Tanrı Üzerine

8/7/2019 Tanr zerine

1/63

TANRI ZERNE

Mehmet Salih ZALP


2/63


3/63

3

www.meytisi.com


4/63

4

NDEKLER

1Tanr zerine - 6

*Tanrnn Evrimi

*Evrimin Tanrs

2Politeizmin Tanrlar - 12

*Smer *Babil *Msr *Arabistan *Yunan

3

Monoteizmin Tanrs - 14

*Yahudilik - 15MusaTanr nanc

*Zerdtilik - 19ZerdtTanr nanc

*Hristiyanlk - 22saTanr nanc

*slamlk - 25MuhammedTanr nanc

4Felsefenin Tanrs - 29

*brahim-Yunus *Hermes *yonya okulu ve sonras

5Tanrnn varl sorunu - 36

*Teizm *Deizm *Panteizm *Ateizm *Agnostizm


5/63

5

6

Tanr - 41

*Varlk *Tanr *Sfatlar *Mucize *Peygamberlik *Ruh Kavram

7

Ekler 48


6/63

6

1

Tanr zerine

Yaznn tarihe gemesiyle beraber Tanr konusu hep tabletlerde yerini almtr. Tarihncesinde Tanr insancnn insanlar arasnda var olup olmad konusu hep

tartlmtr. lk inanlarn insanlar arasna nasl girdii konusunda eitli teoriler

retildii gibi; Tanrnn tarihi konusunda da birok teori retilmitir. Teizme gre

Tanr inanc ilk insandan bu yana hep var olmutur. Tanr inancnn sapmalarla

bozulduu ve politeist inanlarn sonradan retildii teist evrelerce kabul edilir. Anti-

Tanr evreler ise ilk insanlarn ruhlara veya farkl inanlara yneldii -kutsal

inanlarla hayatlarn srdrdkleri, daha sonralar ise politeizme(ok tanrcla);

Politeizmden Monoteizme(tek tanrcla) yneldikleri sav cazip rlmtr. Konu

dnp dolap Tanr m insan yaratt, nsan m tanry yaratt? meselesine gelir.

leri srlen bu sav, Teist dnrler tarafndan kabul edilememi ve farkl bir bak

as var olagelmitir. Teistler, ilk insanlara monoteist bir dncenin verildii

zamanla bunun yozlat kanaatindeler. Tarihe baktmzda her iki teorinin de kayda

deer delilleri vardr. Bu konunun biraz zerinde durmak yerinde olacaktr.

*Tanrnn Evrimi

Biyolojide devrim yaratan Charles Darwin, on sekizinci yzylda Trlerin Kkeni

adl eseriyle byk bir yank uyandrd. Teoriye gre nsanlar dahi btn canllar

evrelerden ve doal seilime urayarak bu gnk modern insan kvamna gelmilerdir.Evrim Teorisi tekmle-mkemmele doru bir canl evrimini savunuyordu. nsanlarn

aa seviyedeki basit canllardan evirilerek Homo Sapiens trne geldiini

savunduu(bu gnk modern insann atas) andan itibaren; ekonomi bata olmak zere

birok alanda benzer teoriler retildi. Dinler konunda da benzer teoriler ortaya atld.

Dinlerin Evrimi teorisi birok bilim insan tarafndan gelitirildi.


7/63

7

Din denildii an hemen tanr akla gelir. Kabile dinlerinden sistemli dinlere kadar btn

dinlerde tanr birinci maddede yer alr. Budizm gibi dinleri bu sylediklerimize

katmazsak bile sonu itibaryla tanry nasl tarif etiimize baldr. Lau Tzuun

anlatmak istedii Taoya tanr diyenler olduu gibi yol veya baka tanmlargelitirenler de vardr. Nirvana veya Tao gibi kavramlar taraflarnca ama edildii iin

burada tanr olup olmadklar pek nem kazanmamaktadr. Tanr yaratan, gzleyen

veya kader tayin eden olarak tanmland takdirde Budann veya benzerlerin tarif

etii kavramlar tanr olamazlar. Fakat sezgi ve huzur kayna olarak deerlendirdii

takdirde buna sradan kutsanan bir simgeyi veya ahs bile dhil edebiliriz. O yzden

din ile kutsal nasl ki ayrlmaz birer btndrler, ayn ekilde tanr tanm da kutsaldan

ayrlamaz. Tanrnn Evrimi konusunu daha iyi anlamak iin Tanrnn veya

Tanrlarn nasl ktyla ilgili ve Hayal gcnzn gelimesi iin sade bir rnek

verelim.

nsanlar yrtc hayvanlardan korunmak iin bir duvar kalkan edinmilerdir. Zamanla

toplumun vahi hayvanlardan beri edildii bir vakitte etrafta eskiden duvar ina eden

atalar var olmad ortada iken; psikolojik olarak atadan kalan bu koruyucu duvar

halk arasnda bir giz olarak anlalmaya yol alm olabilir. te burada koruyuculuk

ve ata yan yana geldii takdirde kutsallk doar. Artk duvarn ilevi veya nasl

koruduu deil salt bir korumak szcyle kalnan insanlar artk bu koruyuculuk

sfatn geniletebilirler. Teberrk olarak alnabilecek bir para ta bile gelecek nesli

bu duvara srkleyebilir. Zamanla ilevi genileyen duvar duvar tanrs olarak

kverir.

Veya modern bir rnekle yola kacak olursak, renciler kullandklar kalemi drt

snav st ste kullanp bir bilgiye dayanmadan uurlu sayabiliyorlar. Kolye, hediye,

sa telli veya e dostun eyas uurlu saylabiliyor. Hatta gnl ferahlatc olarak

insanlarn bir resmi veya hatray srekli aralarnda yaattklar gzlenebiliyor.

stelik toplum arasnda itibar gren aydn, peygamber, lim, evliya, filozof, kahraman

veya kabile reisleri topluca anmalara ve hatralara tabi tutulduklar iin ar abuk


8/63

8

kutsanabilme pozisyonlar vardr. Bu rneklerle yola kacak olursak smmer, babil,

yunan, roma vb. tanrlarnn nasl olutuklar sezgilerini gsterebilir.

Ortaya atlan dinlerin evrimi teorisini daha iyi anlamak iin tarihte dinlerin nasl birsralama izlediklerine gz atmzda gerekten kutsama anlay-ok tanrc ve tek

tanrc bir sralama grmek mmkndr. Fakat burada baz skntlarn olmad da

sylenemez ki bir sonraki blmnde ileyeceiz. Medeniyetin ve snfsal yapnn

Smerlerde meydana geldii genel olarak bilim adamlarnca kabul edilmi durumda.

Smerlerin dini anlay ok tanrcyd. Smer-Babil-Asur, Msr, Yunan-Roma-Eski

Cerman- Kelt-Salav dinlerinde ok tanrc tasavvur grlr.

Zerdt-brahim-Musa-sa-Muhammed sral bir Monoteist izgi kabul edilir. sa

dininin Roma paganizminden etkilenip baba-oul-kutsal ruh lsn oluturduu bir

gerektir. Mitraizm, Hinduizm, Roma paganizminden oluan Hristiyanlk, daha

sonralar Felsefi tartmalarla ve Muhammedden etkilenerekten te birlik dier

ismiyle tek tanrdan yansma fikrinin yaygnlat gzlenir.

Musann uzun sre Msrdan kap bilginlerle konuup dinini onlardan tekil ettii

hep vurgulanr. Fakat Babil kuatmasndan sonra (Musann yazd) tevratn

yakld daha sonra Zerdtn dininden etkilenilerek tekrar yazld ve Yahudiliin

oradan kaynakland sylenilir. Her ne kadar Yahudi ilahiyatlar dinlerinin tek

tanrc olduu savn glendirmeye kalkmlarsa da, Tevrata baktmzda kan

kusan bir kabile tanrs gze arpar. Tevrata her ne kadar msr tanrlaryla mcadele

ierisinde olan bir kabile tanrs olduu gzkse de bu Yahudi bilginler tarafndankabul edilmez.

bni Meymun gibilerin slamdan etkilenip Tevrat yorumlad ve Felsefe izgisine

sadk kaldnd dnld zaman gerek Tevrat hangisidir sorusunu meydana

getirir. Her ne kadar felsefe ve mistiksizim etkisinde kalan limler ve bilginlerin

abalar bazen bo grlse de bizce geleneksel halk tabasndan daha ciddi yorumlar

yapmlardr. Ve ze daha sadakat gstermilerdir.


9/63

9

Tevratn tanrs Arabistan da ateli bir Monoteist klfna brnd dinlerin

evrimi tezine bir delil olarak alnmtr. Gerekten de ateli bir monoteist olarak

Kuran kabul etmek doru bir yaklamdr. Fakat burada yaklamlarn naslolduuyla ilgili bir soru da sormak gerekir.

Bu almamzda amalanan tanr var mdr? Yok mudur? Konularndan daha ok

nasl bir tanr? zerinde durulacaktr Her eye ramen objektif olmay ok isterim.

Fakat olaylara bakarken objektif olmak kadar zor bir ey de yoktur. nk sbjektif

olmak ok kolaydr ama objektif olmak istee bal olmaktan ok olaya nasl

bakldyla? ilgili olduu iin ok g bir durumdur. Her durumda her insann bir

amac ve taraf olduu iin tarafsz olmakta imknszdr. te biz bu kitabmzda

tarafsz olmaktan ok olaylar okuyucuya olabildiince sade bir ekilde sunmak ve

karmlarmz iletmektir. nk tek tarafn delilerini vermek ayn zamanda dier

taraf yok saymaktr.

*Evrimin Tanrs

Geen blmde dinleri evrimin adl blm de ne sylendiinden ok ne sylenmek

istendiini ksaca kendi analizimizle sizlere sunmaya altk. Bu blmde evrimin

tanrsn anlatacaz. Son zamanlarda genellikle tm dinlerin tek tanr inancna

yanat ve bu inan etrafnda birlemeye alt bir tanrnn evrimi i

artrmaktadr. Gerekten btn dinlerin slamn ban ektii monoteist

anlay zaman getike daha przsz hale getirildii bir gerektir. Bu tanrnnevrimine kant mdr, deimidir? Ayr meseledir. Zamanla tek tanrnn da bertaraf

edilecei hatta herkesin dinlerden kurtulup dinsiz yasayacan syleyen bilginlerde

yok deildir. Bu gibi kehanetler veya teoriler bizim konumuz dndadr elbette. Tanr

inanc noktasn da tek taviz vermeyenler bile Smer dinlerinde ve daha nceki

ruhuluk gibi inanlarn yaygn olduu kanaatindeler.


10/63

10

Evvelki konuda medeniyetin Smer ile baladn vurgulamtk. Burada tek tanrc

sav destekleyecek delilleri sunduktan sonra yorumu sizlere brakacaz. An Smer,

babil ilahlar meclisinin badr. Hatta bir heykeli bile olmamtr. Ulalmaz bir

yerdedir. Mekn gklerin en stndedir. te burada An slam gzyle bakldndaAllah ile ayn szckleri artrd dnlebilir. Yan sra Nanna(ay) Utu(gne)

Ninurta(sava) tanrlarnn ise bamsz tanr deil birer sfat olduu dnlebilir.

Halk tarafndan yozlatrlarak bamsz birer tanr olarak anlald sav ne

srld her toplumda tek tanr inancnn bylece rtld savunulur. Zaten

brahim Peygamberin bir aray ierisinde olduu gne, yldz ve ayn tanr

olamayacan bir st tanrnn olmas gerektii dncesiyle putlar krd Kuranda

geer. Krt olduu ve UR (yeni ismi Urfa) ehrinde doup peygamber olduu kabul

edilir.

Msrda 4.Amonefis adl bir Firavunun aton diye tek tanry savunduu ve toplumu

karsna ald da gz nne alndnda gerekten tam anlamyla bir tanrnn

evrimi dnlemez. Fakat eskiden beri tek tanr inanc var olduu gibi genelde

ok tanrclk vardr demek daha iyi olur. Atonun ve brahimin tanrsyla

Hristiyanlarn ve Mslmanlarn tanrs ayn mdr? Sorusuna gelince: elbette ki

burada net bir fikir beyan edilemez. nk Servetus gibi ateli bir tek tanrc

Hristiyan, Arius gibi daha farkl bir monoteist ile kat bir Ortodoks ayn kefeye

konulamaz. Yine Allahn sfatlarn dillendiren bir Eari daha farkl olan Mabihe

ile Cehm bin Saffanda ayn kefeye konulamaz. Tanrya bak alar o kadar

nemlidir ki yle diyebiliriz Bana tanrn syle senin ne olduunu diyeyim

Tarih boyunca tanrnn evrimi ile evrimin tanrs zt iki kutupta durmulardr. Biri

nsanlar Yaratan Tanr dieri nsann yaratt Tanr Biri nsan merkezli, dieri

Tanr merkezli te burada biz Tanrnn tarihi noktasnda bir k tarihi veremeyiz.

nk en eski belgelere, bulgulara bile baktmzda insanlarn eitli doa d

varlklara inand grlebilir. rnein llerini gmdkleri rnek gsterilebilir.

Bunun bir k kabul edilirse bile bu kn kendisi uydurma mdr? Yoksa gerekten

tanr diye bir varlk vardr ve farkl ekiller de anlalmtr? te burada klar


11/63

11

zerinde durulacamza tanrnn bizatihi kendisi zerinde durulursa daha iyi

anlalabilir. O yzden biz tanrnn tarihini o kadar da uzatmadk. Zaten yeri gelince

Tanr zerinde farkl yaklamlar sergileyenleri ve bizim anladmz tanry

aklamaya alacaz.


