UNIVERZITET U ISTONOM SARAJEVU SAOBRAAJNI FAKULTET DOBOJ
LOGISTIKI CENTRI SEMINARSKI RAD:
TEMA:
DIMENZIONISANJE KAPACITETA ROBNIH TERMINALA
Profesor:Doc.dr Marko Vasiljevi,dipl.ing.saobr. Asistent: Mr
Zoran Ristiki, dipl.ma.ing.
Student: Tanita Stevanovi 40/08
Doboj 2011.1
SADRAJ:
UVOD.............................................................................................3
2. DIMENZIONISANJE ROBNIH TERMINALA...........................4
2.1. Prvi korak, definisanje
ciljeva............................................4 2.2 Nivoi i
ciljevi dimenzionisanja logistikog centra...............4 2.3.
Drugi korak, koncepcija
terminala.....................................5 2.4. Trei korak,
definisanje mjerodavnih veliina....................5 2.5. etvrti
korak, definisanje tokova........................................5
2.6. Peti korak, izrada modela za
dimenzionisanje...................6 2.7. esti korak,
dimenzionisanje sistema, podsistema.............7 3.
ZAKLJUAK................................................................................11
4.
LITERATURA...............................................................................121.
2
UVOD:
Logistika je organizacija, planiranje, kontrola i realizacija
robnih tokova od mjesta nastanka do mjesta prodaje preko
proizvodnje i distribucije do krajnjeg korisnika sa ciljem
zadovoljenja zahteva trita uz minimalne trokove i minimalne
investicije.Logistika obuhvata sve sisteme i procese koji
omoguavaju kretanje materijalnih i nematerijalnih tokova, a osnovni
logistiki princip glasi: sveobuhvatna i jednovremena optimizacija
svih karika materijalnih, energetskih i informacionih tokova. Robni
terminal je logistiki sistem u kome mogu biti locirane sve
prethodno navedene funkcije podsistema logistike: - realizacija
porudbine, - zalihe, - skladitenje, - pakovanje i - transport.
Dimenzionisanje kapaciteta robnih terminala se izvodi u est
koraka.
3
2. D IM E N Z IO N ISA N JE K A P A C IT E T A R O B N IH T E R
M IN A L A
Dimenzionisanje kapaciteta robnih terminala izvodi se na osnovu
zahtjeva logistikih tokova i zahtjeva prateih i dopunskih
djelatnosti u centru. Sam postupak dimenzionisanja se izvodi u est
koraka koji su prikazani na slici 1 i bie dalje u tekstu pojedinano
objanjeni.
Slika.1 Metodologija dimenzionisanja logistikog centra
Izvor:Vasiljevi,M.:"Logistiki centri-predavanja", Saobraajni
fakultet.Doboj.2010
2.1 Prvi korak definisanje ciljaPrvi korak dimenzionisanja
kapaciteta robnih terminala se ustvari sastoji iz definisanja nivoa
posmatranja i utvrivanje postavljenih ciljeva zbog kojih se ustvari
postupak i sprovodi. Logistiki centar je sistem sa veim brojem
podsistema(plato za odlaganje kontejnera u zoni dejstva pretovarnog
krana,plato za odlaganje punih,praznih,specijalnih
kontejnera...itd.) koji se u sutini prilino razlikuju, a mogu se
posmatrati kao posebni sistemi.
2.2. Nivoi i ciljevi dimenzionisanja logistikog centra. Prisutni
su terminali intermodalnog transporta, kontejnerski terminal,
regalski skladini sistemi za paletizovanu robu, terminali za
komadne, rasute i tene terete, parking prostor, administrativni
objekti, eljezniki kolosjeci, operativna obala itd. Svaki od ovih
sistema ima svoje podsisteme sa odreenim specifinostima koje utiu
na njihovo dimenzionisanje. Bitno je razgraniiti sistem logistikog
centra (jedan nivo po-smatranja), zatim njegove podsisteme, recimo
kontejnerski terminal, koji se na I sledeem nivou dekomponuje na
svoje podsisteme (drugi nivo posmatranja). 4
Cilj prvog nivoa planiranja, projektovanja i dimenzionisanja
najee je definisanje tehnolokoprostorne strukture i veliine sistema
logistikog centra u okviru idejnih rjeenja, fizibiliti studija,
urbanistikih projekata itd. Na ovom nivou se najee odreuju
najbitnije dimenzije podsistema, na primer veliina platoa za
odlaganje kontejnera, broj paletnih mesta u skladistu, broj parking
mesta za teretna vozila itd. Modeli iji je cilj pomenut, ne ulaze u
mikro-tokove unutar nekog od podsistema na osnovu kojih se na
sledeem nivou mogu dimenzionisati komisiono-sortirni sistemi u
skladitu paletizovane robe, broj viljukara, regalskih slagaa itd.
