SCHOLIA SELECTA

I N

ES AI. XIII-XXXIX.

QU.®

VENIA AMPL.ORD. PHILOS. UPSAL.

PRjESIDE

GUSTAVO KNÖSS. TH. DOCT-.

3litt. ORIENTAL. PROF. RE fl. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

p. p.

CAROLUS ADOLPHÜS CARLSSONa sacris domestic is. ostrog. stip. stiegl.

in audit. gust. die xxi febr. mdcccxxvii.

h. a. m. s.

P. V.

UPSALIiE,

Excudebant regims academle. typographi.

KONUNGENS

TROMAN LAGMANNEN

RIDDAREN AF KONGL. WASA-ORDEN

VÄLBORNE

herr gustaf von röök

y ordnadsfullt

CARL ADOLF CARLSSON-

VTRO MAXIME REVERENDO ET CELEBERRIMO

DOM. MAG. SVENONI LIDMAN

ARCHIPRiEPOSlTO LINCOPIENSl

s a c r u m

voluit, debuit

CAROLUS ADOLPHUS CARLSSON.

AD ESAI. XIV: II, 12. 33

Hic igitur de statu corporis vermiculis obfcecti.—est Subst. et Sing, stragwhtm tuurn, idem quod qos»,quod exhibent Codices quidam, exegetice quidem re-cte, non vero diplomatice; i i lam enim formam sinedubio aroplexus est Vätes, utpote tqo respon-déntem.

12. De coelo cadere pro: summo Ioco civitatis de-jici, occurrit etiam apud Ciceronem, qui ad Att. II:2i dicit dePompejo: q.uia deciderat ex astris, lapsus, quamprogressus potius videbatur, cotif. Pbilipp. II: 41 de An¬tonio: collegcim quidem de coelo detraxisti. Apud Herod.III: 64 Cauibyses per somnium videt Smerdem capitecoelum tangentem, quod quidem statim de imperioejus explicat. Canidiam ironice celebrandam ita adlo-quitur Horatius Epod. XVII: 41: perambulabis astra si-dus aureum. Occurrit quoqtie Nut». XXIV: 17 sidnr utimago Regis potentis. Apoc. XXII: 16. Jesus se i-psum vocat steliam matutinam lucidissimam, c o

h.ccfjt.7s^s o Trtfwvos. Falsus Messias aevo Hadriani sibitribuit nomen NSrnl ~>:n, films sideris. In Arab. teste

C^CfO J /.cKamus dicitur: Stella populi, pro Principe;

Apud Danielen) VIII: 10 designatur populus Dei perStellas, quarum partem de coelo deturbat tyrannus an-ti - Christianus. — ^/»n plerique veterum interpretumpro sitbstantivo habent: sidus lucidum, Stella matutina,quod adhuc adcuratius definitur per filium aurorce, cuipraecedit, quam comitatur (conf. filii feretri Job XXXVIII:

5-

34 AD ESAI. XIV: 12.

31). LXX. toosCpGgos 0 7rqocu' clvo&TeAhGov. Vulg. Lucifer,qui mane orisbatur. Targ, qtii inter hoitiincs futgebas, ut lu¬cifer inter Stellas. Derivant igitur ex bVn splenduit. —Neque temere rejicienda videtur, adcuratiorem prae-bens parallelismum, vetusta vocis interpretatio»quod sit nomen luciferi seu Veneris. ..Sola enim di-ctione nnu; 'js eandem designari stellam, duriusculumapparet. Aliud vero sidus intelligi, non liquet. Ne¬que obstat forma grammatica, formis ^nr, tw ana¬loga, derivata ex conjugatione rariori bttpp, cui re-spondet in Syriacis e. c. perperam egit, i. q.

