,(--,t_ '1:1- yff

L

xs-.

- ,,Oiy14=g4tt,

.ojk 111

14.

EI

DE CIVILITATE MORVM PVERILIvMper DES. ER AS MVM ROTE

rodamum libellus nunc primii

& conditus & xditus.

A.ILpAE, ANN 0J. D. XXXCum graidJ priuilegio ciprco. >ego'

-=-

16ii3t1OTHEEK en LEESZALLt1

fTi.9-31-11,ro1,±92oiL

1.=tatz :".

TRAS MVSROTERODAMVS GENEROSO

cum primis & optimx fpci pueroADOLPH. principis Ve/

riani filio s.

I TER maximumillum Paulum nO pi/guit omnia ficri om,nibus, quo prodeffepofict omnibus,quito minus ego graua

ri debeo iuuandx iuuetutis amorc fubindc rcpucrafcerc.Itacp qucmadmodCipridcm ad MAXIMILIANI frikris tui primam adolefccntiam memetaccommodaui , dum adulcfcCtulorumforrno linguam : ita nunc mc ad tuam

ttempero pucritiam de puerorii moribus prxcepturus:n6 quod tu hifcc pr

Aa 2. fcriptis

DE CIVILITATEfcriptis magnopere cgeas,primii abcunabulis inter aulicos educatus, moxnadus tam infignem formandx rudisxtatis artificcm : aut quod omnia quxprxfcribetnus ad tc pertincit,& principibus & principatui narum: fcd utbcntius hxc cdifcSt omnes pucri,quociampliffimx fortunx , fummique fpcipucro dicata fint Nec cnim mediocrecalcar addct uniucrfx pubi, flc6fpcxe,rint hcrori libcros primis flatim atvnis dicari fludijs, & in codcm cG ipfisftadio currerc.I/ Munus aurcm form5di pueritiammultis conflat partibus, quarurn ficutiprima ita prxcipua efl,ut tencllus ani/

mus imbibat pietatis feminaria: proxima ut libcralcs difciplinas & amet, &perdifcattcrtia cfr,ut ad uitx officia infiruaturquarta eft , ut primisftatimxui rudimcntis ciuilitati morum affue

fcat.

frMORVIA PVERILIVM. 5rcat.Hanc poftremam nunc mihi pro,prie fumpfi.Nam de fuperionbusalij com plurcs, tum nos quoq; permulta fcripamus.Quanquam autem cxternum illud corporis decorum ab animobene compofito proficifcitur , tame in/curia prxccptorum nonnunquam fie,ri uidemus,ut hanc interim gratiam inprobis & cruditis hominibus detideremus. Ncc inficior hanc effe craffiffimphilofophix partcm,fed ca,ut funt hodie mortalium iudicia, plurimum con/ducit & ad cOciliandam bencuolcntil,& ad prxclaras illas animi dotes oculishominum commendandas. Decet awtem ut homo totus tit compofitus ani,mo,corporc,geflibus, ac ueftitu, fed inprimis pueros dccet omnis modeftia.& in his prxcipue nobiles . Pro nobili,bus autem habEdi funt omnes, qui fludrjs liberalibus cxcolunt animum. Pin

A a ; gant

-1DE CIVILITATEgant alij in clypeis fuis leones, aquilas:tauros,& Icopardos, plus habcnt ucrxnobilitatis , qui pro infignibus fuis totpoffunt imagincs dcpingerc,quot per/didicerunt artes liberaIcs.

fiVt crgo bene compofitus pucri animus undicp rcluceat,rclucet autem po/tiffimum in uultufint oculi placidi,ue/recundi,compofiti,non torui, quod efttruculcntix,non improbi quod eft im,pudcntix,non uagi ac uolubilcs,quodeft infanix,non limi, quod eft fufpicioforum & infidias molicntium , necmodice didueti,Cid eft flolidorum,necfubindc conniucntibus genisacbris,quod cft inconftantiii, nec fluperttes,quod .eft attonitorum, id in Socra.te notatum, ncc nimi acres , quod eftiracundix fignum, non innuentes ac loquaces quod eft impudicitix fignum,fed animum feciatti ac reuerenter ami,

cuM

4

ffiti o RVM PVER.ILIVM 7cam prx fe ferentes. Nec enim temcrediaum eft prifcis fapicntibus, animifedcm effe in oculis. Pieturx quide ue,

. teres nobis loquuntur , olim fingulariscuiufdd modcftix fuiffe, fcmicluCis oculis obtucri, quemadmodum apud Hi/fpanos quofdi,feinipctos intucri blandum habcri uidctur amicum . Itidecxpieturis difcimus,olim cOtradis ftriaisLp labijs cffe, probitatis fuiffc argumentum. Scd quod fuaptc natura dc/corum cft,apud omnes dccorum habebitur. Quanqud in his quoq; dccct in,terdum nos ficri polypos ad regio,nis morcm nofmct attemperare . lamfunt quidam oculorum habitus , quosalijs alios addit natura , qui non cackitfub noftras prxCeptioncs, nifi quod incompofiti geflus non raro uiciant,nonfolum oculorum, ucrum ctid totius corporis habitum ac formam.Contra c6/

A a + pofiti,

&

:

,-&

4i DEquod natura decorum efl , recil

dunt decetius: quod uiciofum eft, 11 nOtollunt,certe tegunt minuunt4 Indcrcorum eft claufo oculorum altero que,qui obtucri. Quid cnim hoc aliud eft,quim fcipfum elufcarc Eum gcflumthynnis ac fabris relinquamus.

Sint exporreeta fupercilia, non ad,dueta,quod eft toruitatis: non fublatain altum,quod cft arrogantix : non inoculos depreffalid eft male(,'Frons ite hilaris & explanata,mcnItem fibi bene confciam, & ingcniumbcrale prx fe fcrens, non in rugas corytradta,quod efl fenil:n6 mobilis,quodeft erinaciorum : non torua , quod efttaurorum.fi A naribus abfit mucoris puruletia.quod eft fordidorum.Id uicium Socrati philofopho datum eft probro.Pileo'aut uefte emungi rufticanum, brachio

cubitOue

7

1110Na.

fTMORVM PVERILIVM 9cubithue falfamentarioru.m,nec multo

id manu ficri , fi mox piruitamuefli illinas. Strophiolis exciperc nari,um recremeta clecorum,id4 paulifperaucrfo corpore,fi qui adfint honoratiores.Si quid in folum deicetti eft emun

duobus digitis nafo,mox pedcterendum eft. Indeconi eft fubindc aifonitu fpirare naribus , bilis ideft.Turpius eti ducere ronchos,quodeft furioforum,fi modo fiat ufu . Namfpiritofis qui labordt orthopncea, danda efl uenia . Ridiculum naribus uocecmittere,nam id cornicinum eft & elctphantorum . Crifpare nafum, irrifonieft & fannionum. Si alijs przfentibusincidat fternutatio , ciuile eft corpusucrterc. Mox ubi fc remiferit im perus.fignarc os crucis imagine,dein fublatopileo refalutatis qui uel falutarunt , uclfalutare dcbucrant: nam ftcrnutatio