Na drugom nivou planiranja i projektovanja podsistem se posmatra
izolovano i dimenzionie se, sa ciljem kvantifikacije njegovih
podsistema, sto se najee primjenjuje u postupku idejnog i glavnog
tehnolokog projektovanja. Na prvom nivou moe se tehnoloki prostorno
odrediti i dimenzionisati cjelokupan sistem logistikog centra, a na
drugom nivou se, u razliitim vremenskim fazama, moe posebno
planirati i projektovati odreeni podsistem, na primjer kontejnerski
terminal, sistem za odravanje vozila, skladini sistem za odreenu
vrstu robe itd.1
2.3.Drugi korak,koncepcija terminalaDefinisanju koncepcije
logistikog centra odnosno robnog terminala se pristupa nakon
definisanja ciljeva i nivoa planiranja projektovanja to je ve
uraeno u prvom koraku. Koncepcija logistikog centra u osnovi
obuhvata lokaciju sistema sa raspoloivim prostornim
karakteristikama, infrastrukturnim mogunostima i ogranienjima, veze
sa okruenjem itd. U koncepciji primarno mjesto zauzima struktura
podsistema sa tehnologijom pojedinih podsistema, tehniko-tehnolokim
i prostornim karakteristikama, pojedinih promjenljivih rjeenja
podsistema itd. U koncepciji se posebno prezentiraju i prostorne
lokacijske uslovljenosti pojedinih podsistema ili elemenata
sistema.
2.4.Trei korak definisanje mjerodavnih veliinaSvaki sistem pri
dimenzionisanju moe imati najmanje jednu mjernu jedinicu koja e ga
blie odrediti. U logistikom centru mjerne jedinice mogu bit;
vozila, kamioni, vagoni, brodovi, transportno-manipulativne
jedinice, jedinice pakovanja: paketi, palete, kontejneri, buntovi
itd., mjerne jedinice mase, zapremine, gustine (t, m itd.). Mjerne
jedinice mogu biti i ljudi koji ulaze u sistem usluge sa razliitom
strukturom zahtjeva. Svaki podsistem mora se definisati sa aspekta
veliine koja odgovara dimenzionisanju, na primer:PODSISTEM
Kontrolni ulaznoizlazni punkt Plato za odlaganje kontejnera
MJERODAVNA VELIINA ZA DIMENZIONISANJE Raspodjela vjerovatnoa broja
vozila koja ulaze/izlaze iz sistema u vremenskom intervalu od lh.
Raspodela vjerovatnoa duine vozila. Raspodjela vjerovatnoa broja
kontejnera koji se nalaze na platou po vrsti i veliini (po vrsti:
univerzalni, frigo itd.; po veliini:20',40' itd.) Raspodjela
vjerovatnoa broja vozila koja se istovremeno nalaze na parkingu, po
kategoriji vozila (kombinovana vozila, laki kamioni, teka teretna
vozila, transportni sastavi itd.
Parking prostor teretna vozila
za
1
S.Zeevi:Robni terminali i robno-transportni centri, Saobraajni
fakultet, Beograd 2006
5
2.5. etvrti korak, definisanje tokovaU centru se svakodnevno
pojavljuju robni tokovi, tokovi transportnih sredstava,
tovarno-manipulativnih jedinica, ljudi, informacija itd. Ovi tokovi
prolaze kroz logistiki centar, odnosno kroz odreene podsisteme, po
utvrenom ili sluajnom redosledu, sa definisanim varijantama puta i
ciljevima realizacije. Ovi tokovi prolaze kroz logistiki centar,
odnosno kroz odreene podsisteme, po utvrenom ili sluajnom
redoslijedu, sa definisanim varijantama puta i ciljevima
realizacije. Kretanje svih tokova kroz podsisteme logistikog centra
mora biti odreeno i precizno definisano. Potrebno je imati dobar
pregled tokova po svim osnovnim strukturama i po svim podsistemima,
to je prikazano na slici 2. Tokovi se moraju opisati u pogle du
osnovnih karakteristika determinisanosti, dinaminosti,
stohastinosti, nestacio-narnosti, ordinarnosti, neordinamosti,
zakona raspodela verovatnoa), vremena zadravanja, opsluivanja u
podsistemu itd.
