TABAN ARAZİ ÜZERİNDEKİ DE LLER N OLUŞ KLERtez.sdu.edu.tr/Tezler/TF01037.pdf · (Atmosfer, Hidrosfer, Biyosfer ve Litosfer) birbirine giriim yaptğı yerlerde ı ş oluşabilen

TABAN ARAZİ ÜZERİNDEKİ DEĞİŞİK TOPRAK PROFİLLERİNİN

OLUŞUMU, SINIFLANDIRILMASI VE ÖZELLİKLERİ

İsmail Fatih ORMANCI

Danışman Prof. Dr. Mesut AKGÜL

YÜKSEK LİSANS TEZİ TOPRAK ANABİLİM DALI

ISPARTA - 2007

i

İÇİNDEKİLER Sayfa

İÇİNDEKİLER……………………………………………………………… i

ÖZET………………………………………………………………………... ii

ABSTRACT………………………………………………………………… iii

TEŞEKKÜR………………………………………………………………… iv

ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………………………………. v

ÇİZELGELER DİZİNİ……………………………………………………... vi

1.GİRİŞ……………………………………………………………………… 1

2. KAYNAK ÖZETLERİ………………………………………………….. 3

2.1. Toprak Oluşumu ……………..……………………………………… 3

2.2. Toprakların Sınıflandırılması………………………………………... 6

2.3. Alanda Yapılmış Önceki Çalışmalar………………………………… 7

3. MATERYAL VE METOT…………………………………………….. 10

3.1. Materyal……………………………………………………………… 10

3.1.1. Coğrafi Konum…………………………………………………... 10

3.1.2. İklim……………………………………………………………... 10

3.1.3. Jeolojik Yapı…………………………………………………….. 12

3.1.4. Bitki Örtüsü……………………………………………………… 13

3.1.5. Fizyoğrafya………………………………………………………. 13

3.2. Metot….……………………………………………………………… 14

4. ARAŞTIRMA BULGULARI ………………………………………….. 17

4.1. Profil Tanımlamaları ve Analiz Sonuçları……………………………. 17

5. SONUÇLAR VE TARTIŞMA………………………………………….. 35

5.1. Profillerin Oluşumu…………………………………………………... 35

5.2. Profillerin Sınıflandırılması…………................................................... 37

5.2.1. Profillerin Toprak Taksonomisine Göre Sınıflandırılması……...... 37

5.2.2. Profillerin FAO/UNESCO Sistemine Göre Sınıflandırılması……. 39

5.3. Öneriler.......………………………………………………….............. 41

6. KAYNAKLAR…………………………………………………………… 42

ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………. 45

ii

ÖZET

TABAN ARAZİ ÜZERİNDEKİ DEĞİŞİK TOPRAK PROFİLLERİNİN

OLUŞUMU, SINIFLANDIRILMASI VE ÖZELLİKLERİ


Bu çalışmanın amaçları, taban pozisyonunda, bazı morfolojik özellikler bakımından

farklı toprak bireylerinin özelliklerini tanımlamak, oluşum koşulları ve toprak

özellikleri arasındaki ilişkileri yorumlamak ve toprakları sınıflandırmaktır.

Araştırmaya konu olan Kumacık Ovası, Batı Akdeniz bölgesinde Isparta ilinin 15 km

kuzeyinde yer almaktadır.

Temel özellikler bakımından anlamlı farklılıklar gösteren komşu birimler üzerinde

açılan 6 toprak profil çukuru tanımlanarak horizon esasına göre 30 adet bozulmuş ve

bozulmamış toprak örneği alınmış mekanik analiz, tane yoğunluğu, kütle yoğunluğu,

tarla kapasitesi, porozite, pH, kireç, organik madde, katyon değişim kapasitesi,

değişebilir katyonlar, elektriksel iletkenlik, serbest demir oksitler ve elverişli fosfor

analizleri yapılmıştır.

Toprak profilleri toprak taksonomisine göre yapılan sınıflandırmada 1. ve 2. profiller

Typic Hydraquent alt grubu, 3. ve 5. profiller Typic Xerofluvent alt grubu, 4. profil

Vertic Haploxerept alt grubu ve 6. profil Vertic Haploxeroll alt grubu olarak

sınıflandırılmıştır. Aynı profiller FAO/UNESCO sınıflandırma sistemine göre 1. ve

2. profiller Calcaric Gleysol grubu, 3. ve 5. profiller Calcaric Fluvisol grubu, 4.

profil Vertic Cambisol grubu ve 6. profil Mollic Fluvisol grubu olarak

sınıflandırılmıştır.

ANAHTAR KELİMELER: Toprak oluşumu, toprak profili, toprak sınıflama.

iii

ABSTRACT

FORMATION, CLASSIFICATION AND PROPERTIES OF DIFFERENT

SOIL PROFILES ON BASELAND


The objectives of this study, carried out on baseland, were description and

classification of soils, interpretation of relationships among soil profile

characteristics, soil environment and forming factors and processes. The Kumacık

plain is situated in Western Mediterrian Region and 15 km north of Isparta province.

In this study, the planned analysis were made to soils on 30 disturbed and

undisturbed soil samples taken from defined horisons of six soil profiles dug on soil

individuals which have significant morphological differences. Profile description,

particle size disturbation analysis, spesific gravity, bulk density, field capacity,

porosity, pH, lime content, cation Exchange capacity, exchangable cations, electrical

conductivity, free Fe2O3 and available phosporus values were used in differntiating

of soils.

Soil profiles were classified according to soil taxonomy as fallows; First and 2 th.

profiles as Typic Hydraquent sub group, 3 th. and 5 th. profiles as Typic Xerofluvent

sub group, 4 th. profile as Vertic Haploxerept sub group and 6 th. profile as Vertic

Haploxeroll sub group. These profiles were classified according to FAO/UNESCO

system as follows; First and 2 th. profiles as Calcaric Gleysol group, 3 th. and 5 th.

profiles as Calcaric Fluvisol group, 4 th. profile as Vertic Cambisol and 6 th. profile

as Mollic Fluvisol group.

KEYWORDS: Soil formation, soil profile, soil classification.

iv

TEŞEKKÜR

Tez konumun seçiminden araştırmamın sonuçlandırılmasına kadar her türlü

katkılarıyla çalışmalarımı yönlendiren, araştırmamın her aşamasında ilgi ve desteğini

gördüğüm değerli hocam Prof. Dr. Mesut AKGÜL’e, araştırmamın her aşamasında

özellikle arazi çalışmalarında ilgi ve desteğini gördüğüm değerli hocam Dr. Metin

MÜJDECİ’ye, Toprak bölümünün diğer öğretim üyeleri, çalışanları, öğrencileri ve

araştırmayı mali yönden destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel

Araştırma Fonu (BAP 1281-YL-06 nolu proje)’na teşekkür ederim.

Ayrıca tez çalışmam sırasında her türlü maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen,

babam Neşet ORMANCI, annem Nermin ORMANCI ve dayım Opr.Dr. Mehmet

ŞENYÜZ’e teşekkür ederim.


ISPARTA - 2007

v

ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa

Şekil 1. Çalışma Alanının Coğrafi Konumu………….…………... 10

Şekil 2. Çalışma Alanının Walter’a Göre İklim Diyagramı……… 11

Şekil 3. Çalışma Alanının Jeoloji Haritası……..…………............ 12

Şekil 4. Çalışma Alanının Topoğrafyası…………………………. 14

Şekil 5. Çalışma Akış Diyagramı…………………………............ 14

Şekil 6. Landsat ETM+ 6,4,1 Bant Kombinasyonlu ve Açılan Profil Yerlerini Gösterir Uydu Görüntüsü………………………………………………... 16

Şekil 7. 1 Nolu Profilin Fotoğrafı………………………………… 18

Şekil 8. 2 Nolu Profilin Fotoğrafı………………………………… 21

Şekil 9. 3 Nolu Profilin Fotoğrafı…………………………............ 24




vi

ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa

Çizelge 1. Isparta İline Ait Uzun Yılların Ortalama İklim Verileri.......... 11

Çizelge 2. 1 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları……………........... 19

Çizelge 3. 1 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları……………........ 19

Çizelge 4. 2 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları…………….......... 22

Çizelge 5. 2 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları……………........ 22


Çizelge 7. 3 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları...…………........ 25


Çizelge 9. 4 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları…….…….......... 28


Çizelge 11. 5 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları…………........... 31

Çizelge 12. 6 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları…………..…....... 34

Çizelge 13. 6 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları………...…....... 34

Çizelge 14. Çalışma Alanı Topraklarının Toprak Taksonomisi ve

FAO/UNESCO’ya Göre Sınıflandırılması…………..…...... 40

1

1. GİRİŞ

Dünyada ve ülkemizde artan nüfus ile birlikte tarım ürünlerine olan ihtiyaç giderek

artmakta ve tarım ürünlerinden elde edilecek verimin yükseltilmesi gerekmektedir.

Bu durum doğal kaynaklar üzerine özellikle topraklara büyük baskı uygulamakta ve

bu baskılar arazi bozulmasına neden olmaktadır. Üretim alanlarının üst sınırlarına

varılmış olması mevcut üretim alanlarının sürdürülebilir kullanımını

gerektirmektedir. Bu aşamada, mevcut problemlerin tespiti ve çözümü

gerekmektedir. Sorunları gidermek için mevcut toprakların tüm karakteristikleri ile

üretimde uygulanan yönetim teknikleri belirlenmeli, elde edilen sonuçlar da

toprakların sürdürülebilir kullanımına hizmet edebilmelidir.

Bitkiler için değişmez bir dayanak noktası ve besin kaynağı olan toprakların, özellik

ve davranışlarının öğrenilmesi ve gereksinimlerinin belirlenmesi, ülke tarımının

geleceği açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, toprakların arazi ve

laboratuarda sistemli bir şekilde incelenmesi sonucu, toprak ve bitkiler arasındaki

ilişkiler bilimsel olarak ortaya çıkarılarak ve elde edilen sonuçların değerlendirilmesi

ile bitki yetiştiriciliği ve üretim artışının sağlanması mümkün olacaktır.

Ülkemizde işlenerek tarım yapmaya elverişli alan yaklaşık 27,7 milyon hektardır. Bu

miktar arazi, Türkiye'nin toplam arazi miktarının sadece % 34,6’sına karşılık

gelmektedir. Ülke arazilerinin tamamı tarımsal kullanıma alınmış hatta işlenerek

tarım yapılabilecek alanların sınırı tarıma uygun olmayan yaklaşık 5,5 Milyon

dekarlık VI ve VII sınıf arazilerin kullanıma açılmış olmasıyla aşılmış durumdadır.

