nr 01 | augustus - september 20094

Enkele voorbeelden uit Mijn taalportfolio: Mijn contacten met talen (in de taalbiografie p. 8-10)

Taal

port

folio

• Ta

albi

ogra

fie

9

Talen die ik buiten de school(m)uren geleerd heb4 Aan welke taalkampen heb ik al deelgenomen? Welke taalcursussen heb ik al gevolgd? Heb ik al een cursus taalinitiatie gevolgd?

Welke taal? Welk soort cursus? Wie was de organisator? Wanneer? Hoelang?

in dossier

Reizen en verblijven in anderstalige regio’s of landen 5 Ben ik met school al eens op uitstap gegaan naar anderstalige regio’s of landen? In welke anderstalige regio’s of landen ben ik al op vakantie geweest met mijn ouders, vrienden, familie? Met welke talen ben ik al in contact gekomen?

Welke taal? Waar? Met wie en voor welke gelegenheid? Wanneer? Hoelang?

in dossier

Contacten met mensen uit anderstalige regio’s of landen6 Heb ik al eens in een anderstalig gastgezin verbleven? Hebben wij thuis al ooit mensen uit anderstalige regio’s of landen ontvangen? Welke anderstalige pennenvriend(inn)en heb ik? Zitten er anderstalige leerlingen in mijn klas?

Welk soort contact? Wanneer? Hoelang? Welke taal? Uitleg (waar, met wie, voor welke gelegenheid …)?

in dossier

Grensoverschrijdende en Europese projecten7 Aan welke projecten heb ik al deelgenomen (e-mailproject, Comenius-schoolproject, taalassistent op bezoek in de school …)?

Wanneer? Welke taal werd gehanteerd? Hoe is die taal aan bod gekomen?

in dossier

DD2759-3_taalportf_biogr.indd 9 15-04-2009 13:27:09

Taalattesten, wedstrijden, certificaten (in het taalpaspoort p.10-11)

Taal

port

folio

• H

andl

eidi

ng Ta

alpa

spoo

rt

67

Reizen en verblijven in anderstalige regio’s of landenTaal Waar? Wanneer?

Duits Oostenrijk zomervakantie 2009

Vreemde taal als onderwijstaal, tweetalig onderwijsSommige Nederlandstalige scholen kiezen ervoor om bepaalde leergebieden of vakken in het Frans of een andere taal te geven. Je krijgt die lessen dan altijd in het Frans of in een andere taal. Geschiedenis krijg je bijvoorbeeld in het Frans en fysica in het Engels. In tweetalig onderwijs krijg je bepaalde lessen gedeeltelijk in je moedertaal (wanneer die niet Nederlands is) en andere lessen in de voertaal van de streek waar je school gevestigd is (in Vlaanderen bijvoorbeeld is de voertaal Nederlands).

Taal Vak? Wanneer?

Frans geschiedenis schooljaar 2008-2009

Taalattesten, wedstrijden en certificaten (Taalpaspoort blz. 10-11)

Stel: vorige vakantie heb je een taal- en sportkamp gevolgd. In de voormiddag gingen de activiteiten door in het Frans en in de namiddag kon je sporten ... Op het einde van de week heb je een diploma of attest gekregen. Dat vul je dan op deze manier in.

Taal: FransBenaming diploma: Taalinitiatie Frans

Afgeleverd door Datum Niveau

de gemeente Diest 28-07-2009 /

Mijn taalbeheersingsprofiel (Taalpaspoort blz. 12-13)

In de tekst over de Raad van Europa (Taalpaspoort blz. 2) lees je over zes ‘taalbeheersingsniveaus’. Een omschrijving van die niveaus vind je in de bijlagen van de handleiding (blz. 82).

DD2759-5_taalportf_hndl.indd 67 15-04-2009 13:40:23

Wat heb ik al allemaal gedaan in een andere taal? (in de taalbiografie p.11-14)

Taal

port

folio

• Ta

albi

ogra

fie

13

MONDELINGE INTERACTIE

Ik heb al: taal

:

de weg gevraagd of uitgelegd•

inlichtingen gevraagd•

aankopen gedaan, eten besteld …•

telefoongesprekken gevoerd•

aan gesprekken deelgenomen•

aan discussies of debatten deelgenomen•

mijn mening geuit bij groepswerk in de klas•

spelletjes gespeeld • (gezelschapsspelletjes of andere spelletjes)

gecommuniceerd in verschillende talen•

interviews of enquêtes afgenomen•

tijdens een excursie vragen gesteld aan inwoners•

tijdens een uitwisseling met anderstalige leerlingen • gesproken over uiteenlopende onderwerpen ...