12/63

12

2

Politeizmin Tanrlar

Dinlerin birer insan rn olduunu savunan bilim insanlar ilk inanlarn oktanrclktan tek tanrcla evirildiini savunurlar. Tek Tanrclk kendi arasnda bile

tartmal bir serven yaarken; birok Monoteist metinde bile Politeist izleri grmek

mmkndr. lkel insanlarn eitli ruhlara veya doa nesnelerine taptklar gz nne

alnrsa bunun biraz daha gelimi hali politeizm nmze kar. Politeizmin

genellikle ba tanr ve yardmclar gibi inanlar da gz nne alnrsa ba tanr

d kalanlar kabul etmeyip tek tanr inancna evirildikleri dnlmtr.

Buna kar modern zamanlarda bile ruha tapan, politeist inanlar sergileyen, doa

nesnelerine tapan ve benzeri topluluklarn da var olduklar gzlendiin de yle bir

tablo kar:

1- Eskiden beri Politeist inanlar vardr ve var olacaklar. Buna kar Monoteistinanlarda az bir topluluk veya byk bir toplum tarafndan srdrlmtr.

Ve dinlerin ilahi kaynakl olduunu savunanlar kendi tezlerini bylece

glendirdiklerini dnebilirler.

2- lkel toplumlarda doa veya ruhlara sonra Politeizme yneli ve Monoteizmeevrimle vardr. uan var olan ilkel toplumlar ise henz evrimlerini

tamamlamam olmallar.

Biz var olan tartmalar ve tanr tasavvurlarn tantrken hakem durumda deil sunucu

durumda olmaya alyoruz. Bylece kitabn sonunda tmden bir deerlendirmeye

vardrmaya alacaz. Politeizmin sistemletirilmi hali Smer, Msr, Yunan, Roma

ve Babilde gsterilebilir. Bu Medeniyetleri tanmak ve yorumlamak ayr bir mesele

fakat burada ksaca tanr anlaylarn sralamak konuya btnlk kazandrr.


13/63

13

*Smerlerde panteonunun banda An, Anlil ve Enki bulunur. Anlil Ann oludur ve

frtna-hava tanrsdr. Dier tanrlar ise daha aada bulunurlar. Smerlerde birok

eye zel bir tanr tayin edilmi. Ak, Adelet vb. tanrlar.

*Babilde Kral Hamurabi Babili ba ehir yaparak Marduku ba tanr kabul eder.Daha nce Babilde alt yz tane hrmet gren ilah vard. Ea, Nanar, amas, Anu vb.

tanrlar kabul edilir. Babilde Smer gibi ok tanrl bir inan arz etmektedir.

*Msrda Smer ve Babil gibi daha nceleri tabiat(st glere) ve Animiz gibi

inanlar barndryordu. Re gne tanrs, lahlarn atas konumunda kabul edilir.

Taben ehrinin yerel tanr Amon ile birletirilerek Amon-Re yzyllarca Msrn

tanrs kabul edilir. Ptah, Sokar, ziris, Zehmet gibi tanrlar ve insan eklinde kabul

edilen tanrlar kabul edilirdi. Msrda ok tanrc bir inanca sahipti.

*Arabistanda var olan paganizm de zaten Mezopotamyadan szmtr. El-Lat ilahlar

meclisinin bandaki -El- tanrsndan evirilmitir. Menat-Uzza-Lat ls zaten

*Hindularda grlen Brahma-Vinu-iva ls yine Hristiyanlk ta ki teslis ve

Smer l tanrlar genellikle politeizmde grlen l tanr ve alt tanrlar sistemi

her zaman var olmutur. Hatta Arabistanda yz altm putun bulunduu sylenir.

Fakat ba tanr tanedir. Zaten Kuranda da bu tanrya saldr vardr genellikle.

Al-lat ile Allah arasnda pek bir fark grlmemektedir. Nitekim slam Peygamberinin

babasnn smi de Abdullahtr. Demek ki Allah kavram daha nceleri vard.

*Yunanllarda Tanr, insann en stn suretleri olarak alglanrd. Dnyaya hkm

ederlerdi ve gklerin uzak bir yerlerinde otururlard. Birok politeist inanlar gibiYunan tanrs Zeusda Henoteist bir grnt sergilemekteydi. Gk tanrs veya st

tanr kabul edilirdi.


14/63

14

3

Monoteizmin Tanrs

ok tanrcl tersleyip Monoteist anlay ilk sergileyenin kim veya hangi toplulukolduu konusunda eitli tartmalar yaplabilir. Musa peygamberin Monoteist

olmadn yzyllar sonra Zarathutra etkisinde Tevratn yakldktan sonra tekrar

yazld fikri Zerdti din adamlar tarafndan dile getirilir. O yzden biz burada ilk

Monoteist noktasnda tespitlerde bulunmayacaz. nk dinlerin ilahi olduunu

savunan teze gre bunun bir k da olamaz. Bizce Monoteist dncenin knn

dilendirilmesi bir Teist tarafnda yadrganmamal. nk k denirken ilan olarak ta

anlalabilir.

*Akhenoton (M:13701352)

M. 1370-1350 4.Amonefis (byk ihtimalle Yusuf peygamber dneminde yaam)

dini bir yenilik yaparak sadece gkte dedii gne tanrs atonu kabul ederek

kendisine Eknaton yani aton holand sfatn vermitir. Ksmi olarak Monoteist

bir k yapmtr. lmnden sonra olu Tutanhamun babasnn dinini terk ederek

tekrar Amon-Re politeist inancna geri dnmtr. Ekhenatonun Tanrs her ne kadar

Monoteist bir inanc yanstsa da; gerekten z itibaryla Politeist bir inan sergiler.

nk birok tanr arasnda gne tanrs seilmitir.

Atonu yle Anlatr:

Vard tanr ta balangta

lk varlk o, yokluktan nce vard.

O yaratt her eyi, kendinden sonra.

Balangcn yaratan. Sonsuzdur tanr,

Zamann bandan sonuna kadar

ncesiz varl srecek sonsuza dek.


15/63

15

*Yahudilik

Abraham (brahim) imin olu shak ve soyundan Yakup Msra ailece yerleirler.

Sonralar bu oymak Filistine yerleerek Keldanilerle kaynarlar. Davut (M: 1005-965) tarafndan krallk kurulur. Sleyman (M: 965925) dneminden den sonra ikiye

blnrler. ran mparatorluundan sonra skenderin ynetimine girerler. Filistinde

Yahudiler zamanla zgrlemelerine ramen MS: 70de Roma mparatorluu

tarafndan Titus dneminde Kuds yaklr ve zgrlkleri yok edilir.

Yahudilie ayn zamanda Musevilik de denir. Bunun nedeni Yahudiliin kurucusu

olarak kabul edildiindendir. k, 2-10da sudan kt anlamna gelir. branice de

Moe tanr verdi anlamna gelir. M. 1250 tarihinde yaad n grlr.

Musa (M: 1250)

Babas: Arman

Annesi: Yohebed

Kavmi: Levidir.

Musann Yahudi olduu ve Yakupun soyundan geldii Yahudi-Mslman-Hristiyan

ve gelenekler tarafndan n grlse de, birok aratrmac onun Msrl olduu ve

Yahudi olmad grndeler. Annesi Tevrata gre gelecekte Msra hkim olacak

kehaneti zerine btn ocuklarn ldrlecei tehlikesi zerine; bir sepete braklaraknehre atld anlatlr. Sargonun da ayn ekilde sepete braklarak nehre atld gz

nne alndnda o dnemlerde byle vakalarn olduu dnlebilir. Daha sonra asil

bir aile tarafndan yetirilip prens hayat srd. Gen yalarna gelince birgn arya

karken bir Msrlnn Yahudi bir iiye zlm etiini grnce dayanamayp ona bir

tokat atar ve adamn ba taa deerek lr. Korkuya kaplarak Medyene kaar. Yetro

(uayp) adnda bir Khinin yannda kalarak alr ve onun kzyla evlenir. Ondan

eitli bilgiler ve ilimler renir. Gnn birinde koyunlar otlatrken Horab danda


16/63

16

allarn arasnda Tanrnn seslendii iitir. Kardei Harun ile birlikte Msr

Firavunlarnn zulmlerine kar gelme bilincine varr. Bilge Adam denilen Hzr ile

tant bu olay sonra olduu dnldnde Msrl Firavunlarn oyunlar, sihirleri

ve halk nasl esir ettikleri taktiklerini rendii saptanabilir. Saraya giderek MsrFiravunlarn uyarr ve yaptklar eylerin herkesin yapabileceini ve olan st eylerin

olmadn sihirlerin eitli oyunlar olduunu denetimleyerek gsterir. O dnemde

Msr da eitli olaylar olur. ekirgelerin ehri bast ve halkn bunun bir bela olduu

korkusuyla Musa ve Yandalarnn Msrdan kmalar sz konusu olur. Musa doa

olaylarn ok iyi bilen biriydi. Msrdan karken nehrin azald bir devre denk

getirir ve olduka bir dar geitten halk geirir. Msr dndaki bir yerde Medeniyetini

kurmaya almsa da halk ona kar isyana kalkr. Halkn almaya ve doadan

eitli rnler peydahlamaya arr. Doadan alarak bir eyler elde etmek halka

ar gelir ve Musaya rabbin bizi brakt bize neden yardm etmiyor gibi itirazlar

ykselir. Musa Sina Dana giderken on emir esinlenir:

1. Karmda baka ilahlarn olmayacak.2. Kendin iin oyma put, yukarda gklerde olann yahut aada yerde olann,

yahut yerin altnda sularda olann hi suretini yapmayacaksn, onlara

eilmeyeceksin ve onlara ibadet etmeyeceksin.

3. Yehova'n Rab'in ismini bo yere aza almayacaksn.4. Sebt gnn takdis etmek iin onu hatrnda tutacaksn. Alt gn ileyeceksin ve

btn iini yapacaksn, fakat yedinci gn Allah'n Rab'e Sebttir. Sen ve olun

ve kzn, klen ve cariyen ve hayvanlarn ve kaplarnda olan garibin hibir i

yapmayacaksnz. nk Rab gkleri, yeri ve denizi ve onlarda olan btneyleri alt gnde yaratt.

5. Babana ve anana hrmet edeceksin.6. Katletmeyeceksin.7. Zina etmeyeceksin.8. almayacaksn.9. Komuna kar yalan ehadet etmeyeceksin.


17/63

17

10.Komunun evine tamah etmeyeceksin, komunun karsna, yahut klesine,yahut cariyesine, yahut kzne, yahut eeine, yahut komunun hibir eyine

tamah etmeyeceksin.

Bu on emir Kuranda da olduu gibi onaylanr:

83. ayet: "Bir vakit srailoullarndan sz alp: 'Allah'tan bakasna ibadet etmeyin.

Anaya babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara gzel muamele edin, insanlara tatl sz

syleyin, namaz hakkyla eda edin, zekt verin" demitik. Sonra pek aznz hari

sznzden dndnz. Hala da yz evirmektesiniz."

84. ayet: "Hani sizden, birbirinizin kann dkmeyin, birbirinizi lkenizden karmayn

diye sz almtk, siz de bunu kabul etmitiniz. Buna siz de ahitlik edersiniz." (Bakara

Suresi)

Tanr nanc

Tevrata baktmzda karmza tek tanr kar.Rab Benim, bakas yok, Benden

baka Tanr yok... doudan batya dek Benden bakas olmadn herkes bilsin. Rab

Benim, bakas yok. (Yeaya 45:5-6) Tanr Benim, bakas yok. Tanr Benim,

benzerim yok. (Yeaya, 46:9) Sonunda dnyann btn uluslar bilsinler ki, tek Tanr

Rab'dir ve O'ndan baka Tnr yoktur. (1. Krallar, 8:60) Ey dnyann drt

bucandakiler, Bana dnn, kurtulursunuz. nk Tanr Benim, bakas yok.

(Yeaya, 45:22) Rab diyor ki, "Tanr yalnz sizinledir, bakas, baka Tanr yok."

(Yeaya, 45:14) Tanrmz Rab tek Rab'dir. (Yasa'nn Tekrar, 6:4)

Basz ve Sonsuzbir Tanr: Hereye egemen Rab diyor ki, "lk ve son Benim, Benden

baka Tanr yoktur." (Yeaya, 44:6) Bunlar yapp gerekletiren, kuaklar

balangtan beri aran kim? Ben Rab, ilkim; sonuncularla da yine Ben olacam."

(Yeaya, 41:4) Ya Rab, kutsal Tanrm, ncesizlikten beri var olan Sen deil misin?...

(Habakkuk, 1:12)Tanrnn yapt hereyin sonsuza dek sreceini biliyorum. Ona ne

bir ey eklenebilir ne de ondan bir ey karlabilir. Tanr insanlarn Kendisi'ne saygduymalar iin bunu yapyor. (Vaiz, 3:14) Dalar var olmadan, daha evreni ve dnyay


18/63

18

yaratmadan, ncesizlikten sonsuzlua dek Tanr Sensin. (Mezmurlar, 90:2) Ey Tanr,

tahtn sonsuzluklar boyunca kalcdr. (Mezmurlar, 45:6) Yce ve grkemli olan,

sonsuzlukta yaayan, ad Kutsal olan diyor ki. (Yeaya, 57:15) yle dedi: "Tanrnn

adna ncesizlikten sonsuzlua dek vgler olsun! Bilgelik ve g O'na zgdr."(Daniel, 2:20) O hereyi zamannda gzel yapt. nsanlarn yreine sonsuzluk

kavramn koydu. Yine de insan Tanrnn yapt ii bandan sonuna dek anlayamaz.

