TỰ HỎI TOcircI LAgrave AI

Quecirc nhagrave quecirc người quecirc Mỹ quecirc Việt Bagravei viết tacircm sự của taacutec giả Trần Nguyecircn Phaacutet xin gửi tới quyacute vị về quecirc Mỹ vagrave quecirc nhagrave Sau đacircy lagrave nội dung

Coacute phải nếu migravenh ở một nơi nagraveo trecircn dưới ba mươi năm thigrave migravenh lagrave người thuộc địa phương đoacute đuacuteng khocircng Đatilde biết bao nhiecircu lần tocirci đặt ra cacircu hỏi đoacute sau một ngagravey nhigraven vagraveo lịch thấy con số ghi năm đatilde bước vagraveo năm thứ ba mươi bảy của một người tị nạn

Bacircy giờ coacute ai mới quen gặp tocirci hỏi Bagrave ở đacircu đến vậy Thigrave chắc tocirci sẽ trả lời rất tự nhiecircn tocirci ở San Jose hay khi đang đi du lịch thigrave sẽ trả lời tocirci ở Mỹ đến Tocirci sẽ khocircng trả lời lagrave tocirci ở Việt Nam đến nữa chỉ trừ người ta hỏi bagrave lagrave người nước nagraveo Thigrave luacutec đoacute tocirci chắc chắn noacutei tocirci lagrave người Việt Nam để cho họ khocircng nhầm với người Trung Hoa Nhật hay PhiĐuacuteng tocirci ở Mỹ trecircn dưới ba mươi năm rồi tocirci lagrave một người Mỹ Bacircy giờ thử xem lại con người Mỹ của tocirci

Trước tiecircn mặt mũi chacircn tay tocirci chẳng coacute gigrave thay đổi cả Vẫn khuocircn mặt cấu truacutec iacutet goacutec cạnh của người Aacute Đocircng vagrave caacutei mũi tẹt khiecircm tốn toacutec sợi to vagrave đen khi coacute toacutec bạc thigrave nhigraven thấy ngay muốn giấu thigrave phải nhuộmĐối với người Aacute Đocircng thigrave tocirci được gọi lagrave người coacute nước da trắng nhưng mầu trắng nagravey thực ra lagrave mầu ngagrave vagrave đứng cạnh một ocircng Tacircy bagrave Mỹ nagraveo thigrave noacute vẫn cho caacutei căn cước da vagraveng rất rotilde rệt Khi tocirci noacutei tiếng Anh thigrave caacutech phaacutet acircm vẫn coacute vấn đề đocirci khi noacutei nhanh quaacute thigrave sẽ vấp phải lỗi noacutei tiếng Anh theo caacutech dịch tiếng Việt trong đầu Như thế bị checirc lagrave noacutei tiếng Anh bể (broken English) Về caacutech phục sức nhagrave ở xe cộ becircn ngoagravei tocirci coacute thể khocircng keacutem một người Mỹ chiacutenh gốc

Nhưng khi bước vagraveo nhagrave tocirci từ những bức tranh treo ở phograveng khaacutech baacutet đũa bầy ở bagraven ăn chai nước mắm hũ dưa cải trong bếp vagrave nhất lagrave saacutech baacuteo tiếng Việt ở khắp nơi trong nhagrave thigrave chắc ai cũng sẽ nhận ra ngay đoacute lagrave một gia đigravenh Việt Nam Như thế thigrave tocirci lagrave người San Jose hay người Hagrave Nội người Mỹ hay người Việt Tocirci ở đất nagravey đến ba mươi năm rồi cơ magrave Người ở Lạng Sơn Thanh Hoacutea ra Hagrave Nội ở trecircn dưới ba mươi năm thigrave tự nhận migravenh lagrave người Hagrave Nội người ở Hải Phograveng Hải Dương vagraveo Sagravei Gograven lập nghiệp từ năm 75 76 tự nhận migravenh lagrave người

trong Nam

Tocirci ở Mỹ tigravem về Việt Nam khocircng ai chịu nhận tocirci lagrave người Việt nữa dugrave tocirci coacute yecircu quecirc hương đến quặn thắt cả ruột gan coacute gặp lại họ hagraveng nước mắt khocircn cầm thigrave khi thăm viếng hỏi han họ vẫn thỉnh thoảng noacutei rất tự nhiecircn chị đacircu coacute phải lagrave người Việt nữa bacircy giờ chị lagrave người Mỹ rồi chắc caacutei nagravey khocircng hạp với chị caacutei kia chị khocircng ăn được caacutei nọ chị khocircng biết đacircu

