TΗΣ IΔIΑΣ - PatakisΕΡΩΤΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2015 ⊢ Μεταφράσεις Don DeLillo, ΣΗΜΕΙΟ ΩΜΕΓΑ Βιβλιοπωλείον

TΗΣ I Δ IΑΣ

⌴

Μυ θ ι σ τ ο ρ ή μ α τ α

ΠΕΡΙ ΟΡΕΞΕΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΔΕΙΝΩΝΒιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2001

ΤΑ ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ ΤΗΣ ΜΟΚΕΤΑΣΒιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2006

ΣΝΑΦΒιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2010

ΣΚΟΥΡΟ ΓΚΡΙ, ΣΧΕΔΟΝ ΜΑΥΡΟΕκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2016

⊢

Σ υ μ μ ε τ ο χ ή σ ε σ υ λ λ ο γ ι κ ά έ ρ γ α

Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ: ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΙΚΗΜουσείο Μπενάκη, Αθήνα, 2010

ΤΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣΜεταίχμιο, Αθήνα, 2013

ΕΡΩΤΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑΕκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2015

⊢

Μ ε τ α φ ρ ά σ ε ι ς

Don DeLillo, ΣΗΜΕΙΟ ΩΜΕΓΑΒιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2012

Don DeLillo, ΑΓΓΕΛΟΣ ΕΣΜΕΡΑΛNTΑΒιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2014

ΕΛ ΕΝΗ ΓΙ Α Ν ΝΑ Κ Α Κ Η

Μ Υ Θ Ι Σ Τ Ο Ρ Η Μ Α

Ρέκβιεμ για μια Οκτάβια

Θέση υπογραφής δικαιούχου δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας εφόσον αυτή προβλέπεται από τη σύμβαση

Eκδόσεις Πατάκη – Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία Πεζογραφία – 485

Ελένη Γιαννακάκη, Ρέκβιεμ για μια Οκτάβια Επιμέλεια έκδοσης: Ελένη Κεχαγιόγλου

Διορθώσεις: Νάντια Κουτσουρούμπα Σχεδιασμός εξωφύλλου: k2design

Σελιδοποίηση: Κωνσταντίνος Καπένης Copyright© Σ. Πατάκης AEEΔE (Eκδόσεις Πατάκη)

και Ελένη Γιαννακάκη, Aθήνα, 2019Πρώτη έκδοση από τις Eκδόσεις Πατάκη,

Aθήνα, Φεβρουάριος 2020ΚΕΤ Γ774 ΚΕΠ 86/20 ISBN 978-960-16-8632-5

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, THΛ.: 210.36.50.000, 801.100.2665, 210.52.05.600, ΦAΞ: 210.36.50.069

KENTPIKH ΔIAΘEΣH: EMM. MΠENAKH 16, 106 78 AΘHNA, THΛ.: 210.38.31.078 YΠOK/MA: ΚΟΡΥΤΣΑΣ (ΤΕΡΜΑ ΠΟΝΤΟΥ – ΠΕΡΙΟΧΗ Β´ ΚΤΕΟ), 57009 ΚΑΛΟΧΩΡΙ ΘEΣΣΑΛΟNIKHΣ, Τ.Θ. 1213,

THΛ.: 2310.70.63.54, 2310.70.67.15, 2310.75.51.75, ΦAΞ: 2310.70.63.55 Web site: http://www.patakis.gr • e-mail: [email protected], [email protected]

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νο-μοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής αδείας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.

Π Ε ΡΙ Ε ΧΟΜ Ε ΝΑ

Το στόμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Χεράκι τρίτο δεξιό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Ποδαράκι αριστερό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Χεράκι τρίτο αριστερό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Το στόμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Xεράκι δεύτερο αριστερό . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Χεράκι δεύτερο δεξιό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Το όνειρο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Χεράκι πρώτο αριστερό . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Χεράκι πρώτο δεξιό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Ποδαράκι δεξιό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Το στόμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Περισπωμένη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΧΤΑΠΟΔΙΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

9

Το στόμα

Να το πάλι το ποδαράκι της το δεξί, αυτό είναι που την ξυπνά τελευταία, άρχισε να κάνει τα δικά του ξανά στα ξαφνικά, κι αυτή τινάχτηκε τρελαμένη μέ-σα στον ύπνο της! Μα τι το ’χει πιάσει; Μην είδε τί-ποτα και τρόμαξε, μη μύρισε κάτι, κάτι που έρχεται τώρα, όπου να ’ναι, που είναι εδώ κοντά, απ’ έξω, αλλά αυτή μέσα στον ύπνο της δεν το κατάλαβε; Πως είναι αστερίας, της λέει το ποδαράκι τώρα, νιώ-θει σαν αστερίας, και μάλιστα επιμένει!, ε, δεν πάει να νιώθει όπως θέλει, και κάβουρας και κουτσο- μούρα και οτιδήποτε άλλο, έπαψε πια, της λέει πά-λι, να ’ναι ποδαράκι, και χτυπιέται κάτω με θυμό, και τεντώνεται και κουλουριάζεται και να, ορίστε, και το χεράκι τώρα! Ως και το χεράκι τής κάνει νε-ρά! Ποιο; Το χεράκι το αριστερό, που μέχρι τώρα ήταν το πιο φρόνιμο! Αποφάσισε πως θα ταξιδέψει μόνο του, της λέει, αφού δεν έχει καμιά διάθεση για ύπνο, πως είναι σμέρνα, συνεχίζει ακάθεκτο, και μπο-ρεί να κάνει ό,τι θέλει! Ε, όχι και σμέρνα! Όχι και

10

ΕΛΕΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ

σμέρνα πια! Βαρέθηκε, λέει, να μην κάνει τίποτα και να κάθεται αραχτό μέρα και νύχτα. Μα τι ’ν’ αυτά; Σηκωθήκανε τα πόδια να βαρέσουν το κεφάλι! Αχ, αλίμονό της, στην κατάσταση που βρίσκεται αυτή την εποχή ειδικά! Α, όλα κι όλα, θα πρέπει να τους κόψει τη φόρα μια κι έξω! Δεν είναι πια παιδί! Είναι μαμά! Μήπως κι αυτή η ίδια, ολόκληρη, μ’ όλα της τα κομμάτια, δεν νιώθει διάφορα τρελά κατά δια-στήματα, ανάλογα με τη διάθεση της στιγμής; Πως είναι γλώσσα και πένα κι ανεμώνη, μέχρι και Ευ-κλείδης νομίζει πως είναι κάπου κάπου, που είναι μέχρι ενός σημείου λογικό, σίγουρα όχι αστερίας, αφού ποτέ δεν θα μπορέσει να ξαναγεννηθεί ολό-κληρη και να γίνει πάλι ό,τι είναι τώρα, όσο πολύ κι αν θα το ’θελε. Αλλά τα κοντρολάρει όλ’ αυτά τα τρελά όπως μπορεί. Αα, τι το κάνανε πια; Αν κάνει το κάθε ποδαράκι και το κάθε χεράκι του κεφαλιού του, πάει χαθήκανε, αυτή και κυρίως, ναι κυρίιιιως!, τα μωρά!

Τα μωρά όμως είν’ εντάξει! Αυτό έχει σημασία! Τα βλέπει κι από δω που κείτεται, κι ας είναι σκο-τεινά, δεν χρειάζεται να πάει πιο κοντά, ναι, ναι, όλα εντάξει! Γιατί, αν αρχίσει πάλι να τα νταντεύει και να τα ταχταρίζει, θα της φύγει ο ύπνος της, κι ο ύπνος είναι ό,τι πολυτιμότερο γι’ αυτήν τώρα που δεν μπορεί πια να γυρνάει τις νύχτες, πώς θα περά-σει αλλιώς η ώρα της μέχρι που να νερώσει λίγο το σκοτάδι και να γαληνέψει όλο αυτό το πανηγύρι που

11

ΡΈΚΒΙΈΜ ΓΙΑ ΜΙΑ ΟΚΤΑΒΙΑ

συμβαίνει απ’ έξω και τριγύρω κι ο σπαραγμός και τα χοροδράματα; Δεν είναι πια για έρωτες η ίδια, ούτε για κυνηγητά και ορεκτικά γεύματα, η νύχτα είναι μόνο για ξεκούραση, αποκλειστικά! Και για να περνάει ο καιρός μέχρι να ωριμάσουν τα μωρά. Κά-θε μέρα και μεγαλύτερα! Έχει μάθει να παρατηρεί τη διαφορά, οσοδήποτε μικρή κι αν είναι αυτή. Πιο πολύ την αισθάνεται παρά τη βλέπει δηλαδή. Θέλει και δεν θέλει να μεγαλώνουνε όμως, κι αυτό τη στε-νοχωρεί λιγάκι. Την μπερδεύει. Να μην ξέρει τι ακρι-βώς θέλει; Μετά βέβαια θα είναι ελεύθερη, μέρα και νύχτα, ε, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Θα μπορεί να μην κοιμάται, αν δεν θέλει. Αν και το νιώθει, μάλλον το γνωρίζει από τώρα αρκετά καλά, πως ποτέ οι νύ-χτες της δεν θα ’ναι οι ίδιες πια όπως παλιά, ούτε και οι μέρες της άλλωστε. Αλλά έστω να μπορεί του-λάχιστον να βγαίνει κι αυτή λιγάκι έξω να ξεσκάει, να ξεπιαστεί, βρε παιδί μου, να κουνήσει λίγο τα μέ-λη της, που έχουν ατροφήσει, έχουν χάσει την ευελι-ξία τους, το βλέπει, δεν το βλέπει;, έχει κρεμάσει το δέρμα τους μεριές μεριές απ’ την ακινησία, άσε πια τις ασπριδερές κηλίδες, έχουν σχεδόν γεμίσει από δαύτες! Κι ούτε έχουν τη δύναμη και τη σβελτάδα που είχαν παλιά. Ε, και γι’ αυτό πάνε να τρελαθού-νε τα κακόμοιρα όπου να ’ναι, είναι να μην τρελα-θούνε; Και γι’ αυτό το κεφάλι τους κατεβάζει διά-φορα, μήπως δεν το καταλαβαίνει το γιατί; Αλλά και τι μπορεί να κάνει εκείνη δηλαδή;