Aa quEd

fib- DE C/VILITATEquemadmodum ofcitatio fenfum au,rium prorfus aufcrt:prccari uenii , autagcre gratias.Alterum in flernutam&to falutare rcligiofum , & fi plurcs ad/fint natu maiorcs qui falutent uirii autfceminam honorabilem,pucri cft ape/rirc caput . PorrO uocis tinnitii fludiointendcrc, aut data opera fiernutame/tum iterare,nimirum ad uirium oficn/tationcrn,nugonum cft. Reprimere fonitum quem natura fcrt , ineptoni eft,quiplus tribuin ciuilitati quam faluti.fiMalas tingat natiuus & ingcnuuspudor,, non fucus aut afcititius color.Quanquam is quoq; fic temperandusefLut ncc uertatur in improbitate , necadducat ftuporem,& quartum, ut ha/bet prouerbium,infanix gradum.Quibufdam enim hic affedus tam impo,tcns infitus eft , ut reddat delirantimillimum. Temperatur hoc malum,fi

puer

f-14 ORVM PVERTLIVM. IT-puer inter maiores affuefcat uiucrc &comeedijs agendis cxerccatur. Inflarebuccas faftus indicium eft,cafdem de,mittere , eft animii defpOdentis: alteracft Thrafonis, aItcri Iudx proditoris.

Ps nec prematur,quod eft metuentis alterius ha1itt haurirc, nec hiet, eideft morionum,fed leniter ofculantibusfe mutuo labris thiunetum fit . Minusetiam dccorum eft fubinde porreetislabijs ueluti poppyfmum faccre, quanquam id magnatibus adultis per mc,diam turbam incedentibus condonandum eft , illos cnim decent omnia,nospucrum formamus.#Si fors urgeat okitatio , ncc datur

auerti aut cedere,ftrophio uolaue tegatur os,mox imagine cruris obfignetur.Omnibus dictis aut faais arridcreflultorum cft , nullis arridere flupidoirum. Qbfccenc diais aut faais arridc

rc ne/

1-

,

DE CIVILITATEre nequicia eft. fit achinnus & imlmodicus ille totum corpus quatiens rifus,quem ob id Grxci dul.xploop appcllantnulli decorus eft xtati , nedumpueritix . Dcdecct autem quod quidiridentes hinnitum eduntindecorusilk qui oris riaum late diducit corrwgatis buccis,ac nudatis denbus,qui ca,ninus eft & Sardonius dicitur. Sic awtem uulrus hilaritate exprimat , ut necoris habitum dchoneflet,nec animumdiffolutum arguat . Stultorum illx uo/ces funt , rifu diffluo , rifu diffilio , rifucmorior:& fi qua res adco ridicula inciderit, ut nolcntibus eiufmodi rifum exprimat,mappa manuhe tegeda facies.Solum aut nullam cuidentem ob cawfam ridere,uel ftultitix tribuitur,uel infanix.Siquid tameciufmodi fuerit obortum ciuihtatis erit alijs aperire rifuscaufam, aut fi n6 putcs profcrcndam,

cOmen,

&

,

frMORVM PVERILIVM. 15ommenticium aliquid adferre,ne quisfe derideri fufpicetur.Superioribus d&tibus labrum inferius premere, inurbanum eft, hic cnim eft minantis geflus,

quemadmodum & inferioribus mor,derc fuperius . Quin & labrorum oras

linaua circumuoluta fubinde lamberetiineptum: porredhoribus effe labris, &

uclut ad ofculum cOpofitis, olim apud

Germanos fuiffe blandum indicant illorum pidturx: porreetalingua deride

re quenqui fcurrile eft. t Auerfus expuito , ne quem confpuas afpergasite.

Si quid purulentius in terram reiethierit,pcdc,ut dixi,proteratur,ne cui naufcam moucat.Id fi n6 licet,linteolo fpurum excipito. Reforbere falivam inur,banum eft,quemadmodum quofdamuidemus non ex neceffitate, fed ex ufuad tertium quodq; uerbum expuere.Quidam inclecore fubtuffiunt identil

dern

,

41.

771.4. ,DE CIViLITATEdem inter loquendum,id4 non ex ne,ceffitate,fed ex morc:is geftus eft mentientium,& inter dicendum quid dicStcomminifcentium. Alij minus etid deicore ad tertium quodcp ucrbum cruetant, qUx res fi a teneris annis abicritin confuetudinem,hxret etiam in grandiorcm xtatem . Idem fentiendumfcreatu, quibus nominibus fcruo no,tatur Teretianus Clitipho. Si tuffis urgeat,caue ne cui in os tuffias,& abfiteptia clarius tuffiedi, quim natura po,flulet.Vomiturus fecede,nam uomcreturpe non eft, fed ingiuuic uomini ac.cerfiffe deforme eft . Dentium mundikcies curanda eft, ucrum cos puluifculocandidare puellarum eft , fale aut alue.mine defricare , gingiux pcmiciofum,'idem lotio facerc Iberorii eft . Si quidinhxfit dcntibus, non cultello,non untguibus,canii feliumize more, n6 manti

.

de

; .MORVM PVERIL/VM. .15eximendum efl,fcd ucI lentifci cufpit

de,uel pcnna,ucl officulis egallorii autgallinarum tibijs detradis Os manepura aqua proluere,& urbanum eft &falubre,fubindc id facerc incptum.Dchngua ufu fuo dicemus loco . Ruflicatnum efl impcxo effe capite, adfit mundicies, non nitor puellaris . Abfint fortdes Icndium & ucrmiculorum. Subitydc fcabere caput apud alios,parum decet:quemadmodum unguibusfricare corpus fordidum eft,prxfertimfi fiat ufu , non ncccffitate Coma necfrontem tegat , nec humeris inuolitet.Subinde concuffo capitc difcutcre ca,pillitium,lafciuientium eft cquonli.Cxfaricm frontc in ucnicem leua retor,quere, parum elegans cfl,manu difcritminare modeftius.Infleacre ceruicem& adduccrc fcapulas pigritiam arguit,refupinare corpus faitus indicium eft,