Những luacutec đoacute tocirci chẳng biết migravenh phải phản ứng thế nagraveo cho đuacuteng Cứ catildei tocirci vẫn Việt hay nhận đuacuteng rồi tocirci lagrave Mỹ Khocircng cả hai cugraveng sai cả Những khi cần quyecircn tiền đoacuteng goacutep vagraveo việc cocircng iacutech nagraveo ở Việt Nam thigrave ai ai cũng nhắc lại cho tocirci đến ngagraven lần tocirci lagrave một người Việt Nam chiacutenh gốc Rằng tocirci phải coacute bổn phận vagrave tigravenh thương với đất nước đồng bagraveo Tigravenh thương thigrave nhất định luacutec nagraveo tocirci cũng đầy ắp trong ngực rồi tocirci chẳng cần ai nhắc nữa nhưng bổn phận thigrave cho tocircihellip nghĩ lại

Tocirci đatilde đoacuteng goacutep bổn phận của tocirci cho đất nước đoacute rồi Một mối tigravenh chết tức tưởi trong chiến tranh hơn ba mươi năm về trước xương thịt của người tocirci yecircu nằm trong lograveng đất rồi lại phải đagraveo lecircn đốt thagravenh tro than bị đuổi mộ như đuổi nhagrave đatilde trả bổn phậnđoacute thay tocirci rồi Khocircng đủ hay sao

Bacircy giờ tocirci phải coacute bổn phận đoacuteng thuế hagraveng năm ở đất nước tocirci đang sống để phụ với chiacutenh phủ sửa đường xacircy trường học vagrave nuocirci những người ở khắp nơi mới tới như trước kia đất nước nagravey đatilde nuocirci người Việt vigrave giấy tờ caacute nhacircn hiện tại xaacutec định tocirci lagrave người Mỹ Tocirci phải lagravem bổn phận cocircng dacircn

Coacute những ngagravey tocirci laacutei xe bị kẹt ở xa lộ vagraveo một buổi chiều mưa mugravea thu hay một buổi saacuteng mugravea xuacircn vắng lặng ecircm ả đứng trong nhagrave nhigraven ra mặt hồ tocirci cảm nhận được nơi migravenh đang hiện diện khocircng phải lagrave quecirc migravenh khocircng phải nước migravenh

Chẳng coacute một lyacute do gigrave cụ thể chỉ lagrave những giọt mưa đập vagraveo kiacutenh xe chỉ lagrave mặt nước hồ gờn gợn soacuteng Mưa trecircn xa lộ Mỹ nhắc nhớ đến những cơn mưa thaacuteng Năm ở Thị Nghegrave nhagrave migravenh ở Trần Quyacute Caacutep nhagrave anh ở trước rạp cineacute Eden đứng truacute mưa với nhau

Nước ở hồ San Jose trước nhagrave nhắc đến nước socircng ở bến Bạch Đằng mỗi lần qua phagrave sang becircn kia Thủ Thiecircm chơi với bạn hay soacuteng nước ở bắc Mỹ Thuận những lần qua phagrave đi thăm họ hagraveng ở tận Bạc Liecircu Những luacutec đoacute tocirci bất chợt bắt gặp migravenh Việt Nam quaacute vigrave những caacutei boacuteng Việt Nam thật mờ thật xa lại chồng lecircn higravenh ảnh rotilde rệt ngay trước mặt migravenh Vagrave kỳ diệu lagravem sao những caacutei boacuteng đoacute noacute mạnh đến nỗi migravenh quecircn mất lagrave migravenh đang ở Mỹ Chắc tại tocirci lagrave người Việt Nam

Lại coacute những lần ở Việt Nam tocirci bị muỗi đốt kiacuten cả hai ống chacircn bị đau bụng liecircn miecircn cả tuần lễ Đi đacircu cũng phải hỏi đường ai nhigraven migravenh cũng biết migravenh từ đacircu đến vagrave đang đi lạc Tiền bạc tiacutenh hoagravei vẫn sai Nhiều khi đứng checircnh vecircnh trecircn đường phố Sagravei Gograven biết đất nước nagravey vẫn lagrave quecirc hương migravenh những người đi lại chung quanh lagrave đồng bagraveo migravenh nhưng sao khocircng giống Việt Nam của migravenh higravenh như đatilde coacute điều gigrave rất lạ

Ngocircn ngữ Việt thigrave thay đổi quaacute nhiều pha trộn nửa Haacuten nửa Ta chắp đầu của chữ nagravey với cuối chữ của chữ kia lagravem necircn một chữ mới thật lagrave ldquoấn tượngrdquo Caacutech phaacutet acircm của người Hagrave Nội bacircy giờ khocircng giống caacutech phaacutet acircm cũ của ocircng bagrave cha mẹ tocirci ngagravey trước vagrave họ noacutei nhanh quaacute tocirci nghe khocircng kịp Caacutei tiếng noacutei trầm bổng thanh lịch chậm ratildei rotilde ragraveng từng chữ của thời xa xưa bacircy giờ chỉ cograven lagrave cổ tiacutech