(Vaiz, 3:11)

Adalet: "Bu yzden, ey saduyulu insanlar, beni dinleyin! Tanr ktlk yapar m,

Hereye Gc Yeten hakszlk eder mi? Asla!" (Eyp, 34:10) Tanr kesinlikle ktlk

etmez, Hereye Gc Yeten adaleti saptrmaz. (Eyp, 34:12) Hereye Gc Yeten'e biz ulaamayz. Gc ycedir, adaleti ve esiz doruluuyla kimseyi ezmez. (Eyp,

37:23) Rab btn dknlere hak ve adalet salar. (Mezmurlar, 103:6)

nsanaRuh vermi: Oysa insana ruh, Hereye Gc Yeten'in soluu akl verir. (Eyp,

32:8) Beni Tanrnn ruhu yaratt, Hereye Gc Yeten'in soluu yaam veriyor bana.

(Eyp, 33:4)Toprak geldii yere dnmeden, ruh onu veren Tanrya dnmeden, seni

yaratan anmsa. (Vaiz, 12:7) Gkleri yaratp geren, yeryzn ve rnn seren,dnyadaki insanlara soluk, orada yaayanlara ruh veren Rab Tanr diyor ki. (Yeaya,

42:5) Egemen Rab bu kemiklere yle diyor: "inize ruh koyacam,

canlanacaksnz." (Hezekiel, 37:5)

Tevrat burada tek tanr inanc noktasnda srarl br yandan: Ve dedi; artk sana

Yakup deil, srail denilecek; nk Tanr ile urap onu yendin. (Tekvin Blm,

32/28) Ve Rab, yeryznde adam yaptna piman oldu ve yreinde ac duydu.(Tekvin Blm, 6/6)

Koan, sinirlenen, kzan, fkelenen bir tanr objesi Politeizmden etkilenilmitir.

Tamamyla olmasa da (Msr da sadece Musa deil Akhenaton gibilerin tek tanrc

oluunu hatrlayn) byk bir ksm Zerdtilikten etkilenmi Ahura Mazda inanc

Tevrata serpilmi.


19/63

19

Yahudiler srarla cisimletirilen, kabile tanrs grnts veren Tevratn ayetlerini

deimeceli olduunu sylerler.

*Zerdtilik

Zerdt, Zerdet, Zarathutra, Ziradetra ve benzeri birok isim kullanlr. Krte de

zara sylemek det doru doru-syledi anlamna gelir. M: 660 ylnda

Krdistann Urmiye blgesinde dnyaya geldi. nananlarna gre glerek dnyaya

gelmi ve kt ruhlar kovulmu.

Zerdt (M:660)

Babas: Porev

Annesi: Dexo

Kabilesi: Spitama

Din adamyd (Yasan: 33.16) ok tanrc deiik tanrlarn ba tanr kabul edildii bir

dnemde yayordu. rnein Mitra ba tanr gk-gne tanrs kabul edilirdi. Dnemin

farl inan tezahrleri ve elikileri arasnda Zerdt inzivaya ekildi. Tpk sonralar

Muhammedin Mekke paganizmi arasnda hira maarasna ekildii gibi. Ve on yl

boyunca dalara maaralara snarak yaad. Dalarda maaralarda arnarak halk

arasna indi ve halka retilerini bildirdi. Urmiyede din adamlar ve reislerin

saldrlarna urad ve en son dayanamayarak Belx blgesine gitmek zorunda kald

(Yansa 46.1) Dnemin padiah kendilerine olanak salayarak mabet kurmalarna bilemsamaha gsterdi. Giderek halk arasnda evre edinen ve rgtlenen Zerdt byk

bir ihtiamla doum ve yaam yeri olan Urmiyeye geri dnd.

Ernest Renan: Hristiyanln gelimesi herhangi bir nedenle durulmu olsayd, dnya

bugn Mithra dininden olurdu. der.


20/63

20

Yunanl Filozof Eflatun, Hindistanl Emi Buda ve srailin Kutsal Metni Tevrat dahil

birok kltre, dine ve felsefeye byk etki brakan Zerdt slam devletinin istilasna

kadar etkisini byk bir ihtiamla srdrd.

Hakikatten daha yksek bir reti yoktur.

Ktnn bilinmedii yerde iyiyi tarif edemezsin, her ey ztt ile tamamlayc olur

Zerdt

Bir Zerdt Din Adamnn Konumasndan

Ey Yahudilerle onlarn ocuklar olan Hristiyanlar,Musann sandnz kitap, Musadan alt yz yl sonra yazlmtr. Bunu yirmi gerek

belgeye dayanarak tantlayabiliriz. O kitapta Musaya yaktrlan dncelerin

hibirini Musa bilmezdi. O kitab kaleme alanlar ki bu kaleme alnn bir byk

papazla bir kraln anlamasn sonunda yapld su gtrmez bir gerektir; ruhun

lmszln, lmden sonraki yaay, cennet ve cehennemi, insanlarn ektii

aclarn en byk nedeni olan ktln bakaldrmansn bizim peygamberimiz

Zerdtten renmilerdir.Hem de bu dnceler, ilk krallnzn yaad yzyldan sonra sizin yazlarnzda

grnr. Zerdt, o yazlardan yzyllarca nce, btn bunlar sylemiti. Babil ve

Ninuva krallar tarafndan yenilen atalarnzn kralmz Serhas tarafndan kurtarldn

ne abuk unuttunuz?

Atalarnz, o zamanlar bizi rnek edinmiler, bizden ders almlard. Kudse yeni

dncelerle dndler. Siz, gcnz yeniden yceltecek bir kral bekliyordunuz, bizse

onarc ve kurtarc bir evrensel iyilik tanrsnn geleceini mjdeliyorduk. te

Hristiyanl bu iki dncenin birlemesinden yarattnz. Zerdtn yolunu arm

ocuklarndan baka hibir ey deilsiniz siz.

Tanr nanc

Zerdtilik tek tanrc bir dindir. Ahura Mazda tanrnn ismidir. Ate ise onun nur ve

onun ruhunun simgesi olarak tasvir edilir. Angri Mainyu (Ahriman) ise tek tanrc


21/63

21

dinlerdeki eytan gibi kabul edilir. Araplar Zerdtilere ate perest Mecusi

demilerdir. Hrmz bu yzden Ahrimana kart kabul edilmi. Zerdtilik Dualist bir

gr olarak tantlmaya allmsa da znde byle bir ey yoktur. Fakat

Zerdtiliin sonradan yazlan kaynaklar ve Manihaizm den sonra zelikle Dalist bireilim grlmtr. Ahura Mazda bir yerde ikiz ruhlarn babas olarak tantlr (Yasna:

47,3) Ahura Mazda her eyin gvdesi kabul edilir. Zerdt, zelikle ktlk sorunu

zerinde kafa yormutur.

Zerdt Ahura Mazday bir yakarnda yle sorgular:

Sorarm sana, Tanrm,

Dorusunu syle bana,

Kutsal Varln Atas

lk Babas kimdi?

Gnele yldzlarn

Yollarn izen kim?

Ay kimin gcyle

Byr, klr?

Bunlar anlat bana,

Her eyi, her eyi anlat, Tanrm.

Sorarm sana, Tanrm,

Dorusunu syle bana,

Kim dzene getirdi dnyay?

Kim tuttu tm g,Yerli yerinde salam?

Kim yaratt tm

u aalar, rmaklar?

Kimdir hz veren

Rzgrlara, bulutlara?

Kimdi ey Ahura Mazda,

yi dnceyi yaratan?


22/63

22

Sorarm sana, Tanrm,

Dorusunu syle bana,

Kim sevgiyle yaratmtr

Karanl, aydnl?Kim en iyi duygularla

Uykuyu, uyanmay var etti?

Kim yaratt sabah,

leyi, akam,

Greve armak iin

Akll, bilge insanlar?

***

Ve ondan tm varlklar yaratt. Varlklar yaratnca onlar gvdesinde tad. Bylece

devaml olarak oalp byd ve her ey giderek gzelleti. Ve sonra dierlerini

birbiri arkasna gvdesinden yaratmaya balad.

Ve sonra kafasndan g

Ve yeri ayaklarndan yaratt.Ve sular gzyalarndan

Ve bitkileri tylerinden

Ve atei kendi anlamndan yaratt. (Riv.Dat.Den.XIVI 3-5,11,13-28)

*Hristiyanlk

Dnyann en byk nfus kitlesine bal dindir. branice de 'kutsal ya ile ovulmu,

kutsanm' anlamna gelen Mesih Yunanca karl olan Hristos kelimesinden

tremitir

sa (M: 0)

Babas: Marangoz Yusuf

Annesi: Meryem

Kabilesi: Levioullar


23/63

23

Kurana gre her ne kadar Meryemin kocas tam bir insan olduu sylense de

slamlar onun babasz olduunu kabullenmiler. Hristiyanlarda. sa, Nasarat

kasabasnda Roma valisi Herodes zamannda Yahudi bir ailesinde dnyaya geldi. Nezaman doduu tartmal olsa da genel olarak miladi takvimin balangc olarak kabul

edilir. Genlik eitimi noktasnda ncillerde bir habere rastlanmamsa da baz

aratrmaclar onun gizemli bir tarikata mensup olduunu iddia etmiler. sa on iki

yalarndayken Kudse Fsh bayramna giderlerken kayp olur. Aramaya kalkarlar

onu mabette rahiplerle tartrken grrler (Luka, 2.4152) rahiplerle srekli grp

tarttn saptayanlar da olabilir. Thomas ncilinde sann be yandayken bile en

stn retmenlerle tartt sylenir. sann yaklak otuz yalarnda halk arasnda

t/vaaz vermeye balam. Havarilerle beraber toplantlar dzenleyerek dncesini

yanstmtr.

Tanr nanc

En nemlisi udur: 'Dinle, ey srail! Tanrmz olan Rab tek Rab'dir. Allah'n olan

Rab'bi btn yreinle, btn cannla, btn aklnla ve btn gcnle sev'. (Markos,

12/29-30) sa yola karken, biri koarak yanna geldi. nnde diz kp ona, "yi

retmenim, sonsuz yaama kavumak iin ne yapmalym?" diye sordu. sa ona,

"Bana neden iyi diyorsun?" dedi, "iyi olan tek biri var, O da Tanr'dr." (Markos,

10/17-18)..Tanr birdir. (Galatyallara Mektup, 3/20) sa ona dedi... "Tanr'mz Bir olan

Rab'dir"... Yazc ona dedi: "ok iyi retmen, hakikat zere dedin ki, O Birdir;

O'ndan bakas yoktur". (Markos, 12/29-32)sa ona dedi... " Tanr'mz Bir olanRab'dir"... Yazc ona dedi: "ok iyi retmen, hakikat zere dedin ki, O Birdir;

O'ndan bakas yoktur". (Markos, 12/29-32)lmsz Allah'n ycelii yerine lml

insana, kulara, drt ayakllara ve srngenlere benzeyen putlar yelediler. Onlar

Tanr'yla ilgili gerein yerine yalan koydular. Yaradan'n yerine yarata tapp kulluk

ettiler. Oysa Allah sonsuza dek vlmeye layktr. (Pavlus'un Romallara Mektubu,

1/23-25)... Bizim iin tek Allah vardr: Hereyin Kendisi'nden olutuu Allah. Bizler

de O'nun iin yaamaktayz... (Korintoslulara 1. Mektup, 8/6)...Biliyoruz ki put,


24/63

24

dnyada gerekte var olmayan bir eydir ve birden fazla Tanr yoktur. (Pavlus'un

Korintlilere Birinci Mektubu, 8/4)... Tahtlar zerinde oturan yirmi drt ihtiyar,

yzst yere kapand. Allah'a tapnarak yle dediler: "Gc hereye yeten, var olan

ve var olmu olan Rab Tanr! Sana krediyoruz..." (Yuhanna'ya Gelen Esinleme,11/16-17)Sonsuz alarn hkmran, lmsz, gze grnmez tek Tanr'ya alar

a onur ve ycelik olsun. (Timoteos'a 1. Mektup, 1/17)Tek bir Tanr vardr...

(Timoteos'a 1. Mektup, 2/5)Sen Tanr 'n Bir olduuna inanyorsun, iyi ediyorsun...

(Yakup'un Mektubu, 2/19)Kurtarcmz Tek Tanr'ya ycelik olsun... (Yahuda'nn

Mektubu, 24)Birbirinizi ycelten ve tek olan Tanrdan gelen ycelii aramayan sizler,

bana nasl iman edebilirsiniz? (Yuhanna, 5/44)Tanr'nn yapamayaca hibir ey

yoktur. (Luka, 1/37)

Tanr: Bu nedenle gidin, btn uluslar rencilerim olarak yetitirin; onlar Baba,

Oul ve Kutsal Ruhun adyla vaftiz edin; (Matta 26, 19)

Balangta Sz vard

1-Balangta Sz vard. Sz Tanr'yla birlikteydi ve Sz Tanr'yd.

2-Balangta O, Tanr'yla birlikteydi.

3-Her ey O'nun araclyla var oldu, var olan hibir ey O'nsuz olmad.

4-Yaam O'ndayd ve yaam insanlarn yd.

5-Ik karanlkta parlar ve karanlk onu alt edememitir.

6-Tanr'nn gnderdii Yahya adl bir adam ortaya kt.

7-O, tanklk iin, a tanklk etsin ve herkes onun araclyla iman etsin diye geldi.

8-Kendisi o k deildi, ama a tanklk etmeye geldi.

9-Dnyaya gelen, her insan aydnlatan gerek k vard.


25/63

25

10-O, dnyadayd, dnya O'nun araclyla var oldu, ama dnya O'nu tanmad.

(Yuhanna, Birinci Blm)

Burada Hristiyanlar te birlik tezini ortaya atarlar. sa-Kutsal Ruh ve Baba hep

vardlar derler. Arius gibi bilginler ise Babann hep var olduunu Babann lk say

var etiini syledii iin aforoz edilmiti. ncilE baktmzda tek tanr inanc

grlr. Baba kelimesini yetitiren byten anlamlarnda alp yorumlayanlar vardr.

slamlar ncilin bu ayetlerini mecaz anlamda alrlar. seviler ise evet dorudur fakat

sa hep vard derler. Ve Tanryd. Bu Hristiyan kelamclar tarafndan yzyllardr

tartlyor ve hala devam ediyor. Bir bat dnr Servetusun sann bir kul

olduunu savunduu iin bu nedenle yakld syleniyor. Bu bak alarna baldr.Fakat Hristiyanlar te birlik derler. Tanrnn farkl yansmas olarak alglarlar.

