức nhacircn quyền Bacircy giờ thigrave

anh khocircng bao giờ daacutem đi một migravenh vigrave sợ trả thugrave

Tocirci khocircng huacutet thuốc uống rượu hay lagravem việc gigrave

xấu cả Tocirci lagravem việc chăm chỉ Tại sao tocirci phải lagrave

một Dalit

Phương Ngọc

Tham khảo

National Geographic số thaacuteng 6-2003 Wikipedia

httpvietnamnetvn

tuanvietnam200707713077

httpwwwlangvietnetforumsindexphp

showtopic=36008

httpwwwanviettoancaunetanviettcindexphp

option=com_contentamptask=viewampid=126

ldquoDugrave ai đi ngược về xuocirci

nhớ ngagravey giỗ Tổ mugraveng mười thaacuteng bardquo

hocircm nay giỗ tổ ocircng cha

con uống ly rượu tự hagraveo magrave nghe bốn bề hổ nhục

cacircu lục baacutet mặn magrave cứ đi xuocirci về ngược

lời cha ocircng gang theacutep cũ đacircu rồi

tấc đất-tấc vagraveng giang sơn lagrave nước

lửa muội tacircm đang liếm laacutep cam lồ

tocirci đi từ bốn nghigraven năm ngạo nghễ

nay nhu nhược về dacircng rượu cha ocircng

rượu được vắt từ ruộng luacutea nương khoai hồn đất

rượu khocircng mua bằng caacutech baacuten mất ngọn nuacutei dograveng

socircng

hocircm nay con dacircng rượu lecircn bagraven thờ cha ocircng

tay run khống mắt khocircng daacutem nhigraven lecircn mặt tượng

kiacutenh mong hồn thiecircng socircng nuacutei

ngụm nagraveo thơm Người chứng giaacutem lograveng thagravenh

ngụm nagraveo độc Người phun thẳng vagraveo mặt thằng

con hegraven nhaacutet

con sẽ đi chưng lại bầu rượu khaacutec

con sẽ rửa mặt magravey vagrave thay aacuteo Lạc quần Hồng

một hạt bụi bacircy giờ cũng tội lỗi với tổ tocircng

tội với anh tagravei đatilde chết mấy nghigraven năm trước

tội với người dacircn đen vừa mới chết xuocirci chết ngược

khoacutei hương bayhellip khoacutei hương bay hellip

cuacutei xin hồn thiecircng chứng giaacutem

Ngocirc Hữu Đoagraven

Mugraveng 10 thaacuteng 3 năm Mậu tyacute (2008)

RƯỢU GIỖ TỔ HUgraveNG VƯƠNG

Trang 20

PHIacuteA TRƯỚC VAgrave BẠN ĐỌC Số 12 - Thaacuteng 42008

Đoacute lagrave cacircu noacutei của Nelson Mandela một con

người huyền thoại của đất nước Nam Phi

Đoacute cũng lagrave tựa đề của một bagravei viết được đăng trecircn

tạp chiacute Phiacutea Trước số 3 một bagravei viết được nhiều

bạn đọc yecircu thiacutech

Vagrave caacutec bạn thacircn mến mục Bạn đọc vagrave Phiacutea

Trước kỳ nagravey đưa lại một vagravei đoạn triacutech cugraveng một

số yacute kiến magrave bạn đọc đatilde dagravenh cho bagravei viết

ldquoNgagravey xưa khi cograven lagrave một đứa trẻ ở lagraveng Transkei

tocirci đatilde nghe caacutec bocirc latildeo của bộ tộc kể về những

thaacuteng ngagravey tươi đẹp trước khi người da trắng đến

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute sống trong hogravea bigravenh dưới những

luật lệ dacircn chủ của tộc trưởng Mọi người tự do đi

lại magrave khocircng cần giấy pheacutep

Coacute nhiều thứ cograven sơ khai cần phải hoagraven thiện vagrave

chắc chắn rằng noacute khocircng đaacutep ứng đogravei hỏi của xatilde

hội hiện đại Tuy nhiecircn một xatilde hội như vậy đatilde ẩn

chứa những mầm mống của một xatilde hội dacircn chủ magrave

trong đoacute khocircng ai bị đối xử như nocirc lệ vagrave trong đoacute

sự nghegraveo đoacutei thiếu thốn lẫn bất an sẽ khocircng cograven

nữa Đoacute lagrave cacircu chuyện lịch sử đatilde truyền cảm hứng

cho tocirci vagrave những đồng đội của tocirci trong cuộc đấu

tranh nagravey

Tocirci nghĩ rằng với tư caacutech lagrave những con người

chuacuteng ta khocircng thể khocircng lagravem gigrave khocircng noacutei gigrave vagrave

khocircng hagravenh động gigrave trước bất cocircng khocircng phản đối

hagravenh động đagraven aacutep vagrave khocircng đấu tranh vigrave một xatilde hội

tốt đẹp hơn vagrave vigrave

một cuộc sống tốt

đẹp hơnrdquo (PT số 3)

I love this

postgreat inspira-

tion for any indivi-

dual

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute

sống trong hogravea bigravenh

dưới những luật lệ

dacircn chủ của tộc

trưởng Mọi người tự

do đi lại magrave khocircng

cần giấy pheacutep Cacircu nagravey coacute lẽ lagrave cacircu hay nhất trong

bagravei viết

Cagraveng đọc cagraveng thấy khacircm phục tagravei hugraveng biện của

NM Đến bao giờ VN coacute được một nhacircn vật coacute khả

năng hugraveng biện như thế nhỉ

Khi người Việt Nam chuacuteng ta học được caacutech suy

nghĩ vagrave lập luận chặt chẽ coacute hệ thống học được

caacutech cảm nhận vagrave đaacutenh giaacute sacircu sắc caacutec sự vật vagrave

hiện tuợng học được sự tự tin học được caacutech

truyền những yacute tưởng vagrave tacircm tư tới nhiều người

khaacutec

Tocirci thigrave rất ưng cacircu nagravey Nhưng coacute lẽ phải rộng ra

cho những người coacute lương tacircm chứ khocircng chỉ riecircng

luật sư

Tocirci đatilde giải thiacutech cho họ thấy lagrave một luật sư tocirci

luocircn bị eacutep buộc phải lựa chọn giữa sự phục tugraveng

luật phaacutep vagrave lương tacircm

Minh Anh

FREEDOM

laquo Đối với con người tự do trecircn chiacutenh

mảnh đất của họ lagrave điều thiecircng liecircng nhất raquo

Nếu bạn chưa đọc bagravei viết nagravey hatildey

tigravem bagravei viết trecircn Phiacutea Trước số 3 để

đọc vagrave cảm nhận nheacute

photo

sm

gc

oz

a

Trang 21

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

C hỉ mới caacutech đacircy hai thế kỷ hầu hết caacutec quốc

gia trecircn thế được cai trị bởi caacutec thể chế

phong kiến vagrave bầu cử lagrave một đặc quyền hiếm coacute

Thậm chiacute ở Hoa Kỳ cuộc bầu cử hiện đại đầu tiecircn

chỉ hạn chế trong số những người đagraven ocircng da trắng

coacute tagravei sản đaacuteng kể

Nhagrave chiacutenh trị học người Phaacutep Alexis de Tocqueville

đatilde từng tiecircn đoaacuten rằng một cuộc caacutech mạng vigrave cocircng

bằng dacircn chủ đang diễn ra Ocircng tin rằng cuộc caacutech

mạng nagravey đang tiến xa nhất ở nước Mỹ nơi magrave ocircng

đến thăm vagraveo năm 1830 để thấy tương lai loagravei

người Nhưng cho đến hết thế kỷ 19 quyền bầu củ

phổ thocircng vẫn cograven xa mới trở thagravenh hiện thực

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất khi caacutec chế độ

quacircn chủ vagrave caacutec đế chế hugraveng mạnh sụp đổ quyền

bầu cử dagravenh cho phụ nữ bắt đầu phaacutet triển mạnh

mẽ người dacircn trecircn nửa baacuten cầu Bắc bắt đầu được

đảm bảo quyền bỏ phiếu tự do Ở nửa baacuten cầu

Nam caacutec thuộc địa dần dần giagravenh độc lập từ tay

thực dacircn chacircu Acircu sau chiến tranh thế giới thứ hai

vagrave kegravem theo đoacute lagrave quyền bầu cử Khi người da đen

ở Nam Phi xếp hagraveng bỏ phiếu lần đầu tiecircn vagraveo năm

1994 quyền bỏ phiếu phổ thocircng đatilde được đảm bảo

trecircn toagraven thế giới

Thế nhưng quyền bỏ phiếu lagrave một chuyện đảm

bảo cuộc bầu cử cocircng bằng tự do vagrave cạnh tranh ndash

những tiecircu chuẩn tối thiểu cho một nền dacircn chủ ndash

lagrave chuyện khaacutec Vagrave nền dacircn chủ magrave caacutec nước

phương Tacircy đang tận hưởng cograven phải coacute những yecircu

cầu cao hơn tự do ngocircn luận tự do baacuteo chiacute vagrave luật

phaacutep Một tin tốt đẹp lagrave mặc dugrave dacircn chủ vẫn cograven đi

sau quyền bầu cử noacute đang trecircn đagrave phaacutet triển Caacutec

chuyecircn gia cho rằng chuacuteng ta đang ở giữa quaacute trigravenh

dacircn chủ hoacutea được tiếp sức bởi tăng trưởng kinh tế

giaacuteo dục sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu toagraven

cầu sự mở rộng của thị trường tự do vagrave sự phaacutet

triển của cocircng nghệ đatilde mang tin tức về dacircn chủ

cho mọi người trecircn khắp thế giới

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia

trecircn thế giới được coi lagrave coacute bầu cử dacircn chủ theo

Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven

cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho

một nền dacircn chủ thực sự

Số phần trăm dacircn số đi bầu cử khaacutec nhau rất nhiều

giữa caacutec quốc gia vagrave caacutec nhagrave phacircn tiacutech tranh luận

về yacute nghĩa của con số nagravey Liệu coacute phải số người đi

bầu thấp chứng tỏ họ hagravei lograveng hay bầu cử đatilde trở

necircn xa lạ đến độ latildenh cảm Số người đi bầu cao coacute

chứng tỏ người dacircn bị cuốn huacutet vagraveo vấn đề tranh cử

ndash hay giống như ở Belarus bắt buộc người dacircn phải

đi bỏ phiếu để tạo ra ấn tượng về dacircn chủ Số đại

biểu nữ được truacuteng cử cũng lagrave một vấn đề gai goacutec

Thocircng thường trecircn thế giới con số nagravey thấp hơn rất

nhiều tỉ lệ phụ nữ trong dacircn số ngoại trừ ở Rwanda

vagrave caacutec nước bắc Acircu nơi magrave caacutec đảng phaacutei chiacutenh trị

vagrave luật phaacutep qui định một tỉ lệ nhất định số đại diện

nữ trong quốc hội

Khi chiến tranh lạnh kết thuacutec nhagrave khoa học chiacutenh

trị Francis Fukuyama khẳng định rằng chuacuteng ta đatilde

tiến đến giai đoạn cuối của lịch sủ với dacircn chủ tự

do vagrave chủ nghĩa tư bản lagrave hệ thống khả thi duy

nhất đối với caacutec quốc gia muốn tiến đến hiện đại

hoacutea Bacircy giờ 17 năm đatilde trocirci qua mọi việc coacute vẻ

khocircng đơn giản như vậy Trong tương lai coacute thể

nhiều dạng khaacutec nhau của dacircn chủ được chấp nhận

tại caacutec nước khocircng theo văn hoacutea phương Tacircy Bruce

Gilley taacutec giả của cuốn saacutech ldquoTương lai dacircn chủ của

Trung Quốcrdquo dự đoaacuten dacircn chủ sẽ thắng thế tại

quốc gia nagravey khi magrave caacutec nhagrave cải caacutech buộc phải

đaacutep ứng lại aacutep lực từ becircn dưới Hiện nay caacutec nhagrave

học giả Trung Quốc đang cacircn nhắc những vấn đề

magrave họ nghĩ lagrave sẽ nacircng cao quyền dacircn chủ viacute dụ

như caacutec biện phaacutep giuacutep người dacircn coacute nhiều tiếng

noacutei trong việc tạo lập chiacutenh saacutech của chiacutenh phủ

Vagrave một số quốc gia hiện nay đang trong thời kỳ

chuyển giao giữa chiacutenh thể kiểu cũ vagrave chế độ dacircn

chủ coacute thể sẽ khocircng bao giờ đến được điacutech Trong

Bỏ phiếu vagrave Dacircn chủ Quyền bỏ phiếu lagrave một phần quan

trọng của chế độ dacircn chủ Nhưng

để coacute dacircn chủ thực sự thigrave phải cần

nhiều hơn thế

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia trecircn thế giới được coi lagrave coacute

bầu cử dacircn chủ theo Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho một nền dacircn chủ thực sự

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 19

KINH TẾ - XAtilde HỘI Số 12 - Thaacuteng 42008

Mọi việc đang thay đổi một caacutech tiacutech cực Vagraveo năm

1997 Narayanan trở thagravenh tổng thống đầu tiecircn

xuất thacircn từ tầng lớp Dalit Hoạt động của ocircng trecircn

cương vị tổng thống vượt ra ngoagravei vai trograve lễ nghi

bigravenh thường tiacutech cực phecirc phaacuten hệ thống đẳng cấp

Trong một bagravei phaacutet biểu nhacircn ngagravey quốc khaacutenh

ocircng cho rằng sự phacircn biệt đối xử đối với phụ nữ

thuộc tầng lớp dưới lagrave một tội aacutec vagrave cần được loại

bỏ nếu khocircng nền dacircn chủ của chuacuteng ta sẽ như

một lacircu đagravei được xacircy trecircn đống phacircn bograve Nhưng

khocircng coacute bagravei hugraveng biện nagraveo coacute thể loại bỏ caacutei aacutech

đang đeo trecircn cổ những người tiện dacircn nạn nhacircn

của một tocircn giaacuteo phaacuten xeacutet họ như một thứ dacircn

(subhuman) vagrave của một xatilde hội nocircng nghiệp boacutec lột

họ như những nocirc lệ Tuy nhiecircn điều đoacute thể hiện

những cố gắng ban đầu đảm bảo cocircng bằng vagrave cải

thiện vấn đề nhacircn quyền vốn một điểm yếu của thể

chế dacircn chủ Ấn Độ

Nhiều người tự hỏi tại sao một chế độ bất cocircng như

vậy vẫn tồn tại trong mocirct xatilde hội hiện đại vagrave lagrave một

cường quốc về cocircng nghệ thocircng tin như Ấn Độ Mặc

dugrave caacutec thagravenh phố lớn của Ấn Độ đang thu huacutet một

lực lượng lớn lao động trigravenh độ cao vagrave đang tạo ra

những sản phẩm cocircng nghệ cao giuacutep nền kinh tế

phaacutet triển mạnh ba phần tư dacircn số vẫn sống ở

nocircng thocircn Vagrave đạo Hindu với lịch sử hagraveng nghigraven

năm đatilde ăn sacircu vagraveo suy nghĩ của người Ấn Độ lagravem

cho việc thay đổi trở necircn khoacute khăn vagrave phức tạp Ấn

Độ với một lịch sử nhiều chia rẽ về tocircn giaacuteo sắc tộc

vagrave với một hệ thống chiacutenh trị theo mocirc higravenh dacircn chủ

hiện nay những cố gắng của caacutec nhagrave latildenh đạo cấp

tiến trở necircn hạn chế

Kinh tế cũng lagrave một nguyecircn nhacircn lagravem cho tigravenh

trạng nagravey tồn tại gần như khocircng đổi trong suốt

1500 năm Một số cocircng việc nặng nhọc bẩn thỉu lagrave

kế sinh nhai duy nhất của những người tiện dacircn

Một số lĩnh vực kinh thế khocircng thể hoạt động được

nếu thiếu người lagravem caacutec cocircng việc nagravey

Trong khi mọi việc đang thay đổi thigrave một điều chắc

chắn rằng noacute sẽ đi kegravem với bạo lực Sự thay đổi

đang diễn ra chậm chạp từ lagraveng nagravey qua lagraveng khaacutec

vagrave những người đi tiecircn phong sẽ chịu nhiều thử

thaacutech nhất Như trường hợp của Bairwa một nocircng

dacircn ở Rajasthan anh đatilde quyết định tắm ở chiếc ao

của lagraveng một nơi khocircng được pheacutep cho người Dalit

Những người thuộc đẳng cấp trecircn đatilde bao vacircy nhagrave

anh đe dọa sẽ giết anh Bairwa đứng lecircn tố caacuteo với

cảnh saacutet vagrave caacutec tổ chức nhacircn quyền Bacircy giờ thigrave

anh khocircng bao giờ daacutem đi một migravenh vigrave sợ trả thugrave

Tocirci khocircng huacutet thuốc uống rượu hay lagravem việc gigrave

xấu cả Tocirci lagravem việc chăm chỉ Tại sao tocirci phải lagrave

một Dalit

Phương Ngọc

Tham khảo

National Geographic số thaacuteng 6-2003 Wikipedia

httpvietnamnetvn

tuanvietnam200707713077

httpwwwlangvietnetforumsindexphp

showtopic=36008

httpwwwanviettoancaunetanviettcindexphp

option=com_contentamptask=viewampid=126

ldquoDugrave ai đi ngược về xuocirci

nhớ ngagravey giỗ Tổ mugraveng mười thaacuteng bardquo

hocircm nay giỗ tổ ocircng cha

con uống ly rượu tự hagraveo magrave nghe bốn bề hổ nhục

cacircu lục baacutet mặn magrave cứ đi xuocirci về ngược

lời cha ocircng gang theacutep cũ đacircu rồi

tấc đất-tấc vagraveng giang sơn lagrave nước

lửa muội tacircm đang liếm laacutep cam lồ

tocirci đi từ bốn nghigraven năm ngạo nghễ

nay nhu nhược về dacircng rượu cha ocircng

rượu được vắt từ ruộng luacutea nương khoai hồn đất

rượu khocircng mua bằng caacutech baacuten mất ngọn nuacutei dograveng

socircng

hocircm nay con dacircng rượu lecircn bagraven thờ cha ocircng

tay run khống mắt khocircng daacutem nhigraven lecircn mặt tượng

kiacutenh mong hồn thiecircng socircng nuacutei

ngụm nagraveo thơm Người chứng giaacutem lograveng thagravenh

ngụm nagraveo độc Người phun thẳng vagraveo mặt thằng

con hegraven nhaacutet

con sẽ đi chưng lại bầu rượu khaacutec

con sẽ rửa mặt magravey vagrave thay aacuteo Lạc quần Hồng

một hạt bụi bacircy giờ cũng tội lỗi với tổ tocircng

tội với anh tagravei đatilde chết mấy nghigraven năm trước

tội với người dacircn đen vừa mới chết xuocirci chết ngược

khoacutei hương bayhellip khoacutei hương bay hellip

cuacutei xin hồn thiecircng chứng giaacutem

Ngocirc Hữu Đoagraven

Mugraveng 10 thaacuteng 3 năm Mậu tyacute (2008)

RƯỢU GIỖ TỔ HUgraveNG VƯƠNG

Trang 20

PHIacuteA TRƯỚC VAgrave BẠN ĐỌC Số 12 - Thaacuteng 42008

Đoacute lagrave cacircu noacutei của Nelson Mandela một con

người huyền thoại của đất nước Nam Phi

Đoacute cũng lagrave tựa đề của một bagravei viết được đăng trecircn

tạp chiacute Phiacutea Trước số 3 một bagravei viết được nhiều

bạn đọc yecircu thiacutech

Vagrave caacutec bạn thacircn mến mục Bạn đọc vagrave Phiacutea

Trước kỳ nagravey đưa lại một vagravei đoạn triacutech cugraveng một

số yacute kiến magrave bạn đọc đatilde dagravenh cho bagravei viết

ldquoNgagravey xưa khi cograven lagrave một đứa trẻ ở lagraveng Transkei

tocirci đatilde nghe caacutec bocirc latildeo của bộ tộc kể về những

thaacuteng ngagravey tươi đẹp trước khi người da trắng đến

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute sống trong hogravea bigravenh dưới những

luật lệ dacircn chủ của tộc trưởng Mọi người tự do đi

lại magrave khocircng cần giấy pheacutep

Coacute nhiều thứ cograven sơ khai cần phải hoagraven thiện vagrave

chắc chắn rằng noacute khocircng đaacutep ứng đogravei hỏi của xatilde

hội hiện đại Tuy nhiecircn một xatilde hội như vậy đatilde ẩn

chứa những mầm mống của một xatilde hội dacircn chủ magrave

trong đoacute khocircng ai bị đối xử như nocirc lệ vagrave trong đoacute

sự nghegraveo đoacutei thiếu thốn lẫn bất an sẽ khocircng cograven

nữa Đoacute lagrave cacircu chuyện lịch sử đatilde truyền cảm hứng

cho tocirci vagrave những đồng đội của tocirci trong cuộc đấu

tranh nagravey

Tocirci nghĩ rằng với tư caacutech lagrave những con người

chuacuteng ta khocircng thể khocircng lagravem gigrave khocircng noacutei gigrave vagrave

khocircng hagravenh động gigrave trước bất cocircng khocircng phản đối

hagravenh động đagraven aacutep vagrave khocircng đấu tranh vigrave một xatilde hội

tốt đẹp hơn vagrave vigrave

một cuộc sống tốt

đẹp hơnrdquo (PT số 3)

I love this

postgreat inspira-

tion for any indivi-

dual

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute

sống trong hogravea bigravenh

dưới những luật lệ

dacircn chủ của tộc

trưởng Mọi người tự

do đi lại magrave khocircng

cần giấy pheacutep Cacircu nagravey coacute lẽ lagrave cacircu hay nhất trong

bagravei viết

Cagraveng đọc cagraveng thấy khacircm phục tagravei hugraveng biện của

NM Đến bao giờ VN coacute được một nhacircn vật coacute khả

năng hugraveng biện như thế nhỉ

Khi người Việt Nam chuacuteng ta học được caacutech suy

nghĩ vagrave lập luận chặt chẽ coacute hệ thống học được

caacutech cảm nhận vagrave đaacutenh giaacute sacircu sắc caacutec sự vật vagrave

hiện tuợng học được sự tự tin học được caacutech

truyền những yacute tưởng vagrave tacircm tư tới nhiều người

khaacutec

Tocirci thigrave rất ưng cacircu nagravey Nhưng coacute lẽ phải rộng ra

cho những người coacute lương tacircm chứ khocircng chỉ riecircng

luật sư

Tocirci đatilde giải thiacutech cho họ thấy lagrave một luật sư tocirci

luocircn bị eacutep buộc phải lựa chọn giữa sự phục tugraveng

luật phaacutep vagrave lương tacircm

Minh Anh

FREEDOM

laquo Đối với con người tự do trecircn chiacutenh

mảnh đất của họ lagrave điều thiecircng liecircng nhất raquo

Nếu bạn chưa đọc bagravei viết nagravey hatildey

tigravem bagravei viết trecircn Phiacutea Trước số 3 để

đọc vagrave cảm nhận nheacute

photo

sm

gc

oz

a

Trang 21

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

C hỉ mới caacutech đacircy hai thế kỷ hầu hết caacutec quốc

gia trecircn thế được cai trị bởi caacutec thể chế

phong kiến vagrave bầu cử lagrave một đặc quyền hiếm coacute

Thậm chiacute ở Hoa Kỳ cuộc bầu cử hiện đại đầu tiecircn

chỉ hạn chế trong số những người đagraven ocircng da trắng

coacute tagravei sản đaacuteng kể

Nhagrave chiacutenh trị học người Phaacutep Alexis de Tocqueville

đatilde từng tiecircn đoaacuten rằng một cuộc caacutech mạng vigrave cocircng

bằng dacircn chủ đang diễn ra Ocircng tin rằng cuộc caacutech

mạng nagravey đang tiến xa nhất ở nước Mỹ nơi magrave ocircng

đến thăm vagraveo năm 1830 để thấy tương lai loagravei

người Nhưng cho đến hết thế kỷ 19 quyền bầu củ

phổ thocircng vẫn cograven xa mới trở thagravenh hiện thực

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất khi caacutec chế độ

quacircn chủ vagrave caacutec đế chế hugraveng mạnh sụp đổ quyền

bầu cử dagravenh cho phụ nữ bắt đầu phaacutet triển mạnh

mẽ người dacircn trecircn nửa baacuten cầu Bắc bắt đầu được

đảm bảo quyền bỏ phiếu tự do Ở nửa baacuten cầu

Nam caacutec thuộc địa dần dần giagravenh độc lập từ tay

thực dacircn chacircu Acircu sau chiến tranh thế giới thứ hai

vagrave kegravem theo đoacute lagrave quyền bầu cử Khi người da đen

ở Nam Phi xếp hagraveng bỏ phiếu lần đầu tiecircn vagraveo năm

1994 quyền bỏ phiếu phổ thocircng đatilde được đảm bảo

trecircn toagraven thế giới

Thế nhưng quyền bỏ phiếu lagrave một chuyện đảm

bảo cuộc bầu cử cocircng bằng tự do vagrave cạnh tranh ndash

những tiecircu chuẩn tối thiểu cho một nền dacircn chủ ndash

lagrave chuyện khaacutec Vagrave nền dacircn chủ magrave caacutec nước

phương Tacircy đang tận hưởng cograven phải coacute những yecircu

cầu cao hơn tự do ngocircn luận tự do baacuteo chiacute vagrave luật

phaacutep Một tin tốt đẹp lagrave mặc dugrave dacircn chủ vẫn cograven đi

sau quyền bầu cử noacute đang trecircn đagrave phaacutet triển Caacutec

chuyecircn gia cho rằng chuacuteng ta đang ở giữa quaacute trigravenh

dacircn chủ hoacutea được tiếp sức bởi tăng trưởng kinh tế

giaacuteo dục sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu toagraven

cầu sự mở rộng của thị trường tự do vagrave sự phaacutet

triển của cocircng nghệ đatilde mang tin tức về dacircn chủ

cho mọi người trecircn khắp thế giới

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia

trecircn thế giới được coi lagrave coacute bầu cử dacircn chủ theo

Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven

cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho

một nền dacircn chủ thực sự

Số phần trăm dacircn số đi bầu cử khaacutec nhau rất nhiều

giữa caacutec quốc gia vagrave caacutec nhagrave phacircn tiacutech tranh luận

về yacute nghĩa của con số nagravey Liệu coacute phải số người đi

bầu thấp chứng tỏ họ hagravei lograveng hay bầu cử đatilde trở

necircn xa lạ đến độ latildenh cảm Số người đi bầu cao coacute

chứng tỏ người dacircn bị cuốn huacutet vagraveo vấn đề tranh cử

ndash hay giống như ở Belarus bắt buộc người dacircn phải

đi bỏ phiếu để tạo ra ấn tượng về dacircn chủ Số đại

biểu nữ được truacuteng cử cũng lagrave một vấn đề gai goacutec

Thocircng thường trecircn thế giới con số nagravey thấp hơn rất

nhiều tỉ lệ phụ nữ trong dacircn số ngoại trừ ở Rwanda

vagrave caacutec nước bắc Acircu nơi magrave caacutec đảng phaacutei chiacutenh trị

vagrave luật phaacutep qui định một tỉ lệ nhất định số đại diện

nữ trong quốc hội

Khi chiến tranh lạnh kết thuacutec nhagrave khoa học chiacutenh

trị Francis Fukuyama khẳng định rằng chuacuteng ta đatilde

tiến đến giai đoạn cuối của lịch sủ với dacircn chủ tự

do vagrave chủ nghĩa tư bản lagrave hệ thống khả thi duy

nhất đối với caacutec quốc gia muốn tiến đến hiện đại

hoacutea Bacircy giờ 17 năm đatilde trocirci qua mọi việc coacute vẻ

khocircng đơn giản như vậy Trong tương lai coacute thể

nhiều dạng khaacutec nhau của dacircn chủ được chấp nhận

tại caacutec nước khocircng theo văn hoacutea phương Tacircy Bruce

Gilley taacutec giả của cuốn saacutech ldquoTương lai dacircn chủ của

Trung Quốcrdquo dự đoaacuten dacircn chủ sẽ thắng thế tại

quốc gia nagravey khi magrave caacutec nhagrave cải caacutech buộc phải

đaacutep ứng lại aacutep lực từ becircn dưới Hiện nay caacutec nhagrave

học giả Trung Quốc đang cacircn nhắc những vấn đề

magrave họ nghĩ lagrave sẽ nacircng cao quyền dacircn chủ viacute dụ

như caacutec biện phaacutep giuacutep người dacircn coacute nhiều tiếng

noacutei trong việc tạo lập chiacutenh saacutech của chiacutenh phủ

Vagrave một số quốc gia hiện nay đang trong thời kỳ

chuyển giao giữa chiacutenh thể kiểu cũ vagrave chế độ dacircn

chủ coacute thể sẽ khocircng bao giờ đến được điacutech Trong

Bỏ phiếu vagrave Dacircn chủ Quyền bỏ phiếu lagrave một phần quan

trọng của chế độ dacircn chủ Nhưng

để coacute dacircn chủ thực sự thigrave phải cần

nhiều hơn thế

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia trecircn thế giới được coi lagrave coacute

bầu cử dacircn chủ theo Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho một nền dacircn chủ thực sự

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 20

PHIacuteA TRƯỚC VAgrave BẠN ĐỌC Số 12 - Thaacuteng 42008

Đoacute lagrave cacircu noacutei của Nelson Mandela một con

người huyền thoại của đất nước Nam Phi

Đoacute cũng lagrave tựa đề của một bagravei viết được đăng trecircn

tạp chiacute Phiacutea Trước số 3 một bagravei viết được nhiều

bạn đọc yecircu thiacutech

Vagrave caacutec bạn thacircn mến mục Bạn đọc vagrave Phiacutea

Trước kỳ nagravey đưa lại một vagravei đoạn triacutech cugraveng một

số yacute kiến magrave bạn đọc đatilde dagravenh cho bagravei viết

ldquoNgagravey xưa khi cograven lagrave một đứa trẻ ở lagraveng Transkei

tocirci đatilde nghe caacutec bocirc latildeo của bộ tộc kể về những

thaacuteng ngagravey tươi đẹp trước khi người da trắng đến

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute sống trong hogravea bigravenh dưới những

luật lệ dacircn chủ của tộc trưởng Mọi người tự do đi

lại magrave khocircng cần giấy pheacutep

Coacute nhiều thứ cograven sơ khai cần phải hoagraven thiện vagrave

chắc chắn rằng noacute khocircng đaacutep ứng đogravei hỏi của xatilde

hội hiện đại Tuy nhiecircn một xatilde hội như vậy đatilde ẩn

chứa những mầm mống của một xatilde hội dacircn chủ magrave

trong đoacute khocircng ai bị đối xử như nocirc lệ vagrave trong đoacute

sự nghegraveo đoacutei thiếu thốn lẫn bất an sẽ khocircng cograven

nữa Đoacute lagrave cacircu chuyện lịch sử đatilde truyền cảm hứng

cho tocirci vagrave những đồng đội của tocirci trong cuộc đấu

tranh nagravey

Tocirci nghĩ rằng với tư caacutech lagrave những con người

chuacuteng ta khocircng thể khocircng lagravem gigrave khocircng noacutei gigrave vagrave

khocircng hagravenh động gigrave trước bất cocircng khocircng phản đối

hagravenh động đagraven aacutep vagrave khocircng đấu tranh vigrave một xatilde hội

tốt đẹp hơn vagrave vigrave

một cuộc sống tốt

đẹp hơnrdquo (PT số 3)

