Takmičenje genetika, podgorica

ŠIFRA

DRŢAVNO TAKMIČENJE

SREDNJA ŠKOLA

UKUPAN BROJ OSVOJENIH BODOVA

Test pregledala/pregledao

........................................................

........................................................

Podgorica,............................. 2012. godine

2

3

UPUTSTVO

Dragi takmičari,

Test iz biologije predviđeno je da se radi 150 minuta.

Test obavezno raditi hemijskom olovkom (grafitnu olovku

možete koristiti u toku rada, ali konačan odgovor mora biti

napisan hemijskom olovkom).

Odgovori koji nijesu čitko napisani ili su popravljani neće biti

bodovani, zato dobro razmislite.

Želimo vam srećan rad!

4

5

Na pitanja od 1 do 10 odgovorite tako što ćete zaokruţiti jedan ili dva

tačna odgovora.

1. Genetička informacija u ćeliji se prenosi dominantno u jednom

pravcu. Koji od predstavljenih pravaca je najreprezentativniji?

a. DNK protein RNK DNK

b. Protein RNK DNK DNK

c. RNK DNK protein DNK

d. DNK DNK RNK protein

2. Dio gena koji kodira protein zove se:

a. kodon

b. plazmid

c. egzon

d. intron

3. Koje od sljedećih struktura i procesa postoje u ćeliji i prokariota i

eukariota?

a. lizozomi

b. jedro

c. mitohondrije

d. ribozomi

e. hemosinteza

f. krebsov ciklus (*zaokruţite tačne odgovore)

4. Ribozomi su subćelijske strukture koje su sastavljene od:

a. proteina i lipida

b. proteina i riboze

c. proteina i iRNK

d. fosfoproteina

6

5. Koji od sljedećih redosleda nivoa organizacije bioloških i ekoloških

sistema u biosferi je ispravan?

a. biocenoza, populacija, biom, ekosistem, biosfera

b. populacija, biocenoza, biosfera, biom, ekosistem

c. populacija, biocenoza, ekosistem, biom, biosfera

d. biocenoza, populacija, ekosistem, biom, biosfera

6. Vrsta koja ne pripada familiji Lamiaceae je:

a. majčina dušica

b. ruzmarin

c. nana

d. kamilica

e. pelim

f. lavanda

7. Tri klicina listića, ektoderm, mezoderm i endoderm, osnova su za

razvoj svih tkiva i organa višećelijskih ţivotinja. Mezoderm je

odgovoran za razvoj:

a. nervnog sistema

b. jetre

c. krvnih ćelija

d. srca

(*zaokruţite tačne odgovore)

8. U embrionalnom razviću primarna tjelesna duplja prvi put se javlja

kod:

a. pljosnatih crva

b. valjkastih crva

c. dupljara

d. sunđera

7

9. U aerobnom procesu disanja krajnji akceptor elektrona u ćeliji je:

a. vodonik

b. kiseonik

c. voda

d. citohrom c

10. Kod prokariota ćelije se dijele:

a. mitozom

b. mejozom

c. prostom diobom

d. konjugacijom

11. Na slici su prikazani najčešći oblici današnjih bakterija (Eubacteria).

Paţljivo pogledajte sliku i odgovorite na sljedeća pitanja.

A. Kojoj morfološkoj grupi pripadaju bakterije na slici?

1.koke; 2. bacili; 3. spirohete; 4. streptokoke; 5. stafilokoke

1. U tabeli upišite koje bolesti mogu da izazovu sljedeće bakterijske

vrste.

Vrsta Bolest

Streptococcus mutans zubni karijes

Treponema pallidum sifilis

Salmonella typhi tifus

8

2. Igrajući se sa šipkom od starog gvožđa učenik se povrijedio i

napravio ranu na ruci. Nakon par dana na mjestu povrede došlo

je do oticanja ruke i komplikacija. Nakon brisa rane utvrđeno je da

se zarazio sa bakterijom Clostridium tetanii. U cilju postavljanja

terapije urađen je antibiogram.