mollitcr

g 16 DE CIVILITATEmolliter creaum decet Ceruixnec inlcuum,nec in dcxtrum uergat,hypocriticum cnim ,niti colloquium aut aliudfimile poflulet . Humeros oportet Er.quo libramine temperare , non in mo,.rem antennarum alterum attollere , al,terum deprimere.Nam huiufmodi geftus in pucris negledti, ucrtuntur in naturam,& corporis habitum prxternaituram deformant . Itacp qui prx deti,dia collegerilt confuctudine inficetcn/di corpus, fibi gibbum c6ciliant, quemnatura non dederat : & qui dcflexumin latus caput habere confueuerunt, incum habitum indurefait, ut adulti fruflra mutare nitantur.Siquidem teneracorpurcula plantulis funt , quzin quamcuncp fpeciem furca funiculO,uc dcflcxeris,ita crcfcunt & indurefair.Vtruncp brachium in tergii retorque.re,fimul & pigriti fpeciem habet& fu

ris: ncci;

thVIORVM PVER/LIVMnecp multo cicccntius cfl altera ma

nu in ilia inic1a aftare feclercize,quodtamcn quibufdam cicgansac militareuidctur.. At non ftatim honeflum cifquod ftultis placuit , fed quod haturx& ratiorti cOfentancum eft. Reliqua dicentut quum ad colloquiurxi, & conui,Uium ucntum crit.Mcmbra quibus natura pudor6 addidit retegere citra nc/ceffitatem procul abeffe debet ab indo1c libcrali . Quin ubi ncceffitas huc co,git, tamen id quoq; ciccente uerecildil-facicndum eft,ctiam fi ncmo teftis

Nunquam cnim tion adfunt ange/quibus in pueris gratiffinius cfr pu,

dicitix comcs cuftosp pudor. Quoraautem c6fpe6tum oculis fubducere pudicum eft,ca multo minus oportet alieno prxberc contaetui.Lotium rtniorari ualetudini perniciofum , fecret6 rcclidcrc ucrccundum . Sunt qui prxcipile

B b

9/19 f.: DE CIVIL/TATtut pUer comprcefis natibus uentris fla)tum rctincat.Atqui ciuilc non cfl,dumurbanus uideri fludes morbum accer,fcrc.Si licet fcccdcrc,folus id faciat.Sitiminus, iuxta uctuftiff mum proucrbi.um, Tuffi crcpitta diffimulct . Alioquiquur non cadcm opera prxcipiuntaluum dcijciant , quum rcmorari flattipericulofius fit quirn aluum firingcre.Diduais gcnibus fcdcrc,aut chuarica,tis tibijs diflortisix flare, Thrafonumeft Sederi coant genua,flanti pedes,aut ccrtc modicc diducantur.Quidarnhoc geftu fcdcnt, utaltcram tibiamtcro genu fufpcndant , nonnulli flantdccuiratim cotnpofitis tibijs, quoni al,tcrum eft anxiorum , altcrum inepto,rum. Dcxtro pcdc in lxuum fctnur in,icao federc prifcorum regum mos cfl,fed improbatus. Apud Italos quidamhonoris gratia peck altcrit aitcro prei

mtit,

nottvm-rvxR.Ipiir-pf. fiipropemoda intiftunt tibiz

ciconiararitu , quod an pueros deceacnefcio. Itid in Elealdis genibus aliudapucl.aliOs decet dedecethe Quidamutrunq; pariter infledunt ;44:143 rurfusalij reeto corpore,alij nonnihil incuruato.Sunt qui hoc ccu muliebre rati,timliter ereeto Corpore primum dextrum.incuruant genu, moxfinifrrumqiiodapud Britannos in adolefccntibus lau,di darur . Galli modulato corporiscir,,cum adu dextrum duntaxatIn his in quibus uarictas nihil habetcum honcfto pugngs , libcrum erit uei,uernaculisuti moribus,uel.alienis obfe:quunclare,quando funt quos magis ca-piant peregrina . Inceffus .ncc fradusfit;ftec prx:ceps,quorurri a1tcri eft mollium,alterurn furioforum,Nam ineptam in inceffu fubclaudicai,non'ESuiceris nitibiis. relinquamus:

B b z ijs

mi

infledta,

ncc

DE CIVILITATE& ijs qui magnum omamenth ducrit;in pilco geflarc piumas.Tametti uidirmusepifcopos hoc geflu fibi placcre.Sedetcm pcdibus luderc ftu1tor eft,quemadmodum & manibus gefliculari,parum intcgrx mcntis indicium eft.

IDE CVL TV.In fumma diaum efl de corporc,

nuncdc cultu paucis, cO 4d ueflis quocUrriodo corporis corpus efl,& ex hacquocp liccat habitum animi conijcere.Quanquam hic ccrtus prxfcribi mordus non potcfl,e6 quod non omniumpar eft uel fortuna ucl dignitas , nccapud omnes nationcs eadem dccorafunt aut indccora,pofIrcmo nccomni,bus fcculis eadem placetVndc quemadmodum in alijs multis,ita hic quoq; nOnihil tribucndum eft,iu= prouerbiii, vc v atq;

ctiam

difplicenti162

fiNIORVM PVERILIVM. 21ttiam xcaci;,, cui feruire iubent fapicntes.Efl tamen in hifce uarictatibus,per fe fit honcftum aut fccus, uelut illaqux nullum habent ufum, cui paraturucflis Prolixas trahcre caudas in fce/minis ridctur,in uiris improbatur , anCardinalcs & Epifcopos deccat alnsxflimandum relinquo. Mulaitia nunquam non probro data funt tum uiris,tum firminis,quddoquidem hic eft al/ter uc11is ufus,ut ea tegatqux impudi,ce oftenthitur oculis hotninum Olimhabcbatur parum uitile,difcinata cffc,nunc idcm nemini uicio ucrtitur,quodinduftis, fubuculis,& caligis repertis tegantur pudenda,etiam fi diffluat tuni/ca . Alioqui ucftis brcuior quim ut in/clinti tegat partes quibus dcbetur honos, nufquam.n6 inhoncfta cfl.Diffecare uefletn atnentiutn cft , piauratisac ucrficoloribus uti, morionum cft

B b ;

.

.

fimiorEi.