I love this

postgreat inspira-

tion for any indivi-

dual

Dacircn tộc tocirci luacutec đoacute

sống trong hogravea bigravenh

dưới những luật lệ

dacircn chủ của tộc

trưởng Mọi người tự

do đi lại magrave khocircng

cần giấy pheacutep Cacircu nagravey coacute lẽ lagrave cacircu hay nhất trong

bagravei viết

Cagraveng đọc cagraveng thấy khacircm phục tagravei hugraveng biện của

NM Đến bao giờ VN coacute được một nhacircn vật coacute khả

năng hugraveng biện như thế nhỉ

Khi người Việt Nam chuacuteng ta học được caacutech suy

nghĩ vagrave lập luận chặt chẽ coacute hệ thống học được

caacutech cảm nhận vagrave đaacutenh giaacute sacircu sắc caacutec sự vật vagrave

hiện tuợng học được sự tự tin học được caacutech

truyền những yacute tưởng vagrave tacircm tư tới nhiều người

khaacutec

Tocirci thigrave rất ưng cacircu nagravey Nhưng coacute lẽ phải rộng ra

cho những người coacute lương tacircm chứ khocircng chỉ riecircng

luật sư

Tocirci đatilde giải thiacutech cho họ thấy lagrave một luật sư tocirci

luocircn bị eacutep buộc phải lựa chọn giữa sự phục tugraveng

luật phaacutep vagrave lương tacircm

Minh Anh

FREEDOM

laquo Đối với con người tự do trecircn chiacutenh

mảnh đất của họ lagrave điều thiecircng liecircng nhất raquo

Nếu bạn chưa đọc bagravei viết nagravey hatildey

tigravem bagravei viết trecircn Phiacutea Trước số 3 để

đọc vagrave cảm nhận nheacute

photo

sm

gc

oz

a

Trang 21

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

C hỉ mới caacutech đacircy hai thế kỷ hầu hết caacutec quốc

gia trecircn thế được cai trị bởi caacutec thể chế

phong kiến vagrave bầu cử lagrave một đặc quyền hiếm coacute

Thậm chiacute ở Hoa Kỳ cuộc bầu cử hiện đại đầu tiecircn

chỉ hạn chế trong số những người đagraven ocircng da trắng

coacute tagravei sản đaacuteng kể

Nhagrave chiacutenh trị học người Phaacutep Alexis de Tocqueville

đatilde từng tiecircn đoaacuten rằng một cuộc caacutech mạng vigrave cocircng

bằng dacircn chủ đang diễn ra Ocircng tin rằng cuộc caacutech

mạng nagravey đang tiến xa nhất ở nước Mỹ nơi magrave ocircng

đến thăm vagraveo năm 1830 để thấy tương lai loagravei

người Nhưng cho đến hết thế kỷ 19 quyền bầu củ

phổ thocircng vẫn cograven xa mới trở thagravenh hiện thực

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất khi caacutec chế độ

quacircn chủ vagrave caacutec đế chế hugraveng mạnh sụp đổ quyền

bầu cử dagravenh cho phụ nữ bắt đầu phaacutet triển mạnh

mẽ người dacircn trecircn nửa baacuten cầu Bắc bắt đầu được

đảm bảo quyền bỏ phiếu tự do Ở nửa baacuten cầu

Nam caacutec thuộc địa dần dần giagravenh độc lập từ tay

thực dacircn chacircu Acircu sau chiến tranh thế giới thứ hai

vagrave kegravem theo đoacute lagrave quyền bầu cử Khi người da đen

ở Nam Phi xếp hagraveng bỏ phiếu lần đầu tiecircn vagraveo năm

1994 quyền bỏ phiếu phổ thocircng đatilde được đảm bảo

trecircn toagraven thế giới

Thế nhưng quyền bỏ phiếu lagrave một chuyện đảm

bảo cuộc bầu cử cocircng bằng tự do vagrave cạnh tranh ndash

những tiecircu chuẩn tối thiểu cho một nền dacircn chủ ndash

lagrave chuyện khaacutec Vagrave nền dacircn chủ magrave caacutec nước

phương Tacircy đang tận hưởng cograven phải coacute những yecircu

cầu cao hơn tự do ngocircn luận tự do baacuteo chiacute vagrave luật

phaacutep Một tin tốt đẹp lagrave mặc dugrave dacircn chủ vẫn cograven đi

sau quyền bầu cử noacute đang trecircn đagrave phaacutet triển Caacutec

chuyecircn gia cho rằng chuacuteng ta đang ở giữa quaacute trigravenh

dacircn chủ hoacutea được tiếp sức bởi tăng trưởng kinh tế

giaacuteo dục sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu toagraven

cầu sự mở rộng của thị trường tự do vagrave sự phaacutet

triển của cocircng nghệ đatilde mang tin tức về dacircn chủ

cho mọi người trecircn khắp thế giới

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia

trecircn thế giới được coi lagrave coacute bầu cử dacircn chủ theo

Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven

cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho

một nền dacircn chủ thực sự

Số phần trăm dacircn số đi bầu cử khaacutec nhau rất nhiều

giữa caacutec quốc gia vagrave caacutec nhagrave phacircn tiacutech tranh luận

về yacute nghĩa của con số nagravey Liệu coacute phải số người đi

bầu thấp chứng tỏ họ hagravei lograveng hay bầu cử đatilde trở

necircn xa lạ đến độ latildenh cảm Số người đi bầu cao coacute

chứng tỏ người dacircn bị cuốn huacutet vagraveo vấn đề tranh cử

ndash hay giống như ở Belarus bắt buộc người dacircn phải

đi bỏ phiếu để tạo ra ấn tượng về dacircn chủ Số đại

biểu nữ được truacuteng cử cũng lagrave một vấn đề gai goacutec

Thocircng thường trecircn thế giới con số nagravey thấp hơn rất

nhiều tỉ lệ phụ nữ trong dacircn số ngoại trừ ở Rwanda

vagrave caacutec nước bắc Acircu nơi magrave caacutec đảng phaacutei chiacutenh trị

vagrave luật phaacutep qui định một tỉ lệ nhất định số đại diện

nữ trong quốc hội

Khi chiến tranh lạnh kết thuacutec nhagrave khoa học chiacutenh

trị Francis Fukuyama khẳng định rằng chuacuteng ta đatilde

tiến đến giai đoạn cuối của lịch sủ với dacircn chủ tự

do vagrave chủ nghĩa tư bản lagrave hệ thống khả thi duy

nhất đối với caacutec quốc gia muốn tiến đến hiện đại

hoacutea Bacircy giờ 17 năm đatilde trocirci qua mọi việc coacute vẻ

khocircng đơn giản như vậy Trong tương lai coacute thể

nhiều dạng khaacutec nhau của dacircn chủ được chấp nhận

tại caacutec nước khocircng theo văn hoacutea phương Tacircy Bruce

Gilley taacutec giả của cuốn saacutech ldquoTương lai dacircn chủ của

Trung Quốcrdquo dự đoaacuten dacircn chủ sẽ thắng thế tại

quốc gia nagravey khi magrave caacutec nhagrave cải caacutech buộc phải

đaacutep ứng lại aacutep lực từ becircn dưới Hiện nay caacutec nhagrave

học giả Trung Quốc đang cacircn nhắc những vấn đề

magrave họ nghĩ lagrave sẽ nacircng cao quyền dacircn chủ viacute dụ

như caacutec biện phaacutep giuacutep người dacircn coacute nhiều tiếng

noacutei trong việc tạo lập chiacutenh saacutech của chiacutenh phủ

Vagrave một số quốc gia hiện nay đang trong thời kỳ

chuyển giao giữa chiacutenh thể kiểu cũ vagrave chế độ dacircn

chủ coacute thể sẽ khocircng bao giờ đến được điacutech Trong

Bỏ phiếu vagrave Dacircn chủ Quyền bỏ phiếu lagrave một phần quan

trọng của chế độ dacircn chủ Nhưng

để coacute dacircn chủ thực sự thigrave phải cần

nhiều hơn thế

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia trecircn thế giới được coi lagrave coacute

bầu cử dacircn chủ theo Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho một nền dacircn chủ thực sự

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 21

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

C hỉ mới caacutech đacircy hai thế kỷ hầu hết caacutec quốc

gia trecircn thế được cai trị bởi caacutec thể chế

phong kiến vagrave bầu cử lagrave một đặc quyền hiếm coacute

Thậm chiacute ở Hoa Kỳ cuộc bầu cử hiện đại đầu tiecircn

chỉ hạn chế trong số những người đagraven ocircng da trắng

coacute tagravei sản đaacuteng kể

Nhagrave chiacutenh trị học người Phaacutep Alexis de Tocqueville

đatilde từng tiecircn đoaacuten rằng một cuộc caacutech mạng vigrave cocircng

bằng dacircn chủ đang diễn ra Ocircng tin rằng cuộc caacutech

mạng nagravey đang tiến xa nhất ở nước Mỹ nơi magrave ocircng

đến thăm vagraveo năm 1830 để thấy tương lai loagravei

người Nhưng cho đến hết thế kỷ 19 quyền bầu củ

phổ thocircng vẫn cograven xa mới trở thagravenh hiện thực

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất khi caacutec chế độ

quacircn chủ vagrave caacutec đế chế hugraveng mạnh sụp đổ quyền

bầu cử dagravenh cho phụ nữ bắt đầu phaacutet triển mạnh

mẽ người dacircn trecircn nửa baacuten cầu Bắc bắt đầu được

đảm bảo quyền bỏ phiếu tự do Ở nửa baacuten cầu

Nam caacutec thuộc địa dần dần giagravenh độc lập từ tay

thực dacircn chacircu Acircu sau chiến tranh thế giới thứ hai

vagrave kegravem theo đoacute lagrave quyền bầu cử Khi người da đen

ở Nam Phi xếp hagraveng bỏ phiếu lần đầu tiecircn vagraveo năm

1994 quyền bỏ phiếu phổ thocircng đatilde được đảm bảo

trecircn toagraven thế giới

Thế nhưng quyền bỏ phiếu lagrave một chuyện đảm

bảo cuộc bầu cử cocircng bằng tự do vagrave cạnh tranh ndash

những tiecircu chuẩn tối thiểu cho một nền dacircn chủ ndash

lagrave chuyện khaacutec Vagrave nền dacircn chủ magrave caacutec nước

phương Tacircy đang tận hưởng cograven phải coacute những yecircu

cầu cao hơn tự do ngocircn luận tự do baacuteo chiacute vagrave luật

phaacutep Một tin tốt đẹp lagrave mặc dugrave dacircn chủ vẫn cograven đi

sau quyền bầu cử noacute đang trecircn đagrave phaacutet triển Caacutec

chuyecircn gia cho rằng chuacuteng ta đang ở giữa quaacute trigravenh

dacircn chủ hoacutea được tiếp sức bởi tăng trưởng kinh tế

giaacuteo dục sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu toagraven

cầu sự mở rộng của thị trường tự do vagrave sự phaacutet

triển của cocircng nghệ đatilde mang tin tức về dacircn chủ

cho mọi người trecircn khắp thế giới

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia

trecircn thế giới được coi lagrave coacute bầu cử dacircn chủ theo

Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven

cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho

một nền dacircn chủ thực sự

Số phần trăm dacircn số đi bầu cử khaacutec nhau rất nhiều

giữa caacutec quốc gia vagrave caacutec nhagrave phacircn tiacutech tranh luận

về yacute nghĩa của con số nagravey Liệu coacute phải số người đi

bầu thấp chứng tỏ họ hagravei lograveng hay bầu cử đatilde trở

necircn xa lạ đến độ latildenh cảm Số người đi bầu cao coacute

chứng tỏ người dacircn bị cuốn huacutet vagraveo vấn đề tranh cử

ndash hay giống như ở Belarus bắt buộc người dacircn phải

đi bỏ phiếu để tạo ra ấn tượng về dacircn chủ Số đại

biểu nữ được truacuteng cử cũng lagrave một vấn đề gai goacutec

Thocircng thường trecircn thế giới con số nagravey thấp hơn rất

nhiều tỉ lệ phụ nữ trong dacircn số ngoại trừ ở Rwanda

vagrave caacutec nước bắc Acircu nơi magrave caacutec đảng phaacutei chiacutenh trị

vagrave luật phaacutep qui định một tỉ lệ nhất định số đại diện

nữ trong quốc hội

Khi chiến tranh lạnh kết thuacutec nhagrave khoa học chiacutenh

trị Francis Fukuyama khẳng định rằng chuacuteng ta đatilde

tiến đến giai đoạn cuối của lịch sủ với dacircn chủ tự

do vagrave chủ nghĩa tư bản lagrave hệ thống khả thi duy

nhất đối với caacutec quốc gia muốn tiến đến hiện đại

hoacutea Bacircy giờ 17 năm đatilde trocirci qua mọi việc coacute vẻ

khocircng đơn giản như vậy Trong tương lai coacute thể

nhiều dạng khaacutec nhau của dacircn chủ được chấp nhận

tại caacutec nước khocircng theo văn hoacutea phương Tacircy Bruce

Gilley taacutec giả của cuốn saacutech ldquoTương lai dacircn chủ của

Trung Quốcrdquo dự đoaacuten dacircn chủ sẽ thắng thế tại

quốc gia nagravey khi magrave caacutec nhagrave cải caacutech buộc phải

đaacutep ứng lại aacutep lực từ becircn dưới Hiện nay caacutec nhagrave

học giả Trung Quốc đang cacircn nhắc những vấn đề

magrave họ nghĩ lagrave sẽ nacircng cao quyền dacircn chủ viacute dụ

như caacutec biện phaacutep giuacutep người dacircn coacute nhiều tiếng

noacutei trong việc tạo lập chiacutenh saacutech của chiacutenh phủ

Vagrave một số quốc gia hiện nay đang trong thời kỳ

chuyển giao giữa chiacutenh thể kiểu cũ vagrave chế độ dacircn

chủ coacute thể sẽ khocircng bao giờ đến được điacutech Trong

Bỏ phiếu vagrave Dacircn chủ Quyền bỏ phiếu lagrave một phần quan

trọng của chế độ dacircn chủ Nhưng

để coacute dacircn chủ thực sự thigrave phải cần

nhiều hơn thế

Ngagravey nay trecircn thế giới 117 trong số 197 quốc gia trecircn thế giới được coi lagrave coacute

bầu cử dacircn chủ theo Freedom House một tổ chức thuacutec đẩy dacircn chủ toagraven cầu Nhưng khocircng coacute một mocirc higravenh mẫu nagraveo cho một nền dacircn chủ thực sự

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 22

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

một số trường hợp cụ thể caacutec nhagrave chiacutenh trị thuộc

phe đối lập được người dacircn coi lagrave tham nhũng vagrave vigrave

lợi iacutech caacute nhacircn chỉ đơn thuần tigravem caacutech trao đổi sự

kiểm soaacutet chiacutenh phủ thocircng qua bầu cử magrave khocircng

giải quyết caacutec vấn đề của đất nước Trong một số

trường hợp khaacutec đảng cầm quyền thao tuacuteng cuộc

bầu cử nhằm củng cố quyền lực Mugravea bầu cử năm

nay nước Nga đatilde tiến một bước dagravei khi huy động

maacutey bay trực thăng đưa caacutec hogravem phiếu đến vugraveng

Siberi xa xocirci để những sống du mục coacute thể bỏ laacute

phiếu của migravenh Thế nhưng họ cũng kiểm soaacutet chặt

chẽ baacuteo chiacute truyền thocircng vagrave một số nhagrave phecirc bigravenh

cho rằng chiacutenh phủ do người Nga bầu chọn khocircng

khaacutec gigrave một ldquochế độ chuyecircn quyềnrdquo

Caacutec chuyecircn gia đều đồng yacute rằng chế độ dacircn chủ lagrave

một hệ thống tốt nhất để thuacutec đẩy quyền con

người Tuy nhiecircn một bagravei baacuteo coacute ảnh hưởng lớn

trecircn tạp chiacute Foreign Affairs Fareed Zakaria cho hay

những cuộc bầu cử vội vagraveng trong những quốc gia

thiếu một chiacutenh quyền mạnh tocircn trọng nhacircn quyền

vagrave thiết chế luật phaacutep sẽ dễ dẫn đến việc chiacutenh phủ

lạm dụng quyền lực vagrave đocirci luacutec gacircy ra phacircn chia sắc

tộc Những chế độ dacircn chủ kiểu đoacute Zakaria cảnh

baacuteo khocircng những khocircng đầy đủ magrave cograven nguy

hiểm Quyền bầu cử coacute thể đatilde bao trugravem khắp caacutec

quốc gia trecircn thế giới nhưng đối với một số quốc

gia vẫn cograven phải đối mặt với một thử thaacutech khoacute

khăn hơn lagrave lagravem thế nagraveo để xacircy dựng một chiacutenh

phủ thực sự đại diện vagrave vigrave quyền lợi của người dacircn

Ngocirc Thanh Sơn

Mẹ ơi Với tiếng gọi laquo Mẹ ơi Mẹ agrave raquo khocircng buacutet

mực nagraveo coacute thể diễn tả tigravenh yecircu nỗi nhớ

của những đứa con đi xa nhớ tới Mẹ

Mẹ lagrave tất cả Mẹ ơi Mẹ agrave

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 23

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Đatilde coacute nhiều tranh catildei gay gắt về đề tagravei

Việt Nam cần chọn yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo

để coacute thể phaacutet triển Những cuộc tranh

luận nagravey vẫn đang vagrave sẽ cograven tiếp diễn

mạnh mẽ cho dugrave chiacutenh quyền hiện tại đatilde

aacutep đặt chủ nghĩa cộng sản lecircn đất nước từ

mấy chục năm nay

Lịch sử của đất nước đến trước 1954 khocircng ghi

nhận một sự xung đột yacute thức hệ chiacutenh trị tocircn

giaacuteo hay sắc tộc nagraveo đaacuteng kể Đến sau hiệp

định Geneve 1954 giagravenh lại độc lập từ tay

thực dacircn Phaacutep thigrave đất nước ta lần đầu tiecircn mới

bước vagraveo một cuộc xung đột yacute thức hệ trầm

trọng dẫn đến cuộc chiến keacuteo dagravei hơn 20 năm

sau đoacute với chiến thắng quacircn sự thuộc về yacute

thức hệ cộng sản Đacircy lagrave cuộc chiến gacircy tổn

thất nặng nề nhất cho dacircn tộc Việt Nam so với

suốt chiều dagravei lịch sử Giai đoạn Trịnh ndash

Nguyễn phacircn tranh keacuteo dagravei cả trăm năm cũng

gacircy nhiều tổn thất nhưng noacute lại tạo ra được sự

mở mang bờ cotildei rộng lớn nhất magrave hơn 600

năm thời phong kiến tự chủ trước đoacute khocircng

lagravem được Coacute nhiều quan điểm khaacutec nhau về

cuộc chiến tranh Việt Nam nhưng khocircng ai coacute

thể phản baacutec được rằng hai miền Nam ndash Bắc

đatilde đứng về hai yacute thức hệ chiacutenh trị xung đột

quyết liệt trecircn toagraven cầu luacutec đoacute ndash tư bản vagrave

cộng sản Kết cục của cuộc xung đột nagravey ở

Việt Nam đatilde khocircng được quyết định bằng laacute

phiếu của đa số dacircn chuacuteng magrave bằng vũ lực

Cuộc chiến nagravey đatilde được duy trigrave vagrave keacuteo dagravei nhờ

trợ lực của ngoại bang vagrave chỉ chấm dứt khi

một phe ngừng viện trợ Nhưng hơn 10 năm

sau đoacute người ta mới nhận ra rằng con đường

chiến thắng đang dẫn đến bế tắc nền kinh tế

thị trường được chấp nhận vagraveo luacutec tổ quốc đatilde

tụt hậu gần 50 năm so với caacutec nước cugraveng hoagraven

cảnh

Kinh tế thị trường khocircng phải lagrave một yacute thức

hệ noacute lagrave một quy luật vận động khaacutech quan

của con người khi sống thagravenh xatilde hội Noacute khocircng

phải do chủ nghĩa tư bản saacuteng tạo ra Chủ

nghĩa tư bản chỉ phaacutet hiện ra vagrave vận dụng noacute

một caacutech tocircn trọng vagrave saacuteng tạo theo từng giai

đoạn phugrave hợp với trigravenh độ phaacutet triển của loagravei

người Kinh tế thị trường lagrave một khoa học thực

chứng noacute tồn tại mặc nhiecircn như quy luật vạn

vật hấp dẫn hay bất kỳ quy luật nagraveo khaacutec của

khoa học tự nhiecircn Nhưng vigrave lagrave khoa học xatilde

hội liecircn quan đến sự vận động khocircng ngừng

của con người necircn việc thực chứng đatilde phải

mất rất nhiều thời gian để thực nghiệm vagrave

kiểm chứng trong thực tế Khocircng giống như

caacutec quy luật được phaacutet hiện trong phograveng thiacute

nghiệm của caacutec mocircn khoa học tự nhiecircn loagravei

người đatilde phải trải qua một thời gian dagravei vagrave

phải trả giaacute để hiểu sacircu sắc kinh tế thị trường

như ngagravey hocircm nay

Yacute thức hệ chiacutenh trị nagraveo cho Việt Nam

ldquoYacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave sản

phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự

hiểu biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản

phẩm của tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec phaacutet minh saacuteng chế nhưng

khocircng ai coacute quyền sở hữu những quy luật của

trời đất do tạo hoacutea ban tặnghelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 24

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chấp nhận quy luật kinh tế thị trường nghĩa lagrave phải

cocircng nhận quyền tư hữu vagrave đảm bảo cho mọi caacute

nhacircn coacute thể mưu cầu lợi iacutech riecircng của migravenh trong

một khocircng gian tự do cạnh tranh để từ đoacute xatilde hội

coacute thể phacircn bổ nguồn lực một caacutech hiệu quả Trecircn

phương diện khoa học kinh tế thị trường lagrave mocircn

kinh tế học thực chứng nhằm nghiecircn cứu để hiểu rotilde

caacutec quy luật vận hagravenh kinh tế của con người Noacute

cho biết những kết quả khaacutech quan sẽ được tạo ra

từ những yếu tố taacutec động chủ quan của con người

trong caacutec hoạt động kinh tế Nhagrave nước cần hiểu rotilde

caacutec quy luật ấy để tạo ra những luật lệ điều chỉnh

hagravenh vi chủ quan của con người nhằm hướng toagraven

xatilde hội đạt được những kết quả mong muốn một

caacutech khaacutech quan theo quy luật Phần nagravey chiacutenh lagrave

cocircng việc của mocircn kinh tế học chuẩn tắc nhằm

nghiecircn cứu để tạo ra caacutec nguyecircn tắc chuẩn mực

được luật hoacutea giuacutep định hướng caacutec hagravenh động của

con người thocircng qua động lực của lợi iacutech chiacutenh

đaacuteng Kinh tế chuẩn tắc khocircng phải lagrave quy luật magrave

lagrave sự ứng dụng quy luật Khocircng phải lagrave quy luật vigrave

noacute khocircng bao giờ cho ra những kết quả luocircn đuacuteng

hay luocircn sai coacute thể ldquođuacutengrdquo cho một nhoacutem lợi iacutech

nagravey nhưng lại lagrave ldquosairdquo đối với caacutec nhoacutem khaacutec

Muốn một xatilde hội phaacutet triển ổn định thigrave quyền lợi

của đa số dacircn chuacuteng phải được ưu tiecircn vagrave đảm bảo

Con người cũng đatilde thử nghiệm rất nhiều caacutec mocirc

higravenh nhagrave nước khaacutec nhau để giải quyết vấn đề nagravey

Cuối cugraveng thigrave người ta phải cocircng nhận rằng cho dugrave

đi theo higravenh thaacutei nhagrave nước nagraveo đều phải tocircn trọng

dacircn chủ vigrave chỉ coacute dacircn chủ mới tạo ra được một thiết

chế chiacutenh trị đaacutep ứng được nguyện vọng của nhacircn

dacircn ndash nền tảng ổn định của xatilde hội Ai muốn cầm

quyền thigrave phải đề ra được những chiacutenh saacutech được

nhiều người dacircn ủng hộ nhất vagrave dacircn chuacuteng coacute thể

dễ dagraveng hạ bệ chiacutenh quyền nagraveo đi ngược lại quyền

lợi của đa số hoặc khocircng giữ đuacuteng lời hứa trước khi

lecircn nắm quyền Đoacute chiacutenh lagrave sự kết hợp tối ưu giữa

vận dụng quy luật khaacutech quan vagrave tocircn trọng quyền

căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người để tạo ra

một xatilde hội thịnh vượng bền vững Đoacute cũng chiacutenh lagrave

quy luật phaacutet triển tất yếu

Trong một thiết chế chiacutenh trị độc đảng nhưng aacutep

dụng kinh tế thị trường thigrave sự phaacutet triển chỉ coacute được

nhờ may mắn xuất hiện caacutec latildenh đạo saacuteng suốt vigrave

quyền lợi của đa số dacircn chuacuteng như trường hợp của

Đặng Tiểu Bigravenh ở Trung Quốc Điều may mắn

khocircng phải luacutec nagraveo cũng đến necircn một xatilde hội vận

hagravenh chỉ dựa vagraveo sự may mắn thigrave chắn chắn sẽ bất

ổn Khocircng ai coacute thể saacuteng suốt trong một thời gian

dagravei nhất lagrave khi người ta cảm thấy migravenh luocircn coacute

cocircng nhưng khocircng coacute caacutei gương để soi rọi lại migravenh

Việt Nam đatilde chấp nhận kinh tế thị trường nhưng

gắn thecircm ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo Điều nagravey

dẫn đến việc cố gắng dugraveng lyacute thuyết của Marx để

giải thiacutech cho sự vận động của caacutei quy luật magrave luacutec

sinh thời chiacutenh ocircng đatilde baacutec bỏ vagrave phecirc phaacuten Marx lagrave

một thiecircn tagravei về phacircn tiacutech hiện trạng vagrave dự baacuteo

nhưng ocircng đatilde tỏ ra sai lầm nghiecircm trọng trong việc

đưa ra caacutec biện phaacutep để giải quyết vấn đề Thực

nghiệm đatilde cho thấy những lyacute thuyết kinh tế xatilde hội

vagrave chiacutenh trị của Marx đề ra đatilde được kiểm chứng lagrave

khocircng phugrave hợp vagrave thất bại trong gần 150 năm thực

chứng từ luacutec ra đời Sai lầm đoacute xuất phaacutet từ chỗ

ocircng đatilde aacutep đặt những yacute muốn chủ quan vagrave nocircn noacuteng

để thay thế quy luật khaacutech quan tự nhiecircn Do xuất

phaacutet từ yacute nguyện tốt cộng với caacutech nhigraven nhận vấn

đề một caacutech cực đoan necircn ocircng đatilde lagravem cho những

người aacutep dụng học thuyết của migravenh tưởng rằng coacute

thể saacuteng tạo phaacutet minh ra caacutec quy luật chủ quan

để thay thế tự nhiecircn vagrave sự vận động khaacutech quan

của vũ trụ Nhưng con người khocircng thể lagrave bồ taacutet

hay thiecircn thần để đạt đến cotildei niết bagraven hay thiecircn

đagraveng trecircn cuộc sống trần gian thực tại nagravey

Việc gắn thecircm định hướng xatilde hội chủ nghĩa vagraveo

kinh tế thị trường được giải thiacutech bằng những yacute

niệm tốt đẹp trecircn lyacute thuyết với mong muốn sẽ tạo

ra những chuẩn tắc vĩ mocirc cocircng bằng hơn cho

nhiều tầng lớp trong xatilde hội Nhưng trecircn thực tế

định hướng nagravey được thực hiện bằng việc xaacutec định

vai trograve chủ đạo của thagravenh phần kinh tế quốc doanh

tạo necircn bất cocircng cho thagravenh phần kinh tế tư nhacircn

khocircng cocircng nhận chiacutenh thức quyền tư hữu Đoacute

chiacutenh lagrave sự aacutep dụng khocircng đầy đủ những nguyecircn

tắc căn bản của quy luật kinh tế thị trường Sự

phaacutet triển meacuteo moacute dẫn đến sự bất ổn xatilde hội Việt

Nam như hiện nay chiacutenh lagrave kết quả của việc khocircng

tocircn trọng quy luật khi aacutep dụng Con người khocircng

thể saacuteng tạo ra quy luật con người chỉ coacute thể phaacutet

hiện ra quy luật tocircn trọng vagrave aacutep dụng caacutec quy luật

đoacute một caacutech saacuteng tạo để đạt được những thagravenh

ww

wf

lickr

com

Trang 25

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

tựu tốt đẹp phục vụ cho cuộc sống vagrave sự phaacutet triển

của nhacircn loại Đatilde lagrave quy luật khaacutech quan của tự

nhiecircn thigrave noacute luocircn tồn tại bất chấp thời gian vagrave

khocircng gian noacute vượt lecircn trecircn mọi saacuteng tạo của con

người Người ta khocircng thể chế tạo ra một chiếc

maacutey bay phản lực an toagraven nếu khocircng hiểu rotilde vagrave tocircn

trọng tuyệt đối những nguyecircn tắc căn bản của caacutec

định luật phản lực khiacute động học vvhellip Năng lực triacute

tuệ vagrave sức saacuteng tạo của con người lagrave rất lớn nhưng

noacute coacute giới hạn Giới hạn đoacute chiacutenh lagrave những quy luật

vận động khaacutech quan của vũ trụ của trời đất

Noacutei caacutech khaacutec yacute thức hệ chỉ lagrave nhacircn sinh quan lagrave

sản phẩm triacute tuệ của con người Noacute chỉ coacute thể tồn

tại vagrave phaacutet triển nếu được xacircy dựng trecircn sự hiểu

biết những quy luật vận động khaacutech quan của vạn

vật hay cograven gọi lagrave vũ trụ quan lagrave sản phẩm của

tạo hoacutea Người ta coacute thể sở hữu yacute thức hệ hoặc caacutec

phaacutet minh saacuteng chế nhưng khocircng ai coacute quyền sở

hữu những quy luật của trời đất do tạo hoacutea ban

tặng

Nhacircn loại thường phải trải nghiệm dagravei thậm chiacute

phải trả giaacute đắt để phaacutet hiện ra vagrave hiểu được những

quy luật khaacutech quan Những quốc gia như Việt Nam

khocircng necircn theo đuổi những gigrave chưa được thực

chứng đầy đủ để đặt cả dacircn tộc vagraveo một cuộc thử

nghiệm mạo hiểm magrave sự thất bại của noacute coacute thể dẫn

đến diệt vong Đừng vội trả lời vagrave lựa chọn yacute thức

hệ chiacutenh trị nagraveo vigrave điều đoacute sẽ luocircn dẫn đến những

sai lầm duy yacute chiacute do chủ quan của một thiểu số

nhỏ Dacircn tộc Việt Nam cần saacuteng suốt nhigraven nhận vagrave

aacutep dụng những quy luật khaacutech quan đatilde được thực

chứng vagrave hiểu biết thấu đaacuteo tocircn trọng những

quyền căn bản vagrave thiecircng liecircng của con người trong

việc tự do mưu cầu lợi iacutech tinh thần vagrave vật chất

chiacutenh đaacuteng để tạo một khocircng gian vận hagravenh hợp

quy luật phaacutet triển cho toagraven xatilde hội

Yacute thức hệ chiacutenh trị của dacircn tộc Lạc Hồng sẽ được

higravenh thagravenh vagrave hoagraven thiện qua từng năm thaacuteng một

caacutech tự nhiecircn dựa trecircn sự vận động khaacutech quan

theo quy luật Khocircng ai coacute thể mocirc tả vagrave đủ tư caacutech

để cocircng bố ldquohigravenh hagraveirdquo của caacutei yacute thức hệ đoacute sẽ như