Artık yeni araziler açılarak tarımsal üretimi arttırmak mümkün değildir. Bu nedenle

yapılacak tek işlem mevcut olan arazilerin en azından bugünkü üretkenliklerinin

korunması ve birim alandan alınan ürün miktarının sürdürülebilir oranda

arttırılmasının sağlanmasıdır (Sarı, 1998).

Topraklar, beş temel faktörün etkisi altında oluşur ve özelliklerini kazanırlar

(Jenny,1941; Dinç vd., 1987). Belirli bir yörede oluşmuş herhangi bir toprak

çeşidinin, özelliklerine bağlı olarak kendine özgü kullanım biçimi ve yönetim isteği

2

vardır. Zira toprağın sahip olduğu karakteristikleri ve kalitesi onun davranışlarını

önemli ölçüde etkilemektedir (Dinç vd., 1987).

Farklı niteliklere sahip toprakların en üretken şekilde kullanılması amaçlandığında

çeşitli kullanım türlerinin gereksinimleri dikkate alınarak bir planlamaya gidilmesi

zorunludur. Bu nedenle çok karmaşık bir yapıya sahip olan topraklarında bitkiler,

hayvanlar ve diğer objeler gibi sınıflandırılması zorunluluğu vardır (Roberts, 1979).

Genel anlamda sınıflama insanlar tarafından kendi amaçlarına hizmet edecek

biçimde yapılmış gruplamalar ve düzenlemeler şeklinde tanımlanabilir. Toprak

sınıflaması ise toprakların önemli karakteristiklerini hatırlamamıza, onlar hakkındaki

bilgilerimizi sentez yoluyla birleştirmemize, bunların birbirleri ve çevre ile olan

ilişkilerini görmemize yardım etmektedir. Toprak sınıflamasında kazanılan

deneyimlerin benzer toprakların kullanıma yönelik pratik önemi bulunmaktadır

(Dinç vd., 1987).

Bu çalışmanın amacı, Bozanönü – Senirce – Bayat kasabaları arasında kalan, taban

pozisyonunda düze yakın eğimli ve çevresine göre düşük kotlarda yer alan benzer

oluşum koşullarına sahip olmalarına rağmen, bazı morfolojik özellikler bakımından

farklı özellikler gösteren toprak bireylerinin özelliklerini tanımlamak, oluşum

koşullarını tartışmak, toprak özellikleri arasındaki ilişkileri yorumlamak ve toprakları

sınıflandırmaktır.

3

2. KAYNAK ÖZETLERİ

2.1. Toprak Oluşumu

Toprak genesisi hakkında ilk esaslar Rusya’da Dokuchaev (1879) tarafından ortaya

koyulmuş ve toprakların beş faktörün karşılıklı etkileri sonucunda oluştuğu

savunulmuştur. Toprak oluşumu devamlı bir süreç olduğu kabul edilmiştir.

Yeryüzünde var olan toprakların tümünün, herhangi bir andaki durumu geçicidir. Her

bir toprak çeşidi, ortaya çıkıp, kaybolan ve tekrar ortaya çıkan bir durumu temsil

eder. Yani devamlı bir oluşum ve başkalaşım içerisindedirler (Şimşek, 2000).

Fitzpatrick (1978) ise toprakları, dünya’yı çevreleyen dört küresel kabuğun “Sferin”

(Atmosfer, Hidrosfer, Biyosfer ve Litosfer) birbirine girişim yaptığı yerlerde

oluşabilen doğal varlıklar olarak tanımlamıştır (Dinç vd., 1987).

Gerçekte toprak oluşu karmaşık faktör ve olaylar grubunu içermektedir. Bu faktör ve

olaylar; toprak oluşumunun daha kolay anlaşılmasını sağlamak amacıyla ana

maddenin birikimi (Jeogenesis) ve profil içinde farklılaşma ile horizonların oluşumu

(Pedogenesis) olarak iki ana grupta incelenebilir (Şimşek, 2000).

Toprak çeşitleri ve topraklar arasındaki farklılıklar söz konusu olduğunda toprak

genetiğinin genel kuramı olan “toprak oluş faktörleri” (ana materyal, topoğrafya,

zaman, iklim, canlılar) akla gelirse de toprak ve çevre şartları arasındaki ilişki tek

başına toprak oluşum mekanizmasının açıklamaya yetmez. Çünkü bir toprağın oluşu

ve karakteristiklerinin ortaya çıkışı profilde aktif rol oynayan fiziksel, kimyasal ve

biyolojik olayların değişik çevrelerdeki farklı katkı ve etki derecelerine bağlıdır

(Dinç ve ark, 1987).

Alüviyaller her bölgede rastlanabilen topraklar olup diğer topraklara oranla genelde

tekstür, drenaj gibi birkaç özelliği kısa aralıklarla ve sık değişmektedir. Bu nedenle

bunların bir tek tipik profille alüviyal olarak simgelenmesi oldukça güçtür (Young,

1976; Dinç vd., 1987).

4

Alüviyal topraklar akarsular tarafından depolanmış genç sedimentler üzerinde yer

alan düz ve düze yakın eğimli AC horizonlu genç topraklar olup hiçbiri, vejetasyon

ve zaman faktörlerinin etkisi altında kalacak kadar yaşlı değildirler (Oakes, 1958).

Alüviyallerde genetik toprak horizonları yer almakta ve bu toprakların profillerinde

görülen farklı tekstür ve renkteki katmanların varlığı ise genellikle jeolojik işlemlerin

ürünü olarak bulunmaktadır (Soil Survey Staff, 1999).

Alüviyal ana maddeler, genellikle çok geniş alanlardan erozyonla koparılıp getirilen

sedimentler olduklarından kimyasal ve mineralojik bileşimleri çok farklı, tane

büyüklüğü ve dizilimi bulunduğu fizyoğrafik üniteye göre değişen pekişmemiş

materyallerdir (Özbek vd., 1981).

Aluviyal toprakların karakteristikleri nehir taşkın düzlüklerinde ve delta ağızlarında

alüviyal materyalin değişkenliği nedeniyle büyük farklılıklar göstermektedir.

Dünyada birçok nehir tarafından depolanan alüviyal depozitler üzerinde farklı

topraklar gelişmiştir (Fitzpatric, 1978).

Alüviyal anamateryaller üzerinde gelişen topraklar tüm yeryüzünde çok az bir alan

(590 milyon hektar) kaplamakla birlikte insanların gereksinimlerinin yaklaşık üçte

birini sağlamaktadır (Kellog ve Orvedal, 1969; Dinç vd., 1987). Türkiye de tarıma

elverişli ülke topraklarının % 16,4’ünü alüviyaller (4,1 milyon hektar) oluştururlar

(Canpolat, 1981).

Türkiye de deltalar ve çeşitli büyüklükteki akarsu vadilerinde yer alan alüviyal

topraklar, yüksek arazilerin zonal topraklarına göre daha elverişlidir. Alüviyal

toprakların bu denli üretken olmaları tarımsal üretime elverişli, fiziksel, kimyasal ve

mineralojik karakteristiklerinden ileri gelmektedir. Bir başka ifadeyle genellikle düz

ve düze yakın topografyalarda yer alan alüviyal topraklar bitkilere yeteri kadar kök

derinliği sağladıkları gibi kolay ayrışabilen birçok besin elementi minerallerini de

ortamda bulundururlar (Özbek vd., 1981).

5

Yeni toprak taksonomisine göre alüviyal topraklar; pek az profil gelişimi gösteren ve

ochric epipedon dışında tanımlama horizonları henüz oluşmamış genç topraklar

şeklinde tanımlanmakta ve entisol ordosunun fluvent alt ordosu içinde

sınıflandırılmaktadır (Soil Survey Staff, 2003).

Alüviyal toprakların bazıları uzun süreli su etkisiyle şekillenirler. Morfolojik

karakterlerini taban suyu etkisinde kazanan bu topraklar hidromorfik alüviyal

topraklar olarak tanımlanırlar. Hidromorfik alüviyal topraklar, oluşumlarını su etkisi

altında sürdüren intrazonal topraklardır. Topografyaları düz veya çukur olduğundan

taban suyu yüksektir. Taban suyu seviyesinin düştüğü durumlarda bile alt katları

sürekli olarak yaştır. Taban suyu seviyesindeki yükselip alçalmalar, su seviyesinin

üstünde kalan katlarda, ardışık yükseltgenme ve indirgenme olaylarına yol açar.

Dolayısıyla bu katlarda mavimsi gri renkli indirgenme ve kırmızımsı renkli

yükseltgenme (oksitlenme, pas) lekeleri oluşur. Taban suyu düzeyinin altındaki

katlar tümüyle gleyleşmiş olup, içlerinde bitki köklerinin çürümesinden oluşan siyah

lekeler görülür. Derinlikleri fazla ise de gleyleşmiş katlar bitki kök bölgesini

sınırlandırmaktadır. Bu topraklarda doğal bitki örtüsü çayır ve mera otları ile saz,

kamış veya suyu seven diğer bazı bitkilerden oluşmaktadır (Dorronsoro vd., 2004).

Toprağa eklenen organik madde, sıcak ve kurak yaz aylarına rağmen ıslaklık

nedeniyle yavaş yavaş ayrışır. Bu yüzden etrafındaki diğer mineral topraklardan daha

fazla organik madde içermektedir. Ayrışma düzeyine bağlı olarak organik madde

kapsamları aşağı katmanlara doğru azalmaktadır. Bitki artıklarının ayrışıp, mineral

maddeyle karışmasıyla koyu renkli yüzey horizonu oluşur. Yüzey altı katmanında

gleyleşme olaylarının etkili olduğu B horizonu oluşur. Taban suyunun her zaman

bulunduğu alt katmanlar ise C horizonu olarak adlandırılmaktadır (Gürbüz vd.,

2003).

Alüvial toprakların bir diğer şekli de Alüvial fanlardır ve Bajadalar diye de

isimlendirilebilmektedirler. Bajadalar sediment yüklü (çamur akıntıları) aralıklı

akıntılar sayesinde oluşan çok derin topraklardır. Alüvial fanın yatay yönde karışıp

harmanlanmasıyla oluşurlar. Bir dağ sırasının başından daha sık olarak iç havzalara

doğru olmak üzere taşkın ovasına kadar uzanırlar. Bajadalar yamaçtan uzaklaştıkça

6

artan bir şekilde ince tekstüre sahip olurlar. Bir Bajadanın üst sınırı genellikle bir

pediment eğimi ile karışmıştır (Anonim, 1997).

2.2. Toprakların Sınıflandırılması

Sınıflandırma sistemleri, çeşitli amaçlara hizmet için insanlar tarafından kurulmuştur.