12


Ποδαράκι και χεράκι προς το παρόν, και πού ’σαι ακόμη, όπου να ’ναι θα ξεσηκωθούνε και τα υπόλοιπα, μέχρι κι οι κάλυκες θ’ αρχίσουνε να κουνιούνται πέ-ρα δώθε, να κάνουνε του κεφαλιού τους, και να της λένε πως μόλις τώρα δα γεύτηκαν κόκκινο από κο-ράλλι και μυρίσανε φως, αυτό ειδικά!, κι ακούσανε το πράσινο της ποσειδωνίας. Της έχει λείψει κι αυ-τηνής το πράσινο, να ελιχθεί με μια και μόνη κίνη-ση, γρήγορη σαν ζαργάνα, να χωθεί ανάμεσα, νιώθο-ντας τις λογχούλες της να της ξύνουν τη ράχη, και να χαθεί μαζί της, ποσειδωνία κι η ίδια καταπράσινη και με τις λόγχες όρθιες κι ακονισμένες και με τους κάλυκες ανοιχτούς, για όσο χρειάζεται, μέχρι το θύ-μα ανέμελο να πλατσουρίσει από κάτω, και ω τι έκ-σταση, απλώς και μόνο που θα το τρομάξει δηλαδή, που θα το δαμάσει στο άψε σβήσε, βασικά που θα το πιάσει στον ύπνο, αυτό την εξιτάρει πιο πολύ κι απ’ το φαΐ! Να μυρίσει τον φόβο στα μάτια του και να γευτεί την ανημποριά στο δέρμα του. Εμ, γιατί άλλο; Αφού εκείνη δεν πεινάει πια. Αλλά ούτε και νυστάζει. Να, ορίστε τώρα πάλι! Με τούτο και με κείνο, με όλ’ αυτά τα κουνήματα, πάει και τελείωσε ο ύπνος ο δικός της γι’ απόψε. Ας όψεται αυτό το άτιμο το ποδαράκι! Πάντα άτακτο, αλλά και πάντα ο πιο καλός της σύμμαχος, να πατάει πόδι σ’ ό,τι κι αν της τυχαίνει, το ποδαράκι το δεξί, και τότε με τον Νέρωνα, και φυσικά με τον Ευκλείδη, αχ, ειδικά μ’ αυτόν… αλλά ας μην αρχίσει να τα πασπατεύει πά-

13


λι!, και βέβαια και μ’ όλους τους άλλους τους αλή-τες και τις βρομοσουπιές, γεμάτος είν’ ο κόσμος από δαύτες, με το δεξί μέχρι τώρα ξεκίναγε η ίδια να την κάνει με ελαφρά πηδηματάκια, όταν πλακώνανε τα σκούρα και θολώναν τα νερά. Κι ας έγινε έξαλλη μα-ζί του λίγο πριν. Λοιπόν, όλα καλά!

Όλα καλά, μια κουβέντα! Δεν ήταν κι εύκολη ζωή η δική της. Το σκέφτεται συνέχεια τελευταία, που έχει άπειρο χρόνο, που δεν κάνει τίποτα μέρες και νύχτες στη σειρά από το να φροντίζει τα μωρά και να προσέχει μην τα βρει κανένα κακό. Και γι’ αυτό ίσως φέρνει στον νου της όλα τα κακά που την έχουν βρει μέχρι τώρα. Αλλά είναι αλλιώς όταν τα θυμά-σαι όλα αυτά το ένα μετά το άλλο, σε μια αλληλου-χία, και λες, αχ, τι έχω περάσει και κοίτα πώς τα κα-τάφερα μετά απ’ αυτό, και μετά από κείνο, και μετά συνέβη το άλλο, ποπό!, και πως στο τσακ θα μπορούσα να μην είμαι καν σήμερα ζωντανή εδώ κι ακέραιη να φυλάω τα μωρά, κι αλλιώς όταν το περ-νάς το καθένα απ’ αυτά, κι είσαι χωμένη μέσα του μέχρι τα μπούνια, χωρίς να ξέρεις ακόμη αν θα τε-λειώσει ποτέ αυτό και πώς θα είσαι εσύ όταν τε-λειώσει, θα ’σαι με χέρια και με πόδια ολόκληρα και με τα μάτια στη θέση τους οριζόντια ή λιώμα στο στομάχι του θηρίου; Γι’ αυτό ίσως και νιώθει πια τό-σο μα τόσο κουρασμένη… Πως δεν θα μπορούσε να πάει άλλο πιο πέρα νιώθει, πως μέχρι εδώ ήτανε και τελείωσε, δεν αντέχει άλλο τρέξιμο, άλλο στρεσά-

14


ρισμα. Με ποιο σκοπό άλλωστε; Για να κερδίσει τι άλ-λο πια; Γιατί όλα όμως θα πρέπει να τελειώνουνε κάποια στιγμή, κυρίως τα καλά; Αλλά ας τ’ αφήσει αυτό τώρα. Δεν έχει απάντηση ούτε και γι’ αυτό. Πόσο πολύ θα ’θελε, απ’ την άλλη, να μπορούσε να τα πει όλα στα μικρά της, τι έχει περάσει δηλαδή, να τους δείξει πώς να κάνουνε αυτό ή εκείνο και πώς να τη γλιτώνουνε στα δύσκολα, όπως έχει δει τις όρ-κες να κάνουν με τα μικρά τους για παράδειγμα, και πώς να καταφέρνουνε, εννοείται, να μην πεινά-σουνε ποτέ, θέλει εξυπνάδα όλ’ αυτό, θέλει εγρήγορ-ση και οπωσδήποτε πείρα, αλλά ξέρει πως δεν γί-νεται, δυστυχώς. Πως δεν έχει καιρό. Πως θα πάνε χαμένα όλα όσα έχει μάθει η ίδια ή όσα έχει σκε-φτεί. Γιατί και το να σκέφτεται είναι κούραση. Να προσπαθείς να καταλάβεις μήπως και βρεις κάποιες λύσεις. Τόσος αγώνας και θα ’ναι σαν να μην έχει υπάρξει ποτέ εκείνη! Χωρίς ν’ αφήσει τίποτα πίσω της, ούτε ένα τοσοδούλικο κομματάκι γνώσης, εμπει-ρίας, ούτε κάτι τόσο δα, οσοδήποτε ασήμαντο δη-λαδή. Αυτό είναι που την πονάει πιο πολύ! Και το ότι θα πρέπει να τα μάθουν όλα μόνα τους απ’ την αρχή, όπως κι αυτή. Και ίσως, το εύχεται με όλη της την ψυχή, ας είναι ανοιχτή η ώρα, αχ, ναι!, ναιαιαι!, ίσως τελικά να τα καταφέρουν. Κάποια απ’ αυτά. Ναι, σίγουρα κάποια απ’ αυτά. Ε, δεν μπορεί πια να χαθούνε κι όλα, τι θα συμβεί δηλαδή;, εκτός κι αν χαλάσει ολόκληρος ο κόσμος τούτος, αν στεγνώσει,

15


αν ξεραθεί, αν… Ειδάλλως… Ε, αφού έτσι γίνεται πάντα. Αν έχεις τύχη διάβαινε, που λένε. Αλλά για-τί αυτά τα κάποια, κι όχι κάποια άλλα, γιατί τα δι-κά της στο κάτω κάτω; Ποιος διαλέγει τελικά; Σί-γουρα όχι η σμέρνα ή η φώκια. Αυτές τρώνε ό,τι βρούνε μπροστά τους. Το θέμα είναι να μη βρεθούν μπροστά τους τα μωρά της λοιπόν. Πώς θα γίνει όμως να μη βρεθούν μπροστά τους; Εκείνη δυστυχώς δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Κι αυτό την απορρυθμίζει, τη σακατεύει. Ε, απ’ την άλλη βέβαια, και δεν θα πρέπει ποτέ να το ξεχνάει εκείνη, κάνει ό,τι καλύ-τερο μπορεί τώρα, αυτή την περίοδο, που είναι τό-σο σημαντική, ώστε τουλάχιστον να βγούνε όσο πιο δυνατά γίνεται, με γερά πνευμόνια και σφιχτούς μυς και γρήγορο μυαλό. Για να τρέξουν τουλάχιστον μα-κριά όταν δούνε τη σμέρνα! Αν τη δούνε βέβαια… Ουφ, δεν μπορεί να σκέφτεται άλλο! Μια στον αφρό και μια στον πάτο! Δεν μπορεί να λύσει όλα τα πι-θανά προβλήματα από δω μέσα στο κάτω κάτω! Άντε να σηκωθεί αφού δεν μπορεί να κοιμηθεί, τι κάθε-ται, μόνο για να σκέφτεται; Να κάνει και καμιά δου-λειά, να συμμαζέψει λίγο το σπίτι, να ρίξει και μια ματιά έξω καλού κακού, δεν ξέρεις ποτέ τι γίνεται…

Της πήρε κάμποσο χρόνο και χρειάστηκε μεγάλο αγώνα μέχρι να το σιγουρέψει το σπίτι. Πέσανε πολ-λές μπουνιές, και έδωσε και έφαγε, μέχρι και το δεξί της ποδαράκι κόντεψε να χάσει και πήγαινε κούτσα

16


κούτσα για να το συγυρίσει όταν πια το εξασφάλι-σε. Να το καθαρίσει, και κυρίως ν’ αμπαρώσει την είσοδο. Δεν θα το φανταζότανε ποτέ πριν, όταν άλ-λαζε σπίτια κάθε δυο τρεις μέρες στο χαλαρό, άντε κάθε μία, κάθε δύο βδομάδες το πολύ, και τ’ απο-λάμβανε κιόλας, με εξαίρεση τότε που ’χε μείνει για κάμποσο κάπου με τον Νέρωνα. Δεν θα το φανταζό-τανε λοιπόν ότι θα ’ρχότανε μια ώρα που θα προ-σπαθούσε να εξασφαλίσει σταθερή στέγη για την οι-κογένειά της με τέτοια αγωνία και πόλεμο. Σχεδόν αιματοχυσία, στην κυριολεξία. Αυτά δεν τα ξέρεις αν δεν τα ζήσεις. Τίποτα δεν ξέρεις, κι ας νομίζεις ότι όλα πια μπορείς να τα φανταστείς από πριν. Τί-ποτα δεν είναι τελικά όπως ακριβώς το φαντάστη-κες, γιατί τίποτα δεν είναι ακριβώς ίδιο με ό,τι έχεις μέχρι τώρα ζήσει. Ή θα είναι χειρότερο ή θα είναι καλύτερο. Αλλά όμως, μ’ όλ’ αυτά, πάντα κάτι και-νούριο μαθαίνεις. Κι όσο κι αν κάθε μέρα προσπα-θεί τώρα πάλι να φανταστεί πώς θα ’ναι όταν πια θα ’χουνε φύγει τα παιδιά, έτσι για να συνηθίζει στην ιδέα, μην της έρθει πολύ απότομα δηλαδή, κατά βά-θος ξέρει, απ’ τις εμπειρίες μιας ολόκληρης ζωής, πως οπωσδήποτε και θα ’ναι αλλιώς! Και θα ’ναι πο-λύ οδυνηρό. Ας το αφήσει αυτό το ζήτημα όμως στην άκρη τώρα, για το οποίο ούτως ή άλλως δεν έχει λύ-ση, κι ας ασχοληθεί με το παρόν, με το σπίτι της και την οικογένειά της. Μ’ αυτήν εδώ. Με τα μωρά της. Κι ούτε γνωρίζει αν η προηγούμενη ήταν κι εκείνη σε