Na osnovu rezultata antibiograma učenik može da koristi

antibiotik :

a. A i C

b. C i B

c. C

d. A ili B

(*zaokruţite tačan odgovor)

B. Na osnovu čega ste donijeli takvu odluku? Na osnovu veličine

zone inhibicije, odnosno prstena prozračne boje koji se javlja oko

antibiotika A i B.

C. Šta je učenik mogao da preduzme nakon povrede da se infekcija

ne razvije? Učenik je mogao da se javi deţurnom ljekaru i da primi

vakcinu protiv tetanusa.

9

12. Svako slovo predstavlja određenu vrstu ili grupu organizama u lancu

ishrane. Odgovorite na pitanja tako što ćete izabrati slovo sa dijagrama

koje najbolje odgovara vrsti ili grupi organizama.

a. Koje slovo najvjerojatnije predstavlja ljude? C

b. Koje slovo zastupa fotosintetske organizme? A

c. Koje slovo zastupa članove herbivora? D

(*na prazne crte upišite odgovarajuće slovo)

10

13. Dijagram predstavlja srce odraslog čovjeka. Odgovorite na

sljedeća pitanja.

A. Oksigenisana krv se nalazi u djelovima srca:

a. isključivo u 3

b. isključivo u 1,2

c. isključivo u 5,6

d. 1,2,3

e. 3,5,6


B. Ispravan slijed protoka krvi u organizmu počevši od plućne arterije

je:

a. 2-1-4- sistem-3-6-5-7-pluća

b. 3-6-5-7-sistem-4-1-2-pluća

c. 4-pluća-7-5-6-3-sistem-2-1

d. 6-4-pluća-3-sistem-2-1-5-7

e. 7-5-6-sistem-2-1-4-pluća-3


11

14. U toku istraživanja jednog slatkovodnog jezera u Crnoj Gori učenici

II razreda srednje škole su nakon detaljnih analiza došli do određenih

zapažanja o ekološkom stanju i biodiverzitetu jednoćelijskih i višećelijskih

organizama.

A. Na slici prepoznajte i upišite nazive vrsta koje su učenici pronašli u

jezeru.

1. Nymphea alba 2. Cyprinus carpio 3. Hirudinea sp

B. Pored organizama sa slike pronađeni su i mnogi drugi organizmi.

Ove organizme svrstajte u odgovarajuće grupe: bakterioplankton,

fitoplankton i zooplankton.

a. Oscillatoria sp.

b. Volvox sp.

c. Ceratium sp.

d. Euglena sp.

e. Staphylococcus sp.

f. Daphnia sp.

g. Bacillus sp.

h. Vibrio sp.

Bakterioplankton Fitoplankton Zooplankton

e a f

g b

h c

d

12

C. Ispitujući hemijski status vode jezera učenici su primjetili da je nivo

rastvorenog kiseonika nizak, povećan nivo nutrijenata (naročito

fosfata), kao i hlorofila a. Na koji proces ukazuju ovi parametri?

Odgovor: Ovi parametri ukazuju na procese eutrofikacije jezera.

D. Grafikon prikazuje promjene pojedinih faktora u jezeru tokom

godine: broj proizvođača, broj primarnih konzumenata, količinu

nutrijenata, intenzitet svjetlosti i temperature.

a. Koja kriva predstavlja primarne konzumente? E

b. Koja kriva predstavlja broj producera? D

c. Koja kriva predstavlja količinu nutrijenata? A

13

15.A. Sa slike odredite vrstu i grupu algi. Takođe, u tabeli upišite

odgovarajuću vrstu pigmenata za tu grupu.

1. 2. 3. 4.