En iyi sınıflama sistemi, kurulma amacına en iyi hizmet edendir. İnsanların çok

çeşitli amaçlarının bulunması, birçok sınıflandırma sistemlerinin kurulmasına neden

olmuştur. (Kellogg ve Orvedal, 1969; Dinç,1987)

Sarı vd (1986) Alfisol ve Inceptisol ordolarına ait profillerde, karstik toprakların

oluşu, önemli fiziksel, kimyasal ve mineralojik özellikleri ve sınıflandırması üzerine

yapılan çalışmada, 2 profilde başat olarak kaolinit kil mineralini sırasıyla smektit,

illit ve vermikulit kil mineralleri izlediğini diğer profilde ise başat kil mineralinin

smektit olduğunu bulmuşlardır.

Sahu vd (1986), Orissa’daki (Hindistan) bazı Entisol’lerin mineralojisini ve

genesisini araştırmışlardır. Marandi Havzasındaki dağ arazileri ve düz ovalarda

konumlanmış iki alüviyal toprağın morfolojik fiziko-kimyasal ve mineralojik

araştırmaların sonuçları tartışılmıştır. Düz ova toprağının mineralojik bileşiminde

feldispat, epidot ve smektit baskın olduğu belirtilmiştir. Düz ova toprakları Typic

Ustifluvent olarak nitelendirilmiş, Typic Ustorhent olarak nitelendirilen, dağ arazisi

toprağının smektit, mika, illit ve kaolinitce zengin olduğu bildirilmiştir.

Şenol ve Dinç (1986), Akdeniz Bölgesi’nde Topraksu tarafından tanımlanan ve 1938

eski Amerikan sınıflama sistemine göre sınıflandırılan, Antalya, Doğu Akdeniz,

Seyhan ve Ceyhan havzası topraklarını inceleyerek her birini toprak taksonomisi ve

FAO/UNESCO dünya toprak haritası lejantına göre yeniden sınıflandırmışlardır.

Büyük toprak gruplarını temsilen profillerin toprak taksonomisine göre sınıflaması

sonucu bu topraklar, Alfisol, Aridisol, Entisol, Histosol, Inceptisol, Mollisol ve

Vertisol ordolarında toplanmış ve 19 büyük grup, 43 alt grup ayırdedilmiştir.

FAO/UNESCO sınıflandırma sistemine göre ise 13 sınıf saptanmıştır.

7

Özus vd. (1991), Silifke ovası topraklarının oluşu, önemli özellikleri ve

sınıflandırılması üzerine yaptıkları çalışmada, Göksu nehrinin depozitleri yanısıra

yan alüviyaller üzerinde oluşmuş 6 farklı fizyografik ünite üzerinde 8 ayrı toprak

serisi saptamışlardır. Bu seriler, genellikle çok kireçli (% 40-50) olup siltli, kil-tınlı

tekstüre sahiptir. Saptanan toprak serilerini Toprak taksonomisine göre Xerofluvent,

Halaquept, Fluvaquent, Xerochrept ve FAO-UNESCO’ya göre de Calcaric Fluvisol,

Gleyic Solonchak, Chromic Cambisol olarak sınıflandırılmışlardır.

2.3. Alanda Yapılmış Önceki Çalışmalar

Domunt ve Kerey (1975) tarafından Eğirdir gölü güneyinde Beydağları ile Anamos

Geyik Dağı arasında kalan alanda, stratigrafik ve tektonik özellikler açısından

birbirleriyle farklılık gösteren üç farklı birlik belirlenmiştir. Bunlardan Karacahisar

birliği içinde iki değişik Paleozoyik temel ayırtlanma, güneybatıdaki Kambriyen-

Orta Kambriyen yaşlı birimlerin epimetomorfik şistlerden oluştuğu ifade edilmiştir.

Kambriyen yaşlı Sarıçiçek şistleri ile kuzeydoğudaki muhtemel Devoniyen-

Karbonifer yaşlı Bozburun şistlerinin önemli temel birimleri olduğu ve bu iki temel

birimle Triyas’ın tektonik bir hatla ayrıldığını belirten araştırmacılar ikincil birlik

ofiyolit birliğinin çeşitli yaşta kireçtaşı blokları ve radyolarit içeren, serpatinleşmiş

peridodit ve ultrabazik kayaçlardan oluştuğu belirlenmiştir. Üçüncül birlik olan Jura-

Erken Kretase yaşlı Dulup birliğinin ofiyolitli birlik üzerine tektonik olarak oturduğu

ve başlıca dolomit ve kireçtaşı ile temsil edildiği öne sürülmektedir. Neojen yaşlı

tortulların otokton ve allokton birlikler üzerine uyumsuz olarak geldikleri ifade

edilmektedir.

Karaman (1989), Gönen-Atabey arasındaki bölgenin jeolojisini açıklamaya

çalışmıştır. Yörede yer alan kayaçlar otokton ve allokton olarak iki büyük gruba

ayırmış ve kaya birimleri arasındaki stratigrafik ve tektonik ilişkileri aydınlatmaya

çalışmıştır.

Aşık (1992) tarafından Gümüşgün-Gönen-Atabey arasındaki bölgenin jeolojisini,

stratigrafisini, tektoniğini ve ekonomik durumunu saptamak için bir çalışma

8

yapılmıştır. Araştırma bölgesinde yer alan kaya birimleri allokton ve otokton

konumlu olarak başlıca iki gruba ayrılmıştır. Araştırma bölgesinde yüzeylenme veren

kayaçlar tortul, ultramorfik ve volkanik kayaçlar olmak üzere başlıca üç gruba

ayrılırlar. Bunlardan tortullara ait en yaşlı formasyonu Akdağ kireçtaşları

oluşturmaktadır. Diğerlerini de konglomeralar ve flişler meydana getirmektedir.

Akdağ kireçtaşları Jura-Alt Kretase konglomeralar Eosen ve flişler ise Oligosen

yaşlıdır.

Görmüş vd. (2003) tarafından eski göl çökelleri Senirce ve Bozanönü garı çevresinde

üç ayrı yerden ölçülmüş ve özellikleri incelenmiştir. Senirce köyü içerisinde

yüzeylenen ve SEN1 olarak isimlendirilen kesitte, eski göl çökelleri koyu sarı-gri

renkli çakıllardan oluşur. % 99’ unu kireçtaşı kökenli çakıllar oluşturur. Çok az

miktarda da ofiyolit tanelerine rastlanmıştır. Bozanönü garı civarındaki ilk kesitte

SEN2 olarak adlandırılmıştır ve bu eski göl çökelleri, sarımtırak ve gri renkli çakıllı

ve volkanoklastik düzeylerden oluşur. Bozanönü garı civarında ve SEN2 kesitine ait

çökellerin alt seviyeleri ya da yanal geçişleri olan kumlu çakıllar, kumlar ve çakıllar

sarımtırak ve kahverengi olarak gözlenir bu kesit de SEN3 olarak adlandırılmıştır.

SEN1 ölçülü kesitte eski göl sedimanlarının toplam kalınlığı yaklaşık 10 metre,

SEN2 kesitinde 20 metre, SEN3 ölçülü kesitinde 8 metre olarak ölçülmüştür. Eski

göl sedimanlarının ova çökelleri altında 50 metre ve daha fazla kalınlığa ulaştığı

görülmektedir. Ayrıca birimin 930 m kotuna ulaşan mostraları eski gölün etki

alanlarının yorumlanmasında önemli bir veri olarak değerlendirilmiştir

Tarım toprakları çoğunlukla düz taban araziler üzerinde yer alırlar. Türkiye’nin

toplam arazi varlığının % 36,1’ini oluşturan 27.699.003 ha.’lık bölümü işlenmekte

olup bu arazilerin %65,6’sını oluşturan 18 181 164 ha’lık bölümü düz veya düze

yakın araziler üzerinde yer almaktadır. Bunun yanında bu arazilerin önemli kısmı da

taban pozisyonlarda yer almaktadır (Anonim, 1987).

Başayiğit vd. (2002) tarafından yapılan Atabey ovası topraklarının etüdünde toplam

tarım alanlarının %64’ü düz-düze yakın eğimde olduğu belirlenmiş ve bu tür

9

topraklarda, yoğun tarımda sıklıkla karşılaşılan drenaj, tuzluluk-alkalilik ve besin

elementi elverişliliği ile ilgili problemler oldukça yaygın olduğu görülmüştür.

Akgül vd. (2002) tarafından Atabey ovasında yapılan çalışmada, araştırma alanında 7

farklı fizyografik ünite üzerinde 20 farklı seri tanımlamışlardır. Saptanan toprak

serilerinden Toprak taksonomisine göre Pembeli, Kırlar, Onaç ve Akçay serileri

Entisol ordosu; Yakabağları, Bayat, Yeşilova, Büyükgökçeli, Çayakıntısı, Kuleönü,

İslamköy, Yenibağlar, Pazararkası, Kuştepe, Kırbağları ve Hıdırlık serileri İnceptisol

ordosu; Serenli ve Orkav serileri Mollisol ordosu; Karaağaçlar ve Dikilitaş serileri

ise Vertisol ordosuda sınıflandırılmıştır. Serilerin FAO/UNESCO sistemine göre

sınıflandırılmasında ise; Serenli, Orkav, Pembeli, Kırlar, Onaç ve Akçay serileri

Fluvisol grubu; Yakabağları, Kırbağları, Hıdırlık, İslamköy ve Pazararkası serileri

Calcisol grubu; Bayat, Kuştepesi, Yeşilova, Büyükgökçeli, Çayakıntısı, Kuleönü ve

Yenibağlar serileri Cambisol grubu; Karaağaçlar ve Dikiltaş serileri ise Vertisol

grubu içerisinde sınıflandırılmıştır.

Sarı vd. (1993) tarafından batı Akdeniz bölgesinde yapılan toprak etüt ve haritalama

çalışmasında, araştırma alanında kireçtaşı, bitki dokulu traverten ve masif

travertenler üzerinde gelişmiş toprakları Toprak Taksonomisi'ne göre Alfisol,

Inceptisol ve Entisol ordolarında sınıflamışlardır.

10

3. MATERYAL VE METOT

3.1. Materyal

3.1.1. Coğrafi Konum

Çalışma alanı, Batı Akdeniz Bölgesinde yer alan Isparta ili sınırları içerisinde

bulunmaktadır. Alan il merkezinin 15 km kuzeyindeki Atabey-Kumacık ovasının %

0-1 eğimli taban arazilerini kapsamaktadır. Çalışma alanının sınırı 930–920 m

arasında değişmekte olup, 36283500–36294200 Doğu – 4193000–4199000 Kuzey

( UTM, 36. zonunda ) koordinatları arasında yer almaktadır. Şekil 1’de çalışma

alanının konumu verilmiştir.

