Sultan: Bir Kanuni Romanı

8/3/2019 Sultan: Bir Kanuni Roman

1/20


2/20

SULTANBir Kanuni RomanOktay Tiryakiolu

TMA YAYINLARI | 2685

Roman Dizisi | 130

GENEL YAYIN YNETMEN

Emine Erolu

EDTR

Seval AkbykM. Emin Ba

KAPAK TASARIMI

Ravza Kzltu

1. BASKI

ubat 2012, stanbul

ISBN

978-605-08-0085-2

TMA YAYINLARI

Caalolu, Alemdar Mahallesi,Alaykk Caddesi, No: 5, Fatih/stanbul

Telefon: (0212) 511 24 24 Faks: (0212) 512 40 00P.K. 50 Sirkeci / stanbul

[email protected]

Kltr Bakanl YaynclkSertifika No: 12364

BASKI VE CLT

nar MatbaaclkYzyl Mah. Matbaaclar Cad.

Atahan No: 34 Kat 5Baclar / STANBULTel: (0212) 628 96 00

Matbaa Sertifika No: 12683

YAYIN HAKLARI

Eserin her hakk anlamal olarakTima Basm Ticaret ve Sanayi Anonim irketine aittir.

zinsiz yaynlanamaz. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.


3/20

SULTAN


4/20

II. BLM

YED KLM


5/20

I

stmze kl ekilmedike, lkemize girilmedike,tebaama cefa edilmedike, bizden kimseye zarar gelmez.

Fatih Sultan Mehmet

20 Mays 1529 - Dimetoka SahrasElinde, misk kokusu saan am kristali fiske amdan olduu halde

Ota- Hmayundan ieri giren Pargal brahim Paa, Sleyman Hann,zerinde hl zrh olduu halde tahtnda dnceli bir ifadeyle oturdu-unu grd. Kendisine evrilen bu solgun bakn, her zamanki dostaneyumuaklkla ldamadn fark edince de rperdi bir an. Bandan berititizlikle tasarlad ve snrlarn maharetle izdii bu efsunlu dostluun,ilk zamanlar midesine nasl da kzgn bir demir klesi gibi kpkzl rek-lendiini bir kez daha duyumsar gibi oldu. Fakat artk ok eskilerde kal-m bu yorucu hissin yeniden peyda olmasndan fkelendi. nsiyetiniaan teklifsiz bir tavrla, en tatl tebessmn taknverdi kolayca. Artkhal olmu bir ustaln yeterliliine sndn ancak kendisinden okdaha stn bir zek kavrayabilirdi ki bu muhakeme gcnn SleymanHanda olmadndan emindi.

Oysa tam selam verecekken, adas bol zerdeye dm bir bcek gibiglkle kvrandn hissetti dilinin. Hnkrn gzleri, inili ocaniinde hafife yanmakta olan mee odunlarna kilitlenmi, gndz, otandnda grd yabani frenkzmlerini hatrlatan tun rengi bir parl-tyla kmldanmt. Ayn anda, klcnn knndan yansyan amdan k-larnn, cevahir ilemeli yzeyde kan rengi yrdn grd brahim.

Titreyerek usulca sordu: Destur var mdr Hnkrm?Sessizlik

Bir an, aklna gaza ncesi okunan Hnkr ferman ardndan yaanan-lar geldi ve midesi apansz parlayan bir barut ateiyle tututu sanki. Fer-man yleydi:


6/20

44 sultan

radem odur ki, ilnihaye lkemde veziriazamm ve bakumandanm

Damat Pargal brahim Paadr. Vezirlerim, beylerim, kazaskerlerim, kad-larm, seyyidlerim, eyhlerim, sancakbeylerim, sipahi ve piyade kumandan-

larm, daim muzaffer ordum, byk kk tm memurlarm, klelerim vebtn tebaam, brahim Paay serasker bileler. Syledii ya da inand hereyi inciler salm azndan km birer buyruk kabul edeler ve zinhar

sznden kmayalar!

Bu ferman ile ilk gnlerden beri hayal ettii zere dnyann en kud-retli imparatorluunun, en gl ikinci adam haline geliyordu. Ancak

hl bir husus vard ki cann skan, nasl sylemeli?..O akam has odada, satran masasnn iki yannda sessizce otururlar-

ken, gcenik bir tavrla, Fatih Sultan Mehmet Han, veziriazam Mah-mut Paaya krk kere yz bin ake berat ihsan buyurdu, demiti usulca.Bu kulunuza dahi byle ihsan buyrulursa, bu miktar Padiahmn lt-fnden rak ve azim saylmaz.

Sleyman Han, ban talardan kaldrmadan, Pargaly utandracakbir ekilde ihsan olan hediyeleri hatrlatvermiti, Seraskerliine ithafennakit be yz bin aka, cevahir kakmal murassa bir kl ve koum takm-lar altndan dokuz adet cins kheylan tatmin etmedi demek seni bra-him? Kendini stanbulun fethini gerekletirenlerle bir mi tutarsn, kiPeygamber duas ve kutlu haberi onlarn zerinedir. Atam Fatih ounudahi yapsa yerinde olurdu.

Konuyu bu mahalde kapasa uygun olacakt, zira Vehimi ve Hrreminabalaryla ypranmaya yz tuttuunu hissettii dostluklar arasna hibirmaddi sylemi sokmamas daha akllcayd. Yine de Hnkrn sadrazam,has dostu, en fedakr ve gzn budaktan saknmaz adam olmann verdiiftursuzlukla devam etmiti, Budin ki eski zamanlardan bu yana kralla-rn tahtdr Hnkrm. stanbulla kyaslanmasa bile ondan geri deildir.