thế nagraveo Noacute chỉ coacute thể được định higravenh bởi yacute muốn

của đa số dacircn chuacuteng thocircng qua laacute phiếu của migravenh

lựa chọn những thagravenh phần tinh hoa của dacircn tộc để

dẫn đắt đất nước vận hagravenh theo đuacuteng quy luật

Đuacuteng quy luật thigrave ắt sẽ phaacutet triển vagrave phaacutet triển bền

vững

Khi một dacircn tộc đatilde chọn con đường phaacutet triển theo

quy luật của tạo hoacutea thigrave dacircn tộc đoacute sẽ tigravem thấy thế

mạnh vagrave phaacutet huy được tối đa sức mạnh đoacute dựa

trecircn những đặc tiacutenh vagrave lợi thế magrave thiecircn nhiecircn - trời

đất đatilde ban tặng cho họ Một yacute thức hệ được higravenh

thagravenh theo con đường như vậy chắc chắn sẽ mang

đậm bản sắc dacircn tộc phugrave hợp với đặc tiacutenh dacircn tộc

vagrave gigraven giữ được những gigrave thiecircn nhiecircn ban tặng cho

dacircn tộc đoacute

Địa thế của Việt Nam nằm ngay điểm giao cắt của

đocircng vagrave tacircy cả về phương diện địa lyacute (vật thể) lẫn

văn hoacutea (phi vật thể) Một điểm giao cắt như vậy

nếu khocircng trở thagravenh nơi giao thoa văn hoacutea vagrave kinh

tế của toagraven cầu thigrave sẽ bị biến thagravenh một điểm noacuteng

của xung đột chiacutenh trị vagrave quacircn sự Bản tiacutenh trời cho

dacircn tộc Việt Nam lagrave ocircn hogravea vagrave thacircn thiện khocircng

thiacutech suy tư tranh catildei về triết học hay caacutec lyacute thuyết

chiacutenh trị Cả ngagraven năm nay dacircn tộc ta khocircng saacuteng

tạo hay phaacutet triển necircn bất kỳ một trường phaacutei triết

học chủ thuyết chiacutenh trị riecircng nagraveo cho dugrave chỉ số

thocircng minh được đaacutenh giaacute rất cao Đoacute lagrave một moacuten

quagrave quiacute giaacute magrave tạo hoacutea ban tặng để dacircn tộc nagravey coacute

thể biến migravenh trở thagravenh một nơi giao thoa văn hoacutea

kinh tế với bất kỳ nền văn minh nagraveo trecircn thế giới

magrave khocircng tạo ra những macircu thuẫn vagrave xung đột về

văn hoacutea sắc tộc vagrave tocircn giaacuteo Sự giao thoa ấy chắc

chắn sẽ tạo necircn những thagravenh tựu kinh tế vagrave văn

hoacutea mới khocircng chỉ cho dacircn tộc Việt Nam magrave cho cả

thế giới

Dương Hữu Canh

Hagrave Nội thaacuteng 4 - 2008

ww

wf

lickr

com

Trang 26

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Trong phạm vi giới hạn của bagravei viết cũng như tầm

hiểu biết hạn hẹp của người viết tocirci xin goacutei gọn ở

hai từ giới thiệu

Trước khi noacutei về propaganda thiết tưởng chuacuteng ta

cũng necircn biết chuacutet iacutet về lai lịch xuất thacircn của caacutei

tecircn Bộ tổng tham mưu ndash gọi nocircm na lagrave ldquonhấp mocircirdquo

Thuở xưa khi coacute chiến tranh viecircn thống tướng

thường coacute traacutech nhiệm hoạch định tất cả từ việc lo

liệu quacircn số hậu cần chiến thuật chiến lược rồi

điểm đaacutenh quyết định Với nuacutei cocircng việc khổng lồ

ấy viecircn thống tướng bắt buộc phải coacute những phoacute

tướng vagrave bọn mưu sĩ phụ giuacutep - manh nha của bộ

tổng tham mưu bacircy giờ Tuy thế sự trợ giuacutep ấy

chưa thật sự được coi trọng noacute chỉ tương tự như

kiểu lấy yacute kiến quần chuacuteng xem thử thế nagraveo cograven

phần lớn vẫn do viecircn thống tướng căng oacutec ra lo

liệu Vagrave chiacutenh bởi sự ocircm đồm quaacute nhiều cocircng việc

vagrave thocircng tin necircn đatilde khiến khocircng iacutet danh tướng bị

mụ mẫm vagrave mất đi sự nhạy beacuten trong phaacuten đoaacuten

tigravenh higravenh chiến sự vagrave thời thế trong đoacute Hoagraveng đế

Napoleon coacute thể lagrave minh chứng rotilde vagrave đau đớn nhất

cho thất bại kiểu nagravey Để cuối cugraveng trecircn đảo St

Helegravene cocirc quạnh người cay đắng thốt cacircu Cứ mỗi

10 năm necircn đổi chiến lược vagrave chiến thuật một lần

nếu muốn vẫn giữ được ưu thế vagrave Từ chỗ vĩ đại

đến caacutei lố bịch chỉ caacutech nhau coacute một bước chacircn

Nhận ra khuyết điểm cực kỳ nguy hiểm ấy một sĩ

quan của Đế chế Phổ (tecircn gọi trước của nước Đức

bacircy giờ) lagrave Moltke học trograve của nhagrave tư tưởng vagrave lyacute

luận quacircn sự xuất sắc Carl von Clausewitz nhacircn

được giao nhiệm vụ cải tổ vagrave tổ chức quacircn đội đatilde

tổ chức một cơ quan chuyecircn traacutech tham mưu để

giuacutep đỡ vị tướng latildenh tối cao vagrave gọi lagrave Bộ tổng

tham mưu Bộ coacute tiacutenh chất như ban tham mưu kiểu

cũ song quyền hạn vagrave nhiệm vụ to lớn hơn nhiều

như phụ traacutech lecircn kế hoạch vận chuyển lương thảo

vagrave quacircn nhu ước lượng vagrave tổng hợp tigravenh higravenh

tương quan lực lượng giữa caacutec becircn để coacute thể trigravenh

lecircn những kế saacutech phugrave hợp cho vị tổng tư lệnh lựa

chọn Về sau caacutec quốc gia khaacutec (phương Tacircy) cũng

bắt chước magrave thagravenh lập Bộ tổng tham mưu như

người Đức

Giờ trở lại chuyện propaganda Mọi cuộc chiến từ cổ

chiacute kim muốn giagravenh thắng lợi đều cần đến bộ phận

ldquomotilde lagravengrdquo nagravey Caacutec khẩu hiệu cặp đocirci ldquoPhugravehellip

diệthelliprdquo ldquoPhảnhellip phụchelliprdquo hoặc dưới một caacutei mồi nhử

khai hoacutea văn minh nagraveo đấy chiacutenh lagrave những laacute cờ

thường được giương lecircn nhiều nhất để hợp thức hoacutea

cho việc xuất hiện quacircn đội của anh ở xứ người

Song chỉ với sự ra đời của học thuyết quacircn sự Xocirc

viết thigrave propaganda mới thực sự trở thagravenh vũ khiacute tối

lợi hại thậm chiacute quan hệ sống cograven đến sự thagravenh bại

của chiến cuộc hay caacutech mạng Năm 1832 taacutec

phẩm nổi tiếng nhất của Clausewitz lagrave On

War (ldquoChiến tranh luậnrdquo được viết trong khoảng

1816 ndash 1830) ra đời đatilde đem lại một cuộc đại phẫu

quan niệm về chiến tranh cugraveng với những tư tưởng

mới thecircm vagraveo cho phugrave hợp với thời đại Chẳng hạn

ocircng cho rằng ldquochiến tranh phải khoaacutec một higravenh thức

tuyệt đối phải toagraven diện vagrave toagraven lực phải lagravem căng

thẳng đến mực độ cuối cugraveng tất cả tiềm lực của mỗi

quốc gia đối thủ để tiến tới sự tiecircu diệt đối

phươngrdquo Ocircng cũng nhấn mạnh rằng cần coacute caacutei nhigraven

đuacuteng mức về khiacutea cạnh tinh thần của người liacutenh

Phần lớn caacutec đạo quacircn chacircu Acircu hồi thế kỷ 18 đều lagrave

caacutec đạo quacircn nhagrave nghề gồm nhiều liacutenh đaacutenh thuecirc

necircn caacutec tướng latildenh rất iacutet chuacute trọng đến yếu tố tinh

thần hay cograven gọi lagrave sĩ khiacute tất cả những gigrave caacutec tướng

latildenh thời ấy chuacute trọng chỉ lagrave tigravem caacutech nacircng cấp vũ

khiacute sao cho mạnh hơn tối tacircn hơn xacircy caacutec thagravenh

quaacutech sao cho vững hơn kiecircn cố hơn Ocircng noacutei

ldquonếu chỉ chuacute trọng tới những yếu tố vật chất để

chuẩn bị chiến tranh thật chẳng khaacutec chi một

người chỉ magravei lưỡi gươm sắc magrave đatilde tự cho lagrave đủ để

thắng kẻ địch thủrdquo Hầu hết caacutec trường votilde bị của

phương Tacircy đều lấy On War lagravem tagravei liệu giảng dạy

chiacutenh vagrave bất cứ quacircn nhacircn nagraveo muốn vinh thăng

trong nghiệp binh đều phải nằm lograveng cuốn saacutech

nagravey tương tự như Tam thập lục kế của Tocircn Tử ở

phương Đocircng vậy

V Lenin nhagrave latildenh đạo vĩ đại của Caacutech mạng xatilde hội

chủ nghĩa vagrave Liecircn bang Xocirc Viết cũng khocircng lagrave

ngoại lệ Thậm chiacute ocircng dường như đatilde rất sugraveng baacutei

cuốn saacutech vagrave đatilde hốt trọn tất cả những gigrave coacute trong

On War lagravem chiến thuyết của migravenh Những tư

tưởng ldquodặm mắm thecircm muốirdquo của chiacutenh ocircng ta cho

phugrave hợp với cuộc caacutech mạng ldquotiền hậu bất kiếnrdquo magrave

ocircng dẫn dắt lagrave khocircng đaacuteng kể Chiacutenh vigrave thế đatilde

khiến người kế vị ocircng lagrave I Staline trong một lần

bực tức vigrave sức mecirc hoặc của cuốn saacutech lecircn tư tưởng

quacircn sự Xocirc Viết (do chịu ảnh hưởng trực tiếp từ

Lenine) đatilde phải thốt lecircn ldquoĐatilde đến luacutec chuacuteng ta phải

chứng tỏ rằng binh phaacutep của chuacuteng ta khocircng keacutem

Hagraveng ngagravey bạn xem truyền higravenh dugrave rất bực khi bị caacutec chương trigravenh quảng caacuteo chen ngang

nhưng khocircng thể phủ nhận rằng iacutet nhiều bản thacircn bạn cũng bị lung lạc bởi mớ quảng caacuteo

ldquohầm bagrave lằngrdquo ấy Caacutei đoacute gọi lagrave mưa dầm thấm đất trong lĩnh vực kinh tế cograven được gọi lagrave tiếp

thị

Riecircng trong quacircn sự vagrave chiacutenh trịnoacute được gọi bằng thuật ngữ tuyecircn truyền locirci keacuteo hay chiến

tranh tư tưởng - propaganda Nhưng chiến tranh tuyecircn truyền coacute từ khi nagraveo Thực sự được

quy mocirc hoacutea vagrave trở thagravenh chiến thuyết cốt tử từ luacutec nagraveo

Propaganda Vũ khiacute quacircn sự đặc biệt

Trang 27

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

gigrave binh phaacutep Đức vagrave chuacuteng ta phải vứt bỏ hẳn sự

suy tocircn vocirc lối Clausewitzrdquo

Tuy thế Lenin đatilde kịp thời goacutep thecircm một chức danh

mới vagraveo từ điển thuật ngữ quacircn sự vagrave chiacutenh trị Ủy

viecircn chiacutenh trị Ocircng từng noacutei ldquoTrong mỗi cuộc chiến

tranh điều cần thiết lagrave biết xaacutec định nội dung chiacutenh

trịrdquo Vigrave sao lại coacute chức danh ấy Đoacute lagrave bởi sau khi

Caacutech mạng thaacuteng 10 thagravenh cocircng (25101917 theo

lịch Julius 7111917 theo lịch Gregory của Nga)

khi Lenin đatilde nắm được chiacutenh quyền thigrave trong nước

lập tức xảy ra nội chiến giữa 2 chiacutenh quyền song

song chiacutenh quyền lacircm thời của giai cấp tư sản vagrave

chiacutenh quyền xocirc viết đại diện cho giai cấp cocircng nocircng

vagrave binh liacutenh Rograveng ratilde 3 năm trời (1921-1924)

chiacutenh quyền xocirc viết cograven non trẻ vagrave thiếu thốn cả tagravei

lực lẫn nhacircn lực đatilde phải đối mặt với thực tế khắc

nghiệt của chiến tranh huynh đệ tương tagraven Họ

buộc phải dugraveng cả những đạo quacircn cũ của Nga

hoagraveng đatilde đi theo caacutech mạng lẫn những lực lượng

thợ thuyền hoặc dacircn chuacuteng mới được vũ tranghellip

ldquoCẩn tắc vocirc aacutey naacuteyrdquo Lenin thấy sự cần thiết của

việc cagravei cắm những tay chacircn thacircn tiacuten hay noacutei đuacuteng

hơn lagrave những phần tử caacutech mạng ưu tuacute coacute xuất

thacircn sạch trơn để phograveng sự trở cờ của caacutec sĩ quan

bạch vệ đồng thời cũng để tiếp tục tuyecircn truyền vagrave

củng cố đường lối caacutech mạng Với sắc lệnh ngagravey

641918 Lenin chiacutenh thức thiết lập chế độ Ủy viecircn

chiacutenh trị Xeacutet về mặt lyacute thuyết thigrave họ phụ thuộc vagraveo

viecircn sĩ quan chỉ huy khối quacircn sự song thực tế thigrave

quyền hạn của họ cao hơn viecircn sĩ quan ấy ngagraven

lần Trong những năm nội chiến nhiều ủy viecircn như

Stalin đatilde lạm dụng quyền hagravenh của migravenh để xử

bắn ngay tại mặt trận nhiều sĩ quan cugraveng binh liacutenh

Thế necircn coacute thể coi chức danh ủy viecircn lagrave ldquothượng

phương bảo kiếmrdquo

Đến năm 1925 khi nội chiến đatilde qua đi chức ủy

viecircn mới bị đaacutenh tụt xuống nằm dưới quyền sĩ

quan chỉ huy Nhưng cũng chỉ tới năm 1937 cugraveng

với những động cơ chiacutenh trị vagrave sửa soạn cho chiến

tranh (Thế chiến II) một lần nữa Stalin dựng lại

caacutec hung thần ủy viecircn chiacutenh trị Về sau nagravey từ tragraveo

Khrushev trở đi khi 86 sĩ quan đều phải lagrave người

của đảng cộng sản thigrave sự phacircn biệt giữa sĩ quan

chỉ huy vagrave ủy viecircn mới khocircng cograven được đặt ra gay

gắt nữa

Coacute thể noacutei rằng tư tưởng propaganda lagrave ưu tiecircn

hagraveng đầu của những người lagravem caacutech mạng theo

đường hướng cộng sản Mao Trạch Đocircng từng noacutei

ldquoVấn đề cấp thiết nhất của chuacuteng ta khocircng phải vấn

đề quacircn số cũng khocircng phải vấn đề vũ khiacute magrave lagrave

vấn đề động viecircn chiacutenh trịrdquo Chiacutenh nhờ vậy họ đatilde

tạo necircn những bước ngoặt lớn trong lịch sử địa

chiacutenh trị thế giới vagrave coacute được quacircn số khủng khiếp

nếu so với phe tư bản Những người cugraveng khổ

thường lagrave đối tượng được nhắm đến nhiều nhất thứ

nhất bởi sự phẫn uất bị chegraven eacutep vagrave caacutei bả danh lợi

về sau đatilde kiacutech thiacutech họ đi theo thứ hai bởi khả

năng nhận thức khocircng phong phuacute (do hạn chế về

học vấn) necircn dễ dagraveng bị nhồi sọ một chiều Đoacute lagrave

caacutei kheacuteo cũng như đoacuteng goacutep lớn nhất của Lenin (về

sau Mao Trạch Đocircng kế thừa vị triacute học trograve xuất sắc)

vagraveo kho tagraveng tư tưởng quacircn sự Lẽ dĩ nhiecircn một

lần nữa phải khẳng định rằng caacutec nhagrave tư tưởng

quacircn sự trước đoacute cũng coacute quan tacircm đến điều nagravey

song ở họ thiếu hẳn sự cương quyết đến maacuteu lạnh

trong thực thi sự locirci keacuteo vagrave cả những tiểu xảo

Chuacuteng ta hatildey mượn một cacircu noacutei khaacutec của Mao

Trạch Đocircng lagravem minh chứng ldquoDacircn vagrave binh lagrave gốc

của thắng lợihellip Căn nguyecircn sacircu sắc nhất của lực

lượng vĩ đại trong chiến tranh lagrave ở dacircn chuacutenghellip Vấn

đề động viecircn quacircn vagrave dacircn về mặt chiacutenh trị thật lagrave

trọng yếu Chuacuteng ta khocircng sợ noacutei đi noacutei lại matildei matildei

về điểm nagravey bởi vigrave khocircng coacute noacute thigrave khocircng coacute thắng

lợi gigrave hếtrdquo

Nhưng lagravem sao để propaganda hiệu quả tức lagravem

sao để đối tượng tuyecircn truyền hoagraven toagraven bị chinh

phục Hatildey tưởng tượng đối tượng như lagrave người mắc

bệnh cần điều trị Như vậy để coacute thể chữa dứt

điểm căn bệnh becircn cạnh dugraveng thuốc đặc trị thigrave vận

dụng tacircm lyacute lagrave một hướng bổ sung hữu hiệu Nếu

con bệnh chẳng may gặp ca mười phần chết chiacuten

magrave chỉ chăm chăm vocirc kecirc đơn thuốc uống thigrave chắc

chắn con bệnh khocircng qua khỏi Bởi bản thacircn tacircm lyacute

con bệnh đacircu coacute tin vagraveo nỗ lực giagravenh giật lại sự

sống của đội ngũ y baacutec sĩ vagrave người thacircn con bệnh

thực chất đatilde ldquolai giaacutep quy hagraveng thần chết từ khi

biết bệnh tigravenh của migravenh rồi khiến những nỗ lực ấy

chỉ như muối bỏ biển Trường hợp giả dược

(placebo) cũng mang tiacutenh chất tương tự Toacutem lại

ldquonội cocircng (lagravem cho tacircm lyacute con bệnh phải vững)

ngoại kiacutechrdquo (y học tiến bộ y baacutec sĩ coacute lương tacircm vagrave

giỏi nghiệp vụ người nhagrave hết lograveng) thigrave xaacutec suất

thagravenh cocircng mới cao

Propaganda cũng vậy cần kết hợp caacutech tuyecircn

truyền vagrave tacircm lyacute đối tượng tuyecircn truyền Ngagravey nay

thocircng tin mở rộng coacute thể noacutei lagrave cập nhật từng giacircy

một Necircn sẽ rất dở nếu khocircng biết lợi dụng sự tiến

bộ về mặt khoa học cocircng nghệ cho mục điacutech bất

kỳ Propaganda lagrave một chuyện nhưng đaacutenh thẳng

vagraveo sự chuacute yacute bằng chiacutenh ldquongocircn ngữrdquo của đối tượng

muốn hướng đến mới thực đaacuteng lưu tacircm Propa-

ganda chiacutenh yếu cograven nằm ở đấy chứ khocircng đơn

thuần chỉ ldquobiết rồi khổ lắm noacutei matildeirdquo

Tagravei liệu tham khảo chiacutenh Từ binh phaacutep Tocircn Ngocirc

đến chiến lược nguyecircn tử (Nghiecircm Xuacircn Hồng)

Bờm

ww

wf

lickr

com

Trang 28

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Lagrave cuộc hội ngộ đỉnh cao của

caacutec nhagrave thể thao khocircng

chuyecircn trecircn toagraven thế giới với khẩu

hiệu laquo nhanh hơn cao hơn mạnh

hơn raquo(2) Từ năm 1896 đến nay

2008 4 năm 1 lần ngoại trừ những

năm chiến tranh thế giới coacute tất cả lagrave

29 Thế Vận Hội

Để tưởng nhớ đến nguồn gốc xuất xứ

của Thế Vận Hội Hy Lạp cổ đại một

ngọn lửa được lấy từ aacutenh saacuteng mặt

trời chiếu xuống tại đền thờ Olympie

trước ngagravey khai mạc Thế Vận Hội

Ngọn đuốc Thế Vận Hội tại sacircn vận

động chiacutenh của nước tổ chức được

thắp lecircn bằng ngọn lửa nagravey sau khi

được chuyền đi vograveng quanh một số

nơi trecircn thế giới

Người được chọn cầm đuốc vocirc cugraveng

tự hagraveo vigrave được chọn lagravem đại diện cho

hơn 6 tỷ 693 triệu người trecircn hagravenh

tinh để mang ngọn đuốc Thế Vận

đem aacutenh saacuteng tượng trưng cho tinh

thần đoagraven kết hogravea bigravenh của toagraven

nhacircn loại

Bocircng hoa được ratildei trecircn đường đi của

đuốc tiếng vỗ tay nhạc nổi lecircn mỗi

khi đuốc đi quahellipđoacute lagrave những higravenh ảnh

magrave thế giới ghi nhận được vagraveo những

lần trước đacircy

Vậy magrave cuộc rước đuốc hiện nay của

Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008 đatilde bắt

đầu với nhiều tiacuten hiệu khocircng tốt

Xuất phaacutet từ việc nhagrave nước Trung

Quốc đagraven aacutep người dacircn Tacircy Tạng vagraveo

đầu thaacuteng 32008 tại thủ đocirc Lhassa

(thuộc vugraveng tự trị Tibet) trước những

cuộc xuống đường của caacutec sư vagrave

người dacircn Tacircy Tạng Cuộc đagraven aacutep lagravem

thiệt mạng hơn trăm người theo

nguồn tin của Chiacutenh Phủ Tacircy Tạng lưu

vong

Cả thế giới lecircn tiếng kecircu gọi chiacutenh

quyền Trung Quốc necircn kềm chế chấm

dứt đagraven aacutep thả caacutec người dacircn caacutec

nhagrave sư trong caacutec cuộc xuống đường

mở cuộc đối thoại với chiacutenh phủ lưu

vong Tacircy Tạng magrave đứng đầu lagrave Đức

Đạt Lai Lạt Ma Nobel Hogravea Bigravenh 1989

Nhắc đến Thế Vận Hội mọi người đều nhớ đến ocircng Nam tước người Phaacutep Pierre De Cobertin nguời đatilde đề

xuất yacute kiến taacutei thiết lập những cuộc tranh tagravei thể thao giữa caacutec thagravenh phố Hy Lạp thời cổ đại (1) Chiacutenh

ocircng đatilde đưa ra yacute tưởng nagravey vagraveo năm 25111892 để đến ngagravey 23 thaacuteng 6 năm 1894 Đại Hội Thế Vận lần

đầu tiecircn được tổ chức tại giảng đường Đại Học nổi tiếng của Paris ndash La Sorbonne

Thế Vận Hội - Tinh

thần đoagraven kết hogravea

bigravenh của toagraven nhacircn

Ngọn

Đuốc

khocircng

đem

lại

Lửa chaacutey tại Lhasa

Thế giới tự do xuống

đường vigrave Tacircy Tạng

Aacutenh

Saacuteng

ww

wf

lickr

com

Trang 29

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Caacutec cuộc đagraven aacutep vẫn tiếp tục Đức

Đạt Lai Lạt Ma vẫn tiếp tục đường lối

ocircn hogravea magrave ocircng theo đuổi bấy lacircu

nay ủng hộ Thế Vận Bắc Kinh

2008 khocircng đogravei tự trị chỉ yecircu cầu

chiacutenh quyền Trung Quốc gigraven giữ nền

văn hoacutea đặc sắc riecircng của người Tacircy

Tạng coacute từ nhiều thế kỷ Ngược lại

chiacutenh quyền Trung Quốc vẫn khẳng

định chiacutenh vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 14

nagravey lagrave người gacircy ra caacutec cuộc bạo

động

Theo nguồn tin của Canada Free

Press (3) tigravenh baacuteo Anh Quốc GCHQ

đatilde cho biết qua caacutec vệ tinh viễn

thaacutem họ đatilde chụp được higravenh ảnh caacutec

sĩ quan Trung Quốc cải trang thagravenh

nhagrave sư thacircm nhập vagraveo thủ đocirc Tacircy

Tạng Lhassa phaacutet động caacutec cuộc đập

phaacute tại đacircy

Cuộc bigravenh chọn 60 người cầm đuốc

được caacutec hatildeng tagravei trợ Samsung Leno-

vo Coca-Colaphối hợp với caacutec cơ

quan thocircng tấn tiến hagravenh từ nhiều

thaacuteng trước danh saacutech người truacuteng

tuyển được gởi qua hội đồng xeacutet

duyệt của Ủy Ban Thế Vận Quốc Tế

đặt tại Thụy Sĩ

Khởi hagravenh từ ngagravey 29-3-2008 đuốc

Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008 lần lượt đi

ngang qua 22 quốc gia vagrave sẽ dừng lại

ở Hồng Kocircng vagraveo ngagravey 2-5-2008

Từ Hồng Kocircng đuốc Thế Vận đi vograveng

quanh Trung Quốc trước khi về lại

Bắc Kinh vagraveo ngagravey 8-8-2008

Trecircn chặng đường dagravei 137000 cacircy số

vograveng quanh thế giới với thời gian 130

ngagravey như đatilde định cho lộ trigravenh của

ngọn Đuốc Thế Vận Hội 2008 hầu

như khocircng nơi nagraveo lagrave khocircng coacute sự

chống đối Trung Quốc

Những thagravenh phố ngọn đuốc đatilde đi

qua từ London Paris San Francisco

đến New Delhi Bangkok đatilde gacircy

nhiều khoacute khăn cho người cầm đuốc

cũng như những người chạy theo để

bảo vệ đuốc

Ngagravey 2004 trong buổi lagravem việc tại

Hagrave Nội với caacutec ban ngagravenh liecircn quan

về việc tổ chức lễ rước đuốc tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh thủ tướng Nguyễn

Tấn Dũng đatilde nhấn mạnh laquo Yecircu cầu

đặt ra lagrave phải huy động cả hệ thống

chiacutenh trị để đảm bảo thagravenh cocircng Lễ

rước đuốc Olympic Bắc Kinh tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh raquo

Việc Trung Quốc thagravenh lập thagravenh phố

Tam Sa trực thuộc tỉnh Hải Nam tại

hai quần đảo Trường Sa vagrave Hoagraveng Sa

đatilde lagravem cho người dacircn Việt Nam ở

trong hay ngoagravei nước nhất lagrave giới

thanh niecircn phẩn nộ

Những yacute kiến kế hoạch biểu tigravenh

được bagraven thảo trecircn caacutec diễn đagraven

mạng như X-cafe đaugaucomhellip

Trước đoacute khi ngọn đuốc được rước tại

Anh Paris sinh viecircn du học sinh đatilde

kecircu gọi xuống đường ủng hộ nhacircn

dacircn Tacircy Tạng phản đối chiacutenh quyền

Trung Quốc

Hai du sinh từ Phaacutep vagrave từ Đagravei

Loan đatilde lagravem xocircn xao dacircn cư mạng

trong thaacuteng nay

Lecirc Minh Phiếu Cao học Luật Bor-

deaux IV - Phaacutep được Tập đoagraven

Samsung một trong những nhagrave tagravei

trợ chiacutenh cho Olympics Bắc Kinh

chọn tham gia rước đuốc (4) đatilde

phản đối việc chiacutenh trị hoacutea việc rước

đuốc vagrave đatilde gởi thư đến chủ tịch Uỷ

Ban 0lympics Quốc Tế

Sinh viecircn Lecirc Trung Thagravenh sinh viecircn

kiến truacutec tại Đagravei Loan đatilde đaacutep maacutey

bay sang Bangkok nơi diễn ra rước

đuốc Olympics vagraveo ngagravey 1904 đatilde

cầm biểu ngữ với thocircng điệp khẳng

định chủ quyền Việt Nam tại caacutec quần

đảo Trường Sa Hoagraveng Sa

Caacutec yacute kiến trecircn mạng ở caacutec quaacuten

cafe được chia sẻ khaacute nhiều Một số

thigrave cho rằng Trung Quốc lagrave một laacuteng

giềng mạnh cần phải đối xử kheacuteo leacuteo

cả Tacircy cả Mỹ cograven phải e degrave khi đối

mặt trecircn thương trường cũng như về

mặt chiacutenh trị Một số khaacute đocircng tỏ ra

rất kiecircn cường hoagraven toagraven khocircng e sợ

khi khẳng định lập trường của migravenh

laquo Trường Sa Hoagraveng Sa lagrave của Việt

nam Thế thocirci khocircng noacutei nhiều đatilde

cướp của migravenh thigrave phải đứng lecircn đogravei

lại chứ Bữa nay lagrave một miếng đất

nhỏ nằm trecircn biển ngagravey mai sẽ lagrave

một mảnh to nơi đất liền raquo

Sự kiện gigrave sẽ xảy ra trong ngagravey

2904 sắp tới Một cacircu hỏi lớn khocircng

những dagravenh cho bộ maacutey cocircng

quyền với sự trợ giuacutep của lực lượng

cocircng an quacircn đội được huấn luyện

sẵn sagraveng đập tan bất cứ một tổ chức

caacute nhacircn nagraveo coacute tiếng noacutei phaacutet biểu

động thaacutei bất lợi cho higravenh ảnh Thế

Vận Hội khi ngọn đuốc thiecircng được

rước đoacuten tại Sagravei Gograven Cacircu hỏi ấy cograven

dagravenh cho tất cả người Việt Nam quan

tacircm đến vận mệnh đất nước

Dugrave xấu hay tốt ngagravey

29042008 sắp đến sẽ được ghi

vagraveo lịch sử cận đại của Việt Nam

một ngagravey đaacuteng nhớ trong những

ngagravey cần phải nhớ

Cẩm Thugravey

(1)Thế vận hội đầu tiecircn của loagravei người

được xaacutec định vagraveo năm 776 trước cocircng

nguyecircn để tocircn vinh Zeus Olympien- Vua

của caacutec vị thần theo thần thoại Hy Lạp vagrave

tiếp tục trong gần 1000 năm sau đoacute lần

cuối cugraveng lagrave năm 393 sau cocircng nguyecircn

khi Hoagraveng Đế La Matilde ra lệnh batildei bỏ caacutec

nơi thờ phượng

(2)Slogan lagrave tin nhacircn cuộc họp năm 1894

citius altius fortius nhanh hơn cao

hơn mạnh hơn (plus vite plus haut plus

fort)