21 DE CIVItITATEfimiorum. Ergo pro tnodo facultatumac dignitatis,pro4 rcgionc & morc adfit cultui mundicics,ncc fordibus nota,bilis,ncc luxum aut lafciuiam,autprx fe fcrcns . Ncglcdior cultus dccetadolcfccntcs , fed citra immundiciam.Indecorc quidam intcrularum ac tuni,carum oras afperginc lotij pingfit , autfinum brachialiacp indecoro tcdotioi ncrufla nt,non gypfo,fcd nariCi & orispituita . Sunt quibus uctlis in altcrumlatus dcfluit , alijs in tergum ad renestfquc, nec defunt quibus hoc uidcaturcicgans . Vt totutn corporis habitum& malum , & compontum cffe decct,ita decct illti corpori cOgrucre Si quidcicgantioris cultus dcdcre paretcs, ncctcipfum reficxis oculis cOtcmplerc,nccgaudio gcflias,a1ijs3 ofIcntestnam altcrum fimiarum,altcrum pauontl: mi/rentur altj, tu te benccultil cffe ncfcias.

Quo

fia OVM PrE-RILtV;M: :Qtto maior efl fortuna, hoc eft atrabilior modeftia,,Tenuioribus in cOditio,.riis folatium concedendum eft, ut mo/Cierate fibi placeantAt diues ofretan4fplendoremamietusalijs.filam exprcibrat miferiam c6flat inuid,iam;

rio E R I "B VIN..

.5/Quoties fores_ templi prateris nw,'dato caput,,ac modice flexis'genibus,:

ad facra uerfo uultu Chriftumuos4 falutatoidem & aliis faciencki,fitie in urbe,Gue in agris, quoties oc.cur.rit imago crucis . Per zdem racram netranGeris,nifi religione falte bree

precatiuncula Chrifb.I appcIles,id4rfteeto capite , & Otroque -genuCum facra peraguntur,, totum co- rpolTis habitum ad religionem.decet.com,ponett:Coagit illic-prxfentem

B b + flum

fibi4

TEMPL

fimili

Chri,

DE CIVILITATEOEUM cum innumeris angelornmbus.Et fi qui regem homincm alloquuturus ciraiftante proccrum corona,ncccaput aperiat, nec genu ficdat,nO iampro ruflico , fed pro infano habereturab omnibus:quale eft illic apertum habcre caput,ereda genua,ubi adcft rexille regum immortalis & immortalita,tis largitor,ubi ucnerabundi cirdifiantxthcrei fpiritus. Ncc refert,fi cos nO uidcs,uident iIIi tc, nec minus certum eftillos adeffc quim fi uideres cos oculiscorporcis . Certius cnim ccrnunt oculificici,qum oculi carnis.Indcc6tiuseft quod quidam in tem plis obambu,lant,& peripateticos agunt . Atqui de,ambulationibus porticus & fora con,ueniunt non tcmpla,qux facris concionibus,myftcrils,ac deprecationi dicatafunt.Ad concionantem fpcetent oculi,huc attcntx fint aures huc inhict ani/

mus,

filVIORVAI PVERILIVM.ITIUS omni cum rcuerentia,quafi n6 hominem audias, fed deum per os hominis tibi loquente.Quum recita(Euan,gclium aiTurge,& potes aufculta rcli,giofc.Quum in fymbolo canitur,& homo fadus eft,in genua procumbe, uelhoc paao te fubmittcns in illius honOrem,qui fcmct pro tua falute,quum eftfct fupra omnes ccclos demitit in ter,ras,quum effer deus , dignatus cft ho,mo fieri,ut tc facerct dcum. Dum per,aguntur myfteria,toto corpore adgionem cOpofito ad altare uerfa fit fa,cies,ad Chriftum animus . Altero ge-enu terram contingerc,crecio altero cuilxuus innitatur cubitus, gcflus eft imvpiorum militum, qui domino Ieru illudentes dicebant : Auc rex Iudxorum;Tu demitte utruncy,rcliquo ctiam corporc nonnihil inflcxo ad uenerationC.Reliquo tcmporc aut Icgatur aliquid

B b 5 libc11O,

rClit

DE CIVILITATEfiuc precularum, fiuc doetrinz

falutatis , aut mcns ccelefte quippiammeditcrur. Eo tempore nugas obgan,nire ad aurem uicini,eorum eft, qui n6crcdunt illic adeffc Chriflum:huc illuccircunferre uagos oculos , amcntitiExiftima tc fruftra templum adiffc,ni,

inde mclior difccffcris,putiorLp.

C ONV IVIIS.Oln conuiuijs adfit hilaritas,ablit pc,tulantia:non nifi lotus accribc, fed anteprxfcetis unguibus,nc quid in his hx,rcat fordium,dicaris4 ivarox;vcruX6d,aC prius clam reddito iotio,aut fi rcs itapoftulct,cxonerata ctiam aluo:& ti forte ftrietius cinetum efre contingat, ali/

quantulum rclaxare uincula thfultumcil , quod in accubitu pani decorc fiar.Abficrgcns manus , fimul abijcc quicyquid animo xgre cfl. Nam in CO'Lliuick

ncc

ORVM PVERILIVM4 27

nec trifiem effe dccct , ncc contriflarequenquam. luffus confccrarc mcnfamuultum ac manus ad religioncm dipo/nitapeetans aut conuiuij primarium,aut fi fors adefl, imaginem Chrifli,adnomen lefu , matrisip uirginis, utrilq;ficetens genu. Hoc muncris fi cui alte,ri dcicgatum fucrit, pari rcligione tumaufcultato,tum rcfpondeto. Scdis ho,norcm alteri libenter cede,&ad hono/vatiorcm locum inuitatus , comiter ex,tufa : fi tamcn id crcbro ferioc=p iubcataliquis autoritate prxditus, uerecundeobtempera , nc uidcare pro ciuili prx,fradus Accumbcns utrancp manumfuper mcnfam habc,non coniunftim,ncc in quadra . Quid cnim indccorc,ucl unam,uci ambas habet in grcmio.Cubito ucl utroq; ucl altcro inniti me/

, fenio morbOuc laffis condonatur,idem in delicatis quibufdd aulicis , qui

fe

7 2$ DE CIVILITATEfe decerc putant quicquid agunt ,mulandum eft non imitandum . Inte,

rca cauendum,nc proxime accumben,

ti cubito,ncu ex aducrfo accumbeti pc?