Şekil 1: Çalışma Alanının Coğrafi Konumu

3.1.2. İklim

Bölgede Akdeniz ikliminin yayla tipi hakimdir. Atabey-Kumacık ovasının iklimi

genel iklim kriterleri olarak Isparta iliyle aynı olmakla beraber hava sıcaklığının bir

miktar fazla olduğu gözlenmektedir (Akgül ve ark., 2002). Isparta ilinde 62 yıllık

11

ortalama meterolojik verilere göre yağış ortalaması 597,2 mm olup, yıl içerisinde

94,3 mm ile en fazla yağış Aralık ayında, 10,4 mm ile en az yağış Ağustos ayında

düşmektedir (Çizelge 1).

Yıllık ortalama sıcaklık 12 oC, yıllık ortalama oransal nem % 61 olarak

gerçekleşmektedir. % 45 ile en düşük oransal nem Temmuz ayında ve % 76 ile en

yüksek oransal nem Aralık ayında gerçekleşmektedir. 50 cm toprak derinliğindeki

yıllık ortalama sıcaklık 14,5 oC dir (Çizelge 1). Bölgedeki sıcaklık rejimi Mesic,

toprak nem rejimi Xeric dir (Şekil 2).

Çizelge 1. Isparta iline ait uzun yılların ortalama iklim verileri.

Aylar Sıcaklık (oC)

Yağış (mm)

50 cm Toprak Sıcaklığı (oC)

Buharlaşma (mm)

Oransal Nem (%)

Ocak 1,7 84,8 4,8 - 75 Şubat 2,7 75,5 4,8 - 72 Mart 5,7 60,6 6,8 63,2 66 Nisan 10,6 68,4 11,1 104,3 61 Mayıs 15,4 55,5 16,0 155,4 58 Haziran 16,9 35,4 21,0 186,6 52 Temmuz 23,1 11,9 24,9 233,4 45 Ağustos 22,8 10,4 25,7 214,4 45 Eylül 18,4 17,2 22,8 153,8 51 Ekim 12,9 38,7 17,5 94,3 62 Kasım 7,7 45,4 11,8 28,2 70 Aralık 3,6 94,3 7,1 - 76 Toplam ve Ortalama

12,0 597,2 14,5 1233,6 61,0

Şekil 2. Atabey ovası iklim diyagramı (Akgül vd.,2002).

12

3.1.3. Jeolojik Yapı

Isparta ovası yer yer 300 m den fazla kalınlığa sahip alüvyonlarla örtülüdür.

Alüvyonlara malzeme sağlayan birimler, ovayı sınırlayan kireçtaşları, ofiyolitli

karmaşık, denizel kırıntılı birimler ile Gölcük volkanizmasıdır. Özellikle tüf, tüfit,

pomza gibi hafif gereçlerden yapılı volkanik kökenli malzemeler de, gerek

merceklenme ve gerekse ara tabakalanma şeklinde alüvyonlar içerisinde yer alırlar.

Çalışma alanının bitişiğinde Senirce formasyonu yer alır. Senirce formasyonu

biriminin yaşı Orta Maestrihtiyen olarak belirlenmiştir (Karaman vd., 1988).

Şekil 3. Çalışma Alanının Jeolojik Haritası (Anonim, 1997)

13

3.1.4. Bitki Örtüsü

Çalışma alanında bitki yetişmesine elverişli olan yerlerde doğal bitki örtüsü olarak

alüviyal topraklara adapte olmuş yem bitkilerinden yem kanyaşı (Phalaris

arundinacea), domuz ayrığı (Dactylıs glomerata, Dactylıs hıspaica), stipa, çayır kelp

kuyruğu (Pheleum pratense), otlak ayrığı (Agropyrum crıstatum), kır ayrığı

(Agrapyrum desertorum), yüksek otlak ayrığı (Agrapyrum elengatum) bulunmaktadır

(Akgül vd., 2002).

Kültür bitkisi olarak buğday, arpa, mısır, nohut, fasulye, ayçiçeği, yağ gülü, elma,

kiraz, üzüm, ceviz, domates, patates, soğan, marul yoğun olarak yetiştirilmektedir.

Tarım alanlarının büyük bölümünde sulama imkanı bulunduğundan iklimin

kısıtlayıcı etkisi azaltılarak ürün çeşitliliğinin arttırılması sağlanmıştır (Akgül vd.,

2002).

3.1.5. Fizyoğrafya

Kumacık ovasının kuzeyi ve batısı yüksek dağlarla çevrili bir çanak

görünümündedir. Doğusunda Atabey ovası bulunmaktadır. Güneyde Bozanönü

Viranlar mevkiinden Isparta ya açılır. Bozanönü, Senirce ve Bayat mevkilerinden

gelen yüzey suları Senirce mevkiinin batısına doğru ilerleyerek derinlere

süzülmektedir. Yüzey sularının ovanın en çukur kesimi olan İntepe’nin güneyinde en

son deşarj olduğu bilinmektedir (Irlayıcı, 1998).

14

Şekil 4. Çalışma Alanının Topoğrafyası.

3.2 Metot

Bu araştırma arazi, laboratuvar ve büro çalışmalarından oluşan farklı aşamalardan

oluşmuştur. Çalışmanın aşamalarını gösterir akış şeması Şekil 5’de verilmiştir.

- İş Planının Yapılması, Ön Bilgilerin Toplanması - Altlık kartografik materyalin hazırlanması.

- Çalışma alanında profillerin açılması. - Örneklerin alınması ve analize hazırlanması.

-Laboratuar analizlerinin yapılması. -Laboratuar analiz sonuçları ile arazi ölçüm ve gözlemlerinden elde edilen sonuçların değerlendirilip yorumlanması - Son kez araziye çıkılıp sonuçlarla ilişki kurulması ve tez hazırlanması.

Şekil 5. Çalışma akış diyagramı.

15

Büro çalışmaları Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümünde

ve laboratuvar çalışmaları da bölüm laboratuvarında yürütülmüştür. Sınıflandırma

çalışmalarında Soil Taxonomy (Soil Survey Staff 1999) esas alınmıştır.

Üç farklı aşamada yürütülen büro çalışmalarının ilk aşamasında çalışma planı

hazırlanmış, çalışma öncesi gerekli bilgi ve kartografik materyaller toplanmıştır.

1:25000 ölçekli Isparta M 25-a1, M 25-a2, M 25-a3 ve M 25-a4 pafta nolu

topografik haritalar üzerinde coğrafik düzeltmeler yapılmıştır. Haritalar mozaik

düzeninde birleştirilip çalışma alanına uygun şekilde kesilmiş ve ARC GIS 9.1

programı ile line formatında sayısallaştırılmıştır. Landsat 7 ETM+ uydu görüntüsü

Histogram Equlization metoduyla ERDAS 9.0 programıyla zenginleştirilmiştir. Uydu

görüntüsü 15 Kasım 2002 tarihli olup pathrow numarası 178–34 dür. Uydu

verilerinin gözle yorumuyla farklı yansıma gösteren alanlar ayırt edilmiş ve birer

profil yeri belirlenmiştir.

Çalışma alanı topraklarında yapılan büro ve ön arazi çalışmaları sonucunda 6 farklı

toprak bireyi tanımlanmış ve arazide tanımlanan toprakları temsil edecek profil

çukurları açılmış, morfolojik tanımlamaları yapılmış, profillerden bozulmuş ve

bozulmamış toprak örnekleri alınmıştır (Şekil 6). Bu çalışma alanında toprak

örneklerinin laboratuarda gerekli fiziksel ve kimyasal analizleri yapılmıştır.

Toprakların morfolojik özellikleri’nin incelenmesinde, rengin belirlenmesinde

Munsell renk ıskalası, profildeki kalsiyum karbonat kontrolüde %10’luk HCl

kullanılmıştır (Soil Survey Division Staff, 1993).

16

Şekil 6. Landsat 7 ETM+ 6,4,1 Bant kombinasyonlu ve açılan profil yerlerini gösterir

uydu görüntüsü.

Toprakların fiziksel ve kimyasal özelliklerinin saptanması ve arazide bulunan

özelliklerin doğrulanması amacıyla alınan toprak örneklerinde, tekstür Bouyoucos

hidrometre metodu, tane yoğunluğu Piknometre metodu, kütle yoğunluğu silindir

metodu, tarla kapasitesi ve solma noktası basınçlı levha cihazları, yarayışlı nem

kapasitesi ise hesaplama ile belirlenmiş, ayrıca toprak reaksiyonu (pH) 1:1 lik

toprak-su karışımında ve saturasyon ekstraktında pH metre ile potansiyometrik

olarak ölçülmüş, elektriksel iletkenlik (ECx106) iletkenlik köprüsü aleti ile

topraktaki serbest kireç kalsimetre ile, organik madde miktarı modifiye edilmiş

Walkley-Black metoduyla, KDK Na-asetat ekstraksiyon metodu, değişebilir

katyonlar amonyum asetat metodu ile belirlenmiş olup değişebilir Ca++ + Mg++,

KDK’ dan değişebilir Na+ + K+ ‘un çıkarılması yoluyla bulunmuştur (Sağlam, 1978),

elverişli fosfor Olsen metodu, serbest demir oksit Na sitrat-bikarbonat metoduyla

belirlenmiştir (Anonim, 2004).

17

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

4.1 Profil Tanımlamaları ve Analiz Sonuçları

Çalışma alanında gözlemlenebilen ve uydu görüntülerinden elde edilen yorum

haritası dikkate alınarak 6 adet profil açılmıştır. Profillerin morfolojik özellikleri ile

önemli fiziksel, kimyasal analiz sonuçları sıra ile verilmiştir.

1 Nolu Profil

Çalışma alanında en düşük kot da bulunan bu profil uzun süre su etkisinde kalarak

şekillenmiştir. Yüzeyden itibaren gleyleşmiş durumdadır. 1 Nolu Profil topraklarında

pH 7,7 – 7,9 arasında olup organik madde içeriği yüzeyden itibaren azalmakta %

1,25 -0,34 arasında değişmektedir. Serbest Fe2O3 değerleri % 0,141 – 0,194 arasında

değişmektedir. Kireç içeriği ise % 25 -42 arasında değişmektedir.

Profil No : 1

Yeri : Senirce kasabasının Güney Doğusu

Koordinat : 36284455 E - 4196130 N

Topoğrafya : Düz

Ana materyalin niteliği : Kireçli

Arazi kullanımı : Hububat - Nadas

Bitki örtüsü : Buğday anızı

Rakım : 920 m

Eğim : % 0-1

Nemlilik : 25 cm’den sonra ıslak

Taban suyu : Rastlanılmadı

Horizon

Derinlik (cm) Tanım

Ap 0-20

Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 N 5/2), kuru iken gri (2,5 N 6/0); killi tın; orta, orta granüler; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; kesin düz sınır.

