„Stop agresji”

PROGRAM PROFILAKTYCZNY

PRZEDSZKOLA NR 2 W SKIERNIEWICACH

WSTĘP

Obserwując zachowania dzieci w wieku przedszkolnym można dostrzec

w nich pewien potencjał zachowań agresywnych ujawniający się

w zależności od sytuacji, w której znajdzie się dziecko. Zjawisko agresji

wśród tak małych dzieci zaczyna się w ostatnich czasach coraz bardziej

nasilać.

W codziennym życiu przedszkolaka agresja może „zdarzyć się” w każdym

miejscu i czasie ( sprzeczki, przezwiska, kłótnie, obraźliwe słowa,

popychanie, dokuczanie, niszczenie i zabieranie ).Agresja może występować

w postaci fizycznej lub słownej. Może występować w formie bezpośredniej –

skierowanej na osobę lub rzecz wywołującą uczucie wrogości i w formie

przemieszczonej – skierowanej na obiekt zastępczy.

Przemoc – to zachowania agresywne i jednocześnie destruktywne

w stosunku do innej osoby lub grupy osób, w wyniku których inne osoby

ponoszą uszczerbek na ciele lub w zakresie funkcji psychicznych. Jest to

bezpośrednie oddziaływanie jednego człowieka na drugiego w celu

zmuszenia go do zmiany zachowań, zmiany systemu wartości bądź

poglądów w jakiejś sprawie.

Działanie takie stwarza sytuacje zagrażające bezpieczeństwu fizycznemu lub

psychicznemu.

***

1. Zagrożenie niedostatecznie nadzorowane prędzej czy później doprowadzi do urazu lub utraty zdrowia.

2. Dla każdego człowieka ważne jest bezpieczeństwo fizyczne (nie grożą mu wypadki i choroby) oraz bezpieczeństwo emocjonalne (nie doznaje strachu ani poniżenia).

CELE I ZAŁOŻENIA

Program „Stop agresji” obejmuje problematykę zapobiegania

i zwalczania agresji wśród dzieci w wieku przedszkolnym.

Celem głównym programu jest:

- minimalizowanie i eliminowanie (w miarę możliwości) zachowań

sygnalizujących agresję, przejawianych przez dzieci w wieku przedszkolnym,

- wzrost poziomu uspołecznienia dzieci.

Cele szczegółowe:

- uczenie się lepszego rozumienia siebie samych i innych

- budzenie poczucia własnej wartości i silnej tożsamości

- nawiązywanie pozytywnych interakcji

- dostrzeganie, rozpoznawanie i nazywanie własnych oraz cudzych

uczuć

- rozpoznawanie zachowań agresywnych

- rozpoznawanie przyczyn agresji

- pokojowe rozwiązywanie konfliktów

- opanowywanie i przezwyciężanie zachowań agresywnych

- rozszerzenie współpracy z Poradnią Pedagogiczno-Psychologiczną

- rozwój współpracy z rodzicami dzieci uczęszczających do przedszkola.

Program jest skorelowany z kierunkowymi zadaniami przedszkola.

Są to między innymi takie zadania jak:

- eliminowanie zachowań patologicznych

- wykorzystanie aktywnych metod pracy z dzieckiem

- kształcenie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach

życiowych.

Założenia programu oparte są na solidnej diagnozie potrzeb dzieci z

naszego przedszkola ich rodziców oraz nauczycieli. W tworzenie i realizacje

programu zaangażowana została Rada Pedagogiczna oraz Rada Rodziców.

Współczesne podejście do profilaktyki zakłada, że u podstaw

przejawiania przez dzieci zachowań ryzykownych leżą te same lub podobne

motywy. Zachowania te służą:

- zaspokojeniu najważniejszych potrzeb psychicznych (miłości, akceptacji,

uznania, bezpieczeństwa, przynależności),

- realizacji ważnych zadań rozwojowych (np. określenie własnej tożsamości,

uzyskanie niezależności od dorosłych),

- radzeniu sobie z przeżywanymi trudnościami życiowymi (redukcja lęku

i frustracji)1.

Zachowania ryzykowne mogą się również nawzajem zastępować

i najczęściej ze sobą współwystępują. Zachowanie młodego człowieka

zależy od jego indywidualnych cech oraz od czynników występujących w

środowisku. Mogą one mieć charakter chroniący (czynniki chroniące) lub

zwiększający możliwość podjęcia określonego zachowania (czynniki ryzyka).

Do czynników chroniących należą:

- silna więź emocjonalna z rodzicami,

- regularne praktyki religijne,

- poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów społecznych, 1 Szymańska J. „Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki”, CMPPP, Warszawa 2002., str. 15.

- przynależność do pozytywnej grupy.2

FORMY I ŚRODKI REALIZACJI Podstawą, a zarazem środkiem do osiągnięcia celów wynikających

z zadań programowych są głównie zabawy i ćwiczenia interakcyjne.

Stanowią podłoże do prowadzenia rozmów na określony temat, umożliwiają

zdobywanie doświadczeń społecznych w typowych sytuacjach życia

codziennego. Poza tym pomagają dzieciom zbyt mocno pobudzonym

emocjonalnie osiągnąć stan odprężenia.

W prezentowanym programie zadania są realizowane głównie poprzez

zabawy, gry oraz pogadanki, rozmowy, zajęcia plastyczne, pantomimy,

dramę, symulację i inne. Dominującą formą są metody aktywizujące dziecko

i jego działalność.

2 Ibidem, str. 17

PODSTAWY PRAWNE Założenia Programu zgodne są z następującymi podstawami prawnymi:

- Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 art.72 – „każdy ma prawo żądać od

organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem,

wyzyskiem i demoralizacją”

- Konwencja o Prawach Dziecka z dn.20 listopada 1989 r. reatyfikowana przez

Polskę 30 kwietnia 1991r.

Art., 19. – „Obowiązkiem osób fizycznych i instytucji jest ochrona dziecka przed

wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania,

bądź złego wyzysku...”

- Rozporządzenie MEN i S w sprawie Zasad Udzielania i Organizacji Pomocy

Psychologiczno – Pedagogicznej w Publicznych Przedszkolach, Szkołach i

Placówkach z dn. 7 stycznia 2003r. § 2 pkt. 6,7.

- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2007r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania

przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U.

z dnia 31 sierpnia 2007r.)

- Polska Deklaracja w Sprawie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie z grudnia

1995r. „Dzieci i młodzież mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku,

wolnym od przemocy a obowiązkiem dorosłych jest im to zapewnić.” „Każdy

człowiek ma prawo do wiedzy potrzebnej do radzenia sobie z przemocą.”

- ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

(Dz. U. Nr 180,poz. 1493),

- Statut przedszkola.

- Regulamin Przedszkola.

WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU

Nauczyciel:

- dba o poziom swojej wiedzy z zakresu profilaktyki

- nie stosuje w swojej pracy i życiu żadnej agresji

- uczy poszanowania godności każdego człowieka

- jest wzorem do naśladowania dla swoich wychowanków

- w pracy wytwarza atmosferę życzliwości i otwartości

- wymaga dobrego zachowania od siebie i innych

- udziela pomocy dzieciom w każdej sprawie

- pełni rolę wspierającą rodziców w sytuacjach trudnych wychowawczo

(gazetka tematyczna, udostępnienie literatury fachowej, ułatwienie

kontaktu ze specjalistami)

Rodzice:

- nie stosują agresji w swoim życiu - są konsekwentni w przestrzeganiu określonych zasad wychowawczych - aktywnie uczestniczą w zebraniach szkoleniowych organizowanych dla

rodziców - wychowują dzieci w duchu koleżeńskości, tolerancji i szacunku dla

każdego człowieka - interesują się sukcesami i porażkami - utrzymują stały kontakt z wychowawcami - angażują się w działania na rzecz współpracy przedszkola z rodziną

(zaangażowany udział w organizację uroczystości przedszkolnych) - w przypadku sytuacji trudnej wychowawczo, ustalają z nauczycielem i przestrzegają kierunków oddziaływań wychowawczych - angażują się w działania na rzecz przedszkola.

EWALUACJA

Końcowym, podsumowującym etapem realizacji programu będzie

ewaluacja, która umożliwi jego ocenę, wskaże pozytywne i negatywne

strony, wynikłe w trakcie realizacji.

Przeprowadzając ewaluację, należy odpowiedzieć na następujące pytania:

1. Co zamierzano osiągnąć, realizując opracowany program?

2. Co osiągnięto (po czym to poznać)?

3. Czego nie osiągnięto (po czym to poznać)?

4. Jakich zmian należy dokonać, by w pełni zrealizować założone cele?

Pożądane efekty

Jeżeli dzieci:

- w mniejszym stopniu będą przejawiać zachowania sygnalizujące

agresję,

- będą potrafiły częściej pokojowo rozwiązywać konflikty,

- będą potrafiły opanowywać stany emocjonalne wywołujące agresję,

oraz:

- struktura społeczna grupy ulegnie pozytywnej zmianie (zmniejszy się

liczba osób izolowanych i odrzuconych),

- integracja grupy wzrośnie, a klimat emocjonalny ulegnie poprawie,

- poszerzy się współpraca z rodzicami, nauczycielami, Poradnią

Pedagogiczno-Psychologiczną,

- podmioty owej współpracy włączą się do realizacji opracowanego

programu,

to będzie można uznać dokonane działania za sukces w działalności

wychowawczo-profilaktycznej.

Lp. Zadania programo

we

Cele ogólne

Sposoby realizacji

Spodziewane

efekty

Uwagi

1.

Ucz

enie

się

leps

zego

roz

umie

nia

sieb

ie

i inn

ych

ludz

i

- integracja grupy

- kształtowanie

umiejętności

wykazywania

zrozumienia dla

innych

- rozwijanie sfery

emocjonalnej

dziecka (empatia)

- budowanie

atmosfery zaufania

- tworzenie

pozytywnych relacji

w grupie

1. Zabawy

2. Pogadanki

na temat

sytuacji życia

codziennego z

wykorzysta-

niem literatury,

ilustracji,

filmów dla

dzieci itp.

Dziecko:

- poznaje sposoby

nawiązywania

przyjaznych

kontaktów z innymi,

- będzie potrafiło

zrezygnować z

własnego punktu

widzenia i

przyjmować

stanowisko innych

- nauczy się

poznawać nawzajem,

określać innych i

siebie samych,

- nauczy się lepiej

rozumieć siebie

nawzajem,

2.

Bud

owan

ie p

oczu

cia

wła

snej

war

tośc

i

- kształtowanie

umiejętności

budowania poczucia

własnej wartości

-

dowartościowywanie

dzieci o niskiej

samoocenie

- kształtowanie

umiejętności

asertywnych

- Wdrażanie do

wyboru zachowań

społecznie

akceptowanych

1. Album

rysunkowy

wykonany

przez dzieci –

„Kim Jestem?”

2. Rozmowy

kierowane na

temat „Jestem

dumny z…” , „

Lubię u

siebie…” itp.

3. Zabawa

ruchowa –

„Uliczka

przyjaźni” itp.

- nauczy się

dostrzegać w sobie

pozytywne cechy,

- będzie potrafiło

dostrzegać

pozytywne cechy u

innych,

- będzie pomagało

innym w kłopotach,

- będzie zwracało

uwagę na fakt, że

każdy człowiek

posiada negatywne i

pozytywne cechy,

- nauczy się

pozytywnego

spojrzenia na siebie i

na innych,

- będzie przejawiało

tendencję do wyboru

zachowań społecznie

akceptowanych

- uświadomi sobie, że

nawet osoby

agresywne

przejawiają

pozytywne odczucia,

3.

Naw

iązy

wan

ie p

ozyt

ywny

ch in

tera

kcji

- rozwój

umiejętności

nawiązywania i

utrzymywania

pozytywnych

interakcji z innymi

dziećmi w

przedszkolu,

- kształtowanie

umiejętności

interpersonalnych,

- kształtowanie

poczucia

przynależności do

danej grupy

1. Zawarcie

kontraktu

grupowego

2. Zabawy

3. Zajęcia

plastyczne

4. Pogadanki i

rozmowy

- nauczy się

podporządkowywać

regułom i normom

oraz poleceniom

wydawanym przez

nauczyciela,

- będzie potrafiło

współdziałać w

zespole,

- Uświadomi sobie iż

w grupie można czuć

się bezpiecznie,

- będzie umiało

współpracować z

innymi, uzgadniać

wspólną drogę

działania,

- będzie wiedziało, ze

każdy ma równe

prawa i swoje

potrzeby, z którymi

należy się liczyć,

- będzie potrafiło

przełamywać złość,

przepraszać,

nawiązywać kontakty

z grupą po wybuchu

złości,

- będzie się dobrze

czuło w grupie

4.

Dos

trze

gani

e, r

ozpo

znaw

anie

i na

zyw

anie

wła

snyc

h

oraz

cud

zych

ucz

uć.