(3)bản tin của Đagravei Phật Giaacuteo dựa theo

laquo Canada Free Press raquo chưa được kiểm

chứng httpwwwbuddhistchanneltv

indexphpid=4661350010

(4)Blog Lecirc Minh Phiếu http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

qKfmKgM9fqvmBC219LPdVL0rbx8G6Q--

cq=1ampp=45

(5)Blog Lecirc Trung Thagravenh http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

KMd8BGwhaa8mtAF4pgc8Gaj7LfT3vm0Y

Ngọn đuốc với Việt

Nam

Đường đi của ngọn

đuốc

ww

wf

lickr

com

Trang 26

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Trong phạm vi giới hạn của bagravei viết cũng như tầm

hiểu biết hạn hẹp của người viết tocirci xin goacutei gọn ở

hai từ giới thiệu

Trước khi noacutei về propaganda thiết tưởng chuacuteng ta

cũng necircn biết chuacutet iacutet về lai lịch xuất thacircn của caacutei

tecircn Bộ tổng tham mưu ndash gọi nocircm na lagrave ldquonhấp mocircirdquo

Thuở xưa khi coacute chiến tranh viecircn thống tướng

thường coacute traacutech nhiệm hoạch định tất cả từ việc lo

liệu quacircn số hậu cần chiến thuật chiến lược rồi

điểm đaacutenh quyết định Với nuacutei cocircng việc khổng lồ

ấy viecircn thống tướng bắt buộc phải coacute những phoacute

tướng vagrave bọn mưu sĩ phụ giuacutep - manh nha của bộ

tổng tham mưu bacircy giờ Tuy thế sự trợ giuacutep ấy

chưa thật sự được coi trọng noacute chỉ tương tự như

kiểu lấy yacute kiến quần chuacuteng xem thử thế nagraveo cograven

phần lớn vẫn do viecircn thống tướng căng oacutec ra lo

liệu Vagrave chiacutenh bởi sự ocircm đồm quaacute nhiều cocircng việc

vagrave thocircng tin necircn đatilde khiến khocircng iacutet danh tướng bị

mụ mẫm vagrave mất đi sự nhạy beacuten trong phaacuten đoaacuten

tigravenh higravenh chiến sự vagrave thời thế trong đoacute Hoagraveng đế

Napoleon coacute thể lagrave minh chứng rotilde vagrave đau đớn nhất

cho thất bại kiểu nagravey Để cuối cugraveng trecircn đảo St

Helegravene cocirc quạnh người cay đắng thốt cacircu Cứ mỗi

10 năm necircn đổi chiến lược vagrave chiến thuật một lần

nếu muốn vẫn giữ được ưu thế vagrave Từ chỗ vĩ đại

đến caacutei lố bịch chỉ caacutech nhau coacute một bước chacircn

Nhận ra khuyết điểm cực kỳ nguy hiểm ấy một sĩ

quan của Đế chế Phổ (tecircn gọi trước của nước Đức

bacircy giờ) lagrave Moltke học trograve của nhagrave tư tưởng vagrave lyacute

luận quacircn sự xuất sắc Carl von Clausewitz nhacircn

được giao nhiệm vụ cải tổ vagrave tổ chức quacircn đội đatilde

tổ chức một cơ quan chuyecircn traacutech tham mưu để

giuacutep đỡ vị tướng latildenh tối cao vagrave gọi lagrave Bộ tổng

tham mưu Bộ coacute tiacutenh chất như ban tham mưu kiểu

cũ song quyền hạn vagrave nhiệm vụ to lớn hơn nhiều

như phụ traacutech lecircn kế hoạch vận chuyển lương thảo

vagrave quacircn nhu ước lượng vagrave tổng hợp tigravenh higravenh

tương quan lực lượng giữa caacutec becircn để coacute thể trigravenh

lecircn những kế saacutech phugrave hợp cho vị tổng tư lệnh lựa

chọn Về sau caacutec quốc gia khaacutec (phương Tacircy) cũng

bắt chước magrave thagravenh lập Bộ tổng tham mưu như

người Đức

Giờ trở lại chuyện propaganda Mọi cuộc chiến từ cổ

chiacute kim muốn giagravenh thắng lợi đều cần đến bộ phận

ldquomotilde lagravengrdquo nagravey Caacutec khẩu hiệu cặp đocirci ldquoPhugravehellip

diệthelliprdquo ldquoPhảnhellip phụchelliprdquo hoặc dưới một caacutei mồi nhử

khai hoacutea văn minh nagraveo đấy chiacutenh lagrave những laacute cờ

thường được giương lecircn nhiều nhất để hợp thức hoacutea

cho việc xuất hiện quacircn đội của anh ở xứ người

Song chỉ với sự ra đời của học thuyết quacircn sự Xocirc

viết thigrave propaganda mới thực sự trở thagravenh vũ khiacute tối

lợi hại thậm chiacute quan hệ sống cograven đến sự thagravenh bại

của chiến cuộc hay caacutech mạng Năm 1832 taacutec

phẩm nổi tiếng nhất của Clausewitz lagrave On

War (ldquoChiến tranh luậnrdquo được viết trong khoảng

1816 ndash 1830) ra đời đatilde đem lại một cuộc đại phẫu

quan niệm về chiến tranh cugraveng với những tư tưởng

mới thecircm vagraveo cho phugrave hợp với thời đại Chẳng hạn

ocircng cho rằng ldquochiến tranh phải khoaacutec một higravenh thức

tuyệt đối phải toagraven diện vagrave toagraven lực phải lagravem căng

thẳng đến mực độ cuối cugraveng tất cả tiềm lực của mỗi

quốc gia đối thủ để tiến tới sự tiecircu diệt đối

phươngrdquo Ocircng cũng nhấn mạnh rằng cần coacute caacutei nhigraven

đuacuteng mức về khiacutea cạnh tinh thần của người liacutenh

Phần lớn caacutec đạo quacircn chacircu Acircu hồi thế kỷ 18 đều lagrave

caacutec đạo quacircn nhagrave nghề gồm nhiều liacutenh đaacutenh thuecirc

necircn caacutec tướng latildenh rất iacutet chuacute trọng đến yếu tố tinh

thần hay cograven gọi lagrave sĩ khiacute tất cả những gigrave caacutec tướng

latildenh thời ấy chuacute trọng chỉ lagrave tigravem caacutech nacircng cấp vũ

khiacute sao cho mạnh hơn tối tacircn hơn xacircy caacutec thagravenh

quaacutech sao cho vững hơn kiecircn cố hơn Ocircng noacutei

ldquonếu chỉ chuacute trọng tới những yếu tố vật chất để

chuẩn bị chiến tranh thật chẳng khaacutec chi một

người chỉ magravei lưỡi gươm sắc magrave đatilde tự cho lagrave đủ để

thắng kẻ địch thủrdquo Hầu hết caacutec trường votilde bị của

phương Tacircy đều lấy On War lagravem tagravei liệu giảng dạy

chiacutenh vagrave bất cứ quacircn nhacircn nagraveo muốn vinh thăng

trong nghiệp binh đều phải nằm lograveng cuốn saacutech

nagravey tương tự như Tam thập lục kế của Tocircn Tử ở

phương Đocircng vậy

V Lenin nhagrave latildenh đạo vĩ đại của Caacutech mạng xatilde hội

chủ nghĩa vagrave Liecircn bang Xocirc Viết cũng khocircng lagrave

ngoại lệ Thậm chiacute ocircng dường như đatilde rất sugraveng baacutei

cuốn saacutech vagrave đatilde hốt trọn tất cả những gigrave coacute trong

On War lagravem chiến thuyết của migravenh Những tư

tưởng ldquodặm mắm thecircm muốirdquo của chiacutenh ocircng ta cho

phugrave hợp với cuộc caacutech mạng ldquotiền hậu bất kiếnrdquo magrave

ocircng dẫn dắt lagrave khocircng đaacuteng kể Chiacutenh vigrave thế đatilde

khiến người kế vị ocircng lagrave I Staline trong một lần

bực tức vigrave sức mecirc hoặc của cuốn saacutech lecircn tư tưởng

quacircn sự Xocirc Viết (do chịu ảnh hưởng trực tiếp từ

Lenine) đatilde phải thốt lecircn ldquoĐatilde đến luacutec chuacuteng ta phải

chứng tỏ rằng binh phaacutep của chuacuteng ta khocircng keacutem

Hagraveng ngagravey bạn xem truyền higravenh dugrave rất bực khi bị caacutec chương trigravenh quảng caacuteo chen ngang

nhưng khocircng thể phủ nhận rằng iacutet nhiều bản thacircn bạn cũng bị lung lạc bởi mớ quảng caacuteo

ldquohầm bagrave lằngrdquo ấy Caacutei đoacute gọi lagrave mưa dầm thấm đất trong lĩnh vực kinh tế cograven được gọi lagrave tiếp

thị

Riecircng trong quacircn sự vagrave chiacutenh trịnoacute được gọi bằng thuật ngữ tuyecircn truyền locirci keacuteo hay chiến

tranh tư tưởng - propaganda Nhưng chiến tranh tuyecircn truyền coacute từ khi nagraveo Thực sự được

quy mocirc hoacutea vagrave trở thagravenh chiến thuyết cốt tử từ luacutec nagraveo

Propaganda Vũ khiacute quacircn sự đặc biệt

Trang 27

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

gigrave binh phaacutep Đức vagrave chuacuteng ta phải vứt bỏ hẳn sự

suy tocircn vocirc lối Clausewitzrdquo

Tuy thế Lenin đatilde kịp thời goacutep thecircm một chức danh

mới vagraveo từ điển thuật ngữ quacircn sự vagrave chiacutenh trị Ủy

viecircn chiacutenh trị Ocircng từng noacutei ldquoTrong mỗi cuộc chiến

tranh điều cần thiết lagrave biết xaacutec định nội dung chiacutenh

trịrdquo Vigrave sao lại coacute chức danh ấy Đoacute lagrave bởi sau khi

Caacutech mạng thaacuteng 10 thagravenh cocircng (25101917 theo

lịch Julius 7111917 theo lịch Gregory của Nga)

khi Lenin đatilde nắm được chiacutenh quyền thigrave trong nước

lập tức xảy ra nội chiến giữa 2 chiacutenh quyền song

song chiacutenh quyền lacircm thời của giai cấp tư sản vagrave

chiacutenh quyền xocirc viết đại diện cho giai cấp cocircng nocircng

vagrave binh liacutenh Rograveng ratilde 3 năm trời (1921-1924)

chiacutenh quyền xocirc viết cograven non trẻ vagrave thiếu thốn cả tagravei

lực lẫn nhacircn lực đatilde phải đối mặt với thực tế khắc

nghiệt của chiến tranh huynh đệ tương tagraven Họ

buộc phải dugraveng cả những đạo quacircn cũ của Nga

hoagraveng đatilde đi theo caacutech mạng lẫn những lực lượng

thợ thuyền hoặc dacircn chuacuteng mới được vũ tranghellip

ldquoCẩn tắc vocirc aacutey naacuteyrdquo Lenin thấy sự cần thiết của

việc cagravei cắm những tay chacircn thacircn tiacuten hay noacutei đuacuteng

hơn lagrave những phần tử caacutech mạng ưu tuacute coacute xuất

thacircn sạch trơn để phograveng sự trở cờ của caacutec sĩ quan

bạch vệ đồng thời cũng để tiếp tục tuyecircn truyền vagrave

củng cố đường lối caacutech mạng Với sắc lệnh ngagravey

641918 Lenin chiacutenh thức thiết lập chế độ Ủy viecircn

chiacutenh trị Xeacutet về mặt lyacute thuyết thigrave họ phụ thuộc vagraveo

viecircn sĩ quan chỉ huy khối quacircn sự song thực tế thigrave

quyền hạn của họ cao hơn viecircn sĩ quan ấy ngagraven

lần Trong những năm nội chiến nhiều ủy viecircn như

Stalin đatilde lạm dụng quyền hagravenh của migravenh để xử

bắn ngay tại mặt trận nhiều sĩ quan cugraveng binh liacutenh

Thế necircn coacute thể coi chức danh ủy viecircn lagrave ldquothượng

phương bảo kiếmrdquo

Đến năm 1925 khi nội chiến đatilde qua đi chức ủy

viecircn mới bị đaacutenh tụt xuống nằm dưới quyền sĩ

quan chỉ huy Nhưng cũng chỉ tới năm 1937 cugraveng

với những động cơ chiacutenh trị vagrave sửa soạn cho chiến

tranh (Thế chiến II) một lần nữa Stalin dựng lại

caacutec hung thần ủy viecircn chiacutenh trị Về sau nagravey từ tragraveo

Khrushev trở đi khi 86 sĩ quan đều phải lagrave người

của đảng cộng sản thigrave sự phacircn biệt giữa sĩ quan

chỉ huy vagrave ủy viecircn mới khocircng cograven được đặt ra gay

gắt nữa

Coacute thể noacutei rằng tư tưởng propaganda lagrave ưu tiecircn

hagraveng đầu của những người lagravem caacutech mạng theo

đường hướng cộng sản Mao Trạch Đocircng từng noacutei

ldquoVấn đề cấp thiết nhất của chuacuteng ta khocircng phải vấn

đề quacircn số cũng khocircng phải vấn đề vũ khiacute magrave lagrave

vấn đề động viecircn chiacutenh trịrdquo Chiacutenh nhờ vậy họ đatilde

tạo necircn những bước ngoặt lớn trong lịch sử địa

chiacutenh trị thế giới vagrave coacute được quacircn số khủng khiếp

nếu so với phe tư bản Những người cugraveng khổ

thường lagrave đối tượng được nhắm đến nhiều nhất thứ

nhất bởi sự phẫn uất bị chegraven eacutep vagrave caacutei bả danh lợi

về sau đatilde kiacutech thiacutech họ đi theo thứ hai bởi khả

năng nhận thức khocircng phong phuacute (do hạn chế về

học vấn) necircn dễ dagraveng bị nhồi sọ một chiều Đoacute lagrave

caacutei kheacuteo cũng như đoacuteng goacutep lớn nhất của Lenin (về

sau Mao Trạch Đocircng kế thừa vị triacute học trograve xuất sắc)

vagraveo kho tagraveng tư tưởng quacircn sự Lẽ dĩ nhiecircn một

lần nữa phải khẳng định rằng caacutec nhagrave tư tưởng

quacircn sự trước đoacute cũng coacute quan tacircm đến điều nagravey

song ở họ thiếu hẳn sự cương quyết đến maacuteu lạnh

trong thực thi sự locirci keacuteo vagrave cả những tiểu xảo

Chuacuteng ta hatildey mượn một cacircu noacutei khaacutec của Mao

Trạch Đocircng lagravem minh chứng ldquoDacircn vagrave binh lagrave gốc

của thắng lợihellip Căn nguyecircn sacircu sắc nhất của lực

lượng vĩ đại trong chiến tranh lagrave ở dacircn chuacutenghellip Vấn

đề động viecircn quacircn vagrave dacircn về mặt chiacutenh trị thật lagrave

trọng yếu Chuacuteng ta khocircng sợ noacutei đi noacutei lại matildei matildei

về điểm nagravey bởi vigrave khocircng coacute noacute thigrave khocircng coacute thắng

lợi gigrave hếtrdquo

Nhưng lagravem sao để propaganda hiệu quả tức lagravem

sao để đối tượng tuyecircn truyền hoagraven toagraven bị chinh

phục Hatildey tưởng tượng đối tượng như lagrave người mắc

bệnh cần điều trị Như vậy để coacute thể chữa dứt

điểm căn bệnh becircn cạnh dugraveng thuốc đặc trị thigrave vận

dụng tacircm lyacute lagrave một hướng bổ sung hữu hiệu Nếu

con bệnh chẳng may gặp ca mười phần chết chiacuten

magrave chỉ chăm chăm vocirc kecirc đơn thuốc uống thigrave chắc

chắn con bệnh khocircng qua khỏi Bởi bản thacircn tacircm lyacute

con bệnh đacircu coacute tin vagraveo nỗ lực giagravenh giật lại sự

sống của đội ngũ y baacutec sĩ vagrave người thacircn con bệnh

thực chất đatilde ldquolai giaacutep quy hagraveng thần chết từ khi

biết bệnh tigravenh của migravenh rồi khiến những nỗ lực ấy

chỉ như muối bỏ biển Trường hợp giả dược

(placebo) cũng mang tiacutenh chất tương tự Toacutem lại

ldquonội cocircng (lagravem cho tacircm lyacute con bệnh phải vững)

ngoại kiacutechrdquo (y học tiến bộ y baacutec sĩ coacute lương tacircm vagrave

giỏi nghiệp vụ người nhagrave hết lograveng) thigrave xaacutec suất

thagravenh cocircng mới cao

Propaganda cũng vậy cần kết hợp caacutech tuyecircn

truyền vagrave tacircm lyacute đối tượng tuyecircn truyền Ngagravey nay

thocircng tin mở rộng coacute thể noacutei lagrave cập nhật từng giacircy

một Necircn sẽ rất dở nếu khocircng biết lợi dụng sự tiến

bộ về mặt khoa học cocircng nghệ cho mục điacutech bất

kỳ Propaganda lagrave một chuyện nhưng đaacutenh thẳng

vagraveo sự chuacute yacute bằng chiacutenh ldquongocircn ngữrdquo của đối tượng

muốn hướng đến mới thực đaacuteng lưu tacircm Propa-

ganda chiacutenh yếu cograven nằm ở đấy chứ khocircng đơn

thuần chỉ ldquobiết rồi khổ lắm noacutei matildeirdquo

Tagravei liệu tham khảo chiacutenh Từ binh phaacutep Tocircn Ngocirc

đến chiến lược nguyecircn tử (Nghiecircm Xuacircn Hồng)

Bờm

ww

wf

lickr

com

Trang 28

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Lagrave cuộc hội ngộ đỉnh cao của

caacutec nhagrave thể thao khocircng

chuyecircn trecircn toagraven thế giới với khẩu

hiệu laquo nhanh hơn cao hơn mạnh

hơn raquo(2) Từ năm 1896 đến nay

2008 4 năm 1 lần ngoại trừ những

năm chiến tranh thế giới coacute tất cả lagrave

29 Thế Vận Hội

Để tưởng nhớ đến nguồn gốc xuất xứ

của Thế Vận Hội Hy Lạp cổ đại một

ngọn lửa được lấy từ aacutenh saacuteng mặt

trời chiếu xuống tại đền thờ Olympie

trước ngagravey khai mạc Thế Vận Hội

Ngọn đuốc Thế Vận Hội tại sacircn vận

động chiacutenh của nước tổ chức được

thắp lecircn bằng ngọn lửa nagravey sau khi

được chuyền đi vograveng quanh một số

nơi trecircn thế giới

Người được chọn cầm đuốc vocirc cugraveng

tự hagraveo vigrave được chọn lagravem đại diện cho

hơn 6 tỷ 693 triệu người trecircn hagravenh

tinh để mang ngọn đuốc Thế Vận

đem aacutenh saacuteng tượng trưng cho tinh

thần đoagraven kết hogravea bigravenh của toagraven

nhacircn loại

Bocircng hoa được ratildei trecircn đường đi của

đuốc tiếng vỗ tay nhạc nổi lecircn mỗi

khi đuốc đi quahellipđoacute lagrave những higravenh ảnh

magrave thế giới ghi nhận được vagraveo những

lần trước đacircy

Vậy magrave cuộc rước đuốc hiện nay của

Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008 đatilde bắt

đầu với nhiều tiacuten hiệu khocircng tốt

Xuất phaacutet từ việc nhagrave nước Trung

Quốc đagraven aacutep người dacircn Tacircy Tạng vagraveo

đầu thaacuteng 32008 tại thủ đocirc Lhassa

(thuộc vugraveng tự trị Tibet) trước những

cuộc xuống đường của caacutec sư vagrave

người dacircn Tacircy Tạng Cuộc đagraven aacutep lagravem

thiệt mạng hơn trăm người theo

nguồn tin của Chiacutenh Phủ Tacircy Tạng lưu

vong

Cả thế giới lecircn tiếng kecircu gọi chiacutenh

quyền Trung Quốc necircn kềm chế chấm

dứt đagraven aacutep thả caacutec người dacircn caacutec

nhagrave sư trong caacutec cuộc xuống đường

mở cuộc đối thoại với chiacutenh phủ lưu

vong Tacircy Tạng magrave đứng đầu lagrave Đức

Đạt Lai Lạt Ma Nobel Hogravea Bigravenh 1989

Nhắc đến Thế Vận Hội mọi người đều nhớ đến ocircng Nam tước người Phaacutep Pierre De Cobertin nguời đatilde đề

xuất yacute kiến taacutei thiết lập những cuộc tranh tagravei thể thao giữa caacutec thagravenh phố Hy Lạp thời cổ đại (1) Chiacutenh

ocircng đatilde đưa ra yacute tưởng nagravey vagraveo năm 25111892 để đến ngagravey 23 thaacuteng 6 năm 1894 Đại Hội Thế Vận lần

đầu tiecircn được tổ chức tại giảng đường Đại Học nổi tiếng của Paris ndash La Sorbonne

Thế Vận Hội - Tinh

thần đoagraven kết hogravea

bigravenh của toagraven nhacircn

Ngọn

Đuốc

khocircng

đem

lại

Lửa chaacutey tại Lhasa

Thế giới tự do xuống

đường vigrave Tacircy Tạng

Aacutenh

Saacuteng

ww

wf

lickr

com

Trang 29

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Caacutec cuộc đagraven aacutep vẫn tiếp tục Đức

Đạt Lai Lạt Ma vẫn tiếp tục đường lối

ocircn hogravea magrave ocircng theo đuổi bấy lacircu

nay ủng hộ Thế Vận Bắc Kinh

2008 khocircng đogravei tự trị chỉ yecircu cầu

chiacutenh quyền Trung Quốc gigraven giữ nền

văn hoacutea đặc sắc riecircng của người Tacircy

Tạng coacute từ nhiều thế kỷ Ngược lại

chiacutenh quyền Trung Quốc vẫn khẳng

định chiacutenh vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 14

nagravey lagrave người gacircy ra caacutec cuộc bạo

động

Theo nguồn tin của Canada Free

Press (3) tigravenh baacuteo Anh Quốc GCHQ

đatilde cho biết qua caacutec vệ tinh viễn

thaacutem họ đatilde chụp được higravenh ảnh caacutec

sĩ quan Trung Quốc cải trang thagravenh

nhagrave sư thacircm nhập vagraveo thủ đocirc Tacircy

Tạng Lhassa phaacutet động caacutec cuộc đập

phaacute tại đacircy

Cuộc bigravenh chọn 60 người cầm đuốc

được caacutec hatildeng tagravei trợ Samsung Leno-

vo Coca-Colaphối hợp với caacutec cơ

quan thocircng tấn tiến hagravenh từ nhiều

thaacuteng trước danh saacutech người truacuteng

tuyển được gởi qua hội đồng xeacutet

duyệt của Ủy Ban Thế Vận Quốc Tế

đặt tại Thụy Sĩ

Khởi hagravenh từ ngagravey 29-3-2008 đuốc

Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008 lần lượt đi

ngang qua 22 quốc gia vagrave sẽ dừng lại

ở Hồng Kocircng vagraveo ngagravey 2-5-2008

Từ Hồng Kocircng đuốc Thế Vận đi vograveng

quanh Trung Quốc trước khi về lại

Bắc Kinh vagraveo ngagravey 8-8-2008

Trecircn chặng đường dagravei 137000 cacircy số

vograveng quanh thế giới với thời gian 130

ngagravey như đatilde định cho lộ trigravenh của

ngọn Đuốc Thế Vận Hội 2008 hầu

như khocircng nơi nagraveo lagrave khocircng coacute sự

chống đối Trung Quốc

Những thagravenh phố ngọn đuốc đatilde đi

qua từ London Paris San Francisco

đến New Delhi Bangkok đatilde gacircy

nhiều khoacute khăn cho người cầm đuốc

cũng như những người chạy theo để

bảo vệ đuốc

Ngagravey 2004 trong buổi lagravem việc tại

Hagrave Nội với caacutec ban ngagravenh liecircn quan

về việc tổ chức lễ rước đuốc tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh thủ tướng Nguyễn

Tấn Dũng đatilde nhấn mạnh laquo Yecircu cầu

đặt ra lagrave phải huy động cả hệ thống

chiacutenh trị để đảm bảo thagravenh cocircng Lễ

rước đuốc Olympic Bắc Kinh tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh raquo

Việc Trung Quốc thagravenh lập thagravenh phố

Tam Sa trực thuộc tỉnh Hải Nam tại

hai quần đảo Trường Sa vagrave Hoagraveng Sa

đatilde lagravem cho người dacircn Việt Nam ở

trong hay ngoagravei nước nhất lagrave giới

thanh niecircn phẩn nộ

Những yacute kiến kế hoạch biểu tigravenh

được bagraven thảo trecircn caacutec diễn đagraven

mạng như X-cafe đaugaucomhellip

Trước đoacute khi ngọn đuốc được rước tại

Anh Paris sinh viecircn du học sinh đatilde

kecircu gọi xuống đường ủng hộ nhacircn

dacircn Tacircy Tạng phản đối chiacutenh quyền

Trung Quốc

Hai du sinh từ Phaacutep vagrave từ Đagravei

Loan đatilde lagravem xocircn xao dacircn cư mạng

trong thaacuteng nay

Lecirc Minh Phiếu Cao học Luật Bor-

deaux IV - Phaacutep được Tập đoagraven

Samsung một trong những nhagrave tagravei

trợ chiacutenh cho Olympics Bắc Kinh

chọn tham gia rước đuốc (4) đatilde

phản đối việc chiacutenh trị hoacutea việc rước

đuốc vagrave đatilde gởi thư đến chủ tịch Uỷ

Ban 0lympics Quốc Tế

Sinh viecircn Lecirc Trung Thagravenh sinh viecircn

kiến truacutec tại Đagravei Loan đatilde đaacutep maacutey

bay sang Bangkok nơi diễn ra rước

đuốc Olympics vagraveo ngagravey 1904 đatilde

cầm biểu ngữ với thocircng điệp khẳng

định chủ quyền Việt Nam tại caacutec quần

đảo Trường Sa Hoagraveng Sa

Caacutec yacute kiến trecircn mạng ở caacutec quaacuten

cafe được chia sẻ khaacute nhiều Một số

thigrave cho rằng Trung Quốc lagrave một laacuteng

giềng mạnh cần phải đối xử kheacuteo leacuteo

cả Tacircy cả Mỹ cograven phải e degrave khi đối

mặt trecircn thương trường cũng như về

mặt chiacutenh trị Một số khaacute đocircng tỏ ra

rất kiecircn cường hoagraven toagraven khocircng e sợ

khi khẳng định lập trường của migravenh

laquo Trường Sa Hoagraveng Sa lagrave của Việt

nam Thế thocirci khocircng noacutei nhiều đatilde

cướp của migravenh thigrave phải đứng lecircn đogravei

lại chứ Bữa nay lagrave một miếng đất

nhỏ nằm trecircn biển ngagravey mai sẽ lagrave

một mảnh to nơi đất liền raquo

Sự kiện gigrave sẽ xảy ra trong ngagravey

2904 sắp tới Một cacircu hỏi lớn khocircng

những dagravenh cho bộ maacutey cocircng

quyền với sự trợ giuacutep của lực lượng

cocircng an quacircn đội được huấn luyện

sẵn sagraveng đập tan bất cứ một tổ chức

caacute nhacircn nagraveo coacute tiếng noacutei phaacutet biểu

động thaacutei bất lợi cho higravenh ảnh Thế

Vận Hội khi ngọn đuốc thiecircng được

rước đoacuten tại Sagravei Gograven Cacircu hỏi ấy cograven

dagravenh cho tất cả người Việt Nam quan

tacircm đến vận mệnh đất nước

Dugrave xấu hay tốt ngagravey

29042008 sắp đến sẽ được ghi

vagraveo lịch sử cận đại của Việt Nam

một ngagravey đaacuteng nhớ trong những

ngagravey cần phải nhớ

Cẩm Thugravey

(1)Thế vận hội đầu tiecircn của loagravei người

được xaacutec định vagraveo năm 776 trước cocircng

nguyecircn để tocircn vinh Zeus Olympien- Vua

của caacutec vị thần theo thần thoại Hy Lạp vagrave

tiếp tục trong gần 1000 năm sau đoacute lần

cuối cugraveng lagrave năm 393 sau cocircng nguyecircn

khi Hoagraveng Đế La Matilde ra lệnh batildei bỏ caacutec

nơi thờ phượng

(2)Slogan lagrave tin nhacircn cuộc họp năm 1894

citius altius fortius nhanh hơn cao

hơn mạnh hơn (plus vite plus haut plus

fort)

(3)bản tin của Đagravei Phật Giaacuteo dựa theo

laquo Canada Free Press raquo chưa được kiểm

chứng httpwwwbuddhistchanneltv

indexphpid=4661350010

(4)Blog Lecirc Minh Phiếu http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

qKfmKgM9fqvmBC219LPdVL0rbx8G6Q--

cq=1ampp=45

(5)Blog Lecirc Trung Thagravenh http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