Slika Vrsta Grupa Vrsta pigmenata

1 Spirogyra Zelena alga Hlorofil a, b;

karoten,

ksantofili

2 Phacus Euglenoidne alge Hlorofil a, b;

karoten,

ksantofili

3 Fucus Mrka alga Hlorofil a, c

karoten,

ksantofili

4 Gelidium Crvene alge Hlorofil a, d

karoten,

ksantofili, fikobilin

B. Preci kopnenih viših biljaka najvjerovatnije su ličili današnjim

članovima:

a. modro-zelenih algi

b. crvenih algi

c. zelenih algi

d. mrkih algi

e. silikatnih algi


14

16. A. Pažljivo pogledajte sliku i u prazna polja unesiti odgovarajuću

riječ: mozak, pluća, srce, uterus, bubrezi, tireoidna žlijezda, pankreas,

jajnici, hipofiza, nadbubrežna žlijezda (nadbubreg).

15

B. Povežite odgovarajuće žlijezde koje su navedene i označene

brojevima od 1 do 6 sa hormonima koje produkuju:

C. Koja endokrina ţlijezda započinje proces puberteta?

a. tireoidna

b. hipofiza

c. testisi

d. jajnici

e. nadbubreg


D. Kompletirajte dijagram tako što ćete u prazna polja poređati

pravilan tok događaja u zdravom tijelu čovjeka kada se nivo

šećera u krvi poveća iznad normale i kada se smanji ispod

normale.

16

1. pankreas detektuje visok nivo glukoze u krvi;

2. glukoza ulazi u ćelije mišića i drugih tkiva; mišići konvertuju

glukozu u glikogen;

3. pankreas oslobađa glukagon;

4. pankreas oslobađa insulin;

5. jetra konvertuje glukozu u glikogen,

6. masne ćelije konvertuju glukozu u trigliceride;

7. glukagon stimuliše jetru i oslobađa se skladištena glukoza iz

glikogena;

8. nivo glukoze u krvi se normalizuje;

9. nivo glukoze u krvi raste i normalizuje se;

10. pankreas detektuje nizak nivo glukoze u krvi;

E. Sekvenca aminokiselina za insulin otkrivena je 1955. godine. Koristeći

informaciju u tabeli za sintezu prve tri amino kiseline u insulinu

napišite sekvencu gena za insulin na:

a. DNK: GTT ATT GGC

b. iRNK: CAA UAA CCG

c. tRNK: GUU AUU GGC

17

Rb aminokiselina prva baza druga baza treća baza

1 Valin G T T

2 Izoleucin A T T

3 glicin G G C

F. U sintezi insulina učestvuju određene organele u eukariotskoj ćeliji.

U tabeli opišite ulogu odgovarajućih organela u sintezi insulina.

Organela Uloga u sintezi

Nukleus

DNK koja se nalazi u jedru sadrţi genetičku

informaciju o sekvenci I redosledu amino

kiselina u protein (insulinu)

Goldži kompleks

Procesuira proizvodnju finalnog proteina

(insulina), a zatim ga pakuje i sortira u

vezikule i usmjerava u ciljne ćelije

Mitohondrija

Stvaraju energiju u vidu ATP-a koja je

potrebna za sintezu proteina (insulina)

G. Marijinim roditeljima urađen je test na dijabetes (oralni-glukozo-

tolerantni test - OGTT). Nakon gladovanja od minimum 12 sati, dat

im je napitak od glukoze (75 g). Nakon 2 sata od napitka izmjeren

im je nivo glukoze u krvi. Na osnovu rezultata na grafikonu odredite

njihovo zdravstveno stanje.

Roditelj A: dijabetičar

Roditelj B: zdrav

18

Objasnite vašu dijagnozu: Nakon dva sata od napitka od glukoze (od 75

g)nivo glukoze u zdravih ljudi se normalizuje. Prema rezultatima sa slike u

roditelja A nivo glukoze je iznad normalne vrijednosti i iznosi oko 14

milimola/litru.U roditelja B nivo glukoze je oko 4 milimola/litru.