Roz

pozn

awan

ie z

acho

wań

agr

esyw

nych

- kształtowanie

umiejętności

rozpoznawania i

nazywania uczuć

własnych i innych,

- kształtowanie

umiejętności

rozpoznawania

zachowań, które

sygnalizują agresję

1. Zabawy

2. Ćwiczenia

(głównie takie

w których nie

ma

przegranych i

zwycięzców)

3. Zajęcia

plastyczne, np.

malowanie

uczuć

4. Swobodne i

kierowane

rozmowy na

temat

przeżywanych

stanów

emocjonalnych

5. Wyrażanie

stanów

uczuciowych za

pomocą głosu,

gestykulacji,

mimiki

- będzie umiało

rozpoznać i nazwać

swoje oraz cudze

uczucia,

- uświadomi sobie, iż

za własne

postępowanie ponosi

się odpowiedzialność,

- nauczy się

uświadamiać sobie

własne uczucia,

będzie wiedziało, że

każdy ma prawo czuć

złość,

- nauczy się

kontrolować swoje

uczucia,

- pozna możliwości

wyrażania uczuć,

- będzie umiało

przyjąć krytykę bez

obrażania się,

- będzie umiało

odpowiedzieć na

pytanie „Co to jest

agresja?”

5.

Pok

ojow

e ro

zwią

zyw

anie

kon

flik

tów

- kształtowanie

umiejętności

rozwiązywania

konfliktów,

- kształtowanie

umiejętności

przedstawiania

swojego punktu

widzenia bez użycia

agresji zarówno

słownej jak i

fizycznej

1. Zabawy

sytuacyjne,

ruchowo-

naśladowcze,

symulacyjne

2. Rozmowy

kontrolowane i

kierowane

3. Spis

przyczyn

konfliktów

zachodzących

w grupie

4. Kontrakty

grupowe

5. Gazetka

ścienna na

temat przyjaźni

6. Prace

plastyczne

- poznaje sposoby przezwyciężania zatargów, - nauczy się pokojowego rozwiązywania konfliktów bez stosowania agresji, - będzie skłonny do godzenia się ze skłóconymi osobami, - będzie potrafiło przeforsować swój pomysł, zdanie bez wywierania presji na grupie, - nauczy się akceptować decyzje innych, - będzie potrafiło zespołowo szukać rozwiązań, - będzie umiało podporządkować się normom i umowom przyjętym w grupie, - pozna sposoby odpierania ataków agresji zamiast reagować agresją na agresję, - nauczy się kontrolować własne zachowanie, - uświadomi sobie, że można zwyciężać bez użycia siły fizycznej, - wykształci u siebie nawyk uczciwej gry i współzawodnictwa, - uświadomi sobie, że zwycięstwo zależy od umiejętności koncentracji uwagi, zręczności, współdziałania a nie od przemocy fizycznej i werbalnej.

PODEJMOWANIE INTERWENCJI W SYTUACJACH SZCZEGÓLNYCH ZAGROŻEŃ

Interwencja w sytuacjach zachowań agresywnych to kompleksowy system

działań zmierzających do zmiany zachowania sprawców i ofiar agresji

i przemocy.

Interwencja może być skuteczna tylko wtedy, gdy w placówce zostanie

wprowadzony, zaakceptowany i konsekwentnie stosowany przez

nauczycieli

i rodziców jednolity system reagowania na przemoc i agresję.

Należy reagować na każdą sytuację związaną z agresją i przemocą –

brakiem reakcji komunikujemy dzieciom, że mają prawo tak się

zachowywać.

Doraźne sytuacje wymagają szybkiej i zdecydowanej interwencji

wychowawcy. Działania powinny być konsekwentne.

Ważne jest, aby wykazywać jednocześnie troskę o dziecko (dotyczy to

zarówno ofiary jak i sprawcy). Nie należy potępiać dziecka, ale wskazywać

na zachowania, których nie aprobujemy i wyrażać swoją niezgodę na

stosowanie agresji i przemocy.

Każdą sytuację należy wnikliwie rozpatrywać.

Konieczne jest współdziałanie z innymi nauczycielami i udzielanie sobie

nawzajem wsparcia.

Doraźne sytuacje wymagają szybkiej i zdecydowanej interwencji

wychowawcy.

Osoba podejmująca interwencję powinna unikać:

● agresji fizycznej,

● agresji słownej (nie obrażać, nie zawstydzać, nie oceniać dziecka, nie

stosować komunikatów „ Ty”),

● okazywania niepewności,

● długich monologów i moralizowania,

● wchodzenia w rolę sprawcy, by mu pokazać, co czuje osoba

poszkodowana.

Powinna natomiast :

● reagować stanowczo,

● mówić prosto i jasno,

● traktować sprawcę jako osobę, która może sama wziąć odpowiedzialność

za swoje czyny.

● jeśli to konieczne to użyć tylko tyle siły, ile potrzeba np. do rozdzielenia

bijących się dzieci,

● szanować dziecko (mówić o zachowaniu, nie o osobie).

Interwencja wychowawcy powinna zostać odnotowana w dokumentacji

– zgodnie z przyjętymi przez przedszkole procedurami.

W przypadku braku efektu interwencji doraźnej nauczyciel powinien podjąć

dalsze działania:

1. Przeprowadzić rozmowę z dzieckiem o jego zachowaniu:

- jeżeli w zdarzeniu przemocy uczestniczy więcej niż jedna osoba należy

rozmawiać z każdym z osobna, zaczynając od lidera grupy,

- miejscem rozmów powinno być pomieszczenie zapewniające spokój i brak

świadków,

- nauczyciel, który decyduje się na przeprowadzenie rozmowy powinien

jasno określić jej cel,

- nauczyciel powinien opisać zachowanie dziecka, które jest powodem

rozmowy,

- należy upewnić dziecko, że nauczyciel chce mu pomóc,

- sprawca musi otrzymać od nauczyciela jasny i jednoznaczny komunikat

o braku akceptacji zachowania agresywno- przemocowego,

- należy dać dziecku szansę wypowiedzenia się na temat zachowania

będącego powodem interwencji,

- wysłuchać, stosując aktywne metody słuchania,

- jeżeli dziecko milczy należy powrócić jeszcze raz do propozycji pomocy,

- omówić z dzieckiem skutki przejawianych przez niego zachowań oraz

poinformować o potrzebie spotkania z rodzicami.

2.Omówić z rodzicami zachowanie dziecka.

Ustalić strategię współpracy rodziców z przedszkolem– pozyskać ich do

współpracy, ustalić jej zasady. Opracować wspólnie z rodzicami projekt

kontraktu dla dziecka. Określić w nim zachowania nieakceptowane,

oczekiwania wobec dziecka. Ustalić katalog kar i nagród, terminy wykonania

poszczególnych zadań określonych w kontrakcie. Ustalić hierarchię

konsekwencji oraz zasady odzyskiwania przywilejów.

3. Wspólnie z dzieckiem i rodzicami przyjąć ostateczną wersją kontraktu

( dziecko ma prawo negocjować warunki).

4. Monitorować realizację kontraktu.

Jeżeli kontrakt ma być udostępniony innym nauczycielom w celu

obserwowania zmian w zachowaniu dziecka, o fakcie tym powinni być

powiadomieniu rodzice i dziecko.