Dardan, nbet deiimi yapan devriyelerin silah ve zrh akrtlarduyuluyor, sarayn nnde olaanst bir sessizlik ve intizamla toplan-makta olan orduya yetimeye alan deve kervanlarnn ngraklar gece-nin sknetini blyordu. Bu defa ban kaldrp, prl prl ela-yeil gz-lerinde sitemkr bir ifadeyle konuan Sleyman Hand, stanbul bizimpayitahtmzdr. Budin, stanbula nasl tercih olunur brahim? Hele kf-


7/20

45sultan

far elinden kurtarlmadan bu pazarlk neyin nesidir? Byk pazarlklar,

haddi aan umutlarla beslenen zihinlerin rndr bilesin.

Pargal, rkerek daha fazla stelememi, bahsi ho bir latifeymi gibi

birka cambazca szle kuatarak kapatmt. Fakat Hnkr, bugn bile o

konumann zerinde duruyor olabilir miydi? Belki de

Hnkrm

Kanuni usulca ban kaldrd ve rpertici sessizliinden syrld, Buyur

Anadolu ve Rumeli Beylerbeyimiz, daim Seraskerimiz ve dahi kardeimiz

Pargal brahim Paa. Davudi sesinde durgun sular hatrlatan dingin bir

tn vard Sleyman Hann. Otan, Afgan kendiri ve pamuklu kumatan,

tok, kaln, srma ilemeli ifte dokunmu gerdirme eperleri dnda uul-

dayan serin rzgr, sayeban saklayan kymetli talarla bezeli tlleri kr-

datt bir an. Pargal yeniden titrediini hissederken, dileri elinde olmadan

tkrdad. Bu daha da fkelendirdi onu. krler olsun hi deilse konu-

tuunda sesi przsz ve her zamanki gibi dingin kyordu. Afiyettesi-

niz inallah Efendim?yiyim brahim. Hnkrn, mutat tesi ciddi ve dnceli tavr,

Pargalnn tenini sran bahar ayaznn tesirini arttrd.

Yalnz dnceliyim biraz dost Her zamanki gibi iir yazaym dedim,

ama eski tad vermiyor sanki Kendimi zorlamann da bir anlam var

m bilemiyorum?..

Durumun asliyetini kavramak iin sabrszlansa da, gzlerini, en mak-

bul olduunu dnd bir ifadeyle ksarak glmsedi Pargal, it-

mek dilerdik Efendimiz.

Sleyman Han bir an solukland ve ciddiyetini muhafaza ederek ezbe-

rinden okumak zereyken birden duraklayarak tekrar szd Pargaly.

brahimin yzndeki, o ancak iinin erbab nedimlerde rastlanacak glm-

seme, bir an belli belirsiz seirdi. Acemice bir srtmayla usulca yer dei-tirdiinden endielendi Pargal.

Bir ey var, diye fsldad brahim iindeki alacakaranla. Bana byle

bakmak deti deildir Bir ey var ve saklyor


8/20

46 sultan

Ak mdr ki, can dil mlkn yama eyleyenAk mdr sinemin ire gelip de c eyleyen

Ak mdr ki, boynuma takp bela zinciriniGezdirip Mecnunleyin, lemde rsva eyleyen

Ak mdr ki, b-vefa gller elinden gecelernletip blblleri t subh-u gya eyleyen (sabaha kadar syletiren)

Ak mdr ki eyleyen tr-i cefya can siper (cann feda eden)Mihnet (sknt) derd gam sinemde peyd eyleyen

Ak mdr ki, bir kemn ebr nigrn (gzel yzl sevgili) yadnaOk gibi kaddimi (boy pos) bkp benim de y eyleyen

Ak mdr ki, fenn-i derdi (dert ilmini) okutup aklara,Fasl- bab- sinemin levhinde (gnlmn blmlerinin yazl olduu

faslda) ina eyleyen

Ak mdr ki, bu Muhibbi sinesine da vuruphir nn gzleri yan derya eyleyen

Yine kaleminizden kan damlam Hnkrm, dedi gergin dudaklarrahatlar ve srtmas tekrar o ho ve bildik tebessme dnrken Pargal,ancak Sultan yine iltifat etmedi. Sleyman Hannkinden dahi muhteemgrnen altn likayla ilenmi kzl kemha kaftannn eteklerini toplaya-

rak, mcevveze kavuunu yle bir dzeltti, Cannz skan bir ey var-dr Padiahm, diye mrldand.

Lakin zm sende de bende de deildir brahim. Sleyman Han,kollarn rme zincir zrhnn zerinde kavuturarak arkasna yasland. Zr-hn iindeki kaln aba ve bronz plakalar hi rahatn karmyordu sanki.Onca metalik gcrt ve tyleri diken diken eden akrtya aldrmamtbile. Yllar iinde irileip glenmi bedeninin arlyla, tahtn, dar-daki gecenin kendisinden daha karanlk abanoz aacndan murassa yzeyibir an dalgalanp, inledi.

Belki aciz kulunuz bir are yolu gsterebilir.