17. A. Brojevima od 1 do 5 poređajte hranu po % zastupljenosti masti

počevši od namirnice koja ima najveći % masti ka onoj koja ima najmanji

% masti:

Vrsta namirnice Broj od 1-5

svinjska mast 2

maslac 1

pastrmka 4

bijeli hljeb 5

jaja svježa 3

19

B. Koristeći štrik ( ✔ ) u odgovarajuća polja u tabeli označite koji su

glavni enzimi uključeni u probavu sljedećih namirnica:

Vrsta namirnice amilaze,glikozidaze proteaze lipaze

slanina ✔

pastrmka ✔

pirinač ✔

18. A. Na slici je prikazana transkripcija gena. Objasnite faze I, II i III.

20

I faza: Inicijacija transkripcije: RNK polimeraza, sigma jedinicom vezuje

se za promotor i započinje prepisivanje gena, odnosno sinteza iRNK

II faza: Elongancija lanca iRNK. RNK polimeraza ugrađuje

komplementarne nukleotide naspram kalupa DNK lanca i na taj način

raste lanac novosintetisane iRNK.

III faza: Terminacija transkripcije: RNK polimeraza difunduje sa DNK

molekula i završava proces transkripcije.

B. Koliko kopija molekula DNK će se produkovati nakon 4 ciklusa

amplifikacije pomoću lančane reakcije polimerazom (PCR)? 2n = 24 = 16.

21

19.A. Na dijagramu koji predstavlja ćelijski ciklus eukariotske ćelije

označite odgovarajuće faze: M, G1, S, G2.

B. U kojoj fazi dolazi do replikacije DNK materijala? S.

C. U kojoj fazi dolazi do podjele jedrovog materijala? M.

D. U ćeliji čovjeka najkraća faza ćelijskog ciklusa je M.

22

20.A. Sa slike odredite u kojoj fazi mitoze se nalazi ćelija:

1. Anafaza; 2. Metafaza

B. Sa slike u tabeli opišite važna zbivanja u ćeliji kada se nalazi u fazi 1 i

2.

Faza mitoze Vaţna zbivanja

ANAFAZA Na početku anafaze hromatide se odvajaju u

području centromera, a kasnije potpuno, cijelom

dužinom i od tog trenutka svaka hromatida je

samostalni hromosom. Skraćivanjem mikrotobula

diobnog vretena hromosomi se kreću prema

suprotnim polovima ćelije.

METAFAZA Hromozomi se kružno raspoređuju po sredini

diobnog vretena u centar ćelije koji se naziva

matafazna ploča.

23

C. Razlika u mitozi između biljne i životinjske ćelije se ogleda u:

a. redosledu faza u mitozi

b. postojanju centrosoma

c. građi mikrotubula

d. broju faza u mitozi


21.A. Sa slike uočite razlike u građi različitih tkiva i na osnovu njih

prepoznajte o kojoj vrsti tkiva se radi i objasnite njihovu osnovnu funkciju.

Redni broj Naziv tkiva Funkcija

1

Koštano tkivo

Potpora tijelu, kretanje, rezervoar

jona Ca i P

2

Masno tkivo

Rezervoar hrane, sprečava gubitak

toplote, termoregulacija, potporna

zastita, toplotni izolator

3

Krvno tkivo

Transportna i odbrambena uloga

Prenos O2 i CO2 , hormona i dr

materija do različitih tkiva

24

4

Nervno tkivo

Kontrola i koordinacija svih tjelesnih

aktivnosti, prima i prenosi informacije

iz spolja do mozga i mozga do

efektornih ćelija.

B. Na slici je prikazana građa nervne ćelije. Brojevima od 1- 4 označeni

su osnovni djelovi nervne ćelije. Upišite njihove nazive.