W przypadku braku efektów przyjętego kontraktu przedszkole powinno

podjąć dalsze działania, w tym wynikające z przepisów prawa.

W rozmowach z dziećmi - ofiarami przemocy należy pamiętać, aby:

- aktywnie, uważnie słuchać,

- powiedzieć dziecku o swoich intencjach,

- wczuć się w stan emocjonalny dziecka,

- okazać ciepło i akceptację,

- dostosować się do sposobu mówienia, siedzenia dziecka,

- zadawać pytania ułatwiające nawiązanie kontaktu,

- unikać zbyt wielu dociekliwych pytań,

- być cierpliwym – dawać czas na udzielanie odpowiedzi,

- nie oceniać dziecka ani zdarzeń, które przedstawia,

- nie podważać jego wypowiedzi,

- nazywać uczucia dziecka,

- nie mówić za dziecko,

- nie wyręczać dziecka,

- pokazać dziecku jego mocne strony, dowartościować je,

- docenić odwagę dziecka, kiedy mówi o bolesnych dla siebie zdarzeniach,

- uszanować jego odmowę i lęk, kiedy nie wskazuje sprawców,

- przypomnieć dziecku normy i prawa, które go chronią,

- informować dziecko o wszystkim, co zamierzamy zrobić w tej sytuacji,

- pomóc dziecku w poradzeniu sobie z sytuacją,

- zmotywować je do współpracy ( z wychowawcą pedagogiem,

psychologiem, terapeutą, przedstawicielami innych instytucji) w celu

rozwiązania problemu.

Rodzice dziecka będącego ofiarą przemocy i agresji powinni być

poinformowani o problemie i otrzymać wsparcie i pomoc ze strony

przedszkola.

BIBLIOGRAFIA

Dymara B., Dziecko w świecie szkoły „Impuls”, Kraków 1998.

Ekiert-Grabowska D., Dziecko nieakceptowane w klasie szkolnej, WSiP,

Warszawa 1982.

Janowski A., Poznawanie uczniów, WSiP, Warszawa 1991.

Meyer-Glitza E., Kiedy Pani Złość przychodzi z wizytą, „Jedność”, Kielce 2001

Pilkiewicz M., Techniki socjometryczne. Wprowadzenie do badań [w:]

Materiały do nauczania psychologii, s. III , t. 2, red. L. Wołoszynowa, PWN

Warszawa 1973.

Weston D. Ch., Weston m. S., Co dzień mądrzejsze, Pruszyński i S-ka,

Warszawa 1999

Szymańska J. „Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej

psychoprofilaktyki”, CMPPP, Warszawa 2002

Przepisy prawa obowiązujące w zakresie zadań objętych programem w zakresie przeciwdziałania agresji wśród dzieci

1) ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256. poz. 2572,

z późn. zm.)

2) ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674

i Nr 170, poz. 1218),

3) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 sierpnia 2007 r. w sprawie

podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego

w poszczególnych typach szkół (Dz.U. Nr 51, poz. 458, z późn. zm.),

4) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie

ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. Nr 61,

poz. 624, z późn. zm.),

5) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r. w sprawie

ramowych statutów placówek publicznych (Dz.U. Nr 52, poz. 466),

6) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r. w sprawie

rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci

i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez

rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz.U. Nr 52, poz. 467 i Nr 212,

poz.176),

7) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r.

w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci

i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach,

szkołach oddziałach oraz w ośrodkach (Dz.U. Nr 19, poz. 166),

8) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2001 r. w sprawie

orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci

i młodzieży oraz szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub

indywidualnego nauczania (Dz.U. Nr 13, poz. 114 i z 2003 r. Nr 23, poz. 192.),

9) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r.

w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-

pedagogicznych,w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2003 r. Nr 5, poz.46),

10) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 lipca 2004 r. w sprawie

przypadków, w których do szkoły dla dorosłych można przyjąć osobę, która ukończyła 16

albo 15 lat (Dz.U. Nr 169, poz. 1768),

11) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach

i placówkach (Dz.U. z 2003 r., Nr 6 , poz. 69),

12) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004r.

w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów

i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych

(Dz.U. Nr 199, poz. 2046, z późn. zm.),

13) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i sportu z dnia 7 stycznia 2003r.

w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej

w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. Nr 11, poz. 114), 14

14) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków,

jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także

zasady jego organizowania i nadzorowania (Dz.U. Nr 12, poz. 67, i Nr 18,poz.102),

15) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001r.

w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły

i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz.U. Nr 135, poz. 1516),

16) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie

sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym

człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny,

życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych

w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz.U. Nr 67, poz. 756, z późn. zm.)

17) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2005 r. w sprawie stypendiów Prezesa

Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz ministra

właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (Dz.U. Nr 106, poz.

890),

oraz

1) ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich

(Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109, z późn. zm.),

2) ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111,

poz. 535, z późn. zm.),

3) ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu

alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231, z późn. zm.),

4) ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485,

z późn. zm.),

5) ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania

tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.),

6) ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58, z późn. zm.),

7) ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. Nr 64, poz. 593, z późn.

zm.),

8) ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180,

poz. 1493),

9) ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2004 r. Nr 253,

poz. 2531, z późn. zm.),

10) ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego

i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78, z późn. zm.),

11) ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. Nr 227,

poz. 1658).

ZAŁĄCZNIK NR 1

ANKIETA DLA DZIECI

„CO TO JEST AGRESJA” Chcę się od Ciebie dowiedzieć co wiesz o agresji ( przykrościach ) jakie spotykają dzieci. Nikt inny

tylko Ty i ja będziemy znali Twoje odpowiedzi. Ważne jest, abyś szczerze odpowiadał na moje pytania, bo to pomoże nam zapobiegać na przyszłość takim przykrościom.

1. Co to według Ciebie jest agresja ( przykrość) ?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

........................................................................................................................

2. Czy spotkałeś się kiedyś z agresją (przykrością) ?

A\ tak B\ nie.

3. Czy ta agresja (przykrość) była skierowana do:

A\ ciebie

B\ kolegi, koleżanki

C\ kogoś znajomego?

4. Jaki to był rodzaj agresji (przykrości) ?

A\ bicie

B\ brzydkie mówienie

C\ robienie na złość

D\ przezywanie

E\ zabieranie zabawek

F\ niedopuszczanie do zabawy

G\ kłótnia

H\ inne (jakie?)

5. Gdzie to miało miejsce?

A\ w przedszkolu

B\ w domu

C\ na ulicy

D\ na placu zabaw

6. Kto był sprawcą agresji (przykrości) ?

A\ kolega, koleżanka z twojej grupy

B\ kolega, koleżanka z innej grupy

C\ kolega, koleżanka z podwórka

D\ dorosły (jaki?)

E\ ktoś inny (kto?)