17


ενδιαφέρουσα, έτσι της είχε πει, αλλά ποιος την πι-στεύει; Και της το ’πε άλλωστε αμέσως πως δεν την πίστευε. Όχι ότι θ’ άλλαζε και τίποτα δηλαδή, αν πράγματι ήταν! Ας πήγαινε πιο κάτω, πιο πέρα, πιο ψηλά ή πιο χαμηλά, όλο και κάποιο άλλο σπίτι θα ’βρισκε. Τι την ένοιαζε αυτήν; Εδώ το θέμα έμπαι-νε πολύ απλά: τα παιδιά της άλλης ή τα δικά της! Και τούτο εδώ το μέρος ειδικά της κόλλαγε τέλεια σαν δέρμα. Το καλύτερο που είχε βρει μέχρι τότε. Ε, γιατί λοιπόν θα ’πρεπε να κάνει πίσω αυτή κι όχι η άλλη; Τι ήταν δηλαδή αυτή η άλλη, καλύτερή της; Άλλωστε, πρώτη η άλλη άρχισε τον καβγά! Γιατί, αν ήταν πιο διαλλακτική, ίσως κι αυτή να διαπραγμα-τευότανε πιο ήρεμα το πράγμα. Να συγκατοικού-σανε, ούτε γι’ αστείο βέβαια! Το είχε σκεφτεί κι αυ-τό για μια στιγμή, αλλά άπαπα! Ίσως όμως να βρίσκανε κάποια άλλη λύση. Σηκώθηκε όρθια στην πόρτα, θυμάται, σαν να τη βλέπει τώρα δα μπροστά της, φουσκώνοντας το κορμί όσο δεν έπαιρνε, και τα μάτια της πετάγαν μπουρμπουλήθρες. Μα όσο κι αν προσπαθούσε να ψηλώσει, μια κοντοστούπα ήτανε μπροστά της, σιγά μην τη φοβότανε! Δεν ήθελε αι-ματοκύλισμα, παρόλο που θα μπορούσε να την κα-θαρίσει επιτόπου, μόνο απ’ το κεφάλι να την άρπα-ζε, ακόμη και με το ένα της το χέρι, θα μπορούσε να την πνίξει αυτοστιγμεί, γι’ αυτό προσπάθησε κάπως να ηρεμήσει τα μέλη της, που είχαν εξαγριωθεί τε-λείως και ήταν εκτός ελέγχου. Έπρεπε κάτι να κά-

18


νει όμως κι η ίδια, δεν γινόταν να στέκεται και να την κοιτά, κι έτσι άρχισε να ξεφυσάει με ορμή και να φτύνει από δω κι από κει, μήπως και τα μαζέψει και φύγει, αλλά η άλλη χαμπάρι, να λυσσομανά εκεί ανένδοτη! Να τη σπρώχνει και να την κουτουλά, να κάνει πως φεύγει και να πηγαίνει λίγο πιο κάτω, και μετά να ξαναγυρνά δριμύτερη και να της δίνει κεφαλιές, πού την έβρισκε τη δύναμη, απορεί ακό-μη, έτσι που ήτανε μια μπουκιά, κοντοπόδαρη και φαρδιά σαν κάβουρας; Κύματα σκόνης κι άμμου αρ-χίσαν να σηκώνονται τότε από παντού, μέχρι που στο τέλος ακούσανε το χαβαλέ κάτι καλόπαιδα από τριγύρω κι αρχίσανε να αχνοφαίνονται μες στη θο-λούρα, να πηγαίνουνε και να ’ρχονται όλο και πιο κοντά, κάτι θηρία ολόκληρα, κι ήτανε τότε που η τύ-πισσα στα ξαφνικά έχασε το χρώμα της και, ξεγλι-στρώντας, χωρίς άλλη κίνηση, χάθηκε πίσω από έναν βράχο. Μαζεύτηκε τότε κι αυτή όσο πιο μέσα μπο-ρούσε στο καινούριο της σπίτι, πρώτον και κύριον να γλείψει τις πληγές της και να κάνει έναν πρώτο απολογισμό του τι έχασε στη μάχη. Όχι πολλά! Το ποδαράκι της το δεξί ήταν το μόνο θύμα, πήγαινε γυρεύοντας άλλωστε το βρομοπόδαρο όπως πάντα, είχε κερδίσει το σπίτι όμως. Που ’τανε σε υψόμετρο, κι όχι σε κάποιο γούπατο, με πλούσια βλάστηση, λο-γής λογής φυλλώματα και θάμνους και ανεμώνες παρδαλές, αλλά, κυρίως, ασφαλές, έτσι χωμένο όπως ήταν σ’ ένα αδιέξοδο, με πλατειούλα ευρύχωρη μεν

19


μπροστά, αλλά που δύσκολα θα μπορούσε κανείς να το βρει αν δεν ήξερε τον δρόμο, αλλιώς θα ’πρεπε να πηγαίνει επί τούτου δηλαδή ή να ψάχνει σπίτι επειγόντως, όπως έκανε κι η ίδια λίγο πιο πριν και χωνόταν όπου χώραγε να χωθεί, σε συνοικίες μίζε-ρες και κακοφωτισμένες και σε στενοσόκακα ανη-φορικά και φιδογυριστά χωρίς διέξοδο. Όχι ότι ζού-νε και πολλοί σ’ αυτή τη γειτονιά, όπως κατάλαβε λίγο μετά, κάτι που είναι και καλό και κακό. Ας εί-ναι. Να μη ζητά πολλά! Αυτό είναι το σπιτάκι τους τώρα πια, κι αυτό θα είναι μέχρι τέλους.

Έπεσε με τα μούτρα χάμω και το σκούπιζε, οι προηγούμενοι που μένανε θα πρέπει να ’τανε πολύ βρομιάρηδες, ίσως και η ίδια η λεγάμενη με την οποία είχε σκοτωθεί προηγουμένως, ποιος ξέρει; Ούτε που θα μπορούσε να φανταστεί τι σαβούρα θα ’βρισκε: από μισοτελειωμένο φαγητό, που είχε πια σαπίσει, μέχρι ένα αποκομμένο πέος, ναι, μέχρι κι αυτό!, που ’χε ξεμείνει σε μια γωνιά, μετά, αφού θα είχε κάνει τη δουλειά του, θυμήθηκε τον Νέρωνα παλιότερα που δεν ήξερε από σταματημό, αλλά κάτι τέτοιο δεν του είχε συμβεί βέβαια μέχρι τότε, και ποιος ξέρει τώ-ρα πια πού βρίσκεται και, το βασικότερο, αν ζει ακό-μη. Α, μπα! Το πιο πιθανό είναι πως πάει, τέλειωσε στο στομάχι του θηρίου κι αυτός. Γι’ αυτό κι εκείνη λέει πως δεν θα το κουνήσει από δω μέσα όταν θα φύγουν τα παιδιά, το ’χει αποφασίσει, θα την αρά-ξει κι όσο αντέξει, καλύτερα έτσι, παρά έξω σ’ αυ-

20


τή την τρέλα, δεν έχει πια δυνάμεις να δίνει μάχες, όλα μια συνήθεια είναι στο κάτω κάτω, άρα γιατί να το ρισκάρει; Υπάρχει τέτοια αγριότητα εκεί πέ- ρα, ποιος θα φάει τον άλλο ή την άλλη, αλλά αυτή τέρμα και τέλειωσε: δεν πεινάει πια, άρα γιατί να ικανοποιήσει την πείνα κάποιου άλλου; Βέβαια, όταν είσαι νέα, τίποτα δεν σε φοβίζει, αντίθετα σε εξιτάρει όλο αυτό το παιχνίδι, ο κίνδυνος, είτε πει-νάς είτε όχι, νομίζεις πως κανείς δεν θα σε βάλει κά-τω εσένα ποτέ, πως θα ξεφεύγεις για πάντα απ’ την πείνα των άλλων, απ’ τα δόντια τους, κι όσο πιο πολ-λές νίκες έχεις και επιτυχίες, τόσο και πιο πολύ πα-θιάζεσαι! Όσο ξεφεύγεις, τόσο νομίζεις πως δεν θα σε πιάσουνε κορόιδο εσένα ποτέ! Κι αυτό είναι κά-τι που την ανησυχεί πολύ για τα παιδιά της. Για τις τρέλες που θα κάνουνε, και πώς θα ξετελέψουν. Για-τί δεν είναι και όλα θέμα τύχης πια! Ούτε που ξέρει τι θα ’δινε για να μπορούσε να τους τα πει όλ’ αυ-τά! Μέλη απ’ το σώμα της θα ’δινε, για να μην πει και τη ζωή της την ίδια επιτόπου, για να ’χε απλώς την ευκαιρία, τον καιρό βασικά, να τους διηγηθεί τι έχουν δει τα μάτια της και τι έχουν νιώσει τα κομ-μάτια της, από ένα τοσοδούλι κορμάκι που ήτανε, ε, από τότε που θυμάται τον εαυτό της τέλος πά-ντων, μέχρι σήμερα που είναι μάνα πια δηλαδή. Να τους πει προσέξτε αυτό και προσέξτε εκείνο και τα μάτια σας δεκατέσσερα για το άλλο. Κι όχι μαγκιές και τρέλες, έτσι; Αλλά ποιος ξέρει; Ίσως και να τα

21


φόβιζε μ’ αυτό τον τρόπο. Αυτό τώρα το σκέφτεται. Μμμμ… ίσως. Καλύτερα λοιπόν που δεν θα μπορέ-σει να τους τα πει όλ’ αυτά, γιατί, αν ξεκινήσουνε με φόβο, πώς θα βγούνε εκεί πέρα έξω και πώς θα πολεμήσουνε; Γιατί πόλεμος γίνεται συνέχεια, μέρα και νύχτα εκεί! Με μια χαψιά θα τα φάνε αν κάτσου-νε σε μια γωνία και τρέμουνε μην τα βρει το κακό. Άσε που θα πεθάνουνε κι απ’ την πείνα στο τέλος. Καλύτερα λοιπόν να μην ξέρουνε τίποτα. Ε, θα τα μάθουνε όλα μόνα τους σιγά σιγά, βλέποντας και κάνοντας, βλέποντας τι συμβαίνει στους άλλους γύ-ρω τους. Μήπως και ξέχασε ποτέ της εκείνη τι συ-νέβη στο φιλαράκι της τον Λούτσιο; Δεν το ξέχασε, αλλά προσπαθεί να μην το φέρνει στον νου της όσο μπορεί, ειδικά τελευταία κι εδώ μέσα. Τη χαλάει. Νομίζει πιο πολύ τώρα απ’ ό,τι τη χάλαγε τότε κι όλο τον υπόλοιπο καιρό. Δεν υπήρξε χαρούμενο παι-δί πάντως η ίδια, όπως και να το κάνει, κι ας μη γνώ-ριζε τίποτα απ’ την αρχή. Φαντάσου και να γνώρι-ζε! Κι ούτε έφταιξε ό,τι συνέβη στον Λούτσιο τότε. Ούτε όμως κι απ’ την άλλη ξέρει αν τα υπόλοιπα παιδιά, που συναντούσε από δω κι από κει, ήταν χα-ρούμενα. Δεν είναι πράγματα που τα μικρά τα συ-ζητάνε μεταξύ τους, κι ούτε στο κάτω κάτω θυ- μάται αν ήξερε καν, αν καταλάβαινε, πως ήταν δυ-στυχισμένη. Το ξέρει τώρα πια, που μπορεί να συ-γκρίνει τις διάφορες φάσεις της ζωής της, άλλες χα-ρούμενες, άλλες όχι, κι άλλες κάπου στη μέση. Ή, το