Sleyman Han kukulu bir bak frlatarak, Sipahiler brahim, dedi,Osmanlnn iktisadi ve siyasi sisteminin arl, harplerin bu atl elik


9/20

47sultan

kalelerine dayanr bilirsin. Nicedir bunu dnyorum ve ehemmiyetle-rinin yakn zamanda azalmaya yz tutmasndan ziyadesiyle huzursuz olu-yorum Ancak zaman deiiyor Pargal Svari birlikleri nemini yitir-

mese de eskisi kadar ar bir ehemmiyet arz etmiyor. Akbet ateli silahlarnartk ve biz atam Fatih ve II. Bayezid dnemlerindeki kadar retken dei-liz. Avrupa ise muazzam bir itiyakla meselenin zerine gidiyor.

arlkenin kurduu yeni tfekli birlikleri perdeleme tertibiyle naslkullandklarnn tarifini bir nameyle yollad Vehimi Orhun elebi. Kolo-nilerde yerlilere kar yeni uygulamaya koyduklar bir nizamm. Tfek-

ileri tek sra halinde siper gerisinde deil, okular misali l ve drtlsaflar olarak geriye doru intizaml bir ekilde diziyor, n saf ate ettik-ten sonra tfeklerini doldurmalarna zaman kazanmak iin, arka saf dolutfekleriyle aralardan ne geip atee devam ediyorlarm. Bylece hedefehem daha yaknlap tahrip at yapabiliyor, hem de birbirlerini perdeleyipkorkun bir ykc gce dnyorlarm. Kara barutun muhtevasnda daince oran deiiklikleri yapmlar. Henz ok gizli yrtlen bu alma-

lar, arlkenin eline Orta Amerika spanyol kolonilerinden ulam. Bizimbircinsten terkibimiz olan yzde on be kmr, yzde on kkrt ve yzdeyetmi be gherile karmnda, gherileyi bir kademe azaltm, kmrve kkrd de aa yukar ikier dirhem ykseltmiler. Bu tr bir barutkarm, doal olarak gherilenin yancln azaltp, kmr ve kkr-dn yakcln arttrm; ayrca bu bireimin, barutun apansz patlamasnnlediini ve kard kesif duman azalttn da iddia ediyor Vehimi.

O hep bir eyler iddia eder Hnkrm, dedi Pargal, istihzal bir tebes-sm tedirgin dudaklarnda titrerken. Namesinin yannda, az da olsun buyeni baruttan gnderememi mi? Bana kar Mahidevran Sultana tesir edipnasl da kendi lehine kullanmaya kalkt, Hrrem Sultan dahi alakayalanlarla doldurduu ve gya Tatar aknclardan aldm zehir hususundacihan titretecek mertebede byk iftiralar att henz unutulmad. Ei-

nizin ve evlatlarnzn, zehirlendii iddia edilen sofra takmlarnda datehlikeli hibir maddeye rastlanmad ki, tetkikleri bizzat stanbul Kadsvekili Sadi elebi tarafndan yaplmtr. Sadi elebi lim ve fazl bir zat-tr. Dnya zerinde kimseden korkusu ve dahi ekincesi yoktur; szneitimat edilir. imdi de Vehiminin fedaileri mer Fehmi ve Erturul Efen-diler etrafmda yrtc, a sansarlar misali sinsice dolanrlar. Gya aala-


10/20

48 sultan

rnn yokluunu hissettirmemek, her an hizmetimde olmaktr niyetleri.Asl amalarn gayet iyi bildiimin onlar da farkndalar ama umursam-yorlar. Vehiminin maksad her hareketimi kollamaktan bakas deil ve

bu durum yeterince can skc. Adamlar sayesinde aramzdaki mesafele-rin onun iin bir ehemmiyeti kalmad. Bu cesareti, sizin yce merhame-tinizden bulur

Sleyman Han bkkn bir tavrla, meseleyi gemesi iin elini yle birsallad, Ben o olayn zerinde hi durmadm biliyorsun, artk bu husustarahat ol brahim. Vehimi de o zamandan beri d grevlerdedir. Bundan

byle sen de olan biteni unut ve Vehiminin adamlarn devletin menfa-atleri urunda kullan. Vehimi, bana hayat pahasna bal yetkin bir ada-mmdr. Ben dahi ona itimat ederim. Tabii bir yere kadar. Lakin aranzdadnenler ve birbirinize di bilemeniz beni ilgilendirmiyor. Bu devlet iinikiniz de lazmsnz. Malumunuz ki canlarnza zarar vermeye kalkarsanz,birinizin intikamn tekinde koymam. Bir dierinizin, zerinde phebrakacak ekilde dnya deitirmeniz durumundaysa, hayatta kalan-

nz Eminn Meydannda, haramzade korsanlara yapld gibi engel-lere astracama yemin ettiimi biliyorsunuz. Sulu olun ya da olmaynkararm deimeyecek, kardelik hukukumuz dahi infaz engellemeyecek-tir brahim. Keza artk birbirinize zimmetli saylrsnz. Hrremi ise ara-nzdaki dmanla katmayacaksnz. Ona, Mahidevrana ya da evlatlar-mn bana bir ey gelmesi halinde vay halinize.

brahim, tm bunlar daha nce de iittii iin, Hnkr ile arasndakibu bir trl aamad duvar yine grmezden gelmeyi tercih etti. Gece-nin iinde bir yerlerden gk grlderken, Sultanm, dedi, sizin can-nz benim canm demektir. Bu sebeple endieniz yersiz ve keder vericidir.

Sleyman Han bir ey sylemedi. Nasl olsa ok gemeden onun gn-ln alacandan emindi brahim. Geri Hrrem Sultann, Vehimi elebivastasyla, uzun zamandr kendisi hakknda menfi telkinlerle Padiah yn-

lendirmeye altn gayet iyi biliyor, ancak akllca sessiz kalp, Sultanntavrlarn seyretmekle yetiniyordu. Her ne olursa olsun Sleyman Hannkendisine dkn olduuna ve devlet ilerinde btnyle gvendiinekukusu yoktu. O an parlak bir imek akt kafasnda. Ik k aharlandsanki zihninin tozlanmaya yz tutmu som yzeyi. Dncelerinin deru-nunda, yalmlarnn iten ie gzlerini kamatrd korkutucu bir yangn


11/20

49sultan

balayverdi. Nicedir farknda olmadan karanlklar iinde zerinde dn-d ancak muhtevasnn izah bu geceye nasip olmu ac, utan verici biraydnlanma hissiyle sarsld.