Cg1 22-53 Yaş iken açık kahverengimsi gri (2,5 N 6/2), kuru iken açık gri (2,5 N 7/0); killi tın; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken dağılgan, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.

Cg2 53-85 Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 N 5/2), kuru iken açık gri (2,5 N 7/0); kil; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik değil; kireçli; düzensiz geçişli sınır.

Cg3 85-114 Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 N 5/2), kuru iken açık gri (2,5 N 7/0); kil; masif; kuru iken sert, nemli iken çok gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.

Cg4 114+ Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 N 5/2), kuru iken açık gri (2,5 N 7/0); siltli kil; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; çok kireçli.

Şekil 7. 1 Nolu Profilin Fotoğrafı.

18

19

Çizelge 2. 1 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları

Horizon Derinlik (cm)

Kuru Renk (Munsel)

Islak Renk (Munsel)

Kütle Yoğ.

(g.cm-³)

Tane Yoğ.

(g.cm-³)

Tarla Kap (%)

Solma Nok. (%)

Faydalı Nem (%) % Kil % Silt %

Kum Tekstür Sınıfı

Ap 0-20 2,5 N 6/0 2,5 N 5/2 1,43 2,78 26,68 17,77 8,91 30,30 48,40 21,30 CLCg1 22-53 2,5 N 7/0 2,5 N 6/2 1,44 2,71 26,65 18,66 7,99 34,56 36,67 28,77 CLCg2 53-85 2,5 N 7/0 2,5 N 5/2 1,40 2,71 27,72 19,52 8,19 40,82 35,77 23,42 CCg3 85-114 2,5 N 8/0 2,5 N 7/2 1,35 2,58 26,01 18,00 8,01 43,23 35,33 21,45 CCg4 114+ 2,5 N 8/0 2,5 N 7/2 1,36 2,79 26,98 19,50 7,48 44,57 41,66 13,77 SiC

Çizelge 3. 1 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları

Değişebilir Katyonlar (cmol.kg-1)


CaCO3 (%)

OM (%)

P (ppm)

pH (1:1)

EC×106

(µS/cm) KDK

(cmol.kg-1) Ca+Mg K+ Na+

Serbest Fe2O3(%)

Ap 0-20 25,5 1,25 16,1 7,74 337 26,20 25,61 0,27 0,19 0,160Cg1 22-53 25,7 0,73 0,3 7,80 357 27,61 27,02 0,20 0,26 0,194Cg2 53-85 26,6 0,60 0,8 7,90 378 33,50 32,94 0,18 0,29 0,182Cg3 85-114 42,1 0,54 0,6 7,80 603 25,90 25,26 0,13 0,43 0,141Cg4 114+ 40,6 0,34 1,0 7,98 314 27,20 26,49 0,11 0,59 0,157

20

2 Nolu Profil

Çalışma alanın ortasında bulunan bu profil de uzun süre su etkisinde kalarak

şekillenmiştir. Yüzeyden itibaren gleyleşme söz konusudur. 2 Nolu Profil

topraklarında serbest Fe2O3 değerleri % 0,168 – 0,356 arasında değişmektedir. Kireç

içeriği ise % 3,7 – 18,8 arasında değişmekte olup 114 cm derinliğe kadar artış

göstermektedir. 125 cm’nin altında pumice e rastlanmıştır.

Profil No : 2

Yeri : Bozanönü kasabasının Kuzey-Doğusu

Koordinat : 36287522 E - 4195781 N

Topoğrafya : Düz


Arazi kullanımı : Doğal örtü

Bitki örtüsü : Karışık çayır otları

Rakım : 920 m

Eğim : % 0-1

Nemlilik : 30 cm’den sonra nemli


Horizon


Ap 0-30

Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 Y 5/2), kuru iken grimsi açık gri (2,5 Y 7/0); siltli killi tın; orta, orta yarı köşeli blok; kuru iken yumuşak, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.

C1 30-75 Yaş iken açık kahverengimsi gri (2,5 Y 6/2), kuru iken grimsi beyaz (2,5 Y 8/0); siltli killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken sıkı, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; düzensiz geçişli sınır.

C2 75-114 Yaş iken açık zeytin kahverengisi (2,5 Y 5/4), kuru iken grimsi beyaz (2,5 Y 8/0); killi tın; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik değil; çok kireçli; düzensiz belirli sınır.

2C3 114-125 Yaş iken açık gri (2,5 Y 7/0), kuru iken beyaz (2,5 Y 8/0); tınlı kum; masif; kireçli; dalgalı belirgin sınır.

2C4 125+ Masif; pumice; kireçsiz.

Şekil 8. 2. Profilinin Fotoğrafı

21

22



Kuru Renk

(Munsel)

Islak Renk

(Munsel)

Kütle Yoğ.

(g.cm-³)

Tane Yoğ.

(g.cm-³)

Tarla Kap. (%)

Solma Nok. (%)

Faydalı Nem (%) % Kil % Silt % Kum Tekstür

Sınıfı

Ap 0-30 2,5 Y 7/0 2,5 Y 5/2 1,29 2,54 16,21 10,45 5,76 25,28 22,42 52,30 SCLC1 30-75 2,5 Y 8/0 2,5 Y 6/2 1,25 2,64 20,38 14,42 5,96 26,31 24,67 49,02 SCLC2 75-114 2,5 Y 8/0 2,5 Y 5/4 1,18 2,57 21,61 14,12 7,49 27,49 26,67 45,84 CL

2C3 114-125 2,5 Y 8/0 2,5 Y 7/0 1,17 2,48 8,52 6,19 2,33 5,66 18,19 76,16 LS2C4 125+ 2,5 Y 8/6 2,5 Y 6/6 X X X X X X X X gS




CaCO3 (%)

OM (%)

P (ppm)

pH (1:1)

EC×106

(µS/cm) KDK

(cmol.kg-1) Ca+Mg K+ Na+

(%) Serbest Fe2O3

Ap 0-30 7,02 1,31 28,03 7,65 412 22,20 21,76 0,30 0,12 0,190C1 30-75 12,56 1,18 5,90 7,74 308 26,00 25,28 0,28 0,35 0,204C2 75-114 18,83 1,12 2,75 7,87 386 17,11 16,23 0,25 0,53 0,168

2C3 114-125 3,69 0,80 0,15 8,00 205 16,00 15,09 0,14 0,65 0,3562C4 125+ X X X X X X X X X X

23

3 Nolu Profil

Bu Profil topraklarında pH 7,5 – 7,7 arasında olup organik madde içeriği yüzeyden

itibaren azalmakta % 1,8 -0,09 arasında değişmektedir. Kireç içeriği ise % 6 -32

arasında değişmekte olup profilde aşağıya doğru düzenli bir azalma söz konusudur.

Profil No : 3

Yeri : Kumacık çiftliğinin Güney-Batısı

Koordinat : 36288140 E - 4198916 N

Topoğrafya : Düz


Arazi kullanımı : Hububat – Nadas


Rakım : 920 m

Eğim : % 0-1



Horizon


Ap 0-24

Yaş iken kahverengi (10 YR 4/3), kuru iken solgun kahverengi (10 YR 6/3); tın; zayıf, küçük granüler; kuru iken yumuşak, nemli iken sıkı, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.

C1 24-48 Yaş iken sarımsı kahverengi (10 YR 5/4), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/4); siltli killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.

C2 48-72 Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 4/4), kuru iken sarımsı kahverengi (10 YR 5/4); killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; geçişli belirgin sınır.

C3 72-107 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; çok kireçli; dalgalı belirgin sınır.

C4 107+ Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); tın; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; çok kireçli.

Şekil 9. 3 Nolu Profilin Fotoğrafı

24

25



Kuru Renk

(Munsel)

Islak Renk

(Munsel)

Kütle Yoğ.

(g.cm-³)

Tane Yoğ.

(g.cm-³)

Tarla Kap. (%)

Solma Nok. (%)


Sınıfı

Ap 0-24 10 YR 6/3 10 YR 4/3 1,45 2,42 20,61 12,71 7,90 26,40 43,31 30,29 LC1 24-48 10 YR 7/4 10 YR 5/4 1,43 2,49 24,23 16,12 8,11 36,22 46,63 17,15 SiCLC2 48-72 10 YR 5/4 10 YR 4/4 1,42 2,48 25,58 17,56 8,01 29,60 47,65 22,75 CLC3 72-107 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,41 2,41 22,13 15,31 6,82 28,00 33,43 38,57 CLC4 107+ 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,45 2,49 20,48 17,24 3,24 16,21 37,41 46,37 L




CaCO3 (%)

OM (%)

P (ppm)

pH (1:1)

EC×106 (µS/cm)

KDK (cmol.kg-1)

Ca+Mg K+ Na+

(%) Serbest Fe2O3

Ap 0-24 32,50 1,83 13,67 7,73 346 22,50 21,89 0,22 0,28 0,744C1 24-48 30,73 0,67 13,33 7,66 339 27,00 26,42 0,12 0,35 0,762C2 48-72 26,59 0,60 10,91 7,72 315 24,35 23,76 0,17 0,28 0,750C3 72-107 6,65 0,47 6,68 7,55 261 24,60 24,12 0,21 0,19 0,610C4 107+ 5,91 0,09 4,60 7,62 261 18,90 28,37 0,25 0,14 0,594

26

4 Nolu Profil

Bu Profil topraklarında organik madde içeriği yüzeyden itibaren azalmakta % 1,25 -

0,09 arasında değişmektedir. İyi strüktür oluşumu ve renk gelişimi söz konusudur.

Kireç içeriği ise % 12 -14 arasında değişmektedir. Serbest Fe2O3 içerikleri % 0,698 -

0,911 arasında yüksek değerler göstermektedir.

Profil No : 4

Yeri : Bayat kasabasının Güney-Doğusu

Koordinat : 391089 E - 4196185 N

Topoğrafya : Düz

Ana materyalin niteliği : Kireçli Alüviyal



Rakım : 920 m

Eğim : % 0-1



Horizon


Ap 0-20

Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 3/4), kuru iken kahverengimsi sarı (10 YR 6/6); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken yumuşak, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; belirgin düz sınır.

Bw1 20-50 Yaş iken sarımsı kahverengi (10 YR 5/6), kuru iken sarı (10 YR 7/6); killi tın; orta kuvvetli yarı köşeli blok; kuru iken hafif sert, nemli iken çok gevşek, yaş iken çok yapışkan, çok plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.

Bw2 50-110 Yaş iken sarımsı kahverengi (10 YR 5/6), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/4); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; belirgin geçişli sınır.

C 110+ Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 4/4), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 8/4); kumlu killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken az yapışkan, plastik; kireçli.