Quod vero hic Zere appareat in ultima syllabå,inde fortasse provenit, quod sit nomen agentis, probVimo, vel quod sit Infinitivus. Ex analogis conjuga-tionibus conferri possunt: bbSy pro ^n>nrr,

yA

Iu Arabicis de Uicente, splendente novå lunå usurpa-5 / 5//C /

tur, unde nova luna, tum etiam exultatio,✓

festa Isetitia. In Chaldaicis et Arabicis lucifer seu Stel¬la matutina xxr i£o%nv dicitur lucidum sidus nHj} ssSä,

5/ ./5 / / /

Stella splendoris, splendens, lucida, a "Wi*

splendere, vid. Golius col. m8> atque insignis esteteminens, prse aliis stellis, Targ. Esth. X: 1. — Aliasforma V?/>n occurrit ut imperativus verbi ulula,Ezech. XXI: 17. Zach. XI: 2. Ita Syrus: fftu .jejula tempore matutino. Hieronymus in commentario ,

iVulgatae interpretationen!, Lucifer qui mane oriebaris, e-mendat in: ulula, fiti diluculi. Et Aqu. ululans filius di-luculi. Designaret igitur inur-ja. per se stellam ma-

AD ESAI. XIV: 12. 35

tutinam. Profecto haud infrequens est exclamatio:ufala! cum indicantur vel exponuntur calamitates, utXXIII: -i. 6. 14. Jer. XXV: 34- U: 8. Joel I: 13.Zach. XI: 2, atque vel bic, XIII: 6. — Locum huncTertullianus aliique de Satanå. interpretati sunt, qulquidem inde nomen Luciferi sortitus est. — Sunt, quiverba: tilula, fili aurorce, pro parenthesi habeant, adeout exclamatio ista non referatur ad Regem Babelis',sed ad Iuciferum ipsum, seu stellam matutinam, delapsu stellae sociae, Regis nempe Babylonii, dolentetu.Obstat vero, quod Rex non diserte dictus fuerit si-dus, tum ipse, qui hic ubique adcuratissime observa-tur, et in verbis a-in b» wbm conspicitur, parallelis-mus, quippe quae non nisi Regem Babylonium respi-cere possunt. Fatendum nihilo minus est, haud raroexcitari alias personas aut res ad ejulandum et que-rendum de calamitate cujusdam, quodam secum vincu-lo conjuncti, ut XXIII: 1. Zach. XI: 2. Ezech. XXXII:ig, — Verbum v;'bn propr, strauit, ut Arab. hinccum Gccuf, prosternere, vincere, Exod. XVII: i3,conf.XXXII: 18. Hic voro, cum bv constructum, victo-riam reportare, dominari, calcare super vel in aliquem.Hieron. vulneratus gentes, Chald. occidisti gentes. Pos¬set etiam hic adhiberi Talmudica vocis hujus signifi-catio, unde itfbb sors, quae in Mischnå occurrit, Schabb.148: tznvnpn by owbn o>bw», qui sortem jaciunt su¬per res sanctas, ut seil, dividerent eas aequaliter intersacerdotes. Et ibid. fol. 49. nvi K&znb oi\i?bni e. Cholatchim significationem Sortis habet. Adeoque;

36•A

AD ESAI. xiv: 12, 13.

tu, qtti sortem super popnios conjicis, h. e. in cujus pofce-state sant gentes, quas pro lubitu dividis, aut deleset exstinguis. Conf. Ps. XXII: 19. Syrus: ppJioqui spernit. Hane sequrtur Michaelis. Propr. qui de-spicit gentes, contemtim eas despectat. In verbo ve-ro latere potius videtur notio rejiciendi, et ignominia af-ficiendi, quam contemnendi, cui tleque congruit constru-ctio cum Sv. Scihroeder in H. A. Schultensii Jobum,pag. 189» arabicum secutus usum Ioquendi, de clifeellisintellectum vult, h. e. de jugo, quod populis Rex im-posuerat; quod vero ab hebraeå nimis recedit ideå. —Quå sensum ipsamaue rem codferri potest Jer. L: 23ö! quam excisus est et confractus mallens totius terrce !