Kendisini Kanuniye balayan ve bunca zamandr ahsna mnhasr birtr sevgi olduundan phelendii his, gerekte kibrinin payanda olduumthi bir gururdu. Sleymann onda sarld z ise, kendi gc ve ikti-dar hrsnn yansmasndan ziyade, onun sayrl iktidar tutkunluundankard ibretlik bir rahatlama hissiydi. Peki, bu durumda kullanlan yinekendisi olmuyor muydu? Allah akna kim daha zekiydi?.. Aman vermez

istila ordular misali, yakc bir pimanlk kuatt kibrinin surlarn. okfkeliydi ok

II

Bakn, dedi Sleyman Han, babasn andran bir hiddetle dizini yum-ruklayarak, bakn grn ki Habsburglar smrgeleri araclyla nasl zen-

ginleiyorlar, dahas harp tekniklerinde bizden byk bir ivme yakalamakzereler. Bakn da hay edin biraz. Her annza bekilik etmemi, birinizinuruna bir dierinin kanna girmemi bekliyorsunuz benden. Oysa ger-ek dman kalknyor, kaybetmeye yz tuttuumuz hamle ruhunu, biz-den ustalkla ekip alyor. Her ey milletin refah ve devletin selameti iinbrahim, sen dahi dostum, kardeim olarak bunu byle bilesin ve ayandenk alasn. Kimsenin gznn yana bakmayacam Kimsenin

Sipahiler hususunda endielendiinizin, bir zamandr ben de farkn-daym, dedi brahim buruk bir sesle. Siyah tafta kaftanna ve koyu kr-mz sahtiyan izmelerine doru edi dnceli baklarn. Konuyu aslmahrekine ustalkla ynlendirmekte zerine yoktu. Sonra oluan ksa-ck sessizlikte, otaa girerkenki dncelerinden yine ani bir znt his-setti. Sleyman Han, bir nicedir farknda olduu, ancak gizlemekte en

yakn dostundan daha da byk maharet gsterdii bir gizin iinde arar yzyordu sanki. Bir dteymiesine bann dndn ve genHnkrn grkemli manzaras altnda ezildiini duyumsad Pargal. Onuyanl deerlendiriyor olabilir miydi? Dokuz yldr m? diye sordu kendikendine, Bunca zamandr, kurallarn kendi koyduu bir oyunun iindeyolunu yitirecek adam mym ben? Dardaki, da ve bahar kokulu souk,


12/20

50 sultan

mavimsi bir esinti yamur rayihasyla birlikte usul usul dolarken ak pen-cerelerden, Daha neler? diye fsldad iindeki karanla, imdi mi ken-dimden pheye dyorum? Bunca yldan sonra bu gece mi? Hrrem

ve Vehimi dahi glgemde kalmak zorundayken tam da u anda m titre-meye balyor dizlerim?

Sen de bir tuhafsn bu akam sanki, dedi Sleyman Han. Civan yz-nn parltl teni, odann duru su dolu bir akvaryum misali loluundadalgalanyordu. imdi demir peltesi kabili kleleen dilini glkle oyna-tarak, yiyim, dedi brahim, salnza duacym Hnkrm. Dedikle-

rinizi dnyordum. Solukland, Osmanllk, refahn tek elde biriki-mine mani olmak, toprak mlkiyetine kar durarak, derebeylie msaadeetmeden smry ortadan kaldrmak ve mutlak olarak halkn yanndayer almaktr. Osmanlnn 14. yzyln ikinci yarsndan itibaren Balkan-lardaki sratli ilerleyii de, kyly ezen feodallerin datlmas ve mlkle-rinin yerli halka aktarlmas sayesinde olmutur. Reaya topran kiracsdrve bu dzene nezaret edenler de sipahilerdir. Bylelikle iletmelerin fazla

krla bymeleri ve miras yoluyla datlarak topran klmesine maniolunur. syanlar, savalar ya da kuraklk gibi sebeplerle hane kaybna ura-yan kylerdeki mlkleri, sipahiler kendi varlklarna dhil edemeyeceklerigibi, geri kalan kylye de pay edemezler. Yeni aileler getirtip ihya etmeyoluna giderler. Lakin bu dzen giderek tehlikeye dmektedir, haklsnz.

Yenierilerin nemi arttka saylar; saylar oaldka da cretlerifazlalamaktadr; zira ateli silahlar at zerinden kullanlmaya msait olma-dndan, tfenki taburlarna, bir zamanlar yanm barutun k kyafetle-rini kirlettiinden ikayetlenen yenieriler seilir. Onlar dahi artk itiraz-lanmazlar nk akbetin kendilerinden yana olduunu grdler bir kez.Fakat yenierilerin saylarnn artmas demek, maalarn ulufe ekinde do-rudan hazineden almalar sebebiyle maliyeye ar yk binmesi demektir.Umumi dzene gnden gne muhalefet sesleri ykselmeye balam sipa-

hiler tarafndan, vergi toplama vazifesine ta koyulmas halindeyse devletbyk kmaza girer. Lakin u da unutulmamaldr ki enderundan kankullarnzn son zamanlarda ziyadesiyle tmar ve dirlik sahibi olmalar, dev-letin kurucu gc olan Trk tebaanzn ve ilerinde devirmeler bulun-masna karn, Trk beylerinden yana daimi bir tavr koyan sipahilerini-zin dahi arna gider. Portekizli denizcilerin keifleriyle ticaret yollarnn