Şekil 10. 4 Nolu Profilinin Fotoğrafı

27

28



Kuru Renk (Munsel)

Islak Renk (Munsel)

Kütle Yoğ.

(g.cm-³)

Tane Yoğ.

(g.cm-³)

Tarla Kap. (%)

Solma Nok. (%)



Ap 0-20 10 YR 6/6 10 YR 3/4 1,31 2,74 22,74 14,79 7,94 33,88 36,56 29,56 CLBw1 20-50 10 YR 7/6 10 YR 5/6 1,30 2,61 24,37 16,57 7,80 34,83 35,24 29,93 CLBw2 50-110 10 YR 7/4 10 YR 5/6 1,29 2,67 23,97 15,71 8,26 31,65 30,21 38,14 CL

C 110+ 7,5 YR 8/4 7,5 YR 4/4 1,22 2,44 22,80 13,81 8,99 26,81 21,90 51,29 SCL




CaCO3 (%)

OM (%)

P (ppm)

pH (1:1)

EC×106 (µS/cm)

KDK (cmol.kg-1)

Ca+Mg K+ Na+

(%) Serbest Fe2O3

Ap 0-20 12,03 1,25 17,21 7,70 598 26,60 25,38 0,84 0,23 0,911Bw1 20-50 11,81 0,80 6,85 7,63 448 27,80 26,75 0,64 0,29 0,966Bw2 50-110 12,40 0,73 4,62 7,82 356 25,60 23,79 1,10 0,63 0,798

C 110+ 14,03 0,09 1,73 7,83 327 18,90 17,81 0,45 0,52 0,698

29

5 Nolu Profil

Profilin en tipik özelliği rengin 10 YR den tanımlanması ve tüm profillerin açık

renkte olmasıdır. Organik madde içeriği yüzeyden itibaren azalmakta % 1,83 -0,4

arasında değişmektedir. Kireç içeriği ise % 7 -0,9 arasında değişmektedir.

Profil No : 5

Yeri : Kuleönü kasabasının Güneyi

Koordinat : 290567 E - 4193426 N

Topoğrafya : Düz

Ana materyalin niteliği : Alüviyal



Rakım : 920 m

Eğim : % 0-1



Horizon


Ap 0-25

Yaş iken kahverengi (10 YR 4/3), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/3); tın; orta orta granüler; kuru iken yumuşak, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; belirgin düz sınır.

Bw1 25-58 Yaş iken kahverengi (10 YR 4/3), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/3); killi tın; kuvvetli orta yarı köşeli blok; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; belirgin düz sınır.

Bw2 58-97 Yaş iken kahverengi (10 YR 4/3), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/3); kumlu killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken az yapışkan, plastik; kireçli; belirgin geçişli sınır.

2C1 97-136 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 5/3); tınlı kum; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan değil, plastik değil; az kireçli; belirgin düz sınır.

2C2 136+ Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 4/4), kuru iken solgun kahverengi (10 YR 6/3); kumlu tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan değil, plastik değil; kireçsiz.

Şekil 11. 5 Nolu Profilinin Fotoğrafı

30

31



Kuru Renk (Munsel)

Islak Renk (Munsel)

Kütle Yoğ.

(g.cm-³)

Tane Yoğ.

(g.cm-³)

Tarla Kap. (%)

Solma Nok. (%)



Ap 0-25 10 YR 7/3 10 YR 4/3 1,22 2,70 19,82 11,50 8,31 21,98 36,63 41,39 LBw1 25-58 10 YR 7/3 10 YR 4/3 1,34 2,60 20,30 13,96 6,34 29,59 39,04 31,37 CLBw2 58-97 10 YR 7/3 10 YR 4/3 1,38 2,56 19,28 10,40 8,88 22,02 22,43 55,56 SCL2C1 97-136 10 YR 5/3 10 YR 3/3 1,20 2,61 10,28 5,49 4,78 11,50 2,83 85,67 LS2C2 136+ 10 YR 6/3 10 YR 4/4 1,17 2,78 16,70 8,88 7,82 15,05 27,86 57,09 SL




CaCO3 (%)

OM (%)

P (ppm)

pH (1:1)

EC×106 (µS/cm)

KDK (cmol.kg-1)

Ca+Mg K+ Na+ Al+++

(%) Serbest Fe2O3

Ap 0-25 5,17 1,83 7,97 7,55 787 15,00 14,28 0,42 0,18 0,12 0,587Bw1 25-58 6,79 1,18 8,30 7,66 451 21,14 20,32 0,36 0,34 0,12 0,632Bw2 58-97 6,64 0,41 7,02 7,65 534 23,50 22,54 0,20 0,67 0,10 0,5102C1 97-136 3,40 0,41 5,35 7,71 436 13,80 13,33 0,11 0,29 0,07 0,6462C2 136+ 0,89 0,73 5,49 7,63 361 12,80 11,77 0,25 0,74 0,04 0,613

32

6 Nolu Profil

Derin profilli topraklar olup profilin tamamında 10 YR den tanımlanmıştır. Yüzeyde

çatlaklara mevcuttur. Organik madde içeriği % 1,8 -0,8 arasında değişmekle beraber

150 cm ye kadar yüksek değerler taşımaktadır. Fosfor içerikleri 14,2 – 1,33 ppm

arasında değişmekte ve profil boyunca yüksek değerler göstermektedir. Kireç içeriği

ise yüzeyde çok düşük olup % 0,4 - 8 arasında değişmektedir.

Profil No : 6

Yeri : Kuleönü tuğla fabrikasından Doğu

Koordinat : 292075 E - 4194344 N

Topoğrafya : Düz

Ana materyalin niteliği : Alüviyal

Arazi kullanımı : Hububat Nadas


Rakım : 920 m

Eğim : % 0-1



Horizon

Derinlik (cm)

Tanım

Ap 0-22

Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; kuvvetli küçük granüler; kuru iken çok sert, nemli iken çok sıkı, yaş iken yapışkan, plastik; kireçsiz; kesin düz sınır.

A2 22-48 Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 3/4), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçsiz; belirgin düz sınır.

Bw1 48-78 Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 3/4), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.

Bw2 78-92 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; orta orta levhasal; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.

BC 92-118 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken açık kahverengi (10 YR 4/4); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.

C1 118-150 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/4); tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken az yapışkan, plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.

C2 150+ Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken çok kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; çok kireçli.

Şekil 12. 6. Profilinin Fotoğrafı

33

34



Kuru Renk

(Munsel)

Islak Renk

(Munsel)

Kütle Yoğ.

(g.cm-³)

Tane Yoğ.

(g.cm-³)

Tarla Kap. (%)

Solma Nok. (%)


Sınıfı

Ap 0-22 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,27 2,81 22,80 13,99 8,80 32,86 41,60 25,54 CLA2 22-48 10 YR 4/3 10 YR 3/4 1,37 2,74 24,09 16,47 7,62 37,43 40,59 21,98 CL

Bw1 48-78 10 YR 4/3 10 YR 3/4 1,39 2,72 25,28 16,43 8,85 32,33 45,56 22,11 CLBw2 78-92 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,40 2,63 24,90 16,49 8,41 32,43 39,38 28,20 CLBC 92-118 10 YR 4/3 10 YR 4/3 1,40 2,70 24,48 17,29 7,19 38,80 35,85 25,35 CLC1 118-150 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,36 2,74 24,13 16,30 7,83 21,80 40,67 37,53 LC2 150+ 10 YR 4/4 10 YR 4/3 1,26 2,67 23,80 14,86 8,94 30,16 37,70 32,15 CL


Değişebilir Katyonlar

(cmol.kg-1) Horizon Derinlik

(cm) CaCO3

(%) OM (%)

P (ppm)

pH

(1:1)

EC×106 (µS/cm)

KDK (cmol.kg-1)

Ca+Mg K+ Na+

(%) Serbest Fe2O3

Ap 0-22 0,44 1,83 14,20 7,12 328 16,70 16,14 0,35 0,14 0,918A2 22-48 0,96 1,44 7,67 7,10 240 22,50 21,89 0,30 0,20 0,813

Bw1 48-78 1,26 1,31 5,29 7,28 219 23,90 23,24 0,29 0,29 0,771Bw2 78-92 1,48 1,18 1,94 7,51 251 25,40 24,80 0,21 0,26 0,768BC 92-118 2,73 0,99 2,09 7,63 342 25,10 24,36 0,32 0,34 0,698C1 118-150 6,89 0,86 1,33 7,65 322 24,00 23,40 0,17 0,33 0,606C2 150+ 8,42 0,80 1,33 7,35 259 24,20 23,69 0,12 0,32 0,511

35

5. SONUÇLAR VE TARTIŞMA

5.1. Profillerin Oluşumu

1. Profil

Çalışma alanının en düşük kotlu kısmında yer almaktadır. A C horizon dizilimine

sahip topraktır. Arazide uzun süreli ıslaklık belirtileri ve gleyleşme görülmektedir.

Toprak profili yüzeyden itibaren gley renkler göstermektedir (2.5 N 6/0 – 2,5 N 8/0).

Toprak tekstürü ağır olup, incelemenin yapıldığı Ağustos ayında profilin 25 cm den

itibaren nemli olduğu gözlenmiştir. Toprak uzun süren ıslaklık etkisinde kalmasına

rağmen profil de çözünebilir tuz içeriği oldukça düşüktür. Bu durum durgun taban

suyunun olmadığı ve zaman zaman suyun derine sızma ile boşalması ile

açıklanabilir. Benzer bir durum serbest demir oksit içeriklerinde de görülmektedir.

Uzun süren ıslaklık durumundan dolayı strüktür gelişimi görülmemektedir. Profil

boyunca kireçli olup kireç yıkanma belirtisi görülmemiştir.

2. Profil

Kumacık ovasının tam ortasında yer alan 2 nolu profil A C horizon dizilimine

sahiptir. 1 nolu profil karakteristiklerine oldukça yakın olmasının yanında ana

materyali olan kireçtaşının durgun ve derin denizel koşullarda pumice’ in üzerine

çökelmiştir. Profilde pumice katmanına kadar olan derinliğe kadar kuvvetli

gleyleşme ve kireç hareketi söz konusudur. 1 nolu profilden farklı olarak ıslaklık

durumu söz konusu değildir, aquic koşullar belli bir zaman öncesinde etkinliğini

yitirmiştir, yaklaşık 97 cm de litolojik kesiklik söz konusudur. Söz konusu kesiklikler

kum oranı çok yüksek (%76) bir horizon ve ortalama 1,5 cm çaplı pumice’ den

meydana gelmektedir. Uzun süreli tarım yapıldığının belirtisi olarak Ap horizonuna

sahiptir. Ancak alan yakın geçmişte arazi toplulaştırması sonucu tarım arazilerinin

hemen dışında doğal örtüye terkedilmiştir.