Mslmanlar ise iddetle kar kp tanrnn kadim olduunun mmkn

olamayacan savunurlar.

*slamlk

slam, "teslimiyet" anlamna gelir. Bununla birlikte"se-le-me" kknden tremitir ve

anlam "bar" tr. sadan be yz yl sonrasna geliyoruz, Arap yarm adasna. yz

altm put Mekkede tanr olarak kabul ediliyorlard. Bunlarn balarnda Politeist

inanlarda sk-sk grlen ba tanr Lat-Uzza-Menat btn putlarn banda kabul

ediliyordu. Zaten Hristiyanlktaki baba-kutsal ruh-isa anlaynn kkeninin iva-

vishnu-brahma ve Mezopotamya dinlerindeki l tanrlara dayand dnlr.

Saul(Pavlus)un Yunan Helenizminden yararlanarak Hristiyanl ina ettii iddialar

arasnda. te Politeist inanlarn bir krnts da Mekkedeydi. Mekkeye baktmzdabir ticaret merkezi durumundayd. eitli kltr ve dinlerin bulutuu bir yerdi. iir ve

belagatn gelitii bir merkezdi. Her zaman orada panel ve festivaller olurdu. iir

yarmalar olurdu. Bu airler arasnda tek tanrc anlay savunan Haniflerde vard.

Ayn ekilde yabanc dil konuanlarn da orada bulunduu bizzat Kurana tarafnda

belirlenir. Ebu Sufyan gibi tccarlar orada ba konumundayd. On alt dil bildii

rivayet edilir. Btn bu bilgi ve hikmete ramen hala kabilecilik ve airetilikten


26/63

26

arnamamtlar. Bedevi hayat geneldi. Blgede gvenlik nerdeyse yok denecek

derecedeydi. Her an savalar olabiliyordu.

Muhammed (MS: 571632)

Babas: Abdullah

Annesi: mine

Kabilesi: Haimi - Kureyi

569da dnyaya geldiini syleyenler olduu gibi genel gre gre sadan 571de

Mekkede dnyaya gelmitir. Daha dnyaya gelmeden (Alt aylk iken) Babas

Abdullah ticarete gitmi ve yolda vefat etmitir. Medinede defin edilmitir. St

emzirilmesi ve fasih-dzgn Arapa renmesi iin Medineli Halimeye teslim edilir.

Kk yalarda iken obanlk yapar. Daha nce Ebu Lehebin cariyesi Suveybe onu

emzirir. yalarnda annesine teslim edilir. Alt yalarnda iken annesi de vefat eder.

Daha sonra dedesi Abdulmutalib onu olu Ebu Talibe slamn drdnc Halifesi

Alinin babasnn yannda kalr.

Dokuz veya on iki yalarnda iken amcas Ebu Talip ile beraber Suriye tarafna ticaret

iin giderler. Bura da Bahira adl bir rahiple karlat sylenir. Bu kssann iki tarafl

bir efsane olduu anlalyor. Birincisi Mslman Efsanesi; gya bu rahip

Muhammedin peygamber olduunu mjdelemi. kincisi ise Hristiyanlarn Efsanesi:

gya Muhammed bu rahibin adamyd ve bu rahipten bilgi renip bir Hristiyan

sapmas olarak ortaya kt. Bu haberin kayna bni Hiam adl slam tarihisidir.Haber kabul edilse bile eklemsiz ve abartsz kabul edilmelidir.

Yirmi yalarnda kabile sava Ficara katlr. Savan anlam haram aylarda yapld

iin bu isim verilmi. Muhammed orada atlan oklar topluyormu savaa katlmam.

Mekkeye zayf insanlar, yaplan ve yaplacak btn hakszlklar nleyecek bir nsan

haklar rgtne ye olur. Bu rgtn ismi Hlf-l Fudul dur. Muhammed krk

yalarna kadar bu rgte yelii devam eder. Hatta mrnn sonlarnda eer tekrar


27/63

27

olsayd tekrara katlrdm dedii rivayet edilir. Haticenin maln Suriyeye gtrp

karl ve salam bir ekilde ticaret yapt iin Haticenin sempatisini kazanr. Zaten

Mekkeliler ona Gvenilir Muhammed (Muhammed-ul Emin) derlerdi. Haticenin

evlilik teklifini kabul eder, onunla evlenir. Haticenin onunla evlenirken krkyalarnda olduu sylense de krk yanda ki bir kadnn alt ocuk sahibi olabilmesi

mmkn grlmedii baz slam aratrmaclar daha kk yalarda olduunu

sylerler. Muhammedin okuma-yazma bilmedii sylenir. Bunun dayana ise

Kuranda geen mmi kavramdr. Oysa bu kavram halkn bar din adam

olmayan veya kutsal kitaplar bilmeyen anlamlarna geldiini syleyenlerde yok

deiller.

Tpk Zerdt gibi Muhammedde toplumu sorgulamaya balamt. Duha Suresinde

7. Ve seni yol bilmez iken, 'doru yola yneltip iletmedi mi? der.

te sana da, emrimizle, bir ruh (kalpleri dirilten bir kitap) vahyettik. Sen kitap nedir,

iman nedir bilmezdin. Fakat biz onu, kullarmzdan dilediimizi, kendisiyle doru yola

eritireceimiz bir nur yaptk. phesiz ki sen doru bir yola iletiyorsun; gklerdeki ve

yerdeki her eyin sahibi olan Allahn yoluna. yi bilin ki, btn iler sonunda Allaha

dner. (ura Suresi, 5253)

te Muhammed henz akn ve toplumu sorgularken iken kendisini Hira maarasnda

bulmutu. Oraya gidip gnlerce gelmezdi. Hatta o kadar bulanmlar geirdii ve

skntl dnemler getii bir gn intihara kalkt bile rivayet edilir. Tamda bu

sorguyu yaparken birden aydnlanr ve u szler esinlenir:

1-Yaratan Rabbinin adyla oku/ar!

2-nsan, sevgi ve ilgiden yaratt.

3-Oku! Rabbin en byk cmertliin sahibidir.

4-O'dur kalemle reten!


28/63

28

5-nsana bilmediini retti.

Tanr nanc

Allah'tan baka ilah yok. O, srekli diridir; O, kudretin kaynadr. O'na ne kendindengeme ne de uyku tutar. Gklerde ne var, yerde ne varsa yalnz O'nundur. O'nun

huzurunda, bizzat O'nun izni olmadka, kim efaat edebilir! O, insanlarn nden

gnderdiklerini de bilir, arkada braktklarn da!... nsanlar O'nun bilgisinden, bizzat

kendisinin diledii dnda, hibir eyi kavrayp kuatamazlar. O'nun grkemi, gkleri

ve yeri epeevre kuatmtr. Gklerin ve yerin korunmas O'na hi de zor gelmez. O,

ycelii snrszdr; O, bykl snrszdr. (Bakara Suresi, 255)

En gzel isimler Allahndr ( 7 / 180 17 / 110 20 / 8 36 / 82 40 / 68 )

Btn stn sfatlar Allahndr. ( 16 / 60 20 / 114 30 / 27 40 / 15 )

Allahn ad ycedir. ( 55 / 78 )

1- De ki: O, Allah'tr; tektir!

2- Allah'tr; tm ihtiyalarn, niyetlerin, vglerin, yakarlarn yneldii tek kuvvettir!

3- Ne dourmutur O, ne dourulmutur!

4- Hi kimse O'nun dengi ve benzeri olmamtr, olamaz! (hlas Suresi)

slamda ne km en nemli madde Tek Tanr inancdr. Hatta Kuranda tanr

ikidir tanr tr diyenleri iddetle eletirir. Melekler onun kzdr diyenlere Tanr

onlar yaratrken orada mydnz? der. Hatta ona hibir ey benzemez diyerektenzihi anlay sergiler. Muhammedin lmnden sonra slam Kelamclarn

tarttklar ilk madde Allahn zat ve sfatlar olmutu. Sfatlar zerinde birbirlerini

aalk dinsiz ilan edenler bile oluyordu.


29/63

29

4

Felsefenin Tanrs

Her ey bir anda kmad iin eitli evrimler geirerek gelimitir. Felsefe ksacasbilgelik-sevdal veya terim anlamyla sorgu biraz daha zeletirecek olursak

sistemli sorgu-bilgi demektir. Bunu dar anlamdan karacaksak hayatn kendisidir

felsefe. Felsefenin Tanrs Sistemli Bilgi olarak alrsak eer ilk Milatl Thalesen

balamamz gerekecektir. Fakat felsefe Yunan eksenli dnlmemeli Krdistanl

Peygamberler brahim ve Zerdt dhil olmak zere Hint kltr de kale alnmaldr.

Her ne kadar Mezopotamyada sistemli bir sorgu veya bilgi kaynaklarn sorgulama

felsefesi yerlememise de Yunan Felsefesi oluana dek dou Felsefeye beiklik

yapmtr. O yzden biz felsefe ismi anlmadan yaplan felsefe ile felsefe ismi anlarak

yaplan felsefe arasnda ciddi bir fark grmemize ramen dou felsefesini de gz ard

etmemeyi grev biliyoruz. nk Yunan felsefesinin beslendii kaynaklar

Mezopotamya-Hint kltrleridir.

*brahim Peygamber

sminden de anlalaca gibi bra him szcklerinden olumaktadr. Krtede

himin kardei anlamna gelir. Him himbun renmek, bra ise karde

demektir. renmenin kardei demektir. Genliinde olsa gerek sorgucu bir kiilie

sahip olduu anlalyor. lk nce blgedeki var olan dinleri aratrmaya koyulur.

rnein nce gne tanrsn inceler, yldz tanrs, ay tanrs vb. dini inanlar

inceler. Kendince bir hesap kararak bunlar gelip-geicidir. Yani deiim geiren vehareket halinde olan bir ey tanr olamaz der ve hepsini birden kaynaklk eden biri var

olmal(zorunlu olarak). (Talmud s.36, Tekvin 27/7, Bakara 126, Enam 74-78-82)

Yine dirili(ahret) ynnde pheye dt ve kendisini tatmin edecek bir delil

arad ve en sonun kendince bir yntem bulup ahreti kantlad Bakara-159da geer.

Var olan dzeni protesto etmek ve ses karmak iin putlar krd ve toplumu sama

sapan doast olaylara, bir ta paraya nasl inandklarn yarglar. Toplum onu


30/63

30

yakn yahut ldrn der. Fakat brahim bir plan kurarak yaktklar atee atlmayarak

kaar.

*Yunus peygamberde brahimin soyundan, Krtlerin yaad blge Ninovadadomutur. Halknn ona uygulad bask ve diretmelerinden bkp lkesini terk etmek

zorunda kalr. Asura giderken gemiye biner ve gemide olanlarla epey tartr.

Tartrken sulu grlr ve Asurlular tarafndan tutuklanr. Asurun Dinler

Tarihindeki simgesi balktr. Belli bir sre hapishanede kaldktan sonra braklr ve

Allah karsnda kavmini brakt iin kendisini sulu his eder. Ve tekrar lkesine

dner.

*Hermes (dris, Enok, Hermes ve Thoth) Kuran, Tevrat, lcil bata olmak zere

dristen birer satrlkta olsa sz edilir.

Tevrat: "Hanokun btn gnleri yz altm be yl oldu ve Hanok Tanr ile

yrd ve gzden kayboldu; nk onu Tanr ald" (Tekvin 5/ 23-24).

ncil: "manla Hanoklm grmemek zere naklolundu ve bulunmazd, nk Tanr

onu nakletmiti; nk naklinden evvel Tanrya makbul olduunu ahadet edildi"

(branilere mektup, San Paulus 11/5).

Kuran: "Kuran'da dris'i de zikret, nk o da batan ayaa doruydu, haber veren

peygamberdi. Biz onu yksek bir yere kaldrdk" (19:56-57).

Bilge, i gz, hikmet anlamlana gelen ve birok kltrde yerini alan ve Hermesiliin

isnat olunduu Hermes, Matematik, Astronomi gibi bilimlere de kaynaklk etmektedir.

Zerdtilikteki Hrmz (Zedtilikteki yilik Tanrs) ile balantl olabilir.

Musann, sann, Zerdtn ve Muhammedin ve eitli Monoteist(eilimli) Tanr

anlaylarn bamsz birer balkta inceleyeceimiz iin burada onlardan uan sz

etmeyeceiz. Bu balkta Felsefenin Tanrsndan sz edeceimiz iin Hermes,

brahim ve Yunustan sz ettik. Sistemli Felsefeyi harekete geiren phesiz Smer

gibi uygarlklar ve Hint kltrleridir. Yunanl birok Filozofun Mezopotamyadan

kap Yunanda faaliyet gsterdikleri ve Yunan Felsefesinin bylece ina olunduu

Yunan Mucizesi efsanesini geersiz klmaktadr. Konumuz Yunan Felsefenin


31/63

31

Kkeni olmad iin not mahiyetin ara sra not dmekte fayda gryoruz. Zaten

Smer Medeniyeti, gn yzne knca birok medeniyetin ve dinin kkeni de ortaya

kt. Hibir dnce ve teori izgi film gibi pat diye ortaya kmaz. Mutlaka bunun bir

tarihi damar veya arkasnda duran destekli akm bulunur. Yunan Felsefe Tanrs tarihikolay olmad gibi Aristo ncesi de politeist dnceden ok fazla etkilendii

grlmektedir.