13/20

51sultan

deimesi, dahas kara yollarn kullanan kervanlarn saylarnn azalmassebebiyle gnden gne Osmanl maliyesinin kaynaklar azalmaktadr. Tekaremiz savamak ve yeni fetihlerle hazineyi doldurmak, dolaysyla aske-

rin huzursuzlua kaplmasn nlemektir Hnkrm.Sleyman Han fkeli bir tonla, Bir devlet, mali istikrar iin sava

are olarak grmeye balad m fazla mr kalmam demektir brahim.

Askere sz geirebildiimiz ve Anadoludaki isyanlara ve kitle gle-rine engel olup tarm gelirlerimizi muhafaza edebildiimiz mddete teh-likeden uzaz Padiahm. Zira Levant (dou Akdeniz) ticaret yollar, Teb-

riz-Bursa ve Tebriz-Halep ipekli hatt tamamen bizim denetimimizdedir.Bursa, dou ipeklileri ve Avrupa ynllerinin dalmnda hl neminimuhafaza ediyor. Portekizliler Kzldenizden sklp atld, Hint Okya-nusu zerinde de soluk aldrmyoruz. Irak blgesini btnyle ilhak ede-bilirsek eer Basra Krfezinde kuracamz byk bir deniz ssnden okdaha rahat hareket edebilir, Portekizlilerin mit Burnu yoluyla elde ettik-leri byk avantajn belini krabiliriz. Bu yl Lizbon Limanna yirmi be

bin kental baharat indirmiler. Bizimki maalesef yirmi binde kald. Basrayolunu ak tutamazsak, ite o zaman uzun vadede endielenmemiz gere-kebilir Hnkrm, zira baharatn Batdan, pazarlara daha ucuza sunul-maya balanmas tatsz bir gelimedir.

Boaz gecelerini andran meneke rengi bir aydnlk doldu rzgrnaralad tllerin gerisinden. Skl dilerinin arasndan Haklsn, dedi

Kanuni. Tehlike yaklat m nce zenginlerin firar etmesi de bundandrite brahim. Devlet-i liyyenin onca fedakrlkla asrlardr imtiyazlarvererek kollad Venedik ve Cenevizli tccarlarn faaliyetlerinin azalma-sn baka trl deerlendirmek mmkn deil. Portekizliler pazara ucuzmal srerek kendi limanlarn ekici hale getiriyorlar; oysa imdilik tek iste-dikleri piyasann ynn deitirmek. Ama zor oyunu bozar brahim

Bu gece pek gazapl grrm sizi Hnkrm.

Kffar Budinde soluklanr da bizden baka bir hl mi beklersin bra-him? Kanuninin fkeyle atallanan sesi, gsnde hrldayan harl biratein yalmlarndan kopup geliyormuasna rktcyd.

Pargal, bronz ayakl yksek amdanlarn, hi kesilmeyen dondurucuesintiyle titreyip hrdayan gz kamatrc klar altnda, o dillerden


14/20

52 sultan

katiyen dmeyen Yavuz Sultan Selim Han grr gibi oldu bir an. Mer-hum sultan ancak hakknda okuduklarndan ve bata Sleyman olmakzere, yaknlarnn hayranlkla anlattklarndan biliyordu brahim; lakin

Sleyman Han, kimi zamanlar zerine geirdii nadide zrh gibi apanszbrnveriyordu ite rahmetli babasnn ruhuna.

22 Zilkade 933 (20 Austos 1527) tarihinden beri Almanlar Budinde-dir Efendimiz. Neredeyse iki yl olacak.

Ben, diye devam etti Sleyman Han sesini ykselterek, ben babamgibi olabilseydim eer

brahim yeniden tylerinin diken diken olduunu hissetti. Soluk boru-suna bir ok saplanm gibi tiz bir sesle tt nefesi.

Olabilseydim eer, kffar sancamzn glgesinin ulat bir dere-den atn suvarmay dahi gze alamazd. Biz iimizdeki bozgunlarla ura-r ve bunca zaman kaybederken Habsburglar kendi z kuvvetlerini akl-lca ynetiyor, baaryla ynlendiriyorlard. Daha salam, yapc ve kalcadmlar atmalyz brahim. Avrupa ummadmz kadar iddetle silkindi

ve kendine geldi. Rnesans, sonra da reform hareketleri Osmanlnnsunduu ticari ve askeri imtiyazlarla ilerlerken, ayn zamanda sratle herzamankinden ciddi birer hasm halini almaya baladlar. imdi arlkeninettii u ii hl iime sindiremem. Macaristann II. Lajos gibi henzocuk yataki kraln karmza srmeyi bilir de, ne kendisi ne de kardeiFerdinand karmza kacak cesareti gsterebilirler. Sonra da biz arkamzdner dnmez kallee kardei Ferdinand yollar ve Budin vilayetimizinecis ayaklaryla ineme cretini gsterirler. Ama bunun bedeli ardr.Dnyada nce Ferenduu, sonra da Karlo Kral ezecek benden baka birimparator olmadn yedi iklimin dimana kazyacam. Her eyin parave silah olmadn biz biliyoruz, bakalm onlar da biliyorlar m grelim?

brahim, Muvafktr Hnkrm, ancak bu hususta acele etmemeli-yiz, dedi usulca, Vehimi Orhun elebi, Ferdinandn karnza kma-

yacan bildiren nameler gndermektedir malumunuz. Bunlarn ortaklarah Tahmasbdan geri kalan yanlar yoktur. Merhum babanz Yavuz SultanSelim Han, Tahmasbn babas ah smaile aldran Muharebesi nce-sinde yazd namede, Padiahlarn ellerindeki memleket, onlarn nikhls

gibidir; erkek ve yiit olanlar kendisinden bakasnn elini ona dokundurt-mazlar,demiti de, smail buna ramen uzun sre memleketinin inen-


15/20

53sultan

mesine gz yummutu. Korkarm bunlar yamamza sessiz kalr, bununlaberaber esas kuvvetleriyle karmza kamazlar Hnkrm.