36

3. Profil

3 nolu profil A C horizon dizilimine sahip topraktır. Yüzey horizonları kireçli olup

alt horizonlarda kireç % 6’e kadar düşmektedir. Profil boyunca tuzsuz olup ECx106

değerinde belirgin bir farklılık görülmemektedir. Kanglomera’nın hakim olduğu

Aksu formasyonundan taşınmış kireçli ana materyali olduğu tahmin edilen profilin

üzerinde oluşmuş, diğer profillerden farklı gleyleşmenin görülmediği, havalı

koşulların hakim olduğu, demir içeriğinin yüksek olduğu profildir. Üzerinde yoğun

olarak sulu koşullarda kültür bitkileri yetiştirilmektedir. Kireç içeriğinin belli bir

derinlikte dikkate değer derecede azalması (%26,6’dan % 6,6 ‘ya) bu derinliğin

altındaki toprağın gömülü olma ihtimalini güçlendirmektedir.

4. Profil

4 nolu profil A Bw C horizon dizilimine sahip topraktır Diğer profillere göre daha

yaşlı topraklardır. Yeterli drenaj koşulları altında, toprak oluş faktörlerinden oldukça

etkilenmiş ince tekstürlüdür. Farklı ana materyal üzerinde oluşmuştur. Yüksek value

ve kromaya sahip olması, kuru iken sertlik derecesi ile bir Ochric epipedon’a sahip

olduğu görülmektedir. İnce tekstürlü olması ve ana materyalin fiziksel ve kimyasal

özelliklerin önemli derecede değişmiş alt toprak horizonuna sahiptir. Profil içerisinde

strüktür oluşumu söz konusu olup, karbonatların kısmen profilde aşağıya doğru

miktarının artışı, serbest demir oksitlerin yer yer birikmesi ve hayvan aktivitesinin

görülmesi Cambic horizon varlığına işarettir.

5. Profil

5 nolu profil A Bw C horizon dizilimine sahip topraktır. Durgun ve derin denizel

koşullarda çökelmiş kireç içeriği düşük alüvial ana materyalden meydana gelmiştir.

Muhtemelen önceki bir taşkın nedeniyle Holosen’de kaba materyal yığılımı

gerçekleştikten sonra alüvial materyalin oluşumu söz konusu olmuştur. Rengi, solgun

kahverengi ile sarımsı kahverengi arasında değişmektedir. Daha önce tarım yapıldığı

bilinen alan doğal örtüye terkedilmiş durumdadır. Drenaj durumu oldukça iyi olan

profilin üst horizonlarında uygun havalı koşullarda strüktür oluşmuştur. Alt

37

horizonlarında ise litolojik kesiklik söz konusu olup kum fraksiyonunda önemli artış

gözlenmektedir.

6. Profil

6 nolu profil A Bw C horizon dizilimine sahip derin bir topraktır. Yüzey horizonu

yaklaşık 100 cm derinliğe kadar mollik epipedon koşullarına uyumludur. Yüzey

horizonları kireçsiz olup alt horizonlarda kireç % 8 e kadar çıkmaktadır. Profil

boyunca tuzsuz olup ECx106 değerinde belirli bir farklılık görülmemektedir. Organik

madde içeriği yüzey horizonda % 1,83 ile diğer profiller den yüksektir. Serbest demir

oksitler yüzeyde en fazla olup derinlikle azalmaktadır. Bu durum parçalanma

ayrışmanın yüzeyde en yüksek olup derinlik azalması ve profilde demir oksit

hareketinin olmaması ile açıklanabilir. Ağır bünyeli olan profilde yer yer derin

çatlaklar gözlenmiştir. Bununla beraber drenaj bozukluğuna ilişkin bir belirti

gözlenmemiştir. Profil üzerindeki alanda yoğun sulu tarımın yapılıyor olması yoğun

organik madde ilavesi eklenimi söz konusu olduğundan, yeterince kalın, koyu renkli

(10 YR 3/3 – 4/3), orta strüktür gelişimi gösteren, bazla doygunluğunun ve fosfor

içeriğinin oldukça yüksek olmasını açıklamaktadır.

5.2. Profillerin Sınıflandırılması

5.2.1. Toprak Taksonomisine Göre Sınıflandırılması

1. Profil

Yılın büyük bölümünde ıslak kalması nedeniyle belirgin pedojenik bir oluşum söz

konusu değildir, organik madde içeriğinde düzenli bir değişim görülmediğinden ve

kireç içeriğinde yukarıdan aşağıya doğru bir hareketinin olmayışından Entisol

ordosuna, yılın çoğunluğunda aquic koşulların hakim olması ve kromanın 0

olmasından dolayı Aquent alt ordosuna, bütün horizonlarda % 8 den fazla kil olması

ve ortalama toprak sıcaklığının 0 oC’nin üstünde olmasından dolayı Hydraquent

büyük grubuna ve başka tanımlayıcı özelliğinin olmamasından dolayı Typic

Hydraquent alt grubuna yerleştirilmiştir.

38

2. Profil

Uzun yıllar su altında kalması nedeniyle belirgin profil gelişimi göstermediğinden

Entisol ordosuna, yılın çoğunluğunda aquic koşulların hakim olması ve kromanın 0

olmasından dolayı Aquent alt ordosuna, horizonlarda % 8 den fazla kil olması ve

ortalama toprak sıcaklığının 0 oC’nin üstünde olmasından dolayı Hydraquent büyük

grubuna ve başka tanımlayıcı özelliğinin olmamasından dolayı Typic Hydraquent alt

grubuna yerleştirilmiştir.

3. Profil

Ochric epipedon dışında herhangi belirleyici epipedona sahip olmamasından dolayı

Entisol ordosuna, % 25 den daha az eğime sahip olması ve ortalama toprak

sıcaklığının 0 oC’nin üstünde olmasından dolayı Fluvent alt ordosuna, Xeric nem

rejiminde olması nedeniyle Xerofluvent büyük gurubuna ve başka tanımlayıcı

özelliğinin olmamasından dolayı Typic Xerofluvent alt grubuna yerleştirilmiştir.

4. Profil

Bir Cambic horizona sahip olması ve Xeric nem rejiminde olması nedeniyle

Inceptisol ordosuna yerleştirilmiştir. Ochric epipedona sahip olduğu ve Mesic

sıcaklık rejiminde olmasından dolayı Xerept alt ordosuna, Ochric epipedonu dışında

birde Cambic horizonu bulunmasıyla Haploxerept büyük grubuna ve ağır bünye ve

çatlaklar nedeniyle Vertic Haploxerept alt grubuna yerleştirilmiştir.

5. Profil

Arazi yüzeyinin düz olması, Halosen’de taşınmış bir ana materyal üzerinde yer

almasından ve herhangi belirleyici epipedona sahip olmamasından dolayı Entisol

ordosuna, % 0,2 ‘den fazla organik madde içermesi, eğimin % 25 den az olması ve

ortalama yıllık toprak sıcaklığının 0 oC’nin üzerinde olması nedeniyle Fluvent alt

ordosuna, Xeric nem rejiminde olması nedeniyle Xerofluvent büyük grubuna, başka

39

tanımlayıcı özelliğinin olmamasından dolayı Typic Xerofluvent alt grubuna

yerleştirilmiştir.

6. Profil

Yeterince kalın, koyu renkli, organik maddece zengin (% 1’ den fazla) , orta strüktür

gelişimi gösteren bir Mollic epipedona sahip olması, yarı kurak iklim kuşağında

olması, yüksek baz doygunluğuna karşın yağışın profilden bazları yıkayacak kadar

yüksek olmamasından dolayı Mollisol ordosuna, Xeric nem rejiminde olması

nedeniyle Xeroll alt ordosuna, başka tanımlayıcı özelliğinin olmamasından dolayı

Haploxeroll büyük grubuna ve çatlaklar oluşturması sebebiyle Vertic Haploxeroll alt

grubuna yerleştirilmiştir.

5.2.2. Profillerin FAO/UNESCO Sistemine Göre Sınıflandırılması

1. Profil

Yüzeyden itibaren hidromorfik özellikler göstermesi ve sertleşmemiş materyalden

oluşmasından dolayı Gleysol grubunda, yüzeyden itibaren 125 cm içerisinde kireçli

bulunduğundan dolayı Calcaric Gleysol olarak sınıflandırılmıştır.

2. Profil

1 nolu profilden farklı olarak ıslaklık söz konusu olmamasına rağmen kuvvetli

gleyleşmenin görüldüğü, yüzeyden itibaren hidromorfik özellikler göstermesi ve

sertleşmemiş materyalden oluşmasından dolayı Gleysol grubunda, yüzeyden itibaren

125 cm içerisinde kireçli bulunduğundan dolayı Calcaric Gleysol olarak


3. Profil

Aluviyal depozit üzerinde gelişen ve ochric epipedon dışında herhangi bir tanımlama

horizonu bulunmamasından ve organik madde içeriğinin 125 cm derinliğe kadar %

40

0,35 in üzerinde olmasından dolayı Fluvisol grubunda, yüzeyden itibaren 20-50 cm

içerisinde kireçli bulunduğundan dolayı Calcaric Fluvisol olarak sınıflandırılmıştır.

4. Profil

Bir Cambic horizon ve Ochric epipedon dışında herhangi bir tanımlama horizonu

bulunmamasından dolayı Cambisol grubunda, bir Ochric horizona ve Vertic

özellikler göstermesinden dolayı da Vertic Cambisol olarak sınıflandırılmıştır.

5. Profil

Ochric epipedon dışında herhangi bir tanımlama horizonu bulunmamasından ve

organik madde içeriğinin 125 cm derinliğe kadar % 0,35 in üzerinde olmasından

dolayı Fluvisol grubunda, yüzeyden itibaren 20-50 cm içerisinde kireçli

bulunduğundan dolayı Calcaric Fluvisol olarak sınıflandırılmıştır.

6. Profil

Ochric epipedon dışında bir de Mollic epipedon bulunmamasından ve organik madde

içeriğinin 125 cm derinliğe kadar % 0,35 in üzerinde olmasından dolayı Fluvisol

grubunda, yüzeyde bir Mollic epipedon içerdiğinden dolayı Mollic Fluvisol olarak


Çizelge 14. Çalışma Alanı Topraklarının Toprak Taksonomisi ve FAO/UNESCO’ya

göre sınıflandırılması.