dibus fis molcflus . In fclla uacillare &

nunc huic nunc alten nati uiciflim infidirefpeciem habet fubinde uetris

tum emittcnns, aut cmitterc conantis.Corpus i ur xquo libramine fit cre,

etum. Mantile fi datur,aut humero fienifiro,aut brachio lxuo imponito.OEhonoratioribus accubiturus,capite pe/xo,pilcum rclinquito , nifi uel rcgionis

mosdiucrfum fuadcat, ucl alicuius au,toritas prxcipiat , cui non parcrc fitdecorum.Apud quafdi nationcs moscfl, ut pucri flantes ad maiorum men,fam capiant cibum cxtremo idco, rite,eto capite Ibi nc puer acccdat nifi iut

fus , ne hxrcat ufq-; ad conuiuri fincm,fumpto quod fatis cfl, fublata qua

dra

410RVM .PVERLIVM. E!IOdra faa, fleko pOplitefalutet 'coniiivas,prxcipue cfui inietcoimivas eft citeri'shonoratioe.A dextris fit cubtellus efcarius rite purgatus,ad IsuSpaiiis.Panem una uola preffum, fummisdigitis refringere , quorundam aulicO>rum delitias effefinito , tu cultello fecadecenter, non undicp reuelleni crufti%aut utrinq;refecins:¢elicaturil hoc eft.Panem ueteres in omnibus conuitifPceu rem facram religiofe traCtabit,citiede nunc quoq; mos relietuseft,e5 fortte delapfum in humum exofculari.COuiuium ftatim poculis aufpicari potorum eft , qui bibunt,nonquod atiant;fed quod foleant. Nec eares folii moribut eft inhonefta, uerum etiam officitcorporis ualetudini . 'Nec ftatim po-ft"fUmptam ex iure.offam bibcndii, multo minus poft ladis efum Putro fx./pius'quim bis, aut ad fummU:11 ter

conuiuia

&

.

in

o DE CIVILITATnconuiuio bibcre , ncc decorum eft , ncefalubre.Scmcl bibat aliquAdiu pailusdc fccundo mifru,prxfcrtim ficco:dcinfub conuiuij fincm,id4 modicc forb&do,non ingurgitando,nec cquorii fonitu.Tum uinum tum ccruitia nihilo mi,nus quim uinum inebrians , ut puero.rum ualctudinem kdit,ita moles dedecorat.Aqua fcruidx cOucnit xtati autfi id non patitur aucregionis qualitas,Gue alia quxpiam caufa , tenui ccruifiautitor,aut uino ncc ardcnti,& aqua di.luto . Alioqui mcro gaudentes hxc fe,quuntur prpnia,dentes rubiginoti,ge,nx dcfluentes,oculi lufciofi,mcntispor,breuiter fcnium ante fcnceti. An/tequim bibas prxmande cibum , neclabra admoueas poculo,nifi prius md/'tili aut lintcolo abiterfa , prxfertim fiiquis fuum poculum tibi porrigit , autubi dc communi bibitur poculo. Intcr

bibencki

.

140RVM PVER/LTVM. 51bibendum intortis oculis alichs intucriillibcralc eft , qucmadmodum & cicolniarum cxcmplo ccruicem in tergti re,ficacrc,nc qucl hxrcat in imo cyathoparum eft liberalc.Salutantem poculorefalutct comitcr,& admotis labris cyatho paululum libds imberc fe fimulct:hoc ciuili nugoni fatis erit. Qui fi ruflicus urgcat, polliceatur fe tum rcfponfurum,quil adolcucnt Quidam ubi uixbene confederint , mox manus in cpw.las conijciunt.Id luporum cfl,aut coniqui de chytropode carnes nOcki immolatas dcuorant,iuxta proucrbium.Pritmus cibini appofini ne attingito, nontantum ob id quod arguit auidumicdquod intcrdum cum periculo coniun/aum eft,dum qui fcruidum incxploratum recipit in os , aut cxpucrc cogitur,aut f deglutiat adurerc gulam , utrocpridiculus xque ac mifcr. Aliquantifper

m oran,

# .54 -DE crviLiTArgs.morandum , ut puer affucfcat affeduitemperare.Quo c6filio Socrates ne felnex quidcm Unquam dc primo crate,TC bibcrc fuflinuit . Si cum maioribusacciibit pucr , potircmus ncc id nifi intuitatus manum admoucat pannx. Digitos in iuffulcnta immergcreeft , fed cultcllo furcinaUc tollat quoditult:ncc id cx toto cligat difco,quod foIcnt liguritorcs fed quod fortc anteipfum iacct futnat: quod ucl cx Homero difccrc licct , apud qucm crebcr cflhic ueraculus,oi cr tid Ouf;aelib7p.ct 7rgoxf;i4ija ,(gfeLS 7cMotf '1d quocp fucrit intignitcr elegdsv

alteri cedat, &quod proxtmum efl acfcipiat.Vt igitur intcmperantis efthines patinx plagas manum mittere,ita parum decorum patinam inuertevrc, quo ucniant ad te lautiora . Si quisalius cibum porrexerit elcgantiorcm,

prxfatus

filtonvm PVERILIVAI. 55prxfatus excufatiunculam recipiat, fedrefeda 66i portiuncula,reliquum offe,rat ci qui porrexcrat, aut proximc atti.dcnti communicet. Quod digitis exci.pi non potett, quadra excipie-clum ctl.Si quis c placeta ucl artocrea porrexitaliquid cocicari,aut quadra excipe, autcoclearc porrcdum accipc , & inuerfoin quadram cibo,coclearc reddito.Siquidius eft quod datur guflandum fumito,& cocleare reddito,fcd ad manti,Ic extcrfum Digitos undos uel oreprxlincrere , ucl ad tunicam extergerepariter inciuile cft , id mappa poriusaut mantili faciendum.Integros bolosfubito dcglutirc ciconiarum eft , ac ba.latronum Si quid ab alio fuerit refe,aum, inciuile efl manum quadramilcporrigcre, priufquim ilic ftrudtor offcrat , ne uidcare prxriperc , quod altcriparatti crat . Quod porrigieaut tribus

C c digitis,

qu.

,

.

-

-

5 4 DE CIVILITATEdigitis , aut porreda quadra occipicn,durn.Si quod offcrtur non c6gruit tuoflomacho, caue ne dixcris illud comiciClitiphonis,n6 poffum paterfed blandc agito gratias. Eft cnim hoc urbaniffimum recufandi genus.Si perftat inuitator, ucrccunde dicito aut non conue,nirc tibi,aut tc nihil amplius requirere.Difcenda cfl i primis flatim annis fe,candi ratio, nO fuperilitiofa,quod ,dam faciunt,fed ciuilis & cOmoda.tcr cnim inciddarmus, aliter coxa, ali,ter ceruix,aliter cratis, aliter capus, ali,tcr phafianus,aliter perdix,alitcr anas,qua de rc figillatim prxciperc,ut proli.xum flt ita ncc operx precium.Illud inuniucrfum tradi potcft , Apitioni cfrcotnni cx parte,quicquid palato blanditur abradcre. Abs te femcfa altcri por,rigcrc, pani honcfti moris cft. Pancmprazofum itcrum in ius immergcre ru

tticana

MORVM PVERILIVM: 55flicanum cft . Sicur & cibum manfumfaucibus cximcre,& in quadram repotncrc, inclegans cft . Nam fi quid fortefumptum cft, quod deglutiri n expetdit, clam aucrfus aliquO pronciat Citbum atnbcfum aut offa femcl in qua,dram feporita rcpctcrc,uicio datur. Offa,aut fi quid firnilc rcliqtiii efl , ne fubmcnfam abicccris , pauimcntum contfpurcans,ncc in mcnfx ftragulam protijcc,nec in patinam repone,fed in qua/cirx angulum fcpone , aut in difai quiapud nonnullos rcliquijs excipiendisapponitur.. Canibus alicnis dc mcnfaporrigcrc cibutn, incptix tribuitur: inteptius cft illos in conuiuio contreeta,.re.Oui putamen digitorum unguibus-aut pollice repurgarc ridiculii eft : icieinfcrta lingua faccre magis etiamxulum,cultcllo id fit dccetius.Offa dentibus arroclac.(4ninii efk, cultello purt

C c z gare

.