22


άλλο, ναι, θυμάται κάτι όμορφο από τότε, που ήξερε βέβαια και τότε πως ήταν όμορφο, αλλά όχι πόσο πολύ, και το καταλαβαίνει μόνο τώρα πια, που μπο-ρεί να συγκρίνει το καθετί με οτιδήποτε διαφορετι-κό, την κάθε ομορφιά και τη χαρά που συνάντησε στη ζωή της κάποτε με την κάθε ασχήμια και την κά-θε λύπη. Και την ένταση της καθεμιάς. Αν και, όσο ανίδεη και να ήταν, κάπως το καταλάβαινε, νομίζει, και τότε ακόμη πως ήταν αλλιώτικη αυτή. Αλλά στο κάτω κάτω όλα τα άτομα δεν είναι ίδια, είναι; Το ’χει μάθει καλά αυτό τώρα πια. Εν πάση περι-πτώσει, δεν ξέρει πώς να το κάνει πιο ξεκάθαρο στον εαυτό της για να μπορεί μετά να εξηγήσει το γιατί. Να, είχε μια θλίψη μόνιμη μέσα της, όπου κι αν πή-γαινε, ό,τι κι αν έκανε, πάντα έβλεπε το τέλος πριν καλά καλά αρχίσει κάτι, το τέλος που είχε καταλά-βει, απλώς και μόνο με το να κοιτάζει τι συνέβαινε τριγύρω της, πως την περίμενε κι αυτήν κάποια στιγ-μή. Ένα άσχημο τέλος απαραίτητα. Αλλά μήπως το τέλος δεν είναι πάντα άσχημο; Μμμ, εξαρτάται. Τώ-ρα, φέρ’ ειπείν, της φαντάζει λιγότερο άσχημο από τότε. Ίσως γιατί της έρχεται κάθε μέρα όλο και πιο κοντά. Υπήρχαν βέβαια και οι φάσεις που έκανε μό-νο τρέλες, κι έτσι ξεχνιότανε για λίγο ή για πολύ, όσο κρατούσε η κάθε τρέλα δηλαδή. Αλλά και στη μετέπειτα ζωή της συνέβαινε αυτό: ριχνόταν βαθιά σε μια τρέλα επίτηδες και, όσο αυτή κρατούσε, δεν σκεφτόταν τίποτα, τίποτα άσχημο ή φοβιστικό. Δεν

23


σκεφτόταν το τέλος τότε πια. Έλεγε εγώ είμαι το τέλος! Τότε με τον Ευκλείδη, για παράδειγμα. Και μετά, πάντα, κάθε φορά που έβγαινε απ’ αυτές τις τρέλες, έπιανε πάτο. Στην κυριολεξία. Την άραζε εκεί κάτω για μέρες, ένα κουβάρι στη λάσπη, παρέα με τα σαγονόψαρα και τις γλώσσες, και δεν την εν-διέφερε τίποτα. Στην αρχή όμως, θυμάται, ε, όσο μπορεί να θυμηθεί πια, νήπιο δηλαδή ακόμη τότε, πως πήγαινε από δω κι από κει σαν ζαλισμένο, έτσι σχεδόν στα τυφλά, κι ας έβλεπε μια χαρά. Ναι, οπωσ-δήποτε και έβλεπε. Και τα πολύ μωρά ακόμη βλέ-πουνε. Έβλεπε το φως και το σκοτάδι και πως το φως ερχόταν από ψηλά κι ήθελε να πηγαίνει όσο πιο ψηλά γίνεται, πάντα όλο και ψηλότερα, όλο και πιο κοντά στο φως, όχι και να ξεκόβει τελείως όμως και να χάνεται, πήγαινε δίπλα στ’ άλλα, πολλά σαν κι αυτήν, στην ηλικία της περίπου, που όμως δεν τα γνώριζε, κι ούτε θα τα θυμόταν για πολύ μετά, αφού τα πιο πολλά δεν τα ξανάβλεπε, χάνονταν απότομα και κάποιες φορές στη στιγμή, μέσα σε κάτι μεγά-λες θεόρατες τρύπες, σκοτεινές, που ξαφνικά ανοί-γονταν μπροστά τους, κι αυτή προσπαθούσε να τις αποφύγει στρίβοντας γρήγορα στο πλάι, λίγο αργό-τερα όμως καταλάβαινε πως ήταν στόματα, ναι, ναι, στόματα!, άλλα μικρά κι άλλα μεγάλα, σαν ολοσκό-τεινες σπηλιές γεμάτες κοφτερά βράχια, κι αλίμονο σ’ όποιο έπεφτε μέσα. Κι έτσι γνώρισε τον φόβο για πρώτη φορά. Κατάλαβε τον φόβο. Και τον κατάλαβε

24


σαν έβλεπε τ’ άλλα μικρά, αλλά και τα μεγαλύτε- ρα ακόμη, να μην προφταίνουν να ξεφύγουν, και με-μιάς, στο ανοιγοκλείσιμο απλώς και μόνο των μα-τιών, να εξαφανίζονται για πάντα μέσα στο κοφτερό στόμα του θηρίου. Της πεσκανδρίτσας ή της σμέρ-νας ή του καρχαρία. Κι έτσι έμαθε, από ένα σημείο και μετά, πως θα ’πρεπε να πηγαίνει πολύ πιο κά-τω, κι ας μην είχε πια και τόσο φως εκεί, ούτε και τόσο φαγητό, είχε όμως βράχια και λουλούδια πολ-λά και κρυψώνες. Ήταν κάπου εκεί τότε που πρω-τοσυνάντησε τον Λούτσιο, που ήταν λιγάκι πιο με-γάλος απ’ αυτήν, κι αρχίσανε να κάνουνε παρέα, και μαζί του αποκοτούσε να ξαναφύγει προς το φως, να κυνηγήσει το φως και πάλι. Αλλά μετά τον Λούτσιο τον έφαγε το σκοτάδι, ή μήπως το πολύ το φως;, μμμ… ποιος ξέρει; τώρα το σκέφτεται αυτό! Κι ακό-μη θυμάται το μάτι του, το ένα του το μάτι το αρι-στερό, που συνέχισε να την κοιτάζει ακίνητο, κι όταν πια είχε ο υπόλοιπος ολόκληρος χαθεί μέσα στο στό-μα της φώκιας. Αυτό το μάτι είναι που πάντα φέρ-νει στο μυαλό της πρώτα πρώτα κάθε φορά που τον θυμάται. Το μάτι του το αριστερό. Και το πανέμορ-φο, αλλά επικίνδυνο, φως.

Όχι όμως πως αυτή ήταν μονόχνοτη ή και καβα-λημένη σαν κάτι άλλες κι άλλους, απλώς δεν είχε τύ-χει να γίνει κολλητή με κανέναν εκτός από τον Λού-τσιο. Δεν ξέρει πώς και γιατί, πώς δέσανε απ’ την αρχή, κάπως βρεθήκανε να πηγαίνουνε δίπλα δίπλα

25


εκεί κάτω που η ίδια γύρναγε ψυχοπλακωμένη χω-ρίς μπούσουλα, και γίνανε αχώριστοι σταδιακά, κι ήταν φορές που μέναν ακόμη και στο ίδιο σπίτι για μια δυο μέρες, άμα βρισκόταν κάπου όπου δεν είχε πολλά καταλύματα διαθέσιμα. Αλλά τότε ήταν μι-κρά ακόμη και τα δυο τους, σκέφτεται. Δεν κα- ταλάβαιναν τη διαφορά μεταξύ τους, αυτός αγόρι, εκείνη κορίτσι, δεν ήξερε τότε ακόμη αυτή να τη δια-κρίνει. Αν κι απ’ ό,τι έχει μάθει τώρα πια, τα πράγ-ματα δεν είναι εντελώς ξεκάθαρα απ’ την αρχή. Το κατάλαβε αργότερα κι όταν είχε πια αυτός φύγει, γιατί θυμάται κάποιες μικρές ενδείξεις, μια ανεπαί-σθητη αλλαγή που είχε αρχίσει να κάνει την εμφά-νισή της πάνω του. Ίσως, αν δεν είχε βρεθεί η φώκια στο διάβα τους, θα μπορούσε να ’χε πάρει τη θέση του Νέρωνα, τότε. Χίλιες φορές θα προτιμούσε αυ-τόν απ’ τον Νέρωνα! Κι απ’ τον Ευκλείδη ακόμη ίσως, νομίζει. Μμμ… δεν ξέρει. Αλλά ούτως ή άλλως αυ-τά τα πράγματα δεν τα διαλέγεις. Κάποια στιγμή θα πρέπει να πεις το «ναι» σε κάποιον όταν έρθει η ώρα. Πόσο θα ’θελε όμως τώρα να μην είχε έρθει η ώρα αυτή! Να κράταγε λίγο ακόμη η τρελούτσικη ζωή που ζούσε, μόνο για την κάθε μέρα και την κά-θε νύχτα, επικίνδυνη μεν, αλλά στο κάτω κάτω μόνο τον εαυτό της είχε να φροντίσει τότε και να προστατέψει, να τον κάνει καλά, αυτόν και τα χε-ροποδαράκια της. Όχι όπως τώρα! Και τον εαυτό της τον έκανε ό,τι ήθελε. Και σε τελευταία ανάλυση,

26


σε κανέναν δεν τον χρώσταγε, κι ούτε κανείς θα ’με-νε πίσω να λυπάται. Αλλά μετά κωλοέκατσε στα ξαφνικά! Κι ούτε φυσικά το περίμενε, ούτε και το ’ξε-ρε! Πού να τα ξέρεις κι όλα πια; Μαθαίνεις μέχρι που πεθαίνεις. Μήπως κι είχε μπλέξει με μωρά ξα-νά; Μία φορά συμβαίνει αυτό. Κι ούτε θα μπορού-σε να το δει σε άλλες, να το φανταστεί, αυτά τα πράγ-ματα δεν τα βλέπεις, αφού όλες τα τραβάνε μόνες, στο σπίτι τους ή όπου αλλού, κι ούτε που βλέπεις πώς σταδιακά αλλάζουνε φορά οι σκέψεις στο κε-φάλι τους και κάνουνε κύκλους περίεργους και κω-λοτούμπες και μπουρμπουλήθρες, κι από αλητόβιες ζαμανφουτίστες γίνονται ξαφνικά οι πιο βολεμένες αραχτές, που νοιάζονται μόνο για τα παιδάκια τους και τίποτ’ άλλο. Όπως κι η ίδια τώρα πια. Κι εκεί που έλεγες πως δική μου είναι η ζωή και ό,τι θέλω την κάνω, αρχίζεις μετά ξαφνικά να την προσέχεις όσο δεν παίρνει, γιατί τη χρωστάς σε άλλους πια, σ’ αυτά τα πλάσματα που ανέλαβες να κουβαλήσεις και να βγάλεις στον αφρό.