Toprak Taksonomisine Göre Sınıflama FAO/UNESCO

ORDO ALT

ORDO

BÜYÜK

GURUP

ALT GURUP PROFİL

NO

Entisol Aquent Hydraquent Typic Hydraquent 1 Calcaric Gleysols

Entisol Aquent Hydraquent Typic Hydraquent 2 Calcaric Gleysols

Entisol Fluvent Xerofluvent Typic Xerofluvent 3 Calcaric Fluvisol

Inceptisol Xerept Haploxerept Vertic Haploxerept 4 Vertic Cambisol

Entisol Fluvent Xerofluvent Typic Xerofluvent 5 Calcaric Fluvisol

Mollisol Xeroll Haploxeroll Vertic Haploxeroll 6 Mollic Fluvisol

41

5.3. Öneriler

Yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen sonuçlar, bu alan için bir bilgi

organizasyonuna yardımcı olacaktır. İleride yapılacak kültürel uygulamalar için

çalışma alanı topraklarının davranışlarını ve üretkenliğini tahmin edebilmekle

beraber en iyi kullanımları hakkında bilgiler içermektedir. Çalışılan toprakların aynı

fizyoğrafik koşullarda çoğunun bölgede yaygın olarak bulunan topraklar olduğu

görülmüştür. Taban pozisyonlardaki bu toprakların birbirlerine komşu olmalarına ve

benzer oluşum koşullarına sahip olmalarına rağmen farklı özelliklerinden dolayı

yönetimlerinde de farklılık olması gerekmektedir. Çalışma alanı topraklarının başlıca

farklılık nedenleri sahip oldukları ana materyal, aynı topoğrafik birimde olmasına

rağmen sahip olunan taban suyu seviyeleridir. 1 ve 2 nolu profil topraklarının yıl

boyunca uzun süreler ıslak kalması nedeniyle kullanılacak sulama yöntemlerinin

seçiminde titizlik gösterilmelidir. 3 nolu profil civarındaki topraklarda 125 cm de bir

pumice tabakasının olması derin kök derinliğine sahip meyve bahçelerinin tesisinde,

bu kök derinliği altında bitki besin elementi içeriğinin zayıf olması nedeniyle dikkat

edilmesi gerekmektedir. Ayrıca 4 ve 6 nolu profil civarındaki topraklarda Vertic

özellikler nedeniyle derin yüzey çatlaklarının oluştuğu, bu durumun da kök

gelişimine olumsuz etkisi olduğu göz önüne alınmalı ve bu duruma uygun bitkiler

yetiştirilmelidir.

42

6. KAYNAKLAR

Akgül, M., Başayiğit,L.,Uçar,Y., 2002. Atabey ovası topraklarının genel özellikleri ve sınıflandırılması. SDÜ.Fen Bilimleri Ens.Dergisi Cilt 6 Sayı:1, S:1-13.

Anonim, 1987. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Genel Toprak

Amenajman Planlaması. Anonim, 1997. Committee on Alluvial Fan Flooding, National Research Council,

National Academy Press, Washington, D.C. Anonim, 1997. Isparta J10-J11 Paftası Jeoloji Haritası, Maden Tetkik ve Arama

Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye. Anonim, 2004. Soil Survey Laboratory Methods Manual. USDA. Soil Survey

Investigations Report No:42, Washington, DC, USA. Aşık, A., 1992, Gümüşgün-Gönen – Atabey (Isparta) Dolayının Jeolojisi, Ak. Üniv.

Fen Bil. Ens. Yük. Lis. Tezi 470, Harita (Yayınlanmış), ISPARTA Başayiğit, L., Akgül, M., Uçar, Y., 2002. Atabey Ovası Topraklarının Arazi

Değerlendirilmesi ve Potansiyel Kullanımlarının Belirlenmesi, SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt 6 Sayı:1, S:22-35.

Canpolat, O., 1981 Türkiye Topraklarının Tarıma Uygunluk Bakımından

İncelenmesi. DSİ Toprak ve Su Kaynaklarını Geliştirme Konferansı Bildirisi Cilt 1. (326-336)S.

Dengiz, O., Bayramin, İ., Yüksel, M. 2003. Geographing and remote sensing based

land evaluation of Beypazari area soils ILSEN l. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 27;145 – 153.

Dinç, U., Kapur, S., Özbek, H., Şenol, S., 1987. Toprak Genesisi ve

Sınıflandırılması. Ç.Ü. Yayınları Ders Kitabı. No:7.1.3. ADANA.(6-7)S. Dinç, U., Kapur, S., Özbek, H., Şenol, S., 1987. Toprak Genesisi ve Sınıflandırılması

Ç.Ü. Yayınları Ders Notları. ADANA. (138-149)S. Domunt, J.F., Kerey, E., 1975, “ Eğirdir Gölü Güneydoğusunun Temel Jeolojik

Etüdü”, T.J.K., 18,2,169-174, ANKARA Dorronsoro C.; Fernández, J.; Stoops, G.; Aguilar, J., 2004. Hydromorphic soils,

16th World Congress of Soil Science, 20-28 /08/98. Montpellier, France. Fitzpatric, E.A., 1978. Introduction to Soil Science. Oliver and Boyd Ltd. Edinburg. Görmüş, M., Caran, Ş., Başayiğit, L., Çoban, H., Hilal, H.A., Uysal, K., Şenol, H.,

2003. Eğirdir-Senirkent-Senirce (Isparta) arasındaki Pliyo-Kuvarterner

43

sedimanları ve Landsat7 ETM+ görüntüleriyle yorumu, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi7-2. Özel Sayı. 57-72.

Gürbüz, M., Korkmaz, H., Gündoğan, R., Dığrak, M. 2003. Gavur Gölü Bataklığı.

Coğrafi Özellikleri ve Rehabilitasyon Planı. T.C. Kahramanmaraş Valiliği İl Çevre Müdürlüğü Yayınları No: 1.

Irlayıcı, A., 1998. Eğirdir-Burdur Gölleri arasının hidrojeoloji incelemesi, Süleyman

Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 150 S., Isparta. Jenny, H., 1941. Factors of Soil Formation. Mc Graw-Hill, NewYork: 281. Karaman, M. E., Meriç, E., ve Tansel I., 1988, Çünür (Isparta) dolaylarında Kretase-

Tersiyer geçişi: Akdeniz Üniversitesi Isparta Müh. Fakültesi Dergisi 4, 90-98, Isparta.

Karaman, M.E., 1989, “Isparta Güneyinin Temel Jeolojik Özellikleri”, T.J.K.

Bülteni, Sayı 4, 90-98, ISPARTA. Kellog, L.E and A.C, Orvedal., 1969. Potentially Arrable Soils of The World and

Critical Measured for Their Uses Adv. Argon. 21. Oakes, H., 1958. Türkiye Toprakları. Yük.Zir.Müh. Birliği Yayınları Sayı:18. Ege

Üniv.Matb. İZMİR. Özbek, H., Şenol, S., Dinç, U., Kapur, S., Güzel, N., 1981. Ceyhan Ovası

Topraklarının Genesisi, Önemli Fiziksel, Kimyasal Özellikleri ve Sınıflandırılması Üzerine Araştırmalar. Ç.Ü.Ziraat. Fak. Toprak Bölümü. ADANA. (128)S.

Özus, A.,Dinç, U., Şenol. S., 1991. Silifke Ovası Topraklarının Oluşu, Önemli

Özellikleri ve Sınıflandırılması Üzerinde Araştırmalar.Toprak İlmi Derneği 11. Bilimsel Toplantı Tebliğleri Yayın No: 6, Ankara. 97-108

Roberts, J.C., 1979. Principles of Land Use Planning Ame. Soc.Agr. No: 21. (47)S. Sahu , G.C., Panda, N., Nanda, S. K. 1986. Genesis And Minerology Of Some

Entisols in Oriissa. Indian Agriculturist.30:1,21-28 Sağlam, T., 1978. Toprak Kimyası Tatbikat Notları. Erzurum. Sarı, M., U. Dinç, S. Şenol, S. Kapur, 1986. Karstik Toprakların Oluşu, Önemli

Fiziksel, Kimyasal ve Mineralojik Özellikleri ile Sınıflandırılması. Toprak İlmi Derneği 9. Bilimsel Toplantısı, Yayın No: 4, s:6-1/6-9, ANKARA.

Sarı, M., Aksoy, T., Köseoğlu, T., Kaplan, M., Kılıç, Ş., Pilanalı, N., 1993. Akdeniz

Üniversitesi Kampüs Alanının Detaylı Temel Toprak Etüdü ve İdeal Arazi Kullanım Planlaması. Akdeniz Üniv. Ziraat Fak. Toprak Bölümü, Antalya.

44

Sarı, M., 1998. Türkiye’deki Arazi Varlığı ve Bu Arazilerin Erozyona Olan

Duyarlılığı. Çevre ve İnsan Ders Kitabı. Ünite 5, s: 73-101, T.C. Anadolu Üniversitesi Yay. No:1017, Açıköğretim Fakültesi Yay. No:560, ISBN: 975-492-766-9, ESKİŞEHİR.

Soil Survey Division Staff. 1993. Soil survey manual. Soil Conservation Service.

U.S. Department of Agriculture Handbook 18.. Chapter 3 Part 9. Soil Survey Staff .,1999. Soil Taxonomy: A basic system of soil classification

for making and interpreting soil survey. Agriculture Handbook No. 436. U.S. Govt. Printing Office, Washington, DC.

Soil Survey Staff., 2003. Soil Taxonomy. A Basic System of Soil Classification for Making and Interpreting Soil Surveys. USDA. A Soil Cons. Service, Agr.Handbook, No:134.

Şenol S., Dinç U., 1986. Akdeniz Bölgesi Büyük Toprak Gruplarının Toprak

Taxonomisi ve FAO/ UNESCO Dünya toprak haritası lejandına göre sınıflandırılması. Toprak İlmi Derneği 9. Bilimsel toplantı tebliğleri. Yayın no: 4. 1-5.

Şimşek G., 2000. Toprak Oluşumu ve Sınıflama Ders Notları, Atatürk Üni.Ziraat

Fak. Yayınları Ders Notu yayın No:139, S. 4. Young, A., 1976. Tropical Soils and Soil Survey Cambridge Univercity Pres.

Cambrige, LONDON. (468)S.

45

ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı: İsmail Fatih ORMANCI

Doğum Yeri: Malatya

Doğum Yılı: 1978

Medeni Hali: Bekar

Eğitim ve Akademik Durumu:

Lise 1992-1995

ÖnLisans 1997-1999

Lisans 2000-2004

Yabancı Dil: İngilizce

Documents

TABAN ARAZİ ÜZERİNDEKİ DE LLER N OLUŞ KLERtez.sdu.edu.tr/Tezler/TF01037.pdf · (Atmosfer, Hidrosfer, Biyosfer ve Litosfer) birbirine giriim yaptğı yerlerde ı ş oluşabilen