I, 36 DE CIVILITATEgarc ciuilc . Tres digiti falino imprefft,uulgari ioco dicuntur agreftium infirgnia.Cultclio fumcndir eft falis quanrtum fatis efl . Si longius abeftporrceta quadra pctendum eff Quardram aut patini cui faccani aut aliudfuaue quiddam adhxat,lingua lambcrc fclium eft,non hominum ..Camcmprius minutim in quadra diffecet,moxaddito pane fimul aliquddiu mandar,priufquim tranciat in ilomachum. Idnon folum ad bonos mores, uerum etiam ad bonam ualetudincm pertinet.Quidam dcuorant ucrius quam cdtit,no aliter quim mox,ut aiunt,abducertdi in carccrem.Latronum cfl ca tuburrcinatio.Quidam tantum fimul in os irtgerunt , ut utrinque ceu folics tumcantbuccx,aln mandcndo didudufonitum xdunt porcorum in morcm.Non,nulli uorandi fludio, fpirdt ctiam

naribusp

. .

:

f/IWORVM PVERIL/V.M. 3 7aribus, quafi prxfocandi Ore pleno

uel bibcrc,udloqui nec honcflumnec tutum . Viciffitudo fabularum in/tcruallis dirimat perpetuti efum . Qui,dam citra intermiffionem eduntitc,non quod efu riant fitianthe,fed eidalioqui geflus modcrari non poffunt,niti aut fcabant caput,aut fcalpantdentes,aut gefticulentur manibus , aut lu/dant cultcllo aut tuffiant, aut fcrecnt,aut expuant . Ea res a ruffico pudoreprofeeta nonnulliinfanix fpccicm habet.Aufcultandis aliorum fcrmonibusfallendum efl hoc tedij,fi non datur oiportunitasloquendi Inciuile eft,cogi,tabundum in mcnfa accumberc.Quofdam autem uideas adco frupentcs , utncc audiantquid ab aliis dicatur,nec fecomcdcrc fentiant,& fi nominatim appellcs,uclut fomno cxcitati uideitur.Adco totus animus cft in patinis.Inur

C c banti

bibrit

DE CIVILITATEbaniim efl oculis circumaais obfcrua,.re quid quifquc comcdat , ncc decet inqucnquam conuivarum diurius intcn,tos habcre oculos: inurbanius ctid trdfuerfim hirquis intucri , qui in code ac,cumbunt latere:inurbaniffimum,retorto in tcrgum capitc contemplari , quidrerunigeratur in altcra mcnfa.Effutirefi quid libcrius inter pocula diaum faaumiic fit, nulli decorum eft , nedum,pucro.Puer cum natu maioribus accti,bens niiquain loquatur,, nifi aut cogat,ncceflitas , aut abs quopiam inuitctur.Lepide diais modice arridcar, obfcce,ne diais ne quando arridcat , fcd nectfrontem contrahat fi prxcellit dignitamte qui dixit , fed ita uultus habiti temmperct, ut aut non audiffe, aut ccrtc nonintcllexiffe uidcatur.Muliercs ornat fimIcnrium, fed magis pucritiam . Quidircfponcicnt pridquim oratioa finiet

rit

fiNIORVM PVERILIVM: ; 59eit qui compcllar,ita fxpe fit ut alicnarefpondens fit rifui, det:T; uctcri locumproucrbio,«Aaq DOCCt hocillc fapientiffimus, flultitix tnbucns refpondcre priufquim audias , n6 auditautcm qui non intcllexit Si minus in,tclIcxit percontantcm,paulifper obticcfcat, donee ille quod dixit fpontc rcpe/tat. Id fi n6 facit,fcd refponfum urger.blandc ucniam prxfatus piacr , orct utquod dixerat dicat denuo . IntclledapercontatiOnc, paululti interponat morx,dcindc rum paucis refpondcat tumIIIIJLiucundc . In conuiuio nihil cffuticndii,quod offufcct hilaritatcm. Abfentiumfami ibi Ixdcre piaculum eft. Nccquam illic fuus refriadus dolor.Vituperare quod appofitum cfl , inciuili/tati datur,& ingratum eft conuivatori.Si dc tuoprxbctur conuiuium,ut excufare tcnuitatein apparatus urbanurn,

C c + ita

cui/eft

TE CTVILITATEita laudare aut commemorare quanticonftiterint, infuauc profceto thdimE,tum efl accumbetibus. Dcnicv fi quidi quoquam in cOuiuio fit ruflicius perimperitiam, ciuiliter dif1imu1andi po,tius quam irridendum Dccet compo,tarione libertas. Turpc eft , fub dium,ut ait Flaccus , rapere, fi quid cui fupercoenam excidit incogitirius. Quod ibifit dicitur'uc,uino infcribendum,ne auclias, p.oi vciov citspascfrap. Si con,uiuii crit quam pro pucrili xtatc prolixius,& ad luxum tcndcre uidcbitur,fi,muf atq; fcnfcris naturx fadum fatis,put Clam, aut ucniam prccarus tc fub,ducito. Qui puerilcm xtatem adiguntad incdiam,mca quidcm. fententiafaniunt , neq; multo minus ij qui puc,ros immodico cibo diffarciiit Niutlud dcbilitat teneri corpufculi uiriculas,ita hoc animi uim obruit . Mocicratics

tamcn

.