Ποτέ δεν κατάλαβε βέβαια γιατί διαρκώς της αρέ-σει να γυρνά στην παιδική της ηλικία, ειδικά το τε-λευταίο διάστημα. Μμμ… ίσως επειδή νιώθει πιο κο-ντά στα παιδιά της μ’ αυτό τον τρόπο, σκέφτεται τώρα, και στη ζωή που φαντάζεται πως θα κάνουν αμέσως μετά. Όπου να ’ναι. Που η ίδια δεν θα γνω-ρίσει ποτέ όμως, όσο κι αν προσπαθεί να τη φαντα-

27


στεί από τώρα. Ή, ποιος ξέρει, ίσως ξαναγυρνά στο παρελθόν γιατί απλώς ήταν πιο όμορφα τότε, παρά τα όποια προβλήματα. Πριν τη φώκια βασικά. Κι ας λέει πως δεν υπήρξε ποτέ της χαρούμενο παιδί. Πά-ντα υπάρχει ένα πριν απ’ το μετά. Και συνήθως το πριν είναι πάντα καλύτερο, αν όχι τέλειο. Ειδικά όταν το κοιτάς απ’ το πολύ μετά. Ναι, αυτό: τότε ήταν ελεύθερη να πάει οπουδήποτε, μικρούλα κι αει-κίνητη όπως ήταν, οποτεδήποτε ήθελε, και να κάνει τα πάντα. Και κανείς δεν υπήρχε, ούτε Νέρων ούτε μωρά, που να την αναγκάζει να κάνει κάτι που δεν ήθελε. Ή που δεν έπρεπε. Ε, είναι μετά να μη γυρ-νά ξανά και ξανά στα παιδιάτικά της λοιπόν και να μην μπορεί να ξεκολλήσει; Πόση χαρά κι ανεμελιά! Πο-δαράκια και χεράκια τρελαμένα, για να μην ξεχνάει και τα καμώματά τους δηλαδή!, το καθένα με τις δι-κές του απαιτήσεις και επιθυμίες, κι αυτή τόση δα, ένα παιδάκι ακόμη τότε, πώς να τα κάνει όλα αυτά καλά; Πώς να τα κουμαντάρει; Και τότε, αλλά και πιο μετά. Άσε που τσακώνονταν μεταξύ τους συνέ-χεια, ποιο είναι το καλύτερο και το πιο χρήσιμο, και τίνος η επιθυμία θα περνούσε και θα επιβαλλόταν και στα υπόλοιπα, και την παράσερναν και την ίδια να κάνει πράγματα συχνά τελείως αλλοπρόσαλλα, που ένα λογικό άτομο ποτέ δεν θα ’κανε ή ποτέ δεν θα επέτρεπε να γίνουν. Κι αυτό κράτησε κάμποσο, κι όχι όσο ήτανε μικρούλα. Μόνο τελευταία, είναι γεγονός, έχουν ηρεμήσει τα ποδοχεράκια της για τα

28


καλά, εδώ και λίγο καιρό. Φυσικά, εξαιτίας των μω-ρών. Άλλωστε για πολλά απ’ αυτά που έκανε πριν τον Νέρωνα, αλλά ακόμη και μετά, ή μάλλον το ίδιο διάστημα, και για τα οποία έχει μετανιώσει οικτρά, φταίνε αυτά. Ναι, φταίνε! Απ’ την άλλη, φταίει κι αυτή η ίδια, που ήταν τόσο χαλαρή μαζί τους και ποτέ δεν τους έβαλε χέρι όταν της έκαναν νερά, πα-ρά ακολουθούσε το ρεύμα για ευκολία κάθε φορά. Ή μήπως της άρεσαν κι αυτηνής όλα τους τα καμώ-ματα τελικά; Το θέμα βέβαια είναι ότι ένιωθε σαν να μην ήταν ποτέ ολόκληρη εκείνη τότε. Ναι, το πι-στεύει πως δεν ήταν! Ούτε και τώρα είναι όμως μέ-χρις ενός σημείου, είναι; Κι όχι μόνο εξαιτίας των χεροποδαριών της. Θα ’βλεπε το ίδιο αλλοπρόσαλ-λα όνειρα τώρα αν ήτανε ολόκληρη; Σαν να μην ξέρει πια ούτε ποια είναι. Αλλά, απ’ την άλλη, το σκέφτεται κι αυτό, δεν θα ’χε τόσες και τόσες εμπει-ρίες και γνώσεις στη ζωή της μέχρι τώρα, αν δεν ήταν μοιρασμένη σε κομμάτια. Αν δεν τους είχε δώ-σει μια σχετική ελευθερία. Αν δεν είχε αφήσει το κά-θε κομμάτι της να κάνει τα δικά του, να φτιάξει τη δική του ιστορία, και μαζί τους, μέχρις ενός ση- μείου, και η ίδια τη δική της, όποια κι αν είναι αυτή η ιστορία τελικά. Έτσι νομίζει. Βέβαια, ποτέ δεν τα ρώτησε, τα ποδοχεράκια της δηλαδή, αν ένιωθαν ακριβώς όπως εκείνη νόμιζε πως ένιωθαν, όλα μαζί αλλά και το καθένα τους χωριστά. Και γιατί να τα ρωτήσει; Τι θα ’βγαινε τότε, αλλά ακόμη και τώρα,

29


που ούτως ή άλλως είναι αργά; Μήπως για να τα τι-μωρήσει ή ακόμη και να τους πει μπράβο για την κάθε πρωτοβουλία που έπαιρναν, συχνά εν αγνοία της; Κι αν της χάλαγε το καθένα με τα λεγόμενά του την εικόνα που έχει η ίδια σχηματίσει γι’ αυτά, αλ-λά και για τον εαυτό της ολόκληρο; Αν της άλλαζαν τη μέχρι τώρα ιστορία της, αυτή που ξέρει δηλαδή και είναι σίγουρη πως τη θυμάται καλά; Γιατί, μή-πως τυχόν υπάρχουν πράγματα που δεν ξέρει, που είναι κρυμμένα στο κάθε ποδαράκι και στο κάθε χε-ράκι, στο κεφάλι του καθενός απ’ αυτά, και που θα ήταν καλύτερα ποτέ να μην τα μάθει; Αν και τα πιο πολλά τα ξέρει βέβαια… Έτσι πιστεύει. Μέσες άκρες. Τουλάχιστον τα πιο σημαντικά γεγονότα. Άντε, μην τρελαθεί τώρα! Αρκετά πια! Αλλά στον ύπνο της, να, αυτό είναι το πρόβλημα, της έρχονται κι άλλα στον ύπνο της! Τρομακτικά πράγματα, που πρώτη φορά τα βλέπει στη ζωή της, κι αναρωτιέται μήπως τελικά έγιναν κι άλλα πολλά, κι αυτή δεν πήρε χα-μπάρι; Αλλά στο κάτω κάτω, αν δεν πήρε χαμπάρι, δεν φταίει η ίδια, φταίει; Όχι, η γνώμη η δική της αρ-κεί, δεν χρειάζονται παραπάνω ερωτήσεις! Ό,τι κα-τάλαβε κατάλαβε! Κι αν δεν τους αρέσει που δεν συν-διαλέγεται μαζί τους, που δεν αφουγκράζεται το παραμιλητό τους, ας σηκωθούνε πάλι κι ας κάνει το καθένα τα δικά του. Ας πάνε στο καλό στο κάτω κά-τω, κι ας την αφήσουνε ήσυχη τώρα πια. Θα τα κα-ταφέρει κι έτσι! Ακόμη κι αν δεν τα ξαναφτιάξει,

30


αφού λίγο αργά της φαίνεται για κάτι τέτοιο, πάλι θα τα καταφέρει. Αλλ’ όμως, ναι, το ’χει καταλάβει πως τελευταία το δεξί της το ποδαράκι ειδικά, το καλό της το ποδαράκι, έχει μαραζώσει γι’ αυτά που πιστεύει πως εκείνη σκέφτεται και που νομίζει γι’ αυτό, παρότι του το ’χει πει επανειλημμένα, έστω και κατ’ ιδίαν, πως, ε, είναι το καλύτερό της με δια-φορά όπως και να ’χει το πράγμα! Φυσικά αυτό επ’ ουδενί δεν δέχεται όσα του καταλογίζει κατά καιρούς η ίδια, και κυρίως, ναι, κυρίως!, πως αυτό ήταν που έπνιξε τον Ευκλείδη. Παρότι του το ’χει ήδη κάνει και πάλι σαφές πως για το μόνο που το κατηγορεί στην προκειμένη περίπτωση είναι η ιδέα, και ίσως κι η πρωτοβουλία, αφού από ένα σημείο και μετά είχε κι εκείνη συμφωνήσει. Τίποτα δεν θα γινότανε αν δεν το είχε αφήσει εκείνη να συμβεί. Αλ-λά πώς να γίνει;, το δεξί είναι αρχηγός, όπως και πα-λιότερα, πάντα, τότε που ήταν ακόμη μικρή, αυτό το δεξί ήταν ο μπροστάρης όλων, το πιο χαρούμενο, το πιο αισιόδοξο και το πιο εφευρετικό της μέλος, και πάντα μέτραγε η γνώμη του. Και μακάρι να συνεχί-σει να ’ναι έτσι και μετά, όταν θα ’χουν φύγει τα μω-ρά. Όλα ήταν μπορετά γι’ αυτό κάποτε, κι ένιωθε τό-σο τυχερή που το ’χε, έστω κι αν θύμωνε μαζί του πιο συχνά απ’ ό,τι με όλα τα υπόλοιπα, θυμάται. Να τρι-γυρνάει όπου ήθελε, να χώνεται σε σπηλιές και κα-τακόμβες, πρώτο και καλύτερο, να κατεβαίνει κα-τρακυλώντας σε χαράδρες, να τρυπώνει ανάμεσα σε

31


λουλούδια πολύχρωμα και θάμνους πυκνούς στις πλαγιές, και μετά μεμιάς να πετάγεται προς τα πά-νω και, μαζί του, να σου τσούρμο κι όλα τα υπόλοι-πα, ε, πώς θα γινότανε αλλιώς;, να πετάγονται όλα τους, η ίδια ολόκληρη δηλαδή, και να ορμούν προς το φως. Αχ, αυτό το φως πόσο της έχει λείψει! Σαν να το βλέπει μπροστά της πάλι, να, αυτή ακριβώς τη στιγμή, το γαλαζοπράσινο εκείνο θαύμα που την τύλιγε από πάνω σαν με κύκλους πολλούς που ξά-νοιγαν όλο και περισσότερο σε χρώμα όσο απλώνο-νταν προς τα έξω, κύκλους που μεγάλωναν και μί-κραιναν, έτσι όπως κινούνταν ακατάπαυστα, για να γίνουν όλοι μαζί, κάποια στιγμή, αν και για πολύ λί-γο, μια τεράστια ασπριδερή τρύπα και πάλι, που έμοιαζε πολύ με την άσπρη κοιλιά της γλώσσας όταν την κοιτάς από κάτω, δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτα άλλο τώρα, έλα όμως που τότε δεν ήξερε ούτε τη γλώσσα, ούτε και τίποτ’ άλλο που να του μοιάζει, δεν την είχε δει ακόμη απ’ την ανάποδη για να κά-νει τη σύγκριση, μόνο το φως με τους πολλούς κύ-κλους είχε δει και το ’χε λατρέψει, αφού πολύ μετά, μόνο αφότου πέθανε ο Λούτσιο, άρχισε εκείνη να πα-ρατηρεί προσεκτικά τα πάντα, από φόβο ίσως, και ν’ αποτυπώνει λεπτομέρειες για να κάνει τις απα-ραίτητες συγκρίσεις. Για να μπορεί να θυμάται, κι έτσι να διακρίνει το καλό απ’ το κακό κι απ’ το επι-κίνδυνο. Όλα άλλωστε για πρώτη φορά τα ’βλεπε τότε ακόμη και τα πρωτοθαύμαζε, κι ούτε πώς τα