1. dendriti

2. jedro neurona

3. akson ili mijelinski omotač

4. tijelo neurona

25

C. Date rečenice dopunite odgovarajućim pojmovima.

a. nastavci koji nadražaj dovode do tijela neurona su dendriti

b. nastavci koji nadražaj odvode od tijela neurona prema sljedećem

neuronu su aksoni ili nervna vlakna

c. električni izolator koji smanjuje prolaz jona kroz membranu je

mijelinski omotač ili švanova ćelija

D. Tokom evolucije razvili su se različiti tipovi nervnog sistema. Brojevima

od 1-4 poređajte tipove nervnog sistema od najprimitivnijeg ka

najsloženijem.

Tip nervnog sistema 1-4

Ljestvičast 3

Vrpčast 2

mrežast 1

cjevast 4

22. A. Grupa biologa je na času biohemije i fiziologije centrifugirala

uzorak krvi jednog pacijenta. Nakon centrifugiranja u epruveti su se

izdvojile tri faze. Na slici označite osnovne faze krvi 1,2 i 3.

26

B. Nadalje, grupa biologa analizirala je komponente krvne plazme.

Najzastupljenija komponenta krvne plazme je:

a. CO2

b. urea

c. voda

d. O2


23. A. Na slici su prikazani različiti razvojni stadijumi od A do E kod riba

(zebrica) Danio rerio. Brojevima od 1-5 poređajte pravilan slijed razvojnih

stadijuma.

27

Razvojni stadijum Redosljed

A 1

B 5

C 4

D 2

E 3

B. Date rečenice dopunite odgovarajućim pojmovima.

Razvojni stadijum na slici D zove se morula.

Do formiranja tri klicina listića dolazi u stadijumu gastrule.

Prvo formiranje 2n garniture hromozoma javlja se u stadijumu zigota.

24. Paţljivo pogledajte filogenetsko stablo čovjeka i odgovorite da li je

Homo sapiens evolutivno bliţi gorili ili šimpanzi? Odgoor je : Šimpanzi

28

25. Na času botanike učenici su napravili nekoliko preparata

poprečnog presjeka lista različitih biljaka. Paţljivo pogledajte sliku A i B i

odgovorite na sljedeća pitanja.

A. Koja biljka A ili B pripada vodenim staništima B.

B. Kako ste zaključili? Po broju i veličini intercelularnih prostora i

gustini sunđerastog tkiva.

C. Označite osnovne djelove poprečnog presjeka lista na slici A,

označene brojevima od 1-7:

1. kutikula

2. epidermis

3. palisadno tkivo

4. sunđerasto tkivo

5. provodni snopići

6. stoma

7. stomina duplja

29

26. Regulacija transpiracije je značajan mehanizam homeostaze kod

biljaka. U kontrolisanim uslovima eksperiment translacije bio je sproveden

na primjeru dvije biljke. Dobijeni rezultati predstavljeni su na slici. Koristeći

podatke iz eksperimenta izračunajte stopu transpiracije (mL

H2O/100g/min) za vrstu A i vrstu B između 5 i 15 minuta. Sumirajte razliku

između dvije stope transpiracije.

A. Stopa transpiracije vrste A je: 3.6 - 1.2 = 0.24 mL H2O/100g/min

15 - 5

Stopa transpiracije vrste B je: 1.8 - 0.4 = 0.14 mL H2O/100g/min

15 - 5

B. Koja vrsta A ili B brže gubi vodu, odnosno ima veću stopu

transpiracije? Vrsta A.

30

27. A. Na osnovu strukturne formule odredite jedinjenje.

Adenozin tri fosfat (ATP)

B. Koja je biološka značajnost ovog jedinjenja? ATP je visoko energetsko

jedinjenje, koje je potrebno ćeliji za procese biosinteze, kretanje,

razmnoţavanje i dr. ţivotne aktivnosti.

31

32

Documents

Takmičenje genetika, podgorica