7. Czy opowiedziałeś komuś o tym co się działo?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

........................................................................................................................

......................................................

8. Czy wiesz do kogo możesz zwrócić się o pomoc, gdy dzieje ci się coś złego?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

....................................

DZIĘKUJĘ ZA WYPEŁNIENIE ANKIETY.

ZAŁĄCZNIK NR 2

ANKIETA DLA RODZICÓW

„AGRESJA”

SZANOWNI PAŃSTWO

Zwracamy się do Państwa z prośbą o wypełnienie poniższej ankiety. Jej celem jest poznanie stopnia znajomości przez Rodziców problemu agresji. Proszę zaznaczyć wybraną odpowiedź lub uzupełnić brakujące miejsca.

1. Co rozumieją Państwo pod pojęciem agresja?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

........................................................................................................................

2. Czy stosują Państwo wobec swojego dziecka kary?

A\ tak B\ nie

3. Jeżeli tak, to jakie?

A\ bicie

B\ zakaz oglądania telewizji

C\ zakaz wychodzenia na podwórko

D\ zakaz korzystania z komputera

E\ inne (jakie?)

4. Które zachowania uważają Państwo za agresywne?

A\ bicie

B\ brzydkie mówienie

C\ robienie na złość

D\ przezywanie

E\ zabieranie zabawek

F\ niedopuszczanie do zabawy

G\ kłótnia

H\ dokuczanie

I\inne

(jakie?)........................................................................................................

5. Czy Państwa dziecko miało do czynienia z agresją?

A\ tak B\ nie C\ nie wiem

6. Gdzie dziecko zetknęło się z przejawami agresji?

A\ w domu

B\ w przedszkolu

C\ na placu zabaw

D\ nie miało takiego doświadczenia

7. Czy słyszeli Państwo, że w przedszkolu zdarzają się przypadki:

A\ przemocy fizycznej

B\ używania brzydkich słów

C\ wymuszania zabawek

D\inne

(jakie?)........................................................................................................

.................................................................................................................

8. Czy uważają Państwo, że nasze przedszkole jest bezpieczne?

A\ zdecydowania tak B\ tak C\ nie D\ zdecydowanie nie E\ nie wiem

9. Jak Państwa zdaniem można zapobiegać agresji?......................................

........................................................................................................................

........................................................................................................................

........................................................................................................................

10. Czy rozmawiają Państwo ze swoim dzieckiem na temat „jak przeciwstawiać się

agresji”?

A\ tak

B\ nie

DZIĘKUJEMY ZA WYPEŁNIENIE ANKIETY.

PROPONOWANA TEMATYKA ZAJĘĆ Z DZIEĆMI

1. Coraz lepiej poznaję moje koleżanki i kolegów z grupy.

2. Wiem, że i mnie obowiązują reguły, normy – mam swoje prawa i

obowiązki.

3. Wiem, jak należy się zachować.

4. Uczę się rozpoznawać i nazywać uczucia.

5. Poznaję odpowiedź na pytanie „Co to jest agresja?”.

6. Jestem jedyny i niepowtarzalny.

7. Uczę się mówić nie.

8. Wiem, że przyjemnie jest pomagać innym.

9. Dobrze jest wiedzieć, co każdy czuje.

10.Wiem, że mogę liczyć na pomoc innych.

Sposoby realizacji

programu:

propozycje

scenariuszy zajęć

CORAZ LEPIEJ POZNAJĘ

MOJE KOLEŻANKI I KOLEGÓW Z GRUPY

Cele:

- dzieci wiedzą, że należą do tej samej grupy, i że

wszyscy jej członkowie mogą mieć różne ulubione

zabawy;

- opowiadają o swoich ulubionych zabawach;

Przebieg: Jeżeli dzieci nie znają się jeszcze zbyt dobrze na tego typu pracę należy poświęcić więcej

czasu, w innym wypadku wystarczy jedno zajęcie wprowadzające.

1. Zabawa integracyjna: ”Pociąg imion” – zabawa z pedagogiki zabawy –

prowadzący jest lokomotywą, podchodzi po kolei do każdego dziecka,

dotyka je w głowę i skanduje razem z grupą jego imię np. to Ania, to

Ania, to Ania, Ania, Ania, w tym czasie dziecko którego imię jest

skandowane dołącza do pociągu.

2. Wspólne zastanowienie się nad tym co dzieci mogą, a czego nie

powinny robić w przedszkolu – stworzenie grupowego kodeksu

zachowania – zwrócenie uwagi na fakt, iż każde dziecko w grupie to

mój kolega, moja koleżanka i mają oni takie samo prawo do zabawy

jak ja.

3. Zabawa „Kto lubi...”. Dzieci siedzą w kole na dywanie, a jedna osoba

znajduje się w środku, zadaje ona pytanie np. kto lubi bawić się

lalkami. Uczestnicy którzy lubią taką formę zabawy rysują w powietrzu

serce, a ci którym taka zabawa nie odpowiada rysują krzyż ( element

metody Dennisona ).

4. Zabawa ruchowa „Ojciec Wirgiliusz”.

5. Na koniec – przy dźwiękach muzyki relaksacyjnej - dzieci siedząc w

kole podają sobie z rąk do rąk serduszko i mówią jak się czują po

udziale w takim zajęciu.

Środki dydaktyczne:

Kaseta z nagraniem relaksacyjnym, maskotka – serce;

WIEM, ŻE MNIE TEŻ OBOWIĄZUJĄ REGUŁY, NORMY

– MAM SWOJE PRAWA I OBOWIĄZKI

Cele:

dzieci poznają znaczenie słów: reguła, norma, prawa, obowiązki;

znają prawa i obowiązki panujące w grupie;

wiedzą, co to jest Konwencja Praw Dziecka;

mają świadomość swoich praw i obowiązków;

Przebieg:

1. Przywitanie zabawą z pedagogiki zabawy/ na melodię Panie Janie/:

„Witaj..., witaj..., jak się masz, jak się masz, wszyscy Cię witamy,

wszyscy Cię kochamy, bądź wśród nas”.

2. Burza mózgów na temat: co to jest reguła, norma, prawo, obowiązek.

3. Odczytanie z encyklopedii dla dzieci znaczenia w\w słów.

4. Zapoznanie dzieci z Konwencją Praw Dziecka na podstawie wiersza.

5. Przypomnienie właściwych i nie właściwych zachowań przedszkolaka –

kolorowanie obrazka i określenie tak lub nie za pomocą uśmiechniętej

lub smutnej buzi.