KMd8BGwhaa8mtAF4pgc8Gaj7LfT3vm0Y

Ngọn đuốc với Việt

Nam

Đường đi của ngọn

đuốc

ww

wf

lickr

com

Trang 27

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

gigrave binh phaacutep Đức vagrave chuacuteng ta phải vứt bỏ hẳn sự

suy tocircn vocirc lối Clausewitzrdquo

Tuy thế Lenin đatilde kịp thời goacutep thecircm một chức danh

mới vagraveo từ điển thuật ngữ quacircn sự vagrave chiacutenh trị Ủy

viecircn chiacutenh trị Ocircng từng noacutei ldquoTrong mỗi cuộc chiến

tranh điều cần thiết lagrave biết xaacutec định nội dung chiacutenh

trịrdquo Vigrave sao lại coacute chức danh ấy Đoacute lagrave bởi sau khi

Caacutech mạng thaacuteng 10 thagravenh cocircng (25101917 theo

lịch Julius 7111917 theo lịch Gregory của Nga)

khi Lenin đatilde nắm được chiacutenh quyền thigrave trong nước

lập tức xảy ra nội chiến giữa 2 chiacutenh quyền song

song chiacutenh quyền lacircm thời của giai cấp tư sản vagrave

chiacutenh quyền xocirc viết đại diện cho giai cấp cocircng nocircng

vagrave binh liacutenh Rograveng ratilde 3 năm trời (1921-1924)

chiacutenh quyền xocirc viết cograven non trẻ vagrave thiếu thốn cả tagravei

lực lẫn nhacircn lực đatilde phải đối mặt với thực tế khắc

nghiệt của chiến tranh huynh đệ tương tagraven Họ

buộc phải dugraveng cả những đạo quacircn cũ của Nga

hoagraveng đatilde đi theo caacutech mạng lẫn những lực lượng

thợ thuyền hoặc dacircn chuacuteng mới được vũ tranghellip

ldquoCẩn tắc vocirc aacutey naacuteyrdquo Lenin thấy sự cần thiết của

việc cagravei cắm những tay chacircn thacircn tiacuten hay noacutei đuacuteng

hơn lagrave những phần tử caacutech mạng ưu tuacute coacute xuất

thacircn sạch trơn để phograveng sự trở cờ của caacutec sĩ quan

bạch vệ đồng thời cũng để tiếp tục tuyecircn truyền vagrave

củng cố đường lối caacutech mạng Với sắc lệnh ngagravey

641918 Lenin chiacutenh thức thiết lập chế độ Ủy viecircn

chiacutenh trị Xeacutet về mặt lyacute thuyết thigrave họ phụ thuộc vagraveo

viecircn sĩ quan chỉ huy khối quacircn sự song thực tế thigrave

quyền hạn của họ cao hơn viecircn sĩ quan ấy ngagraven

lần Trong những năm nội chiến nhiều ủy viecircn như

Stalin đatilde lạm dụng quyền hagravenh của migravenh để xử

bắn ngay tại mặt trận nhiều sĩ quan cugraveng binh liacutenh

Thế necircn coacute thể coi chức danh ủy viecircn lagrave ldquothượng

phương bảo kiếmrdquo

Đến năm 1925 khi nội chiến đatilde qua đi chức ủy

viecircn mới bị đaacutenh tụt xuống nằm dưới quyền sĩ

quan chỉ huy Nhưng cũng chỉ tới năm 1937 cugraveng

với những động cơ chiacutenh trị vagrave sửa soạn cho chiến

tranh (Thế chiến II) một lần nữa Stalin dựng lại

caacutec hung thần ủy viecircn chiacutenh trị Về sau nagravey từ tragraveo

Khrushev trở đi khi 86 sĩ quan đều phải lagrave người

của đảng cộng sản thigrave sự phacircn biệt giữa sĩ quan

chỉ huy vagrave ủy viecircn mới khocircng cograven được đặt ra gay

gắt nữa

Coacute thể noacutei rằng tư tưởng propaganda lagrave ưu tiecircn

hagraveng đầu của những người lagravem caacutech mạng theo

đường hướng cộng sản Mao Trạch Đocircng từng noacutei

ldquoVấn đề cấp thiết nhất của chuacuteng ta khocircng phải vấn

đề quacircn số cũng khocircng phải vấn đề vũ khiacute magrave lagrave

vấn đề động viecircn chiacutenh trịrdquo Chiacutenh nhờ vậy họ đatilde

tạo necircn những bước ngoặt lớn trong lịch sử địa

chiacutenh trị thế giới vagrave coacute được quacircn số khủng khiếp

nếu so với phe tư bản Những người cugraveng khổ

thường lagrave đối tượng được nhắm đến nhiều nhất thứ

nhất bởi sự phẫn uất bị chegraven eacutep vagrave caacutei bả danh lợi

về sau đatilde kiacutech thiacutech họ đi theo thứ hai bởi khả

năng nhận thức khocircng phong phuacute (do hạn chế về

học vấn) necircn dễ dagraveng bị nhồi sọ một chiều Đoacute lagrave

caacutei kheacuteo cũng như đoacuteng goacutep lớn nhất của Lenin (về

sau Mao Trạch Đocircng kế thừa vị triacute học trograve xuất sắc)

vagraveo kho tagraveng tư tưởng quacircn sự Lẽ dĩ nhiecircn một

lần nữa phải khẳng định rằng caacutec nhagrave tư tưởng

quacircn sự trước đoacute cũng coacute quan tacircm đến điều nagravey

song ở họ thiếu hẳn sự cương quyết đến maacuteu lạnh

trong thực thi sự locirci keacuteo vagrave cả những tiểu xảo

Chuacuteng ta hatildey mượn một cacircu noacutei khaacutec của Mao

Trạch Đocircng lagravem minh chứng ldquoDacircn vagrave binh lagrave gốc

của thắng lợihellip Căn nguyecircn sacircu sắc nhất của lực

lượng vĩ đại trong chiến tranh lagrave ở dacircn chuacutenghellip Vấn

đề động viecircn quacircn vagrave dacircn về mặt chiacutenh trị thật lagrave

trọng yếu Chuacuteng ta khocircng sợ noacutei đi noacutei lại matildei matildei

về điểm nagravey bởi vigrave khocircng coacute noacute thigrave khocircng coacute thắng

lợi gigrave hếtrdquo

Nhưng lagravem sao để propaganda hiệu quả tức lagravem

sao để đối tượng tuyecircn truyền hoagraven toagraven bị chinh

phục Hatildey tưởng tượng đối tượng như lagrave người mắc

bệnh cần điều trị Như vậy để coacute thể chữa dứt

điểm căn bệnh becircn cạnh dugraveng thuốc đặc trị thigrave vận

dụng tacircm lyacute lagrave một hướng bổ sung hữu hiệu Nếu

con bệnh chẳng may gặp ca mười phần chết chiacuten

magrave chỉ chăm chăm vocirc kecirc đơn thuốc uống thigrave chắc

chắn con bệnh khocircng qua khỏi Bởi bản thacircn tacircm lyacute

con bệnh đacircu coacute tin vagraveo nỗ lực giagravenh giật lại sự

sống của đội ngũ y baacutec sĩ vagrave người thacircn con bệnh

thực chất đatilde ldquolai giaacutep quy hagraveng thần chết từ khi

biết bệnh tigravenh của migravenh rồi khiến những nỗ lực ấy

chỉ như muối bỏ biển Trường hợp giả dược

(placebo) cũng mang tiacutenh chất tương tự Toacutem lại

ldquonội cocircng (lagravem cho tacircm lyacute con bệnh phải vững)

ngoại kiacutechrdquo (y học tiến bộ y baacutec sĩ coacute lương tacircm vagrave

giỏi nghiệp vụ người nhagrave hết lograveng) thigrave xaacutec suất

thagravenh cocircng mới cao

Propaganda cũng vậy cần kết hợp caacutech tuyecircn

truyền vagrave tacircm lyacute đối tượng tuyecircn truyền Ngagravey nay

thocircng tin mở rộng coacute thể noacutei lagrave cập nhật từng giacircy

một Necircn sẽ rất dở nếu khocircng biết lợi dụng sự tiến

bộ về mặt khoa học cocircng nghệ cho mục điacutech bất

kỳ Propaganda lagrave một chuyện nhưng đaacutenh thẳng

vagraveo sự chuacute yacute bằng chiacutenh ldquongocircn ngữrdquo của đối tượng

muốn hướng đến mới thực đaacuteng lưu tacircm Propa-

ganda chiacutenh yếu cograven nằm ở đấy chứ khocircng đơn

thuần chỉ ldquobiết rồi khổ lắm noacutei matildeirdquo

Tagravei liệu tham khảo chiacutenh Từ binh phaacutep Tocircn Ngocirc

đến chiến lược nguyecircn tử (Nghiecircm Xuacircn Hồng)

Bờm

ww

wf

lickr

com

Trang 28

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Lagrave cuộc hội ngộ đỉnh cao của

caacutec nhagrave thể thao khocircng

chuyecircn trecircn toagraven thế giới với khẩu

hiệu laquo nhanh hơn cao hơn mạnh

hơn raquo(2) Từ năm 1896 đến nay

2008 4 năm 1 lần ngoại trừ những

năm chiến tranh thế giới coacute tất cả lagrave

29 Thế Vận Hội

Để tưởng nhớ đến nguồn gốc xuất xứ

của Thế Vận Hội Hy Lạp cổ đại một

ngọn lửa được lấy từ aacutenh saacuteng mặt

trời chiếu xuống tại đền thờ Olympie

trước ngagravey khai mạc Thế Vận Hội

Ngọn đuốc Thế Vận Hội tại sacircn vận

động chiacutenh của nước tổ chức được

thắp lecircn bằng ngọn lửa nagravey sau khi

được chuyền đi vograveng quanh một số

nơi trecircn thế giới

Người được chọn cầm đuốc vocirc cugraveng

tự hagraveo vigrave được chọn lagravem đại diện cho

hơn 6 tỷ 693 triệu người trecircn hagravenh

tinh để mang ngọn đuốc Thế Vận

đem aacutenh saacuteng tượng trưng cho tinh

thần đoagraven kết hogravea bigravenh của toagraven

nhacircn loại

Bocircng hoa được ratildei trecircn đường đi của

đuốc tiếng vỗ tay nhạc nổi lecircn mỗi

khi đuốc đi quahellipđoacute lagrave những higravenh ảnh

magrave thế giới ghi nhận được vagraveo những

lần trước đacircy

Vậy magrave cuộc rước đuốc hiện nay của

Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008 đatilde bắt

đầu với nhiều tiacuten hiệu khocircng tốt

Xuất phaacutet từ việc nhagrave nước Trung

Quốc đagraven aacutep người dacircn Tacircy Tạng vagraveo

đầu thaacuteng 32008 tại thủ đocirc Lhassa

(thuộc vugraveng tự trị Tibet) trước những

cuộc xuống đường của caacutec sư vagrave

người dacircn Tacircy Tạng Cuộc đagraven aacutep lagravem

thiệt mạng hơn trăm người theo

nguồn tin của Chiacutenh Phủ Tacircy Tạng lưu

vong

Cả thế giới lecircn tiếng kecircu gọi chiacutenh

quyền Trung Quốc necircn kềm chế chấm

dứt đagraven aacutep thả caacutec người dacircn caacutec

nhagrave sư trong caacutec cuộc xuống đường

mở cuộc đối thoại với chiacutenh phủ lưu

vong Tacircy Tạng magrave đứng đầu lagrave Đức

Đạt Lai Lạt Ma Nobel Hogravea Bigravenh 1989

Nhắc đến Thế Vận Hội mọi người đều nhớ đến ocircng Nam tước người Phaacutep Pierre De Cobertin nguời đatilde đề

xuất yacute kiến taacutei thiết lập những cuộc tranh tagravei thể thao giữa caacutec thagravenh phố Hy Lạp thời cổ đại (1) Chiacutenh

ocircng đatilde đưa ra yacute tưởng nagravey vagraveo năm 25111892 để đến ngagravey 23 thaacuteng 6 năm 1894 Đại Hội Thế Vận lần

đầu tiecircn được tổ chức tại giảng đường Đại Học nổi tiếng của Paris ndash La Sorbonne

Thế Vận Hội - Tinh

thần đoagraven kết hogravea

bigravenh của toagraven nhacircn

Ngọn

Đuốc

khocircng

đem

lại

Lửa chaacutey tại Lhasa

Thế giới tự do xuống

đường vigrave Tacircy Tạng

Aacutenh

Saacuteng

ww

wf

lickr

com

Trang 29

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Caacutec cuộc đagraven aacutep vẫn tiếp tục Đức

Đạt Lai Lạt Ma vẫn tiếp tục đường lối

ocircn hogravea magrave ocircng theo đuổi bấy lacircu

nay ủng hộ Thế Vận Bắc Kinh

2008 khocircng đogravei tự trị chỉ yecircu cầu

chiacutenh quyền Trung Quốc gigraven giữ nền

văn hoacutea đặc sắc riecircng của người Tacircy

Tạng coacute từ nhiều thế kỷ Ngược lại

chiacutenh quyền Trung Quốc vẫn khẳng

định chiacutenh vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 14

nagravey lagrave người gacircy ra caacutec cuộc bạo

động

Theo nguồn tin của Canada Free

Press (3) tigravenh baacuteo Anh Quốc GCHQ

đatilde cho biết qua caacutec vệ tinh viễn

thaacutem họ đatilde chụp được higravenh ảnh caacutec

sĩ quan Trung Quốc cải trang thagravenh

nhagrave sư thacircm nhập vagraveo thủ đocirc Tacircy

Tạng Lhassa phaacutet động caacutec cuộc đập

phaacute tại đacircy

Cuộc bigravenh chọn 60 người cầm đuốc

được caacutec hatildeng tagravei trợ Samsung Leno-

vo Coca-Colaphối hợp với caacutec cơ

quan thocircng tấn tiến hagravenh từ nhiều

thaacuteng trước danh saacutech người truacuteng

tuyển được gởi qua hội đồng xeacutet

duyệt của Ủy Ban Thế Vận Quốc Tế

đặt tại Thụy Sĩ

Khởi hagravenh từ ngagravey 29-3-2008 đuốc

Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008 lần lượt đi

ngang qua 22 quốc gia vagrave sẽ dừng lại

ở Hồng Kocircng vagraveo ngagravey 2-5-2008

Từ Hồng Kocircng đuốc Thế Vận đi vograveng

quanh Trung Quốc trước khi về lại

Bắc Kinh vagraveo ngagravey 8-8-2008

Trecircn chặng đường dagravei 137000 cacircy số

vograveng quanh thế giới với thời gian 130

ngagravey như đatilde định cho lộ trigravenh của

ngọn Đuốc Thế Vận Hội 2008 hầu

như khocircng nơi nagraveo lagrave khocircng coacute sự

chống đối Trung Quốc

Những thagravenh phố ngọn đuốc đatilde đi

qua từ London Paris San Francisco

đến New Delhi Bangkok đatilde gacircy

nhiều khoacute khăn cho người cầm đuốc

cũng như những người chạy theo để

bảo vệ đuốc

Ngagravey 2004 trong buổi lagravem việc tại

Hagrave Nội với caacutec ban ngagravenh liecircn quan

về việc tổ chức lễ rước đuốc tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh thủ tướng Nguyễn

Tấn Dũng đatilde nhấn mạnh laquo Yecircu cầu

đặt ra lagrave phải huy động cả hệ thống

chiacutenh trị để đảm bảo thagravenh cocircng Lễ

rước đuốc Olympic Bắc Kinh tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh raquo

Việc Trung Quốc thagravenh lập thagravenh phố

Tam Sa trực thuộc tỉnh Hải Nam tại

hai quần đảo Trường Sa vagrave Hoagraveng Sa

đatilde lagravem cho người dacircn Việt Nam ở

trong hay ngoagravei nước nhất lagrave giới

thanh niecircn phẩn nộ

Những yacute kiến kế hoạch biểu tigravenh

được bagraven thảo trecircn caacutec diễn đagraven

mạng như X-cafe đaugaucomhellip

Trước đoacute khi ngọn đuốc được rước tại

Anh Paris sinh viecircn du học sinh đatilde

kecircu gọi xuống đường ủng hộ nhacircn

dacircn Tacircy Tạng phản đối chiacutenh quyền

Trung Quốc

Hai du sinh từ Phaacutep vagrave từ Đagravei

Loan đatilde lagravem xocircn xao dacircn cư mạng

trong thaacuteng nay

Lecirc Minh Phiếu Cao học Luật Bor-

deaux IV - Phaacutep được Tập đoagraven

Samsung một trong những nhagrave tagravei

trợ chiacutenh cho Olympics Bắc Kinh

chọn tham gia rước đuốc (4) đatilde

phản đối việc chiacutenh trị hoacutea việc rước

đuốc vagrave đatilde gởi thư đến chủ tịch Uỷ

Ban 0lympics Quốc Tế

Sinh viecircn Lecirc Trung Thagravenh sinh viecircn

kiến truacutec tại Đagravei Loan đatilde đaacutep maacutey

bay sang Bangkok nơi diễn ra rước

đuốc Olympics vagraveo ngagravey 1904 đatilde

cầm biểu ngữ với thocircng điệp khẳng

định chủ quyền Việt Nam tại caacutec quần

đảo Trường Sa Hoagraveng Sa

Caacutec yacute kiến trecircn mạng ở caacutec quaacuten

cafe được chia sẻ khaacute nhiều Một số

thigrave cho rằng Trung Quốc lagrave một laacuteng

giềng mạnh cần phải đối xử kheacuteo leacuteo

cả Tacircy cả Mỹ cograven phải e degrave khi đối

mặt trecircn thương trường cũng như về

mặt chiacutenh trị Một số khaacute đocircng tỏ ra

rất kiecircn cường hoagraven toagraven khocircng e sợ

khi khẳng định lập trường của migravenh

laquo Trường Sa Hoagraveng Sa lagrave của Việt

nam Thế thocirci khocircng noacutei nhiều đatilde

cướp của migravenh thigrave phải đứng lecircn đogravei

lại chứ Bữa nay lagrave một miếng đất

nhỏ nằm trecircn biển ngagravey mai sẽ lagrave

một mảnh to nơi đất liền raquo

Sự kiện gigrave sẽ xảy ra trong ngagravey

2904 sắp tới Một cacircu hỏi lớn khocircng

những dagravenh cho bộ maacutey cocircng

quyền với sự trợ giuacutep của lực lượng

cocircng an quacircn đội được huấn luyện

sẵn sagraveng đập tan bất cứ một tổ chức

caacute nhacircn nagraveo coacute tiếng noacutei phaacutet biểu

động thaacutei bất lợi cho higravenh ảnh Thế

Vận Hội khi ngọn đuốc thiecircng được

rước đoacuten tại Sagravei Gograven Cacircu hỏi ấy cograven

dagravenh cho tất cả người Việt Nam quan

tacircm đến vận mệnh đất nước

Dugrave xấu hay tốt ngagravey

29042008 sắp đến sẽ được ghi

vagraveo lịch sử cận đại của Việt Nam

một ngagravey đaacuteng nhớ trong những

ngagravey cần phải nhớ

Cẩm Thugravey

(1)Thế vận hội đầu tiecircn của loagravei người

được xaacutec định vagraveo năm 776 trước cocircng

nguyecircn để tocircn vinh Zeus Olympien- Vua

của caacutec vị thần theo thần thoại Hy Lạp vagrave

tiếp tục trong gần 1000 năm sau đoacute lần

cuối cugraveng lagrave năm 393 sau cocircng nguyecircn

khi Hoagraveng Đế La Matilde ra lệnh batildei bỏ caacutec

nơi thờ phượng

(2)Slogan lagrave tin nhacircn cuộc họp năm 1894

citius altius fortius nhanh hơn cao

hơn mạnh hơn (plus vite plus haut plus

fort)

(3)bản tin của Đagravei Phật Giaacuteo dựa theo

laquo Canada Free Press raquo chưa được kiểm

chứng httpwwwbuddhistchanneltv

indexphpid=4661350010

(4)Blog Lecirc Minh Phiếu http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

qKfmKgM9fqvmBC219LPdVL0rbx8G6Q--

cq=1ampp=45

(5)Blog Lecirc Trung Thagravenh http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

KMd8BGwhaa8mtAF4pgc8Gaj7LfT3vm0Y

Ngọn đuốc với Việt

Nam

Đường đi của ngọn

đuốc

ww

wf

lickr

com

Trang 28

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Lagrave cuộc hội ngộ đỉnh cao của

caacutec nhagrave thể thao khocircng

chuyecircn trecircn toagraven thế giới với khẩu

hiệu laquo nhanh hơn cao hơn mạnh

hơn raquo(2) Từ năm 1896 đến nay

2008 4 năm 1 lần ngoại trừ những

năm chiến tranh thế giới coacute tất cả lagrave

29 Thế Vận Hội

Để tưởng nhớ đến nguồn gốc xuất xứ

của Thế Vận Hội Hy Lạp cổ đại một

ngọn lửa được lấy từ aacutenh saacuteng mặt

trời chiếu xuống tại đền thờ Olympie

trước ngagravey khai mạc Thế Vận Hội

Ngọn đuốc Thế Vận Hội tại sacircn vận

động chiacutenh của nước tổ chức được

thắp lecircn bằng ngọn lửa nagravey sau khi

được chuyền đi vograveng quanh một số

nơi trecircn thế giới

Người được chọn cầm đuốc vocirc cugraveng

tự hagraveo vigrave được chọn lagravem đại diện cho

hơn 6 tỷ 693 triệu người trecircn hagravenh

tinh để mang ngọn đuốc Thế Vận

đem aacutenh saacuteng tượng trưng cho tinh

thần đoagraven kết hogravea bigravenh của toagraven

nhacircn loại

Bocircng hoa được ratildei trecircn đường đi của

đuốc tiếng vỗ tay nhạc nổi lecircn mỗi

khi đuốc đi quahellipđoacute lagrave những higravenh ảnh

magrave thế giới ghi nhận được vagraveo những

lần trước đacircy

Vậy magrave cuộc rước đuốc hiện nay của

Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008 đatilde bắt

đầu với nhiều tiacuten hiệu khocircng tốt

Xuất phaacutet từ việc nhagrave nước Trung

Quốc đagraven aacutep người dacircn Tacircy Tạng vagraveo

đầu thaacuteng 32008 tại thủ đocirc Lhassa

(thuộc vugraveng tự trị Tibet) trước những

cuộc xuống đường của caacutec sư vagrave

người dacircn Tacircy Tạng Cuộc đagraven aacutep lagravem

thiệt mạng hơn trăm người theo

nguồn tin của Chiacutenh Phủ Tacircy Tạng lưu

vong

Cả thế giới lecircn tiếng kecircu gọi chiacutenh

quyền Trung Quốc necircn kềm chế chấm

dứt đagraven aacutep thả caacutec người dacircn caacutec

nhagrave sư trong caacutec cuộc xuống đường

mở cuộc đối thoại với chiacutenh phủ lưu

vong Tacircy Tạng magrave đứng đầu lagrave Đức

Đạt Lai Lạt Ma Nobel Hogravea Bigravenh 1989

Nhắc đến Thế Vận Hội mọi người đều nhớ đến ocircng Nam tước người Phaacutep Pierre De Cobertin nguời đatilde đề

xuất yacute kiến taacutei thiết lập những cuộc tranh tagravei thể thao giữa caacutec thagravenh phố Hy Lạp thời cổ đại (1) Chiacutenh

ocircng đatilde đưa ra yacute tưởng nagravey vagraveo năm 25111892 để đến ngagravey 23 thaacuteng 6 năm 1894 Đại Hội Thế Vận lần

đầu tiecircn được tổ chức tại giảng đường Đại Học nổi tiếng của Paris ndash La Sorbonne

Thế Vận Hội - Tinh

thần đoagraven kết hogravea

bigravenh của toagraven nhacircn

Ngọn

Đuốc

khocircng

đem

lại

Lửa chaacutey tại Lhasa

Thế giới tự do xuống

đường vigrave Tacircy Tạng

Aacutenh

Saacuteng

ww

wf

lickr

com

Trang 29

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Caacutec cuộc đagraven aacutep vẫn tiếp tục Đức

Đạt Lai Lạt Ma vẫn tiếp tục đường lối

ocircn hogravea magrave ocircng theo đuổi bấy lacircu

nay ủng hộ Thế Vận Bắc Kinh

2008 khocircng đogravei tự trị chỉ yecircu cầu

chiacutenh quyền Trung Quốc gigraven giữ nền

văn hoacutea đặc sắc riecircng của người Tacircy

Tạng coacute từ nhiều thế kỷ Ngược lại

chiacutenh quyền Trung Quốc vẫn khẳng

định chiacutenh vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 14

nagravey lagrave người gacircy ra caacutec cuộc bạo

động

Theo nguồn tin của Canada Free

Press (3) tigravenh baacuteo Anh Quốc GCHQ

đatilde cho biết qua caacutec vệ tinh viễn

thaacutem họ đatilde chụp được higravenh ảnh caacutec

sĩ quan Trung Quốc cải trang thagravenh

nhagrave sư thacircm nhập vagraveo thủ đocirc Tacircy

Tạng Lhassa phaacutet động caacutec cuộc đập

phaacute tại đacircy

Cuộc bigravenh chọn 60 người cầm đuốc

được caacutec hatildeng tagravei trợ Samsung Leno-

vo Coca-Colaphối hợp với caacutec cơ

quan thocircng tấn tiến hagravenh từ nhiều

thaacuteng trước danh saacutech người truacuteng

tuyển được gởi qua hội đồng xeacutet

duyệt của Ủy Ban Thế Vận Quốc Tế

đặt tại Thụy Sĩ

Khởi hagravenh từ ngagravey 29-3-2008 đuốc

Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008 lần lượt đi

ngang qua 22 quốc gia vagrave sẽ dừng lại

ở Hồng Kocircng vagraveo ngagravey 2-5-2008

Từ Hồng Kocircng đuốc Thế Vận đi vograveng

quanh Trung Quốc trước khi về lại

Bắc Kinh vagraveo ngagravey 8-8-2008

Trecircn chặng đường dagravei 137000 cacircy số

vograveng quanh thế giới với thời gian 130

ngagravey như đatilde định cho lộ trigravenh của

ngọn Đuốc Thế Vận Hội 2008 hầu

như khocircng nơi nagraveo lagrave khocircng coacute sự

chống đối Trung Quốc

Những thagravenh phố ngọn đuốc đatilde đi

qua từ London Paris San Francisco

đến New Delhi Bangkok đatilde gacircy

nhiều khoacute khăn cho người cầm đuốc

cũng như những người chạy theo để

bảo vệ đuốc

Ngagravey 2004 trong buổi lagravem việc tại

Hagrave Nội với caacutec ban ngagravenh liecircn quan

về việc tổ chức lễ rước đuốc tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh thủ tướng Nguyễn

Tấn Dũng đatilde nhấn mạnh laquo Yecircu cầu

đặt ra lagrave phải huy động cả hệ thống

chiacutenh trị để đảm bảo thagravenh cocircng Lễ

rước đuốc Olympic Bắc Kinh tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh raquo

Việc Trung Quốc thagravenh lập thagravenh phố

Tam Sa trực thuộc tỉnh Hải Nam tại

hai quần đảo Trường Sa vagrave Hoagraveng Sa

đatilde lagravem cho người dacircn Việt Nam ở

trong hay ngoagravei nước nhất lagrave giới

thanh niecircn phẩn nộ

Những yacute kiến kế hoạch biểu tigravenh

được bagraven thảo trecircn caacutec diễn đagraven

mạng như X-cafe đaugaucomhellip

Trước đoacute khi ngọn đuốc được rước tại

Anh Paris sinh viecircn du học sinh đatilde

kecircu gọi xuống đường ủng hộ nhacircn

dacircn Tacircy Tạng phản đối chiacutenh quyền

Trung Quốc

Hai du sinh từ Phaacutep vagrave từ Đagravei

Loan đatilde lagravem xocircn xao dacircn cư mạng

trong thaacuteng nay

Lecirc Minh Phiếu Cao học Luật Bor-

deaux IV - Phaacutep được Tập đoagraven

Samsung một trong những nhagrave tagravei

trợ chiacutenh cho Olympics Bắc Kinh

chọn tham gia rước đuốc (4) đatilde

phản đối việc chiacutenh trị hoacutea việc rước

đuốc vagrave đatilde gởi thư đến chủ tịch Uỷ

Ban 0lympics Quốc Tế

Sinh viecircn Lecirc Trung Thagravenh sinh viecircn

kiến truacutec tại Đagravei Loan đatilde đaacutep maacutey

bay sang Bangkok nơi diễn ra rước

đuốc Olympics vagraveo ngagravey 1904 đatilde

cầm biểu ngữ với thocircng điệp khẳng

định chủ quyền Việt Nam tại caacutec quần

đảo Trường Sa Hoagraveng Sa

Caacutec yacute kiến trecircn mạng ở caacutec quaacuten

cafe được chia sẻ khaacute nhiều Một số

thigrave cho rằng Trung Quốc lagrave một laacuteng

giềng mạnh cần phải đối xử kheacuteo leacuteo

cả Tacircy cả Mỹ cograven phải e degrave khi đối

mặt trecircn thương trường cũng như về

mặt chiacutenh trị Một số khaacute đocircng tỏ ra

rất kiecircn cường hoagraven toagraven khocircng e sợ

khi khẳng định lập trường của migravenh

laquo Trường Sa Hoagraveng Sa lagrave của Việt

nam Thế thocirci khocircng noacutei nhiều đatilde

cướp của migravenh thigrave phải đứng lecircn đogravei

lại chứ Bữa nay lagrave một miếng đất

nhỏ nằm trecircn biển ngagravey mai sẽ lagrave

một mảnh to nơi đất liền raquo

Sự kiện gigrave sẽ xảy ra trong ngagravey

2904 sắp tới Một cacircu hỏi lớn khocircng

những dagravenh cho bộ maacutey cocircng

quyền với sự trợ giuacutep của lực lượng

cocircng an quacircn đội được huấn luyện

sẵn sagraveng đập tan bất cứ một tổ chức

caacute nhacircn nagraveo coacute tiếng noacutei phaacutet biểu

động thaacutei bất lợi cho higravenh ảnh Thế

Vận Hội khi ngọn đuốc thiecircng được

rước đoacuten tại Sagravei Gograven Cacircu hỏi ấy cograven

dagravenh cho tất cả người Việt Nam quan

tacircm đến vận mệnh đất nước

Dugrave xấu hay tốt ngagravey

29042008 sắp đến sẽ được ghi

vagraveo lịch sử cận đại của Việt Nam

một ngagravey đaacuteng nhớ trong những

ngagravey cần phải nhớ

Cẩm Thugravey

(1)Thế vận hội đầu tiecircn của loagravei người

được xaacutec định vagraveo năm 776 trước cocircng

nguyecircn để tocircn vinh Zeus Olympien- Vua

của caacutec vị thần theo thần thoại Hy Lạp vagrave

tiếp tục trong gần 1000 năm sau đoacute lần

cuối cugraveng lagrave năm 393 sau cocircng nguyecircn

khi Hoagraveng Đế La Matilde ra lệnh batildei bỏ caacutec

nơi thờ phượng

(2)Slogan lagrave tin nhacircn cuộc họp năm 1894

citius altius fortius nhanh hơn cao

hơn mạnh hơn (plus vite plus haut plus

fort)

(3)bản tin của Đagravei Phật Giaacuteo dựa theo

laquo Canada Free Press raquo chưa được kiểm

chứng httpwwwbuddhistchanneltv

indexphpid=4661350010

(4)Blog Lecirc Minh Phiếu http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

qKfmKgM9fqvmBC219LPdVL0rbx8G6Q--

cq=1ampp=45

(5)Blog Lecirc Trung Thagravenh http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

KMd8BGwhaa8mtAF4pgc8Gaj7LfT3vm0Y

Ngọn đuốc với Việt

Nam

Đường đi của ngọn

đuốc

ww

wf

lickr

com

Trang 29

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Caacutec cuộc đagraven aacutep vẫn tiếp tục Đức

Đạt Lai Lạt Ma vẫn tiếp tục đường lối

ocircn hogravea magrave ocircng theo đuổi bấy lacircu

nay ủng hộ Thế Vận Bắc Kinh

2008 khocircng đogravei tự trị chỉ yecircu cầu

chiacutenh quyền Trung Quốc gigraven giữ nền

văn hoacutea đặc sắc riecircng của người Tacircy

Tạng coacute từ nhiều thế kỷ Ngược lại

chiacutenh quyền Trung Quốc vẫn khẳng

định chiacutenh vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 14

nagravey lagrave người gacircy ra caacutec cuộc bạo

động

Theo nguồn tin của Canada Free

Press (3) tigravenh baacuteo Anh Quốc GCHQ

đatilde cho biết qua caacutec vệ tinh viễn

thaacutem họ đatilde chụp được higravenh ảnh caacutec

sĩ quan Trung Quốc cải trang thagravenh

nhagrave sư thacircm nhập vagraveo thủ đocirc Tacircy

Tạng Lhassa phaacutet động caacutec cuộc đập

phaacute tại đacircy

Cuộc bigravenh chọn 60 người cầm đuốc

được caacutec hatildeng tagravei trợ Samsung Leno-

vo Coca-Colaphối hợp với caacutec cơ

quan thocircng tấn tiến hagravenh từ nhiều

thaacuteng trước danh saacutech người truacuteng

tuyển được gởi qua hội đồng xeacutet

duyệt của Ủy Ban Thế Vận Quốc Tế

đặt tại Thụy Sĩ

Khởi hagravenh từ ngagravey 29-3-2008 đuốc

Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008 lần lượt đi

ngang qua 22 quốc gia vagrave sẽ dừng lại

ở Hồng Kocircng vagraveo ngagravey 2-5-2008

Từ Hồng Kocircng đuốc Thế Vận đi vograveng

quanh Trung Quốc trước khi về lại

Bắc Kinh vagraveo ngagravey 8-8-2008

Trecircn chặng đường dagravei 137000 cacircy số

vograveng quanh thế giới với thời gian 130

ngagravey như đatilde định cho lộ trigravenh của

ngọn Đuốc Thế Vận Hội 2008 hầu

như khocircng nơi nagraveo lagrave khocircng coacute sự

chống đối Trung Quốc

Những thagravenh phố ngọn đuốc đatilde đi

qua từ London Paris San Francisco

đến New Delhi Bangkok đatilde gacircy

nhiều khoacute khăn cho người cầm đuốc

cũng như những người chạy theo để

bảo vệ đuốc

Ngagravey 2004 trong buổi lagravem việc tại

Hagrave Nội với caacutec ban ngagravenh liecircn quan

về việc tổ chức lễ rước đuốc tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh thủ tướng Nguyễn