13. Cap. X: 13. XXXVII: 24. similes tribuun-tur Assyrio Regi jactationes, hic vero adhuc magishyperbolicse. Pariter de Antichristo dicitur 2 Thess.II: 4 qÖsts ccvtov eis rov votov re Bets «V Bsov KctSlacct, as-yroÅsmvvvrot éoivrov, ort éfiSeos. In Diwano Hudeilitarumapud Schultens. ad Ham. p. 403 dicitur de quodam,summum gloriae fastigium nacto:

increvit sella ejus usqtie ad astra connexa, et apudIbn Doreid v. m : »oysram/iuji ji si quis voluerit altius eniti munificentid et

gloria, in coelum adscensurus est. — iviSo Trr möns ccnven-

/ttx (deorum), ex ideå procul dubio Babyloniorum, nonIsraelitarum; non igitür,quod volunt omnes fere vetustio-res interpretes, de monte Zione hoc est intelligendum,quätnvis oecurrat saepius huic simiiis dictio nvi>o SnM,

AD ESAI. XIV: 13.

tentorium, ubi servaretur area foederis, quod quidemExod. XXV: 22. Nurn. XVII: 19. explicatur per ten-torium conventus, ubi nempe Jehova cum Mosi con-veniret,vel posset, prout Rabb. nan ms et Syr. f/f\synagoga, ita dictum putari a confluente illuc populoSacra celebraturo, petita a rad. convocavit significa-tione, vel si ab testari «derivaretu r *pr»p.j haberi pos¬set synon. tS> nn|, quod vult Lutherus, bnfcreddens per StiftshüiU b. e. Bundeshütte, idque secu-tus Gteeeam versionem ffttqyq piocgTvgls et lat. tabernacu.tum testimonii. Nihil enim commune habet cum istis haecnostra dictio, quam quo minus de Zione interpretemur,vetant caussse graviores. Scilicet requirit parallelis-mus, ut mentio fiat sedis Deorum ex ideå Babyloniå,Vati haud ignotå, prsesertim cum vel alibi, ut X: 10.XXXVI: 18, 19. XXXVII: ia, Pruphetae Reges ido-lolatras privis ideis religiosis convenienter Semper in-ducant loquentes, neque suas ipsis subjiciant. Si vero•iisw nn esset Zion; topographiae (conf. ad VII: 3) re-

pugnaret, quod ppsc redderetur: ad septentrionem,nempe Hierosolymae, ubi non situs erat Zion. Cuisiquis incommodo voluerit occurrere, dicens, montisconventus partem re verå septentrionalem intelligi,nempe montern Moria; pse is topographiam adeuratenimis deßturi a Rege Babylonio, eundemque frigidaprorsus et inepta loeutum, fingit. Istam vero vocurn

interpretationem vehementer prohibent iis-dem in parallelismo respondentia vocabula -nn "»msm,quse sensutn latus Sovose respuentia, non admittunt

3S AD ESAI. XIV; 13.

nisi hunc: interiora seu penetralia foveae, b. e. ima fo-vea; unde neque illis designari potest septentrionaleiatur, seu septentrionem versus, sed vi oppositorum,nihil aliud ac: imus, profundissimus, b. e. extreinus,remotissimus septentrio. Quem quidera verum essesensum, dudum viderunt LXX: rcc cgrj r« vipyjÅu rcc

Ttgos Boggocv', atque Syrus: monter excelsi, qni in extremt-täte reptentrionis. — Idem igitur liic est in, ac siplenius exstaret qiSn "'I (conf. Vn Exod.XXV: 22. XXIX: 42. 43). Super Asiaticum Oltjmpumsoliuni suum se profitetur erecturum Rex gloriabun-dus. Neque vatem Babylone degentem latere potuitidea Babyloniorum de monte deorum sacro, quem inextremo situm aqnilone sibi finxerint, cui quidem, nonsuse, consentanea Regi tribuit verba. Quas foverint»liorum deorum cultores ideas, ut impugnatas refelle-renfc, nosse debuermit Prophetse, nec ignorasse, explurimis patet. Docet vero Gesenius erudite atque di-lucide, in excursu ad hunc locum, quem Commenta-rio subjunxit, per omneno antiquum orbem Asiaticuminvaluisse altasque in religionibus radices egisse my-tbicam istam ideam, tum intima cognatione junctasfoisse religiones Babyloniorum, Assyriorum atquePersarum. — Scilicet apud Indos, in media Septem 20-narum terrae esse dicitur mons deorum, dictus Mer»,i. e. centrum, axis. Centrum enim hic perhibetur eg.se orbis habitati, quo sustinetur universa terra, mon-tium omnium radix, atque in altissima coeli ut in pro-fundissima abyssi pertinere. Habetur vero sedes deo:

AD ESAI. XiV: 39

rum atque beatorum post mortem hominum, quorumibi domicilia quo altius Sita, eo pulchriora et feliciora;sed in summo cacumine aula est Brahrnae. Cum ve-

ro Indis, quae ad aquilonem hujus montis Meru sitaecogitantur, orbis zonae omnino sint terra incognita,dicitur saepius ipse mons in extremo situs aquilone,quin etiam ad polum arcticum. Paucis, pro loco ideis-que religionis paullulum diversae, mutatis, eadem idearecurrit in Zend-Avesta, ubi sacer mons deorum,Alhorduh dictus, in centro terrae situs dicitur, quem

cingunt, quae ipsius e vertice conspici possunt, Se¬ptem zonae terrae. Omnium vero montium summusest et antiquissimus, unde reliqui montes prodierunt,quo conjungitur terra cum summo lucis orbe. Ibi so-lium est Ormuzdi, illuc genii coelestes congregantur.Neque tenebrae ibi, neque mors, neque hostis; nollnisi pax et salus. Fiorent pascua laetissima, salubrisest aqua, multiplicantur greges. Sole, Lunå et side-ribus, qui inde exeuntes mundum illustrant, circum-datur iste mons lucis, umbilicus terrae, circum quemsuas percurrunt orbitas; quare etiam dicitur Bordschmagnus temporum, dierum, mensium et annorum.Pons vero Tschinevad a vertice ejus ducit ad sedemsunimae omnino felicitatis. Ex Indis quidem maximampartem esse petitam hane veterum Persarum ideamde universo, patet. Quemadmodum vero illi, monternMeru in tellure quaerentes, cogitaverunt immensumjugum montis Himala vel Himalaja QHima, frigus; Hi-»jö/fl, mons nivosus), aquilonem finientisj ita quoque

AD ESAI. XIV: I 3—17.

hi Caucasum, qui finivit orbem eorum ad aquilonem,tum reliquos Armeniae et Georgiae montes excelsos:quare etiam Caucasus in prim is dictus est Albordsch,quamvis postea ita quoque dicti fuerint aiii montes al-tiores. Ex jam alla tis constat, ubi quaerendus sitmom conventus (deorum) in aquilone. — Sed summamodo tetigimus. Qui plura desideraverit, adeat nuperinemoratam ad Commentarium Gesenianum appendi-cem , lectu dignissimam.

14. 15. Adscendere excelsa nubis involvit dominiumin nubes, ut LVIII: 14. vehi super cxcelsa terrce desi¬gnat summum atque tutum in terram imperium. — TjNimmo vero, indicat, superioribus vehementer oppositumesse q nod sequitur, conf. XLIII: 24, et ^ Ps. XLIV:23. XLIX: 11. Tantum abest, ut in coeium adscen-das, ut potius in orcum abeas. Conf. Matth. XI: 23.— Parallela iterum, ut v. 11, hic sunt locus inferorumseu orcus atque sepulcrum.

16. 17. Qui te vident nempe loco turpi et abjé-cto, qui describitur v. 19. — Ante membrum alterumcegiratione addendum est — Vinctos sttos non di-misit domum. nns Sirnplicitur; solvere, liberare, dimittere,Åveiv, ctttoAveiv. In Piel saepiüs occnrrit sensu sol ven-di. Conf. Arab. ut etiam huic respondehs vo-cabulum iEthiop. Matth. XXI: 2. pro ÅtW. — Idemquod hic Babyloniis generatim, id Jer. L: 33. iisdem,jratione habitå Judseorum3 vitio vertitur.