O halde Karlonun yapt bu i nedir Pargal? Hl basit bir gvdegsterisinden ibaret olduunda srar eder misin?

Ederim Hnkrm. u nedenle ki, Habsburglar bu sayede sizden kork-madklarn ve gerektii takdirde ufak birliklerle dahi kalelerinize girebi-leceklerini dnyaya ispatlam oldular. Tm direni kuvvetlerini Budingarnizonunun surlar gerisinde berkitmi olmallar. Geri ondan dahipheliyim. Karlo ve Ferenduun demek istedikleri udur ki, Osmanl

arkasn dner dnmez tepesine binecek gcmz vardr. Birlik olursakAvrupay Trk belasndan syrrz.

Sleyman Han, daha da younlaan bir skntyla iki yana salladban, Umurumda bile deil. Budinin ardndan Neme ilerine yr-rz. Viyanay kuatr ve ksa srede alrz

brahim, ocaa yakn olmasna ramen, ieride dolanan ve pencere

nndeki tlleri dalgalandran cereyandan rpererek, Bizi Macaristanilerinde nelerin beklediini bilemiyoruz. Ferdinandn ar svarileriMohan intikam iin di bilerler. Kuvvetli bir direnile karlamasakdahi Budini berkitmemiz ve yeni bir ordugh kurmamz aylarmz alr.Zapolyann tm bu ileri tek bana beceremeyecei ortaya kmtr.

Ancak geecek zaman iyi mevsimi karmamz anlamna gelir. Gerimizdetahkimat kuvvetli bir garnizon olmadan, Viyana gibi gl bir kale ze-

rine yrmemiz muhaldir.Tekrar dizini yumruklayarak grltyle tahtndan indi Kanuni, Ben

alamaz denilen, atalarm II. Murat ve Fatih Sultan Mehmet Hanlarndremedikleri Belgrad otuz drt, Rodosu da yz krk drt gnde dr-dm evvel Allahn izniyle Pargal, sonra babas gibi aniden celallendi-ini hissederek ard ve soluklanarak eski lml ftratna doru yanat.

Fakat dediklerinde haklsn brahim. Fuzul ataklk baa beladr. Ancakbabam zaferlerini zeks kadar, cretkrl sayesinde elde ederdi. Gazabdmanlarnn dizlerini titretirdi. Devlet-i liyye, Fatih Mehmet ve YavuzSelimden byn grmemitir.

Babanz ftratna uygun deni yapard Efendimiz. Siz dahi yle yap-nz. Kii neyse odur. tesine gemeye almak yanltr. Sizin bykl-


16/20

54 sultan

nz itidalinizin genilii ve hamleniz iin en uygun zaman bekleye-bilmenizden gelir. Belgrad ve Rodosun fetihleri, Moha Muharebesininkazanlmas hep bunun sonucudur.

Sleyman Han birden glmsediinde, Pargal iinde gneler do-duunu hissetti yeniden. Sen olmasaydn ne yapardm brahim? diyesordu Hnkr. Cihan yle ar ki imdi omuzlarmda Benim kadimve sadakatli kardeim. Bu skleti seninle paylaabilmek ok gzel Budefa Budini eyaletimiz eyleyelim de bakalm bir daha adm atma cesare-tini gsterebiliyor mu Ferendu...

brahim, gzpnarlarn yakan yalar duyumsarken, bunda ne kadarsamimi olduunu bilemediini, vaka Sleyman Hann szleri iin deayn phenin geerli olacan dnerek skld; ancak rolne iyice sar-labilmek iin ban nne eerek, dklen o iki damla gzyana hasretve muhabbetle sarld.

III

21 Austos 1529 - Puhl KorusuEstergonun 20 km Gneydousu

Yava Yava hele, geliyor amar! diye bard Vehimi kalarn ata-rak. Bak hele una Kemal olum, hani byle miydi kavlimiz? Sknetibrakmayacaktn elden Vehimi Orhun elebi meelik arazinin yama-

cndan, gnn sona ermeye yz tutmu scayla sar bir buuya bulan-m vadiye ve masmavi Tuna Nehrine bakyor, bir yandan da nndekiahap kaptan tavan yahnisini kaklyordu.

Bekleyecek zaman deildir Aam, diyerek, geminin etrafndan kanlkpkler saan atnn dizginlerini kast Grnatal Kemal. Hayvan terlisarsnda titreyen kabarm adalelerini rahatlatabilmek iin yle bir sil-

kindi ancak yapamad. Kemalin sol bileinden, yukar doru kanayankolundan anlald kadaryla, haneriyle at yaradan ald kan hay-vann burun deliklerine svam, bunun zerine doru ksrak zapt zor birlgnla kaplmt. Halen komak istiyordu ve kan kokusu ald md-dete atlayana kadar duramazd. Ksa mesafeler arasnda ivedi haber ta-yan ulaklarn nadiren kullandklar berbat bir yntemdi bu. Umumiyetle


17/20

55sultan

hayvann, dudaklar ve dileri arasndan kanl kabarcklar saarak lmya da ykc bir lgnlyla sonulanrd. Atn burun deliklerini tez eldenykamak, ayrca ayn lde gl bir sakinletirici etki yapan bal erbe-

tinden bolca iirmek gerekliydi.Hele atn brak da yle konu, dedi Vehimi, elik Hilal tekilat-

nn saray ahrlarndan kma usta seyisleri hayvana doru seirtirlerken.