32


λέγανε ήξερε, αν και ούτε και τώρα ξέρει βέβαια για τα πιο πολλά που έχει δει. Πρέπει να συνομιλείς με άλλα άτομα για να μαθαίνεις πώς λέγεται το καθε-τί. Άσε που υπάρχουνε τόσες διαφορετικές ομιλίες! Αλλά τις πιο πολλές φορές δεν χρειάζεται. Μήπως θα ’πρεπε να καταλαβαίνει τι λένε μεταξύ τους τα καβούρια για να μπορέσει να τα φάει; Όχι βέβαια, και καλύτερα έτσι! Εν πάση περιπτώσει, μόνο με γλώσσα είναι σε θέση ακόμη και τώρα να το παρο-μοιάσει εκείνο το φως κάθε φορά που θέλει να το σκεφτεί εδώ μέσα που βρίσκεται, αφού μόνο πια να θυμάται μπορεί. Τα πράγματα ήταν κάπως πιο εύ-κολα όμως με τα χρώματα, που επίσης την τρέλαι-ναν απ’ την αρχή αρχή. Έβλεπε γύρω της τέτοια ποι-κιλία, ώστε μπορούσε εύκολα να συγκρίνει αυτό με κείνο, ακόμη κι αν δεν ήξερε πώς λένε το καθετί. Έλε-γε με το κεφάλι της πως αυτό μοιάζει με το άλλο, έχει το χρώμα του σφουγγαριού για παράδειγμα, κι ας μην είχε ακόμη τότε ονοματίσει ούτε το χρώμα, το κοκκινοκίτρινο δηλαδή, ούτε και το σφουγγάρι. Τρελαινόταν για τα χρώματα, τη μέρα κυρίως, που μπορούσε να τα δει καλύτερα, αν και όχι μόνο να τα δει, αλλά και να τ’ αγγίξει με τα χεράκια της και με τα ποδαράκια της, να τα γευτεί και να τα μυρίσει, μην ξέροντας τότε πόσο επικίνδυνο ήταν αυτό μερι-κές φορές, κι ούτε βέβαια είχε γνωρίσει ακόμη τότε την πανέμορφη την ανεμώνη, που πια, μόλις τη δει μπροστά της, φεύγει όσο πιο μακριά γίνεται. Κι ού-

33


τε γυρίζει να κοιτάξει καν τις ανεμώνες που ζουν εδώ κοντά στο σπίτι της, ε, τότε που ακόμη έβγαινε έξω απ’ το σπίτι δηλαδή. Να, αυτό, για παράδειγμα, αν μπορούσε να πει στα παιδιά της, αυτό και μόνο! Πόσο χρήσιμο θα ήταν! Γιατί είναι τόσο όμορφες οι ανεμώνες, που μπορούν εύκολα τα μικρά της να την πατήσουν! Να τους πει μια κι έξω πως ό,τι είναι όμορ-φο δεν είναι απαραίτητα και καλό! Αλλά και για το φως φυσικά να τους πει, που είναι εξίσου επικίνδυ-νο με όλα τ’ άλλα. Πως ό,τι λάμπει και σ’ αρέσει δεν είναι απαραίτητα και μαργαριτομάνα. Έστω αυτό και μόνο να τους πει! Αφού την ίδια, πιο πολύ απ’ όλα, κι από οποιοδήποτε χρώμα, το φως, το άσπρο, το μεγάλο εκεί ψηλά ήταν που τη μάγευε και την απορρύθμιζε τόσο. Ένιωθε πως τη σκέπαζε από πά-νω σαν να την προστάτευε, κι αυτήν κι ό,τι υπήρχε τριγύρω της. Και κυρίως όταν ήταν ενιαίο ή σχεδόν, γιατί τις πιο πολλές φορές φαινόταν σαν χυμένο, αλ-λά και σαν σπασμένο, διαλυμένο σε αμέτρητα κομ-ματάκια, που όμως μέναν εκεί, το ένα δίπλα στο άλ-λο, και δεν ξεκόλλαγαν, κι ας τα κούναγε το νερό, όπως θα γινόταν, για παράδειγμα, με μια σπασμέ-νη μαργαριτομάνα. Και μετά πάλι μαζεύονταν όλα μαζί τα κομματάκια σιγά σιγά, αν και σπάνια, πολύ σπάνια, απ’ όσο θυμάται τώρα πια, το πετύχαινε εκείνη ολόκληρο. Τότε βέβαια ήταν που σαν να την προσκαλούσε αυτό το φως να πάει κοντά και να χω-θεί χωρίς παραπάνω σκέψη στο καβούκι του. Κι ήταν

34


φορές, θυμάται τώρα, που, μέσα στον ενθουσιασμό της, πεταγόταν ολόγυμνη κι ευάλωτη έξω απ’ το νε-ρό, όσο πιο ψηλά μπορούσε μήπως και το φτάσει, γιατί τότε πια από τόσο ψηλά δεν φαινόταν σαν σπα-σμένο, καθόλου σπασμένο και χυμένο δηλαδή, αλλά μόνο πολύ, πάρα πολύ, δυνατό και κατακίτρινο, ή μάλλον κιτρινοκόκκινο, σαν μεγάλο σφουγγάρι, τό-σο μα τόσο όμορφο, που όμως απ’ την τόση ομορφιά τα μάτια της ξαφνικά βλέπανε μαύρο, κι έπρεπε γρή-γορα να τα κλείσει γιατί δεν το άντεχε, κι έτσι ξα-νάπεφτε πίσω στο νερό, αν και για λίγο, αφού θα ξα-νατίναζε το κορμί της προς τα πάνω αμέσως μετά, και ξανά και ξανά, κοιτώντας το κατευθείαν όσο άντεχε, χωρίς να σκέφτεται, έτσι μικρή κι άπειρη που ήταν, τους τόσους κινδύνους εκεί έξω, εκεί πάνω, κι όχι μόνο για τα μάτια της, τόσο πολλά τα άγνωστα θηρία, που κάνανε γύρους έτοιμα να της ορμήσουν. Κι όλα αυτά τα κάναν με τον Λούτσιο μέρα μεσημέ-ρι φυσικά. Δεν της άρεσε να κοιμάται τη μέρα, για-τί ένιωθε πως έχανε πράγματα, εικόνες, αφού μόνο τότε μπορούσε να δει τόσο καθαρά και να θαυμάσει, τη νύχτα απλώς τα ’νιωθε τα χρώματα, τα γευόταν, τα μύριζε, αλλά δεν ήταν το ίδιο. Και κυρίως το φως χανόταν τη νύχτα, αν και κάποιες φορές από κάπου ξετρύπωνε, αλλά ήτανε πάντα μικρό κι αδύναμο, και χλωμούλι σαν μωρό. Ένα μωρουδένιο φως! Η νύχτα ήταν άλλωστε μόνο για φαγητό τότε και για τίποτ’ άλλο. Αλλά ποτέ, παρά τα ρίσκα, δεν τα κατάφερε

35


να το φτάσει και να τ’ αγγίξει εκείνο το μεγάλο φως της μέρας, όπως θα το ’θελε! Μέχρι που μεγάλωσε και κατάλαβε πως ποτέ, μα ποτέ δεν θα τα κατά-φερνε, γιατί αυτό το φως κατοικεί τόσο μακριά!

Καμιά σχέση βέβαια, τώρα σκέφτεται, με το φως που έρχεται ξαφνικά και χώνεται εδώ μέσα, νύχτα πάντα, τόσο δυνατό που την τυφλώνει αν το κοιτά-ξει κατάματα, ολόκληρο όμως αυτό κι όχι σπασμέ-νο! Μικρό βέβαια, παρότι δυνατό, πολύ μικρό σε σχέ-ση με το άλλο. Το φοβάται όμως αυτό το φως που τελευταία μπαίνει ξαφνικά και πέφτει κατευθείαν πάνω στα μωρά. Και μια φορά μάλιστα νομίζει πως είδε ένα τεράστιο μαύρο πράγμα πίσω του ακριβώς, σαν άγριο θηρίο έμοιαζε, σαν καρχαρίας μάλλον, που όμως είχε δυο μακριές ουρές, αντί για μία, που ανε-βοκατεβαίναν διαρκώς, η κάθε ουρά ξεχωριστά, σαν δυο καρχαρίες μαζί αγκαλιασμένοι δηλαδή… ή σαν… δεν μπορεί να σκεφτεί σαν τι, ποτέ δεν έχει ξαναδεί τίποτα τέτοιο, και τότε εκείνη, θυμάται, είχε ορμή-σει στην πόρτα και φούσκωσε ύστερα και ψήλωσε, όσο πιο πολύ μπορούσε, και την έφραξε με το σώμα της, και όλο το φως ήρθε έτσι κι έκατσε πάνω της, αλλά τουλάχιστον όχι στα παιδιά της πια. Όχι πάνω σ’ αυτά!, ήθελε να του φωνάξει, και το ποδαράκι το δεξί τα ’δωσε όλα και πάλι, όπως και τ’ άλλα της τα μέλη, δεν μπορεί να πει, και δεν ξέρει τελικά αν το φως πραγματικά φοβήθηκε τότε, γιατί γύρισε από-τομα και μαζί με το θηρίο φύγανε μακριά, χωρίς

36


άλλη κίνηση, χωρίς μιλιά καμιά. Κι ηρέμησε κάπως κι αυτή, αν και όχι εντελώς. Γι’ αυτό πια δεν μπο-ρεί να κοιμηθεί βαθιά και ξεκούραστα όπως πριν, να χαλαρώσει τα κομμάτια της αμέριμνα. Παλιά φοβό-τανε μόνο κάτι πεινασμένα πλάσματα που θα μπο-ρούσαν να μπουκάρουν εδώ μέσα, ή κάποιους ερω-τιάρηδες που γυρεύαν κάπου να χώσουν το χεράκι τους, άντε και καμιά γκαστρωμένη που έψαχνε στέ-γη ν’ αποθέσει τα μωρά της, αλλά μετά απ’ αυτό δεν γίνεται πια να ησυχάσει, βλέπει παντού κινδύνους και εχθρούς, αφού δεν ξέρει πώς ακριβώς αυτό το φως την ξετρύπωσε εδώ κάτω, εδώ μέσα, που δεν είναι εύκολο, γιατί αυτό ξανάγινε και δυο και τρεις φορές ακόμη, ίσως και περισσότερες, δεν μπορεί να θυμηθεί πόσες ακριβώς, αλλά πάλι η ίδια κατάφερε να το διώξει με το σώμα της, φουσκώνοντας τα πνευ-μόνια της και γουρλώνοντας τα μάτια, και βέβαια ξεφυσώντας κύματα και σηκώνοντας νεροστρόβι-λους, όσο πιο δυνατά μπορούσε. Τους τρέμει τους καρχαρίες, πάντα τους έτρεμε, απ’ τα παιδικά της χρόνια, όπως και τις φώκιες. Μήπως όμως, σκέφτε-ται τώρα, μήπως το φως έρχεται να δει τα μωρά της, απλώς και μόνο να τα δει, κι όχι για να τους κάνει κακό; Να δει πόσο όμορφα και καθαρά, πόσο φρο-ντισμένα τα ’χει; Αλλά πάλι, φως μέσα στη νύχτα;, ποτέ δεν έχει δει φως τόσο δυνατό μέσα στη νύχτα, και μάλιστα φως που να φτάνει μέχρι εδώ κάτω και να χώνεται μέσα στα ξένα σπίτια. Γιατί αυτηνής τα

37


μωρά όμως, κι όχι κάποιας άλλης, τόσο πια πιο φρο-ντισμένα είναι τα δικά της; Τι αλλιώτικο έχουν αυ-τή και τα μωρά της, κι έρχεται εδώ συνέχεια το φως; Πάλι θέμα τύχης είναι κι αυτό; Δεν ξέρει. Αλλά εί-ναι σίγουρη τώρα πως, ναι, όλη αυτή η ιστορία γίνε-ται για τα μωρά. Όλα για τα μωρά γίνονται πάντα! Εμ, θα γινόταν για την ίδια; Αυτή πάει και τελείω-σε τώρα πια. Κι ούτε πια είναι τόσο όμορφη και δυ-νατή όπως παλιά.