•

DD2759-3_taalportf_biogr.indd 13 15-04-2009 13:27:16

Door het gebruiken van een taalportfolio in je klaspraktijk wordt Frans een leuke, nuttige en levensechte uitdaging. Het blijft niet enkel bij een vakantieherinnering.

Was jij de afgelopen vakantie één van de gelukkigen die heeft kunnen genieten van de rollende r van de Spanjaarden of van het zangerige, zachte accent van het Italiaans? Je hebt misschien versteld gestaan van het assertieve taalgebruik van onze noorderburen of zelf je bes-te Frans boven gehaald om verse broodjes te halen op een camping in Wallonië. Misschien heb je vanuit je luie zetel lekker gezapt op alle beschikbare tv-zenders?

Ja, vakantie is een moment waarop talen terug gaan leven! Voor ons, maar ook voor onze leerlingen. Laat talen geen vakantieherinnering worden, maar hou ze levend in de klas. Hoe? Met behulp van een taal-portfolio.

Wat is een taalportfolio?Een taalportfolio is een document dat iedere taalleerder ondersteunt – jouw leerlingen, maar ook jou als volwassene – bij het leren van talen en het ontdekken van taaldiversiteit en culturen. Je kan er alle (relevante) gegevens in kwijt over je contacten met talen en culturen en over je taalkennis. Je vindt er de nodige onder-steuning bij het leren van talen.

Het communicatieve gebruik van een taal is hierbij hét uitgangspunt. Wat kan ik begrijpen, zeggen of schrijven? Wanneer heb ik dat al eens gedaan en met wie? Wat zou ik nog graag willen kunnen? In deze vragen herkennen we de uitgangspunten van de (nieuwe) eindtermen en leerplan-doelen: kennis en attitudes in functie van de vijf vaardigheden (luisteren, lezen, mondelinge interactie, spreken en schrijven).

Mijn taalportfolioeen Europees taalportfolio voor VlaanderenAnnick Keunen projectleider nascholing Clef d’Or²

Een taalportfolio is een document dat iedere taalleerder ondersteunt bij het leren van talen en het

ontdekken van taaldiversiteit en culturen.

augustus - september 2009 | nr 01 5

Een Europees taalportfolioWaarom spreken we van een Europees taalportfolio? Die vraag brengt ons terug naar de jaren negentig toen de econo-mische grenzen tussen de landen van de EU verdwenen. Europeanen konden vanaf dan zonder belemmeringen in alle landen van de Europese Unie aan de slag. Om hun taalniveau op betrouwbare wijze te kun-nen inschatten en te vergelijken waren er normen nodig. Die kwamen er in 2001 met het Europees Referentiekader (ERK).

Dit kader omschrijft op zes niveaus – A1, A2, B1, B2, C1, C2 - wat je voor elk van de vijf vaardigheden kan als je dat niveau bereikt hebt. Het ERK wil van de leerder een competente gebruiker maken. Het ERK stelt dat we talen leren om ze te gebruiken. De benamingen voor de niveaus liegen er dan ook niet om: basisgebruiker (A1 en A2), onafhankelijke gebruiker (B1 en B2) en vaardige gebruiker (C1 en C2).

De ondertitel van het ERK luidt leren, onderwijzen en beoordelen. Naast de om-schrijvingen van de niveaus bevat het ERK dus nog andere nuttige informatie voor het taalonderricht. Zoveel zelfs dat het als instrument voor een leerder niet meer handig is.

Vandaar dat de Raad van Europa de principes van het ERK heeft vertaald naar een didactisch en praktisch bruikbaar in-strument: het Europese taalportfolio. Dit document heeft een vaste structuur. Ieder Europees taalportfolio bevat drie delen:

Een taalpaspoort•Een taalbiografie•Een dossier•

In het taalpaspoort (p.4) worden deze delen als volgt beschreven

Een taalpaspoort •In het taalpaspoort geef je een over-zicht van je talenkennis, je contacten met talen en je behaalde taaldi-ploma’s.Een taalbiografie •In de taalbiografie krijg je de gelegen-heid om je contacten met andere talen en culturen, zowel in schoolverband als daarbuiten, te beschrijven. Je

houdt er ook je vorderingen in de vaardigheden voor alle talen bij. Je evalueert zelf hoe ver je al staat en denkt na over de manier waarop je talen leert of hebt geleerd en hoe je dat in de toekomst wilt doen. Wat wil je nog kunnen in een andere taal? Welke talen wil je nog leren?Een dossier •Het dossier bestaat uit behaalde attes-ten en certificaten (bv. taalinitiatie, bewijs van deelname aan een Europees project) en uit een selectie van zelf gekozen werken (bv. een cd, foto’s, een kaartje). Die werken geven een beeld van wat je in een andere taal kan (bv. een liedje zingen, over je vakantie vertellen, een vakantiekaartje schrij-ven) en van de contacten die je met andere talen en culturen hebt gehad (bv. een folder in het Grieks, een foto van het Franse gezin dat jullie ontmoet hebben).

Met je taalportfolio kan je aan je ouders, nieuwe leerkrachten of buitenlandse vrienden tonen wat je al kan in andere ta-len en wat je al weet over de verschillende talen en culturen.

Het doel van het leren van talen is deze talen te

kunnen gebruiken.

nr 01 | augustus - september 20096

Een taalportfolio heeft dus een informa-tieve en een pedagogische functie. Om die pedagogische functie zo goed mogelijk af te stemmen op het taalonderricht in Vlaan-deren, hebben we een Vlaamse versie van het Europese taalportfolio ontwikkeld.

Een Europees taalportfolio voor VlaanderenMijn taalportfolio, een Europees taal-portfolio voor Vlaanderen, beantwoordt volledig aan de normen van het Europees taalportfolio. Het kader zijn de nieuwe eindtermen moderne vreemde talen voor het basisonderwijs en de eerste twee gra-den van het secundair onderwijs.

Naast een informatieve en een pedagogi-sche functie, heeft het Vlaamse taalport-folio nog een ander doel. Het ondersteunt de leerling bij de overgang van het basis- naar het secundair onderwijs. Dankzij het taalportfolio kan de leerkracht het niveau van de leerlingen voor het vak Frans goed inschatten en op dat niveau verdergaan. Er is dus geen breuk meer tussen basis- en secundair onderwijs.

Het is trouwens vanuit deze bekommernis dat het idee gegroeid is om een Vlaamse versie van het Europese taalportfolio te maken. In het kader van het priori-tair nascholingsproject Clef d’or² Frans in de overgang van basis- naar secundair onderwijs stelden we aan de scholen het werken met een taalportfolio voor als één van de mogelijkheden om deze overgang te vergemakkelijken.

Tijdens deze sessies moesten we ons behelpen met taalportfolio’s uit andere landen. Deze waren echter niet gemak-kelijk te gebruiken in de klas. Ofwel omdat ze niet in het Nederlands waren opgesteld, ofwel omdat ze zich niet tot de gewenste doelgroep richtten.

Wat zijn de sterke punten van de Vlaamse versie?

Het is gestructureerd zoals het Euro-•pese taalportfolio waardoor het ook buiten de landsgrenzen herkenbaar en bruikbaar is.

Het taalpaspoort is een handig •uitneembaar boekje in vier talen. Je kan het gemakkelijk meenemen op taalkamp of op stage in een andersta-lig gebied.Naast de vaste rubrieken van een taal-•biografie (zoals de taalbeheersings-niveaus), biedt het studietips, zowel voor de vijf vaardigheden (luisteren, lezen, mondelinge interactie, spreken en schrijven), als voor kennisonderde-len (woordenschat en grammatica), en strategieën en attitudes. Dankzij de structuur van de studietips •voor de vaardigheden (Wat doe ik vóór, tijdens en na de oefening?) kunnen deze pagina’s gebruikt worden als stappenplan bij zelfstandig werk.

•De omschrij-vingen van de taal-niveaus zijn in het Nederlands en het Frans en worden geïllustreerd met concrete voorbeel-

den. Voor het beginnersniveau (A1) wordt dit ook nog verduidelijkt met een tekening, zo bv. Luisteren (in de taalbiografie, p.25).

Het Europese taalportfolio voor Vlaanderen zorgt voor een naadloze overgang tussen het basis- en het

secundair onderwijs voor het vak Frans.

Taal

port

folio

• Ta

albi

ogra

fie

25

Luisteren| Écouter | Listening | Hören |

Taal (Langue, Language, Sprache):

Luisteren A1

Als men langzaam en duidelijk spreekt, kan ik …Si on parle lentement et distinctement, je peux …

… vertrouwde woorden en basiszinnen uit het dagelijks leven begrijpen. … comprendre des mots familiers et des expressions très courantes de la vie quotidienne.