Tấn Dũng đatilde nhấn mạnh laquo Yecircu cầu

đặt ra lagrave phải huy động cả hệ thống

chiacutenh trị để đảm bảo thagravenh cocircng Lễ

rước đuốc Olympic Bắc Kinh tại thagravenh

phố Hồ Chiacute Minh raquo

Việc Trung Quốc thagravenh lập thagravenh phố

Tam Sa trực thuộc tỉnh Hải Nam tại

hai quần đảo Trường Sa vagrave Hoagraveng Sa

đatilde lagravem cho người dacircn Việt Nam ở

trong hay ngoagravei nước nhất lagrave giới

thanh niecircn phẩn nộ

Những yacute kiến kế hoạch biểu tigravenh

được bagraven thảo trecircn caacutec diễn đagraven

mạng như X-cafe đaugaucomhellip

Trước đoacute khi ngọn đuốc được rước tại

Anh Paris sinh viecircn du học sinh đatilde

kecircu gọi xuống đường ủng hộ nhacircn

dacircn Tacircy Tạng phản đối chiacutenh quyền

Trung Quốc

Hai du sinh từ Phaacutep vagrave từ Đagravei

Loan đatilde lagravem xocircn xao dacircn cư mạng

trong thaacuteng nay

Lecirc Minh Phiếu Cao học Luật Bor-

deaux IV - Phaacutep được Tập đoagraven

Samsung một trong những nhagrave tagravei

trợ chiacutenh cho Olympics Bắc Kinh

chọn tham gia rước đuốc (4) đatilde

phản đối việc chiacutenh trị hoacutea việc rước

đuốc vagrave đatilde gởi thư đến chủ tịch Uỷ

Ban 0lympics Quốc Tế

Sinh viecircn Lecirc Trung Thagravenh sinh viecircn

kiến truacutec tại Đagravei Loan đatilde đaacutep maacutey

bay sang Bangkok nơi diễn ra rước

đuốc Olympics vagraveo ngagravey 1904 đatilde

cầm biểu ngữ với thocircng điệp khẳng

định chủ quyền Việt Nam tại caacutec quần

đảo Trường Sa Hoagraveng Sa

Caacutec yacute kiến trecircn mạng ở caacutec quaacuten

cafe được chia sẻ khaacute nhiều Một số

thigrave cho rằng Trung Quốc lagrave một laacuteng

giềng mạnh cần phải đối xử kheacuteo leacuteo

cả Tacircy cả Mỹ cograven phải e degrave khi đối

mặt trecircn thương trường cũng như về

mặt chiacutenh trị Một số khaacute đocircng tỏ ra

rất kiecircn cường hoagraven toagraven khocircng e sợ

khi khẳng định lập trường của migravenh

laquo Trường Sa Hoagraveng Sa lagrave của Việt

nam Thế thocirci khocircng noacutei nhiều đatilde

cướp của migravenh thigrave phải đứng lecircn đogravei

lại chứ Bữa nay lagrave một miếng đất

nhỏ nằm trecircn biển ngagravey mai sẽ lagrave

một mảnh to nơi đất liền raquo

Sự kiện gigrave sẽ xảy ra trong ngagravey

2904 sắp tới Một cacircu hỏi lớn khocircng

những dagravenh cho bộ maacutey cocircng

quyền với sự trợ giuacutep của lực lượng

cocircng an quacircn đội được huấn luyện

sẵn sagraveng đập tan bất cứ một tổ chức

caacute nhacircn nagraveo coacute tiếng noacutei phaacutet biểu

động thaacutei bất lợi cho higravenh ảnh Thế

Vận Hội khi ngọn đuốc thiecircng được

rước đoacuten tại Sagravei Gograven Cacircu hỏi ấy cograven

dagravenh cho tất cả người Việt Nam quan

tacircm đến vận mệnh đất nước

Dugrave xấu hay tốt ngagravey

29042008 sắp đến sẽ được ghi

vagraveo lịch sử cận đại của Việt Nam

một ngagravey đaacuteng nhớ trong những

ngagravey cần phải nhớ

Cẩm Thugravey

(1)Thế vận hội đầu tiecircn của loagravei người

được xaacutec định vagraveo năm 776 trước cocircng

nguyecircn để tocircn vinh Zeus Olympien- Vua

của caacutec vị thần theo thần thoại Hy Lạp vagrave

tiếp tục trong gần 1000 năm sau đoacute lần

cuối cugraveng lagrave năm 393 sau cocircng nguyecircn

khi Hoagraveng Đế La Matilde ra lệnh batildei bỏ caacutec

nơi thờ phượng

(2)Slogan lagrave tin nhacircn cuộc họp năm 1894

citius altius fortius nhanh hơn cao

hơn mạnh hơn (plus vite plus haut plus

fort)

(3)bản tin của Đagravei Phật Giaacuteo dựa theo

laquo Canada Free Press raquo chưa được kiểm

chứng httpwwwbuddhistchanneltv

indexphpid=4661350010

(4)Blog Lecirc Minh Phiếu http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

qKfmKgM9fqvmBC219LPdVL0rbx8G6Q--

cq=1ampp=45

(5)Blog Lecirc Trung Thagravenh http

b l o g 3 6 0 y a h o o c o m b l o g -

KMd8BGwhaa8mtAF4pgc8Gaj7LfT3vm0Y

Ngọn đuốc với Việt

Nam

Đường đi của ngọn

đuốc

ww

wf

lickr

com

Trang 30

CHIacuteNH TRỊ Số 12 - Thaacuteng 42008

Một số người bị bắt khi đột nhập vagraveo lễ đốt đuốc

tại Hy Lạp với laacute cờ Olympics

Thay vigrave 5 vograveng trograven thế vận lagrave 5 chiếc cograveng số 8

Photo courtesy Reuters

Biểu tigravenh ủng hộ người dacircn Tacircy

Tạng tại London Photo wikipedia

Hy Lạp

London

Paris

Người dacircn Paris ủng hộ nhacircn dacircn Tacircy Tạng caacutec

du học sinh tại Phaacutep xuocircng đường kecircu gọi TQ trả

lại Hoagraveng Sa Trường Sa Photo Cẩm Thugravey

San Francisco Hai trong ba người ủng hộ Tacircy Tạng đatilde thagravenh cocircng khi

leo lecircn cacircy cầu nổi tiếng Golden Gate Bridge treo caacutec

banderole vagraveo trước ngagravey ngọn đuốc đi qua thagravenh phố

nagravey Photo AP PhotoPaul Sakuma

Buenos Ai-Cờ Tacircy Tạng caacutec biểu

ngữ ủng hộ phaacutei Falun

Gong được giương cao

trecircn đường phố Photo

wikipedia

Canberra

Cảnh saacutet Uacutec ngăn cản khocircng cho laquo Bảo vệ đuocircc người

Trung Quốc đến gần ngagravey 2404 photo AFP

Trang 31

QUẢNG CAacuteO Số 12 - Thaacuteng 42008

Đọc vagrave ủng hộ Phiacutea Trước

Hatildey ủng hộ Phiacutea Trước

- Trở thagravenh cộng taacutec viecircn

ctvphiatruocgmailcom

- Giới thiệu với người thacircn bạn begrave

- Ủng hộ tagravei chaacutenh

wwwphiatruocnet

Dagravenh cho

quảng caacuteo

Liecircn hệ

tapchiphiatruocgmailcom

ww

wf

lickr

com

w

ww

flickr

com

Trang 32

VĂN HOacuteA Số 12 - Thaacuteng 42008

Lễ Tết Chol Chnam Thmay lagrave lễ đoacuten mừng năm

mới (tiacutenh theo Phật lịch) noacute cũng coacute nghĩa lagrave

Lễ chịu tuổi Lễ khocircng phải chỉ riecircng của

người Khmer Nam Bộ magrave cograven lagrave của người

Thaacutei Lan người Lagraveo Campuchia Myanmar

theo Phật giaacuteo Tiểu Thừa Diễn ra từ ngagravey 12

đến ngagravey 15 thaacuteng 4 (đầu thaacuteng Cheacutet của

người Khmer)

Tết Chol Chnam Thmay được Hocircra- một nhagrave thiecircn

văn của triều đại phong kiến Khmer xưa- ấn định

Cứ sau ba năm Tết ba ngagravey thigrave coacute một năm nhuận

Tết bốn ngagravey Khaacutec với người Kinh người Khmer

ăn Tết ở chugravea lớn hơn ăn Tết ở nhagrave

Lễ Chol Chnam Thmay giống như Tết cổ truyền của

người Kinh Thế nhưng ngoagravei yacute nghĩa đoacuten năm

mới noacute cograven mang yacute nghĩa chấm dứt thời kỳ nắng

hạn bước sang mugravea mưa coacute nước để cagravey cấy vụ

mugravea mới Để chuẩn bị đoacuten năm mới người Khmer

cũng chuẩn bị giống như người Kinh trong phong

tục đoacuten Tết cổ truyền Họ cũng trang hoagraveng nhagrave

cửa lễ vật để cuacuteng sư satildei trong chugravea Trẻ con

người giagrave được may sắm cho những chiếc quần aacuteo

mới queacutet dọn lagravem sạch nhagrave cửa chugravea chiền phum

soacutec (srok) vagrave chuẩn bị thức ăn cho những ngagravey Tết

như gạo rau caacute thịt baacutenh traacutei Trong những

ngagravey nagravey mọi cocircng việc đồng aacuteng ruộng rẫy đều

được dừng lại kể cả người lagravem thuecirc cũng được

nghỉ việc để về nhagrave thăm hỏi bố mẹ vagrave đi chơi

cugraveng bạn begrave Ngay cả tracircu bograve trong những ngagravey

Tết Chol Chnam Thmay cũng được thả tự do

Điều quan trọng nữa trong việc chuẩn bị cho ngagravey

Chol Chnam Thmay lagrave người Khmer trang chỉnh

bagraven thờ Tecircvocircđa (ocircng Thiecircn) được dựng ngay trước

sacircn nhagrave vagrave chuẩn bị nhiều lễ vật như hoa nhang

nến baacutenh cốm vagrave nhiều loại traacutei cacircy khaacutec Họ chắp

tay cầu khấn ocircng Tecircvocircđa ban phuacutec lagravenh Dacircn tộc

Khmer tin rằng Tecircvocircđa lagrave vị tiecircn được trời sai

xuống để chăm lo dacircn chuacuteng trong một năm hết

năm phải đưa vị khaacutec xuống thay Theo truyền

thống người Khmer xacircy nhagrave mặt quay về hướng

đocircng cugraveng hướng với chiacutenh điện ở chugravea Tuy vậy

cugraveng với thời gian việc xacircy dựng như vậy khocircng

cograven phugrave hợp vigrave họ lựa chọn hướng nhagrave phụ thuộc

vagraveo hướng gioacute đường xaacute đi lại hellipBagraven thờ ocircng

Tecircvocircđa trước đacircy nhagrave nagraveo cũng coacute nhưng sau nagravey

coacute lẽ do việc xacircy cất nhagrave cửa khocircng cograven quay về

hướng đocircng nữa necircn coacute nhiều nhagrave bagraven thờ khocircng

Cổng chugravea Khleacuteang tọa lạc tại 71 Tocircn Đức

Thắng thagravenh phố Soacutec Trăng

Chiacutenh điện chugravea Khleacuteang

Cổng chugravea Maha Tup (chugravea Matilde tộc chugravea Dơi) ở

Soacutec Trăng

Chol Chnam Thmay

Lễ đoacuten năm mới của người

Khmer

Trang 33

VĂN HOacuteA Số 12 - Thaacuteng 42008

cograven đặt ở trước nhagrave nữa

Song song với việc chuẩn bị bagraven thờ người Khmer

cũng chuẩn bị dầu thơm ống truacutec để chuẩn bị tắm

Phật

Trong đecircm giao thừa- đecircm ldquolễ đi turdquo (bocircn bacircm

bous) của caacutec chagraveng trai người Khmer đến chugravea

mời caacutec sư satildei tụng kinh để tiễn đưa ocircng Tecircvocircđa

năm cũ vagrave đoacuten ocircng Tecircvocircđa năm mới về nhagrave

Ngagravey đầu năm mới (Chacircul sacircng Krang) lagrave lễ rước

Đại lịch (Maha Sangkran) tại chugravea Lễ coacute thể diễn ra

sớm hay muộn trong ngagravey miễn lagrave nhằm vagraveo giờ

tốt Mọi người tắm gội sạch sẽ mặc quần aacuteo đẹp

mang nhang đegraven lễ vật đến chugravea Họ xếp hagraveng đi

ba vograveng quanh chiacutenh điện để đoacuten mừng năm mới

Việc xếp hagraveng rồi đi ba vograveng như thế nhằm đảm bảo

lagrave tất cả caacutec sư đều nhận được caacutec lễ vật như aacuteo cagrave

sa thực phẩm magrave họ mang theo Họ cograven lagravem lễ cầu

siecircu cho những người đatilde hy sinh vigrave dacircn vigrave nước vigrave

sự phaacutet triển của phum soacutec Khmer

Ngagravey thứ hai (Wonboacutet) lagrave ngagravey dacircng cơm cho sư

satildei vagrave đắp nuacutei caacutet (Puocircn phnocircn khsach) cầu phước

Lễ dacircng cơm cho sư satildei diễn ra vagraveo buổi sớm vagrave

buổi trưa Trước khi ăn sư satildei tụng kinh tạ ơn

những người đatilde mang vật thực Đacircy lagrave ngagravey caacutec tiacuten

đồ vagraveo chugravea lễ Phật để tỏ lograveng kiacutenh Phật trọng

tăng Caacutec nhagrave sư phải nếm một chuacutet gọi lagrave nhận lễ

cograven khocircng dugraveng đến coi như checirc coacute tội

Buổi chiều người ta lagravem lễ đắp nuacutei caacutet (Puocircn

phnocircn khsach) Sở dĩ coacute lễ nagravey vigrave theo tiacutech xưa kể

lại coacute một tecircn lagravem nghề đồ tể chuyecircn lagravem chuyện

saacutet sanh Một hocircm hắn ta muốn baacuteo hiếu cho cha

mẹ nhưng chẳng biết phải lagravem thế nagraveo begraven hỏi sư ở

trong chugravea Được maacutech bảo nếu muốn baacuteo hiếu thigrave

phải đắp những nuacutei caacutet cho caacutec cocirc hồn của caacutec con

vật đatilde bị hắn saacutet hại để chuacuteng coacute nơi cư truacute khocircng

cograven phải vất vưởng nữa Từ đoacute về sau người dacircn kế

tục truyền thống tốt đẹp nagravey nhằm mong gặp đuợc

những điều lagravenh Lễ nagravey diễn ra rất hấp dẫn vagrave socirci

nổi thu huacutet sự chuacute yacute của đocircng đảo đồng bagraveo

Khmer Họ tigravem caacutet sạch đổ thagravenh đống chung quanh

đền thờ Phật Vị Achar hướng dẫn đagraveo đắp những

ngọn nuacutei nhỏ theo taacutem hướng vagrave lagravem hagraveng ragraveo bao

quanh nuacutei caacutet Nuacutei tượng trưng cho vũ trụ mỗi nuacutei

một hướng vagrave nuacutei thứ chiacuten ở trung tacircm gọi lagrave nuacutei

Someru Đắp xong thigrave lagravem lễ quy y cho nuacutei đến

hocircm sau thigrave lagravem lễ xuất thế

Sau đoacute lagrave lễ bốc thăm để thỉnh cầu vị sư thuyết

phaacutep

Ngagravey thứ ba (Lơnsắk) vagraveo buổi saacuteng người dacircn

dacircng cơm cho sư satildei ở chugravea Vagrave sau khi caacutec vị sư

dugraveng cơm Ngọ (tức lagrave trước 12 giờ trong ngagravey) mọi

người sẽ bắt đầu lagravem lễ tắm tượng Phật bằng nước

đatilde được ướp hương vagrave rắc hoa sen đatilde chuẩn bị sẵn

ở nhagrave mang theo Lễ nagravey được diễn ra ngay tại

chiacutenh điện Rồi sau đoacute lagrave tắm cho caacutec vị sư cao tuổi

Bảo tagraveng văn hoaacute dacircn tộc Khmer ngocirci nhagrave

trước đacircy do vua Sihanuk (vua Campuchia)

Higravenh ảnh chaacutenh điện Chugravea Dơi sau khi bị chaacutey

Chugravea coacute gần 400 năm

ở trong chugravea Tục nagravey coacute yacute nghĩa nhằm tắm cho sư

sạch những bụi trần cograven soacutet lại trong năm cũ bước

sang năm mới với một thacircn thể sạch sẽ

Đến đầu giờ chiều lagrave tục cầu nơi chacircn thaacutep Riecircng

gia đigravenh nagraveo cograven lưu giữ tro cốt của thacircn nhacircn đatilde

khuất thigrave tiếp tục mời sư về nhagrave cầu siecircu (Băng

skocircl)

Sau khi đatilde lagravem xong những nghi lễ ở chugravea họ về

nhagrave để tắm cho tượng Phật tại gia đigravenh Song song

lagrave lễ baacuteo hiếu với cha mẹ họ chuacutec mừng dacircng

baacutenh traacutei để tạ ơn xin được sự tha thứ từ những

người coacute cocircng dạy bảo mong được nhận những lời

khuyecircn bảo tốt lagravenh lời chuacutec coacute nhiều của cải vagrave

dồi dagraveo sức khoẻ Đến khuya họ lagravem lễ đoacuten Tecircvocircđa

mới

Trong những ngagravey lễ Tết Chol Chnam Thmay

người Khmer thăm hỏi lẫn nhau chuacutec sức khỏe

chuacutec mừng năm mới lagravem ăn phaacutet đạt vụ mugravea

sung tuacutechellipvagrave những lời chuacutec tốt đẹp

Trang 34

VĂN HOacuteA Số 12 - Thaacuteng 42008

Ban ngagravey thanh niecircn nam nữ trong phum soacutec tổ chức caacutec trograve chơi truyền thống Viacute như trograve neacutem cograven

(Chgun hay Chhung) trong đoacute cocirc gaacutei sẽ neacutem traacutei cograven về phiacutea caacutec chagraveng trai ai bắt được traacutei cograven thigrave phải

haacutet một bagravei Becircn cạnh đoacute cograven coacute keacuteo co đấu vật đaacutenh votilde đẩy cacircy bơi lộihellip

Vagraveo ban đecircm người Khmer coacute tục đốt đegraven gioacute phaacuteo thăng thiecircn Những chiếc đegraven gioacute được thắp saacuteng

bay lecircn khocircng trung Becircn cạnh đoacute họ cograven tổ chức văn nghệ haacutet đối đaacutep muacutea lacircm thocircn muacutea trống

xagravedăm muacutea haacutet diễn Rocircbăm ở tại chugravea Caacutec cụ giagrave kể chuyện cổ tiacutech thần thoại cho caacutec em thiếu nhi

nghehellip

Trong những ngagravey Tết Chol Chnam Thmay khắp phum soacutec của người Khmer luocircn luocircn naacuteo nhiệt tiếng

ca tiếng haacutet vang lecircn khắp nơi Trong chờ đợi của người Khmer năm mới sẽ đem đến cho họ sự bigravenh an

thịnh vượng hạnh phuacutec hơn so với năm cũ

Tại Sagravei Gograven lễ tết Chol Chnam Thmay diễn ra socirci nổi tại chugravea Chantarangsay toạ lạc tại số 164235 Trần

Quốc Thảo phường 7 quận 3 gần cầu Trương Minh Giảng nay lagrave cầu Lecirc văn Sỹ

Ghi chuacute Trong bagravei coacute sử dụng một số tagravei liệu trecircn mạng vagrave cuốn sổ tay hagravenh hương đất Phương Nam

của NXB Tp Hồ Chiacute Minh

Thanh Tuacute

ldquoSong song lagrave lễ baacuteo hiếu với cha mẹ họ chuacutec mừng dacircng baacutenh traacutei để tạ ơn xin được sự

tha thứ từ những người coacute cocircng dạy bảo mong được nhận những lời khuyecircn bảo tốt lagravenh lời

chuacutec coacute nhiều của cải vagrave dồi dagraveo sức khoẻ Đến khuya họ lagravem lễ đoacuten Tecircvocircđa mớihelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 35

LỊCH SỬ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chiến tranh Việt Nam (1954ndash1975)

Hogravea Bigravenh

ww

wf

lickr

com

w

ww

flickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

wwwflickrcom

Trang 32

VĂN HOacuteA Số 12 - Thaacuteng 42008

Lễ Tết Chol Chnam Thmay lagrave lễ đoacuten mừng năm

mới (tiacutenh theo Phật lịch) noacute cũng coacute nghĩa lagrave

Lễ chịu tuổi Lễ khocircng phải chỉ riecircng của

người Khmer Nam Bộ magrave cograven lagrave của người

Thaacutei Lan người Lagraveo Campuchia Myanmar

theo Phật giaacuteo Tiểu Thừa Diễn ra từ ngagravey 12

đến ngagravey 15 thaacuteng 4 (đầu thaacuteng Cheacutet của

người Khmer)

Tết Chol Chnam Thmay được Hocircra- một nhagrave thiecircn

văn của triều đại phong kiến Khmer xưa- ấn định

Cứ sau ba năm Tết ba ngagravey thigrave coacute một năm nhuận

Tết bốn ngagravey Khaacutec với người Kinh người Khmer

ăn Tết ở chugravea lớn hơn ăn Tết ở nhagrave

Lễ Chol Chnam Thmay giống như Tết cổ truyền của

người Kinh Thế nhưng ngoagravei yacute nghĩa đoacuten năm

mới noacute cograven mang yacute nghĩa chấm dứt thời kỳ nắng

hạn bước sang mugravea mưa coacute nước để cagravey cấy vụ

mugravea mới Để chuẩn bị đoacuten năm mới người Khmer

cũng chuẩn bị giống như người Kinh trong phong

tục đoacuten Tết cổ truyền Họ cũng trang hoagraveng nhagrave

cửa lễ vật để cuacuteng sư satildei trong chugravea Trẻ con

người giagrave được may sắm cho những chiếc quần aacuteo

mới queacutet dọn lagravem sạch nhagrave cửa chugravea chiền phum

soacutec (srok) vagrave chuẩn bị thức ăn cho những ngagravey Tết

như gạo rau caacute thịt baacutenh traacutei Trong những

ngagravey nagravey mọi cocircng việc đồng aacuteng ruộng rẫy đều

được dừng lại kể cả người lagravem thuecirc cũng được

nghỉ việc để về nhagrave thăm hỏi bố mẹ vagrave đi chơi

cugraveng bạn begrave Ngay cả tracircu bograve trong những ngagravey

Tết Chol Chnam Thmay cũng được thả tự do

Điều quan trọng nữa trong việc chuẩn bị cho ngagravey

Chol Chnam Thmay lagrave người Khmer trang chỉnh

bagraven thờ Tecircvocircđa (ocircng Thiecircn) được dựng ngay trước

sacircn nhagrave vagrave chuẩn bị nhiều lễ vật như hoa nhang

nến baacutenh cốm vagrave nhiều loại traacutei cacircy khaacutec Họ chắp

tay cầu khấn ocircng Tecircvocircđa ban phuacutec lagravenh Dacircn tộc

Khmer tin rằng Tecircvocircđa lagrave vị tiecircn được trời sai

xuống để chăm lo dacircn chuacuteng trong một năm hết

năm phải đưa vị khaacutec xuống thay Theo truyền

thống người Khmer xacircy nhagrave mặt quay về hướng

đocircng cugraveng hướng với chiacutenh điện ở chugravea Tuy vậy

cugraveng với thời gian việc xacircy dựng như vậy khocircng

cograven phugrave hợp vigrave họ lựa chọn hướng nhagrave phụ thuộc

vagraveo hướng gioacute đường xaacute đi lại hellipBagraven thờ ocircng

Tecircvocircđa trước đacircy nhagrave nagraveo cũng coacute nhưng sau nagravey

coacute lẽ do việc xacircy cất nhagrave cửa khocircng cograven quay về

hướng đocircng nữa necircn coacute nhiều nhagrave bagraven thờ khocircng

Cổng chugravea Khleacuteang tọa lạc tại 71 Tocircn Đức

Thắng thagravenh phố Soacutec Trăng

Chiacutenh điện chugravea Khleacuteang

Cổng chugravea Maha Tup (chugravea Matilde tộc chugravea Dơi) ở

Soacutec Trăng

Chol Chnam Thmay

Lễ đoacuten năm mới của người

Khmer

Trang 33

VĂN HOacuteA Số 12 - Thaacuteng 42008

cograven đặt ở trước nhagrave nữa

Song song với việc chuẩn bị bagraven thờ người Khmer

cũng chuẩn bị dầu thơm ống truacutec để chuẩn bị tắm

Phật

Trong đecircm giao thừa- đecircm ldquolễ đi turdquo (bocircn bacircm

bous) của caacutec chagraveng trai người Khmer đến chugravea

mời caacutec sư satildei tụng kinh để tiễn đưa ocircng Tecircvocircđa

năm cũ vagrave đoacuten ocircng Tecircvocircđa năm mới về nhagrave

Ngagravey đầu năm mới (Chacircul sacircng Krang) lagrave lễ rước

Đại lịch (Maha Sangkran) tại chugravea Lễ coacute thể diễn ra

sớm hay muộn trong ngagravey miễn lagrave nhằm vagraveo giờ

tốt Mọi người tắm gội sạch sẽ mặc quần aacuteo đẹp

mang nhang đegraven lễ vật đến chugravea Họ xếp hagraveng đi

ba vograveng quanh chiacutenh điện để đoacuten mừng năm mới

Việc xếp hagraveng rồi đi ba vograveng như thế nhằm đảm bảo

lagrave tất cả caacutec sư đều nhận được caacutec lễ vật như aacuteo cagrave

sa thực phẩm magrave họ mang theo Họ cograven lagravem lễ cầu

siecircu cho những người đatilde hy sinh vigrave dacircn vigrave nước vigrave

sự phaacutet triển của phum soacutec Khmer

Ngagravey thứ hai (Wonboacutet) lagrave ngagravey dacircng cơm cho sư

satildei vagrave đắp nuacutei caacutet (Puocircn phnocircn khsach) cầu phước

Lễ dacircng cơm cho sư satildei diễn ra vagraveo buổi sớm vagrave

buổi trưa Trước khi ăn sư satildei tụng kinh tạ ơn

những người đatilde mang vật thực Đacircy lagrave ngagravey caacutec tiacuten

đồ vagraveo chugravea lễ Phật để tỏ lograveng kiacutenh Phật trọng

tăng Caacutec nhagrave sư phải nếm một chuacutet gọi lagrave nhận lễ

cograven khocircng dugraveng đến coi như checirc coacute tội

Buổi chiều người ta lagravem lễ đắp nuacutei caacutet (Puocircn

phnocircn khsach) Sở dĩ coacute lễ nagravey vigrave theo tiacutech xưa kể

lại coacute một tecircn lagravem nghề đồ tể chuyecircn lagravem chuyện

saacutet sanh Một hocircm hắn ta muốn baacuteo hiếu cho cha

mẹ nhưng chẳng biết phải lagravem thế nagraveo begraven hỏi sư ở

trong chugravea Được maacutech bảo nếu muốn baacuteo hiếu thigrave

phải đắp những nuacutei caacutet cho caacutec cocirc hồn của caacutec con

vật đatilde bị hắn saacutet hại để chuacuteng coacute nơi cư truacute khocircng

cograven phải vất vưởng nữa Từ đoacute về sau người dacircn kế

tục truyền thống tốt đẹp nagravey nhằm mong gặp đuợc

những điều lagravenh Lễ nagravey diễn ra rất hấp dẫn vagrave socirci

nổi thu huacutet sự chuacute yacute của đocircng đảo đồng bagraveo

Khmer Họ tigravem caacutet sạch đổ thagravenh đống chung quanh

đền thờ Phật Vị Achar hướng dẫn đagraveo đắp những

ngọn nuacutei nhỏ theo taacutem hướng vagrave lagravem hagraveng ragraveo bao

quanh nuacutei caacutet Nuacutei tượng trưng cho vũ trụ mỗi nuacutei

một hướng vagrave nuacutei thứ chiacuten ở trung tacircm gọi lagrave nuacutei

Someru Đắp xong thigrave lagravem lễ quy y cho nuacutei đến

hocircm sau thigrave lagravem lễ xuất thế

Sau đoacute lagrave lễ bốc thăm để thỉnh cầu vị sư thuyết

phaacutep

Ngagravey thứ ba (Lơnsắk) vagraveo buổi saacuteng người dacircn

dacircng cơm cho sư satildei ở chugravea Vagrave sau khi caacutec vị sư

dugraveng cơm Ngọ (tức lagrave trước 12 giờ trong ngagravey) mọi

người sẽ bắt đầu lagravem lễ tắm tượng Phật bằng nước

đatilde được ướp hương vagrave rắc hoa sen đatilde chuẩn bị sẵn

ở nhagrave mang theo Lễ nagravey được diễn ra ngay tại

chiacutenh điện Rồi sau đoacute lagrave tắm cho caacutec vị sư cao tuổi

Bảo tagraveng văn hoaacute dacircn tộc Khmer ngocirci nhagrave

trước đacircy do vua Sihanuk (vua Campuchia)

Higravenh ảnh chaacutenh điện Chugravea Dơi sau khi bị chaacutey

Chugravea coacute gần 400 năm

ở trong chugravea Tục nagravey coacute yacute nghĩa nhằm tắm cho sư

sạch những bụi trần cograven soacutet lại trong năm cũ bước

sang năm mới với một thacircn thể sạch sẽ

Đến đầu giờ chiều lagrave tục cầu nơi chacircn thaacutep Riecircng

gia đigravenh nagraveo cograven lưu giữ tro cốt của thacircn nhacircn đatilde

khuất thigrave tiếp tục mời sư về nhagrave cầu siecircu (Băng

skocircl)

Sau khi đatilde lagravem xong những nghi lễ ở chugravea họ về

nhagrave để tắm cho tượng Phật tại gia đigravenh Song song

lagrave lễ baacuteo hiếu với cha mẹ họ chuacutec mừng dacircng

baacutenh traacutei để tạ ơn xin được sự tha thứ từ những

người coacute cocircng dạy bảo mong được nhận những lời

khuyecircn bảo tốt lagravenh lời chuacutec coacute nhiều của cải vagrave

dồi dagraveo sức khoẻ Đến khuya họ lagravem lễ đoacuten Tecircvocircđa

mới

Trong những ngagravey lễ Tết Chol Chnam Thmay

người Khmer thăm hỏi lẫn nhau chuacutec sức khỏe

chuacutec mừng năm mới lagravem ăn phaacutet đạt vụ mugravea

sung tuacutechellipvagrave những lời chuacutec tốt đẹp

Trang 34

VĂN HOacuteA Số 12 - Thaacuteng 42008

Ban ngagravey thanh niecircn nam nữ trong phum soacutec tổ chức caacutec trograve chơi truyền thống Viacute như trograve neacutem cograven