+ :

friORVM PVERIL/VM 91-41tamen flatim eft difccnda . Citra ple,nam faturitatem reficicndum cfl pueriIc corpus,magisCp crcbro quim copioEQuidam fe faturos ncfciit, nifi dumita diftentus eft ucntriculus , ut in peri/culum ucniant ne dirumpatur , aut neper uomitum rcijciat onus. Odcruntbcros qui illos etiamnum tcneros cce,nis in multam noftem produais per,pctuo finunt afridcrc.Ergo fi furgenaicrit i prolixiorc conuiuio, quadram tu/am cum rcliquijs tollito,ac falutato quiuidetur inter cOuivas honoratiffimus,mox & alijs fimul , difccdito fed moxrediturus , ne uidcare lufus aut alteriusparum honcflx rci gratia te fubduxiGfe Rcucrfus miniftrato fi quid opuserit , aut reuerentcr mcnfx affiflito , fiquis quid iubeat expcais.Si quid apiponis aut fubmoucs uidc ne cui ucfteiure perfundas Candclam cmunau,

C c 5 rus,

,

,

5442 DE CIVILITATErus,prius illam mcnfa tol1ito,quod4;emunthi eft , protinus aut harenx immergito,aut folea protcrito,nc quid ingrati nidoris offendat narcs . Si quidporrigis infundisiue,lcua id facias caueto . lutrus agere gratias , compone ge/flus,paratum te tignillcans donec filentibus conuiuis diccndi tempus adfuc,rit.Intcrim uultus ad cOuiuio pri-fidcntcm reucrcnter uerfus Cit & conflantcr.

DE CONGRESSIBVS.Si quis occurrerit in uia,ucl fcnio

nerandus,uel religione reuerendus,ueldignitate grauis,uel alioqui dignus honore, memincrit puer de uia decedere.rcucrcnter aperire caput, nonnihilFlexis poplitibus Nc ucro fic cogiter.quid mihi cum igncto, quid cum nihi.Iunquam bcne de me merito:-Non hichonos tribudhomini,non mcritis,fcd

dco.

ORvivi PvERTLTvm. ; 43cod . Sic deus iuffit per Solomone,qui

iuffit affurgerc cano : fic per Paulii quipresbytcris duplicatum honorcm prxcipit cxhibcrc,in fumma,omnibus prflare honorcm quibusdcbctur honos,cOplcacns ctiam ethnicum magifira,tum:&li Turca, quod abfit. nobis im,peret, peccaturi fimus fl honorcm ma,giftratui debitum illi negemus.Dc patrcntibus interim nihil dico , quibus felciidum dcum primus dcbetur honos..Nec minor prxccptoribus,qui mcntcshominum quodammodo di formir,generant.ld & inter xquales illud Pau

locum habere dcbct,honorc inuiccmpr:rucnicntes . Qui parem aut infcrio,rem honore prxucnit,non idco fit ipfeminor,fcd ciuilior,& ob id honoratior.Cum maioribus rcuercntcr loqucnciii& paucis, cum xqualibus am&cr & comitcr.Intcr loquCcium pilcum lxua

ncar

.11.-

-11

1144% -;17YE:CTITILITAT. t*near, dextri leuiter admotaaut quod decennus habeturutiacp manu iunaa fufpenfum,'bus emitlentibus,tept pubiSlocti.-Li/brum aut galerum fub axilia tenere rufRicius habee. Pudor adat, fed qui de,coret;non qui reddat attoninttn:Qcolifpeaent cum cui loqueris fedfimp1ices4 , nihil procax imprOhuin,ie prife krentes.OculoS in terram

Ocere,quod facia catoblepz, malx ci5Akientiz fufpitionem habet . Tranfuei,

tueri , uidetur auerfantis. Vultumhuc illuc uoluere,leuitatis argittnetutn,eft , Indecorum eft interim uultunt innarios trutare habitus ut nunc corru/getur nafus , nunc contrahatur frons,nunc attol4tur fupercilium, titic diftor

, queantur labra, nunoliducatur os;nficprematur , hx-c animum arguunt Pro.tei timilem:Indecorum ISC.... fo ca/

umbilico:, pilcum

pollici

, placidi

de

,

tritIORVAI PVERILIVMJ 45(0 capite iaaare comamfine caufa tuf,firc,fcrearc , qucmadmodum & manufcaberc caput, fcalperc aurcis,cmungc/re nafum , dcmulcere faciem, quod eflucluti pudorcm abfkrgetis fuffricareoccipitium , humcros adduccre , quodin nonnullis uidcmus Italis.Rotato C3pite negarc,aut recludo accerfere,& neperfcquar omnia , geflibus ac nutibusloqui,ut uirum interdum deceat,pueniminus decct Illiberale eft iaaarc bratchia, gefticulari digitis , uacillarc pcdilbus,breuitcr non lingua , fed toto cor,pore loqui, quod tunurum effe fertur,aut motacillarum, nec multum abhor,rens picarum moribus. Vox fitlis ac fedata, n6 clamofa quod cft agrit

nec tam prcffa, ut ad aurcs ciuscui loqueris non perueniat . Scrmo fitnon prxceps,& mcnte prxcurrcns, fedlentus & explanatus. Hoc ctiam natuA

talcn2

-

mol.

t 4 DE CIVILTrATEralem battarifmum , aut hxfitantiant;fi non in totum tollit , ccrtc magna cxparte mitigat , quum prxcipitatus fcr/mo multis uicium concilict quod nondcdcrat na tura. In ter colloquendii fubinde titulum honorificum eius queap,pellas rcpctere ciuilitatis eft , Patris acmatris uocabulo nihil honorificetius,nihil dulcius,Fratris fororis'ue nomincnihil amabilius. Si te fugiunt tituliculiarcs,omncs cruditi funt tibi prxcc,ptores obferuandi , omncs faccrdotcsac monachi , reucrendi patrcs , omnesxqualcs , fratrcs & amici, breuiter om,ncs ignoti domini,ignotx domin.Exorc pucri turpitcr auditurfiuc iocus fit, fiue res fcria Quid cnimturpius comorc,ciapud nationcs quardam ad tertium quodcp ucrbum deic,rant etiam pucllx, per panem, per uitnum,per candclam,per quid nonr:Ob

fccenis

iufiu

.

filtiORVM PVERILIVM..fccenis diais,nec linguam prxbcatgcnuus pucr , ncc aurcs accomm oder.Deniquc quicquid inhonctic nudaturoculis hominum , indeccnter ingeriturauribus. Si rcs cxigat,ut aliquod mcmbrum pudendum nominctur , circum,itionc ucrccunda rem notet . Rurfus tiquid incidcrit,quod auditori naufcamcicre poffit,uclut ti quis narret uominl,aut latrinam,aut olctum, prxfetur holnorem auribus.Si quid refellendia crir,cauc dicat,haud ucra prxdicas, prxfcrtim fi loquatur grandiori natu,fed prxfatus paccm , dicat, mihi fccus narranicff tali_. Pucr ingcnuus cum ncminecontcntionem fufcipiat,ne cum xqualibus quidcm, fed cedat potiusfi res ad iurgium ucniat,aut ad arbitniprouocct. Ne cui fe prxferat,ne fua iat

ct, nc cuiufquam infirut rcprehcn,dat,aut ullius nationis ingcnium

t6tie.