6. Próby przedstawienia w\w zachowań w formie pantomimicznej.

Środki dydaktyczne:

Encyklopedia dziecięca, wiersz Prawa dziecka , kolorowanki, kredki, uśmiechnięte,

smutne buźki, Konwencja Praw Dziecka

WIEM, JAK NALEŻY SIĘ ZACHOWAĆ

Cele:

Dziecko:

potrafi spośród kilku zachowań wybrać właściwe;

wie, że nie wszystkie zachowania są aprobowane społecznie;

ma świadomość, że niektóre zachowania mogą innym sprawić

przykrość;

Przebieg:

1. Przywitanie zabawą z pedagogiki zabawy: „Witam wszystkich,

którzy....” – wszyscy stoją w kręgu, prowadzący mówi zdanie np.

witam wszystkich, którzy lubią się śmiać, każdy kto czuje się powitany

robi krok do przodu.

2. Quiz – „czy wiesz jak się zachować?” Dzieci słuchają

wypowiedzi nauczyciela i oceniają czy są one zgodne z prawdą –

wtedy rysują w powietrzu serce – czy też fałszywe – rysują x

(element metody Dennisona) i wkładają do pojemnika odpowiednią

buźkę – propozycje zdań poniżej. Quiz „Czy wiesz, jak się zachować?”:

- Spotykasz kolegę, koleżankę na ulicy i:

- Uśmiechasz się i mówisz cześć, - Nie patrzysz w jego stronę, - Pokażesz język.

- Kolega namawia cię żebyś uderzył kogoś: - Powiesz mu, że tak się nie robi, - Posłuchasz go i uderzysz, - Uderzysz i uciekniesz.

- Ktoś niechcący zburzył ci budowlę, powiedział przepraszam a ty: - Nakrzyczysz brzydko na niego, - Będziesz go ciągle przezywać, - Powiesz trudno, przecież nie chciałeś i zbudujecie razem nową.

- Dzieci zgodnie się bawią twoją ulubioną piłką, a ty: - Zabierasz im piłkę i uciekasz, - Prosisz, by pozwoliły Ci się z nimi pobawić, - Krzyczysz, że mają Ci ją natychmiast dać.

- Kolega często Cię przezywa, co robisz:

- Też go przezywasz, - Namawiasz innych by go przezywali, - Próbujesz mu powiedzieć, żeby tego nie robił.

- Bawisz się z swoją ulubioną koleżanką, podchodzi do was inne dziecko i pyta czy może się dołączyć, a Wy:

- Mówicie że nie może, - Zapraszacie do wspólnej zabawy, - Mówicie, Ty jesteś za mała na taką zabawę, idź pobaw się sama.

3. Interpretacja wyników quizu – za każdą uśmiechniętą buźkę jeden

punkt. Maksymalna ilość punktów wynosi 6. ( przykładowa

interpretacja poniżej ). Interpretacja wyników:

6-5 punktów – Świtnie! Zawsze wiesz, jak należy się zachować. Pamiętaj, aby Twoje

zachowanie nie uległo zmianie.

4-3 punktów – Całkiem nieźle. Musisz jednak bardziej uważać, by nie sprawiać innym przykrości.

2–0 punktów - Twoje zachowanie nie jest najlepsze. Musisz częściej prosić innych o pomoc, a na pewno następnym razem będzie lepiej.

4. Przedstawianie w grupkach sytuacji z przytaczanych wcześniej sytuacji

– ocena dlaczego dane zachowanie jest złe lub dobre.

5. Giełda pomysłów na temat: „Co może mnie spotkać, gdy moje

zachowanie jest niewłaściwe?” Środki dydaktyczne:

Quiz „Czy wiesz, jak się zachować?”, buźki z uśmiechami.

UCZĘ SIĘ ROZPOZNAWAĆ I NAZYWAĆ UCZUCIA

Cele:

Dziecko:

zna sposób wyrażania swoich uczuć – określanie swojego nastroju poprzez

mimikę, gesty;

wie, że uczucia innych trzeba szanować;

rozpoznaje i nazywa uczucia, emocje na podstawie „minek”;

Przebieg :

1. Przywitanie zabawą z pedagogiki zabawy: „Wszyscy są, witam Was,

zaczynamy już czas, jestem Ja, jesteś Ty, raz dwa trzy”.

2. Giełda pomysłów na temat: „Jak przekazać wiadomość bez słów”.

3. Oglądanie portretów różnych ludzi – próby określenia uczuć przez

nich wyrażanych za pomocą mimiki twarzy ( smutek, złość, strach,

radość, szczęście, zdziwienie ).

4. Wprowadzenie plakietek dla oznaczenia emocji poparte

opowiadaniem dotyczącym wydarzeń: smutnych, wesołych,

radosnych, strachu, złości, zdziwienia.

5. Zabawa „Która to minka?” – przyporządkowywanie minek do

wypowiadanych zdań dotyczących emocji. Zwrócenie uwagi na fakt, że

uczucia mogą być pozytywne i negatywne. Podział poznanych uczuć

według tego kryterium ( oznaczenie pozytywne – kolor zielony,

negatywne – kolor czerwony ).

6. Zabawa „Kto jest najsmutniejszy w całym królestwie?” – dzieci w

parach siedząc naprzeciwko siebie wyrażają uczucia i powtarzają je na

zasadzie lustrzanego odbicia.

Środki dydaktyczne:

Portrety ludzi z różnym wyrazem twarzy/ wycięte z gazet/ 9 mimiką ), plakietki

przedstawiające uczucia, czerwona i zielona plansza;

„CO TO JEST AGRESJA?”

Cele:

Dziecko:

potrafi dostrzec pozytywne cechy swoich kolegów;

rozpoznaje uczucia na podstawie plakietek;

potrafi wyjaśnić co kryje się pod pojęciem „agresja”;

wie, jakie zachowania określamy mianem agresji.

Przebieg:

1. Przywitanie zabawą „Kłębek przyjaźni” – prowadząca rzuca kłębek do

dziecka i mówi „Rzucam do..., która zawsze zgodnie się bawi”. Dzieci

wykonują tą samą czynność i wymieniają pozytywne cech osoby, do

której rzucają kłębek.

2. Przypomnienie poznanych uczuć – praca z plakietkami.

3. Burza mózgów „Co to jest agresja?”

4. Wyjaśnienie/ odczytanie z encyklopedii dla dzieci/ pojęcia agresja.

5. Wysłuchanie opowiadania „Pechowy dzień” na podstawie utworu

D. Niewola „Baśń o magicznym słowie” ( tekst – propozycja poniżej ).

Opowiadanie „Pechowy dzień: Dzisiaj w przedszkolu ciągle ktoś był

naburmuszony. Najpierw Kuba potrącił Natalkę i dziewczynka stłukła kolano.