Bv. begroeten, danken, aanvaarden, weigeren, uur vragen …

… vragen over mezelf, mijn familie en mijn directe omgeving begrijpen. … comprendre des questions sur moi-même, ma famille et mon environnement immédiat.

Bv. waar ik woon, wat ik doe, de mensen die ik ken, mijn school, mijn thuis …

… opdrachten en eenvoudige aanwijzingen begrijpen. … comprendre des consignes et des indications simples.

Bv. instructies tijdens de les: boek nemen, bladzijde van een oefening, antwoorden, aan het bord komen ..., licht aan of uit, weg uitleggen ...

… het onderwerp begrijpen van een kortverhaal of een dialoog.… comprendre le sujet d’une histoire courte ou d’un dialogue simple.

Bv. lied over dieren, gedicht over Moederdag, sprookje van Sneeuwwitje

… de hoofdgedachte uit een korte gesproken boodschap halen. … relever l’idée essentielle d’un message court.

Bv. weerbericht, bericht op een antwoordapparaat, groep achterhalen uit een mededeling over een concert, datum, uur en kostprijs van dat concert ...

Verder kan ik ook nog …Je peux aussi …

Luisteren A2

Als er helder en langzaam gesproken wordt, kan ik …Si on parle clairement et lentement, je peux …

… het onderwerp van een gesprek rondom mij begrijpen.… identifier le sujet d’une conversation qui se déroule en ma présence.

DD2759-3_taalportf_biogr.indd 25 15-04-2009 13:28:28

augustus - september 2009 | nr 01 7

De leerling kan zijn eigen vorderingen •duidelijk volgen dankzij een visueel aantrekkelijk evaluatiesysteem (stenen en tekeningen). Zij staan symbool voor een opbouwende beheersingsgraad. Een handleiding voor de leerling zorgt •ervoor dat die ook zelfstandig met het taalportfolio aan de slag kan.

Meer dan taal alleenDit taalportfolio is niet alleen een hulp om talen te leren. Het biedt zoveel meer mogelijkheden. Het kan zonder probleem gekoppeld worden aan W.O., aan zorg en aan leren leren. Het is een uitgelezen kans om bijvoorbeeld te werken aan een open attitude voor andere talen en culturen; om allochtone leerlingen positief bij het leren van een taal te betrekken door hun thuis-taal en cultuur als meerwaarde te beschou-wen; om zelfreflectie en zelfevaluatie in te oefenen en te werken aan leren leren; of om een Europees project te kaderen.

Nog even over die vakantieJe begrijpt nu vast wel dat vakantie-ervaringen - meer nog de leefwereld van je leerlingen in het algemeen - niet enkel bij het leergebied W.O. aan bod kunnen komen. Je kan er ook optimaal gebruik van maken bij het leren van een taal.

Breng dus het leven van je leerlingen bin-nen in de taalles en omgekeerd taal (leren) in het leven van je leerlingen! Dan staan hen nog vele mooie vakanties te wachten. Om het met de woorden van een deelnemer van Clef d’or² te zeggen: “Wat heb je liever op vakantie in Frankrijk: dat je kind kan

opsommen wat er op de ontbijttafel staat of dat het naar de bakker gaat en je verrast met verse broodjes?”

Bronnen:Mijn taalportfolio, Annick Keunen (red.), vzw DOKO, Brussel, in druk.

Uitgangspunten bij de nieuwe eindtermen (www.ond.vlaanderen.be/dvo) - uitgangs-punten p. 34-42, geraadpleegd op 29 mei 2009.

De nieuwe eindtermen Frans voor het BaO (www.ond.vlaanderen.be/dvo) - eindter-men en ontwikkelingsdoelen p. 66-71, geraadpleegd op 29 mei 2009.

ERK (http://taalunieversum.org -> onder-wijs -> onderwijspublicaties -> gemeen-schappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onder-wijzen, Beoordelen), geraadpleegd op 29 mei 2009.

meer infoBen je nieuwsgierig geworden naar dit taalportfolio of heb je net het gevoel dat je door de bomen het bos niet meer ziet, weet dan dat er nascholing is over het wer-ken met een taalportfolio. Meer info vind je op www.nascholing.be.

Voor meer info over het taalportfolio kan je terecht op www.taalportfoliovlaanderen.be