Kemal atndan atlad ve Vehiminin muhafzlarnn, ormann tozlu yei-line ustalkla uyum salam derme atma ergelerinin tam merkezindekiadrna sokuldu. Sanki bunca mesafeyi kendi komuasna soluk soluayd

hl. Demir Han casuslarnn, Segedindeki Zapolyann kararghndanaldklar Macar Tac Corona malumun Vehimi Aa.

Beli.

Bu Corona naml ta, Viyana istikametindeki Gyr yaknlarnda,zvornik Sancakbeyi Yahyapaazade Malkoolu Bal Bey tarafndan elegeirilmi Aam. Malkoolu senin iin, Vehimi tez emrindeki fedai at-

laryla yetisin. Coronay alp, Moha sahrasnda ota kurmu CihannHkimi, lemin temeli Hnkrmza yetitirsin, buyurdu.

Tatl sert bir fkeyle yahnisini kaklad Vehimi, Hele bunun iin miatlatrsn altndaki gzel ksra oul? Macarn tac Macarn bandaolsun olmasn, buralarn gerek hkimi Sleyman Handr.

Kemal her zamanki tez canllyla atld, Aam, Corona denen butacn Macarlarca kutsallndan bahsetti Malkoolu. Her kim bu tac

giyerse tm boyarlar ona dorudan biat eder, aralarndaki ihtilaf ortadankalkarm. Zira Cenab Hak, ancak hak edene giydirirmi bu kutsal tac.

Vehimi bunu dinledikten sonra, yleyse mesele ciddidir oul, dedive fedailerine seslendi, Hilaliler! Bir eyrek iinde yola dlmezse eer,fkemden Allaha snn. Malkoolu Bal Beyimizi bekletmek olmaz,zira emaneti Osmanlnn iini kolaylatracak cinsten pek ehemmiyetli

bir emanettir.14 Eyll 1529 - Budin nleri

Kanuni Sultan Sleyman Hann beyaz zerine altn simle Osmanlarmas ilemeli ipekli atlas kumatan Aksancak ve yedi Tu- Hmayunu,hassa askerlerinin cansiperane nbet bekledikleri otan geni sayeban


18/20

56 sultan

nndeki mukaddes bilinen, en skk anlarda dahi fsltyla konuulanakla dikilmiti.

Yalnzca hilafet tuunun eksik olduu, glgelii ve geni avlusuylaHnkrn otandan eksii olmayan Pargal brahim Paann grkemliota- asafisi ise Padiahn otann hemen yanndaki engin dzle kuru-luydu. Tfekli muhafzlarnn kl, heybetleri ve sayca fazla olmalar,dier vezirlerin ve st rtbeli komutanlarn maiyetlerinden derhal ayrtedilmelerini salyordu. Bu seme askerlerin giyimleri, Paann yenikanunu gerei bordo renkli pamuklu entariler zerine, altn yaldzl

manda gnnden siyah ve gsterili dolamalar ve ayak bilekleri burkul-malarna kar sktrlm kldan alvarlardan ibaretti. En ste, bronz-dan yekpare gs ve srt plakalar kullanlmadndan hareket kabili-yetleri yksek, hafif rme zincir zrhlar giyiyorlard. ifte azl savabaltas kullanyor, tfeklerinin yan sra ifte yataan kuanyorlard.Hassa alaynn kzl-kara renklere brnm heybetli askerlerinin gr-nmleri dahi Paann muhafzlarnn glgesi altndayd.

Ordugh boyunca, kapkulu svarilerinin kzl, yenierilerin yeil, kr-mz ve sar renkli sancaklar, adr ehrin en dndaki ileke azaplarnhk ve kara tonlardaki blk flamalar arasnda dalgalanyordu. Kararghsaran ya, zift ve gherile kokularna, yaknlardaki tarlalardan ykselenanz rayihas ve sonbahar ieklerinin gekin trlar karmt.

Osmanl ordughnn tartlmaz bir intizamla ileyen bu i nizam,Batl gzlemcilerin yreklerini rperten grkemini keskinletiriyordu.

stne stlk, usuz bucaksz akam gkleri, bat ufkunda akik ve yakutrengi k oyunlaryla arparak ekilen gnein kanl bir muharebe alanolarak, iin iin kaynaan ordugha arpc bir dyz oluturmutu.

eyh Muslihiddin Merkez Efendi ve Hnkrn sevgili stkardei YahyaEfendinin, ordunun Budin nlerine yerlemeye balad o lezeri saat-lerinde Ota- Hmayuna buyurduklar ilk dakikalarda, mehteran bl

de Budin Surlar nnde nevbet vurmaya balamt.Vakt-i srur safa mehterba! Hey! Hey! sesi duyulurken Kanunihrmetle, bu kymetli dostlarn eikte karlam, otann kzl diba kaplkerevetlerine buyur ediyordu.

Nakkareler sofyan usulnde tempo vurduklarnda, karl vine veilek erbetlerinin servisi balamt.