Slika 2.Definisanje tokova logistikog centra
Izvor:Vasiljevi,M.:"Logistiki centri-predavanja", Saobraajni
fakultet.Doboj.2010
2.6. Peti korak, izrada modela za dimenzionisanjeNa osnovu
strukture sistema, vrste tokova i njihovih karakteristika, pristupa
se kvantifikaciji prethodno definisanih mjerodavnih veliina.
Metodologija i modeli predstavljaju posledicu realnih uslova u
kojima sistem funkcionie, te izbor tehnike modeliranja direktno
zavisi od ovih faktora. Postoji veliki broj ciljeva, zadataka,
problema i realnih sistema i situacija u kojima se planer, odnosno
projektant moe nai pri izboru neke od metoda operacionih
istraivanja, koje se u velikoj mjeri primjenjuju u postupcima
kvantifikacije.
2.7. esti korak, dimenzionisanje sistema,podsistema6
. Primjena metoda, eksperimenta, prorauna, odnosno
kvantifikacija mjerodavnih veliina predstavlja izuzetno vanu fazu,
jer se u okviru nje dobijaju rezultati koji moraju da budu predmet
analize i ocjene validnosti primjenjenih postupaka, to jest modela.
U situaciji kada se planiraju i dimenzioniu novi sistemi i kada
nema preciznih procjena tokova, pristupa se promjeni ulaznih
veliina u granicama intervala pouzdanosti od minimalnih do
maksimalnih varijanti njihovih vrijednosti. Simulacijom se dobijaju
raspodjele vjerovatnoa jednovremenog broja kontejnera u sistemu na
osnovu kojih je mogue dimenzionisati plato za odlaganje
kontejnera.
Slika 3.Raspodjela vjerovatnoa jednovremenog broja kontejnera u
terminalu . Izvor:Vasiljevi,M.:"Logistiki centri-predavanja",
Saobraajni fakultet.Doboj.2010 Koncept razvoja terminala
podrazumjeva definisanje strukture terminala, dimenzionisanje
povrina potrebnih za razvoj svakog podsistema terminala, za svaku
vrstu usluge i tehnologije. Odluka o prihvatanju razvojnog koncepta
terminala zavisi i od mogunosti da se terminal uklopi u odreenu,
realno raspoloivu lokaciju.
7
Slika 4.Formiranje koncepcija terminala u cilju uklapanja u
raspolozivu povrinu za njegov razvoj .
Izvor:Vasiljevi,M.:"Logistiki centri-predavanja", Saobraajni
fakultet.Doboj.2010
Terminal moe imati nekoliko razliitih struktura (A, B, C ...)
koje se na osnovu tokova makrodistribucije i mikrodistribucije,
odnosno njihovih zahtjeva, mogu definisati i dimenzionisati.
Osnovni koncept terminala definie se prema mogunosti i potrebi
razvoja razliitih podsistema na posmatranoj lokaciji, a u
zavisnosti od: Potrebe za logistikim podsistemima privredne,
industrijske zone u okruenju centra, koji bi mogli da se razviju u
logistikom centru, odnosno robnom terminalu; Postojeih i planiranih
struktura logistikih sistema, centara, u istoj gravitacionoj zoni.
Analiza ovih sistema prua mogunost razvoja komplementarnih sadraja
umjesto dupliranih, konkurentnih podsistema; Postojee strukture
podsistema na posmatranoj lokaciji; Strukture zahtjeva
makrodistributivnih i mikrodistributivnih tokova u okruenju u vidu
pesimistikih i optimistikih vrijednosti, a u periodu planiranja od
5 i 15 godina; Svjetskih iskustava u strukturiranju slinih
terminala. Prema pomenutim faktorima definiu se razliite osnovne
strukture terminala (A, B, C ...) iz skupa podsistema, kao sto su:
ulazno-izlazni kontrolni punkt, parking za teretna vozila,
zatvoreno skladite, otvoreno skladite, kontejnerski terminal,
sistem za njegu, odravanje i opravku tovarno-manipulativnih
jedinica i vozila, carinsko skladite, carinska sluba, benzinska
pumpa, hotel, restoran itd. Najee se poinje od osnovne strukture sa
najmanjim brojem podsistema. Pesimistika kombinacija strukture
sistema (varijanta A), a zatim njenim proirivanjem, odnosno
dodavanjem podsistema kao to su kontejnerski terminal, specijalna
skladita itd., nastaju ostale varijante (B, C ..,). Robni tokovi
koji potencijalno gravitiraju ka terminalu analiziraju se sa
aspekta vrste robe, pojavnog oblika (kutije, palete, kontejneri),
broja i strukture transportnih sredstava i u pogledu vjerovatnoe da
se pojave u nekom od podsistema logistikog centra, odnosno
terminala. Kao to je ve metodoloki objanjeno, za svaki podsistem se
definie merodavna veliina za dimenzionisanje (parking prostor,
raspodjela vjerovatnoa broja vozila koja se istovremeno nalaze na
parkingu, zatvoreno skladite - raspodjela vjerovatnoa broja paleta
koje se 8
istovremeno mogu nai na skladitu itd.). Na osnovu opisanog
sistema razvija se simulacioni model ijom se primjenom simuliraju
tokovi makrodistribucije i mikrodistribucije u svim kombinacijama i
po svim vrstama robe, na nivou dana.