– O co ona się gniewa – myślał chłopiec – Przecież ja niechcący – lecz nic jej nie

powiedział. Później Paweł potrącił kubek z mlekiem i nieszczęście. Na spodniach

siedzącego obok Krzysia widać było mokry ślad. Zagniewana buzia chłopca

odstraszała wszystkich. Na dodatek Justyna tak niezdarnie usiadła, że zburzyła

klockowy garaż Filipa. – Ja ci pokaże, ty fujaro – krzyczał obrażony i zły, i już

miał jej przyłożyć... ale w tej właśnie chwili pani zaczęła opowiadać bajkę:

Działo się to dawno temu w krainie krasnoludków. Jak wiecie krasnoludki są dobre

i pracowite, lecz pewnego dnia wszystkie miały „muchy w nosie”. Kłóciły się

i obrażały i żaden nie potrafił przebaczyć. Zanosiło się już nawet na

krasnoludkową wojnę, gdy nagle – na szczęście – nie wiadomo skąd pojawiła się

wróżka.

- Co tu się dzieje? Nikt mnie nie powitał, skrzaty są jakieś złe i naburmuszone.

Chyba przybyłam w samą porę. Muszę im jakoś pomóc.

Dobra wróżka długo obserwowała krasnoludki. Potem jeszcze dłużej myślała. A na

koniec otworzyła księgę z zaklęciami i wyczarowała magiczne słowo. Podarowała

je krasnoludkom. Od ej pory żaden już się nie kłócił i nie obrażał.

6. Rozmowa nt. treści opowiadania:

- Co robił Paweł?

- Jak zachowała się Ela?

- Co czuł Adam, Paweł, Ela?

- Co ty czujesz, gdy ktoś cię bije, burzy twoją budowlę,

przezywa cię, zabiera ci twoją ulubioną zabawkę?

- Co czujesz, gdy ty kogoś bijesz, psujesz komuś zabawę,

przezywasz kogoś, zabierasz komuś zabawkę?

7. Próby oceny uczuć osób będących agresorami i poszkodowanymi.

Środki dydaktyczne:

Włóczka, plakietki z uczuciami, encyklopedia dla dzieci, opowiadanie „Pechowy

dzień” .

JESTEM JEDYNY I NIEPOWTARZALNY

Cele:

Dziecko:

- wie w czym jest dobre, a co jest jego słabą stroną;

- potrafi w formie plastycznej przedstawić swoje „mocne strony”.

Przebieg:

1.Przywitanie zabawą z pedagogiki zabawy „Uścisk dłoni” – stojąc po

obwodzie koła kolejno wsuwamy swoje dłonie w dłonie osoby stojącej

po naszej prawej stronie, patrzymy tej osobie w oczy i mówimy miłe

słowo na powitanie.

2. Odczytanie przygotowanego dla dzieci listu niespodzianki np.:

Witajcie moi przyjaciele. Dzisiaj nie mogłem do was przybyć dlatego napisałem

do was ten list. Chciałem wam zaproponować wspaniałą zabawę. Posłuchajcie.

Wczoraj byłem w pewnym przedszkolu, w którym dzieci świetnie się bawiły

wykonując ciekawe kukiełki – samego siebie. Każdy miał swoją kukiełkę, nie była

ona jednak podpisana, lecz na bluzce miała znaczek identyfikacyjny dziecka, które

ją wykonało. Z tyłu kukiełki był rysunek przedstawiający to, co dane dziecko lubi

robić. Następnie dzieci robiły wspaniałe przedstawienie z tymi kukiełkami. Jeżeli

macie ochotę na taką zabawę to otwórzcie kolejną kopertę. ( Znajdują się w niej

materiały potrzebne do wykonania kukiełek ).

3. Wykonanie kukiełki lizakowej przedstawiającej samego siebie ( na

bluzce rysowanie znaczka identyfikacyjnego, na rewersie rysowanie

tego, co dane dziecko lubi robić ).

4. Prezentacja kukiełek ( w rzeczywistości samego siebie ) – dzieci

przedstawiają kukiełką – to jest.... i lubi ona.... nie lubi natomiast.....

Po prezentacji każda „kukiełka” otrzymuje kopertę.

5. Otwarcie kopert z zdaniami do dokończenia – każdy ma swoje zdanie

np.

- Najbardziej lubię...,

- Najbardziej nie lubię...,

- Jest mi smutno, gdy...,

- Lubię, gdy...,

- Nie lubię kiedy...,

- Jestem szczęśliwy, gdy...,

- Boję się gdy...,

- Jest mi smutno, gdy...,

- Często mam ochotę...,

- Chce mi się płakać, gdy...,

- Jestem radosny, gdy...;

6. Podróż oddechu – zabawa z działu rozwijania strategii radzenia sobie z

uczuciami i odprężanie się ( Baum str. 96 ).

Środki dydaktyczne:

List, koperty, buźki do przygotowania kukiełek, kredki

UCZĘ SIĘ MÓWIĆ NIE

Cele:

Dziecko:

potrafi okazać serdeczność i sympatię wszystkim członkom grupy;

potrafi właściwie ocenić zachowania;

wie, że należy protestować mówiąc nie, gdy ktoś namawia nas do „złego”;

rozumie, że dokuczanie innym, znęcanie się nad innymi dręczenie kogoś,

bicie, ranienie innych nie jest w porządku;

Przebieg:

1. Przywitanie zabawą z pedagogiki zabawy – „Iskierka” ( iskierkę przyjaźni

puszczam w krąg niech powróci do mych rąk ).

2. Przygoda Gucia z uczuciami – opowiadanie pacynki o różnych

sytuacjach życia codziennego wywołujących emocje i uczucia –

utrwalenie mimiki twarzy im towarzyszących (według pomysłu

nauczyciela).

3. Historyjka obrazkowa „Brzydka zabawa”

Dwoje dzieci buduje z klocków;

Chłopcy przyglądają się zabawie;

Propozycja jednego chłopca by zburzyć budowlę;

Jeden chłopak niszczy budowlę;

Prezentacja historyjki bez ostatniego obrazka – wypowiedzi dzieci i

snucie domysłów co mogło być dalej? Jakie uczucia towarzyszyły

bohaterom historyjki?

4.Kolorowanie i ekspozycja obrazków jako sprzeciw przeciwko przemocy.

Środki dydaktyczne:

Historyjka obrazkowa, pacynka Gucia, plakietki z uczuciami, kolorowanki z

materiałów edukacyjnych do pracy z agresją dla dzieci w wieku od 5 do 9 lat;

PRZYJEMNIE JEST POMAGAĆ INNYM

Cele:

Dziecko:

rozumie potrzebę pomagania innym;

ma świadomość, że i ono może kiedyś potrzebować pomocy;

wie, że jest miło, gdy ktoś mu pomaga i gdy pomaga się innym;

wie, że za okazaną pomoc powinno się okazać wdzięczność;

Przebieg:

1. Przywitanie zabawą z pedagogiki zabawy: „Witam rączki, witam prawą,

witam lewą, brawo, brawo, brawo.” ( dzieci klaszczą ).

2. Słuchanie opowiadania W. Bartosz „Uśmiechnięta pani Sama”

ilustrowanego serią obrazków.