Το μεγάλο πρόβλημα παντού και πάντα: τα μω-ρά! Που είναι και καλό και κακό. Τα μωρά πάντα έχουνε πιο ενδιαφέρον απ’ τους μεγάλους. Όπως και για την ίδια τότε πολύ παλιά, μήπως το ξέχασε; Ε, κι ήτανε το χεράκι της το αριστερό, ναι, το επάνω πάνω, κι όχι το ποδαράκι το άτακτο, αυτό που της τα ’χε βάλει στο στόμα εκείνη τη φορά ένα προς ένα τα μωρά. Ε, μωράαα… μικρά τέλος πάντων, ας μην υπερβάλλει. Δεν θυμάται ακριβώς πόσο μικρά ήτα-νε, αν και οπωσδήποτε πάρα πολύ μικρότερα απ’ την ίδια. Αλλά χωρίς αμφιβολία φταίει κι αυτή! Που δεν είχε πατήσει πόδι τότε σθεναρό, και να μην τα ρίχνει όλα στο χεράκι της τ’ αριστερό. Το σωστό να λέγεται. Κι όχι να βγάζει τον εαυτό της στον αφρό και γι’ αυτό! Αφού της άρεσαν πολύ τότε εκείνα τα μωρά. Αχ, η εικόνα τους της έρχεται διαρκώς στο μυαλό τελευταία, ακόμη και στα όνειρά της. Και ει-δικά κάθε φορά που έρχεται το φως εδώ μέσα, κι ούτε ξέρει γιατί, αφού δεν θυμάται να είχε καν φως

38


όταν έγινε τότε αυτό. Δεν θυμάται βέβαια και τόσες λεπτομέρειες πια ευτυχώς, για το πώς είχε γίνει ακρι-βώς, αφού τότε γι’ αυτή δεν ήταν δα και κάτι τόσο πια σημαντικό και σπάνια μέχρι τώρα το ’φερνε στον νου της, σε αντίθεση μ’ ό,τι είχε γίνει με τον Ευκλεί-δη, φέρ’ ειπείν, κι ακόμη και με τον Λούτσιο, που, παρότι μικρή και πάλι η ίδια, το θυμάται μέχρι τώ-ρα πολύ καθαρά. Αλλ’ όμως τώρα τελευταία όλο και πιο πολύ το σκέφτεται αυτό με τα μωρά, και μετά φυσικά την πιάνει κι αρχίζει και φοβάται για τα δι-κά της τα μικρά. Όταν αρχίζει δηλαδή να σκέφτεται πως και τα δικά της θα ’ναι σύντομα περίπου στην ηλικία εκείνων, και πως, πού ξέρει;, ίσως κάποιο ανή-συχο χεράκι ή ποδαράκι κάποιας άλλης βρομιάρας ή κάποιου άλλου να τους βάλει χέρι! Ε, κάτι της έρ-χεται σαν το βάζει στο μυαλό της αυτό και τρέμει ολόκληρη σαν ψάρι! Και τότε είναι που προσπαθεί να θυμηθεί επακριβώς την κάθε λεπτομέρεια. Κάτι που δεν το έκανε παλιά. Την πιάνει πανικός και συ-χνά νιώθει σαν τέρας, σαν θηρίο κι η ίδια. Αλλά μή-πως και δεν ήτανε, αφού τα δέχτηκε όλ’ αυτά; Αφού τα έκανε; Μα πώς της ήταν δυνατόν να κάνει κάτι τέτοιο; Δεν σκέφτηκε πως κι η ίδια θα γινόταν κά-ποια στιγμή μάνα, ακριβώς σαν τη μάνα εκείνων των κακόμοιρων; Σκέφτεται ακόμη βέβαια πως και άλ-λες μπορεί να κάναν το ίδιο στη θέση της, αν και δεν ξέρει, στο κάτω κάτω η καθεμιά είναι διαφορετική, δεν σκέφτονται όλες το ίδιο, αφού άλλωστε ούτε και

39


στην όψη είναι όλες ίδιες. Συχνά όμως αμφιβάλλει, γιατί έχει δει περιπτώσεις, που κάποιες άλλες στη θέση της… ε, να, είχαν φερθεί σε παιδιά πιο καλά από ό,τι η ίδια. Τότε βέβαια εκείνη είχε λύσει το ζή-τημα του φαγητού της μέρας, ε, τι αυτά, θα είχε σκε-φτεί, είναι σίγουρη, παρότι δεν θυμάται ακριβώς, τι καβούρια, για παράδειγμα, και γαριδούλες, τι μι-κρά δικά τους, απ’ το σόι τους δηλαδή; Ίδιο πράγ-μα είναι! Κι ούτε θα την είχε απασχολήσει καθόλου. Νομίζει. Τα ’φαγε και δεν το ξανασκέφτηκε για πο-λύ καιρό! Άσε που της είχαν αρέσει κιόλας πάρα πο-λύ! Αλλά ίσως και για τα μωρά, σκέφτεται τώρα, αυτά τα μικρά τότε τέλος πάντων, να ήταν καλό σε τελευταία ανάλυση, γιατί δεν το βλέπει κι έτσι; Ποιος ξέρει τι μπορεί να τα περίμενε παρακάτω, καμιά απαίσια σκοτεινή σπηλιά, πιο μεγάλη και φοβιστι-κή απ’ το δικό της το στόμα, ή ποιος ξέρει στο κά-τω κάτω τι ζωή θα έκαναν αν ζούσαν; Στην καλύ- τερη περίπτωση σε κάποιου άλλου τα δόντια θα κα-τέληγαν, το πιο πιθανό λίγο αργότερα, ε, ξεμπέρδε-ψαν μια ώρα αρχύτερα λοιπόν! Έλα όμως που δεν θέλει να το σκέφτεται τώρα αυτό για τα δικά της τα παιδιά! Να ξεμπερδέψουν; Ναι, αν είναι να γίνει ού-τως ή άλλως, αν είναι να μην προλάβουνε να ζήσου-νε κάτι όμορφο που ν’ αξίζει τον κόπο, αν είναι να βασανίζονται με κάποιο τρόπο, ας ξεμπερδέψουν γρήγορα, μια ώρα αρχύτερα. Αλλά γιατί να γίνει έτσι απαραίτητα, γιατί να μη μεγαλώσουν πρώτα,

40


να μην ενηλικιωθούν όπως η ίδια; Πού τα ξέρει κα-νείς αυτά, τι έχει παρακάτω η ζωή για το καθένα δη-λαδή, και για όλα τους μαζί; Όχι, όχι, αυτό δεν θα ήταν καλό, ούτε γι’ αυτά, αλλά ούτε και για τη μά-να τους φυσικά, για την ίδια, που έχει δώσει τα πά-ντα για να τ’ αναστήσει! Ε, δεν θα ’ναι πολύ κακό λοιπόν το άτομο που θα τους κάνει κάτι τέτοιο; Θα είναι τέρας βρομερό και άθλιο, θηρίο απ’ τα χειρό-τερα, και δεν ξέρει τι άλλο! Ναι, το πιστεύει με όλη της την καρδιά, παρότι δεν θα το μάθει ποτέ αν κά-τι τέτοιο τους συμβεί. Δεν μπορεί όμως να μην το σκέφτεται και να μην ανησυχεί! Άρα κι η ίδια ήταν πολύ κακή τότε. Απ’ την άλλη βέβαια σκέφτεται πά-λι, έτσι για να δικαιολογεί τον εαυτό της κάπως, πως ίσως τελικά να μην υπάρχει καλό και κακό, τουλάχι-στον για όλους. Κι αυτό δεν το σκέφτεται τώρα πρώ-τη φορά! Ό,τι είναι καλό για τον ένα μπορεί να μην είναι για τον άλλο! Είναι καλό γι’ αυτή να τα προσέ-χει τα μωρά της και να τα μεγαλώσει, γιατί έτσι νιώ-θει κι αυτό θα την κάνει χαρούμενη, και να τα στεί-λει στο καλό σαν έρθει η ώρα, γιατί είναι δικά της, βγήκαν απ’ το σώμα της τέλος πάντων, γιατί τα νοιά-ζεται, γιατί έτσι δουλεύει από μέσα το κεφάλι της για κάποιο λόγο. Όμως είναι το ίδιο καλό για μια άλ-λη ή άλλον λίγο παραπέρα, για το όποιο θηρίο θα βρεθεί στο διάβα τους, να χορτάσει μ’ αυτά, και ίσως να το ευχαριστηθεί κιόλας. Γιατί το ’χε ευχαριστηθεί στα σίγουρα κι εκείνη τότε. Τι θα πει καλό και κακό

41


λοιπόν; Το ζήτημα μπερδεύει μόνο όταν αρχίσεις και καταλαβαίνεις κάποια παραπάνω πράγματα, όπως αυτή τώρα τελευταία, αφού έχει πια τόσο χρόνο να σκέφτεται. Πώς περίπου νιώθει το άλλο άτομο, μι-κρό ή μεγάλο, όταν εσύ το ευχαριστιέσαι, πόσο δυ-σάρεστα ή και φρικτά μπορεί δηλαδή να νιώθει. Κι ανάλογα τότε ίσως να μη θελήσεις να το κάνεις εσύ να νιώθει έτσι, κι ας πρόκειται για κάτι καλό κι ευ-χάριστο για σένα. Κι αρχίζεις να καταλαβαίνεις, για-τί πια μπορείς να το φανταστείς όλο αυτό, πώς θα ένιωθες εσύ αν ήσουν στη θέση του άλλου. Και πο-λύ περισσότερο όταν επιπλέον ξέρεις ότι κάποια στιγ-μή ίσως κι εσύ να βρεθείς, η ίδια ή, το χειρότερο, τα παιδιά σου, σε ανάλογη θέση. Αλλά ακόμη κι αν εί-σαι σίγουρη πως δεν θα βρεθείς ποτέ, ε, πάλι ίσως για κάποιο λόγο να νιώσεις πως δεν σ’ αρέσει να το κάνεις αυτό στην άλλη ή στον άλλο, μμμ… δεν ξέρει να το εξηγήσει περισσότερο στον εαυτό της, και δεν χρειάζεται, το αισθάνεται όμως αυτό τώρα πια, ακό-μη κι αν δεν ξέρει ακριβώς γιατί αισθάνεται έτσι για άλλα άτομα που ποτέ δεν τα ’χει ξαναδεί. Και για-τί το αισθάνεται τώρα κι όχι παλιότερα; Ούτε αυτό το ξέρει. Κι ούτε γνωρίζει βέβαια αν και τα υπόλοι-πα άτομα τριγύρω της αισθάνονται το ίδιο, άπαπα!, η σμέρνα κι ο καρχαρίας και η φώκια, τι να νιώσουν αυτά;, σίγουρα όχι! Σιγά μη νοιάστηκε η φώκια τό-τε για το τι αισθανόταν ο Λούτσιο ή τι αισθανόταν κι εκείνη, που ήταν παραδίπλα, και προς στιγμήν