*yonya Okulu

Tanrnn beni bir arayc olmam konusunda zorlamasndan korkuyordum. Fakat beniyle yapmad.. Sokrates

Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes Felsefe Tarihin ilkokulunu oluturmaktadr.

Her ne kadar o dnemde felsefede ruh ile madde ayn potada ilenmise de yonya

okulu bilgi iin bilgi prensibiyle hareket etmilerdir. Ruhu kabul etmelerine ramen

Materyalizmin temelini oluturduklar dnlebilir. u farka varmlar ki hilikten

hibir eyin var olmayaca O yzden evrenin hilikten var olduunun aksine kadimolduu anlay btn Yunan Filozoflarnn ortak gr haline gelmitir. Nitekim

evrenin hilikten var olduunu akllarndan bile geirmemitirler. Daha sonra slam

Felsefenin de temelini oluturacak olan bu gr bir ka hari btn slam

Filozoflarnca kabul edilmitir. Yunan Felsefesini devam ettiren slam Filozoflarna

Meai Ekolu denilir. (Bu ekolu sonraki blmlerde detayl ileyeceiz)

*Thales ( M 624546)

Bertrand Russelle gre Felsefe(sistemli soru-bilgi) Thalesle balamtr. Yunann

yedi bilgesinden biridir. Neyin deisen, neyin srekli olduu zerinde epey kafa

yokmu biridir. her ey sudur sz evrene bakn yanstr. Thalesi anlamak iin

basit bir rnek verelim: rnein buz gnesin yannda erir, kaynatrsanz buharlar,

buhar bulutlara dnr, bulutlardan yamur iner eitli karmlarla toprak, bitki vb.

eyler oluur. Aslnda evreni aklamak iin nemli bir admd. Yine Thalesin her


32/63

32

yer tanrlarla doludur sz onun Yunan Politeizminden kurtulamadn yanstr ki o

dncelerden o devride kurtulmas henz erken bir dnemdi. Sorulan sorulara

yantlar onun evren ve tanr hakkndaki grlerini az ok olsa yanstr:

- En eski olan nedir?

Tanrdr, balangc yoktur nk

- Ya en gzel ey?

Dnya, Tanrnn iidir o nk

- Ya en byk ey?

Uzay, hereyi ierir nk

- Ya en hzl ey? Dnce, her yere atlr nk

- Ya en gl ey?

Zorunluluk, hereye boyun edirir nk

- Ya en bilge ey?

Zaman, hereyi renip meydana karr nk

- Ya en yaygn ey?

Umut, hi bir eyi olmayan kimselerde bile kalr nk

- Ya en yararl ey?

Erdem, hereyi iyi kullandrr nk

- Ya en zararl ey?

Ktlk, hereyi bozar nk

*Anaksimandros (M 610646)

Thalesin dostu ve rencisiydi. Biyolojide nemli gr blirtmitir. nsan dahi btn

canllarn nce denizde yaadklarn sonra karaya getiklerini belirtmitir. Tabi ki bu

evrim teorisinin temelini at anlamna gelmez nk bu konuda pek fazla anlalr

bir bilgi verdii dnlemez. Charles Darwinin sunduu evrim kuram ile onun

kuram elbette bir yerde benzeir fakat trlerin kkeni adl esriyle detayl bir ekilde


33/63

33

temellendirmek ile her ey sudandr demek arasnda fark vardr. Birok efsanede

ku ejderha oldu demekle evrimin temelini atm demek nasl kabul gr deilse

ayn ekilde Anaksimandrosunda evrim kuramnn babas olduu dnlemez.

Ayrca Anaksimandros, Thalesin her ey sudur tezine kar kar ve suyun her eyintemeli olduunun imknsz olduunu evren gibi bir eyin sudan meydana gelmesini

pek mantkl bulmaz. Ona gre evrenin ilk maddesi belirsizdir. Kendince buna areiron

der. Ona gre Tanr, deiik mevsimlerde doup lyorlard ve saylar sonsuz

dnyalard bunlar.

*Anaksimenes (M 585525)

yonya okulunun son filozofudur. Anaksimenes Thales ve Anaksimandrosun ortaya

attklar evrenin temel elenti hakkndaki grlerini kabul etmez ve kendine has bir

gr ortaya atar. On gre temel element havadr. Hava skt veya seyrekletii

zaman ate, su gibi deien elementler ortaya kar.

Grld gibi Yunan Felsefesi gkten yere yzn evirmitir artk. Aslnda Tarihte

iki ey icat edilir hep klt ve alet yani biri kltr ve mitoloji retir dieri ise alet.

Smerler, Hintliler, ranllar, Krtler felsefelerini ge ynlendirmiler. Msr ve

Yunan ilk balarda Mezopotamyadan tredikleri iin gzleri yine havadayd fakat

sonralar yere evirirler. slam da Tarihinin ilk be yz yl da bir grup aydn tarafnda

yere gzler evrilmise de Mool istilas ve Gazali gibi geleneki insanlarca tekrar

ge evirmilerdir. Gkten maksat meta fizik yani grlmeyen eylere Yerden

maksatta grlen eyler yani madde.

Ona gre Tanr, hava tanryd, yaratlm, usuz bucaksz ve hep hareket

durumundayd.

*Demokritos: Tanr olan kimi zaman imgeler ve evrintileridir, kimi zaman bu

imgeleri karan doa ve sonunda bilgimiz ve zekamzdr.

*Platon: Tanrnn evreni kaostan yarattn, bu kaosa ekil verdiini syler.


34/63

34

*Aristoteles: Tanr kah evren, kah ruhtur; kimi zaman evrene baka bir ba bulur,

kimi zaman da tanry gn atelilii olarak grr.

*Epikuros : Tanrlar kl ve saydamdrlar, ilerinden hava geebilir ki kale

arasndaym gibi iki dnya arasnda otururlar, kaza bela semtlerine uramaz; yzleri

insan yz, uzuvlar insan uzuvlardr, ama hibir ite kullanlmaz bu uzuvlar.

*Lucretius (M yaklak 60)

Titus Lucretius Carus (M yaklak 94-50) kendisinden 250 yl nce yaam olan

Yunanl filozof Epikurosun atom kuramn aklayan lirik bir iir:

Birinci ilkemiz u olacak konuya girerken:

Hiten hibir ey yaratlamaz tanrsal gle

lmllerin bunca korkuya kaplmalar

Yerde ve gkte tank olduklar olaylara

Gzle grlr bir neden bulamamalarndandr

Kolaydr tanrnn istemiyle aklamak bunlar

Hiten bir ey yaratlamayacan kavraynca

Daha ak seik greceiz nmzdeki yolu

Nasl olutuunu ve var olduunu

Bir kere yoktan yaratlsayd varlklar,

Her tr, her kaynaktan doard; tohum olmazd

nsan denizden kard, pullu balk topraktan

Ve kular gkten trerlerdi durup dururken.Srler, kuytularda reyen yabanl hayvanlar,

Ekili ya da orak topraklar doldururlard.

Ayn aalarda bitmezdi hep ayn yemiler,

Elbet deiirlerdi, her aa her yemii verirdi.

Kendine zg dourgan gvdelerden olumasayd

Neden hep varlk dosundu ayn tr anadan?

mdi, her varlk zel tohumundan olutuundan


35/63

35

Ancak uygun dokunun, uygun atomlarn bulunduu

Yerden doar gne-kl dnyaya.

Bu yzden her ey rasgele doamaz her eyden,

zel gc zndedir doumunu hazrlayan.


36/63

36

5

Tanrnn varl sorunu

Grld gibi tarih boyunca insanlk hep bir aray ierisinde olmutur. Kimitoplumlar krallar, kimi toplumlar doay, kimi toplumlar ise duygularnda gizli olan

tanr etmiler. Kimisine gre tanr korkularn sistemlemi hali kimisine gre Tanr

evrenin mutlak yaratcs ve yneticisidir. Devam eden bu tartmalar eitli

balklarla/kavramlarla bir sonuca gtrlmeye allmtr. Aslnda dnya zerinde

yaayan btn insanlarn mdahil olabildikleri bir akm olmutur. rnein Panteizm

bir akmdr/tanr grdr. Byle dnen herkesin felsefesi panteizm bal altnda

incelenir. Modern bilimler her konuda olduu gibi bu noktada da nemli mesafeler kat

etmitir. Aratrmak isteyenler iin Tanrnn varl zerinde tartan ve bir gr

belirleyen akmlar ve temsilcileri hakknda ksa bilgi verip eserin btnl asnda

da birer not dmekte fayda vardr.

Teizm (Tanrclk)

Tanrnn varln kabul eden akmdr. Tanr ncesiz ve sonraszdr. Evreni ynetir ve

her an yaratma halindedir. Dnyay ynetir ama ayns deil ayrsdr. Tanr bilin ve

uur sahibidir. Ayn zamanda tektanrcdr. Tanry ispatlamak iin eitli kantlar

sunulmutur.

a) Hudus kant: Bir varln ortaya kmas iin bir nedene ihtiya vardr bu nedenise Tanrdr. Bu Gazali (1058-1111) tarafnda ortaya atlp gelitirilmitir.

b) Dzen kant: Evrende bir dzen vardr. Bu dzeni var eden biri olmas gerekiroda tanrdr.

c) mkn kant: Var olan bir eyin baka bir varla ihtiyac vardr. Sonsuza deksrp gitmesi ise mmkn deildir. O halde ilk neden olmas gerekir oda

tanrdr.

d) Ahlak, Antoloji, kozmoloji Dini Tecrbe vb. bir sr farkl kantlar ilerisrlmtr.


37/63

37

Sorunlar:

Her eyin bir nedeni vardr bu evrenin nedeni tanrdr. Bir kere her ey denildii

zaman her ey var olan demektir. Var olan eyler ise doa/maddedir. Ki hareket vekuvvet, sebep-sonu ilikileri sadece madde iin geerlidir. Eer bir neden varsa ve o

nedende tanr ise o halde tanr maddedir. Eer madde ise o tanr da sebep-sonuca tabi

tutulduu an ortaya km bir varlk olmas gerekir. Yine dzen kantnda da sunulan

kanta baktmzda eitli sorunlar gze arpar. Birincisi varlk dzenli ise tanr

dzensiz midir? Eer tanr dzenli ise o halde ona da bir neden gerekir. Kald ki

evrende srekli patlamalar, depremler, doal afetler ynlarca/milyonlarca insann bir

anda lebilecei yerde yaamak dzenin var olmadna kant sunulabilir.

Deizm

Tanrnn varln eitli kantlara dayandrarak evreni yaratan bir tanr kabul eder.

Fakat bu tanr vahiy veya din gndermez. Deizme gre din ve peygamberlik yoktur.

Tanr evreni her an deil yaratma ii olmu bitmi olarak alglanr. u an tanr evren

mdahale edemez. Bu dncenin ilka temsilcisi Aristoteles gibi bir bilgin kabul

edilebilir. Ona gre tanr evrene karmaz. 18 yy. Voltarie ise deizmin en byk

temsilcilerinden kabul edilir. Ahlak bile tanrya dayandrr.

Sorunlar

Deizm, Ateizmin tersine srekli yaratmay bir defaya has klar. Evrenin ileyiini ise

evrenin kendi i dinamitleri ile aklar. Byle bir tanr olamaz. nk deizmin tanrsevreni bilebilir mi? Veya bilgi sahibi midir? Konusu cevapsz kalmtr. Yine bata

evreni yaratan bir tanr sonunda kaldramayaca bir ta m yaratt gibi bir soru akla

getirebilir.


38/63

38

Panteizm (Tm Tanrclk)

Tanr ile evren aynldr. Panteizmin en byk temsilcilerinden biri G. Brunodur.

Ona gre evren sonsuzdur. Eer tanr da sonsuz olursa iki tane sonsuz olur ki, bu dammkn deildir. O halde tanr evrendir der. Bruno Hristiyanla aykr davrand

iin roma meydannda yaklmtr. Yine panteizmin byk temsilcilerin biri de

Spinozadr. Determinizmi kabul etii iin de insan zgrln yok eder.

Sorunlar

Panteizm veya bunun bir baka k olan pan-enteizm veya bunlarn nda meydana

elen vahdet-i vcut her ne kadar birbirlerinden ayr sylense de hepsinin teorisinde

tm tanr inanc ar basar. Pan-enteizm biraz olsa tanr-evren ikiye ayrr. Aslnda

panteizm tanrsn maddeye kartrarak yok eder. Ateizmden grnte bir fark

yoktur. nk temelde evren vardr tanr da evrendir denir. Panteizmin ateizmden

fark hayat anlamlandrr. Budha farkl bir anlay sergileyerek ateist bir grnts

olduu sylense de evreni bir yansma grr ve nirvanay ama edinir. Yine slam

Tasavvufun da fena olarak geen nirvana st aama aydnlanmlk olarak alglanr.

Panteizm ise evreni canl grd iin evrene grnte en salkl bak grlebilir.

Asl sorun ise yapk/ayn tanr fikrinin mmkn olmaydr. nk bir ey ayn anda

iki ey olamaz. Veya iki ey bir ey olamaz. Hristiyanlktaki tesliste de tutarszlk

vardr. nk te birlik yine slamn baz mezheplerine yansyan sfatlarda

birleik bir tanr oluturmaktan teye gitmez.

Ateizm (Tanr Tanmazlk)

Tanr yda doast veya ruhun varlna inanmayan akmdr. Yan sra vahiy veya

nbvvetin birer uydurma olduunu btn dinlerin ve tanrlarn birer insan rn

olduunu dillendirip her eyi algladmz varlktan ibadet olduunu savunur.

Ateizmin ilk ada temsilcileri Epikuros ve Lukresyus gibi ateistlerdir. B. Russel, D.

Hume, F.Nietzsche vb. ateizmin temsilcileri olarak kabul edilir. Tanrnn olmadn

kantlamak iin eitli deliller sunulmutur.