19/20

57sultan

Mehterbann, Merhaba ey Mehteran! sesi ykseldi ksa sre sonra.Blk, Merhaba, mehterba aa! diye karlk verirken, yer gk derinbir hercmerce dt adeta. Akabinde mehterba, duaya balad, Allah

Allah, Celilil-cebbar, Muins-settr Hlikul-leyli ven-Nehr, lyezl, zl-cell, birdir Allah! nn birliine. Resul- Enbiy Peygamberimiz Cenb-

Ahmed-i Mahmud-u Muhammed Mustafa

Dardaki zevatla birlikte Hnkr ve konuklar da salvat- erifegetirdiler.

l-i evld- Resul- Mcteba imdd- ruhniyetine! Prn, mridin,

akn, kuragern, vasilin, hamele-i Kurn, gzetegn, ehl-i imn erva-hna, avni inayetine! Halifetl-slm es-sultn bnis-Sultan bil-cmleslmn nevt ve sedet ve selmetine, pirler, erenler, ler, yediler, krk-lar, genler, demine devrnna H diyelim Huuu Btn mehtertakm, davul ve zilleri iddetli vurarak dokuz defa H ektiler ve hemenardndan defa da ks vurdular. Euzubillh, Euzubillh... Hdayakr-i bhad, l ilhe illallah! El-melik1-Hakkul-mln! Muhamme-

dr-Resulullah, Sadkl-Vadl emin! nn Fetahn leke fethan mbinve yensurekallhu nasran azz! Ey Padiah- halifetullah, el-slmu aleykeavnullah! Sensin haris- dn-i mbn, hars-i eriatullah! Urun ak olsuney Padiahm Emr-i ikblin mecid! Hda klcn keskin eylesin, nur-an satvetine gn gibi medt! Rh- pk- Fahr-i lemi honut etsin, Hakgaza-y ekberin etsin mbarek ve sad...

Blkba her zamanki gibi tiz perdeden imanl ruhlar titreterek oku-maya balad, Nasrunminallahi ve fethn karb. Ve beiril-mminin. defa Allah diyecek kadar durdu. Ardndan btn enstrmanlarlaberaber davullar ve ksler hafife vurarak tremoloya getiler. Hep birazdan, Allah, Allah! denince, birden derin bir sessizlik kaplad Budinsahrasn. Fakat glbank ok gemeden tekrar balad, Eli kan, klckan, sinesi ryan, cieri pryn. Meydan- ehadette Allah yoluna revn.

Gaza-y hedya Cemal-i Hak grnr ayan. Kahrmz, gazabmz d-mana ziyan! Ya Rahman!.. Hu diyelim Huuu!..

Mehterbann son olarak Has dur! diye bardn ve ardndan,Haydi ya Allah! diyerek mehteri icraya geirdiini duydular. Budin aha-lisi, kalenin tun rengi ldayan duvarlarnn yksek barbatalar gerisindenkorkulu gzlerle Osmanl Ordusunun azameti altnda ezilen geni krla


20/20

58 sultan

bakyor, mehteran bl ok mesafesinde olduu halde hibir mukabe-

lede bulunmuyordu.

IV

Yllar nce, henz Manisa Sancakbeyi iken, diyerek, zl szn iksi-

rini yudumlad Sleyman Han. Byk hekim, lim ve mutasavvf Hocam

Muslihiddin Merkez Efendi Hazretleri, bir akam sohbetimizde, byk

insanlarn byk yalanlarla evrili olduu ikaznda bulunmu ve eklemiti,

Byk yalanlarn merkezinde yaayanlarn, bir sre sonra kendilerini dekoca bir yalan olarak hissetmeleri kanlmazdr. yle deil mi Hocam?

Byk veli, k ieklerinin usareleriyle ttslenmi otan havasndan

derin bir soluk alarak, ak destarl gke ban usulca nne edi. Sonra

Yahya Efendiye hitaben, Hnkr Hazretleri tevecch gsterirler, dedi

mtebessim ve huzurlu bir ifadeyle. Biz aciz bir kuluz, saydklar vasf-

lardan gayet uzaz. Ancak bu kelam ettiimiz dorudur. Bir gn dnyatahtna oturmaktansa, yz yl zindanda rmek yedir. nk zulme

urayann dostu Allah, zulmedenin ise hasm yine Allahtr. Dnyada

makam ve mevki ykseldike zulme bulamak kolaylar, ahretin hesab

da o merhalede etinleir. ldmzde uyanacamz, ekseriyetle ac bir

ryadr dnya. ktidar sahipleri iinse, riya perdesini syrmak ve zulm-

den uzak durmak gtr. En yaknlar, erbap mrailerden ibaret aciz bir

kul armazsa kim arr?

Altm alt yandayd Merkez Efendi, bununla beraber son derece

dinti. Bu seferin skntlarna katlanmay gnll olarak kabullenmiti.

Gazada olmak, askere nasihat etmek, dahas ehit olmak niyazndayd.

hsan mertebesine ulam engin bir nefsin sknuyla, nadide bir elmas

misali ldyordu. Hafife i geirerek devam etti, Hnkrm, biz haddi-

miz olmayarak Hocamz Smbl Sinan Efendiden iittiklerimizi tekrarla-

rz. Lakin madem bizi, yine haddimiz olmayarak bu uzak diyarlarda gazaya

getirmek licenapln gsterdiniz, Yahya Efendi biraderinizle beraber,

size ve askerinize duac olduumuzu bilmenizi dileriz. Padiahm, banz

yerden kaldrnz; size gklere bakmak, gneler gibi parldamak yarar.

Documents

Sultan: Bir Kanuni Romanı