(Chgun hay Chhung) trong đoacute cocirc gaacutei sẽ neacutem traacutei cograven về phiacutea caacutec chagraveng trai ai bắt được traacutei cograven thigrave phải

haacutet một bagravei Becircn cạnh đoacute cograven coacute keacuteo co đấu vật đaacutenh votilde đẩy cacircy bơi lộihellip

Vagraveo ban đecircm người Khmer coacute tục đốt đegraven gioacute phaacuteo thăng thiecircn Những chiếc đegraven gioacute được thắp saacuteng

bay lecircn khocircng trung Becircn cạnh đoacute họ cograven tổ chức văn nghệ haacutet đối đaacutep muacutea lacircm thocircn muacutea trống

xagravedăm muacutea haacutet diễn Rocircbăm ở tại chugravea Caacutec cụ giagrave kể chuyện cổ tiacutech thần thoại cho caacutec em thiếu nhi

nghehellip

Trong những ngagravey Tết Chol Chnam Thmay khắp phum soacutec của người Khmer luocircn luocircn naacuteo nhiệt tiếng

ca tiếng haacutet vang lecircn khắp nơi Trong chờ đợi của người Khmer năm mới sẽ đem đến cho họ sự bigravenh an

thịnh vượng hạnh phuacutec hơn so với năm cũ

Tại Sagravei Gograven lễ tết Chol Chnam Thmay diễn ra socirci nổi tại chugravea Chantarangsay toạ lạc tại số 164235 Trần

Quốc Thảo phường 7 quận 3 gần cầu Trương Minh Giảng nay lagrave cầu Lecirc văn Sỹ

Ghi chuacute Trong bagravei coacute sử dụng một số tagravei liệu trecircn mạng vagrave cuốn sổ tay hagravenh hương đất Phương Nam

của NXB Tp Hồ Chiacute Minh

Thanh Tuacute

ldquoSong song lagrave lễ baacuteo hiếu với cha mẹ họ chuacutec mừng dacircng baacutenh traacutei để tạ ơn xin được sự

tha thứ từ những người coacute cocircng dạy bảo mong được nhận những lời khuyecircn bảo tốt lagravenh lời

chuacutec coacute nhiều của cải vagrave dồi dagraveo sức khoẻ Đến khuya họ lagravem lễ đoacuten Tecircvocircđa mớihelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 35

LỊCH SỬ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chiến tranh Việt Nam (1954ndash1975)

Hogravea Bigravenh

ww

wf

lickr

com

w

ww

flickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

wwwflickrcom

Trang 33

VĂN HOacuteA Số 12 - Thaacuteng 42008

cograven đặt ở trước nhagrave nữa

Song song với việc chuẩn bị bagraven thờ người Khmer

cũng chuẩn bị dầu thơm ống truacutec để chuẩn bị tắm

Phật

Trong đecircm giao thừa- đecircm ldquolễ đi turdquo (bocircn bacircm

bous) của caacutec chagraveng trai người Khmer đến chugravea

mời caacutec sư satildei tụng kinh để tiễn đưa ocircng Tecircvocircđa

năm cũ vagrave đoacuten ocircng Tecircvocircđa năm mới về nhagrave

Ngagravey đầu năm mới (Chacircul sacircng Krang) lagrave lễ rước

Đại lịch (Maha Sangkran) tại chugravea Lễ coacute thể diễn ra

sớm hay muộn trong ngagravey miễn lagrave nhằm vagraveo giờ

tốt Mọi người tắm gội sạch sẽ mặc quần aacuteo đẹp

mang nhang đegraven lễ vật đến chugravea Họ xếp hagraveng đi

ba vograveng quanh chiacutenh điện để đoacuten mừng năm mới

Việc xếp hagraveng rồi đi ba vograveng như thế nhằm đảm bảo

lagrave tất cả caacutec sư đều nhận được caacutec lễ vật như aacuteo cagrave

sa thực phẩm magrave họ mang theo Họ cograven lagravem lễ cầu

siecircu cho những người đatilde hy sinh vigrave dacircn vigrave nước vigrave

sự phaacutet triển của phum soacutec Khmer

Ngagravey thứ hai (Wonboacutet) lagrave ngagravey dacircng cơm cho sư

satildei vagrave đắp nuacutei caacutet (Puocircn phnocircn khsach) cầu phước

Lễ dacircng cơm cho sư satildei diễn ra vagraveo buổi sớm vagrave

buổi trưa Trước khi ăn sư satildei tụng kinh tạ ơn

những người đatilde mang vật thực Đacircy lagrave ngagravey caacutec tiacuten

đồ vagraveo chugravea lễ Phật để tỏ lograveng kiacutenh Phật trọng

tăng Caacutec nhagrave sư phải nếm một chuacutet gọi lagrave nhận lễ

cograven khocircng dugraveng đến coi như checirc coacute tội

Buổi chiều người ta lagravem lễ đắp nuacutei caacutet (Puocircn

phnocircn khsach) Sở dĩ coacute lễ nagravey vigrave theo tiacutech xưa kể

lại coacute một tecircn lagravem nghề đồ tể chuyecircn lagravem chuyện

saacutet sanh Một hocircm hắn ta muốn baacuteo hiếu cho cha

mẹ nhưng chẳng biết phải lagravem thế nagraveo begraven hỏi sư ở

trong chugravea Được maacutech bảo nếu muốn baacuteo hiếu thigrave

phải đắp những nuacutei caacutet cho caacutec cocirc hồn của caacutec con

vật đatilde bị hắn saacutet hại để chuacuteng coacute nơi cư truacute khocircng

cograven phải vất vưởng nữa Từ đoacute về sau người dacircn kế

tục truyền thống tốt đẹp nagravey nhằm mong gặp đuợc

những điều lagravenh Lễ nagravey diễn ra rất hấp dẫn vagrave socirci

nổi thu huacutet sự chuacute yacute của đocircng đảo đồng bagraveo

Khmer Họ tigravem caacutet sạch đổ thagravenh đống chung quanh

đền thờ Phật Vị Achar hướng dẫn đagraveo đắp những

ngọn nuacutei nhỏ theo taacutem hướng vagrave lagravem hagraveng ragraveo bao

quanh nuacutei caacutet Nuacutei tượng trưng cho vũ trụ mỗi nuacutei

một hướng vagrave nuacutei thứ chiacuten ở trung tacircm gọi lagrave nuacutei

Someru Đắp xong thigrave lagravem lễ quy y cho nuacutei đến

hocircm sau thigrave lagravem lễ xuất thế

Sau đoacute lagrave lễ bốc thăm để thỉnh cầu vị sư thuyết

phaacutep

Ngagravey thứ ba (Lơnsắk) vagraveo buổi saacuteng người dacircn

dacircng cơm cho sư satildei ở chugravea Vagrave sau khi caacutec vị sư

dugraveng cơm Ngọ (tức lagrave trước 12 giờ trong ngagravey) mọi

người sẽ bắt đầu lagravem lễ tắm tượng Phật bằng nước

đatilde được ướp hương vagrave rắc hoa sen đatilde chuẩn bị sẵn

ở nhagrave mang theo Lễ nagravey được diễn ra ngay tại

chiacutenh điện Rồi sau đoacute lagrave tắm cho caacutec vị sư cao tuổi

Bảo tagraveng văn hoaacute dacircn tộc Khmer ngocirci nhagrave

trước đacircy do vua Sihanuk (vua Campuchia)

Higravenh ảnh chaacutenh điện Chugravea Dơi sau khi bị chaacutey

Chugravea coacute gần 400 năm

ở trong chugravea Tục nagravey coacute yacute nghĩa nhằm tắm cho sư

sạch những bụi trần cograven soacutet lại trong năm cũ bước

sang năm mới với một thacircn thể sạch sẽ

Đến đầu giờ chiều lagrave tục cầu nơi chacircn thaacutep Riecircng

gia đigravenh nagraveo cograven lưu giữ tro cốt của thacircn nhacircn đatilde

khuất thigrave tiếp tục mời sư về nhagrave cầu siecircu (Băng

skocircl)

Sau khi đatilde lagravem xong những nghi lễ ở chugravea họ về

nhagrave để tắm cho tượng Phật tại gia đigravenh Song song

lagrave lễ baacuteo hiếu với cha mẹ họ chuacutec mừng dacircng

baacutenh traacutei để tạ ơn xin được sự tha thứ từ những

người coacute cocircng dạy bảo mong được nhận những lời

khuyecircn bảo tốt lagravenh lời chuacutec coacute nhiều của cải vagrave

dồi dagraveo sức khoẻ Đến khuya họ lagravem lễ đoacuten Tecircvocircđa

mới

Trong những ngagravey lễ Tết Chol Chnam Thmay

người Khmer thăm hỏi lẫn nhau chuacutec sức khỏe

chuacutec mừng năm mới lagravem ăn phaacutet đạt vụ mugravea

sung tuacutechellipvagrave những lời chuacutec tốt đẹp

Trang 34

VĂN HOacuteA Số 12 - Thaacuteng 42008

Ban ngagravey thanh niecircn nam nữ trong phum soacutec tổ chức caacutec trograve chơi truyền thống Viacute như trograve neacutem cograven

(Chgun hay Chhung) trong đoacute cocirc gaacutei sẽ neacutem traacutei cograven về phiacutea caacutec chagraveng trai ai bắt được traacutei cograven thigrave phải

haacutet một bagravei Becircn cạnh đoacute cograven coacute keacuteo co đấu vật đaacutenh votilde đẩy cacircy bơi lộihellip

Vagraveo ban đecircm người Khmer coacute tục đốt đegraven gioacute phaacuteo thăng thiecircn Những chiếc đegraven gioacute được thắp saacuteng

bay lecircn khocircng trung Becircn cạnh đoacute họ cograven tổ chức văn nghệ haacutet đối đaacutep muacutea lacircm thocircn muacutea trống

xagravedăm muacutea haacutet diễn Rocircbăm ở tại chugravea Caacutec cụ giagrave kể chuyện cổ tiacutech thần thoại cho caacutec em thiếu nhi

nghehellip

Trong những ngagravey Tết Chol Chnam Thmay khắp phum soacutec của người Khmer luocircn luocircn naacuteo nhiệt tiếng

ca tiếng haacutet vang lecircn khắp nơi Trong chờ đợi của người Khmer năm mới sẽ đem đến cho họ sự bigravenh an

thịnh vượng hạnh phuacutec hơn so với năm cũ

Tại Sagravei Gograven lễ tết Chol Chnam Thmay diễn ra socirci nổi tại chugravea Chantarangsay toạ lạc tại số 164235 Trần

Quốc Thảo phường 7 quận 3 gần cầu Trương Minh Giảng nay lagrave cầu Lecirc văn Sỹ

Ghi chuacute Trong bagravei coacute sử dụng một số tagravei liệu trecircn mạng vagrave cuốn sổ tay hagravenh hương đất Phương Nam

của NXB Tp Hồ Chiacute Minh

Thanh Tuacute

ldquoSong song lagrave lễ baacuteo hiếu với cha mẹ họ chuacutec mừng dacircng baacutenh traacutei để tạ ơn xin được sự

tha thứ từ những người coacute cocircng dạy bảo mong được nhận những lời khuyecircn bảo tốt lagravenh lời

chuacutec coacute nhiều của cải vagrave dồi dagraveo sức khoẻ Đến khuya họ lagravem lễ đoacuten Tecircvocircđa mớihelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 35

LỊCH SỬ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chiến tranh Việt Nam (1954ndash1975)

Hogravea Bigravenh

ww

wf

lickr

com

w

ww

flickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

wwwflickrcom

Trang 34

VĂN HOacuteA Số 12 - Thaacuteng 42008

Ban ngagravey thanh niecircn nam nữ trong phum soacutec tổ chức caacutec trograve chơi truyền thống Viacute như trograve neacutem cograven

(Chgun hay Chhung) trong đoacute cocirc gaacutei sẽ neacutem traacutei cograven về phiacutea caacutec chagraveng trai ai bắt được traacutei cograven thigrave phải

haacutet một bagravei Becircn cạnh đoacute cograven coacute keacuteo co đấu vật đaacutenh votilde đẩy cacircy bơi lộihellip

Vagraveo ban đecircm người Khmer coacute tục đốt đegraven gioacute phaacuteo thăng thiecircn Những chiếc đegraven gioacute được thắp saacuteng

bay lecircn khocircng trung Becircn cạnh đoacute họ cograven tổ chức văn nghệ haacutet đối đaacutep muacutea lacircm thocircn muacutea trống

xagravedăm muacutea haacutet diễn Rocircbăm ở tại chugravea Caacutec cụ giagrave kể chuyện cổ tiacutech thần thoại cho caacutec em thiếu nhi

nghehellip

Trong những ngagravey Tết Chol Chnam Thmay khắp phum soacutec của người Khmer luocircn luocircn naacuteo nhiệt tiếng

ca tiếng haacutet vang lecircn khắp nơi Trong chờ đợi của người Khmer năm mới sẽ đem đến cho họ sự bigravenh an

thịnh vượng hạnh phuacutec hơn so với năm cũ

Tại Sagravei Gograven lễ tết Chol Chnam Thmay diễn ra socirci nổi tại chugravea Chantarangsay toạ lạc tại số 164235 Trần

Quốc Thảo phường 7 quận 3 gần cầu Trương Minh Giảng nay lagrave cầu Lecirc văn Sỹ

Ghi chuacute Trong bagravei coacute sử dụng một số tagravei liệu trecircn mạng vagrave cuốn sổ tay hagravenh hương đất Phương Nam

của NXB Tp Hồ Chiacute Minh

Thanh Tuacute

ldquoSong song lagrave lễ baacuteo hiếu với cha mẹ họ chuacutec mừng dacircng baacutenh traacutei để tạ ơn xin được sự

tha thứ từ những người coacute cocircng dạy bảo mong được nhận những lời khuyecircn bảo tốt lagravenh lời

chuacutec coacute nhiều của cải vagrave dồi dagraveo sức khoẻ Đến khuya họ lagravem lễ đoacuten Tecircvocircđa mớihelliprdquo

ww

wf

lickr

com

Trang 35

LỊCH SỬ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chiến tranh Việt Nam (1954ndash1975)

Hogravea Bigravenh

ww

wf

lickr

com

w

ww

flickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

wwwflickrcom

Trang 35

LỊCH SỬ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chiến tranh Việt Nam (1954ndash1975)

Hogravea Bigravenh

ww

wf

lickr

com

w

ww

flickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

ww

wf

lickr

com

wwwflickrcom

Trang 36

LỊCH SỬ Số 12 - Thaacuteng 42008

Chiến tranh Việt Nam (1954ndash1975) lagrave giai đoạn cuối vagrave khốc liệt nhất của Chiến tranh Đocircng Dương (1945ndash1975) Đacircy lagrave cuộc chiến giữa hai becircn Một becircn lagrave Việt Nam Cộng hogravea ở Nam Việt Nam vagrave Hoa Kỳ cugraveng một số đồng minh khaacutec như Uacutec New Zealand Đại Hagraven Thaacutei Lan vagrave Philippines tham chiến trực tiếp vagrave một becircn lagrave Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea ở miền Bắc Việt Nam do Đảng Lao động Việt Nam (tecircn của Đảng Cộng sản Việt Nam trong thời kigrave Chiến tranh Đocircng Dương) latildenh đạo cugraveng với những người cộng sản tại miền Nam Việt Nam vagrave sự trợ giuacutep từ caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa (cộng sản) đặc biệt lagrave của Liecircn Xocirc vagrave Trung Quốc Cuộc chiến nagravey tuy gọi lagrave Chiến tranh Việt Nam nhưng chiến sự lan ra toagraven cotildei Đocircng Dương locirci cuốn vagraveo vograveng chiến cả hai nước lacircn cận lagrave Lagraveo vagrave Campuchia ở caacutec mức độ khaacutec nhau Do đoacute cuộc chiến cograven được gọi lagrave Chiến tranh Đocircng Dương lần thứ 2

Tại Việt Nam saacutech baacuteo cograven dugraveng tecircn Khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước để chỉ cuộc chiến tranh nagravey[5] cũng lagrave để phacircn biệt với caacutec cuộc chiến tranh khaacutec đatilde xảy ra ở Việt Nam khi chống Phaacutep chống Nhật chống Mocircng Cổ chống Trung Quốc Một số người cảm thấy tecircn Khaacuteng chiến chống Mỹ khocircng trung lập do cuộc chiến cograven phản aacutenh yếu tố của một cuộc nội chiến[6] một số khaacutec cho rằng tecircn Chiến tranh Việt Nam thể hiện caacutech nhigraven của người phương Tacircy hơn lagrave của người sống tại Việt Nam[6] Tecircn gọi của cuộc chiến nagravey vẫn cograven đang lagrave một vấn đề tranh catildei Tuy nhiecircn hiện nay caacutec học giả trong vagrave ngoagravei Việt Nam đang dần dần chấp nhận tecircn Chiến tranh Việt Nam vigrave tiacutenh chất quốc tế của noacute

Cuộc chiến nagravey chiacutenh thức kết thuacutec với sự kiện 30 thaacuteng 4 1975 khi Tổng thống Dương Văn Minh của Việt Nam Cộng hogravea đầu hagraveng Mặt trận Dacircn tộc Giải phoacuteng miền Nam Việt Nam Chiacutenh phủ Caacutech mạng Lacircm thời Cộng hogravea Miền Nam Việt Nam sau đoacute quản lyacute miền Nam cho đến khi đất nước thống nhất Nhagrave nước thống nhất với quốc hiệu lagrave Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam ra đời vagraveo năm 1976

Tham chiến

Việt Nam Cộng hogravea

Hoa Kỳ

Hagraven Quốc

Cộng hogravea Khmer

Thaacutei Lan

Uacutec

New Zealand

Philippines

Vương quốc Lagraveo

Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea

Mặt trận Dacircn tộc Giải phoacuteng Miền Nam Việt Nam

Liecircn Xocirc[2]

Trung Quốc

Khmer Đỏ

Bắc Triều Tiecircn

Pathet Lagraveo

Chỉ huy

John F Kennedy

Lyndon Johnson

Robert McNamara

William Westmoreland

Richard Nixon

Gerald Ford

Creighton Abrams

Ngocirc Đigravenh Diệm

Nguyễn Văn Thiệu

Hồ Chiacute Minh

Lecirc Duẩn

Phạm Văn Đồng

Votilde Nguyecircn Giaacutep

Nguyễn Chiacute Thanh

Văn Tiến Dũng

Trần Văn Tragrave

Nguyễn Hữu Thọ

Huỳnh Tấn Phaacutet

Thương vong

Việt Nam Cộng hogravea Chết ~250000 Bị thương ~1170000

Hoa Kỳ Chết 58209 2000 Mất tiacutech Bị thương 305000[3]

Hagraven Quốc chết 4900 bị thương 11000

Uacutec chết 520 bị thương 2400

New Zealand chết 37 bị thương 187 Tổng số chết ~314000 Tổng số bị thương ~1490000

Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea vagrave Mặt trận Dacircn tộc Giải phoacuteng Miền Nam Việt Nam Chết vagrave bị thương ~1100000[8][9] [10][11] Bị thương ~600000+[12]

Trung Quốc Chết 1100[4] Bị thương 4200[4] Tổng số chết ~1101000 Tổng số bị thương ~604000+

Thường dacircn Việt Nam 2000000ndash5100000 Thường dacircn Campuchia ~700000 Thường dacircn Lagraveo ~50000

Vagravei con số tư liệu chiến tranh (nguồn wikipedia)

ww

wf

lickr

com

Trang 37

LỊCH SỬ Số 12 - Thaacuteng 42008

Caacutech đacircy khocircng lacircu ở những

nước giagraveu coacute như Bắc Acircu cocircng

nhacircn lagravem việc iacutet nhất 12 giờ mỗi

ngagravey vagrave trong trường hợp tồi tệ

nhất từ luacutec mặt trời mọc cho đến

khi mặt trời đi ngủ bất kể mugravea

đocircng hay mugravea hegrave Caacutech đacircy 120

năm caacutec nước tiến tới cocircng

nghiệp hoacutea đatilde thuacutec đẩy tất cả

cocircng nhacircn khocircng phacircn biệt

nam nữ hay trẻ em lagravem việc

suốt ngagravey Đoacute đatilde từng lagrave luật lao

động coacute hiệu lực ở caacutec nước trecircn

đường hiện đại hoacutea vagrave trở thagravenh

những nước phaacutet triển ngagravey nay

như Mỹ Canada vagrave chacircu Acircu

Một ngagravey vagraveo năm 1886 ngọn gioacute

ấy đatilde đến từ nước Mỹ chiacutenh xaacutec

hơn lagrave Chicago Caacutec cocircng đoagraven

của Hiệp hội cocircng nhacircn Mỹ thocircng

baacuteo yacute định yecircu cầu ngagravey lagravem việc

8 giờ Họ đatilde quyết định hagravenh

động bằng caacutech rời bỏ nơi lagravem ở

nhagrave maacutey nhằm thể hiện yecircu saacutech

của migravenh trecircn đường phố Cuộc

biểu tigravenh đatilde được ấn định vagraveo

ngagravey 15 Vigrave sao Đơn giagraven vigrave

ngagravey nagravey ở nhiều nhagrave maacutey vagrave xiacute

nghiệp đoacute lagrave ngagravey kiacute lại hay gia

hạn hợp đồng

Vagraveo ngagravey nagravey hơn 340 000 cocircng

nhacircn đatilde biểu tigravenh trong ocircn hogravea

Một vagravei người hagravei lograveng nhưng

khocircng phải lagrave tất cả số đocircng Caacutec

cuộc biểu tigravenh sẽ vẫn tiếp tục

Thời ấy caacutec cuộc xung đột như

thế nagravey được viacute như những cuộc

nổi loạn thật sự vagrave lagrave nỗi đe dọa

chống lại trật tự cocircng cộng

Hai ngagravey sau caacutec vụ việc xảy ra

giữa cảnh saacutet vagrave người biểu tigravenh

đatilde lagravem thiệt mạng 6 người biểu

tigravenh Ngagravey hocircm sau lagraven soacuteng

cagraveng lecircn cao Những người vocirc

chiacutenh phủ vagrave người biểu tigravenh đatilde

tập họp lại Một quả bom bất

thigravenh ligravenh phaacutet nổ vagrave giết chết 7

cảnh saacutet cugraveng hagraveng chục người

biểu tigravenh

Trả đũa lại những hagravenh động đoacute

8 người cổ động biểu tigravenh vocirc

chiacutenh phủ bị kết aacuten tử higravenh nhưng

chỉ 4 người bị treo cổ Người thứ 5

tự tử vagrave 3 người khaacutec bị kết aacuten

chung thacircn Thảm kịch được xem

lagrave bất cocircng vigrave sự thật người ta

khocircng biết nguyecircn nhacircn nổ bom

vagrave cũng khocircng coacute bằng chứng

chống lại những người bị kết aacuten

Năm 1893 ba người sống soacutet

được acircn xaacute vagrave 5 người đatilde chết

được phục hồi danh dự

Ba năm sau thảm kịch Chicago

năm 1889 Hội nghị Quốc tế xatilde

hội lần thứ 2 đatilde nhoacutem họp tại

Paris Hội nghị quyết định tổ chức

một cuộc biểu tigravenh hagraveng năm vagraveo

một ngagravey cố định cụ thể lagrave ngagravey

15 ở tất cả caacutec nước để coacute ngagravey

lagravem việc 8 giờ Ngagravey 2071889

Hội nghị ra quyết định ngagravey 15

lagrave ngagravey Quốc tế của caacutec yecircu saacutech

xatilde hội

Lịch sử ngagravey 15

Ngagravey Quốc tế lao động lagrave ngagravey nghỉ lễ nổi bật với caacutec cuộc diễu hagravenh vagrave những boacute hoa huệ

chuocircng dagravenh tặng nhau ở mọi goacutec phố Vậy nguồn gốc của những hội hegrave cũng như truyền

thống của noacute như thế nagraveo

- Margaret Perin-

Ngọn gioacute của sự nổi

dậy

Ngagravey 151886

Ngagravey 15 trở thagravenh

ngagravey Quốc tế

Ngagravey lagravem 8 giờ

wwwflickrcom

Trang 38

LỊCH SỬ Số 12 - Thaacuteng 42008

Ngagravey lagravem việc 8 giờ cuối cugraveng đatilde

được chấp nhậnhellip sau chiến tranh

Thế giới lần thứ nhất vagraveo năm

1919 Caacutec cuộc biểu tigravenh 15 vẫn

khocircng dừng lại vigrave ngagravey 15 đatilde ăn

sacircu vagraveo truyền thống của cocircng

nhacircn chacircu Acircu Những cuộc biểu

tigravenh vẫn tiếp tục lan ra khắp chacircu

Acircu với những yecircu saacutech xatilde hội

khaacutec nhau dưới sự trấn aacutep của

cảnh saacutet

Ngagravey 15 vagrave yacute nghĩa của noacute với

nguyecircn nhacircn bắt nguồn từ giai

cấp cocircng nhacircn đoacute lagrave thời

gian của những toan tiacutenh thu hồi

bởi caacutec chế độ độc tagravei Vigrave thế

nước Nga Xocirc Viết dưới thời Lenin

đatilde quyết định kể từ năm 1920

ngagravey 1 thaacuteng 4 lagrave ngagravey nghỉ lễ

Năm 1941 ngagravey 15 lần đầu tiecircn

được chiacutenh thức ấn định lagrave ngagravey

Lễ Lao động cho sự hogravea hợp xatilde

hội vagrave trở thagravenh ngagravey nghỉ Vichy

coacute yacute định liecircn kết cocircng nhacircn vagraveo

chế độ của ocircng ta Từ năm 1947

chiacutenh phủ sau giải phoacuteng quyết

định ngagravey 15 trở thagravenh ngagravey

nghỉ lễ được trả lương

Ngagravey nay ngagravey lễ Lao động 15

được xem lagrave ngagravey nghỉ lễ ở nhiều

nước nhưng khocircng phải ở tất cả

caacutec nước Viacute dụ như ngagravey nagravey

khocircng tồn tại ở Hagrave Lan hay Thụy

Sĩ Ở Anh ngagravey 15 được biểu

dương vagraveo thứ hai đầu tiecircn của

thaacuteng 5

Mỹ - nguồn gốc của ngagravey quốc tế

lao động 15 nhưng chỉ xem ngagravey

nagravey lagrave lễ hội mugravea xuacircn

Cograven ngagravey lễ Lao động xaacutec lập từ

năm 1894 lại lagrave thứ hai đầu tiecircn

của thaacuteng 9 Liacute do rất đơn giản

Cocircng đoagraven Mỹ khocircng muốn lagravem

như những nước chacircu Acircu theo

chủ nghĩa Maacutec xiacutet Ngagravey lễ Lao

động của nước Mỹ xuất phaacutet từ

cuộc biểu tigravenh của nhacircn viecircn

đường sắt vagraveo năm 1894 ở Ken-

sington Cảnh saacutet đatilde bắn chết 2

người biểu tigravenh Dacircn chuacuteng Mỹ

phẫn nộ đến độ magrave Quốc hội Mỹ

để lagravem lắng dịu tigravenh higravenh buộc

ban bố một ngagravey nghỉ để tạ tội

với cocircng nhacircn

Thaacuteng Năm ngagravey trước lagrave thaacuteng

dagravenh cho tigravenh yecircu Người ta ca

ngợi bằng nhiều caacutech khaacutec nhau

Ở một vagravei nơi vagraveo ngagravey nagravey

người ta coacute truyền thống đội một

vagravenh hoa vagrave tặng noacute cho những

người thacircn yecircu Những nhaacutenh hoa

cũng được đặt trước nhagrave những cocirc

gaacutei migravenh yecircu vagraveo đecircm trước

Chuacuteng ta cũng coacute thể thấy hoa

huệ chuocircng trecircn cuacutec aacuteo những

người trẻ tuổi đến dự lễ khiecircu vũ

tổ chức vagraveo ngagravey 15 magrave ở đoacute

caacutec cocirc gaacutei trẻ chỉ mặc đồ trắng

Trước đacircy đoacute lagrave buổi lễ khiecircu vũ

duy nhất cấm caacutec bậc phụ huynh

đến dự

Tuy nhiecircn thaacuteng Năm khocircng chỉ

dagravenh riecircng cho những người yecircu

nhau Ngoagravei ra cograven coacute thoacutei quen

trồng cacircy xanh với một dải ru-

băng (laquo cacircy thaacuteng Năm raquo) vagraveo

ngagravey đầu thaacuteng trước cửa nhagrave ai

đoacute đơn giản chỉ vigrave muốn mang lại

cho họ niềm vinh dự Với sự di dời

của nocircng dacircn ra thagravenh phố cacircy

xanh đatilde được thay bằng hoa huệ

chuocircng

Theo ngocircn ngữ loagravei hoa hoa huệ

chuocircng tượng trưng cho sự quay

trở lại của niềm hạnh phuacutec Để

chứng minh cho điều đoacute trước

đacircy nước uống dagravenh cho thaacuteng

Năm lagrave một loại rượu được ngacircm

từ hoa laacute magrave người ta chỉ cần đưa

mocirci vagraveo nếm cũng coacute thể hạnh

phuacutec suốt cả năm

Chuacutec tất cả mọi người ngagravey 1

thaacuteng 5 tốt đẹp vagrave coacute một cuộc

dạo chơi vui vẻ

Nam Tacircn (Biecircn dịch giản lược)