39/63

39

a) Ktlk kant: Dnyada var olan ktlkler var ise bunun nedeni tanr olamaz.Tanr mutlak iyi ise eer, ktl yaratamaz. O halde tanr yoktur. (D. Hume)

b) Ahlak kant: Eer tanr olursa insan zn oluturamaz. Sonsuz bir varlk ilefani bir varlk var olamazlar. O halde tanr yoktur. (Nietzsche)

Sorunlar

Biz varz. Varlktan ibaret bir doa vardr. nsan bu doann bir parasdr. Ateizm her

ne kadar tanry kabul etmeyerek zgrlemeyi ve bilimi desteklemeyi amalamak olsa

da sorunsuz olduu sylenemez. nk Ateizm hayatn anlam konusunda doyurucu

bir cevap verememitir. Nasl ki teizm evrenin ileyii noktasndan doyurucu bir

aklama getirememise, ateizmde hayatn anlam noktasnda tkanmtr. Hayatn bir

zorunlu varolu ad etmek yanltr nk insan dnen ve uurlu bir varlktr. Bu

dnme ve akl etme yetisi onu bir anlama sevk eder.

Agnostizm

Tanrnn varl konusu incelerken ateizm kabul etmeyen, teizm-deizm-panteizm kabul

eden olarak karmza kt. Tanrnn bilinemeyeceini kabul eden agnostizm ise

bilgimizin tanrnn var olduu veya olmad konusunda fikir beyan etmesi iin azdr

der. Agnostizm, kavramn ilk kullanan T.Huxley, bu akmn temsilcileri ise A.Comte,

C. Darwin, Spencer ve Litre gsterilebilir.

SorunlarAgnostizm bir katr. Bu akm hem ateistler hem de teistlerce kabul edilemez kabul

edilir. Metafizik konusunda net olmayan bir akm her zaman esnek olur. nk madde

tesi hakknda yorum yerine biz bilmeyiz kalar devam eder. Nasl ki teistler

tanrnn zat hakknda bilemeyiz derler. Agnostiklerde ayn ekilde bu konuda

olabilir derler. Hlbuki evren zaten olabildiince ak, insanda olabildiince

donanmldr. Aslnda her eyi kavrayabilir. Bir toplum eer tanrnn mdahalesiyle

yn almyorsa demek ki toplum kendi i kanunlaryla ilenir, veya ilenmez denir.


40/63

40

Agnostizm hem varln anlam hem de kkeni hakknda bir ka sergilemiler. O

halde zeusda, kozmosda, vishnuda, enki de var olabilir, olmaya da bilir denilebilir.

Agnostizmin temeli Yunan septizmine/pheciliine kadar dayanr.


41/63

41

6

Tanr

imdiye kadar sizlere tanr hakknda tarihteki tanrlar ve tanr hakkndakigrleri aklamaya/aktarmaya altk. Amalanan tanr meselesini btn ele almak

ve dnce ufkunu geniletmekti. Kullandmz birok kavram ve anlaylarn her biri

kitaplk eylerdir. O yzden merak edenler iin not mahiyetinde bir tanr tarihi-

anlaylarn yanstmaya altk. Umarm anlatacamz tanr anlaymz

kavrayabilecek ve karlatrabilecek kadar bilgi vermeye almzdr. nk her

okuyucu vereceimiz bilgileri ve kavramlar bilecek durumda olmayabilir. te bu

yzden byle nemli bir konuyu olabildiince dikkatli bir ekilde srdrmeye

alyoruz.

Evren olmadan tanr, tanr da olmadan evreni anlayamayz. O zaman ilk olarak

evreni tanmalyz. Evrenin gerek olup-olmad veya kadim-hadis meselesini

incelememiz gerekir.

Varlk

-Yokluk var mdr? Eer yokluk vardr dersek var olan bir ey yokluk olamaz. Eer

yokluk yoktur dersek o zaman yokluk yoktur dememiz gerekir. Yokluk bir kavramdr

znde bir simgeledii bir ey yoktur. Eer olursa kendi szcyle eliir.

-Varlk nedir? Varlk hakknda eitli grler sunulmutur. rnein metafizik vardrdiyenler olmutur. Bizce madde tesi vardr demek iin bir kanta ihtiya vardr.

Veya bir eyin var olduunu demek iin bilmek gerekir. Metafizik olsayd bizim

grmemiz veya denetimlememiz gerekirdir ki yokluu manidardr.

-Varlk nerden gelmitir? Var olan bir ey yokluktan gelemez. hibir ey yok iken

var, var iken yok olamaz var olan vardr ve var olacaktr. Miktarda deiiklik


42/63

42

bulamasnz. Sadece deiebilir. rnein su-buhar-bulut-yamur-deniz birbirlerine

dnebilirler ama miktarda hibir deiiklik olmaz.

-Big Bang bir yokluktan varla gei saylabilir mi? Bu teoriye gre evrengenileniyor O halde bunun bir balangc olmal denip scak bir ortamda patlad

syleniyor. ncelikle varl Big Bang ile snrlayamayz. Bunun iin elimizde bir

kantta yoktur. nk varlk dediimizde sonsuz bir madde demek olur. inde,

dnda, banda, sonun ve her taraftan sonsuzdur. Sonsuzluun patlamas ve k

olabilir mi? olsa bile bu enerjiden maddeye gei olarak ta teoriye dklebilir. nk

Big Bang ncesi hakknda henz net bir bilgimiz yoktur. Kald ki yokluktan varla

gei ya gzlenerek iddia edilebilir ya da kyas ile Kyas yaplamaz nk kyas

edilen ey gzlenebilir. Gzlenen yokluk ise madde olur. Yokluun kendisi bir ey bile

olamaz.

-Maddenin sonsuzluu fikri ateizmin deil midir? Bu fikri ilk temellendirenler Thales,

Aristo ve bunlar izleyen bni Sina, bni Rt vb. slam filozoflardr. Maddenin

sonsuzluu konusu Tanrnn varl ya da yokluunu gerektirecek bir konu deildir.

Bir ateist bile tanr yoktur deyip ayn zamanda evren yokluktan varla geti diyebilir.

Veya bir teist tanr vardr ve madde sonsuzdur da diyebilir ki slam Filozoflarnn

hemen-hemen hepsi bu grtedirler.

-Tanr, varl hibir ey yok iken birden yaratm olamaz m? Eer yle olursa birka

sknt doar. rnein neden tanr daha nce yaratmad da yarat an yaratt. Tanr

varl yarat zamandan nce neden yaratmad da var etii an var etti. Ya bu tanryvarl yaratmaya zorlayan bir ey olmutur ki: bu mmkn deildir nk varlktan

nce tanrdan ayr bir eyin varl yokluktan varla tezini yalanlamaktadr. Ya da

tanr yle dilemitir. Burada da sknt doar, ihtiya iin var etmi denir. O halde

eksik bir tanr olamaz. En byk skntdan biri de varl yaratrken nerden

peydahlad? sorusudur. Ya bir eyden ki ey varsa zaten varlktr. Ya da kendi

znden yani kendisinden... O halde yine madde sonsuz olur. nk kendisinden

maddeyi var etmise demek ki madde var olmadan nce tanryd/bir parasyd. Eer


43/63

43

madde tanrnn bir parasysa tanr nedir denilir ve panteizmin veya ateizmin tezlerine

yaklalr.

-Tanrnn evreni neyden veya nasl yaratn anlamyor olamaz myz? Var olanvardr. Yokluktan varla getiini sylemek ortaya bir ta atmaktr. Maddenin

sonsuzluu akl zaten ikna eder. Maden yokluktan varla geti denildi o halde neye

dayanarak diyorsun denilmesi gerek. Yani yokluktan varla geti diyen bir akl nasl

yokluu anlamaz yokluun varlna inanan bir akl nasl varla dneceini

inanr. O zaman her konuya aklmz almaz deyip kaabiliriz. rnein agnostizm gibi

batan tanrnn varln da aklmz almaz deyip geitirebiliriz. Bir ey varsa vardr,

yok ise kantlanana dek yorumlanmamaldr. Sadece teoride kalr.

-Neye dayanarak evren sonsuzdur diyorsunuz? yle dnyorum var sayalm

evrenin bir sonu vardr ve bu sonu da son snrn bir duvar farz edelim. Beraber o

duvarn yanna gittiimizi dn. Yani son aamaya gelmiiz. Ark son adm atacaz

artk yokluk olacak. Peki, biz bir adm daha atarsak ne olacak sizce? Sizce yok mu

olacaz? Yoksa aynen devam m edecek? Yok, olmamz mmkn deildir. nk var

olan bir eyin yok olduu gzlenmemitir/kantlanmamtr ve akla da terstir. O halde

evren sonsuzdur.

-Peki, maddenin var olmad bir rya olduu syleniyor. rnein birine gre beyaz

olan dierine siyah grlebilir. Biz greceli olan bir varla nasl gvenebiliriz?

ncelikle bu grn yunan kkenli sofistlerce savunulduunu belirtelim. rnein

denir ki biri hasta ise yourt yerse farkl gelebilir. Demek ki hasta veya hasta olmayanarasnda fark olduuna gre yourdun gerek tad bilinmez. Bizde diyoruz ki bu sze

sahip olan kii yourdun birine tatl, dierine eki geldiini nereden biliyor? Tek

cevab olabilir, tecrbelerden. Yani duyu organlarn hatta her eyi greceli ve

yanltabilir olduunu syleyen biri nasl oluyor da birine tatl, dierine eki geldiini

iddia edebiliyor demek ki bir safsatac bile olaya bakarken kantn varlktan getirip

varln kabul etmiyorsa demek ki varlk kanttr ve gerektir denilebilir.


44/63

44

Tanr var mdr?

-Tanr diye bir ey var mdr? Biz varz. Evren, galaksiler, uzay, insanlar, hayvanlar,

bitkiler ve aklmza gelebilecek her ey vardr ve var olduu iin vardr. Yani illa birama iin var olmamz. Ksacas var olduumuz iin varz. Bu hayat dnme ve

farkndalkla geer. Hayat ise anlamsz ve amasz olamayaca iin bir anlam vardr.

Bu anlamn kendisi tanrdr.

-Tanry gremiyoruz yok diyebilir miyim? nsandaki akl grlmez. Ayn zamanda

akl, bir ey de deildir. Oysa akl vardr ama varlk deildir. Yani akl nsan dzenli

almas ve bir eyi yaptn da dar da uygun grlen kavramdr. Tanr da bir ey

deildir. Yani bamsz bir varlk deildir. Ayn zamanda madde veya evrenin

kendiside deildir. Kavram olarak ve bir sezgi tr olarak hayatmzda vardr.

-Siz ksacas tanr yoktur derseniz daha uygun olmaz m? Var olan bir eye yoktur

demek yanl olur. Eer Tanr yoktur dersek hayat btn anlamn kayp eder.

slam ve Tanr

-slam dhil hibir dinde veya hibir lim sizin bu dediklerinizi kabul etmez. Ne

dersiniz? Aslnda olaya nasl baktmz nemlidir. rnein ayetlerde o hibir eye

denk deildir denir. Burada kast edilen tanr bir ey olarak alglanmamaldr. ey

olduu an btn zellii biter ve birleik veya bir varlk haline gelir. O yzden slam

retisinde blnmez bir btn-tevhit kimseye muhta olmayan-Samet ve hibir

eye benzemez retisi esastr. Ayrca bu sylediklerimiz sadece biz deil slamtarihinde bile tartlmtr. Allaha ey denilebilir mi? diye tartmalar bile yaplmtr.

Ve Allaha ey denilemeyeceini savunan Cehm Bin Saffan gibi mehur slam

bilginleri olmutur.

Tanr Yneten mi?

-Tanr yaratan ve yneten deilse neden dini retilerde hep vurgulanr? Kuranda

evrenin nasl altn anlamak iin ncelikle melek kavramna biraz deinmek


45/63

45

gerekir. Melek-mlk-melik-malik-milk gibi kelimlerin kkenleri grld gibi mal,

sermaye, g anlamlarna gelir. Melik kelimesi de g anlamna gelir. O halde

evreni altran glere ve yasalara melek denir. Ve bu yasalar hep vard, var olacak.

te genellikle Kuranda biz yarattk denir. Bizden kast egom-ben yaratm deilgler ynetir anlamna gelir. Yine birok ayete Allaha yardm edin denir bundan

kast hayat anlamlandrn denmek istenir. Sadece evrenin ileyii deil ayn zamanda

toplumlarn ve bireylerinde ynetiminde Allah mdahil olmaz. Ahzap Suresi, 62de

nceki toplumlarla sonraki toplumlara uygulanan yasalarn ayn olduu vurgulanr.

Rad Suresi, 11de de bir toplumun kendisini deitirmesi Allahn o toplumu

deitirmesi anlamna geldii sylenir. bir toplum kendini deitirmedike biz

deitirmeyiz denir. Aslnda Allah dilediine hidayet verir denilen ayetlerde ise

dileyen hidayet verir ayetleriyle aklanr. Bu bir uslup meselesidir. Aslnda

Kuranda Allah bir tabiat dili ve toplum dili olarak ta kullanlr. Yine ganimetler

Allahndr ve resulndr denir burada toplumdur denmek istenir. Veya mlt

Allahndr ayetleri gibi. Ayrca Kuranda geen yoktan var etme madde iin deil

dnya ve gkler iin geerlidir. Dnya yok iken var edildi. Madde iin yoktan yaratld

deme. Demek isteniyor ki dnya, ay, ekiller bir zamanlar yok iken var oldular. Yok

olan ey dnyann maddeni deil ekli ve birleik halidir.

Sfatlar

-Sfatlar nedir? Sfatlar kelam polemiklerin de ki Allah ile birleik birer g deil

aksine var olan bir eydir. rnein Kuran yaratlm mdr? Sorusu zerinde epey kafa

yoran kelamclar Kurann Allah m yoksa ondan ayrm tartmasn yapyordular.