Ngửng mặt lecircn nhigraven bầu trời vẫn bầu trời xanh biếc của thời tuổi trẻ cuacutei xuống nhigraven mặt đất vẫn mặt đất thacircn quen nhưng sao lograveng hoang mang quaacute đỗi vagrave thấy đatilde coacute một khoảng caacutech nghigraven trugraveng vocirc higravenh giữa migravenh vagrave quecirc hương đất Việt Chắc tocirci lagrave người Mỹ

So saacutenh thời gian tocirci sinh ra sống ở Việt Nam vagrave thời gian tocirci bỏ Việt Nam ra đi sống ở Mỹ hai con số đoacute đatilde gần ngang nhau Tocirci được học từ nhỏ quecirc hương lagrave nơi tổ tiecircn lập nghiệp lagrave nơi chocircn nhau cắt rốn Ở trong nước coacute bagravei haacutet nổi tiếng ldquoQuecirc hương mỗi người coacute mộtrdquo như lagrave

chỉ một mẹ thocirci Nhưng coacute người lại noacutei Nơi nagraveo migravenh sống ở đoacute suốt một quatildeng đời dagravei coacute những người thacircn chung quanh migravenh hưởng những acircn huệ của phần đất cưu mang migravenh thigrave nơi đoacute cũng được gọi lagrave quecirc hương migravenh Như vậy thigrave tocirci coacute một hay hai quecirc

Tocirci sống ở Mỹ thigrave bạn begrave gặp nhau thường noacutei Caacutei nagravey người Việt migravenh khocircng hạp hoặc người Mỹ họ mới thiacutech nghi được việc nagravey người Việt migravenh khocircng quen Khi đi dự buổi tiệc cuối năm của một cocircng ty lớn ở Mỹ toagraven lagrave những người Mỹ sang trọng thigrave thấy rotilde ngay migravenh lagrave người Việt đi lạc dugrave migravenh coacute sang trọng lịch sự như họ Hoacutea ra ở Mỹ hay về Việt Nam migravenh đều lạc chỗ cả

Tocirci nhớ mấy năm trước coacute lần trograve chuyện với mẹ của một người bạn luacutec đoacute cụ ngoagravei 80 hatildey cograven minh mẫn cụ theo đạo Phật Trưởng nam của cụ vagrave con dacircu cụ tự nhiecircn rủ nhau theo đạo Cocircng giaacuteo Găp tocirci cụ hỏi Khocircng biết anh Bigravenh nhagrave tocirci khi chết thigrave đi đacircu

Phật giận anh ấy vigrave anh ấy bỏ đi Chuacutea chắc gigrave cho anh ấy vagraveo vigrave anh ấy mới quaacute Năm nay cụ ngoagravei 90 tuổi rồi vagrave khocircng may cụ bị Alzheimer Vậy lagrave cụ khocircng cograven minh mẫn để lo con migravenh khocircng coacute chỗ dung thacircn cho phần hồn Bacircy giờ thỉnh thoảng nghĩ lại những lời cụ noacutei thấy migravenh ngay ở đời sống nagravey cũng đatilde lagrave một vạt nắng phất phơ bay Quecirc nhagrave quecirc người quecirc Mỹ quecirc Việt Chao ocirci Caacutei thacircn cỏ bồng

Nhưng lạ lắm tocirci biết chắc migravenh lagrave người Việt nhất lagrave khi tocirci nằm mơ Trong giấc ngủ tocirci thường gặp cha mẹ gặp ngay trong những ngocirci nhagrave cũ ở Việt Nam gặp bạn begrave cũng gặp trecircn đường phố Việt Nam từ ngagravey rất xa xưa vagrave bao giờ trong mơ cũng đối thoại bằng tiếng Việt Tỉnh dậy đocirci khi vẫn ứa nước mắt dugrave lagrave một giấc mơ vui Thấy nhớ quecirc nhagrave quaacute đỗi

Tocirci nhớ lại trong những truyện ngắn những bagravei thơ Đường tocirci đọc thời rất xa xưa về người bỏ lagraveng đi xa lacircu năm trở về khocircng ai nhận ra nữa Hồi đoacute sao magrave migravenh thương những ocircng giagrave trong thơ đoacute thế Bacircy giờ nghĩ lại thigrave người trong saacutech đoacute cograven may mắn hơn migravenh họ đacircu coacute đi đến tận một nước khaacutec như

migravenh

Họ chỉ bỏ lagraveng chứ khocircng bỏ nước Thế magrave khi về cograven ngơ ngaacutec bugravei ngugravei tủi thacircn vigrave lạc chỗ ngay trong lagraveng migravenh So saacutenh tocirci với người bỏ lagraveng ra đi trong những trang saacutech đoacute thigrave hoagraven cảnh của tocirci đaacuteng buồn hơn nhiều Khocircng những đatilde bỏ lagraveng bỏ nước đi cograven nhận quốc tịch của một nước khaacutec

Khi về đổi họ thay tecircn Nuacutei chugraveng boacuteng tủi socircng ghen cạn dograveng

Trần Nguyecircn Phaacutet