laquo Lrsquohistoire du Ier Mai raquo http

wwwrfofrarticle119html

Ngagravey 15 ở Nga

Ngagravey 15 ở Phaacutep

dưới thời Vichy

Ngagravey 15 ở Mỹ

Truyền thống tặng

hoa huệ chuocircng

Ngagravey lễ vagrave lễ hội

mugravea xuacircn

ww

wf

lickr

com

w

ww

flickr

com

Trang 38

LỊCH SỬ Số 12 - Thaacuteng 42008

Ngagravey lagravem việc 8 giờ cuối cugraveng đatilde

được chấp nhậnhellip sau chiến tranh

Thế giới lần thứ nhất vagraveo năm

1919 Caacutec cuộc biểu tigravenh 15 vẫn

khocircng dừng lại vigrave ngagravey 15 đatilde ăn

sacircu vagraveo truyền thống của cocircng

nhacircn chacircu Acircu Những cuộc biểu

tigravenh vẫn tiếp tục lan ra khắp chacircu

Acircu với những yecircu saacutech xatilde hội

khaacutec nhau dưới sự trấn aacutep của

cảnh saacutet

Ngagravey 15 vagrave yacute nghĩa của noacute với

nguyecircn nhacircn bắt nguồn từ giai

cấp cocircng nhacircn đoacute lagrave thời

gian của những toan tiacutenh thu hồi

bởi caacutec chế độ độc tagravei Vigrave thế

nước Nga Xocirc Viết dưới thời Lenin

đatilde quyết định kể từ năm 1920

ngagravey 1 thaacuteng 4 lagrave ngagravey nghỉ lễ

Năm 1941 ngagravey 15 lần đầu tiecircn

được chiacutenh thức ấn định lagrave ngagravey

Lễ Lao động cho sự hogravea hợp xatilde

hội vagrave trở thagravenh ngagravey nghỉ Vichy

coacute yacute định liecircn kết cocircng nhacircn vagraveo

chế độ của ocircng ta Từ năm 1947

chiacutenh phủ sau giải phoacuteng quyết

định ngagravey 15 trở thagravenh ngagravey

nghỉ lễ được trả lương

Ngagravey nay ngagravey lễ Lao động 15

được xem lagrave ngagravey nghỉ lễ ở nhiều

nước nhưng khocircng phải ở tất cả

caacutec nước Viacute dụ như ngagravey nagravey

khocircng tồn tại ở Hagrave Lan hay Thụy

Sĩ Ở Anh ngagravey 15 được biểu

dương vagraveo thứ hai đầu tiecircn của

thaacuteng 5

Mỹ - nguồn gốc của ngagravey quốc tế

lao động 15 nhưng chỉ xem ngagravey

nagravey lagrave lễ hội mugravea xuacircn

Cograven ngagravey lễ Lao động xaacutec lập từ

năm 1894 lại lagrave thứ hai đầu tiecircn

của thaacuteng 9 Liacute do rất đơn giản

Cocircng đoagraven Mỹ khocircng muốn lagravem

như những nước chacircu Acircu theo

chủ nghĩa Maacutec xiacutet Ngagravey lễ Lao

động của nước Mỹ xuất phaacutet từ

cuộc biểu tigravenh của nhacircn viecircn

đường sắt vagraveo năm 1894 ở Ken-

sington Cảnh saacutet đatilde bắn chết 2

người biểu tigravenh Dacircn chuacuteng Mỹ

phẫn nộ đến độ magrave Quốc hội Mỹ

để lagravem lắng dịu tigravenh higravenh buộc

ban bố một ngagravey nghỉ để tạ tội

với cocircng nhacircn

Thaacuteng Năm ngagravey trước lagrave thaacuteng

dagravenh cho tigravenh yecircu Người ta ca

ngợi bằng nhiều caacutech khaacutec nhau

Ở một vagravei nơi vagraveo ngagravey nagravey

người ta coacute truyền thống đội một

vagravenh hoa vagrave tặng noacute cho những

người thacircn yecircu Những nhaacutenh hoa

cũng được đặt trước nhagrave những cocirc

gaacutei migravenh yecircu vagraveo đecircm trước

Chuacuteng ta cũng coacute thể thấy hoa

huệ chuocircng trecircn cuacutec aacuteo những

người trẻ tuổi đến dự lễ khiecircu vũ

tổ chức vagraveo ngagravey 15 magrave ở đoacute

caacutec cocirc gaacutei trẻ chỉ mặc đồ trắng

Trước đacircy đoacute lagrave buổi lễ khiecircu vũ

duy nhất cấm caacutec bậc phụ huynh

đến dự

Tuy nhiecircn thaacuteng Năm khocircng chỉ

dagravenh riecircng cho những người yecircu

nhau Ngoagravei ra cograven coacute thoacutei quen

trồng cacircy xanh với một dải ru-

băng (laquo cacircy thaacuteng Năm raquo) vagraveo

ngagravey đầu thaacuteng trước cửa nhagrave ai

đoacute đơn giản chỉ vigrave muốn mang lại

cho họ niềm vinh dự Với sự di dời

của nocircng dacircn ra thagravenh phố cacircy

xanh đatilde được thay bằng hoa huệ

chuocircng

Theo ngocircn ngữ loagravei hoa hoa huệ

chuocircng tượng trưng cho sự quay

trở lại của niềm hạnh phuacutec Để

chứng minh cho điều đoacute trước

đacircy nước uống dagravenh cho thaacuteng

Năm lagrave một loại rượu được ngacircm

từ hoa laacute magrave người ta chỉ cần đưa

mocirci vagraveo nếm cũng coacute thể hạnh

phuacutec suốt cả năm

Chuacutec tất cả mọi người ngagravey 1

thaacuteng 5 tốt đẹp vagrave coacute một cuộc

dạo chơi vui vẻ

Nam Tacircn (Biecircn dịch giản lược)

laquo Lrsquohistoire du Ier Mai raquo http

wwwrfofrarticle119html

Ngagravey 15 ở Nga

Ngagravey 15 ở Phaacutep

dưới thời Vichy

Ngagravey 15 ở Mỹ

Truyền thống tặng

hoa huệ chuocircng

Ngagravey lễ vagrave lễ hội

mugravea xuacircn

ww

wf

lickr

com

w

ww

flickr

com

Trang 39

GIẢI TRIacute Số 12 - Thaacuteng 42008

Đacircy lagrave phim hoạt higravenh thứ hai coacute

thời lượng lớn sử dụng kĩ thuật

tạo higravenh ảnh chuyển động qua

maacutey tiacutenh sau ldquoToy Story 1rdquo của

cugraveng một đạo diễn- John Lasse-

ter1ldquoA bugrsquos liferdquo lagrave bộ phim đặc

trưng thứ hai về sự kết hợp Dis-

ney Pixar Phim được sản xuất ở

những trường quay hoạt cảnh

Pixar vagrave phacircn phối ở Mỹ ngagravey 25

thaacuteng 11 năm 1998

Bộ phim kiếm được 162 triệu

đocirc la tại Mĩ một số tiền dư sức

bugrave vagraveo khoản đầu tư ước tiacutenh lagrave

46 triệu Mĩ kim ldquoA bugrsquos liferdquo

cograven thu được 28824239 bảng

Anh khi trigravenh chiếu tại vương

quốc Anh

Kĩ thuật tạo higravenh ảnh vagrave acircm

nhạc trong phim cugraveng với khoản

lợi nhuận chưa phải lagrave tất cả

những điều lagravem necircn sự thagravenh

cocircng của phim hoạt higravenh nagravey

Người xem cograven ấn tưởng bởi nội

dung magrave noacute muốn truyền tải ldquoA

bugrsquos liferdquo như một higravenh thức

khẳng định lại sự tiacutech đagraven kiến

vagrave đagraven chacircu chấu kể về caacutech

đagraven kiến lagravem thế nagraveo để thoaacutet

khỏi aacutech thống trị của đagraven chacircu

chấu

Trong thời gian dagravei đagraven kiến

mặc dugrave rất đocircng nhưng luocircn sợ

hatildei đagraven chacircu chấu vagrave hagraveng

ngagravey chỉ lo cần cugrave thu nhặt thức

ăn dự trữ cho đagraven chacircu chấu với

suy nghĩ rằng nếu đagraven chacircu

chấu coacute đủ thức ăn sẽ để cho

đagraven kiến yecircn thacircn Một ngagravey

gần đến hẹn nộp lương thực

chuacute kiến thiacutech phaacutet minh nhưng

lại cẩu thả nhất đagraven lagravem đổ hết

thức ăn magrave cả tổ kiến cất cocircng

mấy thaacuteng gom goacutep được Đagraven

chacircu chấu tức giận nhưng

chuacuteng vẫn để yecircn cho đagraven kiến

với điều kiện trước khi chiếc laacute

vagraveng cuối cugraveng rụng xuống đagraven

kiến phải gom đầy đủ lương

thực cần thiết ldquoĐiều đoacute lagrave

khocircng thể nhất lagrave nếu cograven coacute

chuacute kiến cẩu thả kia ở nhagraverdquo hội

đồng cố vấn kiến suy nghĩ Vagrave

như vậy hội đồng quyết định

chấp thuận đogravei hỏi của chuacute kiến

đi ra thế giới becircn ngoagravei để tigravem

những cocircn trugraveng khaacutec to lớn

hơn giuacutep đagraven kiến đaacutenh lại đagraven

chacircu chấu(hellip)

Buồn thay đoacute lại lagrave một gaacutenh

xiếc khocircng ra gigrave Chuacute kiến vẫn

khocircng từ bỏ yacute định chống lại đagraven

chacircu chấu thậm chiacute khi biết

được sự thật về những người bạn

mời về Yacute tưởng lagravem một con

chim laacute thật to để xua đuổi chacircu

chấu xuất hiệnhellip Với sự giuacutep đỡ

của đaacutem bạn gaacutenh xiếc đagraven kiến

cugraveng hoagraven thagravenh ldquovũ khiacuterdquo biacute mật

nagravey (hellip)

Chiếc laacute thu cuối cugraveng lặng lẽ rơi

xuống Đagraven chacircu chấu đatilde kiếm

được chỗ truacute vagrave cả thức ăn cho

mugravea đocircng cugraveng với sự phục vụ

của những ldquonocirc lệrdquo muỗi Khi

nghe được tiếng bagraven taacuten của mấy

tecircn chacircu chấu trong đagraven về sự

khocircng cần thiết quay lại chỗ đagraven

kiến chacircu chấu thủ lĩnh bảo

rằng ldquoHatildey tưởng tượng mẩu

thức ăn nhỏ nagravey lagrave một con kiến

Bạn đatilde từng xem laquo A bugrsquos life raquo Hoặc mới chỉ nhigraven qua tờ aacutep phiacutech quảng caacuteo phim hoạt

higravenh nagravey Ắt hẳn bạn bị ấn tượng bởi kĩ thuật tạo higravenh ảnh chuyển động bằng maacutey tiacutenh (a

computer animated film) nhưng sự thagravenh cocircng của phim hoạt higravenh nagravey khocircng chỉ dừng ở

đấyhellip

―A bugrsquos

life khi

lograveng can đảm dấn

thacircn vagrave

sự đoagraven

kết ―lecircn

tiếng

wwwflickrcom

Trang 40

GIẢI TRIacute Số 12 - Thaacuteng 42008

ta sẽ neacutem noacute vagraveo ngươi noacutei ta

nghe ngươi cảm thấy thế nagraveordquo

cả đagraven chacircu chấu lăn ra cười vigrave

chẳng coacute cảm giaacutec gigrave Đột nhiecircn

tecircn thủ lĩnh mở nắp đậy lương

thực hagraveng ngagraven mẫu thức ăn agraveo

agraveo lăn đegrave chết ba tecircn chacircu chấu

ldquoCaacutec ngươi thấy đấy nếu chỉ một

con kiến thigrave khocircng coacute nghĩa liacute gigrave

nhưng đagraven kiến đocircng hơn chuacuteng

ta nhiều Ta cần quay lại đấy

khocircng phải vigrave thức ăn magrave để dạy

chuacuteng phục tugraveng chuacuteng ta Nếu

để một yacute nghĩ phản khaacuteng nagraveo

của đagraven kiến nhen nhoacutem dần thigrave

chuacuteng ta sẽ chếtrdquo(hellip)

Con chim giả thật sự lagravem cho

đagraven chacircu chấu sợhellipNhưng sự cố

xảy ra chim laacute bị thiecircu vagrave toagraven

bộ hi vọng của đagraven kiến tiecircu

tanhellipĐagraven chacircu chấu bigravenh tĩnh lại

vagrave tigravem kẻ mang yacute tưởng chống

đốihellipChacircu chấu thủ lĩnh vừa ra

lệnh hagravenh xử chuacute kiến vừa heacutet

lớn ldquoĐấy lagrave bagravei học cho những kẻ

muốn chống đối Kiến chỉ lagrave con

vật beacute nhỏ phải phục vụ cho

chacircu chấurdquo

- ldquoNgươi sai rồi Đagraven kiến khocircng

phải lagrave nocirc lệ của chacircu chấu Cả

đagraven kiến kiếm thức ăn khocircng

những để tự nuocirci migravenh magrave cograven

để cho đagraven chacircu chấu Vậy

chiacutenh chacircu chấu mới lagrave kẻ phụ

thuộc vagraveo đagraven kiến Chacircu chấu

sợ đagraven kiến chuacuteng tocirci mạnh hơn

caacutec ngươi nhiều Ngươi biết điều

ấyrdquo- tiếng chuacute kiến cất lecircn mạnh

mẽ với daacuteng đứng hiecircn ngang

mặc cho thương tiacutech đầy migravenh

Đagraven kiến như bừng tỉnhhelliptragraven lecircn

như khocircng coacute gigrave cản ngăn đượchellip

Lograveng can đảm dấn thacircn vagrave sức

mạnh đoagraven kết Vacircng chiacutenh điều

ấy đatilde đem đến thắng lợi của đagraven

kiến

Bảo Tracircm

Tagravei liệu tham khảo wikipedia

DVD ldquoA bugrsquos liferdquo

Lograveng can đảm dấn thacircn vagrave sức mạnh đoagraven kết Vacircng chiacutenh

điều ấy đatilde đem đến thắng lợi của đagraven kiến

wwwflickrcom

wwwflickrcom

Trang 41

GIẢI TRIacute Số 12 - Thaacuteng 42008

N ội qui nhagrave tugrave (tuoitrecuoicom)

Một ocircng cocircng chức giagrave chẳng may vagraveo tugrave vigrave biển thủ

cocircng qũi Ngagravey đầu nhập trại giaacutem thị phổ biến nội qui - Ở đacircy mọi thứ đều bị kiểm soacuteat chặt chẽ Ăn uống phải đuacuteng giờ vagrave coacute giới hạn thocirci khocircng được giữ tiền riecircng muốn đi đacircu phải xin pheacutep Phạm nhacircn liền bật khoacutec nức nở Giaacutem thị hỏi - Sao lại khoacutec Bộ khoacute thực hiện lắm sao Ocircng latildeo trả

lời - Khocircng Tại tocirci nhớ vợ tocirci quacutea Ngagravey đầu lấy nhau Bagrave ấy cũng dặn tocirci giống như vậy

Thanh niecircn

Thanh niecircn

Tuổi Trẻ

Tuổi Trẻ

T iếng khoacutec đecircm tacircn hocircn (diễn đagraven ttvnol)

Đecircm tacircn hocircn thấy cocirc dacircu ngồi khoacutec nức nở chuacute rể

lấy lagravem kinh hatildei - Em lagravem sao thế

- Emhellip hiacutec Anh nhigraven xem đacircy lagrave phong bigrave của anh X

người yecircu cũ của em Anh ấy ldquođi phong bigraverdquo gấp chục lần

bạn begrave khaacutec đấy

- Caacutei thằng đang lagravem ở 24H phải khocircng Cocirc nhớ tới noacute

vagraveo đuacuteng đecircm thiecircng liecircng nagravey ư

- Vacircng Biết người yecircu cũ luocircn tặng phong bigrave nặng kyacute thế

nagravey thigravehellip hiacutec trước khi lấy anh sao em khocircng yecircu thecircm

chục người nữa để bacircy giờ đaacutem cưới migravenh lời to rồi

khocircnghellip hic

C hữ của thầy cả (diễn đagraven ttvnol) Giờ kiểm tra Cả phograveng im phăng phắc Coacute

tiếng thigrave thagraveo

- Chữ viết tắt TV lagrave gigrave hả magravey Ti vi hay thực vật - Thằng ngố im mồm Cứ cheacutep đi Thầy tự khắc sẽ hiểu chứ khocircng ngu như magravey đacircu Lớp lại im phăng phắc

B ệnh viện trung ương (tuoitrecuoicom)

Một cụ giagrave thấy sức khoẻ của migravenh khocircng được ổn lắm định lecircn tận bệnh viện Bạch mai để khaacutem bệnh vigrave nghĩ lagrave ở

bệnh viện trung ương thigrave sẽ được phục vụ tốt hơn Khi tới bagraven baacutec sĩ tư vấn baacutec sĩ nhigraven cụ giagrave một luacutec liền bảo

- Thocirci cụ về đi cụ thế nagravey khocircng khaacutem bệnh được ở đacircy đacircu

Cụ giagrave bực lắm liền noacutei - Sao lại thế tocirci coacute đủ tiền magrave baacutec sĩ cứ cho tocirci vagraveo khaacutem Baacutec sĩ - Khocircng tocirci khocircng coacute yacute thế cụ yếu thế nagravey khaacutem lagravem sao đươc

Cụ giagrave liền khoacutec rống lecircn - Baacutec sĩ ơi chắc tocirci sắp chết rồi phải khocircng chắc tocirci bị bệnh nặng lắm phải khocircng Baacutec sĩ -Khocircng khổ quaacute tocirci khocircng coacute yacute thế cụ yếu thế nagravey cụ khocircng chen vagraveo khaacutem được đacircu đocircng người lắm người khoẻ mới vagraveo khaacutem bệnh được

Hatildey gửi bagravei viết cho tạp chiacute Phiacutea Trước

Phiacutea Trước lagrave tạp chiacute Việt Nam hoạt động dựa trecircn quyền tự do baacuteo chiacute vagrave quy

ước baacuteo chiacute quốc tế Tạp chiacute hướng đến mọi tầng lớp thagravenh phần trong xatilde hội

với mục điacutech mang đến cho người đọc thocircng tin trung thực bigravenh luận khaacutech quan

dưới một goacutec nhigraven hiện đại khocircng gograve boacute khocircng thagravenh kiến về tigravenh higravenh xatilde hội

trong vagrave ngoagravei nước Bao gồm caacutec mục chiacutenh Chiacutenh trị Kinh tế Văn hoacutea Đời

sống-Xatilde hội Lịch sử Giải triacute nội dung được trigravenh bagravey linh hoạt gần gũi dễ hiểu

với thể hiện trẻ nhưng coacute chiều sacircu thể hiện mọi yacute tưởng thocircng tin đa chiều vagrave

trải rộng trecircn khắp caacutec vấn đề của xatilde hội

Sự thật chưa hẳn lagrave những gigrave tận mắt chứng kiến

Nhuận buacutet được trả theo quy ước cộng taacutec viecircn

Ảnh Flickrcom

wwwflickrcom

Trang 40

GIẢI TRIacute Số 12 - Thaacuteng 42008

ta sẽ neacutem noacute vagraveo ngươi noacutei ta

nghe ngươi cảm thấy thế nagraveordquo

cả đagraven chacircu chấu lăn ra cười vigrave

chẳng coacute cảm giaacutec gigrave Đột nhiecircn

tecircn thủ lĩnh mở nắp đậy lương

thực hagraveng ngagraven mẫu thức ăn agraveo

agraveo lăn đegrave chết ba tecircn chacircu chấu

ldquoCaacutec ngươi thấy đấy nếu chỉ một

con kiến thigrave khocircng coacute nghĩa liacute gigrave

nhưng đagraven kiến đocircng hơn chuacuteng

ta nhiều Ta cần quay lại đấy

khocircng phải vigrave thức ăn magrave để dạy

chuacuteng phục tugraveng chuacuteng ta Nếu

để một yacute nghĩ phản khaacuteng nagraveo

của đagraven kiến nhen nhoacutem dần thigrave

chuacuteng ta sẽ chếtrdquo(hellip)

Con chim giả thật sự lagravem cho

đagraven chacircu chấu sợhellipNhưng sự cố

xảy ra chim laacute bị thiecircu vagrave toagraven

bộ hi vọng của đagraven kiến tiecircu

tanhellipĐagraven chacircu chấu bigravenh tĩnh lại

vagrave tigravem kẻ mang yacute tưởng chống

đốihellipChacircu chấu thủ lĩnh vừa ra

lệnh hagravenh xử chuacute kiến vừa heacutet

lớn ldquoĐấy lagrave bagravei học cho những kẻ

muốn chống đối Kiến chỉ lagrave con

vật beacute nhỏ phải phục vụ cho

chacircu chấurdquo

- ldquoNgươi sai rồi Đagraven kiến khocircng

phải lagrave nocirc lệ của chacircu chấu Cả

đagraven kiến kiếm thức ăn khocircng

những để tự nuocirci migravenh magrave cograven

để cho đagraven chacircu chấu Vậy

chiacutenh chacircu chấu mới lagrave kẻ phụ

thuộc vagraveo đagraven kiến Chacircu chấu

sợ đagraven kiến chuacuteng tocirci mạnh hơn

caacutec ngươi nhiều Ngươi biết điều

ấyrdquo- tiếng chuacute kiến cất lecircn mạnh

mẽ với daacuteng đứng hiecircn ngang

mặc cho thương tiacutech đầy migravenh

Đagraven kiến như bừng tỉnhhelliptragraven lecircn

như khocircng coacute gigrave cản ngăn đượchellip

Lograveng can đảm dấn thacircn vagrave sức

mạnh đoagraven kết Vacircng chiacutenh điều

ấy đatilde đem đến thắng lợi của đagraven

kiến

Bảo Tracircm

Tagravei liệu tham khảo wikipedia

DVD ldquoA bugrsquos liferdquo

Lograveng can đảm dấn thacircn vagrave sức mạnh đoagraven kết Vacircng chiacutenh

điều ấy đatilde đem đến thắng lợi của đagraven kiến

wwwflickrcom

wwwflickrcom

Trang 41

GIẢI TRIacute Số 12 - Thaacuteng 42008

N ội qui nhagrave tugrave (tuoitrecuoicom)

Một ocircng cocircng chức giagrave chẳng may vagraveo tugrave vigrave biển thủ

cocircng qũi Ngagravey đầu nhập trại giaacutem thị phổ biến nội qui - Ở đacircy mọi thứ đều bị kiểm soacuteat chặt chẽ Ăn uống phải đuacuteng giờ vagrave coacute giới hạn thocirci khocircng được giữ tiền riecircng muốn đi đacircu phải xin pheacutep Phạm nhacircn liền bật khoacutec nức nở Giaacutem thị hỏi - Sao lại khoacutec Bộ khoacute thực hiện lắm sao Ocircng latildeo trả

lời - Khocircng Tại tocirci nhớ vợ tocirci quacutea Ngagravey đầu lấy nhau Bagrave ấy cũng dặn tocirci giống như vậy

Thanh niecircn

Thanh niecircn

Tuổi Trẻ

Tuổi Trẻ

T iếng khoacutec đecircm tacircn hocircn (diễn đagraven ttvnol)

Đecircm tacircn hocircn thấy cocirc dacircu ngồi khoacutec nức nở chuacute rể

lấy lagravem kinh hatildei - Em lagravem sao thế

- Emhellip hiacutec Anh nhigraven xem đacircy lagrave phong bigrave của anh X

người yecircu cũ của em Anh ấy ldquođi phong bigraverdquo gấp chục lần

bạn begrave khaacutec đấy

- Caacutei thằng đang lagravem ở 24H phải khocircng Cocirc nhớ tới noacute

vagraveo đuacuteng đecircm thiecircng liecircng nagravey ư

- Vacircng Biết người yecircu cũ luocircn tặng phong bigrave nặng kyacute thế

nagravey thigravehellip hiacutec trước khi lấy anh sao em khocircng yecircu thecircm

chục người nữa để bacircy giờ đaacutem cưới migravenh lời to rồi

khocircnghellip hic

C hữ của thầy cả (diễn đagraven ttvnol) Giờ kiểm tra Cả phograveng im phăng phắc Coacute

tiếng thigrave thagraveo

- Chữ viết tắt TV lagrave gigrave hả magravey Ti vi hay thực vật - Thằng ngố im mồm Cứ cheacutep đi Thầy tự khắc sẽ hiểu chứ khocircng ngu như magravey đacircu Lớp lại im phăng phắc

B ệnh viện trung ương (tuoitrecuoicom)

Một cụ giagrave thấy sức khoẻ của migravenh khocircng được ổn lắm định lecircn tận bệnh viện Bạch mai để khaacutem bệnh vigrave nghĩ lagrave ở

bệnh viện trung ương thigrave sẽ được phục vụ tốt hơn Khi tới bagraven baacutec sĩ tư vấn baacutec sĩ nhigraven cụ giagrave một luacutec liền bảo

- Thocirci cụ về đi cụ thế nagravey khocircng khaacutem bệnh được ở đacircy đacircu

Cụ giagrave bực lắm liền noacutei - Sao lại thế tocirci coacute đủ tiền magrave baacutec sĩ cứ cho tocirci vagraveo khaacutem Baacutec sĩ - Khocircng tocirci khocircng coacute yacute thế cụ yếu thế nagravey khaacutem lagravem sao đươc

Cụ giagrave liền khoacutec rống lecircn - Baacutec sĩ ơi chắc tocirci sắp chết rồi phải khocircng chắc tocirci bị bệnh nặng lắm phải khocircng Baacutec sĩ -Khocircng khổ quaacute tocirci khocircng coacute yacute thế cụ yếu thế nagravey cụ khocircng chen vagraveo khaacutem được đacircu đocircng người lắm người khoẻ mới vagraveo khaacutem bệnh được

Hatildey gửi bagravei viết cho tạp chiacute Phiacutea Trước

Phiacutea Trước lagrave tạp chiacute Việt Nam hoạt động dựa trecircn quyền tự do baacuteo chiacute vagrave quy

ước baacuteo chiacute quốc tế Tạp chiacute hướng đến mọi tầng lớp thagravenh phần trong xatilde hội

với mục điacutech mang đến cho người đọc thocircng tin trung thực bigravenh luận khaacutech quan

dưới một goacutec nhigraven hiện đại khocircng gograve boacute khocircng thagravenh kiến về tigravenh higravenh xatilde hội

trong vagrave ngoagravei nước Bao gồm caacutec mục chiacutenh Chiacutenh trị Kinh tế Văn hoacutea Đời

sống-Xatilde hội Lịch sử Giải triacute nội dung được trigravenh bagravey linh hoạt gần gũi dễ hiểu

với thể hiện trẻ nhưng coacute chiều sacircu thể hiện mọi yacute tưởng thocircng tin đa chiều vagrave

trải rộng trecircn khắp caacutec vấn đề của xatilde hội

Sự thật chưa hẳn lagrave những gigrave tận mắt chứng kiến

Nhuận buacutet được trả theo quy ước cộng taacutec viecircn

Ảnh Flickrcom

wwwflickrcom

Trang 41

GIẢI TRIacute Số 12 - Thaacuteng 42008

N ội qui nhagrave tugrave (tuoitrecuoicom)

Một ocircng cocircng chức giagrave chẳng may vagraveo tugrave vigrave biển thủ

cocircng qũi Ngagravey đầu nhập trại giaacutem thị phổ biến nội qui - Ở đacircy mọi thứ đều bị kiểm soacuteat chặt chẽ Ăn uống phải đuacuteng giờ vagrave coacute giới hạn thocirci khocircng được giữ tiền riecircng muốn đi đacircu phải xin pheacutep Phạm nhacircn liền bật khoacutec nức nở Giaacutem thị hỏi - Sao lại khoacutec Bộ khoacute thực hiện lắm sao Ocircng latildeo trả

lời - Khocircng Tại tocirci nhớ vợ tocirci quacutea Ngagravey đầu lấy nhau Bagrave ấy cũng dặn tocirci giống như vậy

Thanh niecircn

Thanh niecircn

Tuổi Trẻ

Tuổi Trẻ

T iếng khoacutec đecircm tacircn hocircn (diễn đagraven ttvnol)

Đecircm tacircn hocircn thấy cocirc dacircu ngồi khoacutec nức nở chuacute rể

lấy lagravem kinh hatildei - Em lagravem sao thế

- Emhellip hiacutec Anh nhigraven xem đacircy lagrave phong bigrave của anh X

người yecircu cũ của em Anh ấy ldquođi phong bigraverdquo gấp chục lần

bạn begrave khaacutec đấy

- Caacutei thằng đang lagravem ở 24H phải khocircng Cocirc nhớ tới noacute

vagraveo đuacuteng đecircm thiecircng liecircng nagravey ư

- Vacircng Biết người yecircu cũ luocircn tặng phong bigrave nặng kyacute thế

nagravey thigravehellip hiacutec trước khi lấy anh sao em khocircng yecircu thecircm

chục người nữa để bacircy giờ đaacutem cưới migravenh lời to rồi

khocircnghellip hic

C hữ của thầy cả (diễn đagraven ttvnol) Giờ kiểm tra Cả phograveng im phăng phắc Coacute

tiếng thigrave thagraveo

- Chữ viết tắt TV lagrave gigrave hả magravey Ti vi hay thực vật - Thằng ngố im mồm Cứ cheacutep đi Thầy tự khắc sẽ hiểu chứ khocircng ngu như magravey đacircu Lớp lại im phăng phắc

B ệnh viện trung ương (tuoitrecuoicom)

Một cụ giagrave thấy sức khoẻ của migravenh khocircng được ổn lắm định lecircn tận bệnh viện Bạch mai để khaacutem bệnh vigrave nghĩ lagrave ở

bệnh viện trung ương thigrave sẽ được phục vụ tốt hơn Khi tới bagraven baacutec sĩ tư vấn baacutec sĩ nhigraven cụ giagrave một luacutec liền bảo

- Thocirci cụ về đi cụ thế nagravey khocircng khaacutem bệnh được ở đacircy đacircu

Cụ giagrave bực lắm liền noacutei - Sao lại thế tocirci coacute đủ tiền magrave baacutec sĩ cứ cho tocirci vagraveo khaacutem Baacutec sĩ - Khocircng tocirci khocircng coacute yacute thế cụ yếu thế nagravey khaacutem lagravem sao đươc

Cụ giagrave liền khoacutec rống lecircn - Baacutec sĩ ơi chắc tocirci sắp chết rồi phải khocircng chắc tocirci bị bệnh nặng lắm phải khocircng Baacutec sĩ -Khocircng khổ quaacute tocirci khocircng coacute yacute thế cụ yếu thế nagravey cụ khocircng chen vagraveo khaacutem được đacircu đocircng người lắm người khoẻ mới vagraveo khaacutem bệnh được

Hatildey gửi bagravei viết cho tạp chiacute Phiacutea Trước

Phiacutea Trước lagrave tạp chiacute Việt Nam hoạt động dựa trecircn quyền tự do baacuteo chiacute vagrave quy

ước baacuteo chiacute quốc tế Tạp chiacute hướng đến mọi tầng lớp thagravenh phần trong xatilde hội

với mục điacutech mang đến cho người đọc thocircng tin trung thực bigravenh luận khaacutech quan

dưới một goacutec nhigraven hiện đại khocircng gograve boacute khocircng thagravenh kiến về tigravenh higravenh xatilde hội

trong vagrave ngoagravei nước Bao gồm caacutec mục chiacutenh Chiacutenh trị Kinh tế Văn hoacutea Đời

sống-Xatilde hội Lịch sử Giải triacute nội dung được trigravenh bagravey linh hoạt gần gũi dễ hiểu

với thể hiện trẻ nhưng coacute chiều sacircu thể hiện mọi yacute tưởng thocircng tin đa chiều vagrave

trải rộng trecircn khắp caacutec vấn đề của xatilde hội

Sự thật chưa hẳn lagrave những gigrave tận mắt chứng kiến

Nhuận buacutet được trả theo quy ước cộng taacutec viecircn

Ảnh Flickrcom

wwwflickrcom

Hatildey gửi bagravei viết cho tạp chiacute Phiacutea Trước

Phiacutea Trước lagrave tạp chiacute Việt Nam hoạt động dựa trecircn quyền tự do baacuteo chiacute vagrave quy

ước baacuteo chiacute quốc tế Tạp chiacute hướng đến mọi tầng lớp thagravenh phần trong xatilde hội

với mục điacutech mang đến cho người đọc thocircng tin trung thực bigravenh luận khaacutech quan

dưới một goacutec nhigraven hiện đại khocircng gograve boacute khocircng thagravenh kiến về tigravenh higravenh xatilde hội

trong vagrave ngoagravei nước Bao gồm caacutec mục chiacutenh Chiacutenh trị Kinh tế Văn hoacutea Đời

sống-Xatilde hội Lịch sử Giải triacute nội dung được trigravenh bagravey linh hoạt gần gũi dễ hiểu

với thể hiện trẻ nhưng coacute chiều sacircu thể hiện mọi yacute tưởng thocircng tin đa chiều vagrave

trải rộng trecircn khắp caacutec vấn đề của xatilde hội

Sự thật chưa hẳn lagrave những gigrave tận mắt chứng kiến

Nhuận buacutet được trả theo quy ước cộng taacutec viecircn

Ảnh Flickrcom

wwwflickrcom