411 DE CIVILITATEresuc fuggillet , ne quid arcani creditileuulget,ne nouos fpargat rumores, necuius obtreact famx,nc cui ,pbro dct,uitium natura infitum.Id enim non folum contumeliofum efl & inhumanti,fed etiam flultum,ucluti fi quis lidcurnappclIct lufcum, aut loripedcm loripc.dcm,aut ftrabum firabum, aut nothiinothum. His rationibus fict,ut fine in,uidia laude inucniat , & amicos parct.Interpellare loquentcm antcquam falbulam abfolucrit, inurbanum eftncminc fimultatcm fufcipiat , comitaltem cxhibeat omnibus, perpaucos tar .men ad intcriorem familiaritatcm rectpiat,cos43 cum dcicau. Ne cui ramen;crcdat quod tacitum uclit . Ridiculumenim eft ab alio filentij fidcm cxpecitare,quam ipfc tibi non prxfics Nullusautcm eft adeo lingux continentis, utnon habeat alique in quem transfun, .

dat

.

00S.VM PVERILIVM. 47 40dat arcanum . Tutiffimum autehil adrnittere , cuius te pudeat fi profe/ratur.Alienarum rerum ne fueris curiofus , & ii quid forte confpexcris audie/risitc,fac quod fcis ncfcias. Litcras tibinon oblatas limis intucri parum ciuileeft . Si fors te prxfentc fcrinium fuumaperit aliquis,fubducito te. Nam inur/banil eft infpicerc, contrcetare aliquidinurbanius. Ite Fi fcriferis inter aliquosfccrcrius oriri colloquium , fubmouc tediffimulanter, & in ciufmodi colloqui/urn nc temet ingeras non accitus.

DE LVS V4lufibus libcralibus adfir alacri/

tas,abfit peruicacia rixarum pares, ab/fit dolus, ac mendacium Nam ab hisrudimcntis proficitur ad maiores iniu/rias. Pulchrius uincit qui cedit contcn/tioni,qum qui palmam obtinet.Arbi

D d tris

eft

ffn

!I.

050 'DE CIVILTTATEtris ne reclamita . Si cci imperitioribusccrtamen cft, poffisCp femper uinccre,nonnunquam te .uinci patcre , quo fu,chis fit alacrior. Si cum inferioribus lu,ditur,ibi tc fuperiorE effc nefcias Ani,mi caufa ludcndum eft , non lucri gra/tia . Aiunt pucrorum indolcm nufquimacis apparcrc , quim in lufu . Si cuiad golos,ad mcndacium, ad rixam,adiram, ad uiolcntiam , ad arrogantiampropenfius ingcnium , hic cmicat na,turx uicium . Proinde puer ingenuusnon minus in ludo quim in conuiuiofui fimilis fit.

E CVBICVLO.cubiculo laudatur fil6tium & uc,

rccundia.Ccrtc clamor & garrulitas indccora efl,multo magis in leclo Siuccum exuis te, fiuc cum furgis , mcmorucrecundix : cauc ne quid nudcs alio,

CLIM

.

.

GORVAI PVERILIVM. 51ru-m oculis , quod mos & natura teaiteffc uoluit Si cum fodali leaum ha,bes communcm,quietus iaccto, nequecorporis iadatione ucl tcipfum nudcs,ucl fodali detraetis pallijs fis molc,flus. Priufquim reclincs corpus in ccr,uical , frontcm & peaus figna crucisimagine , brcui precatiuncula temctChrifto commcndans . Idcm facitoquum mane primum temet crigis ,precatiuncula dicm aufpicans . Noncnim potcs ab omine feliciorc . Simulac exoneraueris aluutn , nc quid agas,

prius lota facie manibus4 , & oreproluto . Quibus contigit bcne nafci,his turpe eft generi fuo non refpondc,re moribus . Quos fortuna uoluit cffeplcbcios, hutniIes aut etiam rurcares,his itnpcdius etiam adnitcndum eff,ut quod fors inuidit,morum clegantiapenfent Nemo fibi parentes aur pa,

D d z tril

.

,

-

fr$Z (DE CIVILITATEtriam eligere poreft , at ingcnium moires4 fibi quifquc poteft fingere. Colophonis uicc addam prxceptiunculam,qux mihi uidetur propemodum prirmo digna loco . Maxima ciuilitatispars eft , quum ipfe nufquam dclin,quas, aliorum dclietis facilc ignokerc,nec ideo fodalcm minus habcre cha/rum , fi quos habct morcs inconditiores.Sunt cnim qui morum ruditatem,alijs compenfent dotibus. Ncque hxcita prxcipiuntur quaa fine his nemobonus effe poffit . Quod fi fodalis perinfcitiam pcccct in co fane, quod alicurius uidctur momcnti, folum ac blandcmoncrc ciuilitariseft.

Hoc quicquid cft muneris fili chaPriffimc , uniucrfo puerorum fodalitioper te donatum cffc uolui , quo ftatimhoc con giario fimul & commilitonumtuorum animos tibi concilies, & illis

beralium

ILL

OVIORVMbcralium artium ac morum fludia cO/mendes.Prxclaram indolcm tuam Ie/fu bcnignitas fcruarc dignctur , fem/periy in melius prouchere Datum

apud Friburgum Brifgoix.Menfc Martio,

Anno.m , D, XXX

:13A S IL E AE, IN 0 FF IC INAFROBENIANA, ANNO

D, XXx

.

V

li

t4.

11. Ayir.

7.e te:t.

,

.

,

t.4

t.

-;

t

-4 1

W t.

t

4 ,

1

Ll

ene

g,

r..

101

r_

3

. .

Fa. 9-

..1:

1

I,

1

DE

CIV

ILIU

TE

MO

RU

M P

UE

RIL

IUM

Dit

boek

le o

verde goede manieren

van kin-

dere

n ve

rsch

een

in 1

530

bijFroben, opgedragen

aan.Hendrik van

Bourgondie, zoon van

Adolf van

Veere. Bet is

onmiddellijk na

verschijning

haaldelijk herdrukt en

dikwijls, tot in de

18de eeuy,, vertaald.

Deze

eers

tedruk is een

bijzonder exemplaar om

den fraaien band

met

randschrift: deus

dedit, deus abstulit,

sit

nomen domini

benedictum (Job I,

21),

68°

her-

H

, 4

(,1 ./$ Met /f2, ./41.

1=7=1

°

ff