3. Rozmowa na temat utworu – dokonanie oceny postępowania dzieci,

określenie uczuć pani Samej przed i po przybyciu dzieci, określenie

uczuć osób pomagających – za pomocą słów i plakietek.

4. Swobodne wypowiedzi dzieci na temat: „Jak inni mi pomagają i jak ja

im pomagam”.

5. „Moja pomocna dłoń” – zawarcie z dziećmi umowy – za każdą okazaną

koledze pomoc dzieci umieszczają na wyznaczonej do tego celu

gazetce swoją „dłoń” – ogłoszenie konkursu – „Kto jest najlepszy w

okazywaniu pomocy drugim?”

6. Zabawa „Udzielanie pomocy” ( Baum, str. 89 ).

Środki dydaktyczne:

Opowiadanie w książce „A jak będzie słońce...A jak będzie deszcz...” str. 154, seria

ilustracji do treści opowiadania, plakietki do oznaczania uczuć, gazetka, kartki,

ołówki, nożyczki;

MOGĘ PRZEŻYWAĆ RÓŻNE UCZUCIA I WIEM,

ŻE MOGĄ SIĘ ONE ZMIENIAĆ

Cele:

Dziecko:

- rozpoznaje i nazywa swoje i innych uczucia;

- wie, że uczucia mogą się zmieniać w zależności od sytuacji;

- ocenia postępowanie bohaterów uzasadniają własne stanowisko;

Przebieg:

1. Powitanie zabawą z pedagogiki zabawy „Zacieśniani kręgu” – wszyscy

stoją w kręgu, prowadząca wita wszystkich tak, aby każdy czuł się powitany

indywidualni. Kto czuje się powitany robi krok do przodu.

2. Określanie swojego nastroju – przypięcie plakietki do bluzy.

3. Teatrzyk paluszkowy do utworu M. Plackowskiego „Lekcja przyjaźni”.

4. Rozmowa na temat treści teatrzyku:

- Co zrobił z torbą pszenicy Ćwir?

- Jak możemy nazwać jego postępowanie?

- Dlaczego Ćwir Ćwirek podzielił ziarna po równo?

- Jak czuł się wtedy Ćwir?

- Jak rozumiesz słowa Ćwira: „Dziękuję za ziarna i... za lekcję

przyjaźni”?

- Czy Ty dzielisz się z innymi?

- Dlaczego to robisz?

5. Podsumowanie: jak zmieniły się uczucia Ćwira i dlaczego?

6. Burza mózgów: „Czy nasze uczucia mogą się zmieniać i dlaczego?”.

7. Zabawa ruchowa: „Nie chcę Cię znać”.

Środki dydaktyczne:

Samoprzylepne plakietki z uczuciami, kukiełki paluszkowe, nagranie do zabawy

ruchowej

DOBRZE JEST WIEDZIEĆ, CO KAŻDY CZUJE

Cele:

Dziecko:

nazywa swoje uczucia;

szanuje uczucia innych ludzi;

uczy się kontrolować swoje reakcje;

Przebieg:

1. Powitanie z elementem metody Dennisona – ćwiczenie naprzemienne –

lewa ręka wita prawe części ciała i odwrotnie.

2. Określenie swoich uczuć – przypięcie plakietek.

3. Zabawa z cyklu na topie uczuć „Co wywołuje strach, a co odwagę”

H. Baum str. 46.

4. Słuchanie opowiadania S. Aleksandrzaka „Nie jesteś sam”

Podwórko między domami było ulubionym miejscem spotkań chłopców.

Tutaj grali najczęściej w piłkę. Początkowo cicho, nieśmiało, ale później, jak to

bywa w sporcie, zapalali się i gra stawała się coraz głośniejsza. Wówczas krzyki

rozbrzmiewały coraz częściej.

- Strzelaj!

- Podaj piłkę!

- Do bramki!

- Brawo! Brawo!

Czasem okrzyki zmieszały się z oklaskami lub gwizdami. Zupełnie jak podczas

prawdziwego meczu. Wtedy ludzie wychylali się z okien i zamiast słów uznania dla

piłkarzy, wyrażali swoje niezadowolenie.

– Ciszej!...

– Nie jesteście sami...

– Głowa pęka od tych wrzasków...

– Nie możecie grać gdzie indziej?

Właśnie dzisiaj drużyna Franka Jagody miała swój dzień. Bramki padały często.

Nic więc dziwnego, że na podwórku było bardzo głośno. Krzyki, gwizdy, oklaski.

Wreszcie mecz się skończył.

- Fajnie było – stwierdzili zgodnie.

- Zagrajmy jutro jeszcze lepiej...

Chłopcy byli zadowoleni, mieszkańcy mniej. Nie znają się na piłce?... A może znają

się, tylko pragnęliby, żeby mistrzowie z podwórka grali inaczej... Po prostu, żeby

nie tylko im było „fajnie”, ale żeby innym też z nimi było dobrze.

Rozmowa na temat treści utworu – zwrócenie uwagi na konieczność

liczenia się z prośbami i zdaniem innych, rozumienie ich uczuć.

Wypowiedzi dzieci na temat twierdzenia „... żeby innym też było z nami

dobrze”.

5. Zabawa „Wydaje mi się, że on się dzisiaj czuje...(str.73, Baum).

Środki dydaktyczne:

Plakietki z uczuciami ( samoprzylepne ), kopie 6 różnych wyrazów twarzy dla

każdego dziecka, opowiadanie S. Aleksandrzaka „Nie jesteś sam”

MOGĘ LICZYĆ NA POMOC INNYCH

Cele:

- Wie, że istnieją różne sposoby rozwiązywania problemów;

- Ma świadomość, że są osoby dorosłe i dzieci, które mogą służyć mu pomocą;

- Wie, że Komitet Ochrony Praw Dziecka stoi na straży dobra dzieci;

Przebieg:

1. Przywitanie zabawą z pedagogiki zabawy „Witaj..., jak się masz...”.

2. Słuchanie utworu M. Zaborowskiej „Drzewo zaufania”.

3. Rozmowa w oparciu o tekst:

- kto był w potrzebie;

- do kogo zwróciła się o pomoc wiewiórka;

- co to jest zaufanie;

4. Giełda pomysłów „ Kto może pomóc dziecku, kiedy ma kłopoty?”.

5. Zabawa „Domino pomocnych sytuacji” (Baum, str. 132 ).

6. Podsumowanie – zwrócenie uwagi dzieci, że kiedy mają problem

mogą liczyć na pomoc wielu dorosłych osób ( rodziców, starszego

rodzeństwa, dziadków, nauczycieli, policjantów) i instytucji – Komitet

Ochrony Praw Dziecka.

Środki dydaktyczne:

Pentliczek nr 22, 1997, kartki, czasopisma, klej, nożyczki, kredki;