Simulacioni model opisuje tokove transportnih sredstava u
dolasku, prolasku kroz podsisteme terminala i u odlasku iz
terminala. U toku simulacije utvruju se kvantitativne
karakteristike za svaki podsistem pri emu se, zbog stohastikih
obiljeja tokova - nailaska vozila u sistem, dobijaju raspodjele
vjerovatnoa pojedinih mjerodavnih veliina.2
Slika 5.Postupak dimenzionisanja potrebne povrine terminala
Izvor:Vasiljevi,M.:"Logistiki centri-predavanja", Saobraajni
fakultet.Doboj.2010
Na osnovu ovih raspodjela, za svaki podsistem se proraunava
potreban prostor, to jest povrina podsistema. Na primer, zatvorena
skladita za paletizovanu robu se, prema veliini zahtjeva za
skladitenjem i prema tipinoj tehnologiji, prostorno definiu u m2.
Tipska tehnoloka, arhitektonska i graevinska rjeenja imaju svoj
interval kapaciteta (od minimalnog do maksimalnog) u kome su ona
ekonomski isplativa. Simulacijom zahtjeva, a na bazi mjerodavnih
veliina, dobijaju se raspodjele vjerovatnoa potrebne povrine za
svaki podsistem logistikog centra. Usvajanjem optimalnih
vrijednosti Pi , Pi , ...., Pn dobija se struktura potrebnih
povrina i ukupna vrijednost povrine potrebne za razvoj terminala
prema nekoj od koncepcija, A, B, C ... Na taj nain planeri dobijaju
kvalitativno-kvantita-tivne podloge o mogunostima razvoja i
proirenja terminala na posmatranoj lokaciji. Dobijeni rezultati
strukture terminala i kvantitativne analize zahtjeva omoguuju
izradu layout plana logistikog centra. Opisani postupak
simulacionog modeliranja je testiran za ocjenu pogodnosti razvoja
terminala u urbanim cjelinama koji imaju posebne
lokalno-transportne zahtjeve u prihvatu drumskih teretnih vozila.
Model je korien za ocjenu mogunosti proirenja drumskog terminala na
Novom Beogradu u privrednoj zoni Autoputa. Definisane su dvije
varijante strukture podsistema A i B. Dobijeni prostorni zahtjevi,
za varijantu A strukture terminala prikazani su na slici 6.2
M. Vasiljevi: Logistiki centri predavanja, Saobraajni fakultet
Doboj, 2010.
9
Slika 6. Prostorni zahtjevi za varijantu A strukture drumskog
terminala Izvor: M. Vasiljevi:Logistiki centri-predavanja,
Saobraajni fakultet, Doboj 2010.
ZAKLJUAK:10
Koncept razvoja terminala podrazumjeva definisanje strukture
terminala, dimenzionisanje povrina, odnosno kapaciteta robnih
terminala potrebnih za razvoj svakog podsistema terminala, za svaku
vrstu usluge i tehnologije.Dimenzionisanje kapaciteta robnih
terminala izvodi se na osnovu zahtjeva logistikih tokova i zahtjeva
prateih i dopunskih djelatnosti u centru.Izvodi se u est koraka a
to su: -definisanje cilja -koncepcija terminala -definisanje
mjerodavnih veliina -definisanje tokova -izrada modela za
dimenzionisanje -dimenzionisanje sistema, podsistema.
Postupkom simulacije se dobijaju raspodjele vjerovatnoa
jednovremenog broja kontejnera u sistemu na osnovu kojih je mogue
dimenzionisati plato za odlaganje kontejnera.
LITERATURA:11
[1] M. Vasiljevi: Logistiki centri-predavanja, Saobraajni
fakultet. Doboj. 2010. [2] S. Zeevi. :Robni terminali i
robno-transportni centri, Saobraajni fakultet. Beograd. 2006. [3]
www.logistika u saobracaju.com
12