Musann ismi Allahn sesi anlamna gelen, kelamullahtr Aslnda her nebi birAllah sesi demektir. Hayatn sesi veya vicdann sesi daha dorusu hayatn

anlamlandran ses demektir. te bu olaylar oluurken Allahn sesi olur veya evrenin

kozmik ileyii meleklerin/yasalarn ileyiiyle Allahn gc olarak anlalr. Tpk

sen atmadn ben atm demesi gibi evrende var olan her eyin ortak dili Tevhit veya

tek anlam iin iler. Ve bu mkemmel bir hal alana dek hareket edip ileyecektir.

Evrenin ilemesine neden olan yasalara ve glere kudret veya g denir. Bu bir sfat

olur ve ortak dili anlaml g veya Allahn gc olur.


46/63

46

Mucize

-Evrende meydana gelen ve Kuranda da iaret edilen mucizelerin Allah ile ilgisi var

mdr? ncelikle mucize kavram Kuranda gemez. Bunun yerinde ayet geer veya

bunun oulu olan ayat geer. Anlam iaret demektir. Evrende kiilerin isteklerineveya durumlara gre tanrnn mdahaleleri sz konusu olmaz. Bir: evrende ileyen bir

yasa vardr ve bu yasaya snnetullah denir. ki: eer baz ani mdahaleler olursa bu

tanrnn hareket halinde olan bir varlk olduunu gsterecektir. Kuranda geen

kssalara gelince... rnein Musann denizi yarmas, isann lleri dirilmesi vb. Ben

bunlardan bir kan anlamanz iin aklamaya alacam.

rnein Kuranda biz Meryeme rzk gnderiyorduk denir. Kimi burada gndermeyi

tavandan veya havadan indirme olarak anlar ama biz burada indir veya vermeyi

doada illa gkten indirme olarak alglamyoruz. nk Allah bir yerde deil ki

gndersin. O zaman Meryemin bir eyi yemesi veya imesi Allahn gnderdii

anlamna gelir Burada Musa halkna gnderilen rzklar da kyas edebilirsiniz. Nuh

tufann bir ceza olarak deil bir tufan/doal afet olarak grmek lazm. rnein u an

Kuran olusayd denilirdi ki stanbul da zlm ve smryle uraan bir takm

insanlar vard. Bir baktlar ki seller akt ve aralarnda kayp oldular. Bunla beraber

birou kayp olup gitti veya Lut kavmine ta yadrma bir volkanik patlamaya

yorumlamak uydun der. sann ly diriltmesi bedenleri deil bilinleri diriltmesi

olarak alglanabilir. Musann denizi gemesine gelince, Musa doa olaylarn ok iyi

bilen biriydi. Nehirlerin ne zaman alalp ykseleceini de iyi bilirdi. Halkn uygun

bir zaman dar bir geitte geirdi. Firavun farkl bir medeniyet kurma peinde olan

Musann hareketini bastrmak iin belli bir zaman sonra pelerine verir fakatbaarmaz bir batakla denk gelecek ki gark olur. Bu liste uzatlabilir. Mucizeye bak

amz anlayabilmeniz birka rnek verdik. Aslnda bu bamsz bir ekilde ele alnp

ilenmesi gereken nemli bir konudur.

Peygamberlik

-Peygamberlik verilir mi, alnr m? Ressamlk bir yetenektir. Ama kazanmak iin bir

almaya da ihtiya vardr. te peygamberlik herkeste bulunmayan bir yetenektir.


47/63

47

Bunu elde etmek iin de almak gerekir. Muhammed bunu krk yanda elde etti.

brahim eitli ehirleri gezerek sorgulayarak aydnland. Musa yllarca obanlk

yaparak renip atelendi/aydnland. Aydnlanp saflaan bireyler eer peygamberlik

yeteneine sahip iseler belli srelerde kendilerine esinlenen ve hatrlarna gelenzmler ve evrensel mesajlar seslendirirler. Daha ok hayatn amacn bildirmek ve

iyilii hatrlatmak iin didinirler. rnein bir ayete bu sadece bir hatrlatmadr denir.

tesi zaten teferruattr.

Ruh Kavram

Belirttiiniz grler arasnda ruh kavram nereye alnabilir? Ruh vahiy. Ruhul Kudus

ise temiz vahiy demektir. Veya Ruhul Emin gvenilir vahiy anlamna gelir. Nitekim

say ruhul Kudsle destekledik denir. ruh rabbinin emrindedir ayeti ise ruhun yani

vahyin hepsi bir kiide veya insanlarda olamayacan evrenin byk olduunu ve

bilginin okluuna iaret eder. Ve az bir ksmn biliyorsunuz denir. nsana

ruhumuzdan/vahyimizden fledik demesine gelince aslnda insan ile vahyin birbirine

uygun dtn vahyin insan dirilttiine iaret eder. Cebrail ise peygamberin

aydnln gsteren stn akldr.

Sonsz

Aslnda bu eser genellikle mucize, kssa veya tanrnn nasl ynettii zerinde

olmad iin ksa-ksa cevaplamaya altk. Bir Tanr vardr bu Tanr dzensiz ve

kafasna gre i yapan deil hayatn anlamdr. Evren ise kendine has kadim yasalarla

alr ve devam eder. Evrende var olan ktlklerin sorunu ise evrenin

dengesizliinin de var olduunu gsterir. Yani mutlak bir dzenli evren yoktur. Oyzden olaylarn kayna tanr deil evrenin ileyiidir. Tanr evren deildir. Evren

st bir varlkta deildir. Bir ey olduu bile sylenemez. O sadece hayatta var olan

bir kavram ve anlamdr. Yaplan ilerin ortak dili veya tek amac olarak ta tarif

edilebilir.


48/63

48

8

EKLER

Tanry Tanmlarken

Varln hareket halinde olmas, zaman dourmas -kendi kendisini iletmesi

demektir. Tanr bu ileyiin ismidir denilebilir. rnein Zaman bir varlk deildir ama

vardr oysa ey denilemez. nk eya deildir. Yani boyutu yoktur. Varlk olduu an

zaman oluur. Zansz varlk olamaz. Oysa zaman bir kavramdr ve hayatn ta iindedir

yani her yerdedir. Varln yokluu da imknszdr. u an var olan her eyin

miktarnn eksilip-oalmas imknsz olduu gibi; yokluu da dnlemez. O halde

zaman vardr ve sonsuzdur ve baszdr.Evren ileniyor. Kadim yasalarla alyor. Bu yasalar programlanm veya yaratlm

deildir. Yaratma olmu-bitmi bir durum deildir, srekli olan bir eydir. O halde hep

yaratlyoruz ve hep lyoruz. Biz derken madde, varlk. Eer yaratma eylemi bir

yerden baladysa o halde Tanr yaratan olmaz. En azndan yaratmadan nce te

burada rahatlkla varlk tmyle baszlktan bu yana var olup bozuluyor.

Yaadklarmz ise bu varln ufack bir kesitidir. Varln ilemesi iin bir akla da

gerek yoktur nk her ey bir ama dorultusunda deil -var olduu iin ve varl

zorunlu olduu iin ara sra dnya, yldzlar ve bizlere mkemmel grlebilecek

boyutlar oluturabiliyor.Anlattmz varln/evrenin ileyiinin ismi Tanrdr. Burada Tanr bir varlk veya

yn vermek deil ynn kendisidir. rnein rahmetin yaratcs deil rahmetin

srd yndr. O yzden Allah'n bir ismi de kahr edendir. Oysa Allah kahr edici

olamaz. Kahr/ktlk/ikence var olduuna gre bir varlktr o halde bu tanrdan gayr

da olamaz. Demek ki kahr eden, ldren, dirilten, var eden, yok eden, misal veren

yani bu btnsel ileyie Tanr diyoruz. imdi diyeceksiniz ki bende buna Zeus

diyorum. Zeus derken birini kast ediyorsan diyemezsin. nk varln ilemesi ve

hareketi akna nasl zaman diyorsak sen buna farkl dillerle hitap edebilirsin ama

zaman denirken kast edilen o hareketliliktir veya sredir. te Tanr'da denirken yn,

hareket ve ak ise burada sorun yoktur. "en gzel isimler onun ister rahman deyin


49/63

49

veya baka ey deyin" der. Baka bir ayette o bir eye denk deildir denir. Yani bir

"ey" deildir. Eer ey olursa snrllk veya zat gerektirir. Oysa Allah'n zat

hakknda dnemeyiz nk zaman denirken zamann kendisi deil hayattan rnek

verilebilir ancak. Allah tanmlarken -zat deil- sfatlaryla bilinebilir ki zatensfatlar btnleyendir ama sfatlarn kendisi deildir.

slam Geleneinde Allah Kavram

Animizm, Totemizm, Fetiizmden tutun en sistematik/felsefi akmlarda/toplumlarda;ruh veya tanr kavramlar birer insanlk gereidir. slam gelenei dediimizentelekteller ve mukallit Mslman halk/aydnlar arasnda Allah/Tanr kavram da

ba listede yer alr. Gelenekten kastm kltrel gelenek deil dnce geleneidir.

Dnce olarak kalplam bir eyleri yeniden gelecek nesle aktaran ara forum olanentelektel olsun veya avam dediimiz uygulayc mukallit zmre olsun; Allahkavram noktasnda tutarl olup olmadklar noktasnda bir deerlendirme yapmakgerekir diye dnyorum. slam Peygamberi Nbvvet dediimiz devirden sonra

btn bir slam dinin dinamitlerini Allah kavramyla halka aktard. Allah kavramsadece slamdan sonra deil ayn zamanda Mekke putperest ynetimi arasnda daitibarl fakat pasif bir durumdayd. Allah her ne kadar en byk Tanr olarak alglansada btn ileri Lat-Uzza-Menat ve bunlar saran 360 civar put ynetiyordu.Yakarlar, dualar, namazlar Allaha doru deil Mekkede, Kbe avlusunda veevlerde bulunan putlara kar yaplrd. Mekkenin paganizmi aratrmaclara gre

Mezopotamyada bulunan putlarn buraya kaynaklk etiidir. slam kaynaklarndageen bir rivayete gre Mekkeye putperestlii girmesi yle aklanr; Mekke veSuriye arasndaki ticaretten kaynaklanan bir eydir. Oraya giden tccarlardan biriSuriyedeki bir putu Mekkeye getirmi ve bu putperestlik btn Mekke hattaArabistan yarm adasna yaylm.

Hz. Muhammed Peygamberliini duyurduktan sonra putlara tapmay kesinlikleyasaklamtr. Arkadalaryla/Sahabesiyle beraber mcadele ederek Arabistandadevrim denilecek bir servene elik etmiler. Mekkede balayan gen hareketMedinede halka szarak byk bir propagandaya imza atmlar. Ve Medine halk

slam retilirini benimseyerek putlara tapmamay ve tek Allaha secde etmeyi kabuletmiler. Muhammed Nebi Medinede uzun bir sre kalarak gerekli politik durumusaladktan sonra Mekke Fethi ile Mekke ehrini ele geirir. Medinedesavunmalarn salayan Sahabe; Mekkeye bir btn olarak diyalog ve politikaylagirebilmiler. Ebu Sfyan ile uzun grmelerden sonra Mekke halk silah brakm veyeni ynetimi benimsemitir. Mekkeye giren Peygamber Kbe avlusundaki putlarykm, Mekke halk kendi eliyle eski putperest izgisinden caymtr. brahimi duruolarak ifade edilen sahne; Kuranda vlrcesine sz edilir. Allah Kavram Mekkefethinden sonra halk arasna yerlemi; nsanlar btn inanlarn bu yepyeni grzerinde kurmular. Muhammed Peygamber devrindeki Allah inanc her eyin

bandayd. bn-i Rt, bn-i Sina ve Gazali gibi slam entelektelleri arasndagerekleen tartmalar nemli yer igal ediyor. Baz aratrmaclar Gazali ile bn-i


50/63

50

Rt arasndaki tartmalara Kelam-i tartma derler. Genel olarak Felsefide denilir.Konu bu olmad iin uzatmayacam fakat konumuzla ilgili bn-i Rt nemli birayrntya dikkat eker. bn-i Rt, Tevhit-Nbvvet ve Har/Ahiret konular harislam dininde her ey tartmaya aktr der. Tevhit Allahn var olmas ve bir olmasdemektir. Tevhidi hayatn btn alanna Hukuka bile dhil edenler vardr. Teokrasiyegirdii iin birok slam bilgini Tevhidi biraz daha kstlamak istemilerdir. rnein

bazlar atbi-Tufi gibi Hukuk alannda bazen maslahat vahyin nne geebilirdiyebilmiler. Tevhit her eyin banda anlr. man artlarnda Mutezile, ii, Snnivb. hibir slam mezhebinde ikinci planda deildir. Yeryzndeki hibir dinde Allahmnezzeh, vahit, hay gibi sfatlarla n plana kmaz. Neredeyse slam tarihinin ilk yz yl sadece Allahn sfatlar ve varl noktasnda tartmalarla gemitir. Bu tarih

be yz yla da yaylabilir. Allah hakkndaki tartmalar zaten Gazali dnemiyle iniegeer. Allahn varl ve birlii noktasnda yeni ilimler bile tahsis edilmitir. Bazlar

buna bilim dalna Kelam derken, n yargl rivayet yanls bilginler Akide-Akaidisimleriyle bu dncelerini kategorize etmiler.