42


είχε μείνει ακίνητη σαν πεθαμένη, μέχρι να καταλά-βει τι ακριβώς συνέβαινε και να το βάλει στα πόδια. Και για να μην πάει μακριά, ούτε και τα ποδοχερά-κια της θα νοιάζονταν! Όπως βέβαια ούτε και το αρι-στερό της το χεράκι κάθισε να το σκεφτεί καλά κα-λά πριν βάλει τότε χέρι στα μωρά! Έλα όμως που αυτή η ίδια, ολόκληρη, δεν ήτανε πια μωρό, όπως τό-τε με τον Λούτσιο, που δεν ήξερε ακόμη καλά καλά τι της γινόταν! Μικρό παιδάκι τέλος πάντων. Ήτανε πολύ μεγαλύτερη απ’ τα μωρά, οπωσδήποτε, ήτανε ολόκληρο παιδί, μεγάλο παιδί, θα έλεγε. Άρα θα ’πρε-πε να το ’χε σταματήσει όλο αυτό το παιχνίδι με το άτακτο αριστερό χεράκι. Αλλά όμως μήπως και μπο-ρούσε να θυμηθεί τότε πώς ένιωθε η ίδια καιρό πριν σαν ήτανε κι αυτή μωρό, για να μπορεί να καταλά-βει κι εκείνα τα καημένα, να μπει στο κεφάλι τους, κι έτσι να κάνει τελικά κράτει; Πού να θυμάται πώς ήταν και πώς ένιωθε σαν έφυγε απ’ τη μάνα της και βρέθηκε να ζει μονάχη; Ούτε και τώρα θυμάται. Ε, να γιατί κι αυτή δεν έκανε τέτοιες σκέψεις τότε. Αφού δεν καταλάβαινε τότε τίποτα απ’ όλ’ αυτά. Δεν θα μπορούσε να καταλάβει. Αυτά τα σκέφτεται πιο πο-λύ τώρα που είναι κλεισμένη εδώ μέσα. Απλώς ένιω-σε τότε ξαφνικά πολύ καλύτερη απ’ τα μωρά, ανώ-τερη, πιο δυνατή από κάθε άποψη, όπως ένιωθε και εξακολουθεί να νιώθει καλύτερη κι ανώτερη απ’ τα καβούρια, μικρά ή μεγάλα, κι απ’ όλα τα υπόλοιπα που μέχρι λίγο καιρό πριν έτρωγε καθημερινά. Και

43


εντάξει, τότε δεν ήξερε, δεν θυμόταν, δεν σκέφτηκε. Αλλά ήξερε μια χαρά πώς ένιωθε ο Ευκλείδης όταν συνέβη ό,τι συνέβη, και τούτο είναι το μεγάλο της πρόβλημα. Εδώ δεν σηκώνει καμιά δικαιολογία, όπως στην περίπτωση των μωρών! Ε, και να γιατί τον σκέ-φτεται όλα αυτά τα χρόνια. Κι αυτό τότε το ήξερε, το καταλάβαινε, πως ήταν, σίγουρα, κάτι αναμφισβή-τητα κακό! Ήξερε πως ήταν κακό από τότε, ας μην κοροϊδεύει τον εαυτό της, παρ’ όλ’ αυτά όμως το έκα-νε, συμφώνησε εύκολα με το ποδαράκι που πήρε την πρωτοβουλία, που έκανε την αρχή. Κι ούτε που το ’χε ευχαριστηθεί τότε, όπως με τα μωρά. Θα έλε-γε μάλλον καθόλου. Ήταν λίγο πολύ μια λύση ανά-γκης, και γι’ αυτό συμμορφώθηκε αμέσως και μ’ ό,τι της έβαλαν στο στόμα τα χεροπόδαρά της λίγο με-τά. Ενώ τότε με τα μικρά ήταν αλλιώς. Αν και τώρα που το ξαναφέρνει στο μυαλό της νομίζει πως το δε-ξιό χεράκι ήταν τότε το πιο φανατικό, κι όχι το αρι-στερό! Εν πάση περιπτώσει, κάποιο απ’ αυτά, τα ’χει μπλέξει έτσι που τ’ ανασκαλεύει συνέχεια όλα μαζί τα γεγονότα, και πάει μπρος και πίσω. Αλλά και το αριστερό το πόδι, ναι, κι αυτό. Ε, όχι να τα ρίχνει όλα στο δεξί το ποδαράκι! Αχ, ναι, τώρα θυμάται πό-σο περήφανα όλα τα ποδοχεράκια της ήταν, όπως κι η ίδια φυσικά, που σαν πιο μεγάλα ξέρανε πια τόσο πολλά, κι έτσι όταν εκείνα τα ταλαίπωρα, ναι, τα τα-λαίπωρα!, το λέει τώρα αυτό και στ’ αλήθεια της σφίγ-γεται η καρδιά, πήγαν κοντά τους παραπατώντας

44


σαν χαμένα, ένιωσαν πως, όχι!, δεν τα λυπόντουσαν καθόλου και, όχι!, δεν θα τα βοηθούσανε να βρουν τον δρόμο τους, αλλά, αντίθετα, νιώσανε απίθανη χαρά στα ξαφνικά, που βρέθηκαν αυτά στο διάβα τους, και κυρίως έξω απ’ τα νερά τους, και στη διά-θεσή τους τελικά, στην κυριαρχία τους, μια ευχα- ρίστηση που άρχιζε απ’ το αριστερό το ποδαράκι και σερνόταν προς τα πάνω, μια ευχαρίστηση που έμοιαζε κάπως μ’ εκείνη όταν βρισκότανε, θυμάται, με τον Ευκλείδη, και μερικές φορές και με τον Νέ-ρωνα, στην αρχή τουλάχιστον που είχαν αρχίσει να μένουνε μαζί, κι ήταν αυτό το καινούριο τότε που την εξίταρε, το να συγκατοικεί με κάποιον πρώτη φορά κανονικά, η πρώτη φορά είναι πάντα τόσο ση-μαντική, όπως και με τα μικρά πάλι από μια άπο-ψη, που, άμα την περάσεις και την ξεπεράσεις αυτή την πρώτη τη φορά και την πρώτη εμπειρία, πας πα-ρακάτω χωρίς πρόβλημα. Έλιωσε ολόκληρη λοιπόν κάποια στιγμή στην κυριολεξία, θυμάται, όταν πια η αποκάτω ευχαρίστηση της είχε ανέβει στο κεφά-λι, συστράφηκε και τεντώθηκε κι έχασε τον κάθε ειρ-μό και έλεγχο εντελώς, ακόμη και της σκέψης πως θα τα βασάνιζε, θα τα ’κανε να πονέσουν για την εμπιστοσύνη που τους έδειξαν, αυτηνής και των χε-ροποδαριών της, γιατί, στο κάτω κάτω, πού τους ήξε-ραν και τους πλησίασαν έτσι στο χαλαρό;, εκτός κι αν είχαν νομίσει πως είναι η μάνα τους, αλλά αυτό τώρα μόνο το σκέφτεται επειδή είναι μάνα κι η ίδια

45


και γι’ αυτό, είχε λιώσει λοιπόν τότε απ’ την επιθυ-μία να τα βασανίσει πρώτα και μετά να τ’ απολαύ-σει όταν σε λίγο εκείνα θα ζητάγαν μόνο λύπηση πια, έλεος! Ποτέ μέχρι τώρα δεν τα ’χε εξάλλου καταφέ-ρει να νιώσει καλά και ίση με όποιον της έδειχνε πως ήξερε τη θέση του μεν, πως ήταν από κάτω δηλαδή, αλλά και με αφέλεια ζητιάνευε βοήθεια παρ’ όλ’ αυ-τά! Κι αυτός ήταν ένας ακόμη λόγος για ό,τι έγινε τότε με τα μικρά. Και το λέει χωρίς να ξέρει αν ήταν η ίδια που σκεφτόταν έτσι από πάντα, ακόμη και όταν ήταν παιδί, ή αν εκείνο το χεράκι τής είχε βά-λει την ιδέα στην αρχή, για την κατωτερότητα και όλα τα σχετικά, για πρώτη φορά τότε με τα μωρά, έχουν και τα χεροποδαράκια της το καθένα τις δι-κές του ιδέες, και ειδικά το δεξί, αλλά εκείνη την αγκάλιασε την ιδέα του απόλυτα και την έκανε πρά-ξη μια ζωή. Τότε, πάντως, σαν είδαν εκείνα τα καη-μένα, τα μωρά, κάμποσα δικά τους να εξαφανίζο-νται βήμα προς βήμα στην αγκαλιά της, κι απ’ τον ένα κάλυκα στον άλλο μες στο στόμα, πήραν το μή-νυμα κι αμοληθήκανε να φύγουν βιαστικά, κι αυτή το αποδέχτηκε κι ούτε που προσπάθησε να τα κυ-νηγήσει, παρότι τα ποδοχεράκια της με το ζόρι κρα-τιούνταν, γιατί αυτό που παραδέχεται και εκτιμά είναι η γνώση, η εξυπνάδα, νιώθει πως είναι ίση με όποιο άτομο ξέρει πως όλα είναι δυνατά και πιθα-νά και τίποτα δεν είναι δεδομένο, το έλεος δεν εί- ναι δεδομένο, αλλά έρχεται παρ’ όλ’ αυτά κοντά,

46


προετοιμασμένο και με την επίγνωση του ρίσκου, με την επίγνωση πως είναι στο χέρι και στο πόδι της αλληνής ή του άλλου να πράξει όπως νομίζει, ανά-λογα με τη διάθεση της στιγμής, ή με τη σκέψη της στιγμής, παίρνει το ρίσκο συνειδητά δηλαδή, ίσως γιατί δεν έχει άλλη επιλογή, ποιος ξέρει;, θέλει όμως εξυπνάδα να γνωρίζεις τις επιλογές σου, και βέβαια νιώθεις ευγνωμοσύνη μετά, αν η αντιμετώπιση τελι-κά δεν ήτανε εκείνη που φοβόσουν. Αν και ποτέ της δεν έκανε κράτει μέχρι τώρα για να κερδίσει την ευ-γνωμοσύνη και μόνο, αλλά απλώς γιατί το άλλο άτο-μο που στεκόταν απέναντί της την κοίταζε ίσια στα μάτια και με το δέρμα τέρμα στο χρώμα του λεο-ντόψαρου. Και δεν ήταν φυσικά η πρώτη φορά που τους συνέβησαν αυτά, αυτηνής και του μπουλουκιού της, ή που είχε η ίδια νιώσει και πράξει ανάλογα, μέχρι και τώρα τελευταία ακόμη, πριν κλειστεί εδώ μέσα για τα καλά, κυρίως όταν πείναγε. Ποτέ όμως με μωρά απ’ το σόι τους ξανά. Και τώρα, οπωσδήπο-τε όλα είναι αλλιώς. Όχι μόνο επειδή δεν πεινάει πια!

Documents

TΗΣ IΔIΑΣ - PatakisΕΡΩΤΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2015 ⊢ Μεταφράσεις Don DeLillo, ΣΗΜΕΙΟ ΩΜΕΓΑ Βιβλιοπωλείον