Hz. Muhammedin orta dnemleri diyebileceimiz devirlerinde Ehl-i Kitap ile diyalogolur. Kuranda bu diyalog yle geer: Ey kitap ehli! Bizimle sizin aranzda ortak birsze gelin: Yalnz Allaha ibadet edelim. Ona hibir eyi ortak komayalm. Allah

brakp da kimimiz kimimizi ilh edinmesin. (Al-i mran, 64) Grld gibi bugnk slam dnyasndaki ortak payda Mezhep, Peygamber, Sahabe, limlerMerep, Tarikat veya deerler deil Allah- Kavramdr Allaha hibir eyi ortakkomadan yaabilen biri varsayalm slamn dier maddelerine inanmad bu nsan bir

btn olarak Kfir-dlanm grlebilir. Diyelim baka biri Muhammed PeygamberinPeygamberliine inand, fakat arpk bir Allah inanc, trbe anlay, putlara eilme,zalim ve her trl halta inan insan ise gnahkr kabul edilir ancak. Sapk kabul edilen

baz slam mezhepleri Allah inanc ile eylemlerin bir olduu bunlarn ayr olmadgr vardr. Hariciler, Mutezile veya Ehl-i Snnetin ilk versiyonu olan Selefiliegre; yanl yapan ve bunda srar eden biri de kfirdir. Ortak payda olarak Allah inanc

bazen bir hi saylrken ortak deerlere inan daha baskn kabul edilir. Allah kavramher ne kadar belge zerinde ilk madde olarak kabul edilse bile; uygulamada namaz,oru vb. eyler n plandadr. Gelenek arasnda ve gelenei temsil eden entelektellerarasnda Allah inanc Peygambere inantan bile aadadr. Allah ismi uygulamadaanldnda nsanlar gayet normal grrken, namaz, ahiret, iman, Muhammed vb.kavramlar ok byk saygyla anlr. Allah kavramna sayg olarak eklenen Hz. Cc.eklenmese hibir dikkat ekmez. Muhammed ismine brakn Hz.; arkasna bir cmletutacak salavatlar bile eklenirse az grlr. Sylenmedii zaman n yarglara nedenolur ve uyarlr. Umarm bu yazdmz eletiri bile n yargya neden olmaz.

Tanrmz ve Tavrmz

Ali eriati genliinde binlerce modern gen gibi aray ateinden kavrulup yanarkenyle seslenir Tanrya:

Ey Tanrm sen var msn, yok musun onu bilmem. Fakat sen uan da bana lazmsn.


51/63

51

Evrene baktm, doaya baktm tanrya yer bulamadm. Felsefede hi yer bulamadm.Sorgunun ve yargnn ateinden brahimi bir sendeleyile: Tanrm kimdir? sorusunusordum. Hz. Muhammedin Ben phede brahimden daha stnm (Muvata)szleri kulaklarma esinlendi. Voltarie Tanr olmasa da onu var etmek gerekirdemiti. Bakunin, Voltarienin szlerine karlk Tanr olsa da nsann zgrlemesiiin yok etmek gerekir demitir. Benim tanrm yoktur fakat hi Ateist olmakistemedim. Ayn zamanda bana Teist denilmesini de hi istemedim. Militan bir Ateistile Fanatik bir Teistin Tanr var mdr, yok mudur tartmas ne kadar da iren.Teist sanki Tanry; grm, deneylemi ve bilmi gibi mutlak derecede vardr diyor.Ateist ise sanki varln btn srlarn bitirmi gibi yoktur diyor. Tanrya yer

bulamyoruz, gremiyoruz, bilemiyoruz, his de edemiyoruz ama hayat nedir debilmiyoruz. Tanrya yoksun diyorum nk btn bir hayat sarmalayan ve zapt u raptaltna alan biri insann zgrln yok eder. Nietzschenin iki zgr olamaz. Tanrvarsa zgrlk yok olur teziyle yok dedim. Hayatn anlamn onun sarmalayancokuyu da yok edemedim. Yaratan, yneten, yarglayan bir tanry grm gibi naslvar diyebilirdim ki?

brahimden baladm. brahim topluma anlatamad tanry. O yzden btn putlar paralayp kentte anlatamama duygusunu ifade etti. Hem baltay da en bynnomzuna vermiti. brahime Tanrsz ve Ateist diyeceklerdi elbette. Oysa brahimAteist olmad gibi Teist hi deildi. Musa Firavunlar yendi, denizi geti ne var kihalkna anlatamad. En sonunda tanr szleri dedii levhalar yere vurarak anlatamamaduygusunu ifade etti. Ninova halkna yllarca anlatt. Anlatt da anlatt yinedinletemedi, anlatamad. Yolu bir gemiye binip Asura kamak oldu. Yunus halkndankamakta yolu buldu. Hz. Muhammede Balk sahibi Yunus gibi kama denildi.Muhammed putlar ykt, toplumu deitirdi fakat yine anlatamad. Uhut savandameer Muhammed ldrld! denilirken her biri bir tarafa kat. Ashap dedikleriortalkta kayp oldular. Ben diyeyim kii sen syle be kii kald etrafnda. Hz.Muhammed putlarn alaca karaln anlatt. brahim putlar krd, Musa putlara veheykellere tapmayacaksn dedi, sa iki efendiye kulluk edilmez dedi. Nietzschede

putlarn alaca karanlnda sava verdi. Putlatrlan tanrlar skt ve sildi. Hepsininortak bir yks vard Tanrya kar kmak, putlar devirmek ve naslar-dogmalaryok etmek Hz. Muhammede Sabi/dnek, tanrlara kar kan, dinsiz ve imanszdeniliyordu. Meerki bn-i Rt srgnlere urarken, Shreverdi ldrlrken dedinsiz denilerek ldrlmtler. bn-i Arab Tanrnz Ayaklarmn altndadr derkenne demek istemiti?

Tanrnn evlerini ziyaret ediyorlarm! Ev sahibini ise hi gren olmad. Tanryakurban ediliyor, ibadet ediliyor, dua edip yakaryorlar binlerce yldr tanrdan hi seskmad. Onlar tanry ev sahibi, gklerde, dua kutusu gibi sanmlar meerkiTanrya hi gizem demek istemedim. Aklma gelen her eyi o deildir dedim.mamlardan biri vaaz verirken:

Tanr ne cisimdir ne de cevher. Ne ruhtur ne de nur. Ne yerdedir ne de gkte


52/63

52

Orada oturup dinleyen biri der ki:

Hocam ksaca yok desene!

Vaaz veren ile dinleyen meerki hep tanrya bir yer istemitirler. Kendilerine ya Ateistdemiler ya da Teist. Szle bakarsanz eer; Teis, Ateist, Panteist, Deist her biri ikicmle ile anlatlp geitirilir. Oysa Tanr anlatld zaman bilmezler mi mekn vezamana hapis edilir. Kahrolas tanrya ulamak bir mauka ulamak deil ki; dalardelmek ile ulalsn. Mauka ulamak iin belki delinecek bir da varda tanryaulamak iin o da yoktur. Kantla, kantla, kantla Sonu: 0

Var sayalm vardr dedim bu sadece bir szcktr. Birbirimizle ayn olduumuzuanlatmak iin sadece var diyoruz ve birbirimize olan gvenimiz ortak oluyor. Varsayalm yok dedik yine bir szcktr. Sadece insanlarn iaret ve gruplara blmekiindir bu szckler. Nice var diyenleri grdk her ktl iler, ii de sadece kt

bir leziz. Nice yok diyenleri grdk odaklanmlar dinlere onlarn skm iin terdkerler. Ne var diyen drst oluyor; ne yok diyen zgrleiyor. Aksineseslendirdikleri szckler onlara bir snr kazyp etiketleniyor ve konumasna da snrgetiriliyor.

Karnmn alt taraflarndan bir coku ykseliyor! Tabulaan, snrlanan dogma saylandokunulmaz bir yerde bir coku ykseliyor. Btn varl anlaml klyor. Her eyigzelletiriyor. Anlatmak iin hibir szck bile gerektirmiyor. Vardr veya yokturdemek iin hibir nedenim kalmyor. Doann karmak grnts altnda her eygzelleiyor. Teistin Tanrnn sanat demesi gerektii, Ateistin ise gzel varlkdemesi gerektii bir eylere odaklanp onu esiz buluyorum. tesine gemiyorum,stne kmyorum, sr aramyorum ve ylece duruyorum. Ortak nokta bu olsa gerek!Kolaydr sabahlara kadar bin salvat ekip cenneti garantilemek! in zoru sonsuz bircokudur. Sonsuz bir zgrlk! zgrl anlatanlar, onu sevenler, onu getirmekisteyenler zgr deildir. Ben zgrl devrim sonrasna brakmak istemiyorum. Onulm tesinde de aramyorum. Onu yaamak ve gemi ile gelecek arasndaki anyakalamak istiyorum!

Uruna savalacak sadist tanrlara ba kaldrmak. Onun uruna savap tanrclkyapmak istemiyorum. Benim tanrm sevgidir, senin tanrn zalimdir demek deistemiyorum. O din benim bu din senin savan da vermek istemiyorum. Galiba sayAntakyal Saul anlamt meerki o da yanl anlamt. Anlatmla deil, anlamaklaoluyormu. Tutku ile deil coku ile oluyormu. Mzik dinlemek, dans etmek,saatlerce dnp doaya hayran olmak senin yetmi yllk ibadetine bedelmi.Evrensel paradigmas olan var m? Evrensel paradigmas olan zgrdr ve bir tanrsvardr. Peki, keyfi bir paradigmas olan var m? O zaman onun tanrs yoktur onun

putu vardr.


53/63

53

amzn Uzayl Tanrlar ve Arabalar

nsanz Gizemli, abartl, inanlmaz ama gerek eyleri ok severiz.Esrarengiz, gizli kapakl kalan eyleri ok sevdiimiz iin aklanmasn da istemeyiz.svete bir TV kanalnda sihir gsterileri yaplyor. Herkes hayretler ierisindesihirbaz alklyor. Bu TV program dierlerinden ayran yn ise sihirbazgsterilerden sonra kalkp yapt hileleri anlatyor. Seyircilerden birka itirazediyorlar: bize nasl yaptnz anlatmayn. Biz sadece sihirleri izleyerek hayretedmek ve inanmak istiyoruz. Bu arada TVde geen traji-komik hikyeyi A. RzaErgvenden okumutum. Biri bana Msr piramitlerinden sz ediyordu. Onunmuhteem grntsnden, olan st tasarmndan vb. ynlerinden sz ediyordu.Dorusunu isterseniz tarihi yaptlar kmsemek ahmaklktr orada binlerce insannemei yatar. Bana anlatan kii ylesine anlatmyordu tabi. Anlattklar da doru olsaZaten duyduklar abartlyd birde kendisi de ekleme yapt m grende Firavunlargkten inmi zan edecek. Durup birden arkadamza sordum; piramitleri bende

beenirim ancak seninle aramzda olan farkmz udur acaba bu farkmz ne olabilir?Siz Msr piramitlerinin insan yapm olmadn ima ediyorsunuz o halde kim yapt?Verdii cevap ise alk olan st gler, ruhlar vb. Ya hem Firavuna kendini tanrilan etmi diyeceksin hem de kalkp ona ruhlar yardm etmi diyeceksin. Arkadamzmesele deildir burada. Mesele olan insan kafasnn bir yerde cevap bulmad mhemen ii ruhlara, cinlere, perilere yklemesi. Peri, cin, ruh bunlar biraz a dlkgrnm kazand elbette. O yzden artk insanlar kalkp cin grdm, peri grdmdemezler. Dediinde ise sen psikologa grnmelisin derler. O zaman uzayllargrmekte are buluyor. Evet, balmzda yazdmz gibi amzn TanrlarUzayllardr.

Osho ok sevdiim biridir. Belki bu insandan aldm hazz ok az fikir insandabulmuum. Her dnce insan gibi bu stadmz da arya kamaktan kurtulamyor.rnein Gizemli Srlar diye bir kitab vardr orada piramitler, eski tapnaklar hatta

putlar bile anlalmayan ynlerini gstererek dinleyicinin-okurun zihin altn hayranbrakarak yavaa teslim alr. Sonrasnda istedii bak zihnine yanstr. Osho ii salt burada durdursa neyse birde eski uygarlklarn bizim ulatmz uygarln oktesinde olduunu anlatmaya alr. Aslnda Oshoun yapt Ters-Oryantalizmdir.Biraz konu dna kacaz ancak Oryantalizm kavramna deyinmeden de edemem.Oryantalizm klasik ansiklopedik tanmla dou bilimcileri olarak bilinir. Szlkleriokumanz ancak bir kavramn hibir zaman salt terimsel ynyle bakmamanztavsiye ederim. Btn bilginin, zenginliin, bilimin Batda olduunu, Dounun isesnfsz, aalk olduunu kabul eden zmreye Oryantalizm veya slami deyimleMsterik denir. Oryantalizm iyi gzel anladk da imdi birde Ters-Oryantalizm kt.Mevdudi, Seyit Kutup vb. aydnlarn ban ektii Baty vahet, dk, ahlaksz,Felsefede aalk ve btn gzelliklerin bizde olduunu syleyen anlay dasylediimiz gibi Tersten Oryantalizmdir. ranl dnr Murtaza Mutahhari,Materyalizme Eilim Nedenlerini gsterirken Batnn Felsefe de ok geriolduunu, hatta anlamadklarn asl gerein bizde olduunu anlatr. Dorusu konuyu

rayndan kardmn farkndaym ama buna deyinmekte fayda grdm nk bazakmlarn ykselmesinde, kkenlerin Psikolojik nedenleri bilmekte fayda gryorum.


54/63

54

Din evrelerinin ismini duyup boazlamak istedikleri Turan Dursunun beniartan bir kitabn okumutum. Kitabn ismi Evren Bir aka M yazd bazmakalelerin toplamdr. Kitab grnce T. Dursun bilim alkannda da m yazmtr diyedndm. Kitab ap biraz baknca tamamyla melek, ruh, dem, Havva, cennet vb.kavramlarn ierdii bir kitapm. Her hal de dedim bu din-bilim karlatrmasyapyordur. Ap okuyu

Documents

Tanrı Üzerine